Mitramisra: Viramitrodaya, Samayaprakasa Based on the ed. by Vishnu Prasada Bhandari, Benares 1935 (Chowkhamba Sanskrit Series; 30, XIII) Input by members of the Sansknet project http://sansknet.ac.in (now defunct) STRUCTURE OF REFERENCES (added): MV-S_nn = MitramiÓra' VÅramitrodaya-SamayaprakÃÓa_pagination of CSS ed. NOTES: - After p. 265 of the printed edition, the pagination jumps back to "257" - "264". - Where page breaks cut through sentences, the pagination has been moved to the daï¬a that is closest to the page break #<...># = BOLD for pagination and subject headings ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ #<{MV-S_1}># ÓrÅgaïeÓÃya nama÷ / atha vÅramitrodayasya samayaprakÃÓa÷ / kopÃÂopanaÂatsaÂodbhaÂamaÂadbhrÆbhÅ«aïabhrÆkuÂi bhrÃmyadbhairavad­«Âi nirbharanamaddarvÅkarorvÅdharam / nÅrvÃïÃrivapurvipÃÂavikaÂÃbhogatruÂaddhÃÂaka- brahmÃï¬orukaÂÃhakoÂi n­hareravyÃdapÆrvaæ vapu÷ // 1 // saÂÃgravyagrendusravadam­tabinduprativalan- mahÃdaityÃrambhamphuritagurusaærambharabhasa÷ / lihannÃÓÃcakraæ hutavahaÓikhÃvadrasanayà n­siæho raæhobhirdamayatu madaæho madakalam // 2 // saæsÃradhvaæsikaæsapramukhasuraripuprÃæÓuvaÓÃvatasabhraæÓÅ vaæÓÅdharo va÷ pracurayatu ciraæ Óaæ sa rÃdhÃriraæsÅ / yaccƬÃrƬhagƬhÃsmatamadhuramukhÃmbhojaÓobÃæ did­k«urgu¤jÃbhi÷ sÃnurÃgÃlikÃnakaÂanaÂaccandrakavyaktacak«u÷ // 3 // lÅlÃbhrÃntivisarpadamvaratayà vyagrÃddhakÃntaæ padanyÃsanya¤caduda¤cadadrivasudhÃbhogÅndrakÆrmÃdhipam / phÆtkÃrasphuradutpatatphaïikulaæ riÇgajjaÂÃtìanadhmÃtavyomagabharidundubhi naÂannavyÃtsa vo dhÆrjjaÂi÷ // 4 // kumbhodbhrÃntamadhuvratÃvalivalaÂjhaÇkÃrakolÃhalai÷ Óuï¬ÃsphÃlanavihvalai÷ stuta iva vyÃlairviyatplÃvibhi÷ / majjatkumbhamahÃvagÃhanak­tÃrambho mahÃmbhonidhau heramba÷ kurutÃæ k­tÃmbarakarÃlambaÓciraæ va÷ Óivam // 5 // samantÃtpaÓyantÅ samasamayameva tribhuvanaæ tribhirnnaitrairdderbhirdaÓabhirapi pÃntÅ daÓa diÓa÷ / dadhÃnà pÃrÅndropari caraïamekaæ parapadà hatÃrirvo hanyÃnmahi«amathanÅ mohamahi«am // 6 // vÃmÃn bhindannavÃmÃn bhuvamanu sukhayanpÆrayannarthikÃmÃn ÓrÅmÃn bhÅmÃnukÃrÅ bahalabalabharairmedinÅmallanÃmà / ÃsÅdÃsÅvi«endradyutidhavalayaÓà bhÆpacakrÃvatasa÷ sÅkÃÓÅrÃjavaæÓe vidhuriva jaladhau sarvabhÆsÃrvabhauma÷ // 7 // #<{MV-S_2}># saÇgrÃmagrÃmakÃmo nirupamamahimà sattvaviÓrÃmadhÃma krÃmannevÃricakraæ mihira iva tamo vikramorukrameïa / sÃrairmerorudÃrairapara iva girirmedinÅmallanena prakhyÃta÷ k«oïicakra samajani nupÃtirmedinÅmallanÃmà // 8 // niryadbhistarjjayadbhirvidhumiva jagatÅmarjjunÃbhairyaÓobhi÷ sampÆryÃvÃryavÅryo viÓikhavitaraïairarjjuno durjjanÃnÃm / sÃmrÃjyopÃrjjarnaÓrÅragaïitaguïabhÆrarjjunaprÃæÓubÃhur- nÃmnÃbhÆdarjjuno 'smÃnnarapatiratulo medinÅmallabhÆpÃt // 9 // buddhi÷ ÓuddhimatÅ k«amà nirupamà vidyÃnavadyà mano gÃmbhÅryaikaniketanaæ vitaraïe dÅnÃrtinirdÃraïam / ÃsÅdarjjunabhÆpatervidadheto vidrÃvaïe vidvi«Ãæ bhÆmÅnÃmavanaæ ca kÃraïaguïÃtkÃryaæ yaÓo 'pyarjjunam // 10 // tasmÃdÃvirabhÆtprabhÆtamahimà bhÆmapiterarjjunÃ- tsaujanyaikanidhirguïairanavadhirlÃvaïyavÃrÃænidhi÷ / bhindan durjanamarjjayan bahuyaÓa÷ prau¬hapratÃpodayair- durjeyo malakhÃnanÃma nikhilak«mÃmaï¬alÃkhaï¬ala÷ // 11 // yasmin ÓÃsati nÅtibhi÷ k«itimimÃæ nirvairamÃsÅjjagatpÃrÅndreïa samaæ karÅndrarabhasÃrambho 'pi sambhÃvita÷ / Óyena÷ krŬati kautukÅ sma vihagaiÓcikrŬa nakrairjha«a÷ kiæ vÃnyadgahane 'bhavatsaha m­gai÷ ÓÃrdÆlavikrŬitam // 12 // himaviÓadayaÓo 'bhiÓobhitÃÓo mahimatirohitavÃridhiprabhÃva÷ / samajani malakhÃnata÷ pratÃpaistrijagati rudra iva pratÃparudra÷ // 13 // Óuci dhanamarthiæni sahasà yaÓasà samamÃnane guïo jagata÷ / putre bhÆrabhidadhre ceto rudre pratÃparudreïa // 14 // jÃta÷ pratÃparudrÃtsasamudrÃæ pÃlayannavanÅm / k­taripukÃnanadÃho madhukarasÃhau mahÅpati÷ ÓuÓubhe // 15 // p­thu÷ puïyÃbhogairvihitahitayogairanudayatkhalÃyogairyogai÷ k­tasukatiyogairapi guru÷ / bhujastambhÃlambÃsaÓayitaviÓvambharatayà babhau prau¬hotsÃha÷ sa madhukarasÃha÷ k«itipati÷ // 16 // prajÃgaïarujÃpaho dyutimahodayÃvi«k­ta÷ sudhÃæÓuriva mÃæsalo rasabharai÷ sabhÃra¤jana÷ / #<{MV-S_3}># pradÅptakumudÃvalirdvijapatiÓca nak«atrapo n­po jayati satk­po madhukara÷ k­tÃritrapa÷ // 17 // vinyasya vÅrasiæhe bhÆpatisiæhe mahÅbhÃram / j¤ÃnÃnalamaladÃho madhukarasÃho divaæ bheje // 18 // antargambhÅratÃndhÆk­taripunivaho n­tyasaÇgÅtaraÇgÅ / sanmÃtaÇgÅ turaÇgÅ dharaïipatirabhÆdvÅrasiæho n­siæha÷ // 19 // amu«ya prasthÃne sati sapadi nÃnebhanivahairihaiko 'pi dve«Å na khalu raïaÓe«Å samajani / paraæ tasthau du÷stho gahanakuharastho 'pi bhayata÷ k«ipannuccairdik«u bhramitacakitaæ cak«urabhita÷ // 20 // dÃnaæ kalpamahÅruhopari yaÓa÷ k«ÅrodanÅropari praj¤Ã Óakrapurohitopari mahÃsÃro 'pi merÆpari / dÃvÃgnerupari pratÃpagarimà kÃmopari ÓrÅrabh­tsiæhÃtikramavÅrasiæhan­pate÷ kiæ kiæ na kasyopari // 21 // dÃnairarthinamarthanÃvirahiïaæ pratyarthinaæ ca k«aïÃtkurvÃïe sati vÅrasiæhanikhilak«mÃmaï¬alÃkhaï¬ale / kÃmaæ cetasi kÃmadhenuratanotkalpadruma÷ kalpitaæ moghÅbhÆtajani÷ samÃÓritakhaniÓcintÃæ ca cintÃmaïi÷ // 22 // bhrÃmaæbhrÃmamasambhramaæ trijagatÅvakrÃïi cakre cirÃccÃraæ ÓÅlitavi«ïupÃdapadavÅbrahmÃï¬abhÃï¬opari / brahmÃï¬aæ nijamaï¬amaï¬alamivÃcchÃdyaiva saivÃdhunà viÓve«Ãmapi yasya bhÃsvarayaÓohaæsÅ vataæsÅyati // 23 // jalakaïikÃmiva jaladhiæ kaïamiva kanakÃcalaæ manute / n­pasiæhavÅrasiæho vitaraïaraæho yadà tanute // 24 // yadà bhavati kuï¬alÅk­tamahÃdhanurmaï¬alastadà nayanatÃï¬avatrujitakhÃï¬ava÷ pÃï¬ava÷ / manovitaraïotsukaæ vahati vÅrasiæho yadà tadà punarudÃradhÅrayamavarïi karïo janai÷ // 25 // ÓauryaudÃryagabhÅratÃdh­tidayÃdÃnÃdinÃnÃguïÃnurvÅdurvahabhÃravatyahipatisparddhÃlado÷ÓÃlini / #<{MV-S_4}># saæyojyaiva juhÃrasiæhadharaïÅdhaureyacƬÃmaïau majjan brahmaïi vÅrasiæhasuk­tÅ tasthau svayaæ nirguïa÷ // 26 // nadya÷ svÃdujalà drumÃÓca suphalà bhÆrurvarà bhÆsurà vedadhvÃnavidhÆyamÃnadurità lokà viÓokà babhu÷ / rÃjannÅtinirÅtirÅti pitarÅvorvÅmimÃæ ÓÃsati ÓrÅddhÅrajuhÃrasiæhan­patau bhrÆbhaÇgabhagnadvi«i // 27 // saÇgarÃmotkaÂatÃï¬avodbhaÂabhaÂairÃrabdhahelÃhaÂhaiÓcaï¬Ã¬ambarapÆritÃmbarataÂak«ÅrÃbdhigodhrÃvaÂai÷ / bhÆbh­tsiæhajuhÃrasiæhadharaïÅjÃne÷ prayÃïe raïe ÓauryaudÃryadhano 'pi ko nu dharaïÅcakre na cakre bhayam // 28 // tÃvadvÅragabhÅrahuæk­tiravastÃvadgajìambarastÃvattuÇgaturaÇgariÇgaïacamatkÃraÓcamÆnÃmapi / tÃvattoyamahÃmahÅbh­daÂavÅdurgagraho vidvi«Ãæ yÃvannaiva juhÃrasiæhan­patiryuddhÃya baddhotsava÷ // 29 // ayaæ yadi mahÃmanà vitaraïÃya dhatte dhiyaæ bhiyaæ kanakabhÆdharo '¤cati hiyaæ ca karïo 'Âati / dadhÅcirapacÅyate baliralÅkarÆpÃyate tadÃtimalinÃyate sa kila kalpabhÆmÅruha÷ // 30 // prÃsÃdÃgata¬ÃganÃgamaïibhÆdÃnÃdinÃnÃtapa÷prÃgalbhyena mahendracandravaruïabrahmeÓavi«ïusthalÅ / prÃcaï¬yana jità mità vasumatÅ kodaï¬adorhaï¬ayor jÃgarttÅti juhÃrasiæhan­pate÷ kutra pratÃpo na và // 31 // brahmÃbhÆccaturÃnana÷ smarahara÷ pa¤cÃnana «aïmukha÷ skando bhÆpajuhÃrasiæhayaÓaso gÃnotsave 'tyutsuka÷ / tasyÃbhogamudÅk«ya bhÆdharanabhonadyastrilokÅ diÓa÷ saptadvÅpamayÅ mahÅ ca vidhinà vij¤ena nirvÃhitÃ÷ // 32 // tuÇgatvÃdanavÃpya daivatataro÷ pu«pÃïi sarvÃ÷ samaæ ÓrÅmadvÅrajuhÃrasiæhan­paterddÃnaæ samÃnaæ jagu÷ / vrŬÃdurvahabhÃranirbharanamadgrÅve tu devadrume ÓlÃghante sulabhÃyamÃnakusu prÃstaæ bhÆri devastriya÷ // 33 // bhÅmo ya÷ sahadeva eva p­tanÃdurdhar«apÃrsvà lasan ÓrÅbhÆmanikula÷ sadÃjunamahÃkhyÃti÷ k«amÃmaï¬ale / #<{MV-S_5}># karïaÓrÅ÷ k­tavarmabhÅ«maghaÂanÃÓauÂÅryaduryodhano ro«Ãde«a yudhisthiro yadi bhavetka÷ syÃdamu«yÃgrata÷ // 34 // satkÅrtigrÃmadÃmÃbharaïabh­tajagadvikramÃdityanÃmà dhÃmno bhÆmnà mahimnà vighaÂitaripuïà vikramopakrameïa / suprÃæÓu÷ pÅvarÃæsa÷ p­thubhujaparighastasya vaæÓÃvataæso viÓvoda¤catpraÓaæso guïigaïahadayÃnandano nandano 'bhÆt // 35 // ÃÓÃpÆrttiprakurvan karavitaraïata÷ padminÅprÃïabandhu÷ prodyaddivyÃmbaraÓrÅ÷ sphuÂamahimaruci÷ sarvadÃdhvastado«a÷ / jambhÃrÃterihoccairacalasamudayÃtsuprabhÃtaprakÃÓÅ putro rÃj¤a÷ pavitro racayati sudinaæ vikramÃditya eva // 36 // sÃrthÃkurvannirarthÅk­tasuraviÂapÅ cÃrthisÃrthaæ nijÃrthair vyarthÅbhÆtÃrip­thvÅpatiramaragurusparddhivarddhi«ïubuddhi÷ / mÃnairyÃnÃdidÃnairbahuvidhaguïibhirgÅyate ya÷ sabhÃyÃæ bhrÃtarjÃta÷ sa bhÆya÷ sukavikulamude vikramÃditya eva // 37 // dÃnaæ dÅnamanorathÃvadhi raïÃrambho 'rinÃÓÃvadhi krodho vÃgavadhi pratÃpayaÓaso÷ panthà digantÃvadhi / dÃk«iïyaæ k«itirak«aïÃvadhi harau bhaktiÓca jÅvÃvadhi vyÃluptÃvadhi vÅravikramarave÷ Óreya÷ paraæ varddhate // 38 // hemÃdre÷ Óriyamanyathaiva kurute cakre ca gaurÅæ tanuæ kailÃÓopari Óobhate paÂayati spa«Âaæ ca diÇmaï¬alam / bhogÅndraæ na dadhe Órutau bala jaÂÃgƬhÃæ ca gaÇgÃæ vyadhÃllokÃnÃmayamÅÓvaro 'sya yaÓasastvaiÓvaryamujj­mbhate // 39 // ÓrÅgopÃcalamaulimaï¬alamaïi÷ ÓrÅdÆravÃrÃnvaye ÓrÅhaæsodayahaæsapaï¬ita iti khyÃto dvijÃdhÅÓvara÷ / yaæ lak«mÅÓca sarasvatÅ ca vigatadvandvaæ ciraæ bhejatur- bhoktÃraæ rabhasÃtsamÃnamubhayo÷ sÃnnìhayamìhayaæ guïai÷ // 40 // paÂu dik«u vidik«u kurvatÅnÃæ naÂalÅlÃæ sphuÂakÅrttinarttakÅnÃm / sphuradadhvaradhÆmadhoraïÅha cyutaveïÅti janairamÃni yasya // 41 // tato 'nala ivÃraïeratuladhÃmabhÆrbhÆbhujÃæ ÓiromÃïaruromaïirdharaïinÃmavÃbhruva÷ / rathÅ bahuguïÅ dhanÅ bhuvi vanÅpakaÓrÅkhanÅ ramÃramaïamiÓraïÅ paraÓurÃmamiÓro 'jani // 42 // #<{MV-S_6}># yenÃgatva purà purÃrinagare vidyÃnavadyÃrjità ÓrÅcaï¬ÅÓvaramagnihotritilakaæ labdhvà garÅyogurum / Óuddhà saiva mahodyamena bahudhà bhÃntÅ bhavantÅ sthirà tadvaæsye«u kiyanna kalpalatikevÃdyÃpi sÆte phalam // 43 // ÃsyÃravindamanupÃsya gurorapÃsya lÃsyaæ caturmukhamukhe«u sahasvatÅha / sÃlaÇk­tiÓca sarasà ca guïÃnvità ca yasyÃtanoti rasanopari tÃï¬avÃni // 44 // aÇke lomalateva sÅmani d­Óorekeva rekhäcanÅ kastÆrÅmakarÅva bhÃlaphalake dhÃreva mÆrdhnyÃlakÅ / Ærddhvaæ bh­Çgaparampareva kabarÅ saurabhyalobhÃkulà yasyaivÃdhvaradhÆmadhoraïirabhÆdÃÓÃkuraÇgÅd­Óa÷ // 45 // subhÃsurayaÓonidhe÷ suniravadyavidyÃnidhe÷ sucÃrukavitÃnidhe÷ sm­tinidhe÷ ÓrutiÓrÅnidhe÷ / ayaæ suk­tagauravÃtparaÓurÃmamiÓrÃÇgaïair anÆnagarimà piturjagati mitramiÓro 'jani // 46 // dharmÃrthaikaniketanaæ vidhimayaæ karmÃvanÅdarÓanaæ sm­tyambhojamahodayaæ Órutimayaæ ÓrÅvÅramitrodayam / drÃksiddhÅk­takÃryasiddhiÓatayà ÓrÅvÅrasiæhÃj¤ayà tene viÓvamude pure purabhida÷ ÓrÅmitramiÓra÷ k­tÅ // 47 // hÃrÅtagobhilaparÃÓaranÃradÃdimunyuktamarthamakhilaæ h­daye 'vadhÃrya / ÓrÅvÅrasiæhan­padeÓitamitramiÓro vidvanmaïi÷ prakurute samayaprakÃÓam // 48 // tatra kÃlaprakÃÓe tu kramo 'yamabhidhÅyate / nityakÃlasvarÆpaæ prÃvkÃlopÃdhirathodita÷ // samvatsarÃyanartÆnÃæ krameïÃtha vinirïaya÷ / mÃsapak«atithÅnÃæ ca krameïÃtha nirÆpaïam // sÃmÃnyatastithÅnÃæ ca grÃhyÃgrÃhyavivecanam / pratipannirïayÃtpascÃt dvitÅyÃyà vinirïaya÷ // t­tÅyÃnirïayasyÃnte caturthÅnirïaya÷ sm­ta÷ / pa¤camÅnirïayÃtpaÓcÃt«a«ÂhÅnirïaya Årita÷ // saptamÅnirïayasyÃnte '«ÂamÅsÃmÃnyanirïaya÷ / k­«ïajasmëÂamÅ paÓcÃdvistareïa nirÆpità // navamÅnirïayo rÃmanavamyÃÓcÃtha nirïaya÷ / #<{MV-S_7}># mahÃnavamyÃstadanu nirïaya÷ samudÅrita÷ // daÓamÅnirïaya÷ paÓcÃdekÃdaÓyà vinirïaya÷ / dvÃdaÓÅnirïayasyÃnte trayodaÓyà viniscaya÷ // sÃmÃnyataÓcaturdaÓyà nirïayo 'tha prakÅrttita÷ / narasiæhacaturdaÓyà nirïayo 'tra prakÅrttita÷ // athÃtraiva prasaÇgena jayantÅnÃæ viniÓcaya÷ / jye«ÂhakÃrtikamÃghe«u caturdaÓryà vinirïaya÷ // ÓivarÃtri÷ pÃraïà ca tatrÃtha parikÅrtità / atha pa¤cadaÓÅk­tye ÓrÃvaïÅk­tyanirïaya÷ / u«Ãkarma prasaÇgena utsargasamayÃstridhà // kÃrttike pa¤cadaÓyÃstu nirïayastadanantaram / holikÃnirïaya÷ parvanirïayastadanantaram // grahaïecaikabhakte ca nakte kÃlasya nirïaya÷ / naktaikabhaktatho÷ prÃptau nirïayastadanantaram // ayÃcitasya nak«atropavÃsasyÃtha niÓcaya÷ / saÇkrÃntinirïayÃtpaÓcÃnmalamÃso nirÆpita÷ // malamÃse 'tha k­tyÃnÃmak­tyÃnÃæ ca nirïaya÷ / guruÓukrÃdibÃlyÃdau kÃryÃkÃryavivecanam // ÓrÃddhakÃle«vamÃvÃsyà a«ÂakÃnva«Âakà tathà / a«ÂakÃpÆrvadivaso v­ddhi÷ pak«o 'sitastata÷ // ÃÓvayukk­«ïapak«aÓca tatraiva bharaïÅ tathà / trayodaÓÅcaturdaÓyau krameïeha nirÆpite // prakÅrïakaÓrÃddhakÃlÃ÷ kÃmyaÓrÃddhadinaæ tata÷ / yugÃdyÃÓca yugÃntÃÓca tato manvantarÃdaya÷ // kalpÃdyà vyatipÃtaÓca vaidh­tiÓcÃvamaæ dinam / navÃnnaÓrÃddhakÃlaÓca navaÓrÃddhadinaæ tata÷ / pretapiï¬asya kÃlaÓca tadante parikÅrttita÷ pÃtheyaÓrÃddhakÃlaÓca prÃyaïottaramÅrita÷ // asthisa¤caæyane kÃlo dÃne pretodakasya ca daÓÃdamadhye darÓasya pÃte pretakriyà tata÷ // «o¬aÓaÓrÃddhakÃlÃÓca tadanantaramÅritÃ÷ / tithidvaiye pÃrvaïÃdiÓrÃddhanirïaya Årita÷ // #<{MV-S_8}># lak«aïaæ cÃparÃhïÃde÷ kutapasya nirÆpaïam / ÓrÃddhavelÃpiï¬adÃnani«iddhasamayÃstata÷ // prakÅrïakÃlÃ÷ pratipadÃdyà puïyatithistata÷ / nak«atravÃrÃdivaÓÃtpuïyÃÓca tithayastata÷ // ata÷ paraæ niÓÃyÃæ tu k­tyÃk­tyavivecanam / catu«pathasya sevÃyà ni«edhastadanantaram // varjjanÅyÃni coktÃni tithikÃlviÓe«ayo÷ / parvak­tyaæ yugadharmà yugavarjvÃni cÃpyatha // kalidharmÃ÷ kalivarjyÃnyathoktÃni viÓe«ata÷ / dÅk«ÃkÃlastatastasyÃpavÃda÷ parikÅrttita÷ // nÃmakÅ ttanakÃlaÓcÃdhÃnakÃlÃstata÷ param / paÓo÷ kÃlastata÷ kÃlaÓcÃturmÃsye«ÂisÃmayo÷ // evamatra viÓe«eïa mitramiÓreïa sÆriïà / sm­tÅ÷ sarvÃ÷ samÃlokya samayo 'tra nirÆpita÷ // tatra tÃvatkÃlasadbhÃve pramÃïÃni ÓrutyÃdÅni / tathÃhi / tasmÃtkÃla eva dadyÃtkÃle na dadyÃditi ­gvedaÓruti÷ / atra kÃla ityatra yathÃkramaæ vihite prati«iddhe ityadhyÃhÃra÷ / "taæ kÃle kÃla Ãgate yajata"iti yaju÷ / tathÃ, "samvatsaramÃsÃdikÃla Ãgate 'vijÃyata"iti ca / "ahameva kÃlo nÃhaæ kÃlasya"iti ca / "kÃca sandhyà kaÓcasandhyÃyÃ÷ kÃla"iti sÃmaveda÷ / "kÃlaæ kÃla vibhaktiæ ca"iti manusm­ti÷ / "ÓrÃddhakÃlÃ÷ prakÅrttatÃ"iti yÃj¤avalkya÷ / tathà dhÃraïÃdhyÃnasamÃdhitrayarÆpÃtsaæyamaviÓe«Ãdyogino 'tÅtÃdikÃlaæ pratyak«ata÷ paÓryantÅti yogaÓÃstre pratyak«amapi mÃnamuktam / sukhamahamasvÃpsaæ na ki¤cidavedi«amiti suptotthitasmaraïÃnyathÃnu papattikalpitaæ sÃk«ipratyak«amapi pramÃïamityaupani«adÃ÷ / sarvendriyavedya iti jaiminÅyÃ÷ / anÃdire«a bhagavÃn kÃlo 'nanto 'jara÷ para÷ / iti purÃïamapi mÃnam / tasmÃdasti kÃla÷ / sa dvividha÷ akhaï¬a÷ sakhaï¬aÓca / Ãdya ÅÓvarÃdbhinna iti tÃrkikÃ÷ / abhinna iti vedÃntino navÅ-natÃrkikÃÓca / ÅÓvÃrabhede-- Óruti÷, sa viÓvak­dviÓvavidÃtmayonirj¤a÷ kÃlakÃlo guïÅ sarvavidya÷ / pradhÃnak«etraj¤apÃterguïeÓa÷ sesÃramohasthitibandhahetu÷ // iti / kÃlakÃla÷ = janyasya samvatsarÃdirÆpasya kÃlasyÃkalanÃt / #<{MV-S_9}># vi«ïudharmottare 'pi-- anÃdinidhana÷ kÃlo rudra÷ saÇkar«aïa÷ sm­ta÷ / kalanÃtsarvabhÆtÃnÃæ sa kÃla÷ parikÅrttita÷ // kar«aïÃtsarvabhÆtÃnÃæ sa tu saÇkar«aïa÷ sm­ta÷ / sarvabhÆtaÓamitvÃcca sa tu rudra÷ prakÅrttita÷ // anÃdinidhanatvena sa mahÃnparameÓvara÷ / iti / #<[saævatsaranirïaya]># etena paratvÃparatvÃbhyÃmanumÃne ÃkÃÓÃdau vinigamakÃbhÃvÃdatiriktakÃlasiddhirityapÃstaæ Órutereva vinigamakatvÃt / etacca yathÃtathÃstu / nÃsya kÃlasyÃd­«ÂÃrthasmaraïÃdanya÷ karmaïyupayoga iti na nirÆpyate / saævatsarÃdirÆpastu sÆryÃdigatyavacchinna÷ karmaïi"porïamÃsyÃæ paurïamÃsyà yajet" "deÓe kÃla upÃyena"ityÃdiÓrutism­tibhiradhikaraïatvena viniyuktatvÃdvicÃryate / sÆryÃdigatiparicchedyatvaæ coktam--vi«ïudharmottare tasya sÆk«mÃtisÆk«masya tathÃtimahato dvijÃ÷! / mÃnasaÇkhyà budhairj¤eyà grahagatyanusÃrata÷ // iti / pratyak«opalabhyamÃnanime«ÃdikriyÃparicchedaÓca tatraiva-- labvak«arasamà mÃtrà nime«a÷ parikÅrttita÷ / ata÷ sÆk«matara÷ kÃlo nopalabhyo bh­gÆttama! // nopalabhyaæ yathà dravyaæ susÆk«maæ paramÃïuta÷ / dvau nime«au truÂirj¤eyà prÃïo daÓa truÂi÷ sm­ta÷ // vinìikà tu «a prÃïÃstat«a«Âayà nìikà sm­tà / ahorÃtraæ tu tatÓaÂayà nityameva prakÅrttitam // triæÓanmuhÆrtÃsca tathà ahorÃtreïa kÅrttitÃ÷ / tatra pa¤cadaÓa proktà rÃma! nityaæ divÃcarÃ÷ // tathà pa¤cadaÓa proktà rÃma! nityaæ niÓÃcarÃ÷ / uttarÃæ tu yadà këÂhÃæ kramÃdÃkramate ravi÷ // tathà tathà bhavedv­ddhirdivasasya mahÃbhuja! / divasaÓca yathà rÃma! v­ddhiæ samadhigacchati // tadÃÓritamuhÆrtÃnÃæ tathà v­ddhi÷ prakÅrttità / ityÃdi / tatra Órutau nime«ÃdikÃlÃnÃæ saævatsarÃvayavatvenoktatvÃdavayavirÆpa÷ saævatsara÷ pradhÃnatvÃdvicÃryate / saævatsaro nÃma samyagvasantyayanartumÃsapak«atithyÃdayo 'sminniti vyutpattyÃ"dvÃdaÓa mÃsÃ÷ saævatsara"itiÓruteÓca dvÃdaÓamÃsÃtmaka÷ kÃlaviÓe«a÷ / sa pa¤cavidha÷ / #<{MV-S_10}># saurabÃrhaspatyasÃvanacÃndranÃk«atrabhedÃt / tathà ca jyoti÷ÓÃstre-- saurab­haspatisÃvanaÓaÓadharanÃk«atrikÃ÷ krameïa syu÷ / mÃtulapÃtÃlÃtulavimalavarÃÇgÃni vatsarÃ÷ kramaÓa÷ // iti / asyÃrtha÷ / gaïakaprasiddhyà kaÂapayà vargÃ÷ / Óuddhasvara÷ ÓÆnyÃrtha÷ / tatra vargÃk«arasahkhayayÃÇkasaÇgraha÷ / tena mÃtuletyatra pavargÃtpa¤camena makÃreïa pa¤casaÇkhyà labhyate Âabarga«a«Âhena takÃreïa «aÂsaÇkhayà / yavargat­tÅyena lakÃreïa tritvasaÇkhayà / evaæ cÃÇkÃnÃæ vÃmato gatiriti prakÃreïa melane sÃvanadinÃnÃæ pa¤ca«a«ÂayadhikaÓatatrayaæ saurasaævatsaro bhavati / evaæ pÃtÃlaÓabda eka«a«ÂayadhikaÓatatrayasaÇkhyÃmÃca«Âe / tÃvatsÆryodayaparimito bahispatya÷ saævatsara÷ / evamatulaÓabda÷ «a«ÂhyadhikaÓatatrayasaÇkhayÃmÃha / tÃvatsÆryodayaparimitassÃvana÷ savatsara÷ / eve vimalaÓabda÷ catu«pa¤cÃÓadadhikaÓatatrayasaÇkhyÃmÃca«Âe / tÃvatsÆryodayaparimitaÓcÃndra÷ / eva varÃÇgaÓabdaÓcaturviæÓatyadhikaÓatatrayasaÇkhyÃmÃha tÃvatsÆryodayaparimito nÃk«atra÷ saævatsara iti / nanvadhikamÃsavÃnsaævatsara÷ kathaæ dvÃdaÓamÃsÃtmako 'dhimÃsasya trayodaÓatvÃditi cet, na / "«a«Âayà tu divasairmÃsa÷ kathito bÃdarÃyaïai÷ / itivacanÃt «a«ÂidivasÃtmakasyaikamÃsatvena dvÃdaÓasaÇkhyÃnapÃyÃt / "asti trayodaÓo mÃsa"iti Órutistu trayodaÓadarÓÃntatvenetyado«a÷ / ye tu prabhavÃdi«a«ÂisaævatsarÃ÷ te bÃrhaspatyasyaiva bhedÃ÷ / mÃghaÓuklaæ samÃrabhya candrÃkÃrai vÃsavark«agau / jÅvayuktau yadà syÃtÃæ «a«ÂyabdÃdistadà sm­ta÷ // iti vi«ïudharmokte÷ / te ca-- prabhavo vibhava÷ Óukla÷ pramodo 'tha prajÃpati÷ / aÇgirÃ÷ ÓrÅmukho bhÃvo yuvà dhÃteÓvarastathà // bahudhÃnya÷ pramÃthÅ ca vikramo 'tha v­«astathà / citrabhÃnu÷ subhÃnuÓca tÃraïa÷ pÃrthivo vyaya÷ // sarvajitsarvadhÃrÅ ca virodhÅ vik­ti÷ khara÷ / nandano vijayaÓcaiva jayo manmathadurmukhau // hemalambo vilambaÓca vikÃrÅ ÓÃrvarÅ plava÷ / Óubhak­cchobhana÷ krodhÅ viÓvÃvasuparÃbhavau // plavaÇga÷ kÅlaka÷ saumya÷ sÃdhÃraïavirodhak­t / paridhÃvÅ pramÃdÅ ca Ãnando rÃk«aso 'nala÷ // piÇgala÷ kÃlayuktaÓca siddhÃrtho raudradurmatÅ / #<{MV-S_11}># dundubhÅ rÆdhirodgÃrÅ raktÃk«Å krodhana÷ k«aya÷ // iti / ete prabhavÃdayaÓcÃndrà apÅti mÃdhava÷ / mÅnÃdisthe me«Ãdisthe và sÆrye saurasaævatsarÃrambha÷ / b­haspatimadhyamarÃÓibhogena bÃrhaspatyÃrambha÷ / yatki¤ciddivasamÃrabhya yatki¤cithimÃrabhya và cÃndrÃrambha÷ / yatki¤cinnak«atrÃdimÃrabhya sÃvanÃrambha÷ / athai«Ãæ viniyoga÷ / tatra cÃndrasya tilakavratÃbdikaÓrÃddhÃdÃvupayoga÷ / tilakavratamuktam-- bhavi«yapurÃïe: vasante kiæÓukÃÓokaÓobhite pratipattithi÷ / Óuklà tasyÃæ prakurvÅta snÃnaæ niyamamÃsthita÷ // lalÃÂapaÂÂe tilakaæ kuryÃccandanapaÇkajam / tata÷ prabh­tyanudinaæ tilakÃlaÇk­taæ mukham // vidhÃryaæ vatsaraæ yÃvacchaÓineva nabhastalam / iti / atra pratipattithÃvupakramavidhÃnÃdasya vratasya cÃndrasaævatsarasÃdhyatvÃvagati÷ / Ãbdike tu brahmasiddhÃnte-- pratisaævatsaraÓrÃddhe mÃsaÓcÃndramasa÷ sm­ta÷ / iti / sujanmÃdivrate saura÷ / vi«ïudharmottare-- bhagavankarmaïà kena tiryagyonau na jÃyate / ityupakramya-- me«asaÇgakramaïe bhÃno÷ sopavÃso narottama÷ // ityÃdinà vratasvarÆpamabhidhÃya-- vrataæ caran vatsarametadi«Âaæ mlecche«u tiryak«u na cÃpi janma / ityupasaæhÃrÃt / evaæ yatra saÇkrÃntipuraskÃreïa karmÃïyuktvÃ"saævatsaraæ prakurvÅta"ityuktistatra saævatsara÷ sauro grÃhya÷ / "brahmahà dvÃdaÓÃbdaæ caret"ityÃdiprÃyaÓcittÃdau sÃvana÷ / ÃyurdÃyavibhÃgaÓca prÃyaÓcittakriyà tathà / sÃvanenaiva kartavyà ÓatrÆïÃæ cÃpyupÃsanà // itijyotirgargokte÷ / bÃrhaspatyasya tu yavadÃnÃdau-- saævatsare tu dÃdÌïÃæ tiladÃnaæ mahÃphalam / paripÆrve tathà dÃnaæ yavÃnÃæ dvijasattama! // idÃpÆrve ca vasrÃïÃæ dhÃnyÃnÃæ cÃnupÆrvake / itpÆrve rajatasyÃpi dÃnaæ proktaæ mahÃphalam // iti vi«ïudharmokte÷ / atra samparÅtyÃdi vatsaraÓabdasyÃdi÷ / #<{MV-S_12}># tena saævatsaraparivatsaretyÃdipa¤canÃmakà vatsarà uktà bhavanti / ete«Ãæ pa¤cakasya yugamiti saæj¤Ã / tathà ca prabhavÃdi prak­tya-- brahmavaivarta,-- saævatsarastu prathamo dvitÅya÷ parivatsara÷ / idÃvatsarast­tÅyaÓcaturthaÓcÃnuvatsara÷ // idvatsara÷ pa¤camastu kÃlastu yugasaæj¤aka÷ / iti / bÃrhaspatya eva kadÃcilluptasaævatsara ityabhidhÅyate / tathÃca-- vasi«Âha÷: sahajÃæ gatimÃsÃdya yadyatÅcÃrago guru÷ / avaÓi«Âaæ pÆrvarÃÓiæ nÃyÃsyatyupabhuktaye // antarbhÃvyopabhuktÃæÓaæ vakrÃnantaritaæ tadà / mÃsairdvÃdaÓabhirluptasaævatsara itÅrita÷ // sahajÃæ = vakrÃtÅcÃrabhinnÃm / tathÃcÃyamartha÷ / yadyatÅcÃrago guru÷ pÆrvarÃÓyavaÓi«ÂÃæÓÃnÃæ bhogÃrthaæ svÃbhÃvikagatimÃsthita÷ punastaæ rÃÓiæ naiti tadopabhuktÃæÓamaticÃrabhuktÃæÓam antarbhÃævyÃrabhya taddinaprabh­tÅtiyÃvat dvÃdaÓamÃsaæ luptasaævatsaro bhavatÅtyartha÷ / asya kvacidapavÃda÷ / me«e jha«e v­«e kumbhe yadyatÅcÃrago guru÷ / na tatra kÃlalopa÷ syÃdityÃha bhagavÃnyama÷ // iti / parÃÓara÷-- mÃsÃn daÓaikà daÓa và prabhujya rÃÓeryadà rÃÓimupaiti jÅva÷ / bhuhkte na pÆrvaæ na punastathÃpi na luptasaævatsaramÃhurÃryÃ÷ // luptasaævatsare karmani«edho rÃjamÃrtaï¬e, atÅcÃragato jÅvastaæ rÃÓiæ naiti cetpuna÷ / luptasaævatsaro jheya÷ sarvakarmasu garhita÷ // iti / asyÃpavÃdamÃha-- vyÃsa÷: yadÃticÃraæ surarÃjamantrÅ karoti gov­ÓvicamÅnasaæstha÷ / nÃyÃtyasauyadyapipÆrvarÃÓiæ ÓubhÃya pÃïigrahaïaæ vadanti // iti saævatsaranirïaya÷ / ## tatra yadyapyayanaÓabdena"ayanaæ vartma mÃrgÃdhva"iti koÓÃt mÃrgaæsÃmÃnyamucyate / tathÃpyatra saurarttutritayam ayanamucyate / "tasmÃdÃditya÷ «aïmÃsÃn dak«iïenaiti «a¬utareïa"iti taittirÅyaÓrute÷ / #<{MV-S_13}># sauram­tutrayamupakramya vi«ïudharmottare 'pi, ­tutrayaæ cÃyanaæ syÃditi / siddhÃntaÓiromaïÃvapi-- karkim­gÃdi«aÂke te cÃyane dak«iïasaumyake sta÷ / iti / asyÃdityagatipuraskÃreïa vi dhÃnÃtsauratvameva / kecittu mÃrgaÓÅr «Ãdi«aïmÃsà udagayanaæ jye«ÂhÃdi«ïmÃsà dak«iïÃyanamityÃhustatra mÆlaæ jthoti÷ÓÃsre m­gyamiti mÃdhava÷ / anayoÓca saumyadak«iïayorviniyoga÷ udagayana ÃpÆryamÃïapak«e puïyanak«atre caulakarmopanayanagodÃnavivÃhÃdirityÃdi÷ / tathÃ-- mÃt­bhairavavÃrÃhanÃrasiæhatrivikramÃ÷ / mahi«ÃsurahantrÅ ca sthÃpyà vai dak«iïÃyane // ityÃdi÷ tattatprakaraïoditastatra tatra bodhya÷ / sÃmÃnyataÓcoktaæ jyoti«aratnamÃlÃyÃm-- g­hapraveÓatridivaprati«ÂhÃvivÃhacaulavratabandhapÆrvam / saumyÃyane karma Óubhaæ vidheyaæ yadgarhitaæ tatkhalu dak«iïe tu // iti / ityayananirïaya÷ / ## sa ca mÃsadvayÃtmaka÷ / tathÃca taittirÅyaÓruti÷--dvandvamupadadhÃti / tasmÃd dvandvam­tava iti / dvandva÷ mÃsadvayam / madhuÓca mÃdhavaÓca vÃsantikÃv­tÆ ÓukraÓca ÓuciÓca grai«mÃv­tÆ nabhaÓca nabhasyaÓca vÃr«ikÃv­tÆ i«aÓcorjaÓca ÓÃradÃv­tÆ sahaÓca sahasyaÓca haimantikÃv­tÆ tapaÓca tapasyaÓca ÓaiÓirÃv­tÆ iti Órute÷ / atra ca ­tÆ iti dvivacanaæ tadghaÂakamÃsadvayÃbhiprÃyeïa / atra ca madhvÃdiÓabdÃscaitrÃdivÃcakÃ÷ / tathà ca-- mÃdhavÅye: caitro mÃso madhu÷ prokto vaiÓÃkho mÃdhavo bhavet / jye«ÂhamÃsastu Óukra÷ syÃdëìha÷ Óucirucyate // nabhomÃsa÷ ÓrÃvaïa÷ syÃt nabhasyo bhÃdra ucyate / i«aÓcÃÓvayujo mÃsa÷ kÃrtikaÓcorjasaæj¤aka÷ // sahomÃso mÃrgaÓira÷ sahasya÷ pau«asaæj¤ita÷ / mÃghamÃsastapa÷ proktastapasya÷ phÃlguna÷ sm­ta÷ // iti / ete cartavo madhuÓca mÃdhavaÓcetipÆrvÃdÃh­taÓrute÷ «a¬vidhÃ÷ / "«a¬và ­tava"iti ÓruteÓca / #<{MV-S_14}># yattu aitareyibrÃhmaïe"dvÃdaÓamÃsÃ÷ pa¤carttava"iti pa¤catvÃbhidhÃnaæ tattatraiva samÃhitam--"hemantaÓiÓirayo÷ samÃsena"iti / samÃsa ekÅkaraïaæ tenetyartha÷ / vasantÃdayo 'pi pratyekaæ dvividhÃ÷ saurÃÓcÃndrÃÓca / tatra caitrÃdÅnÃæ cÃndratvena tadghaÂitÃste cÃndrÃ÷ / Órutirapi--candramÃ÷ «a¬¬hotà sa ­tÆn kalpayatÅti / ba¬v­caÓrutau--viÓvÃnyanyo bhuvanÃnyabhica«Âe ­tÆnanyo vidadhajjÃyate punariti / atrÃbhica«Âa ityata÷ sa¤cÃrÃdikriyÃjanakatvena sÆryokteranya ityataÓcandra eva ­tuvidhÃyaka ukta÷ / kecittu punarjjÃyate iti liÇgÃd­tukalpakatvaæ candrasyeti, tanna / sÆryasyÃpi puna÷ punarjÃyamÃnatvasya ÓrutÃvuktatvÃt / nanu yadà malamÃso bhavati tadà kathaæ dvimÃsa­turiticet, «a«Âhyà tu divasairmÃsa÷ kathito bÃdarÃyaïai÷ / iti vacanÃt «a«ÂidinÃtmakasya mÃsasyaikatvÃt / saurastu vi«ïudharmottare-- sauraæ mÃsadvayaæ rÃma! ­turityabhidhÅyate / iti / vi«ïupurÃïe 'pi--dvau mÃsÃvarkajÃv­tÆ iti / baudhÃyanenÃpi--"mÅname«ayorvà vasanta"ityukta÷ / yadyapi bodhÃyanavÃkyena vasantamÃtre sauratva muktaæ tathÃpi vi«ïudharmottaravÃkyaparyÃlocanayÃgre 'pi bodhyam / ete«Ãæ viniyogastu Órutism­tipurÃïÃdi«u dra«Âavya÷ / tatra Óruti÷--vasante brÃhmaïo 'gnimÃdadhÅta grÅ«me rÃjanya ÃdadhÅta Óaradi vaiÓya ÃdadhÅtetyÃdi÷ / tathà var«Ãsu rathakÃra iti / ÃÓvalÃyana÷-hemantaÓiÓirayoÓcaturïÃmaparapak«ÃïÃma«ÂamÅ«va«Âakà iti / vi«ïudharmottare 'pi- vasantÃdi­tu«u «aÂsu «aïmÆrttivrate p­thakpÆjÃviÓe«Ã uktÃ÷ / tatraiva snÃnÃnulepanÃdidÃnaæ grÅ«me pÃnakadÃnaæ coktam / devÅpurÃïe tu--var«Ãsu tiladÃnaæ ÓaradyannadÃnam / hemantaÓiÓirayorvastradÃnamiti mÃdhava÷ / tathà divyÃdivyavasthà ­tuviÓe«apuraskÃreïoktà tatra tatra dra«Âavyeti / iti ­tunirïaya÷ / ## sa ca cÃndrasaurasÃvananÃk«atrabhedena caturvidha÷ / tathÃca-- jyoti÷ÓÃsre: prathama÷ sÃvano mÃso dvitÅyaÓcÃndra ucyate / nÃk«atrastu t­tÅya÷ syÃtsauro mÃsaÓcaturthaka÷ // iti / #<{MV-S_15}># etallak«aïÃni vi«ïudharmottare: candramÃ÷ paurïamÃsyante bhÃskarÃdatiricyate / rÃÓi«aÂkaæ tadà rÃma! mÃsÃrdhena na saæÓaya÷ // bhÃgadvÃdaÓakenaivaæ tithyÃæ tithyÃæ krameïa tu / candramÃ÷ k­«ïapak«Ãnte sÆryeïa saha yujyate // asannikar«ÃdÃrabhyÃsannikar«amathÃparam / candrÃrkayorbudhairmÃsaÓcÃndra ityabhidhÅyate // sÃvane tu tathà mÃse triæÓatsÆryodayÃ÷ sm­tÃ÷ / ÃdityarÃÓibhogena sauro mÃsa÷ prakÅrttita÷ // sarvark«aparivartaistu nÃk«atro mÃsa ucyate / iti / cÃndro dvividha÷ k­«ïÃdi÷ ÓuklÃdiÓca / tatra k­«ïÃdistu udÃh­tavi«ïudharmottare darÓita÷ / ÓuklÃdimÃha-- hÃrÅta÷: indrÃgno yatra hÆyete mÃsÃdi÷ sa prakÅrtita÷ / agnÅ«omau sm­tau madhye samÃptau pit­somakau // iti / atrendrÃgnyagnÅ«omapit­somaÓabdairamÃvÃsyottarapratipatpaurïamÃsyamÃvÃsyà upalak«yante / ÃdyÃyÃmindrÃgniyÃgavidhÃnÃt paurïamÃsyà magnÅ«omÅyavidhÃnÃdamÃvÃsyÃyÃæ piï¬apit­yaj¤e somasya pit­mato vidhÃnÃt / tena ÓuklÃdirmÃsa÷ pratipÃdito bhavati / anayoÓca vyavasthoktÃ-- nnikÃï¬amaï¬anena: cÃndro 'pi Óuklapak«Ãdi÷ k­«ïÃdirveti ca dvidhà / k­«ïapak«Ãdikaæ mÃsaæ nÃÇgÅkurvanti kecana // ye 'pÅcchÃnte na te«ÃmabhÅ«Âo vindhyasya dak«iïe / iti / atra vindhyadak«iïata÷ k­«ïÃdini«edhÃduttarato dvayorapi vikalpa÷ / tatrÃpi ÓuklÃdirmukhya÷ k­«ïÃdirgauïa÷ / caitre mÃsi jagadbrahmà sasarja prathame 'hani / Óuklapak«e yamagraæ tu tadà sÆryodaye sati // pravartayÃmÃsa tadà kÃlasya gaïanÃmapi / grahÃnnÃgÃn­tÆnmÃsÃnvatsarÃnvatsarÃdhipÃn // iti brahmapurÃïe mÃsarttusaævatsarÃrambhokte÷ / nahi k­«ïÃdivÃdinÃæ saævatsaro bhidyate / ÓuklÃdinaiva malamÃsokteÓca k­«ïÃdinà tadasaæbhavÃcca / #<{MV-S_16}># yadyapi yatkiæcittriæÓattithisamudÃyÃtmako mÃsaÓcÃndra eva bhavati tithighaÂitatvÃt, tathÃpi tatra caitrÃdivyavahÃrÃbhÃvÃnnÃsau t­tÅyavidhÃtvena kvacidabhihito dharmaÓÃstre / evaæ saurÃdÃvapi mÃsaÓabdo gauïa÷ / anyathÃnekaÓaktikalpanÃpatte÷ / na ca vinigamanÃviraha÷ / masyante piramÅyante svakalà v­ddhihÃnita÷ / mÃsa ete sm­tà mÃsÃstriæÓattithisamanvitÃ÷ // iti siddhÃntaÓiromaïinà v­ddhihÃnibhyÃæ candrakalÃparigaïanasyaiva mÃsapadapravkattinimittatvapradarÓanÃt iti / kecittu sarvamÃse«u sauracÃndrayoreva saura eva và mukhyo mÃsaÓabda ityÃhu÷ / tadasat / uktasiddhÃntaÓiromaïivacanaghirodhÃt / catur«vapi mÃsapadaprayogastu chatrinyÃyena dvÃdaÓavidhaputre«u putrapadaprayogavadaviruddha÷ / gauïamÃsÃnÃmapi vacanÃttatra tatra grahaïamaviruddham / nÃsti vacanasyÃtibhÃra iti nyÃyÃt / asati viÓe«apramÃïe cÃndrasyaiva grahaïam / evaæ caitrÃdiÓabdà api cÃndrasyaiva vÃcakÃ÷ / anekÃrthatvasyÃnyÃyyatvÃt / mÃsaviÓe«avacanatvÃcca / "nak«atreïa yukta÷ kÃla÷" "sÃsmin paurïamÃsÅ"iti saæj¤ÃyÃmiti pÃïinipradarÓitayogabalÃcca / na cÃyaæ yoga÷ sauramÃse 'pi sambhavati mÅnÃdisthe savitari kadÃciccitrÃdiyuktapaurïamÃsÅyogasambhave 'pi kanyÃdhanurmakarasthe savitari aÓvinÅpu«yamaghÃyuktapaurïamÃsÅnÃæ kadÃcidapyasambhavÃt / na ca yadà nak«atrayogo na syÃt tadà kathaæ caitratvamitivÃcyam / kadÃcidyogasyaiva tathÃtvÃt / tathà ca cyavana÷-- antyopÃntyau trirbhau j¤eyau phÃlgunaÓca tribho mata÷ / Óe«Ã mÃsà dvibhà j¤eyÃ÷ k­ttikÃdivyavasthayà // iti / antyopÃntyau = ÃÓvinabhÃdrau / etacca tribhatvÃdikaæ dvitrinak«atrayogena yathà k­ttikÃrohiïyanyatarayoga÷ kÃrtikyÃæ m­gÃrdrÃnyatarayogo mÃrgaÓÅr«yÃmityÃdi / na ca kÃrtikÅæ prak­tya--"yadà yÃmyaæ tu bhavati kvacittasyÃm"iti pÃdme bharaïÅyogasyÃpyukte÷ kathaæ dvibhatvamiti vÃcyam / paurïamÃsyantimak«aïe k­ttikÃrohiïyanyatarayogasya vivak«itatvÃt / caitrÃdÅnÃæ cÃndratvaæ spa«Âamuktam-- jyoti÷ÓÃstre: me«Ãdisthe savitari yo yo mÃsa÷ prapÆryate cÃndra÷ / caitrÃdi÷ sa tu vij¤eya÷ pÆrttidvitve 'dhimÃso 'ntya÷ // brahmagupto 'pi-- me«agaravisaÇkrÃnti÷ ÓaÓimÃse bhavati yatra taccaitram / #<{MV-S_17}># evaæ vaiÓÃkhÃdya v­«ÃdisaÇkrÃntiyogena // iti / anayoÓca lak«aïayoryathà nÃdhimÃsÃdi«vavyÃptistathà vak«yate sÃvananÃk«atramÃsayostu caitrÃdipadaprayogÃbhÃvÃttadvacanatvamanÃÓaÇkyameva / mukhyagauïamÃsÃnÃæ vyavasthÃ-- brahmasiddhÃnte: amÃvÃsyÃparicchinno mÃsa÷ syÃdbrÃhmaïasya tu / saÇkrÃntipaurïamÃsÃbhyÃæ tathaiva n­pavaiÓyayo÷ // jyotirgarga÷: sauro mÃso vivÃhÃdau yaj¤Ãdau sÃvana÷ sm­ta÷ / Ãbdike pit­kÃrye ca cÃndro mÃsa÷ praÓasyate // Ãbdike = sÃævatsarike / pit­kÃrye = «ÃïmÃsikÃdau / tathà sa eva-- ÃyurdÃyavibhÃgaÓca prÃyaÓcittakriyà tathà / sÃvanenaiva kartavyà ÓatrÆïÃæ cÃpyupÃsanà // uprÃsanà = samayapÃlanam / yathà pÃï¬ava÷ kauravÃïÃm / pitÃmaha÷-- daive karmaïi pitrye ca mÃsaÓcÃndramasa÷ sm­ta÷ / iti / vi«ïudharmottare-- nak«atrasatrÃïyayanÃni cendormÃsena kuryÃdbhagaïÃtmakena / iti / brÃhme-- tithik­tye ca k­«ïÃdiæ vrate ÓuklÃdimeva ca / vivÃhÃdau ca saurÃdiæ mÃsaæ k­tye vinirdiÓet // iti mÃsa÷ / ## sa caturvidha÷ / taduktam-- vi«ïudharmottare: tithinaikena divasaÓcÃndre mÃne prakÅrttita÷ / ahorÃtreïa caikena sÃvano divasa÷ sm­ta÷ // ÃdityarÃÓibhogena sauro divasa ucyate / candranak«atrabhogena nÃk«atro divasa÷ sm­ta÷ // iti / rÃÓibhogenaubhujyamÃnarÃÓitriæÓattamena bhÃgenetyartha÷ / iti divasa÷ / ## sadvividha÷ Óuklak­«ïabhedÃt / tathÃca-- «aÂtriæÓanmate: #<{MV-S_18}># tatra pak«Ãvubhau mÃse Óuklak­«ïau krameïa tu / candrav­ddhikara÷ Óukla÷ k­«ïaÓcÃndrak«ayÃtmaka÷ // iti / anayorviniyogamÃhÃÓvalÃyana÷-- udagayana ÃpÆryamÃïapak«e kalyÃïe nak«atre caulakarmopanayanagodÃnavivÃhÃ÷ / tathÃ, hemantaÓiÓirayoÓcaturïÃmaparapak«ÃïÃma«ÂamÅ«va«Âakà ityÃdi / iti pak«a÷ / ## tatra tithirnÃmÃmÃsaæj¤akasarvÃnusyÆtanityakalÃvyatiriktÃnÃæ pratipaddvitÅyÃdisaæj¤ÃnÃæ pa¤cadaÓakalanÃæ madhye ekaikasyÃ÷ kalÃyÃÓcandra maï¬alasya sÆryamaï¬alena saha paramasannikar«Ãnantaraæ viprakar«a÷ paramaviprakar«Ãnantaraæ và sannikar«o yÃvatà kÃlena bhavati tÃvÃnkÃlo yathÃkramaæ Óuklak­«ïapak«agato nirƬhalak«aïayà pratipatdvitÅyÃdiÓabdai÷ pratipÃdya÷ / tathà coktam-- skÃnde prabhÃsakhaï¬e: (*)amëo¬aÓabhÃgena devi! proktà mahÃkalà / saæsthità paramà mÃyà dehinÃæ dehadhÃriïÅ // __________ (*) asyÃrtha÷ / yà mahÃmÃyà ÃdhÃrarÆpà dehinÃæ dehadhÃriïÅ saæsthità sà candramaï¬alasya «o¬aÓabhÃgena piramità candradehadhÃriïÅ amÃnÃmnÅ mahÃkaleti proktà k«ayodayarahità nityà tithisaæj¤akaiva / itarà api pa¤cadaÓakalà divasavyavahÃropayoginya÷ k«ayodayavatya÷ pa¤cadaÓatithayo bhavantÅti tithaya÷ «o¬aÓaivetyaviruddhaæ vacanamiti / __________ amÃdipaurïamÃsyantà yà eva ÓaÓina÷ kalÃ÷ / tithayastÃ÷ samÃkhyÃtÃ÷ «o¬aÓaiva varÃnane! // iti / «aÂtriæÓanmate 'pi-- tatra pak«Ãvubhau mÃse Óuklak­«ïau krameïa hi / candrav­ddhikara÷ Óukla÷ k­«ïaÓcandrak«ayÃtmaka÷ // pak«atyÃdyÃstu tithaya÷ kramÃtpa¤cadaÓa sm­tÃ÷ / darÓÃntÃ÷ k­«ïapak«e tÃ÷ pÆrïimÃntÃÓca Óuklake // iti / sà ca tithirdvividhà pÆrïà khaï¬Ã ca / tatrodayamÃrabhyodayaparyantà pÆrïà / ÃdityodayavelÃyà Ãrabhya «a«ÂinìikÃ÷ / sampÆrïà iti vikhyÃtÃ÷ / iti nÃradÅyokte÷ / #<{MV-S_19}># pratipatprabh­taya÷ sarvà udayÃdodayÃdrave÷ / sampÆrïà iti vikhyÃtà harivÃsaravarjitÃ÷ // iti skÃndokteÓca / kecittu udayÃdastamayaparyantÃyà api sampÆrïatvaæ dinamÃtrasÃdhye«u bhÃvati / trisandhyavyÃpinÅ yà tu saiva pÆjyà sadà tithi÷ / na tatra yugmÃdaraïamanyatra harivÃsarÃt // iti parÃÓaravacanÃt / trisandhyavyÃpinÅ prÃtarmadhyÃhnasÃyaæsandhyÃvyÃpinÅ / na tu prÃta÷sandhyÃdvayaæ sÃyaæsandhyà ceti, saÇkhayÃyÃ÷ p­thaktvaniveÓitvÃt"tisra ÃhutÅrjuhoti"itivat / trisandhyaæ ya÷ paÂhedityÃdau tathà vyutpatteÓca / tasmÃdaharmÃtrasÃdhye«u tanmÃtravyÃpinyapi sampÆrïe tyÃhu÷ / sampÆrïetarà khaï¬Ã / tatra sampÆrïà ekadinamÃtre sattvÃttattithiprayuktasya kÃryasya itaradine prasakte÷ sandehÃbhÃvÃnna nirïeyà / khaï¬Ã tu dinadveye sattvÃt guïÃnurodhena ca pradhÃnÃv­tteranyÃyyatvena tatprayuktasya kÃryasya sak­danu«ÂeyatvÃt vka tadanu«ÂhÃnamiti sandehÃnnirïeyà bhavati / ni«edhe tu khaï¬Ãpyanirïeyaiva / nimittaæ kÃlamÃdÃya v­ttirvidhini«edhayo÷ / vidhi÷ pÆjyatithau tatra ni«edha÷ kÃlamÃtrake // tithÅnÃæ pÆjyatÃnÃma karmÃnu«ÂhÃnayogyatà / ni«edhastu niv­ttyÃtmà kÃlamÃtramapek«ate // iti v­ddhagÃrgyokte÷ / atra kÃlasya nimittatvaæ nÃmÃnupÃdeyatvaæ na tu vÃstavanimittatvaæ sarvasya karmaïo naimittikatvÃpatte÷ / na ce«ÂÃpatti÷ / amÃvÃsyÃyÃæ pit­bhyo dadyÃdityÃdau tatra tatra saptamyÃdibhiraÇgatvÃvagate÷ / na ca sÃpi nimittasaptamyeveti vÃcyam / upapadavibhaktita÷ kÃrakavibhakterbalÅyastvÃt / na caivaæ sarvavyÃpikÃmyatvÃpatti÷ akaraïe pratyavÃyaÓravaïÃdinÃnaimittikatvÃt / na caivaæ yatra vÅpsÃmÃtraÓravaïaæ tatra nimittaparatvameva syÃnna kÃmye kÃlaparateti vÃcyam / nimittatvenaiva ÓrutasyÃpi kÃlasya upasthitatvÃdaÇgatvenÃpi bodhakÃbhÃvÃditikecit / vastuto naivopasthitasyÃpi tasya kÃmye prayoge grahaïaæ bÃrhadgirÃdivat kintvanyasyaiva yasya kasya cit / jyoti«Âome tu vÅpsÃrahitena vÃkyÃntareïa vasantaprÃptirityanyatra vistara÷ / "ni«edha÷ kÃlamÃtraka' ityayaæ na vÃcaniko 'rtha÷ kintu nyÃyaprÃpta ityÃha--ni«edhastvityÃdinà / ayamartha÷ / vidhivÃkye«u vidheyÃrthasya Óreya÷sÃdhanatvaæ vÃkyÃrtha÷ / ni«edhe«u tu kÃlaviÓe«e rÃgaprÃptasyÃnarthahetutvam / evaæ ca «a«ÂhÅ«u tailamityÃdau «a«ÂhyÃæ tailÃbhyaÇgakaraïe 'narthaprasakteravagaterdvinadvaye 'pi «a«ÂhyÃæ tanni«edha iti / #<{MV-S_20}># tasmÃdyÃvattithibÃvitvena ni«edhasya nirïÅtatvÃnni«edhe«u khaï¬Ã na nirïeyeti siddham / na caivaæ sarvani«edhÃnÃæ nyÃyÃdeva tÃtkÃlikatvasiddhau-- abhyaÇge codadhisnÃne dantadhÃvanamaithune / jÃte ca maraïe caiva tatkÃlavyÃpinÅ tithi÷ // iti skÃnde--abhyaÇgÃdau punarvacanÃnarthakyamiti vÃcyam / manvÃdau ca yugÃdau ca grahaïe candrasÆryayo÷ / vyatÅpÃte vaidhutau ca tatkÃlavyÃpinÅ kriyà // iti skÃnda eva manvÃdau tatkÃlavyÃpitvavidhÃnastutyarthaæ d­«ÂÃntatayà tadupÃdÃnÃt / tatkÃlavyÃpinÅ tithirityasyÃyamartha÷ / te«ÃmabhyaÇgÃdÅnÃæ kÃlamanu«ÂhÃnakÃlaæ vyÃpnotvadhikaraïatveneti / kecittu abhyaÇgÃdi«u vi hite«veva tatkÃlavyÃpinÅ tithiranena vacanenoktetyÃhu÷ / tadasat / dantadhÃvanamaithunayostithiviÓe«e«u vidheradarÓanÃt ni«edhadarÓanÃcceti tatra khaj¬ÃyÃmapi tattadaharbhÃgarÆpakÃlavihite«u karmasu tattadaharbhÃgarÆpakà lavyÃpinÅ eva tithirgrÃhyà / karmaïo yasya ya÷ kÃlastatkÃlavyÃpinÅ tithi÷ / tayà karmÃïi kurvÅta hÃsav­ddhÅ na kÃraïam // iti v­ddhagÃj¤avalkyokte÷ / aharbhÃgarÆpa÷ karmakÃlaÓca prÃta÷saÇgavamadhyÃhnÃparÃhlasÃyÃhnarÆpasvimuhÆrtÃtmaka÷ / lekhÃprabh­tyathÃdityÃnmuhÆrtÃstraya eva ca / prÃtastu sesm­ta÷ kÃlo bhÃgaÓcÃhna÷ sa pa¤cama÷ // saÇgavastrimuhÆrto 'tha madhyÃhnastatsama÷ sm­ta÷ / tatastrayo muhÆrtÃÓca aparÃhïo vidhÅyate // pa¤camo 'tha dinÃæÓo ya÷ sa sÃyÃhna iti sm­ta÷ / yadyadete«u vihitaæ tattatkuryÃdvicak«aïa÷ // iti parÃÓarokte÷ / yastudvedhà tredhà vibhÃga÷ sa yatra karmaviÓe«e vihitastatra grÃhya÷ tasminnasati tu pa¤cadhÃvibhÃga eveti dharmaÓÃstravida÷ / te«Ãæ cÃyamÃÓava÷ / atra hi yadyadete«u vihitaæ tattadatra kurvÃditi na vidherya vidhita eva tatsiddhe÷ / kintu yadyadyadvihitaæ kÃlÃpek«aæ tattadete«viti vidhÅyate"maitrÃvaruïa÷ pre«yati cÃnvÃha"itivadapek«itÃrthavidhe÷ tena sÃmÃnyavidhirayamiti / idaæ copavÃsÃdanyatra tasyÃho rÃtrasÃdhyatvÃditi vak«yate / tataÓca pÆrvedyureva karmakÃlavyÃptau ekadeÓasambandhe và pÆrvaiva Ãdye kÃlaÓÃstralÃbhÃt dvitÅye kÃlamÃtralÃbhÃt / #<{MV-S_21}># ata eva paratraiva tathÃtve paraiva / dinadvaye vai«amyeïa sambandhe yÃdhikà saiva / sÃmyenaikadeÓasambandhe tu yatkarma prÃtarupakramya prÃtareva samÃpyate tatra pradhÃnopakramakÃlÅnà grÃhyà / yo yasya vihita÷ kÃla÷ karmaïastadupakrame / tithiryÃbhimatà sà tu kÃryà nopakramojjhità // iti baudhÃyanokte÷ nÃtra yugmavÃkyaprav­tti÷ / yattu-- karma pÆrvamupakramya madhyÃhnÃdau samÃpyate // tatra vak«yamÃïayugmavÃkyÃdiprav­tti÷ evaæ dinadvayavyÃptÃvavthÃptau cetyutsarga÷ / madanaratnastu sÃmyena vai«amyeïa và dinadvaya ekadeÓasambandhe 'pi yadyekatraivÃnu«ÂhÃnaparyÃpta÷ kÃlastadà tatraiva yadyubhayatra tadà yugmavà kyÃdinà nirïaya÷ / yadi nobhayatra kintu karmaikadeÓasambandhastatrÃpi yadi samastadopakramavÃkyÃt yadi vi«amastadÃdhikyenetyÃha / atha yadyugmavÃkyÃdinirïÃyakaæ taducyate / yugmavÃkyaæ tÃvannigame-- yugmÃgniyugabhÆtÃnÃæ «aïmunyorvasurandhrayo÷ / rudreïa dvÃdaÓÅyuktà caturdaÓyà ca pÆrïimà // pratipadyapyamÃvÃsyà tithyoryugmaæ mahÃphalam / etadvyastaæ mahÃdo«aæ hanti puïyaæ purÃk­tam // iti / yugmaæ = dvitÅyÃ, agnist­tÅyÃ, yugaæ = caturthÅ, bhÆtaæ = pa¤camÅ, «aÂu«a«ÂhÅ / muni÷ = saptamÅ, vasura«ÂamÅ / randhraæ = navamÅ / rudra = ekÃdaÓÅ / yugmÃgnyo÷ yugabhÆtayo÷ «aïmunyo÷ vasurandhrayo÷ rudradvÃdaÓyo÷ caturdaÓÅpÆrïimayo÷ amÃvÃsyÃpratipadoÓca tithyoryugme parasparavedha÷ / tattatkarmÃdhikaraïatithyavacchedakatvena samapatito mahÃphala iti stutyunnÅta÷ kÃlaviÓe«avidhi÷ / etat yugmaæ vvastam / yugmagatÃyÃ÷ pÆrvatithestatpÆrvatithivedha uttaratithe÷ svottaratithau vedho mahÃdo«a iti na hi nindÃnyÃyena pÆrvavidhistuti÷ / ekavÃkyatÃlÃbhÃt / na tu svatantrani«edhakalpanaæ vÃkyabhedÃpatte÷ / na ca vinigamanÃviraha÷ / niyamavidhau lÃghavÃt ni«edhe gauravÃt / etadyugyavÃkyaviruddhamaparamÃpastambÃdi«u yugmavÃkyam-- pratipat sadvitÅyà syÃd dvitÅyà pratipadyutà / caturthÃsaæyutà yà ca sà t­tÅyà phalapradà // caturthÅ ca t­tÅyÃyÃæ mahÃpuïyaphalapradà // ityÃdi / #<{MV-S_22}># tathà kharvadarpavÃkyaæ vyÃghrosanaso÷-- kharvo darpastathà hiæsà trividhaæ tithilak«aïam / kharvadarpÃparau pÆjyau hiæsà syÃt pÆrvakÃlikÅ // iti / kharva÷ = sÃmyam / darpo = v­ddhi÷ / hiæsà = k«aya÷ / tathà Óuklak­«ïapak«avÃkyamapi vi«ïudharmottare: vajra uvÃca / nak«atraæ devadeveÓa! tithiæ cÃrddhavinirgatÃm / d­«ÂopavÃsa÷ kartavya÷ kathaæ ÓaÇkara! jÃnatà // ÅÓvara uvÃca / sà tithistadahorÃtraæ yasyÃmabhyudito ravi÷ / tayà karmÃïi kurvÅta hÃsav­ddhÅ na kÃraïam // sà tithistadahorÃtraæ yasyÃmastamito ravi÷ / tayà karmÃïi kurvÅta hÃsav­ddhÅ na kÃraïam // Óuklapak«e tithirgrÃhyà yasyÃmabhyudito ravi÷ / k­«ïÃpak«e tithirgrÃhyà yasyÃmastamito ravi÷ // iti / atra pÆrvavÃkyavihitodayÃstamayatithivyavasthÃrthaæ Óuklak­«ïapak«avÃkyam / kocettu-- daivakÃrye tithirj¤eyà yasyÃmabhyudito ravi÷ / pit­kÃrye tithirj¤eyà yasyÃmastamito ravi÷ // iti vacanÃnusÃreïodayÃstamayatithyordevapitryavi«ayatvena vyavasthÃmÃhu÷ / tanna / upakramopasaæhÃrayorbhinnavi«ayatvÃpatte÷ / vak«yamÃïasÃkalyavacanena daive 'pyastamayavyÃpitvavidhÃnÃcca / uktavacanasya tu pitrye 'stamayavyÃpinÅvidhÃna eva tÃtparyam / daiva udayavyÃpinyabhidhÃnaæ tvanuvÃda÷"yaj¤opavÅtÅ hi devebhyo dohayati"itivat stuttyartha÷ / tathà sÃkalyavacanaæ devalÅyam-- yÃæ tithiæ samanuprÃpya udayaæ yÃti bhÃskara÷ / sà tithi÷ sakalà j¤eyà snÃnadÃnavratÃdi«u // yÃæ tithiæ samanuprÃpya astaæ yÃti divÃkara÷ / sà tithi÷ sakalà j¤eyà snÃnadÃnavratÃdi«u // atreyaæ vyavasthà / yugmavÃkyÃni daivavi«ayakÃïi / kharvadarpavÃkyaæ pitryavi«ayam / dvitÅyÃdikayugmÃnÃæ pÆjyatÃniyamÃdi«u / ekoddi«ÂÃdiv­ddhyÃdau hrÃsav­ddhyÃdicodanà // #<{MV-S_23}># iti vyÃsanigamavacanÃt / atra pÆjyatÃniyamÃdi«vityÃdipadena sakaladaivakarmopÃdÃnam / ekoddi«ÂÃdÅtyÃdipadenÃbhyudayikaÓrÃddhÃtiriktasa kalapitryopÃdÃnam / v­ddhyÃdÅtyÃdipade vÃtadguïasaævij¤ÃnabahuvrÅhiïà yaj¤opavÅtÃdidaivadharmavatÃæ daivaÓrÃddhÃdÅnÃæ pitryÃïÃæ ca putrav­ddhini mittavaÓenÃniyatakÃlakatvenÃnirïeyatvÃt / hrÃsav­ddhyÃdÅtyÃdipadena sÃmyaæ te«Ãæ codanà kharvadarpavÃkyamityartha÷ / yugmavÃkyÃnÃæ tu mithovirodhe tadavi«ayÅbhÆtatithi«u ca daÓamyÃdi«u Óuklak­«ïavÃkhyÃdvyavasthà apek«itavighÃnÃt / ata eva Óuklak­«ïapak«avÃkyopakrame upavÃsagrahaïaæ daivamÃtropalak«aïam / na copavÃsa eva Óuklak­«ïavÃkyÃdvyavasthà tadatirikte tu viruddhayugmavÃkyadvayavirodhÃt vikalpa evÃstviti vÃcyam / tatra upavÃsaprakrame 'pi"tayà karmÃïi kurvÅta"iti bahuvacanena karmamÃtre tadavagamÃt / yattu devalavÃkyaæ tat yugmavÃkyÃdinà pÆrvasyÃmuttarasyÃæ và grÃhyatvena prÃptÃyÃæ tattadaharbhÃge tattithyabhÃve tithe÷ pradhÃnatvÃdaharbhÃgasya ca guïabhÆtatvÃd guïamukhyavyatikramanyÃyena tithÃveva kartavyatve prÃpte aharbhÃge evÃnu«ÂhÃnasiddhyarthamiti / etacca sÃkalyavacanaæ manvÃdivyatirekeïa / tatra manvÃdau cetyÃdiprÃgudÃh­tavacanenÃpavÃdÃt / prÃcyÃstu dvi tÅyÃdikayugmÃnÃmiti pÆrvÃrddhe na vivÃda÷ / "ekoddi«ÂÃdiv­ddhyÃdau hrÃsav­ddhyÃdicodanÃ"ityatra tu ekoddi«ÂamÃdi÷ prak­tiryasya mÃdhyÃhnikaÓrÃddhasyetyatadguïasaævij¤ÃnabahuvrÅhiïà mÃdhyÃhnikaÓrÃddhÃnyucyante / mukhyaikohi«ÂasyÃÓaucÃntadina evÃnu«ÂheyatvenÃnirïeyatvÃt / v­ddhyÃdÃvityanena paurvÃhïikaæ ÓrÃddhamucyate / hÃsav­ddhÅ candrasya tayorÃdirÃÓraya÷ k­«ïaÓuklapak«au tatsambandhinÅ codanà Óuklak­«ïapak«avÃkyamityartha÷ / athavà hrÃsa v­ddhÅ k­«ïaÓuklapak«au tÃvÃdirnirmittabhÆtà yasyÃÓcodanÃyà nirïayasye tyartha÷ / tadayamartha÷ / ÃparÃhïikaÓrÃddhÃtiriktanirïayaÓrÃddhe Óuklak­«ïavÃkyÃnnirïaya iti / ÃparÃhïikaÓrÃddhe tu yayÃstaæ savità yÃti pitarastÃmupÃsate / tithiæ tebhyo 'paro datto hyaparÃÇïa÷ svayambhuvà // itihetumannigadayuktapariÓi«ÂavÃkyÃt pak«advaye 'pyastamavavyÃpinyeva, yadyapi Óuklak­«ïavÃkyaæ daÓamyÃdivi«aye daive 'pi pravartata iti nÃsya pitryamÃtravi«ayatvaæ tathÃpi ÃparÃhïikaÓrÃddhÃtiriktaÓrÃddhe«u Óuklak­«ïavÃkyameva nirïÃyakamiti vyavasthÃrthaæ hrÃsav­ddhyÃdicodaneti vÃkyamityado«a÷ / ata eva Óuklak­«ïavÃkyayipraÓnavÃkye upavÃsagrahaïaæ tÃd­Óapitryopalak«aïam / kharvadarpÃdivÃkyaæ tu prÃcyanibandh­bhiralikhanÃnnirmÆlam / #<{MV-S_24}># samÆlatve tu amÃvÃsyÃvi«ayameva / yadà caturdaÓÅ yÃmaæ turÅyamanup­rayet / amÃvÃsyà k«ÅyamÃïà tadaiva Ãddhami«yate // iti pariÓi«ÂaikavÃkyatvÃt / yadapi"karmaïo yasya ya÷ kÃla"iti vÃkye "hrÃsav­ddhÅ na kÃraïam' ityatra hrÃsav­ddhigrahaïaæ tadapi Óuklak­«ïaparamevetyÃhu÷ / tanna / hÃsav­ddhipadasya pÆrvÃrddhepasthitatithigatahrÃsav­ddhiparatve sambhavati atyantÃnupasthitacandrahrÃsav­ddhiparatvasyÃyuktvÃt / yaj¤aparatve lak«aïÃpatteÓca / ki¤ca pÆrvÃrddhe yugmavÃkyaæ daiva eveti niyamavidhÃnÃt / upakramÃnurodhenottarÃrddhe 'pi pitrya eva Óuklak­«ïavÃkyamiti niyamaucityÃttadatikrameïa pitrye Óuklak­«ïavÃkyamevetiniyamakaraïe vairÆ«yÃpatte÷ / etena yat vivekatithitatvayorekoddi«ÂÃdÅtyÃdipadena pÃrvaïagrahaïÃt v­ddhyÃdÅtyÃdipadena k«ayasÃmyayogrÅhaïÃt hÃsav­ddhyÃdÅtyÃdipadena "yayà staæ' itivÃkyasya grahaïÃdekoddi«Âe paviïe ca tithiv­ddhik«ayasÃmyaprayuktasandehe sati Óuklak­«ïapak«avÃkyÃstamayavÃkyÃbhyÃæ krameïa nirïaya ityuktaæ, tadapÃstam / vairÆpyÃpatte÷ samÃnatvÃt / ki¤ca v­ddhyÃdÃvitipadena sandehapratipÃdanaæ vyarthaæ sarvanirïayavÃkvÃnÃæ sandeha eva prav­tte÷ / te«u satsvapi karmakÃlavyÃpto satyÃæ sandehÃbhÃvÃnna sandehotthÃpakatvamapi te«Ãæ kintu tithikhaï¬atvasyaivetyuktam / yà ca yayÃstamityÃde÷ pÃrvaïavi«ayatvena vyavasthà sÃpyayuktà / asya hi satyapi aparÃhïasamabhivyÃhÃre-- pÆrvÃhïe daivikaæ kÃryamaparÃhïe tu pait­kam / tathà ÓrÃddhasya pÆrvÃhïÃdaparÃhïo viÓi«yate // ityÃdivÃkyaparyÃlocanayà dvidhÃvibhaktadinÃparÃhnavi«ayatvÃt sakalapitryavi«ayatve 'pi na kÃpi k«ati÷ / ekoddi«ÂÃderapi hi kutapapÆrvÃrddha upakrame 'pi tÃd­ÓÃparÃhïa eva samÃpyamÃnatvÃt / evaæ ca-- devakÃrye tithirj¤eyà yasyÃmabhyudito ravi÷ / pit­kÃrye tithirj¤eyà yasyÃmastamito ravi÷ // udite daivataæ bhÃnau pitryaæ cÃstamite ravau / dvimuhÆrtaæ triranhaÓca sà tithirhavyakabyayo÷ // ityÃdisÃmÃnyavacanÃnyupapadyante / anyathà pÃrvaïamÃtravi«ayatve saÇkocÃpatte÷ / na copakramaprabh­tisamÃptiparyantaæ pÃrvaïa evÃparÃhïasambandhÃt 'yayÃstaæ' itivacanasya tadvi«ayatvamevÃstviti vÃcyam / Óuklapak«agatapÃrvaïasyÃpi pÆrvahïa evopakramÃt upakramaprabh­tisamÃptiparyantamaparÃhvasambandhÃbhÃvÃt / #<{MV-S_25}># Óuklapak«asya pÆrvÃhïe ÓrÃddhaæ kuryÃdvicak«aïa÷ / k­«ïapak«e 'parÃhïe tu rauhiïaæ tu na laÇghayet // iti pÃrvaïaæ prak­tyÃbhidhÃnÃt / tasmÃt yayÃstamityÃdi na pÃrvaïe 'stamayavyÃpitithividhÃyakaæ kintu sarvapitrye kharvadarpavÃkyaprÃptÃstamayavyÃpitvÃnuvÃdamÃtram / etena-- daive karmaïi samprÃpte yasyÃmabhyudito ravi÷ / sà tithi÷ sakalà j¤eyà pitrye 'rthe cÃparÃhïikÅ // iti mÃrkaï¬eyavacanamapi satyapyaparÃhïasamabhivyÃhÃre sarvapitryavi«ayatvenaiva vyÃkhyÃtam / tasmÃduktayuktyà pitrye kharvavÃkyÃt, daive yugmavÃkyÃt, yugmavÃkyavirodhe tadavi«ayatithi«u ca Óuklak­«ïavÃkyÃnnirïaya iti siddham / yatra pÆrvaviddhÅyà grÃhyatvaæ yugmÃdivÃkyÃdavagataæ yathà ddhitÅyÃviddhÃyÃst­tÅyÃyÃstatra t­tÅyÃyà dvitÅyÃdinÃstamayÃt pÆrvaæ trimuhÆrtÃyÃstato 'dhikÃyà và sattve evÃgrÃhyatvam / na tu tato nyÆnÃyÃ÷ sattve / evaæ yatra uttaraviddhÃyà grÃhyatvaæ yugmÃdivÃkyÃdavagataæ yathà t­tÅyÃviddhÃyà dvitÅyÃyÃstatra dvitÅyÃyÃst­tÅyÃdine udayÃdurdhvaæ trimuhÆrtÃyÃstato 'dhikÃyà và sattve eva tat na tu tato nyÆnatve / pak«advaye 'pi thithayastithiæ pÆrvÃæ tathottarÃm / tribhirmÆhÆrtairvidhyanti sÃmÃnyo 'yaæ vidhi÷ sm­ta÷ // iti paiÂhÅnasivacanÃt, udite daivataæ bhÃnau pitryaæ cÃstamite ravau / dvimuhÆrtaæ trirahnaÓca sà tithirhavyakavyayo÷ // itivi«ïudharmottaravacanÃcca / astamite ityÃdikarmaïi kta÷ / astaæ gantumÃrabdha ityartha÷ / astamayottaramanho 'sattvÃt / atrodayavyÃpinyà dvimuhÆrtasattÃstamayavyÃpinyÃstrimÆhÆrtasattà vidhÅyate / na tu havye yodayavyÃpinÅ kavye yÃstamayavyÃpinÅ tasyà dvitrimÆhÆrtasattoddeÓyaviÓe«aïasyÃbivak«itatvÃt / ata eva-- yÃæ prÃpyÃstamupaityarka÷ sà cet syÃt trimuhÆrtagà / dharmak­tye«u sarve«u sampÆrïÃæ tÃæ vidurbudhÃ÷ // iti Óivarahasye sÃmÃnyato dharmak­tye«vityuktam / vi«ïudharmaævÃkye ca dvimuhÆrtagrahaïamanukalpatvena dra«Âavyam / trimÆhÆrtà na kartavyà yà tithi÷ k«ayagÃminÅ / dvimuhÆrtÃpi kartavyà yà tithirv­ddhigÃminÅ // #<{MV-S_26}># iti dak«avacane 'piÓabdaÓravaïÃt, pÆrvÃrddhe k«ayagÃminyÃstrimuhÆrtÃyà ni«edhasya prÃptipÆrvakatvena v­ddhisÃmyayostrimuhÆrtagrÃhyatvaliÇgÃcca / vastutastu pÆrvottarÃrddhayorekavÃkayatÃrthamuttarÃrddhagatÃpiÓabdÃnu «aÇgeïa dvimuhÆrtÃnukalpastutyarthatvameva yuktaæ na tu svatantro ni«edho và kyabhedÃpatte÷ / etenÃyaæ svatantro ni«edha÷ atastatra caturthamuhÆrtasparÓinÅ grÃhyà iti mÃdhavoktamapyapÃstam / evaæ yatra pÆrvaviddhottaraviddhà và ni«idhyate tatrÃpi yadi pÆrvatithirvodhikà yathà pratipat dvitÅyÃyÃstatra pratipadÆdayÃnantaraæ trimuhÆrtà tato 'dhikà vottaratithervedhikÃ, yadi uttaratithirvedhikà yathà dvitÅyà pratipadastatra dvitÅyà pratipadidane 'stamayÃtprÃk trimuhÆrtà tato 'dhikà và na tato nyÆneti / pak«advaye 'pi tithayastithiæ pÆrvÃæ tathottarÃm / tribhirmuhÆrtairvidhyanti sÃmÃnyo 'yaæ vidhi÷ sm­ta÷ // itipaiÂhÅnasivacanÃt / yÃni tu-- vratopavÃsadÃnÃdau ghaÂikaikÃpi yà bhavet / tathÃ: ÃdityodayavelÃyÃæ yà stokÃpi tithirbhavet / ityÃdÅni trimuhÆrtanyÆnÃyà api sampÆrïatvapratipÃdakÃni tÃnya«ÂÃkapÃla ÃgneyÃdhikaraïanyÃyena trimuhÆrtavedhastÃvakÃni stokÃpÅtyapiÓabdopÃdÃnÃdityalam / ayaæ ca nirïayo 'horÃtrasÃdhyopavÃsÃdikarmÃtiriktavi«aya÷ / upavÃsÃdau tu yà pÆrvadine Óuddhà satyuttaradine nÃsti trimuhÆrtanyÆnÃsti và tatrÃyugmÃpi pÆrvaiva trimuhÆrtanyÆnÃyà yu«maÓÃstrÃvi«ayatvÃt / yà tu pÆrvadine trimuhÆrtaviddhottaradine trimÆhÆrtà tato 'dhikà và tatra yugmavÃkyÃnnirïaya÷ / na cottarÃyà yugmavÃkyavi «ayabhÆtatve 'pi pÆrvaiva kÃryà / pÆrvadine 'horÃtrakÃlavyÃpitvÃditivÃcyam yugmatvenopakramakÃlÅnatvena ca balÅyastvÃt upavÃsasya ca saÇkalparÆpatvÃt tasya ca"prÃta÷ saÇkalpayedvidvÃn"itivacanena prÃta÷ kÃle vidhÃnenottaratithe÷ prathÃnakÃlatvÃcceti kecid vadanti / hemÃdrimadanaratnayostÆpavÃse tu yatra pÆrvatithividdhottarà ni«iddhà yathà pratipadviddhà dvitÅyà tatra trimuhÆrtanyÆnayÃpi pratipadà viddhà dvitÅyà yadyuttaradine trimuhÆrtanyÆnÃpyasti tadottaraiva / ghaÂikÃrghaæ tribhÃgaæ và svalpaæ và dÆ«ayottithim / pa¤cagavyaghaÂaæ pÆrïaæ surÃyà binduko yathà // #<{MV-S_27}># tathÃ: sarvaprakÃravedho 'yamupavÃsasya dÆ«aka÷ / tathà upavÃsaæ prakramya-- ghaÂikÃmÃtravedho 'pi du«ayatyuttarÃæ tithim // iti«aÂtriæÓanmatanigamasm­tyantarairdÆ«akavedhokte÷ / udaye tÆpavÃsasya naktasyÃstamaye tithi÷ / tathÃ: vratopavÃsaniyame ghaÂikaikÃpi yà bhavet / udaye sà tithirgrÃhyà viparÅtà tu pait­ke // ÃdityodayavelÃyÃæ yÃlpÃpi ca tithirbhavet / pÆrïà ityeva mantavyà prasÆtà nodayaæ vinà // ityÃdibaudhÃyananigamÃdivacanai÷ svalpÃyà api udayagÃminyà grÃhyatvÃbhidhÃnÃt / yadà tÆttaradine svalpÃpi na labhyate tadà ni«iddhapÆrvatithividdhÃpyupo«yà / aviddhÃni ni«iddhaiÓcenna labyante dinÃni tu / muhÆrtai÷ pa¤cabhirviddhà grÃhyaivaikÃdaÓÅ tithi÷ // tadardhaviddhÃnyanyÃni dinÃnyupavasennara÷ / iti ­«yaÓ­Çgokte÷ / ni«iddhairaviddhÃni cenna labhyanta ityanvaya÷ / pa¤camuhÆrtaviddhÃyà ekÃdaÓryà grÃhyatvaæ ca yadà daÓamÅ pa¤camuhÆrtà paradine ekÃdaÓÅ dvimuhÆrtà dvÃdaÓÅ ca k«ayaæ gatà tadà j¤eyam / aruïodayamÃrabhya pa¤camÆhÆrtavedha iti madanaratne / tadarddhaviddhÃnÅti tu ni«iddhavedhopalalak«aïam / ghaÂikÃrddhaæ tribhÃgaæ vetyÃdivÃkyÃnusÃrÃt / yatra tu pÆrvaviddhà grÃhyetyuktaæ tatra trimuhÆrtavedha eveti viÓe«a iti yuktam / iti ÓrÅmatsakalasÃmantacakracƬÃmaïimarÅcima¤jarÅnirÃjitacaraïakamalaÓrÅmanmahÃrÃjÃdhirÃjapratÃparudratanÆjaÓrÅmanmahÃrÃjamadhukarasÃhasÆnuÓrÅmanmahÃrÃjÃdhirÃjacaturudadhivala yavasundharÃpuï¬arÅkavikÃsadinakara-ÓrÅvÅrasiæhadevodyojitaÓrÅhaæsapaï¬itÃtmajaÓrÅparaÓurÃmamiÓrasunusakalav idyÃpÃrÃvÃrapÃrÅïadhurÅïajagaddÃridryamahÃgajapÃrÅndravidvajjanajÅvÃtuÓrÅmanmitramiÓrak­te ÓrÅvÅramitrodayÃbhidhanibandhe samayaprakÃÓe sÃmÃnyatithinirïaya÷ / ________________________________________________ #<{MV-S_28}># #<[pratipannirïaya÷]># evaæ sÃmÃnyatastithau nirïÅtÃyÃæ viÓe«atastithirnirïÅyate / tatra pratipattÃvannirïÅyate / tasyà mukhyatvÃt / pratipadupavÃse«u Óuklà k­«ïà và pÆrvaiva / pratipat pa¤camÅ caiva upo«yà pÆrvasaæyutà / iti jÃbÃlivacanÃt / pratipat pcamÅ bhÆtà sÃvitrÅ vaÂapÆrïimà / navamÅ daÓamÅ caiva nopo«yÃ÷ parasaæyutÃ÷ // iti brahmavaivartte paraviddhÃyà ni«edhÃcca / yattu-- pratipat sadvitÅyà syÃt dvitÅyà pratipadyutà / ityÃpastambavacanaæ tadupavÃsetaradaivakarmavi«ayam / upavÃse 'pi anaparÃhïikapratipadvi«ayaæ ca vak«yamÃïavacanÃnusÃrÃt / idaæ copavÃsetaradaivakarmaïyuttaraviddhÃyà grahaïaæ tat k­«ïapak«e / Óuklapak«e pratipadyapyamÃvÃsye tipÆrvaviddhÃyà eva vidhÃnÃt / na caitadapyupavÃsamÃtra upasaæhribatÃmiti vÃcyam / Óuklapak«apratinmÃtravi«ayayugmavacanasya viÓe«yatve Óuklak­«ïobhayasÃdhÃraïerupabÃsavÃkyairupasaæhÃrÃyogÃt / na ca sÃmÃnyavÃkyÃnyeva viÓe«arÆpeïa yugmavÃkyenopasaæhriyantÃmitivÃcyam / tanmate yugmavÃkyasya upavÃsÃtiriktadaivakarmavi«ayatvasyÃpyavaÓyavÃcyatvÃttenaivopavÃse 'pisiddhau sÃmÃnyavacanÃnarthakyÃpatte÷ / mÃdhavÃcÃryÃstu upasaæhÃrameva matvÃpastambavÃkyÃt k­«ïopavÃse 'pyuttaraiva grÃhyetyÃhu÷ / daivÃntare«u tu k­«ïÃyà uttaraviddhÃtvaæ ÓuklÃyÃÓca pÆrvaviddhÃtvamavivÃdameva / idaæ cÅpavÃse daivÃntare«u ca ÓuklÃyÃ÷ pÆrvaviddhÃtvaæ na sÃyaæ trimÆhurttasattve kintu ÃparÃhïikyà eva / pratipatsammukhÅ kÃryà yà bhavedÃparÃhïikÅ / iti skandokte÷ / yattu gau¬ai÷ etasya vacanasya nirmÆlatvaæ, samÆlatve ÃparÃhïikapitryavi«ayatvaæ yacchabdayogÃt / vacanÃntaraprÃptÃæ pitrya ÃparÃhïikÅmuddiÓya sammukhÅtvasya lÃghavena vidhÃnÃdityuktam / tanna / tathÃtve pratipatpuraskÃreïa sammukhÅtvavidhÃnÃnarthakyÃpatte÷ / pratipat saiva vij¤eyà yà bhavedÃparÃhïikÅ / daivaæ karma tayà kÃryaæ pitryaæ ca manurabravÅt // iti mÃdhavodÃh­tavyÃsavacanavirodhÃcca / yadapi ca yacchabdayogÃdÃparÃhïikyà uddeÓyatvamuktam / tadapyayuktam / uktayuttyà sammukhÅmuddiÓyÃparÃhïikatvasyaiva vidheyatvÃvagamÃt / yacchabdayogastu vyavahitakalpanayÃpi na du«yati"yadÃhavanÅye juhoti"itivat / #<{MV-S_29}># yadà tu sammukhyÃparÃhïikÅ na labhyate tadottaraiva"pratipat sadvitÅyà syÃt"itisÃmÃnyavacanÃt / mÃdhavastu tatrÃpi sÃyÃnhavyÃpinyà grÃhyatvamÃhÃnukalpatvÃt / Óe«aæ tu sÃmÃnyanirïayÃdavaseyamiti / caitraÓuklapratipattu saævatsarÃrambhÃdiprayuktÃbhyaÇgÃdÃvaudayikÅ grÃhyà / caitre mÃsi jagata brahmà sasarja prathame 'hani / Óuklapak«e samagraæ tu tadà sÆryodaye sati // iti brÃhmokte÷ / dinadvaye tatsattvÃsattvayo÷ pÆrvaiva / caitrasitapratipadi yo vÃro 'rkodaye sa var«eÓa÷ / udayadvitaye pÆrvà nodayayugale 'pi pÆrvà syÃt // iti jyotirnibandhadh­tavacanÃt / vatsarÃdau vasantÃdau balirÃjye tathaiva ca / pÆrvaviddhaiva kartavyà pratipat sarvadà budhai÷ // iti v­ddhavaÓi«ÂhokteÓca / navarÃtrÃrambhapratipattu-- amÃyuktà na kartavyà pratipaccaï¬ikÃrcane / muhÆrtamÃtrà kartavyà dvitÅyÃdiguïÃnvità // iti devÅpurÃïavacanÃt / tisro hyetÃ÷ parÃ÷ proktÃstithaya÷ kurunandana! / kÃrttikÃÓvayujormÃsoÓcaitre mÃsi ca bhÃrata! // iti pratipadamupakramya brahmapurÃïÃcca parayutà kÃryà / yattu-- devÅpurÃïe: Ó­ïu rÃjan! pravak«yÃmi caï¬ikÃpÆjanakramam / ÃÓvinasya site pak«e pratipatsu Óubhe dine // ityupakramya-- Óuddhe tithau prakartavyaæ pratipaccordhvagÃminÅ / ÃdyÃstu nìikÃstyaktvà «o¬aÓa dvÃdaÓÃpi và // aparÃÇïe ca kartavyaæ Óuddhe santatikÃÇk«ibhi÷ / ityÃparÃhïikyà grÃhyatvamuktaæ tat paradine pratipado 'bhÃve j¤eyam / pÆrvaviddhà tu yà Óuklà bhavet pratipadÃÓvinÅ / navarÃtravrataæ tasyÃæ na kartavyaæ Óubhecchunà // iti mÃrkaï¬eyadevÅpurÃïayo÷ pÆrvaviddhÃni«edhÃcca / viÓe«o navarÃtre 'tra vak«yate / balyutsavapratipattu pÆrvÃ"vatsarÃdau vasantÃdau"iti pÆrvodÃd­tavacanÃt / #<{MV-S_30}># pÆrvaviddhà prakartavyà ÓivarÃtrirbalerdinam / iti pÃdmokteÓca / anyaviÓe«o dÅpotsave vak«yate / holÃkà pratipat audayikÅ / prav­tte madhumÃse tu pratipadyudite ravau / iti bhavi«yokte÷ / ubhayatra tathÃtvÃtathÃtvayostu vatsarÃdau vasantà dÃviti vacanÃt pÆrvaiva / iyaæ kÃmapÆjÃyÃæ prÃtaryutà grÃhyà / v­tte tu«Ãrasamaye sitapa¤cadaÓyÃæ prÃtarvasantamaye samupasthite ca / samprÃÓya cÆtakusumaæ sahacandanena satyaæ hi pÃrtha! puru«o 'tha samÃæ sukhÅ syÃt // iti purÃïasamuccayokte÷ / bhÃdraÓuklapratipanmahattapavrate rudravratatvÃt pÆrvà grÃhyà / rudravrate«u sarve«u kartavyà sammukhÅ tithi÷ / iti brahmavaivarttokte÷ / ## sà ca sarvaædaivakÃrye«u Óuklà parà k­«ïà tu pÆrvà grÃhyà / yugmÃgnÅtiparaviddhÃgrÃhyatvapratipÃdakasya nigamavÃkyasya-- pratipat sadvitÅyà syÃd dvitÅyà pratipadyutà / ityÃpastambavacenena, pratipat sammukhÅ kÃryà dvitÅyà dvijasattama! / iti brahmavaivartavacanena ca virodhe-- Óuklapak«e tithirgrÃhyà yasyÃmabhyudito ravi÷ / k­«ïapak«e tithirgrÃhyà yasyÃmastamito ravi÷ // iti mÃrkaï¬eyavÃkyena vyavasthÃvidhÃnÃt / kecittu yugmÃgnÅti vÃkye"caturdaÓyà ca pÆrïimÃ"iti paurïamÃsÅsamabhivyÃhÃrÃt sarvaæ vÃkyaæ svata eva Óuklapak«avi«ayamiti na Óuklapak«e ityasya vyavasthÃpakatvamiti vadanti / tattu samabhivyÃhÃrarÆpasannidhivaÓena sÃmÃnyavi«ayayugÃdiÓruti saÇkocÃyogÃt pratipadyapyamÃvÃsyeti pak«advayavartyamÃpratipatsamabhivyÃhÃrÃccÃyuktamiti pÆrvoktaiva vyavasthà jyÃyasÅ / nanvevaæ yugmÃdivÃkyÃnÃæ sarvadaivakÃryatithivi«ayatve-- ekÃdaÓya«ÂamÅ «a«ÂhÅ dvitÅyà ca catudrdaÓÅ / trayodaÓÅ amÃvÃsyà upo«yÃ÷ syu÷ parÃnvitÃ÷ // #<{MV-S_31}># ityupavÃsamÃtravi«ayakaparÃnvitÃgrÃhyatvapratipÃdakavi«ïudharmottaravÃkyÃnarthakyaæ syÃt / etadvacanÃbhÃve hi-- t­tÅyaikÃdaÓÅ «a«ÂhÅ tathà caivëÂamÅ tithi÷ / vedhÃdadhastÃddhanyustà upavÃse tithÅstvimÃ÷ // iti nÃradÅyavÃkye t­tÅyÃyà dvitÅyÃdÆ«akatvÃbhidhÃnadvÃrà upavÃse paraviddhadvitÅyÃyà ni«edhÃt sà upavÃsÃtiriktadaivavi«ayaiva syÃt / vi«ïudharmottaravÃkyena ca upavÃsa eva puna÷ parÃnvitÃvidhÃne sati vidhini«edhayorvirodhe sati Óuklak­«ïavÃkyÃbhyÃæ vyavasthÃpanÃt / tathÃcÃtra upavÃsagrahaïasya upalak«aïamÃtraparatayà paraviddhÃyÃ÷ pÆrvaviddhÃyÃÓca Óuklak­«ïapak«avyavasthayà sarvadaivavi«ayatvaæ siddhaæ bhavati / evaæ sarvatra sÃmÃnyato nirïÅte 'rthe viÓe«ato ni«edhe punarviÓe«avidhÃnasya idameva prayojanaæ dra«Âavyam / yacca k­«ïadvitÅyÃyÃ÷ pÆrvaviddhÃyà grÃhyatvamuktaæ tat pÆrvÃhïasaæsparÓe satyeva / pratipat sammukhÅ kÃryà yà bhavedÃparÃhïikÅ / paurvÃhïikÅ ca kartavyà dvitÅyà tÃd­ÓÅ vibho! // iti skandapurÃïavacanÃt / castvarthe / tÃd­sÅ sammukhÅ pÆrvaviddhetyartha÷ / asya ca vÃkyasya paurvÃhïikatvapÆrvaviddhatvobhayavidhÃnaparatve gauravaprasaÇgÃt / yatra pÆrvaviddhatvaæ prÃptaæ tatraiva paurvahïikatvavidhÃnÃt k­«ïapak«avi«ayatvameva / asmiæÓca vÃkhye yadyapi pÆrvÃhïÃparÃhïaÓabdadarÓanÃt dvedhà vibhÃga eva pratibhÃsate / tathÃpi sÃyÃnhamÃtravyÃpinyÃmavidyamÃnasyÃparÃhïikatvasya dvedhÃvibhÃgapak«e 'sambhavÃt pa¤cadhÃvibhÃgapak«opÃdÃnenaivÃparÃhïikatvamupapÃdanÅyam / tathà ca tatsÃhacaryÃt paurvÃhïikatvamapi pa¤cadhÃvibhÃgapak«eïaiva, anha÷ pÆrvo bhÃga÷ pÆrvÃhïa ityevaæ vyutpattyà prÃta÷-kÃlasambandhitvameva vyÃkhyeyam / nanvevaæ vyÃkhyÃne etasyÃ÷ ÓuddhatvÃdeva grÃhyatvaæ prÃptamiti vacanÃmidamanarthakaæ syÃt / maivam / etadvacanÃbhÃve hi yà pÆrvedyu÷ sarvaæ prÃta÷ kÃlaæ parityajya prav­ttà paredyuÓca trimuhÆrtà tato 'dhikà và sà k­«ïapak«agatatvena pÆrvaiva grÃhyà syÃt / etadvacanasattvetu tasyÃ÷ paurvÃhïikatvÃbhÃvÃt / paredyuÓca paraviddhÃvacanÃnÃæ yugmÃgnÅtyÃdÅnÃæ prav­tte÷ parasyà eva grÃhyatvasiddhirityasya vacanasya prayojanaæ vyatirekata÷ siddhaæ bhavati / nanu yugmÃdivÃkyÃnÃæ Óuklak­«ïavÃkyÃbhyÃæ Óuklak­«ïavi«ayatvena vyavasthÃpitÃnÃæ kathaæ k­«ïapak«e prav­tti÷ ? ucyate / yugmÃdivÃkyÃnÃæ"dvitÅyà pratipadyutÃ"ityÃdivacanairvirodhe khalu Óuklak­«ïavÃkyayorvyavasthÃpakatvam / #<{MV-S_32}># yadà tu tÃni vacanÃni paurvÃhvikÅtyanena vi Óe«avacanena sambadhyante yà pratipadyuktà grÃhyà sà paurvÃhïikÅtyevamarthatayà tadà etÃd­ÓÃnÃmeva yugmÃgnivÃkyavirodhÃt Óuklak­«ïapak«aparatayà vyavasthÃpanam / yà tu sarvaæ prÃta÷ kÃlaæ parityajya prav­ttà paradine ca trimuhÆrtà tato 'dhikà ca tasyÃæ pÆrvaviddhÃgrÃhyatvavacanÃbhÃvÃt bhavedeva yugmavÃkyÃnÃæ prav­ttiriti / yà tu paredyustrimuhÆrtanyÆnà sà pÆrvÃhïasaæsparÓÃbhÃve 'pi pÆrvaiva grÃhyà sandehÃbhÃvÃt, paraviddhÃvacanÃnÃmaprav­tteÓca / prÃcyÃstu idaæ vacanaæ na likhanti / mÃdhavÃnantabhaÂÂamate tu sarvà dvitÅyà parà // tathà ca-- mÃdhava÷: pÆrvedyurasatÅ prÃta÷ paredyustrimÆhÆrtagà / sà dvitÅyà paropo«yà pÆrvaviddhà tato 'nyathà // iti / ÓrÃvaïÃdimÃsacatu«ÂayÃsitapak«advitÅyÃsu aÓÆnyaÓayanÃkhye vrate candrodayavyÃpinÅ grÃhyà tasya candrodaye vidhÃnÃt / candrodayavratatvaæ cÃsya candrÃya cÃrghyo dÃtavyo dadhyak«ataphalÃdibhi÷ / iti purÃïÃntaravacanÃt / vrataæ coktam-- bhavi«ye: aÓÆnyaÓayanaæ nÃma dvitÅyÃæ Ó­ïubhÃrata! / yÃmupo«ya na vaidhavyaæ strÅ prayÃti narÃdhipa! // iti / atropo«yetyanenopÃsanamuktaæ na tu bhojananiv­tti÷ / naktaæ praïamyÃyatane hariæ bhu¤jÅta vÃgyata÷ / itipurÃïÃntare naktabhojanavidhÃnÃt / dinadvaye candrodaye tatsattvÃsattvayo÷ paraiva / catur«vasitapak«e«u mÃse«u ÓrÃvaïÃdi«u / aÓÆnyÃkhyaæ vrataæ kuryÃjjayayà tu phalÃdhikam // itipurÃïÃntare jayÃyuktÃvidhÃnÃditi madanaratna÷ / kÃrttikaÓukladvitÅyà yamapÆjÃyÃmÃparÃÇïikÅ grÃhyà / Ærje ÓukladvitÅyÃyÃmaparÃhïe 'rcayedyamam / itiskÃndokte÷ / bhavi«ye-- prathamà ÓrÃvaïe mÃsi mÃsi bhÃdre tathà parà / t­tÅyÃÓvayuje mÃsi caturthÅ kÃrtike bhavet // #<{MV-S_33}># ÓrÃvaïe kalu«Ã nÃma tathà bhÃdre ca gÅrmatà / ÃÓvine pretasa¤cÃrà kÃrttike yÃmyakà matà // ityuktvà grathamÃyÃæ vrataæ dvitÅyÃyÃæ sarasvatÅpÆjÃæ t­tÅyÃyÃæ ÓrÃddhamuktvà caturthyÃmuktam-- kÃrttike Óuklapak«asya dvitÅyÃyÃæ yudhi«Âhira! / yamo yamunayà pÆrvaæ bhojita÷ svag­he 'rcita÷ // ato yamadvitÅyeyaæ tri«u loke«u viÓrutà / asyÃæ nijag­he vipra! na bhoktavyaæ tato narai÷ / snehena bhaginÅhastÃdbhoktavyaæ pu«Âivarddhanam // dÃnÃni ca predayÃni bhaginÅbhyo vidhÃnata÷ / sarvà bhaginya÷ sampÆjyà abhÃve pratipannakÃ÷ // pratipannakÃ÷ = bhaginÅtve parikalpità iti hemÃdri÷ / iti dvitÅyÃnirïaya÷ / ## rambhÃt­tÅyÃtiriktà t­tÅyà upavÃsÃdisakaladaive«u caturthÅyutà grÃhyà / taduktam-- brahmavaivartte: rambhÃkhyÃæ varjayitvà tu t­tÅyÃæ dvijasattamÃ÷! anye«u sarvakÃrye«u gaïayuktà praÓasyate // gaïa÷ = caturthÅ / Ãpastamba÷-- caturthÅsaæyutà yà ca sà t­tÅyà phalapradà / avaidhavyakarÅ strÅïÃæ putrapautrapradÃyinÅ // atra caturthÅyutat­tÅyÃyÃ÷ praÓaæsÃÓravaïena vidheyatÃvagamyate / dvitÅyÃyuktat­tÅyÃyà ni«edhaÓca ÓrÆyate / tathà ca-- skandapurÃïe: dvitÅyayà tu yà viddhà t­tÅyà na kadÃcana / kartavyà vratibhistÃta! dharmakÃmÃrthatatparai÷ // vihÃyaikÃæ tu rambhÃkhyÃæ t­tÅyÃæ puïyavardhinÅm / taccÃtra ­«ibhi÷ prorkta vacanaæ k­ttikÃsuta! // brahmavaivarte ca-- t­tÅyà tu na kartavyà dvitÅyopahatà vibho! / dvitÅyayà yutÃæ tÃæ tu ya÷ karoti narÃdhama÷ // #<{MV-S_34}># saævatsarak­teneha naro dharmeïa mucyate / tathÃ: dvitÅyÃÓe«asaæyuktÃæ kurute n­pasattama! / sa yÃti narakaæ ghoraæ kÃlasÆtraæ bhayaÇkaram // dvitÅyÃÓe«asaæyuktÃæ yà karoti vimÅhità / sà vaidhavyamavÃpnoti pravadanti manÅ«iïa÷ // skandapurÃïe-- t­tÅyà tu na kartavyà dvitÅyÃsaæyutà tithi÷ / yà karoti vimƬhà strÅ puru«o và Óikhidhvaja! / dvitÅyÃsaæyutÃæ tÃta! pÆrvadharmÃdvilupyate // vidhavÃtvaæ durbhagatvaæ bhavennaivÃtra saæÓaya÷ / kalÃkëÂhÃpi yà caiva dvitÅyà samprad­Óyate // sà t­tÅyà na kartavyà kartavyà gaïasaæyutà / ya icchetparamaæ guhyaæ bratakarttà Óikhidhvaja! // bhavi«yatpurÃïe-- kÃryà dvitÅyayà sÃrddhaæ na t­tÅyà kadÃcana / iti / atra"rambhÃkyÃæ varjayitvÃ"iti"vihÃyaikÃæ tu rambhÃkhyÃæ"iti ca ÓravaïÃdrambhÃvrate dvitÅyÃyuktat­tÅyà grÃhyeti gamyate sÃk«ÃdvidhÃnÃccayathoktam-- skandapurÃïe: b­hattapà tathà rambhà sÃvitrÅ vaÂapait­kÅ / k­«ïëÂamÅ ca bhÆtà ca kartavyà sammukhÅ tithi÷ // tathÃ: k­«ïëÂamÅ tathà rambhà t­tÅyà paÂapait­kÅ / b­hattapà tathà brahmana! kartavyà sammukhÅ tithi÷ // evaæ ca yugmÃgnÅtiyugmavÃkyamapi rambhÃvratavi«ayameva / na ca dvitÅyÃyutat­tÅyÃni«edhÃ÷ caturthÅyutat­tÅyÃvidhaya upavÃsamÃtravi«ayÃ÷ / ekÃdaÓya«ÂamÅ «a«ÂhÅ paurïamÃsÅ caturdaÓÅ / amÃvÃsyà t­tÅyà ca tà upo«yÃ÷ parÃnvitÃ÷ // iti b­haspativacanÃnuguïyÃditivÃcyam / anye«u sarvakÃrye«u gaïayuktà praÓasyate / ityÃdivacane«u upavÃsavyatiriktakÃrye 'pi paraviddhÃtvasahkÅrttanÃt ekÃdaÓya«ÂamÅtivÃkyaæ tu tithiviÓe«e upavÃse paraviddhatvaæ pratipÃdayati / #<{MV-S_35}># na tu kÃryÃntare paraviddhatvaæ nivartayati / ubhayÃrthatve vÃkyabhedaprasaÇgÃt / kecittu dvitÅyÃyuktat­tÅyÃvidhi÷ Óuklat­tÅyÃvi«aya÷ / ni«edhastu k­«ïat­tÅyÃvi«aya÷ / nacaivaæ rambhÃvÃkyamanarthakaæ syÃditivÃcyam / ekÃdaÓrya«ÂamÅtiprÃguktavacanavaÓÃdupavÃse Óuklapak«agatÃyà api t­tÅyÃyÃ÷ paraviddhatvÃÓrayaïÃttadapavÃdatvena rambhÃvÃkyÃrambhopapatterityÃhu÷ / tadayuktam / vaiparÅtyasyÃpi vastuæ ÓaktyatvÃt / dvitÅyÃyutat­tÅyÃvidhi÷ k­«ïat­tÅyÃvi«aya÷ / ni«edhastu Óuklat­tÅyÃvi«aya iti / ki¤ca-- Óuklapak«e tithirgrÃhyà yasyÃmabhyudito ravi÷ / k­«ïapak«e tithirgrÃhyà yasyÃmastamito ravi÷ // itivacanaæ viparÅtamevÃrthamavagamayati / atra hi k­«ïapak«agatÃyÃst­tÅyayÃstitheryasyÃmastamito raviritidvitÅyÃyutÃyà grÃhyatvaæ pratÅyate / Óuklapak«agatÃyÃstu tasyà eva titheryasyÃmabhyudito raviriti caturthÅyutÃyà grÃhyatvam / vastutastu na Óuklak­«ïabhedena vidhini«edhayorvi«aya vyavasthà yuktimatÅ / tathÃsati dvitÅyÃyuktat­tÅyÃna«edhakÃnÃæ caturthÅyuktat­tÅyÃvidhÃyakÃnÃæ ca prÃgudÃh­tÃnÃæ bahÆnÃæ saÇkocÃpatte÷ / asmatpak«e tu na tathà vÃkyasaÇkoca÷ / rambhÃvrataparityÃgena dvitÅyÃyutat­tÅyÃni«edhÃnÃæ caturthÅyutat­tÅyÃvidhÅnÃæ ca Óuklapak«e 'pi prav­tteraÇgÅkaraïÃt"anye«u sarvakÃrye«u"iti vacanaæ ca bhavatpak«e bÃdhyate / kevalaæ yugmavÃkyameva tu rambhÃvratavi«ayatvenÃsmatpak«e saÇkocyate iti viÓe«a÷ / ayaæ ca dvitÅyÃvedha÷ svalpo 'pi tyÃjyo na tu muhÆrtatrayaparimita eva / "dvitÅyÃÓe«asaæyuktÃæ" "kakalÃkëÂhÃpi yà caiva"ityÃdivacanebhyastathÃvagamÃt / ata eva t­tÅyÃpi caturthÅyutà svalpÃpi grÃhyà na tu trimuhÆrtatvakarmakÃlatvÃdara÷ / ayaæ cÃlpasyÃpi dvitÅyÃvedhasya ni«edha÷, alpottarat­tÅyÃparigrahaÓca Ói«ÂÃcÃrÃt gaurÅdaivatyavratÃvi«aya eva / vratÃntare«u tu ni«edhyadvitÅyÃvedhÃdestrimuhÆrtatvamÃdaraïÅyameva yadà tÆttaradine alpÃpi t­tÅyà na labhyate tadà sarvavrate«u dvitÅyÃyuktÃpi grÃhyaiva / ekÃdaÓÅ t­tÅyà ca «a«ÂhÅ caiva trayodaÓÅ / pÆrvaviddhÃpi kartavyà yadi na syÃt pare 'hani // iti v­ddhavasi«ÂhavacanÃt / yadà tu pÆrvadine t­tÅyà Óuddhà satÅ uttaradine varddhate tadà ÓuddhÃmapi tyaktvà caturthÅyuktaiva grÃhyÃ"gaïayuktà praÓasyata"ityÃdivacanai÷ caturthÅyuktÃyÃ÷ prÃÓastyÃvagamÃditi kecit / #<{MV-S_36}># anye tu etÃd­Óavi«aye ni«edhavÃkyÃnÃmaprav­tte÷ ÓuddhÃdhikÃyÃmapyuttaraviddhaiva t­tÅyà grÃhyetyetadarthapratipÃdakasya vacanasyÃnupalambhÃt gaïayuktÃdivÃkyÃnÃæ ca t­tÅyÃyÃ÷ dvitÅyÃvedhacaturthÅvedhayo÷ sato÷ pÆrvaviddhà và grÃhyà uttaraviddhà và grÃhyà ityevaæ sandehe sati nirïÃyakatvÃt etÃd­Óavi«aye ca tithe÷ pÆrïatvena sandehÃnudayÃt nirïÃyakagaïayuktÃdivÃkyÃprav­tte÷ pÆrvaiva t­tÅyà grÃhyetyÃhu÷ / tadayaæ saÇk«epa÷ / rambhÃvra tÃrikte«u upavÃsÃdisakaladevakÃrye«u na dvitÅyÃviddhà t­tÅyà grÃhyà kintu caturthÅæyuktà / gaurÅvrate«u svalpayÃpi dvitÅyayà yuktà varjyà na dvitÅyÃyÃstrimuhÆrtatvÃdara÷ / tathà gaurÅvrata eva atrimuhÆrtÃpi caturthÅyuktà grÃhyà vratÃntare«u vedhyavedhakayost­tÅyÃdvitÅyayostrimuhÆrtatvamÃÓrayaïÅyameva / yadà tu svalpÃpi t­tÅyottaradine na labhyate tadà dvitÅyÃviddhÃpi sarvavrate«u grÃhyaiva rambhÃvrate tu dvitÅyÃyuktaiva grÃhyà tadalÃbhe ca dvitÅyÃyuktÃpi ÓudrÃdhikà puna÷ pÆrïatvÃt pÆrvaivÃdeyeti / iti t­tÅyÃnirïaya÷ / ## caturthÅ pa¤camÅyutà grÃhyà yugabhÆtÃnÅtivÃkyÃt / ekÃdaÓÅ tathà «a«ÂhÅ amÃvÃsyà caturthikà / upo«yÃ÷ parasaæyuktÃ÷ parÃ÷ pÆrveïa saæyutÃ÷ // iti v­ddhavaÓi«ÂhavÃkyÃcca / vinÃyakavrate tu t­tÅyÃyuktà caturthÅ grÃhyà / taduktam-- brahmavaivartte: caturthÅsaæyutà yà tu t­tÅyà sà phalapradà / caturthÅ ca t­tÅyÃyÃæ mahÃpuïyaphalapradà // kartavyà vratibhirvatsa! gaïanÃthasuto«iïÅ / iti / atra gaïanÃthetiviÓe«aïasÃmarthyÃt gaïanÃthavrate t­tÅyÃyuktà caturthÅ grÃhyeti gamyate / evaæ ca-- caturthÅsaæyutà kÃryà t­tÅyà ca caturthikà / t­tÅyayà yutà naiva pa¤camyà kÃrayetkvacit // iti yat bhavi«yatpurÃïasthaæ vacanaæ, yacca-- caturthÅ caiva kartavyà t­tÅyÃsaæyutà vibho! / iti skandapurÃïasthaæ vacanaæ, tadubhayamapi gaïanÃthavratavi«ayameva / si dvivinÃyakavrate ca madhyÃhnavyÃpinÅ caturthà prÃhyà / #<{MV-S_37}># caturthÅæ gaïanÃthasya mÃt­viddhà praÓasyate / madhyÃhavyÃpinÅ sà tu parataÓcet pare 'hani // iti b­haspativacanÃt / parataÓcet pare 'hanÅtyasyÃyamartha÷ / yadi paredyureva madhyÃhnavyÃpti÷ tadaiva pare 'hani pa¤camÅviddhetyartha÷ / pak«Ãntare«u tu mÃt­ciddhaiva grÃhyeti / prÃta÷ Óuklatilai÷ snÃtvà madhyÃhne pÆjayenn­pa! / itigaïapatikalpe madhyÃhnasya karmakÃlatvÃvagamÃcca / yadà tu pÆrvaædine mÃt­viddhà paredyureva ca madhyÃhnavyÃpinÅ bhavati tadà mÃt­viddhÃtvaguïayogena paradina eva vinÃyakavratamanu«Âheyam / tatraiva karmakÃlavyÃpte÷ / evaæ nÃgadevatÃvrate 'pi madhyÃhnavyÃpinÅ caturthÅ grÃhyà / yugaæ madhyandine yatra tatropo«ya phaïÅÓvarÃn / k«ÅreïÃpyÃyya pa¤camyÃæ pÃrayet prayato nara÷ / vi«Ãïiæ tasya naÓyanti na taæ hiæsanti pannagÃ÷ // iti madhyÃhne nÃgapÆjÃvidhÃnÃt / etÃvÃæstu viÓe«a÷ / yadà pÆrvedyu reva madhyÃhnavyÃpti÷ tadaiva pÆrvà / pak«Ãntare«u pa¤camÅyuktaiva grÃhyà / pa¤camyà nÃgatithitvena tadyogasya prÃÓastyÃt kecittu nÃgadevatÃvrate 'pi vinÃyakavratavat t­tÅyÃyuktà grÃhyetyÃhu÷ / tadayuktam / pramÃïavirahÃt / pÆrvodÃh­tabhavi«yatpurÃïasthaskandapurÃïasthavacanayo÷ pramÃïatvamiticet, na / tayo÷ sÃmÃnyata÷ prav­tte÷ / tatra hi caturthÅ t­tÅyÃyuktà grÃhyetyeyÃvat pratÅyate na punarnÃgacaturthÅ t­tÅyÃyukteti / pÆrvodÃh­tabrahmavaivartaævacanÃnuguïyÃttu gaïanÃthasute«iïÅ ca catur«Åæ t­tÅyÃyuktà grÃhyetyetadevaitayorvacanayorh­dayamavagacchÃma÷ / tena nÃgadevatÃvrate dinadvaye madhyÃhnabyÃptyÃdinà caturthÅgrahaïasandehe yugmavÃkyÃt paraiva grÃhyÃ, yadà tu pÆrvadina eva madhyÃhnavabyÃptistadà karmakÃlaÓÃstrasya prÃbalyÃt pÆrvà grÃhyà / yattu -- dvitÅyà pa¤camÅvedhÃt daÓamÅ ca trayodaÓÅ / caturdaÓÅ copavÃse hanyu÷ pÆrvauttare tithÅ // iti pa¤camÅyuktacaturthÅæni«edhakaæ vacanaæ tadvinÃyakavratavi«ayam / gaurÅvrate tu t­tÅyÃyuktacaturthÅ grÃhyà t­tÅyÃyà gaurÅdevatÃtvena tadyogasya prÃÓastyÃt / caturthyÃæ gaurÅvrate tu bhavi«yatpurÃïe 'bhihitam-- vinÃyakaæ samabhyarcya caturthyÃæ yadunandana! / sarvavighnavinirmukta÷ kÃryasiddhimavÃpnuyÃt // ityabhidhÃyÃnantaramevÃbhihitam-- #<{MV-S_38}># nidrÃæ ratiæ ÓivÃæ bhadrÃæ kÅrtiæ medhÃæ sarasvatÅm / praj¤Ãæ tu«Âiæ tathà kÃntiæ tatraivÃhani pÆjayet // vidyÃkÃmo viÓe«eïa pÆjayecca sarasvatÅm / iti / liÇgapurÃïe 'pi-- caturthyÃæ tu gaïeÓasya gauryÃÓcaiva vidhÃnata÷ / pÆjÃæ k­tvà labhet siddhiæ saubhÃgyaæ ca nara÷ kramÃt // iti / nÃradÅyapurÃïe 'pi-- mÃghaÓuklacaturthyÃæ tu gaurÅmÃrÃdhayedÆbudha÷ / caturthÅ varadà nÃma gaurÅ tatra supÆjità // iti / jayà ca yadi sampÆrïà caturthÅ hasate puna÷ / jayà saiva hi kartavyà nÃgaviddhÃæ na kÃrayet // iti vacanamapi gaurÅvrate kaimutyanyÃyena t­tÅyÃyuktacaturthÅæ grÃhyatayà pratipÃdayati / ayaæ hi asya vacanasyÃrtha÷ / yadà paradine caturthÅhrÃsena pa¤camÅ viddhà bhavati pÆrvadine punarjayà sampÆrïadinavyÃpinÅ bhavati tadà Óuddhà t­tÅyÃpi caturthÅvrate grÃhyà na tu do«abhÆyi«Âhà pa¤camÅviddhà caturthÅti / na tvidaæ vacanaæ caturthÅvrate Óuddhat­tÅyÃæ grÃhyatayà pratipÃdayati pa¤camÅviddhacaturthÅni«edhaparatvÃt / ubhayaparatve ca vÃkyabhedÃditi / kecittu idaæ vacanaæ vinÃyakavratavi«ayamityaÇgÅk­tyÃnyathà vyÃcak«ate / yadà pÆrvadine madhyÃhne jayà sampÆrïà uttaradine punarhÃsavaÓÃccaturthÅ madhyÃhvÃdarvÃgeva samÃpyate tadà dinadvaye karmakÃle caturthyà abhÃve sati kiæ dinaæ grÃhyÃmatyapek«ÃyÃmidaæ vacanamÃrabhyate-jayà ca yadi sampÆrïeti / jayÃyà madhyÃnhavyÃpitve 'pi jayÃyuktà pÆrvaiæva caturthÅ grÃhyà na tu nÃgaviddhà parà caturthÅ / gauryÃÓcaturthÅ vaÂadhenupÆjà durgÃcanaæ durmaraholike ca / vatsasya pÆjà ÓivarÃtriretÃ÷ parà vinighnanti n­paæ sarëÂram // itipurÃïamu¤cayavacanÃdapi gaurÅvrate t­tÅyÃyuktà caturthÅ grÃhyeti pratÅyate / gauryÃÓcaturthÅ = gaurÅvratasambandhinÅ caturthÅ / dhenupÆjà = tatsambandhinÅ bahulÃcaturthÅ / vatsasya pÆjà = vatsadvÃdaÓÅ / kecittu ÓuklacaturthÅ pa¤camÅyutà k­«ïacaturthÅ t­tÅyÃyutà grÃhyà / "Óuklapak«e tithirj¤eya"ityÃdivacanÃdityÃhu÷ / tadayuktam / t­tÅyÃyuktacaturthÅgrahaïavÃkyasya pÆrvoktaiva vyavasthà sÃdhvÅti / saÇka«ÂacaturthÅ tu candrodayavyÃpinÅ grÃhyà tasyÃstatkalpe candrodayakÃlatvavidhÃnÃt / iti caturthÅnirïaya÷ / #<{MV-S_39}># ## pa¤camÅ upavÃsÃdisakaladaivakarmasu pÆrvayutà grÃhyà yugabhÆtÃnÃmiti yuramavÃkyÃt / skandapurÃïe 'pi-- pa¤camÅ ca tathà kÃryà caturthÅsaæyutà vibho! / iti / bhavi«yatpurÃïe 'pi-- pa¤camÅ tu caturthyà tu kÃryà «a«Âhyà na saæyutà / iti / ekÃdaÓÅ tathà «a«ÂhÅ amÃvÃsyà caturthikà / upo«yÃ÷ parasaæyuktÃ÷ parÃ÷ pÆrveïa saæyutÃ÷ // iti vaÓi«ÂhavÃkye parigaïitavyatiriktÃyÃ÷ paraÓabdasaæg­hÅtÃyÃ÷ pa¤cabhyà upavÃse pÆrvasaæyuktatvÃbhidhÃnÃcca / tena yadyapi prÃya÷ prÃnta upo«yà hi tithirdevaphalepsubhi÷ / iti ÓivarahasyasaurapurÃïayostithiprÃntasyopavÃse aÇgatvÃbhidhÃnÃttithidvaidhe paraviddhà tithirupavÃse grÃhyeti pratÅyate / tathÃpyasya sÃmÃnyavidhitvÃt prÃgudÃh­tatattadviÓe«avacanai÷ upavÃse pa¤camyÃ÷ pÆrvayuktatvaæ yuktameva / etadevÃbhipretya prÃya÷ prÃnta iti prÃya÷Óabda÷ prayukta÷ / yattu pa¤camÅ tu prakartavyà «a«Âhyà yuktà tu nÃrada! / iti viruddhavacanaæ tat skandopavÃsavi«ayam / skandopavÃse svÅkÃryà pa¤camÅ parasaæyutà / iti tadvÃkyaÓe«e 'bhidhÃnÃt nÃgadevatÃvratavi«ayaæ ca / ÓrÃvaïe pa¤camÅ Óuklà samproktà nÃgapa¤camÅ / tÃæ parityajya pa¤camyaÓcaturthÅsahità hitÃ÷ // itivacanÃt / atra ÓrÃvaïopÃdÃnÃnmÃrgaÓuklapa¤camÅ vrate pÆrvaiveti bodhyam / kecittu pa¤camÅvi«ayaviruddhavacanÃnÃæ Óuklak­«ïabhedena vyavasthÃmÃhu÷ / tadayuktam / caturthyà saæyutà kÃryà pa¤camÅ parayà na tu / deve karmaïi pitrye ca Óuklapak«e tathÃsite // iti mÃdhavÃdyudÃh­tavacane pak«advayavarttiæpa¤camyÃ÷ pÆrvayuktatvÃbhidhÃnÃt / atra pitryagrahaïaæ d­«ÂÃntatayà k­tam / yathà pitrye aparÃhïÃdyanurodhena «a«ÂhÅyuktapa¤camÅæ parityajya caturthÅsaæyutà pa¤camÅ upÃdÅyate tathà daive 'pÅti / naca daive pÆrvÃhïasya karmakÃlatvÃt karmakÃlaÓÃstrasya ca prabalatvÃt parayuktaiva pa¤camÅ upÃdeyeti ÓaÇkanÅyam / pÆrvodÃh­tatattadviÓe«avacanÃnÃæ prabalataratvÃt etÃd­Óa eva ca vi«aye"yÃæ tithiæ samanuprÃpya"itisÃkalyavacanamupapadyate / #<{MV-S_40}># anyathà sÃkalyavacanamanavakÃÓaæ syÃt / ata evopavÃsa eva pa¤camÅ pÆrvayutÃnyatra daive 'pyuttaraivetya«yabhidhÃnamayuktamava / daive kammeïÅti daivamÃtre p­rvayutatvapratÅte÷ parayuktapa¤camÅvacanÃnÃæ skandopavÃsavacanena vi«ayadÃnÃcca / nanu vyÃsanigamagatayugmaÓÃstrÃt pa¤camyÃÓcaturthÅyuktÃyà grÃhyatvaæ pratÅyate / ÃpastambÃdyudÃh­tayutmaÓÃstrÃttu-- prati patsadvitÅyà syÃt dvitÅyà pratipadyutà / caturthÅsaæyutà yà ca sà t­tÅyà phalapradà // pa¤camÅ ca prakartavyà «a«Âhyà yuktà ca nÃrada! // ityevaærÆpÃt «a«ÂhÅyuktà pa¤camÅ grÃhyeti pratÅyate / tataÓca yugmaÓÃstrayorvirodhe vyavasthÃpakavacanÃntarasyÃpok«itatvÃt yuktà Óuklak­«ïa ÓÃstreïa byavastheti / satyam / prayuktà Óuklak­«ïaÓÃstreïa vyavasthà tÃæ nirÃkartumeva hÃrÅtavacane "Óuklapak«e tathÃsita' ityuktam / tena viruddhamÃpastambÃdiyugmaÓÃstraæ skandopavÃsavi«ayaæ yuktamiti tasmÃt pÆrvoktaiva vyavasthà jyÃyasÅ / iti pa¤camÅnirïaya÷ / ## sà ca skandavratÃtirikte sarvatra daivakÃrye saptamÅyuktà grÃhya «aïmunyoritiyugmavÃkyÃt / ekÃdaÓya«ÂamÅ «a«ÂhÅ dvitÅyà ca caturdaÓÅ / trayodaÓÅ amÃvÃsyà upo«yÃ÷ syu÷ parÃnvitÃ÷ // iti vi«ïudharmottaravÃkyÃcca / upavÃsagrahaïaæ tu daivamÃtropalak«aïamityuktaæ dvitÅyÃnirïaye / nÃgaviddhà tu «a«ÂhÅ syÃtpak«ayorubhayorapi / daive karmaïi tÃmantyÃæ pitrye pÆrveïa saæyutÃm // iti sumantunà pa¤camÅviddhÃni«edhapura÷saraæ daive karmaïi antya÷ÓabdoditÃyÃ÷ saptamÅviddhÃyà vidhÃnÃcca / nÃgaviddhà tu yà «a«ÂhÅ ÓivaviddhÃtu saptamÅ / daÓamyekÃdaÓÅviddhà nopo«yà syÃt katha¤cana // iti ÓivarahasyasaurapurÃïayo÷ / nÃgaviddhà tu yà «a«ÂhÅ rudraviddho divÃkara÷ / kÃmaviddho bhaved vi«ïurna grÃhyÃste tu vÃsarÃ÷ // iti nigaye pÆrvaviddhà ni«edhÃcca / atrÃpi upavÃsagrahaïaæ pÆrvavat / nÃga÷ pa¤camÅ / #<{MV-S_41}># Óivo rudraÓcëÂamÅ / divÃkara÷ = saptamÅ / kÃmastrayodaÓÅ / vi«ïurdvÃdaÓÅ / pa¤camÅvedhastu-- nÃgo dvÃdaÓanÃcÅbhirdik pa¤cadaÓabistathà / bhÆto '«ÂÃdaÓanÃcÅbhirdu«ayatyuttarÃæ tithim // iti skandapurÃïavacanÃt «aïmuhÆrtÃtmako na tu sÃmÃnyatastrimuhÆrtÃmaka÷ / skanda«a«ÂhÅ tu-- k­«ïëÂamÅ skanda«a«ÂhÅ ÓivarÃtriÓcaturdaÓÅ / etÃ÷ pÆrvayutÃ÷ kÃryÃstithyante pÃraïaæ bhavet // iti vrahnavaivartavacanÃt pa¤camÅyutaiva grÃhyà / k­«ïëÂamÅ = k­«ïapak«agatà a«ÂamÅ / vrataprakÃÓaprasiddharudradaivatyak­«ïëÂamÅvratasambÃndhinÅ và janmëÂamÅtyapi kecit / idaæ vacanaæ yà dvÃdaÓanìÅmitapa¤camyà viddhà «a«ÂhÅ sÃmÃnyata÷ sarvadaivakÃrye«u ni«iddhà tasyà eva skandavrate pratiprasavÃrtham / tathÃca skandavrate 'pi dvÃdaÓanìÅviddhÃyà ni«iddhatvÃt tato nyÆnapa¤camÅyutaiva grÃhyeti j¤Ãtavyam / tasyÃ÷ Óuddhatvena sarvatrÃpi grÃhyatve vacanÃnarthakyÃpatte÷ / ki¤ca"nÃgo dvÃdaÓanìÅbhi÷"iti vÃkyaæ na sarvatra dvÃdaÓanìÅmitapa¤camyà uttaratithidÆ«akatvÃbhidhÃnaparaæ tadabhidhÃne gauravÃt kintu yatra dÆ«akatvaæ prÃptaæ tatraiva dÆ«akatvÃnuvÃdena dvÃdaÓanìÅmitatvavidhÃnaparam / skandavrate tu pÆrvayutÃyà eva grÃhyatvÃbhidhÃnÃnna dÆ«akatvamiti dvÃdaÓanìÅmitapa¤camÅviddhÃyÃmapi tatkÃryam / yattu-- ekÃdaÓÅ t­tÅyà ca «a«ÂhÅ caiva trayodaÓÅ / pÆrvaviddhÃpi kartavyà yadi na syÃtpare 'hani // iti vaÓi«Âhavacanaæ tat na sarvadaivavi«ayam / pÆrvedyu÷ «aïmuhÆrtapa¤camÅviddhÃyÃ÷ «a«ÂhyÃstrimuhÆrtÃdhikak«ayÃsambhavena uttaradine 'pi trimuhÆrtÃyà avaÓyambhÃvitvÃt "yadi na syÃt' ityÃsyÃnupapatte÷, kintu ekabhaktÃdikÃle madhyÃnhÃdau pare 'hani yadi na syÃttadà yà skandavratÃtirikte savartra ni«iddhà pÆrvaviddhà sÃpi kartavyeti pratiprasavÃrtham / yuktaæ caitat / kÃlaÓÃstrasya prabalatvÃt / dvÃdaÓanìyÃdivedhasya naktaikabhaktÃdivyatiriktavi«ayatvaæ vadato hemÃdrerapyayamevÃbhiprÃyo nirïÅyate / bhÃdrapadak­«ïapak«agata«a«ÂhÅ candra«a«ÂhÅ / sà cadrodayayavyÃpinÅ grÃhyà / tadvadbhÃdrapade mÃsi «a«ÂhÅ pak«e sitetare / candra«a«ÂhÅvrataæ kuryÃt pÆrvavedha÷ praÓasyate // #<{MV-S_42}># candrodaye yadà «a«ÂhÅ pÆrvÃhïe cÃpare 'hani / candrodaye 'site pak«e saivopo«yà prayatnata÷ // iti vacanÃt / iti «a«ÂhÅnirïaya÷ / ## sà ca sarvatra daive pÆrvaviddhaiva grÃhyà / «aïmunyoriti yugmavÃkyÃt / «a«ÂhÅ tu saptamÅ tÃta! anyonyaæ tu samÃÓritam / pÆrvaviddhà dvijaÓre«Âha! kartavyà spatamÅ tithi÷ // itibrahmapurÃïavacanÃtu: pa¤camÅ saptamÅ caiva daÓamÅ ca trayodaÓÅ / pratipannavamÅ caiva kartavyà sammukhÅ tithi÷ // iti paiÂhÅnasivacanÃt / nanu-- «a«ÂhyekÃdaÓyamÃvÃsyà pÆrvaviddhà tathëÂamÅ / saptamÅ paraviddhà ca nopo«yaæ tithipa¤cakam // iti upavÃsa eva viddhÃyà ni«edhÃttatraiva pÆrvaviddhÃyà grÃhyatvamastu / tatrÃpi-- «a«ÂhÅsametà kartavyà saptamÅ nëÂamÅyutà / (*) pataÇgopÃsanÃyeha «a«ÂhyÃmÃhurupo«aïam // (*) pataÇga÷ sÆrya÷ iti bhavi«yatpurÃïavacanÃt-- «a«Âhyà yuktà saptamÅ ca kartavyà tÃta! sarvadà / «a«ÂhÅ ca saptamÅ yatra tatra sannihito ravi÷ // itiskandapurÃïavacanÃcca sauropavÃsavi«ayatvameva vÃstu / naitadyuktam / saptamÅ nëÂamÅyuktà na saptamyà yutëÂamÅ / sarve«u vratakalpe«u a«ÂamÅ parata÷ Óubhà // itibrahmavaivartavÃkye sarvavrate«u paraviddhÃyà ni«edhÃt / pataÇgopÃsanÃyetyÃderupalak«aïatayà pÆrvaviddhÃyÃ÷ sarvavi«ayatvopapatte÷ / yadà tu pÆrvedyu÷ astamayottaraæ prav­ttà paredyuÓca tithik«ayavaÓena trimuhÆrtayà a«Âamyà viddhatvÃt Óuddhà pÆrvaviddhà và na labhyate / tadÃ"guïe tvanyÃyyakalpanÃ"itinyÃyÃt guïÃnurodhena pradhÃnatyÃgÃyogÃt ni«edhamatikramyÃpi va canÃbhÃve 'pi guïakÃlatvena a«ÂamÅviddhÃyà evopÃdÃnaæ nyÃyyam / mÃghaÓuklasaptamÅ cÃruïodayavyÃpinÅ grÃhyà / #<{MV-S_43}># sÆryagrahaïatulyà tu ÓuklamÃghasya saptamÅ / aruïodayavelÃyÃæ tatra snÃnaæ vidhÅyate // iti vacanÃt / vaiÓÃkhaÓuklasaptamyÃæ gaÇgÃpÆjà tatra madhyÃnhavyÃpinÅ grÃhyà Ói«ÂÃcÃrÃt / iti saptamÅnirïaya÷ / ## sà ca vratamÃtre Óuklà parà k­«ïà pÆrvà / Óuklapak«e '«ÂamÅ caiva Óuklapak«e caturdaÓÅ / pÆrvaviddhà na kartavyà kartavyà parasaæyutà // k­«ïapak«e '«ÂamÅ caiva k­«ïapak«e caturdaÓÅ / pÆrvaviddhà tu kartavyà paraviddhà na kutracit // upavÃsÃdikÃrye«u e«a dharma÷ sanÃtana÷ / iti nigamokte÷ / ÓivaÓaktyutsave tu sarvà parà / a«ÂamÅ navamÅyoge mahotsÃhe! mahotsava÷ / ÓivaÓaktyo÷ Óivak«etre pak«ayorubhayorapi // iti pÃdmokte÷ / upavÃse tu pak«advaye 'pya«ÂamÅ parayutaiva grÃhyà / upavÃse saptamÅ tu vedhÃddhantyuttaraæ dinam / pak«ayorubhayore«a upavÃsavidhi÷ sm­ta÷ // iti nÃradÅyavacane pak«advaye 'pi saptamÅviddhÃni«edhÃt / yattu "k­«ïapak«e '«ÂamÅ caiva"itipÆrvodÃh­tanigamavacane upavÃsagrahaïaæ tadrudropavÃsavi«ayam / rudravrate«u sarve«u kartavyà sammukhÅ tithi÷ / anye«u vratakalpe«u yathohi«ÂÃmupÃvaset // itivacanÃt / yattu-- k­«ïëÂamÅ skanda«a«ÂhÅ ÓivarÃtriÓcaturdaÓÅ / etÃ÷ pÆrvayutÃ÷ kÃryÃstithyante pÃraïaæ bhavet // iti brhanavaivartavacanaæ tajjanmëÂamÅparamiti madanaratne / bÃdraÓuklëÂamÅ dÆrvëÂamÅ / sà ca pÆrvà grÃhyà / ÓrÃvaïÅ durganavamÅ dÆrvà caiæva hutÃÓanÅ / pÆrvaviddhà tu karttvayà ÓivarÃtrirbalerdiænam // iti b­hadyamokte÷ / #<{MV-S_44}># ÓuklëÂamÅ tithiryÃtu mÃsi bhÃdrapade bhavet / dÆrvëÂamÅ tu sà j¤eyà nottarà sà vidhÅyate // iti purÃïasamuccayÃcca / yattu-- muhÆrte rauhiïe '«ÂamyÃæ pÆrvà và yadi và parà / dÆrvëÂamÅ tu sà kÃryà jye«ÂhÃæ mÆlaæ ca varjayet // iti parÃbhidhÃnaæ tat pÆrvadine jye«ÂhÃdiyoge veditavyam / dÆrvëÂamÅ sadà tyÃjyà jye«ÂhÃmÆlark«asaæyutà // tathÃ-- aindrark«e pÆjità dÆrvà hantyapatyÃni nÃnyathà / bhartturÃyurharà mÆle tasmÃttÃæ parivarjayet // itini«edhÃt / iyaæ ca kanyÃrke agastyodaye ca na kÃryà / Óukle bhÃdrapade mÃsi dÆrvÃsaæj¤Ã tathëÂamÅ / siæhÃrka eva kartavyà na kanyÃrke kadÃcana // itiskÃndokte÷ / agastya udite tÃta! pÆjayedam­todbhavÃm / vaidhavyaæ pÆrvaÓokaæ ca daÓavar«Ãïi pa¤ca ca // iti tatraiva do«okteÓca / atraiva jye«ÂhÃvratamuktam-- laiÇge: kanyÃrke yëÂamÅ Óuklà jye«Âhark«e mahatÅ sm­tà / alak«mÅparihÃrÃya jye«ÂhÃæ tatra prapÆjayet // iti / iyaæ ca jye«Âhark«ayuktà grÃhyà / dinadvaye tathÃtve parà kÃryà / navamyà saha kÃryà syÃda«ÂamÅ nÃtra saæÓaya÷ / mÃse bhÃdrapade Óuklapak«e jye«Âhark«asaæyutà // rÃtriryasmindine kuryÃt jye«ÂhÃyÃ÷ paripÆjanam / itiskÃndokte÷ / nak«atrayogaÓca madhyÃnhÃdÆrddhvam / maghyÃnhÃtpÆrvaæ cet pÆrvaiva / yasmin dine bhavejjye«Âhà madhyÃnhÃdÆrddhvamapyadha÷ / tasmin havi«yaæ pÆjà ca nyÆnà cet pÆrvavÃsare // itivacanÃt / etacca tithiprayuktaæ nak«atrÃbhÃve kevalatithau kÃryam / nak«atraprayuktaæ tu kevalanak«atre / pratyÃbdikaæ tithÃvuktaæ yajjye«ÂhÃdaivataæ vratam / nÅlajye«ÂhÃvrataæ yacca vihitaæ kevalo¬uni // itimÃtsyoktaæ nÅlajye«ÂhÃvratamapi tithiprayuktameveti mÃdhava÷ / tatrëÂamyÃæ yadà vÃro bhÃnornak«atrameva ca / nÅlajye«Âheti sà proktà durlabhà bahukÃlikÅ // #<{MV-S_45}># ititallak«aïÃrthe skÃndavacane tatreti saptamyà nirdi«ÂÃyà a«ÂamyÃstatra "jayÃæ juhuyÃt' (a 0 3 pà 04 adhi 0 13) itivat prÃdhÃnyÃvagate÷ / madanaratnÃdayastu nak«atravratamevetyÃhu÷ / nÅljaye«ÂhÃpadasya nak«atraparatvÃditi / ÃÓvinabahulëÂamÅ mahÃlak«mÅvratasamÃptau candrodayavyÃpinÅ grÃhyà / pÆrvà và paraviddhà và grÃhyà candrodaye sadà / trimuhÆrtÃpi sà pÆjyà parataÓcordhvagÃminÅ // itisaÇgrahokte÷ / ÆrdhvaægÃminÅ = candrodayordhvagÃminÅ trimuhÆrtà cet parato 'nyathà tu pÆrvà / yattu-- kanyÃgate 'rke prÃrabhya kartavyaæ na Óriyo 'rcanam / hastaprÃntadalasthe 'rke tadvrataæ na samÃpayet / do«aiÓrcaturbhi÷ saætyaktà savesampatkarÅ tithi÷ // putrasaubhÃgyarÃjyÃyurnÃÓinÅ samprakÅrttità / tasmÃtsarvaprayatnena tyÃjyà kanyÃgate ravau // viÓe«eïa parityÃjyà navamÅdÆ«ità yadi / tridine cÃvame caiva a«ÂamÅæ nopavÃsayet // putrahà navamÅviddhà svaghnÅ hastÃrkage ravau / iti navamÅyuktÃyà ni«edhakathanaæ tadardharÃtrÃdÆrdhvaæ trimuhÆrtatvÃbhÃve trimuhÆrtetyupÃdÃnÃt / trisp­gÃdini«edhaÓca prathamÃrambhavi«aya÷ / prÃravdhasya «o¬aÓavÃr«ikavratasya madhye 'nu«ÂhÃne lokavigarhaïà syÃditi / iti mahÃlak«mya«ÂamÅ / ÃÓvinaÓuklëÂamÅ tu durgëÂamÅ sà ca sÃmÃnyanirïayÃdeva navamÅviddhà kÃryà / yadyapi ca sÃmÃnyanirïayÃdevÃsyà uttaraviddhatvaæ tathÃpi iyaæ leÓato 'pi saptamÅviddhà na kartavyà / tathà ca-- sm­tisaÇgrahe: saptamÅleÓasaæyuktÃæ mohÃdaj¤Ãnato 'pivà / mahëÂamÅæ prakurvÃïo narakaæ pratipadyate // saptamÅ kalayà yatra parataÓcëÂamÅ bhavet / tena Óalyamidaæ proktaæ putrapautrak«ayapradam // putrÃn hanti paÓÆn hanti hanti rëÂraæ sarÃjakam / hanti jÃtÃnajÃtÃæÓca saptamÅsahitëÂamÅ // itisaptamÅmiÓritÃyà ni«edÃt / yacca-- saptamyÃmudite sÆrye parato yëÂamÅ bhavet // tatra durgotsavaæ kuryÃnna kuryÃdapare 'hani // iti, #<{MV-S_46}># tad yadÃÓvinak­«ïëÂamÅmÃrabhya-- kanyÃyÃæ k­«ïapak«e tu pÆjayitvëÂamÅdine / navamyÃæ bodhayeddevÅæ gÅtavÃditranisvanai÷ // iti devÅpurÃïe k­«ïapak«Ã«ÂamyÃæ devÅbodhanamuktaæ tadvi«ayam / yacca-- bhadrÃyÃæ bhadrakÃlyÃÓca madye syÃdarcanakriyà / tasmÃdvai saptamÅviddhà kÃryà durgëÂamÅ budhai÷ // iti / yacca madanaratne-- mahëÂamyÃÓvine mÃsi Óuklà kalyÃïakÃriïÅ / saptamyÃdiyutà kÃryà mÆlena tu viÓe«ata÷ // tathà nirïayÃmÆte-- ahaæ bhadrà ca bhadrÃhaæ nÃvayorantaraæ kvacit / sarvasiddhiæ pradÃsyÃmi bhadrÃyÃmarcità hyaham // iti devÅpurÃïam, tathà tatraiva-- vi«Âiæ tyaktvà mahÃrÃja! mama pÆjÃæ karoti ya÷ / k­tsnaæ tasya phalaæ na syÃttenÃhamavamÃnità // ityanena saptamÅviddhÃyà api grÃhyatvamuktam / tadaparadine kalÃkëÂhÃdirÆpÃyà a«Âamyà abhÃve / yattu-- yadëÂamÅæ tu samprÃpya cÃstaæ yÃti divÃkara÷ / tatra durgotsavaæ kuryÃnna kuryÃdapare 'hani // durbhik«aæ tatra jÃnÅyÃnnavamyÃæ yatra pÆjayet / iti vacanaæ taddaÓamyÃæ navamyasattve / yadà sÆryodaye na syÃnnavamÅ cÃpare 'hani / tadëÂamÅæ prakurvÅta saptamyà sahitÃæ n­pa! // iti sm­tisaÇgrahÃditi madanaratne / vastuta÷ pÆrvodÃh­tadevÅpurÃïÃt k­«ïapak«Ã«ÂamÅvi«ayamidamiti pratibhÃti / atra ca putravatà upavÃso na kÃrya ityuktam-- kÃlikÃpurÃïe: upavÃsaæ mahëÂamyÃæ putravÃnna samÃcaret / yathà tathà và pÆtÃtmà vratÅ devÅæ prapÆjayet // iti / iyaæ ca mÆlayuktÃtipraÓastetyuktaæ hemÃdrau skandapurÃïe-- kanyÃæ gate savitari Óuklapak«e '«ÂamÅ tu yà / mÆlanak«atrasaæyuktà sà mahÃnavamÅ sm­tà // navamyÃæ pÆjità devÅ dadÃtyabhimataæ phalam / iti / #<{MV-S_47}># iyamapi saptamÅyuktà na kÃryetyuktam-- nirïayÃm­te durgotsave: mÆlenÃpihi saæyuktà sadà tyÃjyëÂamÅ budhai÷ / leÓamÃtreïa saptamyà api syÃd dÆ«ità yadi / iti / iti durgëÂamÅnirïaya÷ / pau«aÓuklëÂamÅ budhavÃrayutà mahÃbhadrà / taduktam-- bhavi«yottare: pu«ye mÃsi yadà devi! ÓuklëÂamyÃæ budho bhavet / tadà sà tu mahÃpuïyà mahÃbhadretikÅrttità // iti / iyameva bharaïÅsaæyuktà jayantÅ / tathÃca-- tatraiva: pu«ye mÃsi yadà devi! a«ÂamyÃæ nagaje ! Óubhe ! / nak«atraæ jÃyate puïyaæ yalloke raudramucyate // tadà tu sà mahÃpuïyà jayantÅ a«ÂamÅ Óubhà // iti / raudraæ = krÆradaivatyatvÃdbharaïÅ / Ãrdreti kalpataru÷ / tanna / tatra tadyogÃsambhavÃt / ## yadyapÅyaæ-- prÃjÃpatyark«asaæyuktà k­«ïà nabhasi cëÂamÅ / iti vi«ïudharmottarÃt, mÃsi bhÃdrapade '«ÂamyÃæ k­«ïapak«e 'rddharÃtrake / iti bhavi«yottarÃcca ÓrÃvaïabhÃdrayo÷ pratÅyate / tathÃpyekamÆlakalpanÃlÃghavÃt paurïamÃsyantaæ mÃsamÃdÃya bhÃdre amÃvÃsyÃntamÃdÃya ÓrÃvaïe grÃhyà ityanusandheyam / evaæ ca"tithik­tye ca k­«ïÃdim"iti vacanaæ nÃtra ÓrÃvaïasya paurïamÃstantatvavidhÃyakaæ kintu etadatiriktavi«ayakalpanà lÃghavÃt / bhÃdrastu yadyapi bhÃdraÓrutyÃmÃvÃsyÃnta eva prÃpnoti mÆlaÓrutikalpanÃgauravasya phalamukhatvenÃdo«atvÃt tathÃpi"tithik­tye ca k­«ïÃdim"itivacanÃt tithyantarak­tye«u tattanmÃsapade lak«aïÃÓrayaïavadihÃpi lak«aïÃÓrayaïamado«a÷ / sà ca dvividhà Óuddhà saptamÅviddhà ca / tatra dvividhà api sÆryodayÃdÆrdhvagÃminÅ na veti dvividhà / tÃd­Óyapi rohiïÅyogÃyogabhedena dvividhà / tatra sÆryodayordhvamasatyÃæ sarvasyÃmapi na sandeha÷ / pare 'hanya«ÂamyabhÃvÃt / sÆryodayordhvagÃminyÃæ tu ÓuddhÃyÃæ viddhÃyÃæ và rohiïÅyogasyÃnyataratra sattve saiva / #<{MV-S_48}># prÃjÃpatyark«asaæyuktà k­«ïà nabhasi cëÂamÅ / muhÆrtamapi labhyeta sopo«yà sà mahÃphalà // muhÆrtamapyahorÃtre yasmin yuktaæ hi labhyate / a«ÂamyÃæ rohiïÅ­k«aæ tÃæ supuïyÃmupÃvaset // iti vi«ïurahasyokte÷ / tenottaradina eva rohiïÅyoge pÆrvaniÓÅthavyÃpinÅ ÓuddhÃpi tyÃjyeti hemÃdrimÃdhavÃdaya÷ / Ói«ÂÃstu pÆrvÃmevopavasanti / te«ÃmayamÃÓaya÷ / atrÃrddharÃtrasya vak«yamÃïarÅtyà karmakÃlatvÃt karmakÃlaÓÃstrasya ca sarvÃpek«ayà balavattvÃt parÅdane ca tadabhÃvÃt pÆrvaiveti / na ca rohiïÅyogaÓÃstrÃnurodhenottareti vÃcyam / tasya guïaphalasambandhÃrthakatvena budhavÃrÃdiyogaÓÃstravanirïÃyakatvÃt / anyathà pretayonigatÃnÃæ ca pretatvaæ nÃÓitaæ narai÷ / yai÷ k­tà ÓrÃvaïe mÃsi hya«ÂamÅ rohiïÅyutà // kiæ punarbudhavÃreïa somenÃpi viÓe«ata÷ // kiæ punarnavamÅyuktà kulakoyyÃstu muktidà / iti pÃdmÃt pÆrvejhurarddharÃtragatÃæ rohiïÅyutÃma«ya«ÂamÅæ parityajya budhavÃrÃdiyutà parà kartavyà Ãpadyeta / na ce«ÂÃpatti÷ / kulakoÂayÃstu muktidà kiæ punarbudhavÃreïetyÃdinÃ"yadi kÃmayeta var«uka÷ parjanya÷ syÃt"itivat (a0 3 pÃ0 8 adhi0 6) guïaphalasambandhÃrthakatvapratÅte÷ / etena ÃcÃryacƬÃmaïyuktaæ budhÃvÃrÃdiyogasya nirïÃyakatvaæ pratyuktam / tithitattvakÃrÃdayo 'pi budhavÃrÃdiyogasyÃnirïÃyakatvaæ manyante / evaæ ca-- prÃjÃpatyark«asaæyuktà k­«ïà nabhasi cëÂamÅ / muhÆrtamapi labhyeta-- iti vi«ïurahasyavacanamapi guïaphalasambandhaparaæ vyÃkhyeyam / yattu-- udaye cëÂamÅ ki¤cit navamÅ sakalà yadi / iti skÃndavacane udayagrahaïaæ taccandrodayaparaæ"tÃrÃpatyudaye tathÃ"itivacanÃntaraikavÃkyatvÃt / na ca-- divà và yadi và rÃtrau nÃsti cedrohiïÅ kalà / rÃtriyuktÃæ prakurvÅta viÓe«eïendusaæyutÃm // itivacanÃt paradine rohiïÅyogÃbhÃva eva rÃtriyuktëÂamÅ grÃhye ti vÃcyam / tasya taddine svalpasyÃpi rohiïÅyogasyÃbhÃve 'pi nyÃyaprÃptaÓuddhà «ÂamÅvratakartavyatÃnuvÃdakatvÃt iti Ói«Âamatamanavadyam / dinadvaye rohiïÅyoge 'yoge và ÓuddhÃdhikà pÆrvaiva tadatikrame kÃraïÃbhÃvÃt / #<{MV-S_49}># viddhÃdhikÃyÃæ tvanyatarasminneva dine niÓÅthe rohiïÅyoge saiva rohiïÅyogaprÃÓastyÃt / pÆrvatraiva yoge-- saptamÅsaæyutëÂamyÃæ niÓÅthe rohiïÅ yadi / bhavità sëÂamÅ puïyà yÃvaccandradivÃkarau // iti vak«yamÃïasaptamÅviddhÃni«edhapratiprasavÃrthakavahvipurÃïÃt / dinadvaye niÓÅthe rohiïÅyoge tÆttaraiva / varjanÅyà prayatnena saptamÅsaæyutëÂamÅ / sa­k«Ãpi na kartavyà saptamÅsaæyutëÂamÅ // iti brahmavaivartavacanÃt / ata eva viddhÃdhikÃyÃæ dvinadvaye 'pi niÓÅtha matikramya rohiïÅyoge '«ÂamyÃÓca dinadvaye niÓÅthe sattvÃsattavayo÷ paraiva / anyatarasminneva sattve saiva / sarvathà rohiïÅyogarahitÃyÃma«ÂamyÃæ niÓÅthe dinadvayasattvÃnyatarasattve«vayameva nyÃyo dra«Âavya÷ / na ca-- alÃbhe rohiïÅbhasya kÃryëÂamyastagÃminÅ / tatropavÃsaæ k­tvaiva tithyante pÃraïaæ bhavet // iti gau¬adh­tavi«ïurahasyavacanÃt rohiïyalÃbhe sarvathà pÆrvaiva grÃhyà syÃditivÃcyam / vÃkyasya hemÃdryÃdibhiranibandhanÃnnirmÆlatvÃt / samÆlatve và paradine niÓÅthe rohiïÅyogÃbhÃvavi«ayatvÃditi / atra cÃrddharÃtrapÆjopavÃsaÓca dvayaæ pradhÃnam / arddharÃtre tu rohiïyÃæ yadà k­«ïëÂamÅ bhavet / tasyÃmabhyarcanaæ Óaurerhanti pÃpaæ trijanmajam // iti bhavi«yapurÃïÃt"sopo«yà sà mahÃphalÃ"iti pÆrvodÃh­tavacanÃcca / trikÃlaæ pÆjayeddevaæ divÃrÃtrau viÓe«ata÷ / ardharÃtrÃvapi tathà pu«painÃrnÃvidhairapi // iti bhavi«yoktapÆjà tvaÇgabhÆtà phalasambandhÃbhÃvÃt / na caivaæ pÆjopavÃsayo÷ phalabhedÃt samÃnaphalakatve 'pi và nirapek«avidhÃnÃt citrodbhidÃdivadekaikasyÃpyanu«ÂhÃnaprasaÇga iti vÃcyam / sopavÃso hare÷ pÆjÃæ k­tvà tatra na sÅdati / iti bhavi«yavacanÃt samuccayÃvagate÷"dvÃdaÓarÃtre havÅæ«i nirvapet"itivacanÃdÃdhÃnapavamÃne«Âayoriva / bhëyakÃramatena ca phalaÓrute÷ kÃmyatvameva / prÃjÃpatyark«asaæyuktà k­«ïà nabhasi cëÂamÅ / var«e var«e tu kartavyà tu«Âayarthaæ cakrapÃïina÷ // #<{MV-S_50}># iti vÅpsÃÓravaïÃnnityatvopapatte÷ / na cÃtra tu«ÂayarthamitiphalaÓravaïÃt phalanimittoddeÓyadvayanimittavÃkyabheda÷ syÃditi vÃcyam / vijÃtÅyÃnekoddeÓyadvayanimittavÃkyabheda÷ syÃditi vÃcyam / vijÃtÅyÃnekoddeÓyatvanimittasya tasyÃdo«atvÃt / na ca nityatve 'syÃkaraïe prÃyaÓcittaÓravaïaæ syÃditivÃcyam / viÓi«ya tadanuktÃvapi prÃïÃyÃmaÓataæ kÃryaæ sarvapÃpÃpanuttaye / ityÃde÷ sÃmÃnyata÷ ÓrutasyÃtrÃpi prÃpterityanavadyam / iti janma«ÂamÅnirïaya÷ / ## tatra kevalëÂyamyupavÃse pÃraïadine cëÂamyanuv­ttau tadante kÃryam / vi«ïudharmottare-- jayantÅ ÓivarÃtriÓca kÃrye bhadrÃjayÃnvite / k­tvopavÃsaæ tithyante tathà kuryÃcca pÃraïam // iti / atra jayantÅÓabdo janmëÂamÅmÃtravacana÷ tithimÃtrÃnte pÃraïÃvidhÃnÃt / rohiïÅsahitëÂamyupavÃse tu pÃraïadine ubhayÃnuv­ttÃvubhayÃnte tat kÃryam / kÃryà viddhà tu saptamyà rohiïÅsahitëÂamÅ / tatrovÃsaæ kuryÃttu tithibhÃnte ca pÃraïam // iti padmapurÃïÃt / idaæ cobhayÃnte pÃraïaæ mahÃniÓÃto 'rvÃgubha yÃnte bhojanaparyÃptakÃlalÃbhe / na rÃtrau pÃraïaæ kuryÃd­te vai rohiïÅvratÃt / atra niÓyapi tatkuryÃt varjayitvà mahÃniÓÃm // iti gau¬anibandhodÃh­tabrahmÃï¬apurÃïÃt / mahÃniÓà ca sÃrddhayÃmÃnantaraæ yÃmamÃtro rÃtribhÃga÷ / mahÃniÓà tu vij¤eyà madhyaæ madhyamayÃmayo÷ / iti sm­te÷ rohiïÅvrataæ cÃtra taduktëÂamÅvratameva prakaraïÃt / evaæ ca-- sarve«vevopavÃse«u divà pÃraïami«yate / anyathà puïyahÃni÷ syÃd­te dhÃraïapÃraïam // anyatithyÃgamo rÃtrau tÃmasastaijaso divà / tÃmase pÃraïaæ kuryÃt tÃmasÅæ gatimÃpnuyÃt // iti garu¬apurÃïÃdau rÃtripÃraïani«edho janmëÂamÅpÃraïÃtiriktapara÷ / yadà tu tÃd­Óe kÃle ubhayÃnto na labhyate tadÃnyatarÃnte 'pi tat kÃryam / #<{MV-S_51}># bhÃnte kuryÃttithervÃpi Óastaæ bhÃrata! pÃraïam / iti janmëÂamÅæ prakramya vanhipurÃïÃt / yadà tu mahÃniÓÃyÃ÷ pÆrvaæ pÃraïÃparyÃpta÷ kÃlo na labhyate tadà tatrÃpi kuryÃt / tithyark«ayoryadà cchedo nak«atrÃntamathÃpi và / arddharÃtre 'pi và kuryÃt pÃraïaæ tvapare 'hani // iti hemÃdridh­tavacanÃt / arddhaærÃtre = mahÃniÓÃyÃm / tatraiva bhojanani«edhÃt pratiprasavasyocitatvÃt / nak«atrÃntamiti tithyantasyÃpyupalak«aïam / gau¬Ãstu arddharÃtrena tat kuryÃt iti paÂhitvà yadyardharÃtre ubhayoranyatarasya vÃntastadà nÃrddharÃtre pÃraïaæ kintu divaiva / varjayitvà mahÃniÓÃmiti paryudÃsaikavÃkyatÃlÃbhÃdityÃhu÷ / yattu-- tithyante votsavÃnte và vratÅ kurvÅæta pÃraïam / iti kÃlÃdarÓavacanaæ tadaÓaktavi«ayamiti madanaratne / hemÃdristu ubhayÃnte pÃraïaæ Óaktavi«ayamaÓaktasya tu anyatarÃnte tato 'pyaÓaktasyotsavÃnta ityÃha / iti ÓrÅmatsakalasÃmantacakracƬÃmaïimarÅcima¤jarÅnÅrÃjitacaraïakamala ÓrÅmanmahÃrÃjÃdhirÃjapratÃparudratanÆjaÓrÅmanmahÃrÃjamadhukarasÃhasÆnu-caturudadhivalayayasundharÃh­dayapuï¬arÅkavikÃÓadinakara Óra ÓrÅmanmahÃrÃjÃdhirÃjavÅrasiæhadevodyojita-ÓrÅhaæsapaï¬itÃtmaja-ÓrÅparaÓurÃmamiÓrasunu-sakalavidyÃpÃrÃvÃrapÃrÅïadhurÅïajagaddÃridrayamahÃgajapÃrÅndravidva¤canajÅvÃtu-ÓrÅmanmitramiÓrak­te vÅramitrodayanibandhe samayaprakÃÓe janmëÂamÅnirïaya÷ / ## sà tu a«ÂamÅsaæyutà grÃhyà / vasurandhrayoritiyugmavÃkyÃt / padmapurÃïe 'pi-- a«ÂamÅ navamÅviddhà navamyà cëÂamÅ yutà / arddhanÃrÅÓvaraprÃyà umÃmÃheÓvarÅ tithi÷ // iti / bhavi«yapurÃïe 'pi dvÃdaÓÅkalpe-- navamyà saha kÃryà syÃda«ÂamÅ navamÅ tathà / tathà = a«Âamyà sahetyartha÷ / ni«edhamukhenÃpi navamyà a«ÂamÅviddhatvaæskandapurÃïÃdÃvabhihitam-- #<{MV-S_52}># na kÃryà navamÅ tÃta! daÓamyà tu kadÃcana / iti skandapurÃïam navamyekÃdaÓÅ caiva diÓà viddhà yadà bhavet / tadà varjyà viÓe«eïa gaÇgÃmbha÷ surayà yathà // iti padmapurÃïaæ ca / dik daÓamÅ / navamyà a«ÂamÅvedhavidhirdaÓamÅvedhani«edhaÓca dvayaæ brahmavaivartte darÓitam / a«Âamyà navamÅ viddhà kartavyà phalakÃÇk«ibhi÷ / na kuryÃnnavamÅæ tÃta! daÓamyà tu kadÃcana // iti / nanu k­«ïanavamyà a«ÂamÅviddhatve 'pi Óuklapak«anavamyà daÓamÅviddhatvamastu / Óuklapak«e tithirgrÃhyà yasyÃmabhyudito ravi÷ / iti vacanabalÃditi cet, na / pÆrvokte«u vacane«u dadhamÅvedhasya sÃk«Ãnni«iddhatvÃt / nanu pÆrvoæktani«edhasya k­«ïaÓuklapak«obhayasÃdhÃraïatvena sÃmÃnyarÆpasya k­«ïapak«e saÇkoco 'stviti cet, maivam / bhavadukto 'pi"Óuklapak«e tithirgrÃhyÃ"ityayaæ saÇkocaheturapi sÃmÃnyarÆpa eva tasmÃt pak«ayorubhayorapi pÆrvaviddhaiva navamÅti siddham / caitraÓuklapak«e navamÅ rÃmanavamÅ sà ca madhyÃhnavyÃpinÅ grÃhyà / me«e pÆ«aïi samprÃpte lagne karkaÂakÃhvaye / ÃvirÃsÅtsa kalayà kosalyÃyÃæ para÷ pumÃn // ityagastyasaæhitÃvacanÃt maghyÃhnasya janmakÃlatvÃt / jayantÅ«u ca janmakÃlasyaiva pÆjÃrÆpakarmakÃlatvÃt / janmëÂamyÃdau tathà darÓanÃt / saiva madhyÃhnayoginÅ yadi punarvasuyutà atÅva puïyatametyuktaæ-- tatraiva: caitraÓuddhÃtra navamÅ punarvasuyutà yadi / saiva madhyÃhnayogena mahÃpuïyatamà bhavet // iti / sà rÃmanavamÅ yadi dinadvaye 'pi madhyÃhnasparÓinÅ dinadvaye 'pi madhyÃhnÃsparÓinÅ dinadvaye 'pi madhyÃhnaikadeÓasparÓinÅ và tadà punarvasuyutà grÃhyà / punarvasv­k«asaæyoga÷ svalpo 'pi yadi d­Óyate / caitraÓuddhanavamyÃæ tu sà puïyà sarvakÃmadà // ityagastyasaæhitÃvacanÃt / yadà tÃd­Óyà dinadvaye 'pi punarvasuyogastadà yà madhyÃhne punarvasuyoginÅ sà grÃhyà / janmakÃle ­k«ayogasyarohiïÅyogavat praÓastatvÃt / #<{MV-S_53}># yadà dinadvaye 'pi madhyÃhne vrattamÃnà dinadvaye 'pi ca madhyÃhne punarvasuyogastadÃpyuttaraiva / yadà dinadvaye madhyÃhne madhyÃhnaæ parih­tya và vartamÃnà punarvasuyogaÓca madhyÃhnaæ parih­tyaiva tadÃpyuttaraiva / yadà dinadvaye madhyÃhnayoginÅ dinadvaye tadayoginÅ dinadvaye tadekadeÓayoginÅ và sarvathaiva punarvasuyogÃbhÃvastadëyuttaraiva / yadà tu uttaradine manyÃhne vartamÃnà pÆrvadine ­k«ayogavatyapi tadÃpi paraiva / yadà tu pÆrvadine madhyÃhne vartamÃnÃpi uttaradine ca punarvasuyogastadÃpyuttaraiva / sarvathëÂamÅviddhÃyà ni«iddhatvÃditi / navamÅ cëÂamÅviddhà tyÃjyà vi«ïuparÃyaïai÷ / upo«aïaæ navamyÃæ tu daÓamyÃæ pÃraïaæ bhavet // ityagastyasaæhitÃvacanÃt / ete«Ãæ ca pak«ÃïÃæ spa«ÂatvÃrthamuktÃnÃæ nÃtÅva paunaruktyaæ ÓaÇkanÅyam / atraivaæ kecit / navamÅ cëÂamÅviddhà tyÃjyà vi«ïuparÃyaïai÷ / ityatra vi«ïuparÃyaïÃnÃæ vai«ïavÃnÃm a«ÂamÅviddhà navamÅ nopo«yà daÓamÅviddhopo«yà / avai«ïavÃnÃæ tu a«ÂamÅviddhÃpyupo«yeti manyante / tadasat / vi«ïuparÃyaïai÷ sadbhiridaæ sarvaæ kartavyamityupadeÓaparatvenÃpi tasya viÓe«aïasyopapattau avai«ïavÃnÃma«ÂamÅviddhÃvidhyÃpÃdakakartt­viÓe«aïatvÃÇgÅkÃrasyÃnucitatvÃt / vastutastu vi«ïupadasya prak­tarÃmÃtmakavi«ïuparatvÃt parÃyaïairityetattanmantradÅk«itaparaæ saÇguïavidhÃvapi Órutam-- tasmin dine tu kartavyamupavÃsavrataæ sadà / iti sadÃÓabdayukte nityaprayogÃvadhyÃkÃÇk«itatvÃt prak­te 'nveti / tena sadÃÓabdaprayogÃt pratÅyamÃnaæ nityatvametahratasya rÃmamantradÅk«itÃn pratyeva bhavati / nanu-- prÃpte ÓrÅrÃmanavamÅdine marttyo vimƬhadhÅ÷ / upo«aïaæ na kurute kummÅpÃke«u pacyate // ak­tvà rÃmanavamÅvrataæ sarvavratottamam / vratÃnyanyÃni kurute na te«Ãæ phalabhÃg bhavet // ityÃdi«u akaraïe do«apratipÃdanÃt nityatvÃvedake«u vacane«u martya ityÃdisÃmÃnyaÓabdaÓravaïÃta sarvÃn pratyevedaæ kuto neti cet, maivam / tannityatvaæ hi"vi«ïuparÃyaïai÷"ityanena"tasmin dine tu kartavyam"ityÃdinà ca rÃmamantradÅk«itÃn pratyeva na sarvÃn prati / #<{MV-S_54}># loke 'pi rÃmamantradÅk«Ãrahità rÃmanavamyÃmanupavasanta÷ Ói«Âà api bahuÓo d­«Âà eva / sÆryagrahe kuruk«etre mahÃdÃnai÷ k­tairmuhu÷ / yat phalaæ tadavÃpnoti ÓrÅrÃmanavamÅvratÃt // ityÃdivÃkyavihita÷ kÃmyaprayogastu sarve«Ãæ bhavati / nanu yathà vi«ïuparÃyaïairityasya nityÃdhikÃravidhÃvanvayastathà kÃmÃdhikÃravi dhÃvapyanvayo 'stviticet, na / khaï¬atithau kÃmyaprayogasya ni«iddhatvÃt khaï¬atithinirïayavÃkyÃnÃæ nityaprayogavidhimÃtraÓe«atvÃt tadantargatasya viÓnuparÃyaïairityetasya padasya nityaprayogamÃtrÃnvayasyaivocitatvÃt iti / atra pÃraïaæ tu yadà pÆrvaviddhÃyÃmupavÃsastadà navamÅmatikramyaiva kartavyaæ sÃmÃnyavacanÃt daÓamyÃmeva pÃraïamiti viÓe«avacanÃcca / na cÃtra rÃtripÃraïÃdiprasakti÷ kÃpi / iti rÃmanavamÅnirïaya÷ / ÃÓvinaÓuklanavamÅ durgÃnavamÅ saiva mahÃnavamÅ / tathà ca-- bhavi«ye: ÃÓvayukÓuklapak«e tu a«ÂamÅ mÆlasaæyutà / sà mahÃnavamÅ nÃma trailokye 'pi sudurlabhà // iti / mÆlagrahaïamupalak«aïam / durgÃpÆjÃæ prakramya tatraiva-- durgÃpÆjÃsu navamÅ mÆlÃdy­k«atrayÃnvità / mahatÅ kÅrtità tasyÃæ durgÃæ mahi«amarddinÅm // iya ca upavÃsÃdi«u a«ÂamÅviddhaiva grÃhyà / tathÃca-- padmapurÃïe: ÓrÃvaïÅ durganavamÅ dÆrvà caiva hutÃÓanÅ / pÆrvaviddhà prakartavyà ÓivarÃtrirbalerdinam // iti / na kuryÃnnavamÅæ tÃta! daÓamyà tu kadÃcana / iti skÃndÃcca / balidÃne ca navamÅ sÆryodayasambandhinÅ grÃhyà / sÆryodaye paraæ riktà pÆrïà syÃdaparà yadi / balidÃnaæ prakartavye tatra deÓe ÓubhÃvaham // balidÃne k­te '«ÂamyÃæ putrabhaÇgo bhavenn­pa! / iti devÅpurÃïÃt / yadapi tatra-- ÃÓvayukÓuklanavamÅ muhÆrtaæ và kalà yadi / sà dithi÷ sakalà j¤eyà lak«mÅvidyÃjayÃrthibhi÷ // #<{MV-S_55}># iti saurapurÃïam / tadapi balidÃnaparameveti / yadapi navamyÃmaparÃhïe tu balidÃnaæ praÓasyate / daÓamÅæ varjayettatra nÃtra kÃryà vicÃraïà // iti nÃradavacanaæ tacchuddhÃdhikÃni«edhaparamiti madanaratne / alamatiprasaÇgena / vistarastu navarÃtranirïaye dra«Âavya÷ / iti navamÅnirïaya÷ / ## tasyÃæ ca tithyantaravaddheyopÃdeyavibhÃgavacanaæ nÃsti / tithyantare hi tithi÷ kvacit pÆrvaviddhà grÃhyà kvaciduttaraviddhà daÓamyÃæ ca tathà na ki¤cit niyÃmakaæ vaco 'sti / tena daÓamÅ dinadvaye 'pi karmakÃlavyà pinÅ pÆrvà parà vecchayà grÃhyà / sampÆrïà daÓamÅ grÃhyà parayà pÆrvayÃthavà / yuktà na dÆ«ità yasmÃt tithi÷ sà sarvatomukhÅ // iti skandapurÃïÃt / sampÆrïà karmakÃle viÓe«ÃÓravaïÃddinadvaye 'pi / itare«u pak«e«u pÆrvà / daÓamÅ caiva kartavyà sadurgà dvijasattam! / iti skandapurÃïa evoktatvÃditi / sadurgà = navamÅviddhà / nanu sampÆrïà daÓamÅ grÃhyà parayà pÆrvayÃtha và / ityanena avyavasthÃyÃæ prÃptÃyÃæ vikalpaparyavasÃnÃttasya cëÂado«adu«ÂatvÃt kevalaæ puru«ecchÃprasarasyÃnucitatvÃdavaÓyaæ ki¤cidÃsthÃtavyaæ vyavasthÃpakaæ ÓÃstramiticet, satyam / Óuklapak«e tithirgrÃhyà yasyÃmabyudito ravi÷ / k­«ïapak«e tithirgrÃhyà yasyÃmastamito ravi÷ // iti mÃrkaï¬eyoktÃstyeva vyavasthà / tena nÃstyeva svacchandaæ pumicchÃprasara÷ / ata evoktaæ vyatirekamukhena-- udÃsÅne tu ÓÃstrÃrthe puru«ecchà niyÃmikà / iti / evaæ sati yÃni paraviddhÃni«edhakÃni-- nandÃviddhà tu yà pÆrïà dvÃdaÓÅ makare sità / bh­guïà na«Âacandrà ca età vai ni«phalÃ÷ sm­tÃ÷ // iti kÆrmapurÃïe / pÆrïà = daÓamÅ / nandà = ekÃdaÓÅ tadviddhà ni«phale ti gamyate / #<{MV-S_56}># pratipatÆ pa¤camÅ bhÆtasÃvitrÅ vaÂapÆrïimà / navamÅ daÓamÅ caiva nopo«yÃ÷ parasaæyutÃ÷ // iti brahmavaivarte: nÃgaviddhà tu yà «a«ÂhÅ Óivaviddhà ca saptamÅ / daÓamyekÃdaÓÅviddhà nopo«yÃ÷ syu÷ katha¤cana // iti ÓivarahasyasaurapurÃïÃdi«u vacanÃni tÃni k­«ïapak«avi«ayÃïyeva na vyÃptayÃdipak«avi«ayÃïi / atropavÃsagrahaïaæ mukhyatayà sarvakarmopalak«aïameva yuktamiti saÇk«epa÷ / iti daÓamÅsÃmÃnyanirïaya÷ / jye«ÂhaÓukladaÓamÅ daÓaharà / daÓamÅ Óuklapak«e tu jye«ÂhamÃse kuje 'hani / avatÅrïà sarit svargÃddhastark«e sà yato 'malà // harate daÓa pÃpÃni tasmÃddaÓaharà sm­tà (*) / _______________ (*) daÓa pÃpÃni ca manunoktÃni yathÃ-- pÃru«yaman­taæ caiva paiÓÆnyaæ cÃpi sarvaÓa÷ / asambanaddhapralÃpaÓca vÃÇmayaæ syÃccaturvidham // adattÃnÃmupÃdÃnaæ hiæsà caivÃvidhÃnata÷ / paradÃropasevà ca kÃyikaæ trividhaæ sm­tam // paradravye«vabhidhyÃnaæ manasÃni«Âacintanam / vitathÃbhiniveÓaÓca trividhaæ karma mÃnasam // iti / _______________ iti skandapurÃïÃt / atra yogaviÓe«a uktastatraiva-- jye«Âhe mÃsi site pak«e daÓamyÃæ budhahastayo÷ / garÃnande vyatÅpÃte kanyÃcandre v­«e ravau // daÓayoge nara÷ snÃtvà sarvapÃpai÷ pramucyate / atra ca yatraiva yogabÃhulyaæ saiva grÃhyà / ÃÓvinaÓukladaÓamÅ vijayÃdaÓamÅ / tÃæ prakramya purÃïasamuccaye-- daÓamyÃæ ca narai÷ samyak pÆjanÅyÃparÃjità / ÅÓÃnÅæ diÓamÃÓritya aparÃhïe ca yatnata÷ // iyaæ ca yadyuttaraiva Óravaïayutà tadà saiva grÃhyà / udaye daÓamÅ ki¤cit sampÆrïaikÃdaÓÅ yadi / Óravaïark«e yadà kÃle sà tithirvijayÃbhidhà // #<{MV-S_57}># iti kaÓyapokte÷ / anye«u pak«e«u navamÅyuktà grÃhyà / yà pÆrïà navamÅyuktà tasyÃæ pÆjyÃparÃjità / iti purÃïasamuccayÃt / iti daÓamÅnirïaya÷ / ## sà ca sarvakÃrye«u parayutaiva grÃhyà / "rudeïa dvÃdaÓÅyuktÃ"iti yugmavÃkyÃt / ekÃdaÓÅ na kartavyà daÓamÅsaæyutà vibho! pÆrvaviddhà na kartavyà t­tÅyà «a«Âhireva ca / a«ÂamyekÃdaÓÅ bhÆto dharmakÃmÃrthavächibhi÷ // iti skandapurÃïabhavi«yapurÃïayo÷ pÆrvaviddhÃprati«edhÃcca / caitraÓuklaikÃdaÓÅ vaiÓyakart­kavÃstupÆjane 'parÃhïavyÃpinÅ grÃhyà / tatrÃparÃhïe vÃstuÓca vaiÓyÃnÃæ vaæÓadhÃraka÷ / arghyairmÃlyaiÓca vastraiÓca pÆjyo raÇgairvicitritai÷ // iti tÃæ prak­tya brahmapurÃïÃt / ëìhaÓuklaikÃdaÓyÃdi«u vi«ïuÓayanÃdi kÃryam / tatra-- brahmapurÃïe: ekÃdaÓyÃæ tu ÓuklÃyÃmëìhe bhagavÃn hari÷ / bhujaÇgaÓayane Óete tadà k«ÅrÃrïave sadà // ekÃdaÓyÃæ tu ÓuklÃyÃæ kÃrttike mÃsi keÓavam / prasuptaæ bodhayedrÃtrau ÓradvÃbhaktisamanvita÷ // bhavi«yottare 'pi-- prÃpte bhÃdrapade mÃsi ekÃdaÓryÃæ dine site / kaÂidÃnaæ bhevadvi«ïormahÃpÃtakanÃÓanam // kaÂidÃnam = aÇgapariv­ttikaraïam / varÃhapurÃïÃdau tu ete«veva mÃse«u ÓukladvÃdaÓÅ«u ÓayanÃdikamuktam / ëìhamÃse dvÃdaÓryÃæ sarvaÓÃntikaraæ Óubham / ya etena vidhÃnena j¤Ãtvà me karma kÃrayet // sa pumÃnna praïaÓyeta saæsÃre«u yuge yuge / tathÃ-- iyaæ ca dvÃdaÓÅ rÃjan! prabodhÃrthaæ vinirmità / mayai«Ã sarvalokÃnÃæ hitÃrthaæ Óe«aÓÃyinà // #<{MV-S_58}># tathà hemÃdrayudÃh­te bhavi«ye 'pi-- dvÃdaÓyÃæ Óuklapak«e tu prasvÃpÃvartanotsavÃ÷ / iti / na cÃtra dvÃdaÓÅpadasya ekÃdaÓÅparatvamiti kasya ciduktiryuktà / tathÃtve pramÃïÃbhÃvÃt lak«aïÃpatteÓca / pratipaddhanadasyoktà pavitrÃropaïe tithi÷ / Óriyo devyà dvitÅyà tu tithÅnÃmuttamà sm­tà // t­tÅyà syÃdbhavÃnyÃstu caturthÅ tatsutasya ca / pa¤camÅ dharmarÃjasya tathà «a«ÂhÅ guhasya ca // saptamÅ bhÃskarasyoktà durgÃyà a«ÂamÅ sm­tà / mÃt­ïÃæ navamÅ caiva daÓamÅ vÃsuke÷ sm­tà // ekÃdaÓÅ ­«ÅïÃæ ca dvÃdaÓÅ cakrapÃïina÷ / trayodaÓÅ hyanaÇgasya Óivasyoktà caturdaÓÅ // mama caiva maniÓre«Âha! pauïamÃsÅ tithi÷ sm­tà / yasya yasya ca devasya yannak«atraæ tithiÓca yà // tasya devasya tasmiæstu ÓayanÃvartanÃdikam. iti matsyapurÃïavacanavirodhÃpatteÓca / tasmÃt kÃlÃntaravidhÃnameva sÃdhÅya÷ / kvacittu ëìhakÃrttikapaurïamÃsyo÷ svÃpaprabodhÃvuktau / tathà ca-- yama÷: k«ÅrÃvdhau Óe«aparyaÇke ëìhayÃæ saæviÓeddhari÷ / nidrÃæ tyajati kÃrttikyÃæ tayo÷ sampÆjjayetsadà // brahmahatyÃdikaæ pÃpaæ k«iprameva vyapohati / ëìhÅ kÃrttikÅ cÃtra paurïamÃsÅ / tatraiva pracurataraprayogÃt / ëìhaÓuklapak«Ãnte bhagavÃn madhusÆdana÷ / bhogibhoge nijÃæ mÃyÃæ yoganidrÃæ samÃpnuyÃt // Óete 'sau caturo mÃsÃn yÃvadbhavati kÃrttikÅ / viÓi«Âà na pravartante tadà yaj¤ÃdikÃ÷ kriyÃ÷ // iti vi«ïudharmottare pak«Ãnta iti spa«ÂamabhidhÃnÃcca / etenëìhasyeyamëìhÅ ekÃdaÓÅ kÃrttikasyeyaæ kÃrttikÅ ekÃdaÓÅti kalpataruvyÃkhyÃnamapÃstam / tena paurïamÃsyapi eka÷ kÃla iti siddham / vi«ïudharmottare tu ekÃdaÓÅmÃrabhya dinapa¤cakaæ ÓayanaprabodhÃvuktau / ekÃdaÓyÃmëìhasya Óuklapak«e janÃrdanam / devÃÓca ­«ayaÓcaiva gandharvÃpsarasÃæ gaïÃ÷ // #<{MV-S_59}># abhi«Âuvanti te gatvà satataæ dinapa¤cakam / utsavaæ caiva kurvanti gÅtan­tyasamÃkulam // tatastu caturo mÃsÃn yoganidrÃmupÃsate / suptaæ ca tamupÃsante ­«ayo brahmasammitÃ÷ // karttikasya site pak«e tadeva dinapa¤cakam / vibodhayanti deveÓaæ gatvà sendrà sendrà divaukasa÷ // tasmÃttathaiva kurvÅta tadÃpi ca mahotsavam / na cÃtra svÃpaprabodhau ekÃdaÓyÃmeva dinacatu«Âayaæ tu pÆjeti kasyaciduktiryuktà / "tatastu caturo mÃsÃn"iti"vibodhayanti deveÓam"iti ca pa¤cadinasÃdhyotsavÃnantaraæ tayo÷ kartavyatvapratÅte÷ / tenedamapi ekaæ kÃlÃntaramiti yuktam / ete ca kÃlÃ÷ ÓaktyanusÃreïa yathÃsampradÃyaæ ca vyavasthitÃ÷ / ete ca svÃpaparivartanaprabodhÃ÷ rÃtrisandhyÃdine«u kÃryÃ÷ / niÓi svÃpo divotthÃnaæ sandhyÃyÃæ parivartanam / iti bhavi«yokte÷ / vi«ïurdivà na svapiti na ca rÃtrau vibudhyate / iti vi«ïudharmottarÃcca / evaæ ca "prasuptaæ bodhayedrÃtrau' iti brahmapurÃïaæ rÃtrau prasuptaæ divà bodhayedityeva bhavi«yavacanaikavÃkyatayà vyÃkhyeyam / anyathà vikalpÃpatte÷ / tadapek«ayà ca padadharmasya sannidhÃnasyaiva bÃdhaucityÃt / anyathà tadvaÓena padadharmasyÃpyabÃdhe padasya sutarÃmabÃdhÃpatte÷ paryudÃsocchedÃpatti÷ / kecittu niÓi svÃpa ityasminnanÃÓvÃsÃdrÃtrÃvapi prabodhamÃcaranti / tattu vacanasya hemÃdrayÃdisakalanibandhÃd­tatvÃdasama¤jasam / atra ca dvÃdaÓyÃæ rÃtryÃdibhÃge«u krameïa anurÃdhÃÓravaïarevatÅnÃmÃdimadyÃvasÃne«u jÃyamÃne«u prasvÃpÃvartanodbodhÃ÷ praÓastÃ÷ / tathà ca-- bhavi«ye: maitrÃdyapÃde svapitÅha vi«ïu÷ ÓruteÓca madhye parivartameti / pau«ïÃvasÃne ca surÃrihantà prabudhyate mÃsacatu«Âayena // ÃbhÃkÃdye«u mÃse«u n­pate! mÃdhavasya ca / dvÃdaÓyà Óuklapak«e ca prasvÃpÃvartanotsavÃ÷ // yadà dvÃÓyÃæ rÃtryÃdibhÃge«u tattannak«atrabÃgÃnÃmayogo nak«atramÃtrasyaiva tu yogastadà nak«atramÃtrayuktarÃtryÃdibhÃge«veva ÓayanÃdikaæ kÃryam / pÃdayogo yadà na syÃd­k«eïÃpi tadà bhavet / #<{MV-S_60}># iti varÃhapurÃïavacanÃt / vi«ïurdivà na svapiti na ca rÃtrau vibudhyate / dvÃdaÓyÃm­k«asaæyoge pÃdayogo na kÃraïam // iti vi«ïudharmottarÃcca / yadà dvÃdaÓyÃæ rÃtryÃdibhÃge«u nak«atramÃtrasyÃpyabhÃvastadà dvÃdaÓyÃmeva sandhyÃyÃæ ÓayanÃdikaæ kÃryam / tathà ca-- varÃhapurÃïe: dvÃdaÓyÃæ sandhisamaye nak«atrÃïÃmasambhave / ÃbÃkÃsitapak«e«u ÓayanÃvartanÃdikam // sandhisamaye iti ÓayanÃdÃvanveti / sandhisamaya÷ sandhyÃkÃla÷ / hemÃdyÃdisammato 'pyayamartha÷ / iti vi«ïuÓayanakÃla÷ / asyÃmevëìhaÓuklaikÃdaÓyÃæ cÃturmÃsyavratÃrambha ukto-- mahÃbhÃrate: ëìhe tu site pak«e ekÃdaÓyÃmupo«ita÷ / cÃturmÃsyavrataæ kuryÃdyatki¤cinniyato nara÷ // asambhave tulÃrke 'pi kartavyaæ tat prayatnata÷ / ## tatra-- pak«e pak«e tu kartavyamekÃdaÓyÃmupo«aïam / ityÃdinÃradÅyÃdivacane tÃvat yatropavÃsaÓravaïaæ tatrëÂayÃmikÃbhojanasaÇkalpo vidhÅyate / upavÃsapadasya vrataviÓe«aparyÃyasya saÇkalpavÃcitvasye«ÂatvÃt / yÃni tu vrataæ niyamo dharma ityÃdisamabhivyahÃravanti na¤yuktavÃkyÃni yathÃ-- ekÃdaÓyÃæ na bhu¤jÅta pak«ayorubhayorapi / vanasthayatidharmo 'yam ityÃdÅni tatrÃpi"nodyantamÃdityamÅk«eta"ityÃdÃviva saÇkalpa eva lak«aïayà vidhÅyate / yà tu tatra bhojananindà sÃ"nahi nindà nindituæ pravartata"iti nyÃyena vratastutyarthà na tu svatantrani«edhonnÃyikà gauravÃt / na ÓaÇkhena pivettoyaæ na khÃdet kÆrïmaæÓÆkarau / ekÃdaÓyÃæ na bhu¤jÅta pak«ayorubhayorapi // ityÃdau tu ni«edhaprÃyapÃÂhÃt vratÃdipadasamabhivyÃhÃrÃbhÃvÃcca bho janani«edha eva / tatra saÇkalpalak«aïÃyÃæ pramÃïÃbhÃvÃt / na caikamÆlaka lpanÃlÃghavÃrthaæ setivÃcyam / #<{MV-S_61}># tasyottarakÃlanitvÃt / anyathà ni«ÃdasthapatyadhikaraïavirodhÃpatte÷ / (a. 6 pÃ. 1 adhi. 13) atra bhojanaæ sm­tilokaprasiddho 'byavahÃra eva ni«idhyate na tu sarvÃdananiv­tti÷ / ata eva g­hasthasya k­«ïaikÃdaÓyÃdau vratabhojanani«edhayo÷ prÃptau-- upavÃsani«edhe tu ki¤cidbhak«yaæ prakalpayet / iti ki¤cidbhak«aïavidhÃnam / na caitadvidhyanyathÃnupapattyaiva bhujeradanÅyamÃtrÃdanaparateti vÃcyam / asya ca vacanasya rÃgadve«Ãdik­tanirÃhÃravyÃv­ttyà sÃrthakatvÃt / ayaæ ca ni«edha÷ kala¤jabhak«aïani«edhÃdhikaraïanyÃyena nitya eva / ayaæ ca k­«ïe Óukle ca sarvÃn prati pravartate / a«Âavar«Ãdhiko martyo hyaÓÅtirna ca pÆryate / yo bhuÇkte mÃmake rëÂre vi«ïorahani pÃpak­t / sa me vadyaÓca daï¬ayaÓca nirvÃsyo deÓata÷ sa me // iti nÃradokte÷: g­hastho brahmacÃrÅ ca ÃhitÃgnistathaiva ca / ekÃdaÓyÃæ na bhu¤jÅta pak«ayorubhayorapi // ityagnipurÃïÃcca / atra cëÂavar«agrahaïamupanayanopalak«aïam / aÓÅtigrahaïaæ ca Óaktyupalak«aïamiti kecit / tanna / pramÃïÃbhÃvÃt / na ca-- g­hastho brhanacÃrÅ ca yo 'naÓnaæÓca tapaÓcaret / prÃïÃgnihotralopena avakÅrïÅ bhavettu sa÷ // iti vacanavirodha iti vÃcyam / asya- ekabhaktena naktena tathaivÃyÃcitena ca // upavÃsena caikena pÃdak­cchra÷ prakÅrttita÷ // etat triguïitaæ prÃjÃpatyam ityÃdivihitaprÃjÃpatyÃnu«ÂhÃne traiguïyasampattyarthaæ svasthÃnaviv­ddhinyÃyaprÃptopavÃsÃv­ttiniv­ttyarthatvÃt / ata eva"anaÓnaæstapaÓcaret"iti yÃvattapaÓcaraïamanaÓanÃbhyÃsÃrthako vartamÃnakÃlapratyaya÷ / "prÃïÃgnihotralopena' iti tu"tena hyannaæ kriyate"iti vadarthavÃdamÃtram / prÃïÃgnihotraæ nÃma tad"yadÆ bhaktaæ prathamamÃgacchet taddhomÅyam"iti vihito bhojanÃÓrito niyamaviÓe«o nityatayà vihita÷ / na cÃsya ÃÓrayabhÆtabhojanÃbhÃve lopo do«Ãya bhavati tasmÃdarthavÃda÷ / hemÃdristu brahmacÃrig­hasthayormaraïÃntikÃnaÓanarÆpataponiv­ttyarthamidaæ vacanamityÃha / #<{MV-S_62}># yadapi-- ÃhitÃgnirana¬vÃæÓca brahmacÃrÅ ca te traya÷ / aÓnanta eva siddhyanti nai«Ãæ siddhiranaÓnatÃm // itisÃÇkhyÃyanavacanaæ tat bhojanÃbhÃve 'ÓattyÃdhyayanÃgnihotrÃdilopaprasaktau tanniv­ttyartham / nai«Ãæ siddhiranaÓnatÃmitihetuvannigadÃt / agnihotrÃde÷ Órautatvena smÃrttabhojananiv­ttibÃdhaucityÃt / evaæ cÃgnihotrÃdyavirodhena nityopavÃsavidhi÷ pravartate / kÃmyastu ÓrautasyÃpi nityÃgnihotrÃderbÃdhaka eva pramÃïabalÃbalÃpek«ayà prameyabalÃbalatvasya jyÃyastvÃt / kÃmyena tu Órautena kÃmyasmÃrttaniv­ttiri«Âaiva Órautatvena balÅyastvÃdhikyÃt / etena nityasya kÃmyasya smÃrttopavÃsasya ÓrautenÃgnihotrÃdinà niv­ttiriti yat kaiÓciduktaæ tannirastam / ityalaæ prasaktÃnuprasaktena / tasmÃnni«edhe pak«advaye 'pi sarve«ÃmadhikÃra÷ / vrate tu nityaprayoge g­hasthavyatiriktÃnÃæ pak«advaye 'pyadhikÃra÷ / g­hasthasya tu Óu klapak«agata eva / ekÃdaÓyÃæ na bhƤjÅta pak«ayorubhayorapi / vanasthayatidharmo 'yaæ ÓuklÃmeva sadà g­hÅ // iti devalokte÷ / ekÃdaÓyÃæ na bhu¤jÅta pak«ayorubhayorapi / brahmacÃrÅ ca nÃrÅ ca ÓuklÃmeva sadà g­hÅ // iti bhavi«yottarokteÓca / yathà Óuklà tathà k­«ïà dvÃdaÓÅ me sadà priyà / Óuklà g­hasthai÷ kartavyà bhogasantÃnavarddhinÅ // mumuk«ubhistathà k­«ïà tena tenopadarÓità / iti bhavi«yapurÃïÃcca / yÃni tu-- yathà Óuklà tathà k­«ïà viÓe«o nÃsti kaÓcana / ityÃdisÃmÃnyavacanÃni tÃni g­hasthÃtiriktavi«aya upasaæharttavyÃni / evaæ ca sÃmÃnyavacanena g­hasthaæ prati upavÃsÃprÃpte÷ ÓuklÃmeva sadà g­hÅtyanena g­hasthaæ prati ÓuklopavÃsavidhiriti kecit / anye tu evakÃreïa"na catustriæÓaditi brÆyÃt «a¬viæÓatirityeva brÆyÃt" (a. 9 pÃ. 4 aghi. 2) itivat vidhiÓa ktipratibandhÃdvÃkyabhedÃpatteÓca g­hasthaæ prati ÓuklopavÃsavidhyasambhavÃdanyasya ca vidherabhÃvÃdanuvÃdatvÃnupapatterna sÃmÃnyobhayaikÃdaÓyupavÃsavidhÅnà vanasthayativi«ayatvenopasaæhÃra÷, kintu yat k­«ïÃmapyupavasettadvanastho yatiÓcetyevaæ tadantargatak­«ïopavÃsasyaiva / #<{MV-S_63}># evaæ ca sÃmÃnyavidhita eva g­hasthasya ÓuklÃmÃtraprÃpte÷ ÓuklÃmevetyanuvÃda ityÃhu÷ / apare tu sÃmÃnyavacanebya eva g­hasthaæ pratyapi upavÃsaprÃpte÷ parisaÇkhayÃrthaæ ÓuklÃmeveti vacanam"atra hyevÃvapantyata evodvapanti"itivadityÃhu÷ / karvathà tÃvadg­hasthasya Óuklaiveti siddhim / yattu-- saÇkrÃntyÃmupavÃsaæ ca k­«ïaikÃdaÓivÃsare / candrasÆryagrahe caiva na kuryÃt putravÃn g­hÅ // ityÃdik­«ïaikÃdaÓyupavÃsani«edhakaæ vacanaæ tad g­hasthasÃmÃnyapuraskÃreïa k­«ïÃni«edhe satyapi putravadg­hasthasya do«Ãdhakyaj¤ÃpanÃrthamiti mÃdhavÃdaya÷ / tanna / sÃmÃnyavidheg­hamthavyatirikta pratyupasaæh­tatvÃt ÓuklÃmeva sadà g­hÅtyasya ca g­hasthaæ prÃta ÓuklÃvidhÃnÃrthatvenÃnuvÃdatvena và sÃrthakyÃt parisaÇkhayÃpak«asya ca vÃkyabhedanÃyuktatvÃt g­hasthaæ prati k­«ïopavÃsÃprarpatÅna«adhÃsambhavÃt putravadg­hamthaæ prati"k­«ïaikÃdaÓivÃsara"itivacanasya do«ÃdhikyakhyÃpanÃrthatvÃyogÃt / vacanaæ tu-- ÓayanÅbodhinÅmadhye yà k­«ïaikÃdaÓÅ bhavet / saivopo«yà g­hasthena nÃnyà k­«ïà kadÃcana // iti vacanena g­hasthaæ prati ÓayanÅbodhinÅmadhyavarttinyÃ÷ k­«ïÃyà vihitatvÃttatra putravadg­hasthaæ prati paryudÃsÃrthamiti hemÃdriprabh­taya÷ / idaæ ca vai«ïavavyatiriktaparam / nityaæ bhaktisamÃyuktairnarairvi«ïuparÃyaïai÷ / pak«e pak«e ca kartavyamekÃdaÓyÃmupo«aïam // iti / tathÃ: yathà Óuklà tathà k­«ïà yathà k­«ïà tathetarà / tulye 'numanyate yastu sa vai vai«ïava ucyate // iti nÃradÅyatatvasÃgaravacanÃbhyÃæ tasya savak­«ïopavÃsapratÅte÷ / evaæ kÃmyaikÃdaÓÅvrataæ pak«advaye sarvai÷ kÃryama / putravÃæÓca g­hasthaÓca bandhuyuktastathaiva ca / ubhayo÷ pak«ayo÷ kÃmyaæ vrataæ kuryÃttu vai«ïavam // iti hemÃdrayudÃh­tavacanÃt / yattu-- ravivÃre 'rkasaÇkrÃntyÃmekÃdaÓyÃæ sitetare / pÃraïaæ copavÃsaæ ca na kuryÃt putravÃn g­hÅ // ityÃdivacanairni«edhena paryudÃsena và ravivÃrÃdÃvupavÃsaniv­tti÷ / sà tatprayuktopavÃsasya na tu tadadhikaraïakasyaikÃdaÓryupavÃsasyÃpi / #<{MV-S_64}># tannimittopavÃsasya ni«edho 'yamudÃh­ta÷ / prayuttyantarayuktasya na vidhirna ni«edhanam // iti jaiminivacanÃt / ata eva-- bh­gubhÃnudinopetà sÆryasaÇkrÃntisaæyutà / ekÃdaÓÅ sadopo«yà putrapautrapravardhinÅ // iti vi«ïudharmottaramapi saÇgacchate / ravivÃrÃdiprayukta upavÃsaÓca saævartenokta÷-- amÃvÃsyà dvÃdaÓÅ ca saÇkrÃntiÓca viÓe«ata÷ / etÃ÷ praÓastÃstithayo bhÃnuvÃrastathaiva ca // atra snÃnaæ japo homo devatÃnÃæ ca pÆjanam / upavÃsastathà dÃnamekaikaæ pÃvanaæ sm­tam // iti / pÃraïaæ copavÃsaæ cetyatra samÃptiparyÃyapÃraïapadasamabhivyÃhÃrÃdupavÃsapadamupavÃsopakramaparam / tenopavÃsavrataæ ravivÃrÃdau putravadg­hasthÃtirikta÷ kuryÃdityeva tÃtparyÃrtha÷ / na tu tannimittapÃraïÃyà api p­thaÇni«edha÷ / ravivÃrÃdiprayuktapÃraïÃyà abhÃvÃt / na ca-- sapta vÃrÃnupo«yaiva saptadhà saæyatendriya÷ / saptajanmak­tÃtpÃpÃttatk«aïÃdeva mucyate // itivacanavihitaÓanivÃraprayuktopavÃsapÃraïÃyà ravivÃranimittatà / tathÃ: nityaæ dvayorayanayornityaæ vi«uvatordvayo÷ / candrÃrkayorgrahaïayorvyatÅpota«u parvasu // ahorÃtro«ita÷ snÃnaæ ÓrÃddhaæ dÃnaæ tathà japam / ya÷ karoti prasannÃtmà tasya syÃdak«yaæ ca tat // iti saÇkrÃnti pÆrvadivasavihitopavÃsapÃraïÃyÃÓca saÇkrÃntinimittateti vÃcyam / pare 'hani tu pÃrayedityÃdivacanÃduttaradinatvena ravivÃrÃderadhikaraïatvaæ na tu tatprayuktà pÃraïà / ravivÃre pÃrayodityÃdivacanÃbhÃvÃt / k­«ïaikÃdaÓÅprayuktapÃraïÃyÃstu daÓamyupavÃsavidhyadarÓanena kathamapyasambhavÃcca na ca tarhi tadadhikaraïakapÃraïÃyà eva ni«edha÷ ata eva tannimittopavÃsasyetyupavÃsamÃtragrahaïamiti vÃcyam / dvÃdaÓyÃæ ravivÃre ekÃdaÓÅpÃraïÃbhÃvaprasaÇghÃt / tasmÃd yathoktaiva vyÃkhyà yukteti / yadapi ca- vyatÅpÃte k­te ÓrÃddhe putrÅ nopavasedg­hÅ / #<{MV-S_65}># itivacanena ÓrÃddhadine upavÃsani«edhanaæ tat ekÃdaÓÅvyatiriktavi«aya eva / upavÃso yadà nitya÷ ÓrÃddhaæ naimittikaæ bhavet / upavÃsaæ tadà kuryÃdÃghrÃya pit­sevitam // iti v­ddhayÃj¤avalkyokte÷ / yasmin dine pitu÷ ÓrÃddhaæ mÃturvÃtha bhavedguha! / tasminneva dine tÃta! bhavedekÃdaÓÅvratam // anyadvÃpi vrataæ skanda! tadà kÃryaæ ca tacch­ïu / na lupyate yathà ÓrÃddhaæ tÆpavÃso 'thavà guha! // iti vipratipanne 'rthe upÃya÷ paramo mata÷ / i«Âo hitÃrthaæ sarvo«Ãæ narÃïÃæ ÓikhivÃhana! // ÓrÃddhadinaæ samÃsÃdya upavÃso yadà bhavet / tadà k­tvà tu vai ÓrÃddhaæ bhuktaÓe«aæ ca yad bhavet // tatsarvaæ dak«iïe pÃïau g­hÅtvÃnnaæ Óikhidhvaja! / avajighredanenÃtha tena ÓrÃddhaæ Óikhidhvaja! / pitÌïÃæ t­ptidaæ jÃtaæ vratabhaÇgo na vidyate // iti skandapurÃïokteÓca / yadapi ca-- patyau jÅvati yà nÃrÅ upavÃsaæ vrataæ caret / Ãyu«yaæ harate bhartturnarakaæ caiva gacchati // iti vacanaæ tadapi bhartrananuj¤Ãvi«ayam / bhÃryà bhartturmatenaiva vratÃdÅnyÃcaret sadà // iti kÃtyÃyanokte÷ / nÃrÅ khalvananuj¤Ãtà bhartrà pitrà sutena và / ni«phalaæ tu bhavettasyà yat karoti vratÃdikam // iti mÃrkaï¬eyapurÃïÃcca / atra pitrÃdigrahaïaæ bhartrasannidhÃnÃvi«ayaæ vidhavÃvi«ayaæ ca na strÅ svÃtantryamarhatÅti vacanÃt / etacca vidhavayà pak«addhaye 'pi kÃryam / ekÃdaÓyà vinà raï¬Ã yatiÓca sumahÃmate! / pacyate hyandhatÃmisre yÃvadÃbhÆtasamplavam // iti vacane raï¬ÃyatisamabhivyÃhÃrÃt / evaæ ca sadhavÃyà g­hasthavacchuklÃyÃmevÃdhikÃra ityanavadyam / #<{MV-S_66}># ## sà ca dvividhà sampÆrïà viddhà ca / tatra udayÃt prÃÇmuhÆrtadvayamÃrabhya prav­ttÃyÃ÷ puna÷ sÆryodayaparyantasattve sampÆrïà / ÃdityodayavelÃyÃ÷ prÃÇmuhÆrtadvayanvità / ekÃdaÓÅ tu sampÆrïà viddhÃnyà parikÅrttità // iti bhavi«yapurÃïÃt / ata eva-- pratipatprabh­taya÷ sarvà udayÃdodayÃdrave÷ / sampÆrïà iti vikhyÃtà harivÃsaravarjitÃ÷ // iti skandapurÃïe sÃmÃnyata uktasya sampÆrïatvasya harivÃsaraparyÃyaikÃdaÓyÃæ paryudÃsa÷ k­ta÷ / atra ca yat sÃmÃnyata÷ siddhaæ udayÃdÃrabhya prav­ttatvaæ udayaparyantaæ ca sattvamiti dvayamabhihitaæ sampÆrïatvaæ tanmadhye pÆrvameva ekÃdaÓyÃæ paryudasyate nottaramapi bhavi«yaikavÃkyatvÃt / tena aruïodayamÃrabhya puna÷ sÆryodayaparyantaæ sattva eva ekÃdaÓÅ sampÆrïotisiddham / yattu-- ÃdityodayavelÃyà Ãrabhya «a«Âinìikà / sampÆrïaikÃdaÓÅ nÃma itivacanaæ tadanukalpabhÆtasampÆrïatvavidhÃyakamiti vak«yate / viddhà tu daÓamyà aruïodayasparÓe sati / yà tu k­tsnà aruïodayavyÃpinÅ dvitÅyasÆryodayÃdavÃrgeva samÃptà sà na viddhà na sampÆrïà kintu khaï¬amÃtram / tasmÃdudayÃdarvÃk muhÆrtadvayÃnvità sampÆrïeti yuktam / yattu-- aruïodayakÃle tu diÓÃgandho bhaved yadi / ityÃdivacane«u aruïodayapadaæ tadapi muhÆrtadvayaparameva / yattu brahmavaivartte-- catasro ghaÂikÃ÷ prÃtararuïodaya i«yate / tathÃ-- aruïodayavedha÷ syÃt sÃrddhaæ tu ghaÂikÃtrayam / iti / atrÃpi muhÆrtadvayopalak«aïam / ekamÆlakalpanÃlÃghavÃt / ayaæ cÃruïodayabedho vai«ïavÃn pratyeva / daÓamÅvedhasaæyukto yadi syÃdaruïodaya÷ / naivopo«yaæ vai«ïavena taddhi naikÃdaÓÅvratam // itigÃru¬okte÷ / yattu-- sÆryodayasp­ÓÃpye«Ã daÓamyà garhità sadà / itisÆryodayavedhavacanaæ tadvai«ïavÃtiriktavi«ayaæ pariÓe«Ãt iti mÃdhavÃdaya÷ / #<{MV-S_67}># kecittu aruïodayavedho 'pi sarvasÃdhÃraïa÷ / vedhasÃmÃnyavacanÃt / vai«ïavagrahaïaæ tu aruïodayavedhasya vai«ïavÃn prati aruïodayavedha eveti niyamÃrtham / evaæ ca sÃmÃnyaprÃptaæ vedhadvayamapi vai«ïavetarÃn prati pravartate / tatrÃruïodayavedhak«tÃvat kÃmyavratavi«aya÷ / udayÃt prÃk trighaÂikÃvyÃpinyekÃdaÓÅ yadi / sandigdhaikÃdaÓÅ nÃma tyÃjyà vai dharmakÃÇk«ibhi÷ // putrarÃjyasam­ddhyarthaæ dvÃdaÓyÃmupavÃsayet / tatra kratuÓataæ puïyaæ trayodaÓyÃæ tu pÃraïam // itigÃru¬okte÷ / na caitad vai«ïavÃn pratyevopasaæhiyatÃmitivÃcyam / te«Ãæ"naivopo«yaæ"ityanenopavÃsasÃmÃnyani«edhÃt / ekÃdaÓÅv­ddhau dvÃdaÓÅv­ddhau sarve«Ãæ nityopavÃsavi«ayo 'pi sa÷ / ekÃdaÓÅæ diÓà yuktÃæ vardhamÃne vivarjayet / k«ayamÃrgasthite some kurvÅta daÓamÅyutÃm // itibhavi«yokte÷ / sema = ekÃdaÓÅ / daÓamÅÓe«asaæyuktà upo«yaikÃdaÓÅ tadà / yadà na syÃt trayodaÓyÃæ muhÆrtaæ dvÃdaÓÅ tithi÷ // itivi«ïurahasyokte÷ / atra yadà na syÃdityukteryadi syÃttadà daÓamÅviddhà na kÃryetyarthÃduktaæ bhavati / ekÃdaÓyà dvÃdaÓyà và vidhyabhÃve tu aruïodayavedho na pravartate kintu sÆryodayavedha eva / anyathà sÆryodayavedhÃnarthakyÃpatte÷ / tathà ca v­ddhyabhÃve aruïodayaviddhaiva Óuddhà / sÆryodayavedhe tu v­ddhyabhÃve uttaraiva / kuryÃdalÃbhe saæyuktà nÃlÃbhe 'pi praveÓinÅm / itivacanÃt / saæyuktà = aruïodayaviddhà / graveÓinÅ = sÆryodayaviddhetyÃhu÷ / sarvathÃruïodayaviddhà vai«ïavai÷ sarvadà tyÃjyetyavivÃdam / ÓuddhÃpyekÃdaÓyà dvÃdaÓyà và v­ddhau tyÃjyà / sampÆrïaikÃdaÓÅ yatra dvÃdaÓyÃæ v­ddhigÃminÅ / dvÃdaÓyÃæ laÇghanaæ kÃryaæ trayodaÓyÃæ ca pÃraïam // iti nÃradokte÷ / sampÆrïÃ-- udayÃtprÃk yadà vipra! muhÆrtadvayasaæyutà / iti paribhëità / dvÃdaÓÅmÃtrav­ddhau tu sampÆrïÃæ prakramya vÃsa÷-- ekÃdaÓÅ yadà luptà parato dvÃdaÓÅ bhavet / upo«yà dvÃdaÓÅ tatra yadÅcchet paramÃæ gatim // iti / macaitatsmÃrttavi«ayamiti vÃcyam / te«ÃmÅddaÓe vi«aye ÓuddhÃyÃmevopavÃsavidhÃnasya vak«yamÃïatvÃt / vai«ïavastu vi«ïumantradÅk«ÃvÃn / #<{MV-S_68}># vaikhÃnasÃdyÃgamoktadÅk«Ãæ prÃpto hi vai«ïava÷ / ityÃdyukte÷ / evaæ ca vai«ïavasya putrÃdayo 'vai«ïavÃÓcenna tÃn pratyayaæ nirïaya iti dhyeyam / atra ca viddhÃni«edha÷ saæyogap­thaktvanyÃyena vratÃrtha÷ puru«ÃrthaÓca / vratÃrthatà tÃvat prakaraïÃt / puru«Ãrthatà tu-- daÓamÅÓe«asaæyuktà gÃndhÃryà samupo«ità / tasyÃ÷ putraÓataæ na«Âaæ tasmÃttÃæ parivarjayet // daÓamyanugatà yatra tithirekÃdaÓÅ bhavet / tatrÃpatyavinÃÓa÷ syÃt paretya narakaæ vrajet // ityÃdinà puru«agatÃni«ÂasmaraïÃt / jambhasyeyaæ purà dattà daÓamÅÓe«asaæyutà / upo«ya tÃæ pramÃdena prÃyaÓcittaæ careddvija÷ // k­cchrapÃdaæ naraÓcÅrtvà gÃæ ca dadyÃt savatsikÃm / suvarïasyÃrddhakaæ deyaæ tiladroïasamanvitam // itiprÃyaÓcittavidhÃnÃcceti keciti / tattvaæ tu"aÇge phalaÓrutirarthavÃda"iti nyÃyena kratvarthani«edhÃtikrame narakÃdiÓravaïaæ nindÃrthavÃda eva / prÃyaÓcittamapi anÃrabyÃdhÅtamapi adhikÃrapaÓunyÃyenottaradinakriyamÃïavratÃrthamevÃbhyudite«Âivaditiyuktamityalaæ prasaktÃnuprasattyà / iti vai«ïavÃn gratyekÃdaÓÅnirïaya÷ / ## tatra ÓuddhÃbhedena dvividhÃpi ekÃdaÓÅ pratyekaæ navavidhà / Óuddhà viddhà tathà tredhà bhinnà nyÆnasamÃdhikai÷ / tridhaikaikà punarbhinnà dvÃdaÓyÆnasamÃdhikai÷ // itivacanÃt / atra nyÆnasametyÃdau bhÃvapradhÃno nirddeÓa÷ / dvitÅyasÆryodayÃvyavahitaprÃkk«aïe samÃptà samà tato 'rvÃksamÃptÃnyÆnà udayotta rabhÃvinÅ adhikà / atra ca viddhà sakalamate sÆryodayavedhenaiva / aruïodayavedhamÃdÃyëÂÃdaÓabhedÃsambhavÃt / tÃvaddhrÃsav­ddhyorasambhavÃt / te ca ÓuddhanyÆnanyÆnadvÃdaÓikà 1 ÓuddhanyÆnasamadvÃdaÓikà 2 ÓuddhanyÆnÃdhikadvÃdaÓikà 3 ÓuddhasamanyÆnadvÃdaÓikà 4 ÓuddhasamasamadvÃdaÓikà 5 ÓuddhasamÃdhikadvÃdaÓikà 6 ÓuddhÃdhikanyÆnadvÃdaÓikà 7 ÓuddhÃdhikasamadvÃdaÓikà 8 ÓuddhÃdhikÃdhikadvÃdaÓikà 9 evaæ viddhÃyÃmapÅtya«ÂÃdaÓa bhedÃ÷ / tatra nirïayasaÇgrÃhakaÓlokau prÃcyanibandhe«u-- #<{MV-S_69}># ÃdyÃsu «aÂsu pÆrvaiva vyavasthÃnantaradvaye / g­hamedhiyatÅnÃæ syÃnnavamyÃæ syÃt pare 'hani // viddhÃtraye tu pÆrvà syÃdvyavasthÃnantaradvaye / apare 'hani Óe«Ã÷ syu÷ saptamÅ tu vyavasthayà // iti / mÃdhavastva«Âau bhedÃnÃha--ÓuddhÃnadhikÃnadhikadvÃdaÓikà 1 ÓuddhÃnadhikÃdhikadvÃdaÓikà 2 ÓuddhÃdhikÃdhikadvÃdaÓikà 3 ÓuddhÃdhikÃnadhikadvÃdaÓikà 4 evaæ viddhÃpi / ubhayathÃpi nirïaya÷ samÃna eva / anadhikatvasya sÃmyena k«ayeïa ca sambhavÃt / tatra prathame pak«e sandeha eva nÃsti / dvitÅye 'pyÃdyaiva / Óuddhà yadà samà hÅnà samà hÅnÃdhikottarà / ekÃdaÓÅmupavasenna ÓuddhÃæ vai«ïavÅmapi // itiskÃndokte÷ / ÓuddhaikÃdaÓÅ Óuddhà satÅtyartha÷ / samà hÅnà và anadhiketiyÃvat / uttarà = vai«ïavÅ ca dvÃdaÓÅ / yÃni tu-- ekÃdaÓÅ bhavet pÆrïà parato dvÃdaÓÅ yadi / tadà hyekÃdaÓÅæ tyaktvà dvÃdaÓÅæ samupo«ayet // ityÃdivacanÃni tÃnyekÃdaÓyà apyÃdhikye yojyÃni / pÆrïÃpyekÃdaÓÅ tyÃjyà varddhate dvitayaæ yadi / iti vÃkyÃntaraikavÃkyatvÃt, vai«ïavavi«ayÃïi và / te«Ãæ dvÃdaÓÅmÃtrav­ddhau paredyurupavÃsasya sÃdhitatvÃt / anantabhaÂÂamÃdhavÃdÅnÃmatra vivÃda eva / hemÃdristu asmin dvitÅye pak«e ÓuddhaikÃdaÓyupavÃsavidhÃyakÃnÃæ vacanÃnÃæ g­hasthavi«ayakatvaæ ÓuddhadvÃdaÓyupavÃsavidhÃyakÃnÃæ tu yativi«ayatvam / sampÆrïaikÃdaÓÅ yatra dvÃdaÓÅ ca pare 'hani / tatropo«yà dvÃdaÓÅ syÃd dvÃdaÓyÃmeva pÃraïam // na garbhe viÓate janturityÃha bhagavÃn hari÷ / iti vacanÃt / atra ca na garbhe viÓate janturityato yatipratÅterityÃha / atrÃrthe spa«ÂamÆlavacanaæ p­«vÅcandrodaye nÃradÅyanÃmnà likhitam / sampÆrïaikÃdaÓÅ Óuddhà dvÃdaÓyÃæ naiva ki¤cana / dvÃdaÓÅ ca trayodaÓyÃmasti tatra kathaæ bhavet // pÆrvà g­hasthai÷ kÃryà syÃduttarà yatibhistathà / iti / t­tÅyapak«e tu sarve«Ãæ paraiva / sampÆrïaikÃdaÓÅ yatra prabhÃte punareva sà / sarvairevottarà kÃryà parato dvÃdaÓÅ yadà // #<{MV-S_70}># iti nÃradokte÷ / caturthapak«e tu g­hiyatibhedena vyasthà / prathame 'hani sampÆrïà vyÃpyÃhorÃtramÃsthità / dvÃdaÓyÃæ ca tathà tÃta! d­Óyate punareva sà // pÆrvà kÃryà g­hasthaiÓca yatibhiÓcottarà vibho! / iti nÃradokte÷ / yatigrahaïaæ g­hibhinnopalak«aïam / jaghanye lak«aïÃyà nyÃyyatvÃt / sampÆrïÃæ prakamya-- puna÷ prabhÃtasamaye ghaÂikaikà yadà bhavet / tatropavÃso vihito vanasthasya yatestathà // vidhavÃyÃÓca tatreva parato dvÃdaÓÅ na cet / itivacanäca / vidhavÃyoÓcati cakÃrÃt vidhuragrahaïam / ekÃÇgavi kalatvasÃmyÃt / kecittu g­hasthayatigrahaïaæ sakÃmani«kÃmopalak«aïam / sampÆrïaikÃdaÓÅ yatra prabhÃte punareva sà / pÆrvÃmupavaset kÃmÅ ni«kÃmastÆttarÃæ vaset // iti mÃrkaï¬eyokte÷ / na ca prÃgudÃh­tavacanÃnusÃrÃt sakÃmani«kÃmapadaæ g­hiyatiparamastviti vÃcyam / ni«kÃmastu g­hÅ kuryÃduttaraikÃdaÓÅæ sadà / prÃtarbhavatu và mà và dvÃdaÓÅ ca dvijottama! // iti skandapurÃïe g­hiïo 'pi ni«kÃmasyottaratropavÃsavidhÃnÃdityÃhu÷ / vi«ïuprÅtikÃmanÃyÃæ tu etÃd­Óe vi«aye dinadvaye 'pyupavÃsa÷ kÃrya÷ / sampÆrïaikÃdaÓÅ yatra prabhÃte punareva sà / trayodasÅ u«a÷ kÃle upo«yà tatra kÃbhavet // upo«ye dve tithÅ tatra vi«ïuprÅïanatatparai÷ / iti skandapurÃïokte÷ / kecittu dve upo«ye ityanena naikasyopavÃsasya Ãv­tyà vidhÃnaæ kintu kaiÓcitpÆrvà kaiÓciduttareti tithidvayopo«yatvapratipÃdanaparaæ pÆrvaikavÃkyatvÃdityÃhu÷ / yà tu viddhÃnadhikÃnadhikadvÃdaÓikà tasyÃæ viddhaivopëyà / yadi daivÃttu saæsiddhyedekÃdaÓyÃæ tithitrayam / tatra kratuÓataæ puïyaæ dvÃdaÓÅpÃraïaæ bhavet // iti nÃradokte÷ / ekÃdaÓÅ na labhyate dvÃdaÓÅ sakalà bhavet / upo«yà daÓamÅviddhà ­«iruddÃlako 'bravÅt // iti ­«yaÓ­ÇgokteÓca / atra ca viddhÃyà anÃdhikyaæ sÃmyena k«ayeïa ca bhavati / tatra k«ayeïa tasmin putravadg­hibhinnai÷ sarvairviddhaivopo«yà / #<{MV-S_71}># ekÃdaÓÅk«ayadina upavÃsaæ karoti ya÷ / tasya putrà vinaÓyanti maghÃyÃæ piï¬ado yathà // ityÃdivacane putravatÃmupavÃsaparyudÃsÃt / evaæ ca- ekÃdaÓÅ diÓÃviddhà parato 'pi na varddhate / yatibhirg­hibhiÓcaiva saivopo«yà k«aye tithi÷ // iti pÃdme g­hipadaæ putravadbhinnag­hiparaæ dra«Âavyam / te«Ãætu dvÃdaÓyÃmeva dinak«aye tu samprÃpte nopo«yà daÓamÅyutà / upo«yà dvÃdaÓÅ Óuddhà trayodaÓryÃæ ca pÃraïam // itibhavi«yokte÷ / atraca dinak«aye viddhÃni«edhasya putravadvi«ayatvÃt dvÃdaÓyupavÃso 'pi tadvi«aya eveti dhyeyam / sÃmyena anÃdhikye tu putra vatÃmapi pÆrvatraiva"dinak«aya"ityÃdinà k«aya evaite«Ãæ viddhopavÃsaparyudÃsÃt / ata eva- ekÃdaÓÅ kalÃpyekà parato na ca varddhate / g­hibhi÷ putravadbhiÓca viddhopo«yà tadà tithi÷ // iti hemÃdrayudÃh­taæ bhavi«yapurÃïavacaæna saÇgacchate / atra v­ddhini«edhÃt sÃmyapratÅti÷ / yatÅnÃæ tu sÃmyenÃnÃdhikye paraiva / daÓamÅmiÓrità pÆrvà pÆrïà ca dvÃdaÓÅ parà / Óuddhaiva dvÃdaÓÅ rÃjannupo«yà mok«akÃÇk«ibhi÷ // iti vi«ïurahasyokte÷ / k«ayeïÃnÃdhikye tu pÆrvaiva"yatibhirg­hibhisca"iti pÃdmÃnusÃrÃt / yattu-- dinapayek«a'pi Óuddhaiva dbÃdasÅ mok«akÃÇk«ibhi÷ / upo«yà daÓamÅviddhà nopo«yaikÃdaÓÅ sadà // iti sumantuvacanaæ tat k«ayaÓabdena v­ddhyabhÃvalak«aïayà sÃmyaparameva vyÃkhyeyam / anyathà pÃdmasya nirvi«ayatvÃpatte÷ / na caitadvacanÃnurodhÃt pÃdmasyaiva lak«aïayà sÃmyaparatvamastviti vÃcyam / k«aye parà sÃmye pÆrvetyanaucityÃpatte÷ / madanaratnastu sÃmye k«aye ca yatÅnÃæ paraiva pÆrvodÃh­tasumantuvi«ïurahasyavacanÃbhyÃm / pÃdme yatigrahaïaæ tu niyamaparyÃyayatiyuktÃmumuk«unai«ÂhikbarahnacÃrivÃnaprasthaparamityÃha / yattu tithitattvÃdau-- kuryÃdalÃbhe saæyuktÃæ nÃlÃbhe 'pi praveÓinÅm / iti kÆrmapurÃïavacanÃnna kadÃcidapi viddhopavÃsavidhirityuktam / tadasat / asya vacanasyÃcÃryacƬÃmaïiprabh­tibhiranudÃh­tatvena nirmÆlatvÃt samÆlatve vÃmumuk«uvi«ayatvenopapatti÷ / anyathÃ-- aviddhÃni ni«iddhaiÓcenna labyante dinÃni tu / #<{MV-S_72}># muhÆrtai÷ pa¤cabhirviddhà grÃhyaivaikÃdaÓÅ tithi÷ // iti sÆryodayaviddhÃpratiprasavÃrthakasya ­«yaÓ­ÇgavacanasyÃcÃryacƬÃmaïiprabh­tibhirapi udÃh­tasyÃnarthakyÃpatte÷ / yà tu viddhÃnadhikÃdhikadvÃdaÓikà sà paraiva / ekÃdaÓÅ yadà luptà parato dvÃdaÓÅ bhavet / upëyo dvÃdaÓÅ Óuddhà yadÅcchetparamaæ padam // iti brahmavaivarttokte÷ / gau¬Ãstu-- pak«ahÃnau sthite some laÇghayeddaÓamÅyutÃm / ityuttarÃrddhaæ paÂhitvà Óuklapak«e daÓamÅviddhà tyÃjyà k­«ïapak«e tu daÓamÅviddhà grÃhyetyÃhu÷ / tatredaæ vaktavyam / kimatra viddhÃni«edha÷ Óuklapak«a eveti vidhÅyate kiæ và viddhÃvidhi÷ k­«ïapak«a eveti / Ãdye k­«ïapak«a ekÃdaÓÅdvÃdaÓyorv­ddhÃvapi viddhÃkartavyatÃpatti÷ / dvitÅye tu Óuklapak«e tadanÃdhikye 'pi tyÃgÃpatti÷ / na ce«ÂÃpattiste«ÃmapyasammatatvÃt / yattu madanaratne-- sarvatraikÃdaÓÅ kÃryà daÓamÅmiÓrità narai÷ / prÃtarbhavatu và mà và yato nityamupo«aïam // iti vacanaæ prÃtastrayodaÓÅdine dvÃdaÓÅ bhadhatu và mà veti vyÃkhyÃya trayodaÓryÃæ dvÃdaÓÅsattve 'pi viddhÃyÃmevopavÃsa ityuktam / tadayuktam / ekÃdaÓÅ yadà luptetyÃdyudÃh­tavacanavirodhÃpatte÷ / prÃtapadena t­tÅyaprÃta÷ kÃlÃnupasthiteÓca / vacanasya tvayamartha÷ / daÓamÅvedhe prÃta÷ saÇkalpakÃle ekÃdaÓÅ bhavatu và mà và sarvathopavÃsa÷ kartavya eveti / vastutastu hemÃd«Ãdau"dvÃdaÓÅmiÓrità narai÷"ityeva vÃkyamudÃh­tamiti na kaÓciddo«a÷ / yà tu viddhÃdhikÃdhikadvÃdaÓikà sà sarve«Ãæ paraiva viddhÃni«edhavÃkyÃnÃæ niraÇkuÓaæ tatraiva prav­tte÷ / yà tu viddhÃdhikÃnadhikadvÃdaÓikà sà sarvairapi paraivopo«yà / dvÃdaÓÅmilità kÃryà sarvatraikÃdaÓÅ tithi÷ / dvÃdaÓÅ ca trayodaÓyÃæ vidyate yadi và navà // iti pojhokta÷ / ekÃdaÓÅ dvÃdaÓÅ ca rÃtriÓe«e trayodaÓÅ / tatra kratuÓataæ puïyaæ trayodaÓyÃæ ca pÃraïam // iti kÆrmokteÓca / asmiæÓca k«ayeïa dvÃdaÓyà anÃdhikye kaurmokte÷ putravadg­hasthairnopavÃsa÷ kÃrya÷ / ekÃdaÓÅ dvÃdaÓÅ ca rÃtriÓe«e trayodaÓÅ / #<{MV-S_73}># upavÃsaæ na kurvÅta putrapautrasamanvita÷ // iti kaurmokte÷ / kintu naktameva / ekÃdaÓÅ yadà v­ddhà dbÃdaÓÅ ca k«ayaæ gatà / k«Åïà sà dvÃdaÓÅ j¤eyà naktaæ tatra vidhÅyate // iti v­ddhaparÃÓarokte÷ / kecittu dinak«ayanimittopavÃsani«edha"upavÃsani«edhe tu"itivacanÃt ki¤cidbhak«ayedityÃhu÷ / tanna / naktÃdividhervi Óe«ata ÃmnÃnÃt / yattu-- ekÃdaÓÅ viv­ddhà cecchukle k­«ïe viÓe«ata÷ / uttarÃæ tu yati÷ kuryÃt pÆrvÃmupavasedg­hÅ // iti pracetovacanaæ tat ÓuddhÃvi«ayaæ"sampÆrïaikÃdaÓÅ yatra"ityÃdibahuvÃkyaikavÃkyatvÃt / mÃdhavastu asmÃdvacanÃt viddhÃyÃmapi iyaæ vyavasthetyÃha / atra ca ye«u pak«e«u viddhopavÃsaprasaktistatra rÃtrau pÆjÃvratasaÇkalpÃvanu«Âheyau / viddhopavÃse 'naÓrnaæstu dinaæ tyaktvà samÃhita÷ / rÃtrau sampÆjayedvi«ïuæ saÇkalpaæ ca tadÃcaret // iti anantabhaÂÂodÃh­tasm­tivacanÃt / ye«u tu ÓuddhopavÃsaprasaktistatra yadi pÆrvadine madhyarÃtrÃt pÆrvaæ daÓamÅ tadÃ"prÃta÷ sahkalpayedvidvÃn" "pÆrvÃhne daivakÃryÃïi"ityÃdisÃmÃnyavacanebhya÷ prÃtareva tÃvanu«Âhayau / yadà tu madhyarÃtrottaraæ daÓamyà vedhastadà madhyÃhnottaraæ pÆjÃvratasaÇkalpà vanu«Âheyau / daÓamyÃ÷ saÇgado«eïa madhyarÃtrÃt peraïa tu / varjayeccaturo mÃsÃn sahkalpÃrcanayostathà // iti anantabhaÂÂodÃh­tavacanÃt / evaæ ca-- ardharÃtrÃt parà yatra ekÃdaÓyÃæ tu labhyate / tatropavasanaæ kartuæ na ceccheddaÓamÅkalà // itism­tivacane 'pyupavÃsagrahaïaæ prÃta÷sahkalparÆpopavÃsani«edhÃrthameva vyÃkhyeyaæ na tÆpavÃsani«edhÃrthamityanantabhaÂÂa÷ / hemÃdristu prathamÃrambhavi«ayamityÃha / na ceccheditÅcchÃni«e vasya prathamaprayoga eväjasyÃt / anye tu kapÃlavedhasyÃpi aruïodayavedhavannityavadeva dÆ«akatvam asmÃd vacanÃt / ata eva kÃlanirïayadÅpikÃvivaraïakÃreïÃpi etanna dÆ«itam / ataÓca kapÃlavedho deÓÃcÃrÃd vyavasthita ityÃhu÷ / vastutastu ardharÃtre 'pi ke«Ã¤ciddaÓamyà vedha i«yate / aruïodayakÃle tu nÃvakÃÓo vicÃraïe // #<{MV-S_74}># kapÃlavedha ityÃhurÃcÃryà ye haripriyÃ÷ / naitanmama mataæ yasmÃt triyÃmà rÃtriri«yate // itivacane kaimutikanyÃyapradarÓanÃt kapÃlavedhavacanÃni aruïodayavedhastutyarthÃnyeveti yuktam / atha pÃraïÃnirïaya÷ / sà cÃlpÃlpatarÃlpatamadvÃdaÓyÃmapi prÃtarmÃdhyÃhnikaæ karmo«a÷kÃle 'pak­«ya kÃryà / yadà bhavati alpà tu dvÃdaÓÅ pÃraïÃdine / u«a÷kÃle dvayaæ kuryÃt prÃtarmÃdhyÃhnikaæ tadà // iti pÃdmokte÷ / na co«a÷kÃlasyÃlpatvÃt kathaæ tÃvat karmÃnu«Âheyamiti vÃcyam / vidhibalÃt saÇkhyÃdibÃdhena tadanu«ÂhÃnopapatte÷ / ata eva-- mahÃhÃnikarÅ hye«Ã dvÃdaÓÅ laÇghità narai÷ / karoti dharmaharaïam-- iti pÃdme dvÃdaÓyatikrame do«a ukta÷ / apakar«aÓca smÃrttasyaiva na Órautasya tato balÅyastvÃt / ÓrautakarmÃnÅdhak­tavi«ayatvena tasya sÃvakÃÓatvÃcca / evaæ kÃmyasyÃpi nÃpakar«a÷ / atra ca prÃtarmÃdhyÃhnikagrahaïÃnna naimittikasaÇkrÃntivyatÅpÃtÃdiyuktasya tattatkÃle vihitasya snÃnÃdikarmaïa÷ sÃævatsarikÃdervÃpakar«a÷ / evaæ bhÆyasyÃmapi dvÃdaÓryÃæ mÃdhyÃhnikÃpakar«a÷ prÃta÷ kÃrya eva / sarve«ÃmupavÃsÃnÃæ prÃtareva hi pÃraïà / iti mÃdhavodÃh­tavacanÃt / yadà tu prÃta÷kÃlo dvÃdaÓÅprathamapÃdÃntargato bhavati tadà tadante pÃraïà kÃryà / dvÃdaÓyÃ÷ prathama÷ pÃdo harivÃsarasaæj¤ita÷ / tamatikramya kurvÅta pÃraïaæ vi«ïutatpara÷ // iti vi«ïudharmokte÷ / ityekÃdaÓÅpÃraïÃnirïaya÷ / ityekÃdaÓÅnirïaya÷ / atha dvÃdaÓÅnirïaya÷ / sà tu ekÃdaÓÅyuktà grÃhyÃ"rudreïa dvÃdaÓÅ yuktÃ"iti yugmavacanÃt / dvÃdaÓÅ ca prakartavyà ekÃdaÓyà yutà prabho! / sadà kÃryà ca vidvadbhirvi«ïubhaktaiÓca mÃnavai÷ // iti skandapurÃïÃcca / #<{MV-S_75}># ekÃdaÓÅ tathà «a«ÂhÅ amÃvÃsyà caturthikà / upo«yÃ÷ parasaæyuktÃ÷ parÃ÷ pÆrveïa saæyutÃ÷ // iti gÃrgyavacanÃcca / sakalakarmopalak«aïaæ cÃtropavÃsagrahaïam / yadà caikÃdaÓyupavÃsadvÃdaÓyupavÃsayorekasmin dine prasaktistadopavÃsadvayamapi tantreïa kÃryam / yadà tu sampÆrïayostithyorbhedenopavÃsadvayaprasaktistadà ekÃdaÓyupavÃsasaæyuktÃæ pÃraïÃæ jalena k­tvà dvÃdaÓÅvratamÃrabheteti mÃdhava÷ / ayameva ca nyÃya÷ sarvatra upavÃsadvayaprasaktau dhyeya÷ / caitraÓukladvÃdaÓyÃæ damanotsava ukta÷-- dvÃdaÓyÃæ caitramÃsasya ÓuklÃyÃæ damanotsava÷ / ityÃdinà rÃmÃrcaænacandrikÃyÃm / tatra ca pÃraïÃhamÃtraæ vivak«itam / pÃraïÃhe na labhyeta dvÃdaÓÅ ghaÂikÃpi cet / tadà trayodaÓÅ grÃhyà pavitradamanÃrpaïe // iti tatraivokte÷ / pavitrÃropaïaæ ca ÓrÃvaïaÓukladvÃdaÓyÃæ vihitam / ÓrÃvaïasya site pak«e karkasthe ca divÃkare / dvÃdaÓyÃæ vÃsudevÃya pavitrÃropaïaæ sm­tam // iti vi«ïudharmokte÷ / atha ÓravaïadvÃdaÓÅnirïaya÷ / tatra vi«ïudharmottare-- yà rÃma! Óravaïopetà dvÃdasÅ mahatÅ tu sà / tasyÃmupo«ita÷ snÃta÷ pÆjayitvà janÃrdanam // prÃpnotyayatnÃddharmaj¤o dvÃdaÓadvÃdaÓÅphalam / ayaæ ca svalpo 'pi yoga÷ phalada÷ / tithinak«atrayoryogo yogasyaiva narÃdhipa! / dvikalo yadi labhyeta sa j¤eyo hyëÂayÃmika÷ // iti ÓravaïadvÃdaÓÅæ prak­tya nÃradÅyokte÷ / yoga÷ rohiïÅyogÃdi÷ / tatra yà tÃvadekasminneva dine ÓravaïayogavatÅ Óuddhà ÓuddhÃdhikà và viddhà viddhÃdhikà và tasyÃæ sandeha eva nÃsti / yadà viddhÃdhikÃyÃæ dinadvaye 'pi Óravaïayogastadà ekÃdaÓÅyutà grÃhyà / dvÃdaÓÅ Óravaïasp­«Âà sp­ÓedekÃdaÓÅæ yadà / sa eva vai«ïavo yogo vi«ïuÓ­Çkhalasaæj¤ita÷ // iti mÃtsyokte÷ / hemÃdrau tu ÓravaïÃsp­«Âeti pÃÂha÷ / vaïÃÓabdaÓca strÅliÇga itvyikhyÃtam / tantreïa ca tadopavÃsadvayaæ kÃyam / #<{MV-S_76}># yadà tu ÓuddhÃdhikÃyà dinadvaye Óravaïayogastadottaraiva / udayavyÃpinÅ grÃhyà ÓradhaïadvÃdaÓÅ vrate / iti b­hannÃradÅyÃta / yadà tu dvÃdaÓyÃæ Óravaïayoga eva nÃsti tadà ekÃdaÓyÃmeva tadvatyÃæ ÓravaïadvÃdaÓÅvrataæ kÃryam / yadà na prÃpyate ­k«aæ dvÃdaÓyÃæ Óravaïa÷ kvacit / ekÃdaÓÅ tadopo«yà pÃpaghnÅ ÓravaïÃnvità // iti nÃradÅyokte÷ / etasyÃÓca saæj¤ÃviÓe«o-- bhÃvi«ye-- ekÃdaÓÅ yadà Óuklà Óravaïena samanvità / vijayà sà tithi÷ proktà bhaktÃnÃæ vijayapradà // iti / viddhÃdhikye 'pi cottaradine ÓravaïayogÃbhÃve tÃd­ÓÅ daÓamÅviddhÃpi grÃhyà / daÓamyekÃdaÓÅ yatra sà nopo«yà bhavettithi÷ / Óravaïena tu saæyukta / sà Óubhà sarvakÃmadà // iti vahnipurÃïÃt / yadà caikÃdaÓÅÓravaïadvÃdaÓyupavÃsau dinabhedena prÃpnutastadà Óaktena dvayamapi kÃryam / ekÃdaÓÅmupo«yaiva dvÃdaÓÅæ samupo«ayet / na tatra vidhilopa÷ syÃdubhayordaivataæ hari÷ // iti bhavi«yokte÷ / svÅk­taikÃdaÓÅvrataÓravaïadvÃdaÓÅvratobhayakaraïÃsÃmarthye tu ekÃdaÓÅmupo«ya dvÃdaÓyÃæ pÆjÃmÃtraæ kÃryam / dvÃdaÓyÃæ Óuklapak«e tu nak«atraæ Óravaïaæ yadi / upo«yaikÃdaÓÅæ tatra dvÃdaÓyÃæ pÆjayeddharim // iti mÃtsyokte÷ / ag­hÅtaikÃdaÓÅvratastu dvÃdaÓyÃmevopavaset / upo«ya dvÃdaÓÅæ puïyÃæ vai«ïavark«eïa saæyutÃm / ekÃdaÓyudbhavaæ puïyaæ nara÷ prÃpnotyasaæÓayam // iti nÃradÅyokte÷ / atra ca yadà kadÃcicchravaïayoge 'pi prÃtareva saÇkalpa iti hemÃdri÷ / iyaæ ca bhÃdrapade mahatyuktà / mÃsi bhÃdrapade Óuklà dvÃdaÓÅ ÓravaïÃnvità / mahatÅ nÃma sà j¤eyà upavÃse mahÃphalà // iti skandapurÃïÃt / iyaæ ca budhayuktÃtipraÓastà / ÓravaïadvÃdaÓÅyoge budhavÃro yadà bhavet / atyantamahatÅ nÃma dvÃdaÓÅ sà prakÅrttità // iti vi«ïudharmottarÃt / ÓravaïadvÃdaÓÅvratanimittopavÃsapÃraïaæ tu pÃraïÃdine ubhayÃnuv­ttau tÆbhayÃnte kartavyamiti mukhya÷ kalpa÷ / #<{MV-S_77}># tithinak«atrasaæyogÃdupavÃso bhavedyadà / pÃraïaæ tu na kartavyaæ yÃvannaikasya saÇk«aya÷ // iti nÃradÅyokteritikecit / madanaratnastu atra yadyapi tithinak«atrayoranyatarÃnte pÃraïaæ pratÅyate tathÃpi tithyanta eva kÃryam na tu tithimadhye 'pi nak«atramÃtrÃnte / yÃ÷ kÃÓcittithaya÷ proktÃ÷ puïyà nak«atrayogata÷ / ­k«Ãnte pÃraïaæ kuryÃdvinà ÓravaïarohiïÅm // iti vi«ïudharmottare ÓravaïÃntasya pÃraïÃyÃæ paryudastatvÃt / nacaivaæ rohivyante 'pi sà na syÃditivÃcyam / "bhÃnte kuryÃttithervÃpi"iti rohiïÅyogaprayuktopavÃsaprakaraïasthavanhipurÃïavacanÃttatra se«Âaiva na tvatraivaæ vacanamastÅtyÃha / iti ÓravaïadvÃdaÓÅnirïaya÷ / ## tatra brahmavaivartte: unmÅlinÅ va¤julinÅ trisp­Óà pak«avarddhinÅ / jayà ca vijayà caiva jayantÅ pÃpanÃÓinÅ // dvÃdaÓyo '«Âau mahÃpuïyÃ÷ sarvapÃpaharà dvija! / tithiyogena jÃyante catasraÓcÃparÃstathà // nak«atrayogÃtprabalapÃpaæ praÓamayantitÃ÷ / ekÃdaÓÅ tu sampÆrïà varddhate punareva sà // unmÅlinÅ bh­g­Óre«Âha! kathità pÃpaniÓinÅ / dvÃdaÓyÃmupavÃsastu dvÃdaÓyÃmeva pÃraïam // va¤julÅ nÃma sà proktà hatyÃyutavinÃÓinÅ / aruïodaya Ãdyà syÃddvÃdaÓÅ sakalaæ dinam / ante trayodaÓÅ bhadrà trisp­Óà sà prakÅrttità // kuhÆrÃke yadà v­ddhiæ prayÃte pak«avarddhinÅm / vihÃyaikÃdaÓÅæ tatra dvÃdaÓÅæ samupo«ayet / pu«yaÓravaïapu«yÃdyarohiïÅsaæyutÃstu tÃ÷ // upo«itÃ÷ samaphalà dvÃdasyo '«Âau p­thak p­thak / iti / catasrastithiyogena catasro nak«atrayogenetya«Âau / Ãdyà ekÃdaÓÅ / aruïodaye sÆryodaya iti kecit / pak«avarddhinyÃæ copavÃsadvayÃsamarthaæ prati dvÃdaÓyupavÃsamÃtravidhÃnaæ ÓravaïÃdvÃdaÓÅvratavat / pu«yÃdyaæ punarvasu÷ / atra ca tithiprayuktÃsu na ko 'pi vicÃra÷ / #<{MV-S_78}># ÓravaïadvÃdaÓÅ tu nirïÅtaiva / itarÃsu nak«atraprayuktÃsu tu na ÓravaïadbÃdaÓÅvadalpayoge 'pi pÆjyatvaæ kintu sÆryodayÃdÃrabhya punastatparyantamastamayaparyantaæ và sattva eva / k­ttikÃdibharaïyantaæ tÃrÃvÃsarasaptakam / naite saæyogamÃtreïa punanti sakalÃæ tithim // iti sÃmÃnyavÃkyÃt / Óravaïe viÓe«avacanÃttathetyuktam / etÃÓcëÂau mahÃdvÃdaÓya÷ kÃmyÃ÷ mahÃpuïyà ityÃdinà phalaÓravaïÃt / yattu-- na kari«yanti ye loke dvÃdaÓyo '«Âau mamÃj¤ayà / te«Ãæ yamapure vÃso yÃvadÃbhÆtasamplavam // ityakaraïapratyavÃyabodhakaæ vacanaæ tadanÃkaram / iti taditaramahÃdvÃdaÓÅnirïaya÷ / kÃrttikak­«ïadvÃdaÓyÃmuktÃyÃæ vatsapÆjÃyÃæ prado«avyÃpinÅ tithirgrÃhyà / tasya tatkÃla eva vidhÃnÃt / dinadvaye tatkÃlavyÃptau pÆrvaiva / vatsapÆjà vaÂaÓcaiva kartavyà prathame 'hani / iti smaraïÃt / iti dvÃdaÓÅnirïaya÷ / ## tatra ÓuklatrayodaÓÅ pÆrvaviddhà kÃryà / trayodaÓÅ tu kartavyà dvÃdaÓÅsahità mune! / iti brahmavaivarttokte÷ / k­«ïapak«atrayodaÓyÃæ nigame-- «a«Âhya«ÂamÅ tvamÃvÃsyà k­«ïapak«e trayodaÓÅ / etÃ÷ parayutÃ÷ kÃryÃ÷ parÃ÷ pÆrvayutÃstathà // iti viÓe«okteÓca / yattu v­ddhavaÓi«Âhenoktam-- dvitÅyà pa¤camÅ vedhÃt daÓamÅ ca trayodaÓÅ / caturdaÓÅ copavÃse hanyu÷ pÆrvottare tithÅ // iti, tattu ÓuklatrayodaÓÅvi«ayam / nigame "k­«ïapak«e trayodaÓÅ' iti k­«ïapak«apuraskÃreïa viÓe«ÃbhidhÃnÃt / yadà tu paradine trayodaÓÅ nÃsti tadà pÆrvaviddhà kÃryà / tadÃha-- vaÓi«Âha÷: ekÃdaÓÅ t­tÅyà ca «a«ÂhÅ caiva trayodaÓÅ / pÆrvaviddhÃpi kartavyà yadi na syÃt pare 'hani // iti / upavÃse 'pyayameva nirïaya÷ / yattu-- ekÃdaÓya«ÂamÅ «a«ÂhÅ dvitÅyà ca caturhaÓÅ / #<{MV-S_79}># trayodaÓÅ amÃvÃsyà tà upo«yÃ÷ parÃnvitÃ÷ // iti vi«ïudharmottaravacanaæ tat k­«ïatrayodaÓÅvi«ayam / anyathÃ-- dvitÅyà pa¤camÅ vedhÃt daÓamÅ ca trayodaÓÅ / caturdaÓÅ copavÃse hanyu÷ pÆrvottare tithÅ // iti v­ddhavasi«ÂhavacanavirodhÃt / ata÷ k­«ïaÓuklabhedenobhayoräjasyam / atra ca pÆrvaviddhÃyà grÃhyatvaæ na sÃyÃhnamÃtravyÃpitve kintu aparÃÇïavyÃpitve / trayodaÓÅ prakartavyà bhavedyà cÃparÃhïikÅ / iti skandapurÃïÃt / caitre madanatrayodaÓÅ tu madhyÃhnabyÃpinÅ grÃhyà / tatprakaraïe-- madhyÃhne pÆjayedbhattyà gandhapu«pÃk«atÃdibhi÷ / ityukte÷ / sà tu Óuklapak«agatatvÃt pÆrvaviddhà / tathà ÓanitrathodaÓÅ pÆrvaviddhà prado«abyÃpinÅ kÃryà / prado«alak«aïaæ tu-- trimuhÆrtaæ prado«a÷ syÃdravÃvastaæ gate sati / iti / skandapurÃïe-- tatastu lohite bhÃnau snÃtvà saniyamo vratÅ / pÆjÃsthÃnaæ tato gatvà prado«e Óivamarcayet // iti / dinadvaye prado«avyÃpitve tadekadeÓasparÓe và uttarà grÃhyà / prÃta÷ saÇkalpayedvidbÃnupavÃsavratÃdikam / iti saÇkalpakÃlamÃrabhya prav­tte÷ / sadaiva tithyorubhayo÷ prado«abyÃpinÅ tithi÷ // tatrottaratra naktaæ syÃdubhayatrÃpi sà yata÷ / iti jÃvÃlivacanÃcca / ekadeÓasparÓe 'pi yatrÃdhikyaæ tatra grÃhyà / Ãdhikyaæ devapÆjanabhojanaparyÃptakÃlavyÃpitvam / sÃbhye tÆttaraiva / mÃrgaÓÅr«aÓuklatrayodasÅ anaÇgatrayodaÓÅ / mÃrÓaÓÅr«e 'male pak«e ityupakramya- anaÇgena k­tà tve«Ã tenÃnaÇgatrayodaÓÅ / iti vi«ïupurÃïekte÷ / yadyÃpi cÃtra sÃmÃnyanirïayÃdaparÃhïavyÃpinÅ pÆrvaviddhà prÃpyate tathÃpi-- k­«ïëÂamÅ b­hattapà sÃvitrÅ vaÂapait­kÅ / anaÇgatrayodasÅ rambhà upo«yÃ÷ pÆrvasaæyutÃ÷ // iti saævartavacanÃt sÃyÃnhavyÃpinyà api pÆrvaviddhÃyà grahaïam / anyathà hi sÃmÃnyanirïayÃdeva prÃpteretasya vacanasya nirarthakatvÃpatte÷ / #<{MV-S_80}># evaæ kÃrttikak­«ïatrayodaÓÅ sÃyÃhnavyÃpinÅ grÃhyà / kÃrttikasyÃsite pak«e trayodaÓyÃæ niÓÃmukhe / yamadÅpaæ bahirdadyÃdapam­tyurvinaÓyati // iti skÃndokte÷ / iti trayodaÓÅnirïaya÷ / ## tatra vyÃsa÷-- Óuklà caturdaÓÅ grÃhyà paraviddhà sadà vrate / iti / padmapurÃïe-- ekÃdaÓya«ÂamÅ «a«ÂhÅ Óuklapak«e caturdaÓÅ / etÃ÷ parayutÃ÷ kÃryÃ÷ parÃ÷ pÆrveïa saæyutÃ÷ // iti / bhavi«yapurÃïe-- sadà kÃryà trayodaÓyà na tu yuktà caturdaÓÅ / paurïamÃsÅyutà sà syÃccaturdaÓyà ca pÆrïimà // iti / nÃradÅyapurÃïe-- t­tÅyaikÃdaÓÅ «a«ÂhÅ paurïamÃsÅ caturdaÓÅ / pÆrvaviddhà na kartavyà kartavyà parasaæyutà // iti / vÃrÃhapurÃïe-- ekÃdaÓÅ daÓamyà tu saptamyà cëÂamÅ tathà / pa¤camyà ca yadà «a«ÂhÅ trayodaÓyà caturdaÓÅ // Ãsu kriyà na kurvÅta pÆrvaviddhÃsu mÃnava÷ / nÃgaviddhà tathà «a«ÂhÅ bhÃnuviddho maheÓvara÷ / caturdaÓÅ kÃmaviddhà miÓrÃstà malinÃ÷ sm­tÃ÷ // iti / maheÓvaro '«ÂamÅ / a«ÂamÅcaturdaÓyau Óukle / caitraÓrÃvaïacaturdasyau Óukle api rÃtrivyÃpinyau grÃhye / tathÃca-- baudhÃyana÷- madho÷ ÓrÃvaïamÃsasya Óuklà yà tu caturdaÓÅ / sà rÃtrivyÃpinÅ grÃhyà parà pÆrvÃhnagÃminÅ // iti / parà = mÃsÃntaragatà / niÓi bhramanti bhÆtÃni Óaktaya÷ ÓÆlabh­t! yata÷ / atastasyÃæ caturdaÓyÃæ satyÃæ tatpÆjanaæ bhavet // iti hemÃdrilikhitavacanÃcca / bhÃdraÓuklacaturdasÅ tu trimuhÆrtavyÃpinÅ / dvimuhÆrtavyÃpinyapi sÆryodayavyÃpinÅ grÃhyà / "daive hyaudayikÅ grÃhyÃ"iti vacÃnÃt / #<{MV-S_81}># "caturdaÓyà ca pÆrïimÃ"iti yugmavÃkyÃcca / evaæ sakalaÓi«ÂÃcÃra÷ / kecittu madhyÃhnavyÃpinÅ grÃhyetyÃhu÷ / bhavi«yottaravacanagataæ ca liÇgaæ pramÃïamupanyasyanti / yathÃ-- madhyÃhne bhojyavelÃyÃæ samuttÅrya sarittaÂe / dadarÓa ÓÅlà sà strÅïÃæ samÆhaæ raktavÃsasÃm // caturdaÓryÃmarcayantaæ bhaktyà devaæ p­thakp­thak // iti / tanna / "madhyÃhne pÆjayenn­pa"iti vinÃyakavratavat atra vidhÃyakÃÓravaïÃt / liÇgasya ca arthavÃdagatatvÃt, tadupodbalakapramÃïÃntarà darÓanÃt,"daive hyaudayikÅ grÃhyÃ"iti pratyak«avacanavirodhÃt audayikÅ grÃhyà na madhyÃhnagateti saÇk«epa÷ / Ói«Âà api audayikyÃmeva vratamÃcaranti / k­«ïacaturdaÓÅ tu pÆrvaviddhà grÃhyà / Ãpastamba÷-- k­«ïapak«e '«ÂamÅ caiva k­«ïapak«e caturdaÓÅ / pÆrvaviddhà tu kartavyà paraviddhà na karhicit // iti / yattu nÃradÅye-- a«ÂamyekÃdaÓÅ «a«ÂhÅ k­«ïapak«e caturdasÅ / amÃvÃsyà t­tÅyà ca kartavyà parasaæyutÃ÷ // iti / tathà brahmavaivartte, caturdaÓÅ darÓayuktà paurïamÃsyà yutà vibho! / iti, tadupavÃsavi«ayam / ekÃdaÓya«ÂamÅ «a«ÂhÅ ube pak«e caturdasÅ / amÃvÃsyà t­tÅyà ca tà upo«yÃ÷ parÃnvitÃ÷ // iti padmapurÃïÅyaviÓe«avacanaikavÃkyatvÃt pÆrvodÃh­tavacanavirodhÃcca / ubhe pak«e = = bhayapak«agatetyartha÷ / Óivavrate tu pak«advayagate caturdaÓyau trayodaÓÅyute aparÃhïavyÃpinyau grÃhye / tathà ca-- skandapurÃïe, caturdaÓÅ tu kartavyà trayodaÓyà yutà vibho! / mama bhaktairmahÃbÃho! bhavedyà cÃparÃhïikÅ // darÓaviddhà na karktavyà rÃkÃviddhà kadÃcana / iti / mama bhaktairitÅÓvaravacanÃt liÇgÃt tadvrataki«ayatà j¤Ãyate / rudravrate«u sarve«u kartavyà saæmukhÅ tithi÷ / iti vacanÃcca / yadapi- k­«ïapak«e '«ÂamÅ caiva k­«ïapak«e caturdaÓÅ / #<{MV-S_82}># pÆrvaviddhà tu kartavyà paraviddhà na karhicit // upavÃsÃdikÃrye«u hye«a dharma÷ sanÃtana÷ / iti: tadapi rudravratavi«ayam pÆrvoditavacanaikavÃkyatayà / taditaravrate«u"ubhe pak«e caturdaÓÅ"iti prÃgudÃh­tapadmapurÃïÃt tÃd­Óav­ddhavaÓi«ÂhavacanÃcca uttaraviddhà grÃhyeti / iti caturdaÓÅsÃmÃnyanirïaya÷ / ## sà ca prado«avyÃpinÅ grÃhyà / taduktaæ hemÃdrau n­siæhapurÃïe-- vaiÓÃkhe Óuklapak«e tu caturdaÓyÃæ niÓÃmukhe // majjanmasambhavaæ puïyaæ vrataæ pÃpapraïÃÓanam / var«e bar«e tu kartavyaæ mama santu«ÂikÃraïam // dinadvaye tadvyÃptau aæÓata÷ samavyÃptau và paraiva / vi«amabyÃptau tvadhikavyÃptimatÅ / dinadvaye 'pyavyÃptau parà / paradine gauïavyÃpte÷ sattvÃt pÆrvadine ca tadabhÃvÃt / yattu-- tato madhyÃhnavelÃyÃæ nadyÃdau vimale jale / ityupakramya-- paridhÃya tato vÃso vratakarma samÃrabhet // iti tatroktam / tat saÇkalparÆpavratopakramavi«ayaæ na tu pradhÃnasya madhyÃhnakÃlatvaj¤Ãpakam / pÆrvodÃh­tavacanavirodhÃt / iyaæ ca yogaviÓe«eïÃtipraÓastà / svÃtÅnak«atnayoge ca ÓanivÃre ca madvratam / siddhiyogasya saæyoge vaïije karaïe tathà // puæsÃæ saubhÃgyayogena labhyate daivayogata÷ / ebhiryogairviænÃpi syÃt maddinaæ pÃpanÃÓanam // iti tatraivokte÷ / idaæ ca n­siæhopÃsakÃnÃmeva nityam / sarve«Ãmeva varïÃnÃmÃdhikÃro 'sti madvrate / madbhaktaistu viÓe«eïa kartavyaæ matparÃyaïai÷ // iti tatraivokte÷ / iti n­siæhajayantÅnirïaya÷ / athÃtraiva prasaÇgÃdanyà api jayantyo 'bhidhÅyante / purÃïasasuccaye-- matsyo 'bhÆddhutabhugdine madhusite kÆrmo vidhau mÃdhave vÃrÃho girijÃsute nabhasi yadbhÆte site mÃdhave // #<{MV-S_83}># siæho bhÃdrapade site haritithau ÓrÅvÃmano mÃdhave rÃmo gauritithÃvata÷ paramabhÆdrÃmo navamyÃæ madho÷ // k­«ïo '«ÂamyÃæ nabhasi sitapare cÃÓvine yaddaÓamyÃæ buddha÷ kalkÅ nabhasi samabhÆcchukla«a«ÂhyÃæ krameïa // ahno madhye vÃmano rÃmarÃmau matsya÷ kro¬aÓcÃparÃhïe vibhÃge / kÆrma÷ siæho bauddhakalkÅ ca sÃyaæ k­«ïo rÃtrau kÃlasÃmye ca pÆrve // iti / iti jayantÅnirïaya÷ / jye«ÂhaÓuklacaturdaÓyÃæ sarvasmin dine pa¤cÃgnisÃdhanaæ k­tvà prado«e hemadhenurdeyà / jye«Âhe pa¤catapÃ÷ sÃyaæ hemadhenuprado divam / yÃtya«ÂamÅcaturdaÓyo rudravratamidaæ sm­tam // iti mÃtsyokte÷ / kÃrttikak­«ïacaturdaÓÅ dÅpÃvalÅ / kÃrttike k­«ïapak«e tu caturdaÓyÃæ dinodaye / avaÓyameva kartavyaæ srÃnaæ narakabhÅrubhi÷ // iti bhÃvi«yokte÷ / kÃrttiko 'tra pÆrïimÃnta÷ / atra dinodaya iti ÓravaïÃt prÃta÷kÃlavyÃptitvamiti gau¬Ã÷ / dÃk«iïÃtyÃstu vidhÆdaya iti pÃÂhamÃhu÷ / tanmate candrodayavyÃpinÅ grÃhyà / dinadvaye tadvyÃptau tadavyÃptau và pÆrvaiva / pÆrvaviddhacaturdhaÓyÃæ kÃrttikasya sitetare / pratyÆ«asamaye snÃnaæ kuryÃttatra prayatnata÷ // iti p­«vÅcandrodayodÃh­tavacanÃt / asyÃmeva ca rÃtrau dÅpadÃnaæ kÃryam tata÷ prado«asamaye dÅpÃn dadyÃn manoharÃn / iti vacanÃt / kÃrttikaÓuklacaturdaÓyÃæ pëÃïacaturdaÓÅvratam / kÃrttike Óuklapak«e tu yà pëÃïacaturdaÓÅ / tasyÃmÃrÃdhayedgaurÅæ naktaæ pëÃïabhak«aka÷ // iti devÅpurÃïokte÷ / iyameva vaikuïÂhacaturdaÓÅ / sà rÃtrivyÃpinÅ grÃhyà / kÃrttikasya site pak«e caturdaÓyÃæ narÃdhipa! / sopavÃsastu sampÆjya hariæ rÃtrau jitendriya÷ // iti bhavi«yokte÷ / asyà eva viÓveÓvaraprati«ÂhÃti«ÂhÃdinatvÃt tatprayuktapÆjÃdÃvaruïodayavyÃpinÅ grÃhyà / #<{MV-S_84}># var«e ca hemalambÃkhye mÃse ÓrÅmati kÃrttike / Óuklapak«e caturdaÓyÃmaruïÃbhyudayaæ prati // mahÃdevatithau brÃhme muhurtte maïikarïike / snÃtvà viÓverÅ devÅ viÓveÓvaramapÆjayat // iti sanatkumÃrasaæhitokte÷ / mÃghaÓuklacaturdaÓÅ ÃraÂantyÃkhyà / sà aruïodayaviddhà grÃhyà / mÃghaÓuklacaturdaÓyÃæ vi«ïordehÃnmarÅcaya÷ / niÓcerustilakÃkÃrÃ÷ ÓataÓo 'tha sahasraÓa÷ // anarkÃbhyudite kÃle satsu tÃrÃæÓuke«vapi / rÃjà ca tatra sampÆjyo yama÷ pralayabhÃskara÷ / iti brahmapurÃïÃt / ## tatsvarÆpaæ Óivarahasye-- tatprabh­tyatha devar«e! mÃghak­«ïacaturdaÓÅ / ÓivarÃtri÷ samÃkhyÃtà priyeyaæ tripuradvi«a÷ // iti / atra ca rÃtriÓabdastithilak«aka÷ sivaÓabdaÓca Óivavratalak«aka÷ prakaraïÃt / ataÓcÃyaæ ÓivarÃtriÓabdo ÓivavrataviÓe«ayogyatithipara÷ / skandapurÃïe tu-- mÃghaphÃlgunayormadhye asità yà caturdaÓÅ / ÓivarÃtristu sà khyÃtà sarvayaj¤ottamottamà // iti / yattu bhavi«yapurÃïe-- caturdaÓyÃæ tu k­«ïÃyÃæ phÃlgune ÓivapÆjanam / tÃmupo«ya prayatnena vi«ayÃn parivarjayet // iti / tat paurïamÃsÃntamÃsÃbhiprÃyaæ pÆrvodÃh­tavacanaikavÃkyatvÃt / tadetat ÓivarÃtrivratamupavÃsapÆjÃjÃgaraïÃtmakaæ j¤eyam / tathà ca nÃgarakhaï¬e-- upavÃsaprabhÃveïa balÃdapi ca jÃgarÃt / ÓivarÃtrestathà tasyÃæ liÇgasyÃpi prapÆjayà // ak«ayÃn labhate bhogÃn ÓivasÃyujyamÃpnuyÃt / tathà sahyakhaï¬e-- svayaæ ca liÇgamabhyarcya sopavÃsa÷ sajÃgara÷ / ajÃnannapi ni«pÃpo ni«Ãdo gaïatÃæ gata÷ // iti / #<{MV-S_85}># brahmapurÃïe-- mÃghe k­«ïacaturdaÓyÃæ kartavyaæ vratamuttamam / upo«ito varÃrohe! caturdaÓryÃæ varÃnane! / ityÃdyabhidhÃya pratipraharaæ pÆjÃjÃgaraïÃdyuktam // tathà skÃnde-- k­«ïapak«e caturdaÓyÃæ na ka¤cinm­gamÃptavÃn / aïvapi prÃïayÃtrÃrthaæ k«udhÃsampÅï¬ito 'vasat // ityÃdyuktvÃ-- dhanu«koÂyà hatÃnyeva bilvapatrÃïi mÃnada! / pitatÃni mahÃrÃja! Óambho÷ Óirasi bhÆtale // tatraiva tasthau rÃjendra! sarvarÃtramatandrita÷ / rÃtriÓe«aæ sthito vyÃdha÷ stabdhad­«ÂiranÃmi«a÷ // prabhÃte vimale jÃte d­«Âvà tatraiva ÓaÇkaram / bilvapatrairnaraÓre«Âha! kandamÆlaiÓca pÃrita÷ // iti / yattu kvacit ekasya dvayorvà Óravaïam / yathÃ, athavà ÓivarÃtriæ tu pÆjÃjÃgaraïairnayet / iti / tathÃpi athavetyanukalpopakrameïÃÓaktavi«ayatayopapÃdyam / evamanyatrÃpi-- akhaï¬itavrato yo hi ÓivarÃtrimupo«ayet / sarvÃn kÃmÃnavÃpnoti Óivena saha modate // tathÃnyatra-- kaÓcit pÆïyaviÓe«eïa jalahÅno 'pi ya÷ pumÃn / jÃgaraæ kurute tatra sa rudrasamatÃæ vrajet // ityÃdÅni tÃni aÓaktavi«ayÃïi / tadetat ÓivarÃtrivrataæ janmëÂamÅvat saæyogamap­thaktvanyÃyena nityaæ kÃmyaæ ca tatra nityatvaæ tÃvat skandapÆrÃïe-- parÃtpataraæ nÃsti ÓivarÃtri÷ parÃtparam / na pÆjayati bhaktyeÓaæ rudraæ tribhuvaneÓvaram // janturjanmasahasreïa bhramate nÃtra saæÓaya÷ / ityakaraïe pratyavÃyaÓravaïÃt / var«e var«e mahÃdevi! naro nÃrÅ pativratà / ÓivarÃtrau mahÃdevaæ kÃmaæ bhattyà prapÆjayet // iti vÅpsÃÓrute÷, arïavo yadi và Óu«yet k«Åyeta himavÃnapi / merumandaralaÇkÃÓca ÓrÅÓailo vindhya eva ca // #<{MV-S_86}># calantyete kadÃcidvai niÓcalaæ hi Óivavratam / iti vacanÃcca / niÓcalaæ nityakartavyamityartha÷ / phalaÓravaïÃtkÃmyatÃpi skandapurÃïa eva-- Óivaæ ca pÆjayitvà yo jÃgartti ca caturdaÓÅm / mÃtu÷ payodhararasaæ na pivetsa kadÃcana // yadÅcchedak«ayÃn bhogÃn divi deva! manorathÃn / Ãgamoktavidhiæ k­tvà prÃpnoti maramaæ padam / mama bhaktastu deveÓi! ÓivarÃtrimupo«aka÷ // gaïatvamak«ayaæ divyamak«ayaæ ÓivaÓÃsanam / sarvÃn bhuktvà tato bhogÃn m­to bhÆpo 'bhijÃyate // kÃmyavrate ÅÓÃnasaæhitÃyÃæ viÓe«a÷ / evametadvrataæ kuryÃt pratisaævatsaraæ vratÅ / dvÃdaÓÃbdikameva syÃccaturviÓÃbdikaæ tu và // sarvÃn kÃmÃnavÃpnoti pretya ceha ca mÃnava÷ / iti / sarvÃdhikÃrikatvaæ cÃsya tatraivoktam- ÓivarÃtrivrataæ nÃma sarvapÃpapraïÃÓanam / ÃcÃï¬Ãlamanu«yÃïÃæ bhuktimuktipradÃyakam // iti / adhikÃriniyamÃ÷ skandapurÃïe-- mÃdhamÃse tu yà k­«ïà phÃlgunÃdau caturdaÓÅ / sà ca puïyà tithirj¤eyà sarvapÃtakanÃÓinÅ // ahiæsà satyamakrodho brahmacaryaæ k«amà dayà / ÓÃntÃtmà krodhahÅnaÓca tapasvÅ hyanasÆyaka÷ // tasmai deyamidaæ devi! gurupÃdÃnugo yadi / anyathà yo dadÃtÅha sa dÃtà narakaæ vrajet // iti / sà ceyaæ ÓivarÃtrirarddharÃtravyÃpinÅ trayodaÓÅyutà praÓastà / trayodasÅ yadà devi! dinabhuktipramÃïata÷ / jÃgare ÓivarÃtri÷ syÃnniÓi pÆrïà caturdaÓÅ // iti Óivarahasyokte÷ / ata evÃtra vedho 'pi na divÃvedha eva kintu janmëÂamÅvadrÃtrivedho 'pi bhavatyeva / tathà ca skandapurÃïe-- niÓi bhramanti bhÆtÃni Óaktaya÷ ÓÆlabh­dyata÷ / atastasyÃæ caturdaÓyÃæ satyÃæ tatpÆjanaæ bhavet // iti / bhÆtÃni Óaktayo yoginyo 'pi ÓÆlabh­cchaÇkaraÓca yato rÃtrau bhramanti ata÷ satyÃæ tasyÃæ pÆjanaæ bhavediti hemÃdri÷ / #<{MV-S_87}># yadà dinadvaye niÓÅthavyÃpinÅ tadà pÆrvaiva grÃhyà / tathÃca skandapurÃïe-- k­«ïëÂamÅ skanda«a«ÂhÅ ÓivarÃtriÓcaturdaÓÅ / etÃ÷ pÆrvayutÃ÷ kÃryÃstithyante pÃraïaæ bhavet // tatraiva-- janmëÂamÅ rohiïÅ ca ÓivarÃtristathaiva ca / pÆrvaviddhaiva kartavyà tithibhÃnte ca pÃraïam // iti / tatraiva-- ÓrÃvaïÅ durganavamÅ tathà dÆrvëÂamÅ tu yà / pÆrvaviddhaiva kartavyà ÓivarÃtrirbalerdinam // jayantÅ ÓivarÃtriÓca kÃrye bhadrÃjayÃnvite / mÃghaphÃlgunayormadhye yà syÃcchivacaturdaÓÅ // anaÇgena samÃyuktà kartavyà sà sadà tithi÷ / iti / tathÃ: ÃdityÃstamaye kÃle asti cedyà caturdaÓÅ / tadrÃtri÷ ÓivarÃtri÷ syÃt sà bhaveduttamottamà // iti / vÃyupurÃïe- trayodaÓyastage sÆrye catas­«veva nìi«u / bhÆtaviddhà ca yà tatra ÓivarÃtrivrataæ caret // iti / mÃghavodÃh­tasm­tyantare- prado«avyÃpinÅ grÃhyà ÓivarÃtricaturdaÓÅ / rÃtrau jÃgaraïaæ yasmÃttasmÃttÃæ samupo«ayet // iti / atra rÃtrau jÃgaraïaæ yasmÃditi hetuvaÓÃt prado«aÓabdo rÃtriparo 'vagantavya÷ / nÃradÅyasaæhitÃyÃm-- arddharÃtrayutà yatra mÃghak­«ïà caturdaÓÅ / ÓivarÃtrivrataæ tatra so 'Óvamedhaphalaæ labhet // iti / mÃdhavatithitattvakÃrau tu Åd­Óavi«aye bahukÃlavyÃpitvÃt paraivetyÃhatu÷ / tadetat-- ardharÃtrÃtparastÃcca jayÃyogo yadà bhavet / pÆrvaviddhaiva kartavyà ÓivarÃtri÷ Óivapriyai÷ // iti padmapurÃïÃdivacanÃnÃæ nirvi«ayatvÃpattarayuktam / yadà tu niÓÅthÃdÆrdhvagà trayodaÓÅ pera'hani ca niÓÅthÃvyÃpinyapi caturdaÓÅ bhavati tadà paraiva grÃhyà / tathÃca hemÃdrimÃdhavodÃh­tapurÃïavacanam-- #<{MV-S_88}># mÃghÃsite bhÆtadinaæ hi rÃjannupaiti yogaæ yadi pa¤cadaÓyà / jayÃprayuktÃæ na tu jÃtu kuryÃcchivasya rÃtriæ priyak­cchivasya // iti / jayÃprayuktÃæ jayayà trayodaÓyà prakar«eïa niÓÅthÃdÆrdhvaæ yuktÃæ na kuryÃt nopavaset kintu sakaladinabhÆyorÃtrilÃbhÃt parÃmevetyartha÷ / tathÃca yat ÓivarÃtrivrate bhÆtÃæ kÃmaviddhÃæ vivarjayet / itivacanaæ, yacca kÃmikavacanam-- niÓÃdvayacaturddraÓyÃæ pÆrvà tyÃjyà parà Óubhà / iti, tadetÃd­Óavi«ayameva j¤eyam / anyathà pÆrvÃpÃdakabahuvacanavirodha÷ syÃt / pÆrvasyà eva niÓÅthavyÃptau uttarÃyà eva và niÓÅthavyÃptau tatkÃlavyÃpinÅ grÃhyetyuktam-- nÃradÅyeÓÃnasaæhitayo÷: mÃdhak­«ïacaturdaÓyÃmÃdidevo mahÃniÓi / ÓivaliÇgatayodbhÆta÷ koÂisÆryasamaprabha÷ // tatkÃlavyÃpinÅ grÃhyà ÓivarÃtrivrate tithi÷ / arddharÃtriyutà yatra mÃghak­«ïacaturdaÓÅ / ÓivarÃtrivrataæ tatra so 'Óvamedhaphalaæ labhet // tatretyatra kurvan ityadhyÃhÃra÷ / pÆrvedyurvà paredyurvà mahÃniÓi caturdaÓÅ / vyÃptà sà d­Óyate yasyÃæ tasyÃæ kuryÃt vrataæ nara÷ // iti / mahÃniÓÃsvarÆpaæ tu devalenoktam-- mahÃniÓà dve ghaÂike rÃtrermadhyamayÃmayo÷ / iti / yadapi skandapurÃïe-- Ãdau mÃrgaÓire mÃsi dÅpotsavadine 'pi và / g­hïÅyÃnmÃghamÃse và dvÃdaÓaivamupo«ayet // iti kÃmyaæ pratimÃsaæ ÓivarÃtrivrataæ tatrÃpi pÆjopavÃsajÃgaraïavidhÃnÃt tasya ca sakalarÃtrisÃdhyatvÃt bahurÃtrivyÃpinyÃmanu«ÂhÃnam / ubhayatra rÃtrivyÃptisÃmye tu-- rudravrate«u sarve«u kartavyà sammukhÅ tithi÷ / anyathà vratakalpe«u yathoddi«ÂÃmupÃvaset // iti pÆrvodÃh­tavacanÃnuguïyÃcca pÆrvaiva grÃhyà / asyÃÓca mahÃÓiva rÃtre÷ ravibhaumavÃrÃnyatarayoge praÓastataratvaæ Óivayogayoge praÓastatamatvaæ ca skandapurÃïe-- #<{MV-S_89}># mÃghak­«ïacaturdaÓyÃæ ravivÃro yadà bhavet / bhaumo vÃtha bhaveddevi! kartavyaæ vratamuttamam // Óivayogasya yoge ca tadbhaveduttamottamam / iti / tathà trisp­ÓÃtipraÓastà purÃïÃntare-- trayodaÓÅ kalÃpyekà madhye caiva caturdaÓÅ / ante caiva ÓinÅvÃlÅ trisp­ÓyÃæ Óivamarcayet // iti / ÓivarÃtripÆjÃprakÃraÓca rudravrate«Ækta iti na likhyate / athaitatpÃraïaæ tu skandapurÃïa eva dvidhoktam-- k­«ïëÂamÅ skanda«a«ÂhÅ ÓivarÃtriÓcaturdaÓÅ / etÃ÷ pÆrvayutÃ÷ kÃryÃstithyante pÃraïaæ bhavet // itivacanÃt paradine yadi divà tithyantastadà tatraiva / no cet divaiva / tathà ca skandapurÃïe-- upo«aïaæ caturdasyÃæ caturdaÓyÃæ ca pÃraïam / k­tai÷ suk­talak«aiÓca labhyate vÃthavà navà // brahmà svayaæ caturvaktrai÷ pa¤cavaktraistathà hyaham / sikthe sikthe phalaæ tasya vastuæ Óakto na pÃrvati! // brahmÃï¬odaramadhye tu yÃni tÅrthÃni santi vai / saæsthitÃni bhavantÅha bhÆtÃyÃæ pÃraïe k­te // itivacanÃt / sà tvastamayaparyantavyÃpinÅ cetpare 'hani / divaiva pÃraïaæ kuryÃt pÃraïÃnnaiva do«abhÃk // iti / ÓivarÃtriprakaraïapaÂhitakÃlÃdarÓamadanaratnamÃdhavÃdilikhitasm­tivacanÃt / anyatithyÃgamo rÃtrau tÃmasastaijaso divà / tÃmase pÃraïaæ kurvan tÃmasÅæ gatimÃpnuyÃt / ityÃdinindÃvacanÃcca / mÃdhavÃcÃryÃstu yÃmatrayordhvagÃminyÃæ prÃtareva pÃraïamÃhu÷ / iti ÓivarÃtrinirïaya÷ / ## sà ca sÃvitrÅvratÃtirikte kÃrye paraiva / bhÆtaviddhà na kartavyà darÓa÷ pÆrïà kadÃcana / varjayitvà muniÓre«Âha! sÃvitrÅvratamuttamam / itibrahmavaivarttokte÷ / evaæ yat"caturdaÓyà ca pÆrïimÃ"itiyugmavÃkyaæ tat sÃvitrÅvratavi«ayam / #<{MV-S_90}># yattu "pratipadyapyamÃvÃsyÃ"ityamÃyugmavÃkyaæ tat sÃvitrÅvratÃtiriktavi«ayaæ dra«Âavyam / atra ca na pÆrvaviddhÃni«edhastasyÃstrimuhÆrtasattve kiæ tva«ÂÃdaÓanìÅmitacaturdaÓÅsattve / bhÆto '«ÂÃdaÓanìÅbhirdÆ«ayatyuttarÃæ tithim / itiviÓe«avacanÃt / mÃdhavastu idaæ vacanaæ yatra bhÆtaviddhà kartavyà yathà sÃvatrÅvrate tatrëÂÃdaÓanìÅmità na grÃhyetyevaæparamityÃha / tattu nirastaæ prÃk / jye«Âhapa¤cadaÓyorvaÂasÃvitrÅvratam / tatra pÆrvaviddhà grÃhyà / k­«ïëÂamÅ b­hattapà sÃvitrÅ vaÂapaitÆkÅ / anaÇgatrayodaÓÅ rambhà upo«yÃ÷ pÆrvasaæyutÃ÷ // iti nigamokte÷ / sÃvitrÅ = tadvratasambadhinÅ paurïamÃsÅ / vaÂapait­kÅ = tatsambadhinyevÃmÃvÃsyà / jye«Âhe mÃsi site pak«e pÆrïimÃyÃæ tayà vratam / cÅrïaæ purà mahÃbhaktyà kathitaæ te mayà n­pa! // iti sÃvitrÅvrataæ prakramya skÃndokte÷ / amÃyÃæ ca tathà jye«Âhe vaÂamÆle tathà satÅ / trirÃtropo«ità nÃrÅ vidhinÃnena pÆjayayet // iti bhavi«yokteÓca / hemÃdrau tu bhÃdrapadapÆrïimÃyÃmapÅdamuktam / gau¬Ãstu-- me«e và v­«abhe vÃpi sÃvitrÅæ tÃæ vinirdiÓet / jye«Âhak­«ïacaturdaÓyÃæ sÃvitrÅmarcayanti yÃ÷ // vaÂamÆle sopavÃsà na tà vaidhavyamÃpnuyu÷ / iti parÃÓaravÃkyÃccaturdaÓyÃmityÃhu÷ / ÓrÃvaïÅæ paurïamÃsÅæ prak­tyÃmnÃte rak«Ãbandhane tu aparÃhïavyÃpinÅ grÃhyà / tato 'parÃhïasamaye rak«ÃpoÂalikÃæ ÓubhÃm / kÃrayedak«atai÷ Óastai÷ siddhÃrthairhemabhÆ«itai÷ // iti bhavi«yokte÷ / atra ca tata iti ÓravaïÃtpÆrvÃnu«ÂhitopÃkarmÃÇgatvametasya / ataÓca yathà tatra grahasaÇkrÃtyÃdivarjanamevamatrÃpÅti kecit / anye tu aÇgatve pramÃïÃbÃvÃt tata ityasya cÃkhaï¬aparvÃïi arthasiddhatvenÃvidheyatvÃnna grahasaÇkrÃntyÃdivarjanamityÃhu÷ / idaæ ca bhadrÃyÃæ na kÃryam / bhadrÃyÃæ dve na kartavye ÓrÃvaïÅ phÃlgunÅ tathà / iti saÇgrahokte÷ / asyÃmeva hayagrÅvotpatti÷ / ÓrÃvaïyÃæ Óravaïe jÃta÷ pÆrvaæ hayaÓirà hari÷ / iti vacanÃt / asyÃmeva ÓravaïÃkarmoktam / tatrÃstamayavyÃpinÅ grÃhyà / #<{MV-S_91}># "ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃæ ÓravaïÃkarma"iti tatprak­tya"astamite sthÃlÅpÃkaæ ÓrapayitvÃ' ityÃÓvalÃyanasÆtrÃt / yÃj¤ikÃstu etasya vik­titvÃcche«aparvaïi anu«ÂhÃnamÃhu÷ / asyÃmevopÃkarma / tatra-- yÃj¤avalkya÷: adhyÃyÃnÃmupÃkarma ÓrÃvaïyÃæ Óraveïena và / hastenau«adhibhÃve và pa¤camyÃæ ÓrÃvaïasya tu // adhÅyata ityaghyÃyo veda÷ / upÃkarmeæti vedasaæskÃrakarmaïo nÃmadheyam / ÓrÃvaïyÃæ ÓrÃvaïapaurïamÃsyÃm / yadyapi"nak«atreïa yukta÷ kÃla" (4 / 3 / 2) ityata÷ sÆtrÃt yà kÃcicchravaïayuktà tithirlabhyate tathÃpi ÓrÃvaïapauïemÃsyevÃtra vivak«ità / pÃraskarÃdivÃkye«u viÓi«yopÃdÃnÃt / tathÃca pÃraskara÷: athÃto 'dhyÃyopÃkarma o«adhÅnÃæ prÃdurbhÃve Óravaïena ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃæ ÓrÃvaïasya pa¤camÅæ hastena veti / Óravaïeneti Óravaïasya p­thagupÃdÃnÃcca / evam ëìhyÃæ prau«ÂhapadyÃmityÃdi«vapi bodhyam / hasteneti / hastayukte kasmiæÓciddivase / kecittu hastenetyato nak«atrarÆpakÃlaj¤Ãne 'pi titherÃkÃÇk«itatvÃttatra yÃvadanirïÅtaæ ki¤ciddinamityupasthitaæ bhavati tÃvatsannidhÃnÃt pa¤camyevopasthitÃnveti / tena hastayuktapa¤camyÃmityÃhu÷ / o«adhirbhÃve iti ÓrÃvaïasya tviti ca sarvatra sambadhyate / kÃlÃntaramapyÃha-- baudhÃyana÷: ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃmà pìhyÃæ vopÃk­tya chandÃæsyadhÅyÅta / manurapi-- ÓrÃvaïyÃæ prau«ÂhapadyÃæ vÃpyupÃk­tya yathÃvidhi / yuktaÓchandÃæsyadhÅyÅta mÃsÃn vipro 'rddhapa¤camÃn // iti / apiÓabdÃdbhÃdrapadaÓravaïahastapa¤camÅnÃmupÃdÃnam / kÃtyÃyano 'pi-- upÃk­tyodagayane tato 'dhÅyÅta dharmavit / iti / gobhilo 'pi-prau«ÂhapadÅæ hasteneti / prau«ÂhapadÅmityata÷ prÃpyetiÓe«a÷ / tena bhÃdrapadamÃsi hastayukte kasmiæÓciddina ityartha÷ / ÃÓvalÃyanastu--athÃto 'dhyÃyopÃkaraïamau«adhÅnÃæ prÃdurbÃve ÓrÃvaïasya pa¤camyÃæ hastena và / ityupÃkarma prak­takya-- tadvÃr«ikamityÃcak«ata iti / #<{MV-S_92}># anena var«Ãsambandhino÷ ÓrÃvaïabhÃdrapadayormadhye ÓrÃvaïasya pÆrvaæ vihitatvÃt saæj¤Ãkaraïasiddhaæ bhÃdrapade 'nu«ÂhÃnaæ stavayati / bhÃdrapade 'pi Óravaïahastapa¤camÅ«veva yata ÃÓvalÃyanasÆtre mÃsanak«atratithÅnabhidhÃya mÃsÃntarÃbhidhÃne pÆrvoktamÃsasyaiva bÃdho yujyate avÃntarasÃjÃtye na tasya ÓÅghropasthitikatvÃt na nak«atrÃdÅnÃm / ÃkÃÇk«itatvÃcca te«Ãmeva grahaïam / ete ca kÃlÃ÷ svasvag­hnÃnusÃrà vyava sthitÃ÷ / ye«Ãæ ca ÓÃkhÃyÃmaneke kÃlà uktÃste«ÃmÃkÃÇk«ÃvaÓÃt pà ukrameïopÃdÃnam / pÃÂhakramasya prayojanÃntarÃbhÃvÃt / tathà ca bahav­cai÷ ÓrÃvaïamÃse Óravaïayukte kasmiæÓciddine / (*) tatra ca saÇkrÃntigrahaïasÆ takÃdau hastayuktapa¤camyÃæ tadasambhave kevalapa¤camyÃæ kevalahaste và tadasambhave au«adhiprÃdurbhÃvÃbhÃve ca Åd­Óanak«atrÃdiyukte bhÃdrapade 'pi kartavyam / __________ (*) tatra ca tasmin dine cetyartha÷ / __________ tathà ca bahv­cag­hyakÃrikÃyÃm-- av­«Âayau«adhayastasmin mÃse tu na bhavanti cet / tadà bhÃdrapade mÃsi Óravaïena tadi«yate // iti / evaæ ÓrÃvaïe grahaïÃdisattve bhÃdreïa prathamÃrambha÷ / tasya tadabhÃve vihitatvena gauïatvÃt / yÃju«aistu ÓrÃvaïapaurïamÃsyÃdikrameïa / sÃmagÃnà hastÃdikrama÷ / sÆtre kvacidviparyÃsenopÃdÃne 'pi-- upÃkarma prakurvaænti kramÃt sÃmargyajurvida÷ / grahasaÇkrÃntyayukte«u hastaÓravaïaparvasu // itivacanÃde«a eva krama upÃdeya÷ / saÇkrÃntau grahaïe ÃÓauce ca do«o madanaratnÃdibahnunibandhodÃh­ta sm­tau-- saÇkrÃntau grahaïe caiva sÆtake m­take tathà / gaïaÓrÃddhaæ na kurvÅta nÃradasya vaco yathà // prathame do«asaæyukte parvaïi syÃdupÃkriyà / du÷khaÓokÃmayagrastà rëÂre tasmin dvijÃtaya÷ // iti / atra viÓe«o gÃrgye-- ardharÃtrÃdadhastÃccet saÇkrÃntigrahaïaæ tathà / upÃkarma prakurvÅta parataÓcenna do«ak­t // tathÃ-- yadyardharÃtrÃdarvÃk cet graha÷ saÇkrama eva ca / nopÃkarma tadà kuryÃt ÃvaïyÃæ Óravaïe 'pi và // #<{MV-S_93}># yÃni tu-- trayodaÓyÃdikaæ varjyaæ dinÃnÃæ navakaæ dhruvam / mÃÇgalye«u samaste«u grahaïe candrasÆryayo÷ // tathÃ-- dvÃdaÓyÃdist­tÅyÃnto vedha indugrahe sm­ta÷ / ekÃdaÓyÃdika÷ saure caturthyanta÷ prakÅrttita÷ // khaï¬agrahe tayo÷ prokta ubhayatra dinatrayam / ityÃdÅni ni«edhavacanÃni tÃni mÃÇgalyakarmÃntaravi«ayÃïi / tathÃca sm­ti÷: nitye naimittike japye homayaj¤akriyÃsu ca / upÃkarmaïi cotsarge grahabhedo na vidyate // iti / evaæ ca grahaïapÆrvottaradine Óravaïasattve tatroyÃkarma na tyÃjyam / yadà ca grahaïasaÇkrÃntidu«Âaæ parva tadà kÃlaniyama ukta÷ sm­timahÃrïave-- saÇkrÃntirgrahaïaæ vÃpi yadi parvaïi jÃyate / tanmÃse hastayuktÃyÃæ pa¤camyÃæ ca tadi«yate // tathÃ-- saÇkrÃntirgrahaïaæ vÃpi paurïamÃsyÃæ yadà bhavet / upÃk­tistu pa¤camyÃæ kÃryà vÃjasaneyibhi÷ // iti / vÃjasaneyibhirityanena ye«Ãæ pa¤camÅ g­hya uktà ta upalak«yante / "saÇkrÃntirgrahaïaævà pi' "yadi parvaïi' ityÃdisÃmÃnyavÃkyaikavÃkyatÃlÃmÃt / anyathà vÃjasaneyibhi÷ pa¤camyÃmeveti cetyubhayavidhÃne vÃkyabheda÷ syÃt / na ca"saÇkrÃntirgrahaïaæ vÃpi yadi parvaïi jÃyate"ityasyÃnenopasaæhÃro yukto natu lak«aïà lak«aïÃta upasaæhÃrasya nyÃyyatvÃt, anyathÃ"puro¬ÃÓaæ caturdhà karoti"ityetatsamÃnÃrthakatvÃrthamÃgneyavÃkye 'pi lak«aïà syÃditi vÃcyam / prak­te hi upasaæhÃre Óuddhapa¤camyà api vidheyatvena vÃkyabhedÃpattyà lak«aïaiva yuktà tasmÃdye«Ãæ g­hye papa¤camÅ noktà tai÷ pÆrvodÃh­tamanuvÃkyÃt, ÓrÃvaïasya tu mÃsasya paurïamÃsyÃæ dvijottama! / ëìhyÃæ prau«ÂhapadyÃæ và vedopÃkaraïaæ sm­tam // iti kÆrmapurÃïÃcca prau«ÂhapadyÃmëìhyÃæ và kÃryam / baudhÃyanaistu ëìhyÃmevà te«Ãæ kevalÃyà evëìhyà uktatvÃt / sÃmagaistu siæhasthe sÆrye hastanak«atre kÃryam / prau«ÂhapadÅæ hastenetipÆrvodÃh­tagobhilÃt / prau«ÂhapadÅmityatra pro«Âhapada÷ saura eva siæhÃrkirÆpa÷ / #<{MV-S_94}># siæhe ravau tu pu«yark«e pÆrvÃhïe vicaredbahi÷ / chandogà militÃ÷ kuryurutsargaæ sarvachandasÃm // Óuklapak«e tu hastena upÃkarmÃparÃhïikam / iti gÃrgyavacanÃt / idaæ ca chandogÃnÃmeva / yadapi upÃkarmÃparÃhïe syÃdutsarga÷ prÃtareva hi / iti, tadapi chandogavi«ayameva / anye«Ãæ tu daivakarmatvÃt pÆrvÃhïa eva / bhavedupÃk­ti÷ paurïamÃsyÃæ pÆrvÃhïa eva tu / iti pracetovacanena pÆrvÃhïasyÃpi vihitatvÃt / yujyate cÃsya gÃrgyavÃkyaparyÃlocanayà cchandogÃtiriktavi«ayatvam / prayogapÃrijÃte tu sarvairaparÃhïa evetyuktam / atra parvaïa÷ sakhaï¬atve audayikasyaiva grahaïam / tathà ca-- kÃlikÃpurÃïe: caturdaÓyÃæ samutpannÃvasurau madhukaiÂabhau / vedÃn svÅkurvata÷ padmayonestau jahratu÷ ÓrutÅ÷ // hatvà tÃvasurau deva÷ pÃtÃlatalavÃsinau / Ãh­tya tÃ÷ ÓrutÅstasmai dadau lokaguru÷ svayam // abhÆllabdha Órutirbrahmà parvaïyaudayike puna÷ / ato bhÆtayute tasminnopÃkaraïami«yate // Ãsuraæ varjayet kÃlaæ vedÃharaïaÓahkayà / bhavi«yottare 'pi-- samprÃpte ÓrÃvaïasyÃnte paurïamÃsyÃæ dinodaye / snÃnaæ kurvÅta matimÃn Órutism­tividhÃnata÷ // tato devÃn pitÌæÓcaiva tarpayet paramÃmbhasà / upÃkarma divaivoktam­«ÅïÃæ caiva tarpaïam // ÓrÃvaïasyÃnta iti gauïacÃndrÃbhiprÃyeïa / hastaÓravaïe api sakhaï¬e audayike eva grÃhye / tathà ca-- g­hyapariÓi«Âe: dhani«ÂhÃpratipadyuktaæ tvëÂra­k«asamanvitam / ÓrÃvaïaæ karma kurvÅta ­gyaju÷ sÃmapÃÂhaka÷ // tvëÂraæ citrà / na ca ÓrÃvaïamiti naitasya karmaïo nÃmadheyaæ kintu ÓravaïÃkarmaïa iti vÃcyam / vyÃsenaiva tasyÃpi saæj¤ÃkaraïÃt / tathà ca-- vyÃsa÷: Óravaïena tu yatkarma uttarëìhasaæyutam / saævatsarak­to 'dyÃyastatk«aïÃdeva naÓyati // #<{MV-S_95}># dhani«ÂhÃsaæyutaæ kuryÃt ÓrÃvaïaæ karma yadbhavet / tatkarma saphalaæ vidyÃdupÃkaraïasaæj¤itam // iti / idaæ ca karmakÃlabyÃptyasambhave audayikaÓÃstram / atra ca parvaudayikatvavidhi÷ sarvayaju÷ÓÃkhivi«aya÷ / pÆrvoktairdhani«ÂhÃpratipadyuktamityÃdivakyairyaju÷ ÓÃkhimÃtraæ prati audayikaparvaïa uktatvÃt / na ca-- parvaïyaudayike kuryu÷ ÓrÃvaïÅæ taittirÅyakÃ÷ / bahv­cÃ÷ Óravaïe kuryurgrahasaÇkrÃntivarjite // ityanena bahv­capariÓi«ÂavÃkyena taittirÅyÃïÃmevoktatvÃttaittirÅyamÃtraparatvamiti vÃcyam / atra taittirÅyagrahaïasya upalak«aïÃrthatvÃt / kathamanyathÃtulyakak«atayà bahv­cÃnÃmupÃdÃnaæ kriyeta tulyakak«ÃïÃmeva hi samabhivyÃhÃro yujyate / na hi sambhavati brÃhmaïairidaæ kartavyaæ k«atriyairidaæ kaÂhairidamiti yujyate ca vaiÓyairidaæ karttabyamiti / evaæ ca bahv­cai÷ Óravaïa iti samabhivyÃhÃro yujyate yÃju«ai÷ parvaïÅti / kiæ ca bahv­cag­hyapariÓi«ÂakÃro bahv­cÃnÃmeva karmasambandhidharmavidhÃnÃrthaæ prav­tto na tu taittirÅyÃïÃm / evaæ ca yat tatra taittirÅyasambandhitatkÃlÃdikaæ ÓrÆyate tadaæÓe 'nuvÃda eva / anuvÃdaÓca yathÃprÃptasyaiva prÃptiÓca prak­te parvaudayikatvavidhÃyakakÃlikÃpurÃïÃdivÃkyÃt / kÃlikÃpurÃïamapi svasvag­hyaprÃptaparvaïyevaudayikatvaæ vidadhÃti / parvaprÃptiÓcÃviÓe«eïa sarvayÃju«ÃïÃmeveti / evaæ ca te«ÃmevÃnuvÃdo yujyate / yadapi-- ÓrÃvaïÅ durganavamÅ dÆrvà caiva hutÃÓanÅ / pÆrvaviddhaiva kartavyà ÓivarÃtrirbalerdinam // iti / tadapi na taittirÅyÃtiriktÃnÃæ pÆrvaviddhÃvidhÃyakaæ kintu upÃkarmÃtiriktavi«ayam / athavà chandogakartt­kopÃkarmavi«ayam / api cÃtra parvagataviÓe«asyaivaudayikasya vidhÃnaæ yuktam apek«itatvÃt samabhivyÃhÃrÃcca / na ca yadaudayike parvaïyupÃkuryu÷ taittarÅyakà eveti vacanavyaktirastviti vÃcyam / evaæ hi viÓi«ÂÃnuvÃde vÃkyabheda÷ syÃt / na ca yadaudayike taittirÅyakà ityeva vacanavyakti÷ parvaudayikatvaæ ca sannidhilabhyamiti vÃcyam / upÃkarmaïa÷ sannihitatve 'pi parvaïa÷ sannidhilabyatvÃsambhavÃt / tathà sati sannidhita eva Óravaïopasthityà tatrÃpyaudayikatvalÃbhe uttarÃrddhaæ nirarthakaæ syÃt / na ca tavÃpi parvauædayikatvagrahaïasaÇkrÃntirahitvarÆpaviÓe«aïadvayavidhÃne vÃkyabhedÃpattiritivÃcyam / ekahÃyanÅtvapiÇgÃk«itvayordvayorapi yaugikatvena dravyavacanayorviÓi«ÂadravyavidhivadatrÃpi yaugikÃbhyÃmanyata÷ prasiddhÃrthÃbhyÃæ padÃbhyÃæ viÓi«Âaæ parvaiva vidhÅyate iti na ki¤cidanupapannam / #<{MV-S_96}># anye tu taittirÅyakartt­kaparvaudayikatvaviÓi«ÂopÃkarmavidhimevacchanti / na ca viÓi«Âavidhau gauravÃpattestaittirÅyakapade lak«aïà / tathà sati"rÃjà rÃjasÆyenayajeta"ityÃdÃvapi traivarïikalak«aïÃprasaÇgÃditi / g­hyoktasya ca punarvidhi÷ kartt­bhedÃt, anyathà ekavi«ayÃnekasm­tyucchedÃpatteriti vadanti / tanna / sm­tayo hi svÃtantryeïaiva prav­ttÃ÷ yuktaæ yat prati sm­tividhiriti, pariÓi«Âaæ puna÷ Óe«apÆraïarÆpaæ Óe«iïamupajÅvyaiva prav­ttamiti na tatra tadananuvÃdena vidhÃyakatvamiti / atra audayikamapi saÇgava prÃpi grÃhyam / tathà ca-- gÃrgya÷-- ÓrÃvaïÅ paurïamÃsÅ tu saÇgavÃtparato yadi / tadaivaudayikÅ grÃhyà nÃnyadaudayikÅ bhavet // nigame 'pi-- ÓrÃvaïyÃæ prau«ÂhapadyÃæ và pratipat «aïmuhÆrtakai÷ / viddhà syÃcchandasÃæ tatropÃkarmotsarjanaæ bhavet // iti / parveti hastaÓravaïayorupalak«aïam / udaye saÇgavasparÓe Órutau parvaïi cÃrkabhe / kuryurnabhasyupÃkarma ­gyaju÷sÃmagÃ÷ kramÃt // iti p­«vÅcandrodayadh­tavacanÃt / etaccopÃkarma malamÃse na kÃryam tathà ca-- kÃtyÃyana÷: utkar«a÷ kÃlav­ddhau syÃdupÃkaraïakarmaïi / iti / evaæ ca-- daÓahÃrÃsu notkar«aÓcatur«vapi yugÃdi«u / upÃkarmamahëa«Âhyorhyetaduktaæ v­«Ãdita÷ // iti vÃkye sauramÃnavihitatvarÆpahetÆpanyÃsapÆrvakamanutkar«avidhÃnÃcchandogÃnÃæ sauramÃnena vihitatvÃt tadvi«ayamidam­«yaÓ­Çgavacanami ti / kecittu Óukramau¬hyÃdivat dvitÅyopÃkarmÃvi«ayatvÃmiti / tathà ca-- sm­tisaÇgrahe: gurubÃrgavayormau¬hye bÃlye và vÃrddhake 'pi và / tathÃdhimÃsasaæsarpamalamÃsÃdi«u dvijÃ÷ // prathÃdhimÃsasaæsarpamalamÃsÃdi«u dvijÃ÷ // prathamopÃk­tirna syÃt k­tà karmavinÃÓak­t / iti ÃdipadÃt vakrÃticÃrasaÇgraha÷ / vistarastu malamÃsanirÆpaïe dra«Âavya÷ / atra viÓe«o mÃdhavÅye-- #<{MV-S_97}># vedopÃkaraïe prÃpte kulÅre saæsthite ravau / upÃkarma na kartavyaæ kartavyaæ siæhayuktake // iti / nanu-- ÓrÃvaïyÃæ ÓrÃvaïÅkarma yathÃvidhi samÃcaret / upÃkarma tu kartavyaæ karkaÂasthe divÃkare // ityanena nigamavacanena karkaÂasthe vidhÃnÃt kathaæ ni«edha iti / satyam / nÃyaæ ni«edha÷ / kintu siæhavidhiviÓe«a eva"na girÃgiretibrÆyÃt"iti vat (*) (a. 9 pÃ. 1 adhi. 18) / __________ (*)jyoti«Âome ÓrÆyate"yaj¤Ãyaj¤Åyena stuvÅta"iti / tatra yaj¤Ãyaj¤Åyamityanena"yaj¤Ãyaj¤Ã vo girÃgirà ca dak«ase"iti yaj¤Ãyaj¤apadaghaÂitÃyÃm­ci samutpannaæ sÃmÃbhidhÅyate / tatra ca girÃÓabdasya pÃÂha÷ / tatra yonigÃnamaghÅyÃnai÷ sÃmagairgakÃreïa sahitaæ "gÃyÅrà girà iti gÅyate / "airaæ k­tvodgeyam' iti brÃhmaïavÃkyena tu girÃÓabde gakÃralopapÆrvakamirÃÓabdena gÃnaæ vidhÅyate / tathà ca yonigÃnabrÃhmaïagÃnayosaktulyabalatvena vi«e«ÃbhÃvÃdvikalpena prayoge prÃpte"nagirà gireti brÆyÃt, yadgirÃgireti brÆyÃdÃtmÃnameva tadudghÃtà giret"iti gakÃrarahitagÃne bÃdhamuktvà gakÃrarahitamirÃpadaæ geyatvena vidhÅyate / evamatrÃpi "vedopÃkareïe' "ÓrÃvaïyÃæ' iti vacanayo÷ samÃnabalatvena siæhe karkaÂe ca vikalyenopÃkarmaïa÷ prÃptau "narmadottara' iti vacanena deÓabhedÃdvayavasthÃpyata ityÃÓaya÷ / __________ evaæ ca siæhakarkaÂayorubhayorapi prÃptatvÃdavyavasthÃyÃæ deÓabhedena vyavasthÃmÃha-- prayogaparijÃte b­haspati÷: narmadottarabhÃge tu kartavyaæ siæhayuktake / karkaÂe saæsthite bhÃnÃvupÃkuryÃcca dak«iïe // iti / asyÃrtha÷ / sarvatropÃkaraïe prÃpte dak«iïadeÓe 'pi upÃkaraïaæ prÃptam evaæ sati tatrÃnena vÃkyena yaddak«iïe upÃkuryÃt tat karkaÂe yaduttare tta siæhe / yattu-- siæhe ravau tu pu«yark«e pÆrvÃhïe vicaredvahi÷ (*) / __________ (*) pÆrvÃhïe 'vivare bahi÷ iti pÃÂho nirïayasindhvÃdau / avivare grahaïÃdido«arahite iti ca vyÃkhyÃtam / __________ chandogà militÃ÷ kuryurutsargaæ sarvacchandasÃm // Óuklapak«e tu hastena upÃkarmÃparÃhïikam / ityatra siæhe ravÃvityetasyobhayatra sambandhena yat sÃmagÃnÃæ siæhÃrkavidhÃnaæ taddeÓabhedaprÃpakakarkasiæhavyavasthÃniv­ttiphalakatayà nityavat prÃptyarthamiti na ki¤cidanupapannam / etaccopÃkarma brahmacÃrig­hasthavÃnaprasthai÷ kÃryaæ nityatvÃt / nityatvaæ ca brahmayaj¤arÆpanityakarmÃÇgamantrÃpyÃyakatvÃt / #<{MV-S_98}># ÃpyÃyakatvaæ coktam-- kÃtyÃyanena: pratyabdaæ yadupÃkarma sotsargaæ vidhivahvijai÷ / kriyate chandasÃæ tena punarÃpyÃyanaæ bhavet // ayÃtayÃmaiÓchandobhiryat karma kriyate dvijai÷ / krŬamÃnairapi sadà tatte«Ãæ siddhikÃraïam // upÃk­tyÃdhÅyÅtetyato nityÃdhyayanÃrthatvenÃpi sarve«ÃmavaÓyakartavyatvam / adhyayanaæ ca sarve«Ãm / tatra brahmacÃriïÃæ brahmacaryasya tadarthatvÃdeva siddham / g­hasthÃnÃæ tu grahaïÃdhyayanamuktamÃÓvalÃyanena-- samÃv­tto brahmacÃrikalpena yathÃnyÃyamitare jÃyopeyÅtyeke prÃjÃpatyaæ taditi / brahmacÃrikalpenauyena niyamaviÓe«eïa brahmacÃryadhÅyÅta tenaiva yukta÷ samÃv­tto 'pyadhÅyÅta / itare brahmacÃriïastu yathÃnyÃyaæ = svavidhyuktaprakÃreïa adhÅyÅran / tathà jÃyopeyÅ = g­hastho 'pi brahmacÃrikalpoktaniyamena natu bhik«Ãdidharmeïetyartha÷ / dhÃraïÃdhyayanÃrthatvÃdapi sarvÃn prati niyatÃnu«ÂhÃnamuktam-- gobhilena: uvÃkarmotsarjanaæ ca vanasthÃnÃmapÅ«yate / dhÃraïÃdhyayanÃÇgatvÃdg­hiïÃæ brahmacÃriïÃm // iti / brahmacÃriïo nai«ÂhikÃ÷ / upakurvÃïÃnÃmadhyayanÃrthatvÃdeva prÃptatvÃt / "adhyÃpyeranvÃravdha"ityato 'pyadhyÃpakasya g­hasthasyÃnu«ÂhÃnamuktamiti / ityupÃkarmakÃla÷ / ## tatra manu÷-- pu«ye tu cchandasÃæ kuryÃdvahirutsarjanaæ dvija÷ / mÃghaÓuklasya và prÃpte pÆrvÃhïe prathame 'hani // (a. 4 Ólo. 96) pu«ye = pau«e / bahi÷ grÃmÃditi Óe«a÷ / utsarjanaæ k­«ïapak«ÃdhyayanarÃhityam / na tu sarvathÃnadhyayanam / yathÃÓÃstraæ tu k­tvaivamutsargaæ chandasÃæ bahi÷ / viramet pak«iïÅæ rÃtriæ yadvÃpyekamaharniÓam // (4 / 97) ata Ærdhvaæ tu chandÃæsi Óukle«u niyata÷ paÂhet / vedÃÇgÃni rahasyaæ ca k­«ïapak«e«u sampaÂhet // (4 / 98) iti manÆkte÷ / prathame 'hanÅti pu«ya ityatrÃpi sambadhyate / #<{MV-S_99}># yadà ÓrÃvaïyÃmupÃkarma tadà pu«yamÃsasya Óuklapratipadi pÆrvÃhïe, yadà prau«ÂhapadyÃæ tadà mÃgha iti vyavasthito vikalpa÷ / ÓrÃvaïyÃæ prau«ÂhapadyÃæ vÃpyupÃk­tya yathÃvidhi / yuktaÓcandÃæsyadhÅyÅta mÃsÃn vipro 'rdhapa¤camÃna // (4 / 95) iti manunaiva arddhapa¤camamÃsÃdhyayanasya vihitatvÃt / arddhapa¤camÃn iti ardha÷ pa¤camo ye«u te sÃrddhÃæÓcatura iti yÃvat / yÃj¤avalkyastu kÃlÃntare 'pyÃha-- pau«amÃsasya rauhiïyÃma«ÂakÃyÃmathÃpi và / jalÃnte chandasÃæ kuryÃdutsargaæ vidhivadvahi÷ // iti / pau«amÃsarohiïÅ ca Óuklapak«agataiva / manuvihitaÓuklapak«abÃdhe pramÃïÃbhÃvÃt / a«ÂakÃyÃmityatrÃpi pau«amÃsasyeti sambadhyate / tena pau«ak­«ïëÂamyÃmityartha÷ / Ãpastamba÷-- tai«yÃæ paurïamÃsyÃæ rohiïyÃæ và viramate / tai«yÃmiti rohiïyÃmityanenÃpi sambadhyate pÆrvoktayÃj¤avalkyavÃkyÃt / baudhÃyana÷- ÓrÃvaïyÃmëìhayÃæ vopÃk­tya tai«yÃæ mÃdhyÃæ vots­jet / ëìhyÃmupÃk­tya tai«yÃæ ÓrÃvaïyÃmupÃk­tya mÃghyÃmiti bodhyam / etacca"«aïmÃsÃnadhÅyÅta"iti ÃÓvalÃyanoktamurarÅk­tya / utsarjanaæ prak­tya ÃÓvalÃyana÷-- madhyamëÂakÃyÃmetÃbhyo devatÃbyo 'nnena hutvÃpo 'bhyavayantÅti / anena yadyapi mÃghak­«ïëÂamÅ pratÅyate / tathÃpyatra sÃmÅpyasaptamÅvivak«ayà mÃgyevoktÃ"agnÅ«omÅyeïa carantyuttaravedyÃm"iti vaditi v­ttik­tà vyÃkhyÃtam / ata eva ba¬v­cag­hyakÃrikÃyÃæ mÃghyevoktà / adhyÃyotsarjanaæ mÃghyÃæ paurïamÃsyÃæ vidhÅyate / iti / ete ca pak«Ã÷ svasvag­hyÃnusÃrÃdvyavasthitÃ÷ / sÃmagÃnÃæ tÆtsarjanakÃlamÃha-- gÃrgya÷ siæhe ravau tu pu«yark«e pÆrvÃÇïe vicaredvahi÷ / chandogà militÃ÷ kuryurutsargaæ sarvacchandasÃm // iti / yadà tu siæhasthe sÆrye hasta eva prathamastata÷ pu«yastadà karkaÂasthe pu«ye utsarjanaæ kÃryamityuktam-- chandogag­hyapariÓi«Âe: mÃse prau«Âhapade hastÃt pu«ya÷ pÆrvo bhavedyadà / tadà tu ÓrÃvaïe kuryÃdutsargaæ chandasÃæ dvija÷ // iti / #<{MV-S_100}># prau«Âhapade yo hastastasmÃt pÆrva÷ pu«yo yadi ÓrÃvaïagato bhavet tadà ÓrÃvaïa evotsargaæ kuryÃdityartha÷ / pro«ÂhapadaÓrÃvaïau mÅnÃdisauramÃsÃbhi prÃyeïa karkasiæhayorevÃbhidhÃyakau / te«Ãæ sauramÃnenaivopÃkarmavidhÃnÃt / atyantÃdhyayanaÓÅlÃnÃæ tu kÃlÃntaramuktam-- khÃdirag­hye: pu«ye tÆtsarjanaæ kuryÃdupÃkarmadine 'tha và / iti / e«a ca pak«o"yat svÃdhyÃyamadhÅte 'bdam"itimÃdhavopadarÓitaÓrute÷ Órauta÷ / etacca daivatvÃtpÆrvodÃh­tavacanebhyaÓca sarvai÷ pÆrvÃhïa eva kÃryam / parvaïa÷ sakhaï¬atve saÇgavavyÃpyeva grÃhyamityuktamupÃkarmakÃlanirÆpaïe / asya vedÃdhyayanÃrthaæ pratyabdakartavyatÃmÃha-- kÃtyÃyana÷: pratyabdaæ yadupÃkarma sotsargaæ vidhivat dvijai÷ / kriyate chandasÃæ tena punarÃpyÃyanaæ bhavet // ayÃtayÃmaiÓchandobhiryatkarma kriyate dvijai÷ / krÅcmÃnairapi sadà tatte«Ãæ siddhikÃrakam // iti / ityutsarjanakÃlanirïaya÷ / darÓÃntÃÓvinÃmÃvÃsyà tu abhyaÇge prÃta÷ kÃlavyÃpinÅ grÃhyà / i«e bhÆte ca darÓe ca kÃrttikaprathame dine / yadà svÃtÅ tadÃbhyaÇgasnÃnaæ kuryÃdinodaye // iti brÃhmokte÷ / dÅpadÃne tu prabhÃtavyÃpinÅ grÃhyà / evaæ prabhÃtasamaye tvamÃvÃsyÃæ narÃdhipa! / k­tvà tu pÃrvaïaÓrÃddhaæ dadhik«Åragh­tÃdibhi÷ // dÅpÃn dattvà prado«e tu lak«mÅæ pÆjya yathÃvidhi / svalaÇk­tena bhoktavyaæ sitavastropaÓobhinà // itibhavi«yokte÷ / dinadvayasattve parà / daï¬aikarajanÅyoge darÓa÷ syÃttu pare 'hani / tadà vihÃya pÆrvedyu÷ paredyu÷ sukharÃtrikà / itijyotirvacanÃt / asyÃmevÃpararÃtrÃvalak«mÅni÷sÃraïaæ kÃryam / evaÇgate niÓÅthe tu jane nidrÃrddhalocane / tÃvannagaranÃrÅbhi÷ ÓÆrpaï¬i¬imavÃdanai÷ // ni«kÃÓyate prah­«ÂÃbhiralak«mÅ÷ svag­hÃÇgaïÃt / iti bhavi«yokte÷ / kÃrttikapaurïamÃsÅ tripuradÃhe sandhyÃvyÃpinÅ grÃhyà / #<{MV-S_101}># paurïamÃsyÃæ tu sandhyÃyÃæ kartavyastripurotsava÷ / itibrÃhmokte÷ / phÃlgunapaurïamÃsyÃæ holÃkà / tasyÃæ ca prado«avyÃpinÅ grÃhyà / niÓÃgame tu pÆjyeta holÃkà sarvatomukhÅ / itivacanÃt / iyaæ ca bhadrÃyÃæ na kartavyÃ"bhadrÃyÃæ dve na kartavye"itipÆrvodÃh­tavacanÃt / evaæ ca-- bhadrÃyÃæ vihitaæ kÃryaæ holÃyÃÓca prapÆjanam / itinibandhÃbhÃsavacanaæ heyam / tatra dinadvaye prado«asattve parà pÆrvasya bhadrÃyuktatvÃt / yadà tu pÆrvasyÃmeva prado«avyÃptirbhadrÃyogaÓca bhavati, sÆryodayÃt pÆrvaæ ca yadi holÃkÃdÅpanÃya kiyÃnapi bhadrÃrahita÷ kÃlo 'vaÓi«yate / tadà prado«Ãtikrame 'pi tatraiva kÃryam / ekà yÃmadvayÃdÆrdhvaæ caturdaÓyÃæ yadà bhavet / holÃæ bhadrÃvasÃne ca niÓÅthÃnte 'pi dÅpayet // iti bhavi«yottarÃt / yÃni-- madhyarÃtramatikramya vi«Âe÷ pucchaæ yadà bhavet / prado«e jvÃlayedvahniæ sukhasaubhÃgyadÃyakam // ityÃdivÃkyÃni tÃni nirmÆlÃni / yadà tu pÆrvatra bhadrÃrihata÷ kÃlo na labhyate paratopi ca na prado«avyÃpti÷ tadà pÆrvatraiva bhadrÃpucche kÃryam / p­thivyÃæ yÃni kÃryÃïi ÓubhÃni tvaÓubhÃni ca / tÃni sarvÃïi sidhyanti vi«Âipucche na saæÓaya÷ // iti lallavacanÃt / idaæ ca yadottaratra sÃrddhayÃmÃtrayÃt pÆrvameva paurïa mÃsÅsamÃptistadà j¤eyam / yadà tu tanmità tato 'dhikà và paurïamÃsÅ pratipacca dvitÅyadine v­ddhigÃminÅ tadà pratipatprado«e 'pi sà kÃryà / sÃrddhayÃmatrayaæ pÆrïà dvitÅye divase yadà / pratipad varddhamÃnà tu tadà sà holikà sm­tà // itibhavi«yokte÷ / yÃni tu-- ÓrÃvaïÅ durganavamÅ dÆrvà caiva hutÃÓanÅ / pÆrvaviddhaiva kartavyà ÓivarÃtrirbalerddinam // ityÃdÅni pÆrvaviddhÃvidhÃyakÃni tÃni pÆrvadine bhadrÃbhÃve j¤eyÃni / yadà tu pÆrvadine bhadrà dvitÅyadine candragrahaïaæ tadà pÆrvatraiva bhadrÃpucche holÃkà kÃryeti divodÃsa÷ / anye tu grahaïakÃla evala kÃryà / #<{MV-S_102}># sarve«Ãmeva varïÃnÃæ sÆtakaæ rÃhudarÓane / snÃtvà karmÃïi kurvÅta Ó­tamannaæ virjayet // iti vacanena snÃnottarakartavyatvapratÅterityÃhu÷ / iti holÃkÃnirïaya÷ / ## yadyapi"paurïamÃsyÃæ paurïamÃsyà yajetÃmÃvÃsyÃyÃmamÃvÃsyayà yajeta"itivÃkyÃbhyÃæ sÃÇgau darÓapÆrïamÃsau parvaïi vihitau iti pratÅyate tathÃpi"pÆrvamahardevatà g­hïantyuttaramaharyajeta" "pak«Ãdayoya«ÂavyÃ÷ pak«Ãntà upavastavyÃ"itivÃkyÃntaraikavÃkyatayà parvaïyupakramamÃtraæ tÃbhyÃæ vidhÅyate samÃptistu pratipadyeva / atra devatÃgrahaïamanvÃdhÃnaæ devatÃsaÇkalpaÓca / pak«ÃntÃ÷ = paurïamÃsya÷ pak«Ãdaya÷ = pratipada÷ / vyattyabhiprÃyaæ bahuvacanam / upavÃsa÷ kratvaÇgabhÆtayamaniyamasaÇkalpa÷ / athavà paurïamÃsyamÃvÃsyÃÓabdayo÷ sandhivÃcitvasya vak«yamÃïatvÃt tasya cÃtisÆk«matvenopakramasyÃpi tatra kartumaÓakyatvÃdatra lak«aïayà paurïamÃsyamÃvÃsyÃÓabdÃbhyÃæ parvapratipadrÆpaæ sandhipÃrsvadvayavartti tithidvayaæ k­tsnaprayogÃrthatvena vidhÅyate / evaæ ca"sandhau yajeta"ityatrÃpi sandhiÓabdena tÃd­Óatithidbayameva lak«yate / tathà ca sandhimabhito yajetetyapyanug­hyate / etadevÃbhipretyÃha-- baudhÃyana÷: sÆk«ïatvÃt sandhikÃlasya sandhervi«aya ucyate / sÃmÅpyaæ vi«ayaæ prÃhu÷ pÆrveïÃnhà pareïa và // iti / ubhayathà parvaïyanvÃdhÃnam / tatrÃpi na sampÆrïaæ parvÃnvÃdhÃnakÃla÷ kintu Ãdyaæ bhÃgatrayam / yÃgakÃlastu parvacaturthÃæÓa÷ pratipada ÃdyamaæÓatrayaæ ca / tathÃca-- laugÃk«i÷: trÅnaæÓÃnaupavastasya yÃgasya caturo vidu÷ / dvÃvaæÓÃvuts­jedantyau yÃge ca vratakarmaïi // iti / aupavastasyÃnvÃdhÃnasya / antyau = parvapratipadorantyau bhÃgau÷ yÃge pratipado 'ntyo bhÃgo varjya÷, vratakarmaïi anvÃdhÃne parvaïo 'ntyo bhÃgo varjya ityartha÷ / etacca dvyahasÃdhyatve / sadyaskÃlatve tu parvacaturthe 'Óe 'pyanvÃdhÃnamiti vak«yate / taccÃnvÃdhÃnaæ prÃtareva / "yadaharupavasatho bhavati tadaha÷ pÆrvÃhïa eva prÃtarÃhutiæ hutvÃ"iti gobhilokte÷ / evaæ yÃgo 'pi prÃtareva / #<{MV-S_103}># parvaïo yaÓcaturthÃæÓa ÃdyÃ÷ pratipadastraya÷ / yÃgakÃla÷ sa vij¤eya÷ prÃtarukto manÅ«ibhi÷ // itivacanÃt / prÃtaryajadhvamityÃdiÓruteÓca / prÃtakÃlasca pa¤cadhÃvibhÃgena / lekhÃprabh­tyathÃditye ghaÂikÃstraya eva tu / prÃta÷kÃla iti prokto bhÃgaÓcÃnha÷ sa pa¤cama÷ // itivacanÃt / caturÃdivibhÃge«u-- sa evÃdhyarddhasaæyukta÷ prÃtarityabhidhÅyate // iti / ÃdhunikÃnÃæ tacchabdavyavahÃrastu bhÃkto 'nekÃrthatvasyÃnyÃyyatvÃt / evaæ yÃgÃnvÃdhÃnakÃle nirÆpite yadà tÃvat parvapratipado÷ sampÆrïatvaæ tadà na kaÓcit sandeha÷ / yadà tu tayo÷ khaï¬atvaæ tadà prakÃracatu«Âayam / ÃvartanÃt prÃk Ãvartane và tadÆrddhvaæ và rÃtrau và / tatrÃdye pak«advaye taddine yÃgastatpÆrvedyuranvÃdhÃnam / pÆrvÃhïe vÃtha madhyÃhne yadi parva samÃpyate / upo«ya tatra pÆrvedyustadaharyÃga i«yate // itilaugÃk«ivacanÃt / atra pÆrvÃhïamadhyÃnhaÓabdÃvÃvartanapÆrvabhÃgÃvartanaparau / ÃvartanÃttu pÆrvÃhïo hyaparÃhïastata÷ para÷ / madhyÃhnastu tayo÷ sandhiryadÃvartanamucyate // iti tatprakaraïapaÂhitavacanÃt / evaæ caitatprakaraïapaÂhito 'parÃhïaÓabdo 'pyÃvartanottarabhÃgavacano 'smÃdvacanÃdavagantavya÷ / antyapak«advaye tu yadyapi-- aparÃhïe 'thavà rÃtrau yadi parva samÃpyate / upo«ya tasminnahani ÓvobhÆte yÃga i«yate // itilaugak«ivÃkyÃt sandhidine 'nvÃdhÃya prÃtaryÃga iti aviÓe«eïa pratÅyate tathÃpi aparÃhïasandhau tÃvatparedyuÓcandradarÓanÃbhÃve sandhidine 'nvÃdhÃnaæ prÃtaryÃga÷ / dvitÅyà vimuhÆrtà cet pratipadyÃparÃhïikÅ / anvÃdhÃnaæ caturdaÓyÃæ parata÷ somadarÓanÃt // itibaudhÃyanavacanena candradarÓane sandhidine yÃgasya vihitatvÃt / atra caturdaÓyÃmanvÃdhÃnaæ caturdaÓÅdine ki¤cidamÃvÃsyÃpraveÓa eva bodhyam / yadà caturdaÓÅ yÃmaæ turÅyamanupÆrayet / amÃvÃsyà k«ÅyamÃïà tadaiva ÓrÃddhami«yate // #<{MV-S_104}># iti baudhÃyanokte÷ / ÓrÃddhamanvÃdhÃnasyÃpyupalak«aïam / ata eva mÃdhavena-- caturdaÓyÃæ cutaryÃme amà yatra na d­Óyate / ÓvobhÆte pratipad yatra bhÆte kavyÃdikÅ kriyà // iti baudhÃyanavÃkye amà sampÆrïà na d­Óyate kintu svalpà d­Óyata iti vyÃkhyÃtamiti kecit / hemÃdristu-- caturdaÓÅ ca sampÆrïà dvitÅyà k«ayagÃminÅ / caruri«ÂiramÃyÃæ syÃdbhÆte kavyÃdikÅ kriyà // itivacanÃccaturdaÓyÃmamÃvÃsyÃnanupraveÓe 'pi pratipadi candradarÓaæne caturdaÓyÃmanvÃdhÃya paredyuri«ÂirityÃha / dvitÅyà k«ayagÃminÅti candradarÓanopalak«aïam / rÃtrisandhau tu sarvadÃnvÃdhÃnameva / "aparÃhïe 'thavà rÃtrau"itilaugÃk«ivacanÃt / na caitasyÃparÃhïasandheriva candradarÓanÃbhÃvavi«ayatvam / candradarÓanÃbhÃve sati aparÃhïasandhÃvanvÃdhÃnaæ cet kimu vaktavyaæ rÃtrisandhÃviti kaimutikanyÃyenaiva prÃpte rÃtrisandhiÓÃstrÃnarthakyÃpatte÷ / ata eva na paurïamÃsÅmÃtravi«ayatvamapi / aparÃhïagrahaïenaiva siddhe÷ / atra ca sandhistithisÃmye tÃvadyathÃsthita eva / v­ddhik«ayayostu parvasandhimupakramya viÓe«amÃha-- laugÃk«i÷: tithe÷ parasyà ghaÂikÃstu yÃ÷ syurnyÆnÃstathaivÃbhyadhikÃÓca tÃsÃm / arddhaæ viyojyaæ ca tathà prayojyaæ hÃse ca v­ddhau prathame dine tat // iti / asyÃrtho mÃdhavena spa«ÂÅk­ta÷ / v­ddhi÷ pratipado yÃsti tadarddhaæ parvaïi k«ipet / k«ayasyÃrddhaæ tatà k«i«tvà sandhirnirïÅyatÃæ sadà // iti / k«iptvà nyÆnaæ k­tvetyartha÷ / nanu evaæ yadà pÆrvedyuraparÃhïasandhi÷ paredyuÓca pratipadaÓcaturtha eva bhÃgo 'vaÓi«yate tadà kathaæ sandhiÓÃstrÃnnirïaya÷ paredyuryÃgakÃlÃbhÃvÃt iticet, satyam / sandhiryatrÃparÃhïe syÃdyÃgaæ prÃta÷ pare 'hani / kurvÃïa÷ pratipadbhÃge caturthe 'pi na du«yati // itiv­ddhaÓÃtÃtapena do«ÃbhÃvottyà caturthe 'pi bhÃge prayogavidhÃnÃt / etacca paurïamÃsyÃmÆ / amÃvÃsyÃyÃæ tu candradarÓane yÃgasya ni«edhÃdaparÃhïasandhau yÃga evetyuktam / hemÃdristu "sandhiryatrÃparÃhïe syÃt"ityetannÃr«avacanaæ kintu maï¬anakÃrikeyamiti k­tvà paurïamÃsyÃmapi aparÃhïasandhau yadi paredyuryÃgakÃlo 'sti tadaiva tatra yÃgastadabhÃve tu pÆrvedyurevetyuktavÃn / #<{MV-S_105}># amÃvÃsyÃyà tu candradarÓanene«Âiriti sarvasammatam / ata eva tatra prÃyaÓcittamuktamÆ-- kÃtyÃyanena: yajanÅye 'hni somaÓcedvÃruïyÃæ diÓi d­Óyate / tatra vyÃh­tibhirhutvà daï¬aæ dadyÃddvijÃtaye // iti / na caivaæ caturdaÓyÃmapi candradarÓanasambhavÃttatra ca"yadaivainaæ na purastÃt paÓyat, tarhyevopavaset"iti gobhilenÃnvÃdhÃnasya paryudastatbÃt kathaæ tatra tadanu«ÂhÃnamiti vÃcyam / "aÇgaguïavirodhe ca tÃdarthyÃt" (a. 12 pÃ. 2 adhi. 9) iti nyÃyenaitÃd­Óe vi«aye tatrÃpyaÇgabhÆtÃnvÃdhÃnÃnu«ÂhÃnaucityÃt / ata eva Óruti÷"taddhaike d­«Âvopavasanti"iti / Ãpastambo 'pi upavasedityanuv­ttau-- yadaharna d­Óyate tadaharamÃvÃsyÃæ Óvo na dra«ÂÃra iti veti / na ca taittirÅyabrÃhmaïe: e«Ã vai sumanÃnÃme«ÂiryamabhiyajÃnaæ paÓcÃccandmÃbhyudetyasminnevÃsmai loke 'rdhukaæ bhavati iti / tathà aitareyibrÃhmaïe-- purastÃdamÃvÃsyÃyÃæ candramasaæ yudapaiti tadyajate / iti candrodaye yÃgavidhÃnasya prÃÓastyÃvagamÃt kathaæ tatra yÃgani«edha iti vÃcyam / atrÃbhyudayamÃtraÓravaïÃttasya ca pratipadyapi sambhavÃnnaitasya candradarÓanadine yÃgakartavyatÃparatvamiti kecit / tanna / abhipÆrvasya udayate÷ pratyak«adarÓanaparatvÃt / ata eva Órutyantare 'pi"sa e«a Ãhutibhyo jÃta÷ paÓcÃddad­Óe"itispa«Âaæ candradarÓane 'pi yÃgapratÅtistasmÃcchÃstrÅyadarÓanÃbhiprÃyÃïyetÃnÅti hemÃdri÷ / vastutastu rÃtrisandhau candradarÓanadine 'pi yÃgÃnu«ÂhÃnasya pÆrvaæ sÃdhitatvÃttadvi«ayÃïÅti yuktam / mÃdhavÃpastambabhëyÃrthasaÇgrahakÃrÃdayastu pÆrvodÃh­tataittirÅyaitareyivÃkyÃbhyÃmÃpastambÃsvalÃyanaÓÃkhinÃmaparÃhïasandhau candradarÓana eva yÃga÷ / tadanye«Ãæ tu baudhÃyanakÃtyÃyanÃdÅnÃæ candradarÓane yÃgo na bhavatye vetyÃhu÷ / sm­tyarthasÃre tu sandhiÓÃstreïaiva sarvadà nirïayastenÃparÃhïasandhÃvapi sarvadÃnvÃdhÃnameva / yÃni tu candradarÓanadine yÃgani«edhavacanÃni tÃni tasyaivopolabdakÃni na tu nirïÃyakÃnÅtyuktam / #<{MV-S_106}># nanvevaæ yÃgakÃlanirïaye kriyamÃïe tithiv­ddhyà kadÃcit pak«av­ddhau pÆrvayajanÅyadinÃtsaptadaÓe 'hanyapi yÃga÷ prasajyate / tacca-- «o¬aÓe 'hanyabhÅ«Âe«Âirmadhyà pa¤cadaÓe 'hani / caturdaÓe jaghanye«Âi÷ pÃpà saptadaÓe 'hani // ityÃpastambavavacanena viruddhamiti cet, na / i«ÂigrahaïasyÃnvÃdhÃnaparatvÃt / yÃgaparatve caturdaÓe 'hani yÃgÃprÃptestatra jaghanyottyanupapatte÷ / ataÓca v­ddhisÃmÃnyak«aye«u «o¬aÓapa¤cadaÓacaturdaÓadine«u krameïÃnvÃdhÃnamitivÃkyÃrtha÷ / saptadaÓe 'nvÃdhÃnani«edhastu nityÃnuvÃdastatra tasya kathamapyaprÃpte÷ / ata eva baudhÃyana÷-- atrÃpavasathasya sthÃnÃni caturdaÓÅ pa¤cadaÓÅ «o¬aÓÅ na tu trayodaÓÅ saptadaÓÅti / yatraupavasathaæ karma yajanÅyÃt trayÃdaÓam / bhavet saptadaÓaæ vÃpi tatprayatnena varjayet // iti / idaæ «o¬aÓÃdidine«u anvÃdhÃnaæ hyahakÃlatve boddhavyam / sadyaskÃlatve tu saptadaÓe 'pi dine 'nvÃdhÃnaæ bhavatyeva / tacca sadyaskÃlatvaæ paurïamasÅviÓe«e ityuktaæ-- kÃtyÃyanena: sandhiÓcet saÇgavÃdÆrddhvaæ prÃkparyÃvartanÃdrave÷ / sà paurïamÃsÅ vij¤eyà sadyaskÃlavidhau tithi÷ // idaæ ca sadyaskÃlatvaæ vaikalpikam / anvÃhitiÓcÃstaraïopavÃsau pÆrvedyurete khalu paurïamÃsyÃm / ÃvartanÃt prÃk yadi parvasandhi÷ sadyastadà và kriyate samasta÷ // iti saÇgrahokte÷ / evaæ ca"pÆrvo paurïamÃsÅmuttarÃæ vopavaset"ityupakramya"sadyo và prÃta÷"iti sÃmÃnyata÷ paurïamÃsyÃmuktaæ sadyastvamÃvartanaprÃksandhivi«ayamevopasaæharttavyam ekaÓrutikalpanÃlÃghavÃt / etacca vÃjasaneyivyatiriktavi«ayam / te«Ãæ tu-- madhyandinÃt syÃdahanÅha yasmin prÃk parvaïa÷ sandhiriyaæ t­tÅyà / sà kharviækà vÃjaseneyimatyà tasyÃmupo«yÃtha paredyuri«Âi÷ // iti bëyÃrthasaÇgrahakÃreïa tatrÃpi dvyahakÃlatokte÷ / iyaæ t­tÅyeti / atreyamiti paurïamÃsyevocyate na tvamÃvÃsyà asyà evÃparÃhïarÃtrisandhibhyÃæ pÆrvaæ dvaividhyÃbidhÃnÃt / ata eva pairæïamÃsÅmevopakramya-- kharvikÃæ t­tÅyÃæ vÃjaseneyina÷ samÃmananti / ityÃpastambenoktam / #<{MV-S_107}># idamapi dvyahakÃlatve pratipatt­tÅyÃæÓalÃbha eva na caturthÃæÓalÃbhe tasyÃparÃhïasandhÃveva"sandhiryadyaparÃhïe syÃt"itivÃkyena vihitatvÃditi / atra ca yadà parvasandhau i«Âistadà antima÷ padÃrtha÷ pratipadyeva anu«Âheya÷ / pratipadyapravi«ÂÃyÃæ yadi ce«Âi÷ samÃpyate / puna÷ praïÅya k­tsne«Âi÷ kartavyà yÃgavittamai÷ // iti gÃrgyokte÷ praïÅya agnimitiÓe«a÷ / iti prak­te÷ kÃlanirïaya÷ / ## tatra darÓapÆrïamÃsavik­tÅnÃmi«ÂipaÓubandhÃdÅnÃmatideÓato dvyahakÃlaprÃptau-- yada«Âyi paÓunà somena và yajeta so 'mÃvÃsyÃæ paurïamÃsyÃæ và yajeta / iti vacanena sadyaskÃlatà vidhÅyate / tathà darÓavik­tau paurïamÃsyapi pÆrïamÃsavik­tÃvamÃvÃsyÃpi ityavyavasthà ca vidhÅyata iti vyutpÃditaæ pa¤camopÃntye / baudhÃyanastu nak«atre vetyadhikaæ nak«atramapyÃha / tacca k­ttikÃdiviÓÃkhÃntam / k­ttikÃ÷ prathamaæ viÓÃkhe uttamaæ tÃni devanak«atrÃïi te«u kurvÅta yatkÃrÅ syÃt / iti taittirÅyaÓrute÷ / revatÅ ca / "yatki¤cÃrvÃcÅnaæ somÃttadrevatyÃæ kurvÅta"iti tatraivokte÷ / etacca na darÓapÆrïamÃsau prati pravartate prÃkaraïikena niravakÃÓena paurïamÃsyÃdikÃlenÃnÃrabhyÃdhÅtasya sÃvakÃÓasya nak«atrasya päcadaÓyena sÃptadaÓyasya dÅk«aïÅyÃsvareïopÃæÓutvasyeva bÃdhitvÃt / tatra parvaïi viÓe«a÷ / paurïamÃsyamÃvÃsyÃÓabdayo÷ / ya÷ paramo viprakar«a÷ sÆryÃcandramasau÷ sà paurïamÃsÅ ya÷ para÷ sannikar«a÷ sÃmÃvÃsyà / iti gobilavacanÃt paramasannikar«aviprakar«ak«aïavÃcitvÃgate÷, tatra ca sÃÇgaprayogÃnu«ÂhÃnÃsambhavÃd"yadÅ«ÂyÃ"iti vÃkyena paurïamÃsyamÃvÃsyÃpadalak«itayo÷ sandhimadahorÃtrayorvik­tervidhÃnÃdÃvartane tata÷ prÃgvà / parvasandhau ca prak­terapi tatraiva vidhÃnÃdyugapatprak­tivik­tyo÷ prasaktau prak­te÷ pÆrvedyu÷ prÃrabdhatvÃdantarà karmÃntarÃnu«ÂhÃnÃsambhavÃt prak­tau ca prÃta÷kÃlasyaupadeÓikatvÃt prak­tiæ k­tvà vik­ti÷ kartavyeti yÃj¤ikà Ãhu÷ / nyÃyamÆlakameva vÃkyaæ codÃharanti-- ÃvartanÃtprÃk yadi parvasandhi÷ k­tvà tu tasmin prak­tiæ vik­tyÃ÷ / #<{MV-S_108}># tadaiva yÃga÷ parato yadi syÃ- ttasmin vik­tyÃ÷ prak­te÷ paredyu÷ // iti / na cÃvartanÃt parata÷ sandhau vik­te÷ prÃthamye prak­teraupadeÓikÃnvÃdhÃnakÃlabÃdha÷ syÃditi vÃcyam / anvÃdhÃnasyÃÇgatvena tatkÃlasya pradhÃnÃÓritena vik­tikÃlena"aÇgaguïavirodhe ca tÃdarthyÃt" (a. 12 pÃ. 2 adhi. 9) itinyÃyena bÃdhasyocitatvÃt / evaæ sutyà yadyapyapÆrvà tathÃpi tadahareva kartavyà yadÅ«ÂyaætivacanÃt / Ãgrayaïaæ tu paurïamÃsÃtprÃk darÓÃttu param / yasmin kÃle 'mÃvÃsyà sampadyeta taye«ÂvÃthaitayà yajeta yadi paurïa mÃsÅ syÃttaye«ÂyÃtha pÆrïamÃsena yajate / iti Órute÷ / etayà Ãgrayaïe«Âayà / paurïamÃsÃtprÃk Ãgrayaïaæ tu sadyaskÃlapaurïaæmÃsÅvi«ayamiti hemÃdri÷ / mÅmÃæsakÃstu vik­tikÃlamanyathà vadanti / tathà hi-- somasya vai rÃj¤o 'rdhamÃsasya rÃtraya÷ patnaya Ãsan tÃsÃmamÃvÃsyÃæ paurïamÃsÅæ ca nopait / itiÓrutau tacchabdanirdi«ÂarÃtryo÷ paurïamÃsyamÃvÃsyÃÓabdaprayogà dÃgopÃlÃÇganaæ tathÃprasiddheÓca tithivÃcakatvÃvagate÷ / gobhilasÆtrasya tvekadeÓav­ttinimittapratipÃdanÃrthatvenÃpyupapatte÷ k«aïÃbhidhÃnaparatvÃbhÃvÃdÃvartanatatpÆrvasÃdhyaudayikaparvaïa÷ prak­tyavaruddhatvÃt pÆrvaparvaïi prÃtastadabhÃve 'pi audayikapradhÃnakÃlenÃtideÓikaprÃta÷ kÃlabÃdhasyocitatvÃt pÆrvaparvaïyeva vik­tyanu«ÂhÃnamiti / iti ÓrÅmatsakalasÃmantacakracƬÃmaïimarÅcima¤jarÅnÅrÃjitacaraïakamala-ÓrÅmanmahÃrÃjÃdhirÃjapratÃparudratanujaÓrÅmanmadhukarasÃhusÆnucaturudadhivalayavasundharÃh­dayapuï¬arÅkavikÃsadinakaraÓrÅmanmahÃrÃjÃdhirÃjaÓrÅvirasiæ hodyojitahaæsapaï¬itÃtmajaparaÓurÃmaïiÓrasÆnusakalavidvyÃpÃrÃvÃrapÃrÅïadhurÅïajagaddÃridvyamahÃgajapÃrÅndrav idvajjanajÅvÃtuÓrÅmanmitramiÓrak­te vÅramitrodayanibandhe samayaprakÃÓe parvanirïaya÷ / #<{MV-S_109}># ## tatra grahaïasvarÆpaæ sÆryasiddhÃnte-- chÃdako bhÃskarasyenduradha÷ stho ghanavadbhavet / bhÆcchÃyÃæ prÃÇmukhaÓcandro viÓatyasya bhavedasau // asyaubÃskarasya / asau = uparÃga÷ / yadÃdho 'vasthita indurbhÃskarasya chÃdako bhavettadà sÆryoparÃga÷ / yadà prÃcyÃæ gacchaæÓcandra÷ pratyagavasthitasÆryaprayuktabhÆcchÃyÃæ praviÓati tadà candroparÃga ityartha÷ / barÃhasaæhitÃyÃmapi: bhÆcchÃyÃæ svagrahaïe bhÃskaramarkagrahe ca praviÓatÅndu÷ / iti / svagrahaïe = candragrahaïe / bhÃskaraæ praviÓati = bhÃskaraæ chÃdayatÅtyartha÷ / grahaïakÃlamÃha-- v­ddhagÃrgya÷: pÆrïimÃpratipatsandhau rÃhu÷ sampÆrïamaï¬ala÷ / grasate candramarkaæ ca darÓapratipadantare // iti / kÃlavibhÃgo brahmasiddhÃnte-- yÃvÃn kÃla÷ parvaïo 'nte tÃvÃn pratipadÃdima÷ / ravÅndugrahaïÃnehà supuïyo miÓraïÃdbhavet // iti / grahaïamardhaæ parvÃntabhÃge arghaæ pratipadÃdibhÃge bhavati / parvapratipatsandhau grahaïasya madhya ityartha÷ / anehà = kÃla÷ / atra snÃnamÃvaÓyakam-- candrasÆryagrahe snÃyÃtsÆtake m­take 'pi ca / asnÃyÅ m­tyumÃpnoti snÃyÅ pÃpaæ na vindati // iti laiÇgÃt / prahaïe saÇkrame caiva na snÃyÃdyadi mÃnava÷ / saptajanmÃni ku«ÂhÅ syÃt du÷khabhÃgÅ ca jÃyate // iti v­ddhavaÓi«ÂhenÃkaraïe do«okteÓca / snÃnajalaniyamo-- mahÃbhÃrate: gaÇgÃsnÃnaæ prakurvÅta grahaïe candrasÆryayo÷ / mahÃnadÅ«u cÃnyÃsu snÃnaæ kuryÃdyathÃvidhi // iti / atra yathÃvidhÅtigrahaïÃt yat sm­tiratnÃvalyÃmuktametadamantrakaæ snÃnamiti tat parÃstam / gaÇgÃstisra÷ / tisro nadyo mahÃpuïyà veïÅ godà ca jÃhnavÅ / (*)gÃæ harÅÓÃÇgata÷ prÃptà gaÇgà iti hi kÅrttitÃ÷ // __________ (*) kÃlamÃdhave tu gÃæ harÅÓÃÇghikÃt iti pÃÂha÷ / hariÓceÓaÓca harÅÓau / aÇghri÷ pÃda÷ kaæ Óira÷ / aÇghriÓca kaæ ca aÇghrikam / hare÷ padÃdÅÓvarasya Óiraso gÃæ bhÆmiæ prÃptà gaÇgà / yadyapi jÃhnavyeva tÃd­sÅ, na tu veïÅgode / tathÃpi "chatriïo yÃnti' nyÃyena jÃhavyà sahanirdi«Âayostayorapi gaÇgÃtvamaviruddhamiti vyÃkhyÃtaæ ca / __________ #<{MV-S_110}># iti brahmapurÃïÃt / gÃæ p­thvÅm / gaÇgÃdharÃæsata iti kvaciduttarÃrddhÃdi÷ / mahÃnadya÷ = samudragÃminya÷ sarasvatÅnarmadÃdyÃ÷ / mahÃnadya÷ samudragÃ÷ iti vacanÃt / ÓaÇkha÷-- vÃpÅkÆpatìÃge«u giriprasravaïe«u ca / nadyÃæ nade devakhÃte sarasÅ«u dh­tÃmbuni // u«ïodakena và kuryÃhnrahaïe candrasÆryayo÷ / iti / u«ïodakamÃturasya / Ãdityakiraïai÷ pÆtaæ puna÷ pÆtaæ ca vahninà / ato vyÃdhyÃtura÷ snÃyÃhnrahaïe 'pyu«ïavÃriïà // iti vyÃghrokte÷ / apirbhinnakrama÷ / u«ïavÃriïÃpÅtyartha÷ / atha và vak«yamÃïayamavacane uparÃgaprÃkpaÂhitajananÃdisamuccayÃrtha÷ / yattu-- m­te janmani saÇkrÃntau grahaïe candrasÆryayo÷ / asp­ÓyasparÓane caiva na snÃyÃdu«ïavÃriïà // iti yamavacanaæ tadanÃturavi«ayam / vyÃsa÷-- sarvaæ gaÇgÃsamaæ toyaæ sarve brahmasamà dvijÃ÷ / sarvaæ bhÆmisamaæ dÃnaæ grahaïe candrasÆryayo÷ // iti / atra jalamÃtrasya gaÇgÃsamatvoktyà prÃÓastyÃbhidhÃnenÃvihitasya stutyÃnarthakyÃdarthavÃdeva yena kenÃpi jalena snÃyÃditi vidhirunneya÷ / jale puïyÃtiÓayakramamÃha-- mÃrkaï¬eya÷: bhÆmi«Âhamuddh­tÃt puïyaæ tata÷ prasravaïodakam / tato 'pi sÃrasaæ puïyaæ tata÷ puïyaæ nadÅjalam // tÅrthatoyaæ tata÷ puïyaæ mahÃnadyambu pÃvanam / tatastu paramaæ gÃÇgaæ puïyaæ puïyastato 'mbudhi÷ // ÓÅtamu«ïodakÃt puïyamapÃrakyaæ parodakÃt / iti / atra bhÆmi«ÂhÃde÷ puïyÃtiÓayatvastutirbhÆmi«ÂhÃdyasambhava uddh­tÃdividhyunnayanÃrthà na tu guïaphalasambandha÷ / snÃnaphalamÃtrÃrthino gaÇgÃkÆpasamavÃye kÆpe 'pi snÃnaprasaÇgÃt / mÃsaviÓe«e tarthiviÓe«Ãt puïyÃtiÓayo-- #<{MV-S_111}># devÅpurÃïe: kÃrttike grahaïaæ Óre«Âhaæ gaÇgÃyamunasaÇgame / mÃrge tu grahaïaæ Óastaæ devikÃyÃæ mahÃmune! // pau«e tu narmadà puïyà mÃghe sannihità Óubhà / phÃlgune varuïà puïyà caitre puïyà sarasvatÅ // vaiÓÃkhe tu mahÃpuïyà candrabhÃgà saridvarà / jye«Âhaæ tu kauÓikÅ puïyà ëìhe tÃpikà nadÅ // ÓrÃvaïe sindhunÃmà tu tathà bhÃdre tu gaï¬akÅ / ÃÓvine sarayÆ÷ Óre«Âheti / gaÇgÃyamunamityatraikavadbhÃva÷ / "sarvo dvandvo vibhëaikavadbhavati"iti vavacanÃt / devikà devaheti ayodhyÃmaï¬ale prasiddhà / sannihatyà = kuruk«etram / yadyapi pau«e tu narmadà puïyetyÃdau deÓaprÃdhÃnyaæ pratÅyate tathÃpi"kÃrttike grahaïaæ Óre«Âhaæ"ityupakramÃnurodhÃt sarvatra grahaïasyaiva prÃdhÃnyamanusandheyam / uparÃgaviÓe«e tÅrthaviÓe«astatraiva-- godÃvarÅ mahÃpuïyà candre rÃhusamanvite / sÆrye ca rÃhuïà graste tamobhÆte mahÃmune! // narmadÃtoyasaæsparÓÃt k­tak­tyà bhavanti te / iti / mÃtsye-- gaÇgà kanakhalaæ puïyaæ prayÃga÷ pu«karaæ tathà / kuruk«etraæ tathà puïyaæ rÃhugraste divÃkare // tatraiva-- daÓajanmak­taæ pÃpaæ gaÇgÃsÃgarasaÇgame janmanÃæ tu sahasreïa yatpÃpaæ samupÃrjitam / tannaÓyet sannihatyÃyÃæ rÃhugraste divÃkare / iti / vÃraviÓe«e grahaïe cÆcamaïiyogamÃha-- vyÃsa÷: sÆryaævÃre ravergrÃsa÷ some somagrahastathà / cacamaïiriti khyÃtastatrÃnantaphalaæ labhet // prabhÃsakhaï¬e-- gÃvo nÃgÃstilà dhÃnyaæ ratnÃni kanakaæ mahÅm / sampradÃya kuruk«etre yatphalaæ labhyate narai÷ // tadindugrahaïe 'mbhodhau snÃnÃdbhavati «a¬guïam / atra kuruk«etre yat phalaæ labhyate iti siddhavannirdeÓÃnupapattyà kuruk«etre gavÃdi dadyÃditi vidhirunneya÷ / #<{MV-S_112}># uparÃge ca ÓrÃddhamÃvaÓyakam / sarvasvenÃpi kartavyaæ ÓrÃddhaæ vai rÃhudarÓane / akurvÃïastu nÃstikyÃt paÇke gauriva sÅdati // iti mahÃbhÃratokte÷ / yattu-- viÓi«Âe brÃhmaïe prÃpte sÆryendugrahaïe 'yane / janmark«agrahapŬÃsu ÓrÃddhaæ kurvanti cecchayà // iti vacanaæ taduktavacanavirodhÃdicchayà cetyanvayena"ÓrÃddhaæ prati ruciÓca"ityetatsvatantrecchÃkÃlapratipÃdakavacanasamÃnÃrthamityavirodha÷ / ÓrÃddhaæ prak­tya-- kÆrmapurÃïe 'pi: naimittikaæ tu kartavyaæ grahaïe candrasÆryayo÷ / bÃndhavÃnÃæ ca maraïe nÃrakÅ syÃttato 'nyathà // iti / dÃnamapyÃvaÓyakam-- ayanÃdau sadà deyaæ dravyami«Âaæ g­he ca yat / «a¬aÓÅtimukhe caiva vimok«e candrasÆryayo÷ // itiÓÃtÃtapÅye sadÃÓrute÷ / etacca snÃnÃdi rÃtrÃvapi kÃryam / yathà snÃnaæ ca dÃnaæ ca sÆryasya grahaïe divà / somasyÃpi tathà rÃtrau snÃnaæ dÃnaæ vidhÅyate / itidevalokte÷ / dÃnaæ ca ÓrÃddhasyÃpyupalak«aïam / naktaæ tu varjayecchrÃddhaæ rÃhoranyatra sÆtake / iti vÃyupurÃïÃt / snÃnaæ dÃnaæ tapa÷ ÓrÃddhamanantaæ rÃhudarÓane / ÃsurÅ rÃtriranyatra tasmÃttÃæ parivarjayet // sandhyÃrÃtryorna kartavyaæ ÓrÃddhaæ khalu vicak«aïai÷ / dvayorapi ca kartavyaæ yadi syÃdrÃhudarÓanam // itiÓÃtÃtapavi«ïuvacanÃbhyÃæ ca / etaccha malamÃse 'pi kÃryam / candrasÆryagrahe caiva maraïe putrajanmani / malamÃse 'pi deyaæ syÃddattamak«ayakÃrakam // iti mÃtsyokte÷ / atra ca kÃmyamapi snÃnÃdikaæ kÃryam / u«asyu«asi yat snÃnaæ sandhyÃyÃmudite ravau / candrasÆryoparÃge ca prÃjÃpatyena tatsamam // iti dak«okte÷ / #<{MV-S_113}># rÃhudarÓanadattaæ hi ÓrÃddhamÃcandratÃrakam / guïavat sarvakÃmÅyaæ pitÌïÃmupati«Âhate // iti vi«ïÆkte÷ / bhÆmirgÃæva÷ suvarïaæ và dhÃnyaæ và yadyadÅpsitam / tatsarvaæ grahaïe deyamÃtmana÷ Óreya icchatà // itimahÃbhÃratokteÓca / ete«Ãæ kÃlaviÓe«a÷ sm­tyantare-- grasyamÃne bhavetsnÃnaæ graste homo vidhÅyate / mucyamÃne bhaveddÃnaæ muktau snÃnaæ vidhÅyate // iti / homa÷ surÃrcanasyÃpyupalak«aïam / snÃnaæ syÃduparÃgÃdau madhye homasurÃrcane / iti brahmavaivartat / ÓrÃddhaæ ca homottaraæ kÃryam / snÃnaæ vidhÃya gaÇgÃdau prÃïÃyÃmaæ ca tarpaïam / gÃyatryÃÓca japaæ k­tvà tilahomaæ samÃcaret // vyÃh­tigrahamantraiÓca svaÓÃkhoktaistu Óaktita÷ / ÃmaÓrÃddhaæ tata÷ kÃryaæ «a¬daivatyaæ viÓe«ata÷ // dÃnaæ dadyÃdyathÃÓaktihiraïyÃnnagavÃæ bhuva÷ / iti candraprakÃÓe sm­tyantarokte÷ / yattu brahmapurÃïe snÃnÃdi prak­tya-- upamarde lak«aguïaæ grahaïe candrasÆryayo÷ / puïyaæ koÂiguïaæ madhye muktikÃle tvanantakam // iti / tata ÃdimadhyÃvasÃne«u yadyad vihitaæ tasya tasya phalÃdiÓayÃrthamiti mÃdhava÷ / yattu vyÃsavacanam-- tridaÓÃ÷ sparÓasamaye t­pyanti pitarastathà / manu«yà madhyakÃle tu mok«akÃle tu rÃk«asÃ÷ // iti / tat snÃnÃdyapek«ayottamamadhyamÃdhamakÃlaparam / upamarde lak«aguïamiti kÃlÃntaramityanye / snÃnÃkaraïe karmÃntarÃnadhikÃroæ brahmapurÃïe-- ÃÓaucaæ jÃyate nÌïÃæ grahaïe candrasÆryayo÷ / rÃhusparÓe dvayo÷ snÃtvà dÃnÃdau kalpate nara÷ // iti / kalpate = adhikÃrÅbhavatÅtyartha÷ / sarve«Ãmeva varïÃnÃæ sÆtakaæ rÃhudarÓane / snÃtvà karmÃïi kurvÅta- iti«aÂrtriÓanmatÃcca / snÃnaæ ca sacailam / sarve«Ãmeva varïÃnÃæ sÆtakaæ rÃhusÆtake / sacailaæ tu bhavetsnÃnam-- #<{MV-S_114}># itiv­ddhavaÓi«Âhokte÷ / rÃhusÆtake = = parÃge / sacailatvaæ muktisnÃne 'pyaviÓe«Ãt / grahaïe ÓÃvamÃÓaucaæ vimuktau sautikaæ sm­tam / tayo÷ samparkamÃtreïa upasp­Óya kriyÃkrama÷ // iti brahmÃï¬apurÃïe saæsparÓavimuktyo÷ ÓÃvajananÃÓaucottyà tannimittasanacailasnÃnÃdidharmaprÃptyavagateÓca / etena muktisnÃnameva sacailamiti madanaratnamataæ pratyuktam / rajasvalÃpi tÅrthoddh­tavÃriïà snÃyÃt / na sÆtakÃdido«o 'sti graste homajapÃdi«u / graste snÃyÃdudasyÃpi tÅrthÃduddh­tya vÃriïà // itibhÃrgavÃrcanadÅpikÃyÃæ sÆryodayanivandhavacanÃt / snÃnavidhistu-- snÃne naimittike prÃpte nÃrÅ yadi rajasvalà / pÃtrÃntaritatoyena snÃnaæ k­tvà vrataæ caret // ityÃdirmitÃk«arÃyÃm / tadaha÷ pratyÃbdikaptÃptau madanapÃrijÃte-- gobhila÷: daÓeæ ravigrahe pitro÷ pratyÃbdikamupasthitam / annenÃsambhave hemnà kuryÃdÃmena và suta÷ // iti / atra darÓaravipit­sutaÓabdÃ÷ pradarÓanÃrthÃ÷ / nyÃyasÃmyÃt / tena candragrahaïe 'pi sapiï¬ÃdivÃr«ikamannÃdinà taddina eva kÃryamiti madanapÃrijÃta eva vyÃkhyÃtam / evameva p­thvÅcandrodayanirïayÃm­taprayogapÃrijÃte«u / yÃni tu kaiÓcitpaÂhayante-- grastodaye yadà candre pratyabdaæ samupasthitam / taddine copavÃsa÷ syÃt pratyabdaæ tu pare 'hani // tathÃ-- grastÃvevÃstamÃnaæ tu ravÅndÆ prÃpnuto yadi / pratyabdaæ tu tadà kÃryaæ pare 'hanyeva sarvadà // grahaïÃttu dvitÅye 'nhi rajodo«Ãttu pa¤came / iti / te«Ãæ d­ÓyamÃnasm­ti«u nibandhe«u cÃdarÓanÃdyÃvanmÆlopalambhanamananu«ÂhÃnalak«aïamaprÃmÃïyam / darÓasaÇkrÃntyÃdiÓrÃddhakÃle uparÃge tu upa rÃgaÓrÃddhenaiva siddhi÷ prasaÇgÃt kÃmyena ca nityasya / etaccoparÃgati mittaæ snÃnÃdi jananÃdyÃÓaucamadye 'pi kÃryam / sÆtake matake caiva na do«o rÃhudarÓane / tÃvadeva bhavecchuddhiryÃvanmuktirna d­Óyate // iti laiÇgokte÷ / na caivam-- candrasÆryagrahe snÃyÃtsÆtake m­take 'pi và / #<{MV-S_115}># asnÃyÅ m­tyumÃpnoti snÃyÅ pÃpaæ na vindati // iti laiÇga eva pÆrvavacanÃnarthakyamiti vÃcyam / gobalÅvardanyÃyena và jananamaraïayorapi p­thaÇnimittatvapratipÃdanaparatayà và snÃnÃkaraïe 'ni«ÆviÓe«apratipÃdanaparatayà và sÃrthakatvÃt / etenÃÓauca uparÃge snÃnameva kÃryaæ na dÃnaÓrÃddhÃdÅti jÅmÆtavÃhanamatamapÃstam / aviÓe«eïa ÓuddhyabhidhÃnÃt / yÃvattÃvacchabdÃbhyÃæ sparÓÃdimok«ÃntavyÃpiÓuddhyabhi dhÃnaæ snÃnamÃtrÃrthatve 'narthakaæ syÃt snÃnasya sparÓakÃlÅnatvÃt / sarve varïÃ÷ sÆtake 'pi m­take rÃhudarÓane / snÃtvà ÓrÃddhaæ prakurvÅærandÃnaæ ÓÃÂhyavivarjitam // itikÃlÃdarÓamadanaparijÃtacandraprakÃÓalikhitavacanavirodhÃcca / grahaïe ÓÃvamÃÓaucaæ vimuktau sautikaæ sm­tam / tayo÷ samparkamÃtreïa upasp­Óya kriyÃkrama÷ // ityanekasÃpek«akramavidhyanupapatteÓca / yattu saævatsarapradÅpÃdi«u vacanam-- sÆtake m­take caiva na dau«o rÃhudarÓane / snÃnamÃtraæ tu kartavyaæ dÃnaÓrÃddhavivarjitam // iti / tadà yadi samÆlaæ tarhiæ vikalpa÷ / vastuto nirmÆlam prayogapÃrijÃte 'pyalisranÃt dÃnaÓrÃddhavivarjitamitivaiyarthyÃcca / kÃmyaæ mahÃdÃnÃdi ÃÓaice na bhavati / tasyÃnaimittikatvÃt / na hyuparÃge nimitte mahÃdÃnÃdi vidhÅyate kintu saÇkrÃntyÃdÃvivÃÇnabhÆta uparÃgakÃle / kÃlasandaæÓaprÃyapÃÂhÃduparÃgasya / "sarve varïÃ"ityaÇgirovacanena sÆtakam­takanimittÃÓuddhi«yudÃsena Óuddhe÷ karmaviÓe«ÃrthatvÃvadhÃraïÃcca / atra viÓi«ÂasampradÃnÃbhÃve jÃtimÃtrabrÃhmaïe 'pi deyamityÃha-- baudhÃyana÷: aÓrotriya÷ Órotriyo và pÃtraæ vÃpÃtrameva và / viprabruvo 'pi và vipro grahaïe dÃnamarhati // iti / aÓrotriyo 'na dhÅtaveda÷ / "ÓrotriyaæÓchando 'dhÅta" (5 / 2 / 84) iti tadadhyetari ÓrotriyamitinipÃtanÃt / pÃtraæ"na vidyayÃ"ityÃdi prasiddham (*) / __________ (*) na vidyayà kevalayà tapasà vÃpi pÃtratà / yatra v­ttamime cobhe taddhi pÃtraæ prakÅrtitam // itiyÃj¤avalkyoktam / __________ viprabuvalak«aïaæ «a¬triæÓanmate-- garbhÃdhÃnÃdisaæskÃravedopanayanairyuta÷ / nÃdhyÃpayati nÃdhÅte sa bhavedbrÃhmaïabruva÷ // iti / #<{MV-S_116}># vedagrahaïottarabhÃvisaæskÃralopÃdadhyÃpanÃdÃvaniyamÃccÃsya ÓrotriyÃjjaghanyatvam / atra vipro jÃtimÃtrabrÃhmaïa÷ / gÃyatrÅsÃramÃtrà ye sandhyÃmÃtrayutÃÓca ye / aj¤ÃnÃ÷ k­«ikarmÃïo brÃhmaïà nÃmadhÃrakÃ÷ // iti caturviÓatimatÃt / atra ca na tulyavadvikalpa÷ / samamabrÃhmaïe dÃnaæ dviguïaæ brÃhmaïabruve / Órotriye ÓatasÃhasraæ pÃtre tvÃnantyamaÓnute // iti dak«eïa phalatÃratamyokte÷ / yattu-- ayane vi«uve caiva grahaïe candrasÆryayo÷ / pÃtrabhÆtÃya viprÃya bhÆrmi dadyÃt sadak«iïÃm // ityuparÃge pÃtravidhÃnaæ tat kÃmyadÃnaparam / kÃbhyadÃnaæ prakramyÃbhidhÃnÃt bhÆmigrahaïasyopalak«aïatvÃt / bhÆmidÃnaæ pÃtra eveti niyamaparaæ và vacanam / anyathà lak«aïÃpatte÷ / uparÃgakÃle pakvamannaæ parityÃjyam / "sÆtakÃnnaæ ca varjayet"iti grahaïaæ prakamya v­ddhavaÓi«Âokte÷ / annamupavkam / sarve«Ãmeva varïÃnÃæ sÆtakaæ rÃhudarÓane / snÃtvà karmÃïi kurvÅta Ó­tamannaæ vivarjayet // iti «aÇtriæÓanmatÃt / uparÃgÃntaritamapi varjyam / navaÓrÃddhe«u yacchi«Âaæ grahaparyu«itaæ ca yat / iti mitÃk«arÃyÃæ sm­te÷ / kvacit pratiprasavamÃha-- medhÃtithi÷: ÃranÃlaæ payastakraæ kÅlÃÂaæ gh­tasaktava÷ / snehapakvaæ ca tailaæ ca na kadÃcit pradu«yati // iti / atra saktusnehapavkayo÷ pratiprasava÷ / anyattu nityaprÃptÃnuvÃda÷ / dharmaviÓe«o vacanÃntare-- ÃranÃlaæ ca takraæ ca hyÃdeyaæ gh­tapÃcitam / udakaæ ca kuÓacchannaæ na du«yedrÃhudarÓane // iti / kvacittu pÃÂha÷-- vÃritakrÃranÃlÃdi tiladarbhairna du«yati / iti / atra yuktamityadhyÃhÃra÷ / tiladarbhÃ÷ samuccità upÃdeyatvÃt / tena rÃhudarÓane vÃritakrÃdi tilakuÓayutaæ kuryÃditi vidhÅyate na du«yatÅti do«ÃbhÃvastu nityanuvÃda÷ tilakuÓÃyoge do«a÷ syÃditikhyÃpanÃyetyartha÷ / varjanaæ ca bhojane / #<{MV-S_117}># pretaÓrÃddhe yaducchi«Âaæ grahe paryu«itaæ ca yat / dampatyorbhuktaÓe«aæ ca na bhu¤jÅta kadÃcana // iti vacanÃt / tatraiva prÃyaÓcittÃmnÃnÃcca / ata eva vihitakarmaïyapi varjanÅyam / "yadÃryÃïÃmabhojanÅyaæ syÃnna tena yajeta"ityÃpastambavacanÃt / yajirvihitakarmopalak«aïam / grahaïe svÃpabhojanani«edha÷ / Óivarahasye-- sÆryendugrahaïaæ yÃvattÃvat kuryÃjjapÃdikam / na svapenna ca bhu¤jÅta snÃtvà bhu¤jÅta muktayo÷ // iti / atra ÓÃtÃtape viÓe«a÷ / mukte ÓaÓini bhu¤jÅta yadi na syÃnmahÃniÓà / iti / mahÃniÓà mÃrkaï¬eyenoktÃ-- mahÃniÓà dve ghaÂike rÃtrimadhyamayÃmayo÷ / iti / ubhayato dve dve militvà và dve ekaikamubhayata ityartha÷ / sÃrddhapraharottaraæ muhÆrtacatu«Âayaæ mahÃniÓeti kalpataru÷ / bhojanaæ svag­ha eva / nÃÓrnÅyÃdatha tatkÃle grastayoÓcandrasÆryayo÷ / muktayoÓca k­tasnÃna÷ paÓcÃd bhu¤jyÃt svaveÓmani // iti brahmapurÃïÃt / tena parÃnnaniv­tti÷ / uparÃgÃt prÃgapi bhojanaæ ni«edhati-- b­ddhagautama÷: sÆryagrahe tu nÃÓnÅyÃt pÆrvaæ yÃmacatu«Âayam / candragrahe tu yÃmÃæstrÅn bÃlav­ddhÃturairvinà // iti / pÆrvatvaæ coparÃgayÃmÃvadhikam / grahaïaæ tu bhavedindo÷ prathamÃdadhiyÃmata÷ / bhu¤jÅtÃvartanÃt pÆrvaæ prathame prathamÃdadha÷ // iti mÃrkaï¬eyenendugrahe tathokte÷ / prathamÃdadhi = prathamayÃmÃdÆrdhvaæ dvitÅye prahara ityartha÷ / prathame = rÃtriprathamayÃme / prathamÃdadha÷ divasasya prathamayÃma ityartha÷ / kÃlÃdarÓe tu grahaïaæ tu bhavedindorityasyÃnantaram-- svestvÃvartanÃdÆrdhvamarvÃgeva niÓÅthata÷ / caturthaprahare catsyÃt caturthapraharÃdadha÷ // iti ca vÃkyaæ vasi«ÂhanÃmnà paÂhitam / Ærdhvaæ cehnrahaïaæ rÃtreÓcaturthapraharÃdadho bhu¤jÅtetyartha÷ / atra ca na bhojanaæ vidhÅyate kintu rÃgata÷ prÃpte bhojane kÃlo nithamyate / na và so 'pi / mÃdhyÃhnikakriyÃpakar«Ãpatte÷ / kintu mÆlakalpanÃlÃghavÃduktakÃlÃdÆrddhvaæ bhojanaæ ni«idhyate / #<{MV-S_118}># atha vÃ"nÃdyÃt sÆryagrahÃt pÆrvaæ"iti niravadhikabhojanani«edhasyÃvadhisamarpaïametat / "rathantare prastÆyamÃne 'bhiïÅ sammÅlayet"iti vihitasammÅlanasya"svard­Óaæ prati vÅk«eta"iti svard­ÓapadÃvadhisamarpaïavat / (a. 1 pÃ. 6 adhi. 2) bhujistvanuvÃdo vÅk«aïavat / bÃlÃdÅnÃmannaæ vinÃsthÃtumaÓaktÃnÃæ viÓe«o mÃtsyamÃrkaï¬eyayo÷ / sÃyÃhne grahaïaæ cet syÃdaparÃhïe na bhojanam / aparÃhïe na madhyÃhne madhyÃhne na tu saÇgave / bhu¤jÅta saÇgave cet syÃnna pÆrvaæ bhojanakriyà / iti / grahaïaæ cediti aparÃhïa ityÃdau, bhojanamiti na madhyÃhna ityÃdÃvanu«a¤janÅyam / sÃyÃhnÃdau grahaïe 'ÓaktÃnÃæ krameïÃparÃhïÃdÃveva bhojanani«edhastato 'rvÃÇ na do«a ityartha÷ / etacca sÆryoparÃge na candroparÃge tasyÃparÃhïÃdÃvasambhavÃt / anenaiva nyÃyena candroparÃge 'pi bÃlÃdÅnÃæ Óe«ivirodho mÃbhÆditi rÃtriæ pa¤cadhà vibhajya pa¤camabhÃga uparÃge caturthe na bhoktavyaæ caturtha uparÃge t­tÅye netyeva kalpanÅyam / sÆryoparÃge tathà darÓanÃt / (*) "arthÃdvà kalpanaikadeÓatvÃt" (a. 1 pÃ. 4 adhi. 2 sÆ. 3)iti nyÃyÃt / __________ (*) suveïÃvadyati, svadhitinÃvadyati, hastenÃvadyati, ityÃdi«vavadeye«u ÃjyapaÓupuro¬ÃÓe«u havi÷«u avadÃnahetava÷ sruvÃdyà avyavasthità aviÓe«aÓravaïÃditi prÃpta ucyate-aÓakyÃrthavidhyasambhavÃdavaÓyaæ vidhÃyakasya Óakti÷ sahakÃriïÅtyaÇgÅkartavyaæ tasmÃcchaktisahÃyo vidhireva yathÃsÃmarthyaæ vidheyaæ vyavasthÃpayati / tataÓca dravadravyasyÃjyasya sruvo yogya÷ chedanÅyamÃæsasya svadhiti÷ ÓasraviÓe«a÷, saæk­tasya puro¬ÃÓasya hasta iti vyavasyà / tadvadatrÃpi / arthÃtusÃmarthyÃt vidhe÷ kalpanà = vyavasthitÃrthatvakalpanà syÃt ekadeÓatvÃtusÃmarthyakalpitaÓabdasya vidhivÃkyaikadeÓatvÃditi sÆtrÃrtha÷ / __________ mÃdhave skÃnde-- yadà candragrahastÃvanniÓÅthÃt parato bhavet / bhoktavyaæ tatra pÆrvÃhïe na madhyÃhne katha¤cana // pÆrvaæ niÓÅthÃhnrahaïaæ yadà candrasya ve bhavet / tadà divà na kartavyaæ bhojanaæ ÓikhivÃhana! // iti / yacca hemÃdriïà brahanavaivartte-- candrasÆryagrahe nÃdyÃdÃdyaæ yÃmacatu«Âayam / kecitritayamityÃhurmunayo bh­gunandana! // iti / tacchaktÃÓaktaparatayà vyavasthÃpanÅyam / grastacandrodaye nÃharmojanam / grastodaye vidho÷ pÆrvaæ nÃharbhojanamÃcaret / #<{MV-S_119}># iti v­ddhavaÓi«Âhokte÷ / yattu-- sandhyÃkÃle yadà rÃhurgrasate ÓaÓibhÃskarau / tadà divà na bhoktavyamÃturastrÅÓiÓÆnvinà // iti candragrahe 'harbhojanani«edhakaæ tad grastodayavi«ayam / ekamÆlakalpanÃlÃghavÃt / atrÃpyÃturÃdÅnÃæ pÆrvavadeva vyavasthà j¤eyà / dvayorgrastÃste-- ÓÃtÃtapa÷: snÃtvà d­«Âvà pare 'hnayadyÃdgrastÃstamitayostayo÷ / iti / tayo÷ = candrasÆryayo÷ / yattu-- ahorÃtraæ tu nÃÓnÅyÃccandrasÆryagraho yadà / mukti d­«Âvà tu bhu¤jÅta snÃnaæ k­tvà vidhÃnata÷ // iti / tadapi grastÃstavi«ayameva / kintu candragrahe sà rÃtristaduttaraæ dinamityahorÃtramiti dra«Âavyam / atra d­Óirudayalak«aïÃrtha÷ / grastÃvevÃstamÃnaæ tu ravÅndÆ prÃpnuto yadi / tadà paredyurudaye snÃtvÃbhyavaharennara÷ // iti bh­guïodaye bhojanokte÷ / kÃlÃdarÓe 'pi-- gÃrgya÷: sandhyÃkÃle yadà rÃhurgrasate ÓaÓibhÃskarau / tadaharnaiva bhu¤jÅta rÃtrÃvapi kadÃcana // iti / atra kadÃcaneti dhÃraïaparÃïavratasya paurïamÃsyÃditithinak«atrÃdiprayuktopavÃsapÃraïasya ca ni«edhÃrtham / uparÃgakÃle tadvedhe ca bhojane prÃyaÓcittamuktaæ mÃdhavÅye-- kÃtyÃyanena: candrasÆryagrahe bhuttkà prÃjÃpatyena Óudhyati / tasminneva dine bhutrtkà trirÃtreïa viÓudhyati // iti / atra dinagrahaïamuparÃgÃtiriktabhojanani«edhakÃlopalak«aïam / grastÃstasamaye bhojanaæ vinà sarvamÃhnikaæ kÃryam / graste cÃstaÇgate tvindau j¤Ãtvà muttyavadhÃraïam / snÃnahomÃdikaæ kÃryaæ bh­¤jÅtandÆdaye puna÷ // iti madanaratne ÓÃtÃtapokte÷ / atrendugrahaïamavivak«itaæ grastÃstamÃtreïoddeÓyaparyavasÃnÃt / evaæ ca raverapi grastÃste prÃta÷kÃlÅnaæ snÃnÃdi kÃryam / atropavÃsa÷ kÃmyo brahmapurÃïe-- nityaæ dvayorayanayostathà vi«uvatordvayo÷ / candrÃrkayorgrahaïayorbyatÅpÃte«u parvasu // #<{MV-S_120}># ahorÃtro«ita÷ snÃnaæ ÓrÃddhaæ dÃnaæ tathà japam / ya÷ karoti prasannÃtmà tasya syÃdak«ayaæ ca tat // iti / laiÇge 'pi-- ekarÃtrimupo«yaiva snÃtvà dattvà ca Óaktita÷ / ka¤cukÃdiva sarpasya niv­tti÷ pÃpakoÓata÷ // iti / atropo«ita iti ni«Âhayopo«yeti ca pÆrvakÃlavihitapratyayÃcca pÆrvedyurupavÃsa iti kecit / apare tvayanÃdiprÃyapÃÂhÃt ktamÃdikarmaïilyapaæ(*) ca "mukhaæ vyÃdÃya svapiti' itivat samÃnakartt­katÃmÃtre 'bhipretya tadaharevopavÃsamÃhu÷ / __________ (*) ktam ktagratyayamityartha÷ / __________ etadeva yuktam / grahaïe 'rkasya cendorvà bhuji÷ pÆrvamupo«ita÷ / iti puraÓcaraïe pÆrvamupavÃsavidhÃnÃt / ayaæ ca putravadg­hasthabhinnasya / saÇkrÃntyÃmupavÃsaæ ca k­«ïaikÃdaÓivÃsare / candrasÆryagrahe caiva na kuryÃt putravÃn g­hÅ // iti nÃradena paryudÃsokteriti / atredaæ vaktavyam / nÃyaæ paryudÃsa÷ / "na hotÃraæ v­ïÅta"itivadekavÃkyatvÃbhÃvÃt / (a. 1 pÃ. 8 adhi. 2)pratyuta"na tau paÓau karoti"itivadasannihitatvÃcca / (a. 1 pÃ. 8 adhi. 3)bhavatu và paryudÃsastathÃpi saÇkrÃntyÃdiprayukte svatantropavÃsa eva yukta÷ / anyathà ÓuklaikÃdaÓyÃdÃvayanapÃta ekÃdaÓyupavÃsa uparÃge mahÃdÃnÃÇgabhÆtopavÃse cÃndrÃyaïÃdyupavÃse 'pi paryudÃsa÷ syÃt / aÇgatvaæ cÃsyÃhorÃtro«ita itikartt­saæskÃratayopavÃsÃvagamÃt / "yo dÅk«ito yadagnÅ«omÅyaæ paÓumÃlabhate"ityatra pÆrvapak«e dÅk«Ãyà iva kartt­saæskÃradvÃrà srÃnÃrthatvÃvagamÃt / ata evaikÃdaÓÅprakaraïa uktaæ saÇkrÃntyÃdÃvupavÃsani«edhastu tatprayuktopavÃsasyeti / ata eva puraÓcaraïÃÇgabh­tamupavÃsaæ putravanto 'pi g­hasthà Ãcaranto d­Óyante Ói«Âà avigonana / tammÃdahorÃtro«ita÷ snÃtvetyÃdyaÇgabhÆta upavÃsa÷ putravadg­ hasthasyÃpi bhavatyeva / yastvekÃdaÓyÃdÃviva ekarÃtramupo«yaiva rÃhuæ d­«ÂvÃk«ayaæ nara÷ / puïyamÃpnoti k­tvà ca snÃnaÓrÃddhaæ vidhÃnata÷ // iti mÃrkaï¬eyokta÷ svatantrastatprayukta upavÃsastatraivÃsya / paryudÃsa iti / grahaïaprayukto bhojanani«edhastvasya k­«ïaikÃdaÓyÃmiva bhavatyeva bÃdhakÃbhÃvÃt / etacca snÃnÃdi sarvaæ cÃk«u«a evoparÃge / na tvabhrà dicchanne na cÃndhÃnÃm / #<{MV-S_121}># candrasÆryoparÃge tu yÃvaddarÓanagocare / iti / rÃhudarÓanadattaæ hi ÓrÃddhamÃcandratÃrakam / snÃnaæ dÃnaæ tapa÷ ÓrÃddhamanantaæ rÃhudarÓane / d­«Âvà snÃyÃdityÃdinaimittikavidhi«u cÃk«u«aj¤ÃnavÃcid­Óe÷ prayogÃt / anyathà tadÃnarthakyÃt nimittottyaiva j¤ÃnamÃtralÃbhÃt naimittike nimittaniÓcayavato 'dhikÃrÃt / darÓanaæ ca snÃnÃdikartt­gataæ, ktvÃÓrute÷ / yatrÃpi"rÃhudarÓana"ityÃdau na tttkÃÓruti÷ kintu svaparasÃdhÃraïadarÓanamÃtravÃcÅ d­ÓistatrÃpi"ekatra d­«Âa"iti nyÃyena kartt­gatadarÓanalÃbha÷ / ata eva rÃtrau revardine candrasya grahaïe na snÃnÃdiprÃpti÷ / ata eva-- rÃtrau ravigraha÷ syÃcceddivà candagrahastathà / nadiÓyamubhayaæ rÃj¤e yacca ÓÆk«matamaæ bhavet // iti jyauti«ikÃïÃmanÃdeÓyatvokti÷ / anyathà d­Óerj¤ÃnamÃtravÃcitve deÓÃntarÅyoparÃge snÃnÃdiprasaÇgo durvÃra÷ svÃt / "nÃdeÓyamubhayaæ rÃj¤e"ityatrÃnÃdeÓavacanamad­r«ÂÃthakaæ syÃt / manmate tu d­«ÂÃrtham ayogyasya rÃjanivedanamaphalamityarthasiddhÃnÃdeÓyatvÃnuvÃdÃt / naca-- sÆryagraho yadà rÃtrau divà candragrahastathà / tatra snÃnaæ na kurvÅta dadyÃddÃnaæ ca na kvacit // iti vacanÃnniv­ttiriti vÃcyam / ni«edhaparyudÃsayorvikalpalak«aïÃpatte÷. tena nityÃnuvÃda÷ sa÷ / atha darÓanaÓabdena cÃk«u«aj¤Ãnavi«yatvayogyatà vivak«yate tathà ca na rÃtridinoparÃge 'tiprasaÇgastathÃpi grahaïadeÓÅyacÃk«u«atvena deÓÃntarÅyÃïÃmadhikÃrÃpatti÷ / samÃnakartt­katvasya paramate 'vivak«itatvÃt / na ca yasmin deÓe yaÓcandrasÆryoparÃgaÓcÃk«u«aj¤Ãnayogya÷ sa tasmin deÓe uditahome sÆryodayavat karmanimittamiti vÃcyam / aÓÃbdadeÓasyÃvacchedakatvakalpanÃta÷ ÓÃbdasya samÃnakart­katvasya tadaucityÃt / atha samÃnakart­kacÃk«u«aj¤Ãnavi«ayatvayogyatà vivak«yate tarhi tadvi«ayataivÃstu viÓe«aïatvena pÆrvopasthite÷ kiæ yogyatayà jaghanyopasthitayÃ, tÃvataiva deÓÃntarÅyoparÃge 'tiprasaÇgavÃraïÃt / tasmÃccÃk«u«a evoparÃge snÃnÃdi kÃryaæ nÃndhÃdibhirabhracchane voparÃgaiti prÃcyÃ÷ / ta evaæ vÃcyÃ÷ / "d­«Âvà snÃyÃt' ityatra dhÃtusambandhÃdhikÃravihitaktvÃpratyayena darÓanasnÃnayo÷ "yÃvajjÅvamagnihotraæ juhoti' ityatra ïamulà jÅvanahomayoriva sÃk«Ãtsambandha÷ pratÅyate / #<{MV-S_122}># sa na tÃvannimittatvena ghaÂÃdidarÓane 'tiprasaÇgÃdÃrttivat / (a. 6 pÃ. 4 adhi. 6)na ca"m­«yÃmahe havi«Ã viÓe«aïam"itinyÃyena havi«ÃrttirivoparÃgeïa darÓanaæ viÓe«yata itivÃcyam prativasantaæ somayÃgÃv­ttivat"amedhyaæ d­«Âvà japatyavaddhaæ mana"ityamedhyadarÓanÃv­ttau japÃv­ttivacca pratidarÓanaæ snÃnÃdyÃv­ttiprasaÇgÃt / noparaktamÃdityamÅk«etetyanÅk«aïavratapÃlayitÌïÃæ bahvÃyÃsasnÃnÃdibhiyà buddhipÆrvaæ darÓanamakurvatÃæ du«ÂagrahaïamapaÓyatÃæ cÃnadhikÃraprasaÇgÃcca / ki¤ca "nÃÓucÅ rÃhutÃrakÃ' iti aÓucerdarÓanani«edhÃnna tasya nimittatà / aÓucitvaæ ca sarve«ÃmuparÃgakÃle / grahaïe ÓÃvamÃÓaucaæ vimuktau sautikaæ sm­tam / tayo÷ samparkamÃtreïa upasp­Óya kriyÃkrama÷ // iti brahmÃï¬okte÷ / naca ni«edhasya rÃgaprÃptavi«ayatvenopapatterna vaidhe darÓane prav­ttiriti vÃcyam / nimittasyÃvidheyatvÃt / nanu na brhanÃï¬apurÃïÃduparÃgasvarÆpaïaÓucitvÃpÃdakaæ vaktuæ Óakyaæ deÓÃntarÅyoparÃgeïa deÓÃntarÅyÃïÃmÃÓaucÃpatte÷ / kintu darÓanameva / sarve«Ãmeva varïÃnÃæ sÆtakaæ rÃhudarÓane / itivacanÃt / brahmÃï¬avacanaæ tu samparkamÃtreïÃÓucitvaæ kimut taddarÓanenetyevaæparam ata eva mÃtracprayogÃ÷ / tathà cÃÓucitvÃsyÃpi sÃnÃnÃderiva darÓananimittakatvÃt prÃk darÓanÃdaÓucitvÃbhÃvÃnni«edhÃprav­ttyÃsti darÓanaprasaktiriti syÃdeva nimittateticet / tathÃpi jananamaraïanimittÃÓaucavato darÓanani«edhÃt snÃnÃdÃvanadhikÃrasya du«pariharatvÃt / na ce«ÂÃpatti÷ / candrasÆryagrahe snÃyÃt sÆtake m­take 'pi ca / asnÃyÅ m­tyumÃpyanoti snÃyÅ pÃpaæ na vindati // iti laiÇgavacanavirodhÃt / nanu"nÃÓucÅ rÃhutÃrakÃ"iti ÃÓaucasÃmÃnye ni«iddhasyÃpi darÓanasya-- sÆtake m­take caiva na do«o rÃhudarÓane / ityanena jananamaraïÃÓauce darÓanapratiprasavadarÓanÃdÃÓauce 'pi adhikÃrÃvighÃt iti cet, na / na hyetena darÓanaæ pratiprasÆyate kintu tannimittaæ snÃnÃdi / tÃvadeva bhavecchaddhiryÃvanmuktirna d­syate / iti vÃkyaÓe«e karmÃdhikÃrarÆpaÓuddhipratipÃdanÃt / evaæ ca jananÃdyÃÓauce ni«edhaprav­ttyà darÓanÃprasakterna do«o rÃhudarÓane ityanuvÃdÃnupapattiranadhikÃraÓca pÆrvokta eva / na cÃÓaucinau darÓanani«edhe 'pi-- #<{MV-S_123}># candrasÆryagrahe snÃyÃt sÆtake m­take 'pi ca / itivacanÃdadhikÃro bhavi«yatÅtivÃcyam / meghacchanne 'pyandhÃderapi aÓucinastadÃpatte÷ / ÓÆdrasparÓÃdinÃÓucestÃd­ÓavacanÃbhÃvÃttadaprasakteÓca deÓÃntarÅye 'tiprasaÇgÃcca / tatra samÃnadeÓÅyadarÓanayogyatvÃdinà viÓe«aïe tatra tatroparÃgasvarÆpsaya nimittatvÃvagate÷ sarvatra dadevÃstu kimardhajaratyà / ki¤ca kvaciduparÃga sya kvaciddarÓanasya nimittatà ÓrÆyate tatrÃvaÓyambhÃvinyanyatarasya nimittatve uparÃgasya darÓanÃdarÓanayoranugatatvena nityasya"ya etena"itinyÃyena (a. 5 pÃ. 3 adhi. 13 sÆ. 37)nimittatvaæ yuktaæ na tvanityasya darÓanasya / ata eva"i¬Ãnta Ãtithya"ityatra nityayà pÆrve¬ayaiva tadantatà nÃnityayottaraye¬ayetyuktam / (a. 1 pÃ. 7 adi. 13) ki¤ca grahaïasyÃsambandhikatvÃnnimittatà yuktà na tu darÓanasya sasambandhikasya / uktaæ caitaduttarÃdhikaraïe uttarÃÓabde / (9 pÃ. 2 adhi. 5) ki¤coparÃgasvarÆpasya nimittatve"na do«o rÃhudarÓane"ityanuvÃdÃnupapatti÷ / na ca pramÃdÃdbuddhipÆrvaæ và ni«edhÃtikramÃt sa¤jÃte darÓane naimittikaæ snÃnÃdi vidhÅyata iti vÃcyam / ni«edhÃtikramajanitapratyavÃyaparihÃrasyopÃyÃpek«atvÃt snÃnÃdeÓca prayojanÃpek«atvÃt aÓvapratigrahe«ÂimantrÃnuvacanayo÷"na keÓariïo dadÃti" (a. 3 pÃ. 4 adhi. 14) "yÆpaæ nopasp­Óet" (a. 9 pÃ. 3 adhi. 3) iti ni«edhÃtikramajanitapratyavÃyaparihÃrÃrthatvavat snÃnÃderapi tadarthatvÃpatte÷ / tathÃca ni«adhaikavÃkyatvena tadatikrama eva snÃnÃdividyÃpattyoparÃgasÃmÃnye snÃnÃdividhirdurlabha÷ syÃt / nanu dvitÅyapÆrvapak«e aÓvapratigrahe«ÂerarthavÃdena do«anirghÃtÃrthatvÃvagamÃddo«asya ca ni«iddhavi«ayatvÃnmantravacanasya ca"tasmÃdÆyÆpo nopasp­Óya"iti prakramya vidhÃnÃdyuktaæ pratyavÃyaparihÃrÃrthatvam / iha tu ni«edhamanÃrabhya darÓane nimittanaimittikavidhÃnÃnni«edhaikavÃkyatvÃbhÃvÃnna tadatikramajanyapratyavÃyaparihÃrÃrthatà / kintu katha¤cidapi vidhito ni«edhÃbhÃvÃdvà ni«edhÃtikramÃdvà prasaktaæ darÓanamanÆdya yo darÓanavÃn sa snÃyaditividhÃnÃt sulabhatara÷ sÃmÃnyavidhi÷ syÃditi cet, na / tathÃpyanatikrÃntani«edhasyÃÓaucino 'nadhikÃrasya du«pariharatvÃt / tathà ca laiÇgavacanavirodha÷ / tasmÃd yadi darÓanamÃÓaucajanakaæ tata ÃÓaucino 'nadhikÃra÷, yadi svarÆpasannuparÃga ÃÓau cajanakastata÷ sarve«ÃmanadhikÃraprasaÇga÷ / kiæ bahunà buddhipÆrvakÃrÅ balÃnnimittaæ sampÃdya na ko 'pi du÷khÃkare snÃnÃdau pravartteteti sakalo vidhirapramÃïÅk­ta÷ syÃt / #<{MV-S_124}># ki¤ca saÇkrame pÆrvottarakÃlayo÷ puïyatvam uparÃge tu yÃvaddarÓanavi«ayatà tÃvadeva / cÃk«u«aj¤Ãnavi«ayatÃsamakÃlaæ snÃnÃdyanu«Âheyamityartha÷ sampadyate / na caitat sambhavati darÓanasnÃnayorÆrdhvÃdhomukhasÃdhyatvena virodhÃt / na ca d­ÓerbhramapramÃsÃdhÃraïatvÃjjale pratibimbabhramavata÷ sa evÃyaæ candra iti bimbapratyabhij¤ÃpramÃvato và snÃnÃvirodha iti vÃcyam / ÓrÃddhÃdivirodhasya du«pariharatvÃt / "noparaktaæ na vÃristham"iti ni«edhÃcca / ata eva nopaghÃtÃgnivaddarÓa naviÓi«Âa uparÃgo nimittaæ pÆrvoktado«Ãnativ­tte÷ / viÓi«ÂoddeÓe vÃkyabhedÃcca / na coddeÓyaviÓe«aïaæ darÓanaæ vivak«itaæ havirubhayatvavadavi vak«itatvÃt / nanvitthaæ vyÃkulayato darÓanasya mÃstu nimittatvaæ kintu nÅhÃrakartt­kasandhyÃharaïe darÓanaviÓai«ÂajapavidhivaduparÃga eva nimitte darÓanaviÓi«Âaæ snÃnÃdi tattadvÃkyavihitasnÃnÃdyanuvÃdena darÓanamÃtraæ và vidhÅyate / nimittaniÓcayastu bhavadi«Âa evÃstu / naimittikasvarÆpÃlocanenaiva cÃndhodiniv­tti÷ ekaikÃgnyÃdinÃÓa ivÃgnyÃdhÃnasya bhavi«yati / atha vÃvagate 'Çgatve d­«ÂÃrthatvÃdÃruïyasyaikahÃyanÅparicchedakatayeva darÓanasyaiva nimittaniÓcayatvenÃdhikÃrasampÃdanopayogità bhavi«yati, noparaktamityÃdini«edhasya vaidhe 'prav­tternÃÓucÅ rÃhutÃrakà iti ni«edhasyai tanmate darÓanottaraæ prav­tte÷ sarve«ÃmadhikÃro bhavi«yatÅti yukto 'yaæ panthà iti cet, na yukta÷ / tatra tÃvanna darÓanaÓabdaÓcÃk«u«aj¤Ãnavacana÷ «a¬darÓanÃni yÃj¤ikadarÓanamityÃderniÓcayamÃtre 'pyabhiyuktaprayogÃt / "Ãtmà vÃre dra«Âavya"iti ÓruteÓca / "sa Åk«Ã¤cakre" "ik«aternoÓabdam"itÅÓvaraj¤Ãnasya d­Óyarthek«atinÃbhidhÃnÃcca / aitareye 'pi- ­tà và yasya rodasÅ iti Óaæsati cak«urvÃk«ataæ tasmÃdyataro vivadamÃnayorÃhÃhamanu«Âayà cak«u«ÃdarÓamiti tasya Óraddadhati / ityatra cak«urgrahaïÃnarthakyÃcca / adarÓamityetÃvataiva cÃk«u«aj¤ÃnalÃbhÃt itthambhÆtalak«aïe t­tÅyÃvidhÃnÃt chÃtreïopÃdhyÃyamadrÃk«ÅdityudÃharaïÃt / tasmÃt j¤ÃnamÃtramapi d­Óyartha÷ / ata eva-- rajaso darÓane nÃrÅ trirÃtramaÓucirbhavet / iti dharmaÓÃstram / cÃk«u«aprayogaprÃcuryaæ tu pÆrvapÆrvaprayogÃt goÓabdasyeva paÓugavi / astu và cÃk«u«aj¤ÃnavÃcità tathÃpi na darÓane vidhi÷ sambhavati tasya pak«aprÃptatve 'pÆrvavidhyasambhavÃt, anekoddeÓena vidhÃne vÃkyabhedÃcca / atha darÓananiyamaviÓi«ÂasnÃnÃdi vidhÅyata iti matam, tathÃpi nÃndhÃdiniv­tti÷ suvacà / #<{MV-S_125}># tÃn pratyapi naimittikavidhiprav­tte÷ / na hi kÃmya iva naimittike«u sarvÃÇgopasaæhÃra÷ nimittatvavyÃghÃtÃt / tadeva hi nimittaæ yat svasattÃyÃmavaÓyamanu«ÂhÃpayati / ananu«ÂhÃpakasya nimittatvÃnupapatte÷ / na hi sarvadà sarva÷ sÃÇgamanu«ÂhÃtuæ samartha÷ / tasmÃt ki¤cidaÇgahÃnenÃpi naimittikÃdhikÃrÃdandhÃdÅnÃæ meghacchanne và darÓanarÆpÃÇgalope 'pi snÃnÃdyadhikÃro durnirvÃra÷ / ata eva na naimittikÃnurodhena nimittasaÇkoca÷ nimittaÓrutivyÃghÃtÃt / "yasyobhÃvagnÅ" (a. 6 pÃ. 4 adhi. 8) ityatra tu agnyanugamanamÃtrasya nimittatve ubhayÃgnini«pÃdakatayà kÊptasyÃgnyÃdheyasyaikaikÃgnijananasÃmarthyÃbhÃvena pradhÃnasyaiva vidhyayogÃdÃkhyÃtÃsamÃnÃdhikaraïasubantasya ca vyavahitaparÃmarÓakatvena prakaraïÃntarÃbhÃvena karmabhedÃbhÃvÃdagatyà nimittasaÇkoca÷ / na ceha pradhÃnabhÆtasnÃnÃdinÃndhÃdervirodho yena tadatiriktavi«ayatà kalpyeta / na caivamandhÃderapyÃdhÃnÃdhikÃra÷ syÃditi vÃcyam / tasya svarÆpato nityatvÃbhÃvÃttathÃtve ve«ÂÃpatte÷ / vyutpÃditaæ caitadbhaÂÂasomeÓbareïa / ki¤ca pratipradhÃnanyÃyena snÃnaÓrÃddhÃdyarthaæ darÓanÃv­ttiprasaÇga÷ / uparÃgamahÃkÃlaikye 'pi dvyahakÃlÃmnÃtasÃkamedhÃvayavÃnÃmanÅkavatyÃdÅnÃæ prÃtarÃdikÃle«u sÃÇgaprayogavidhivat"grasyamÃne bhavet snÃnaæ"ityÃdikÃlabhedabhinnasnÃnÃdiprayogavidhiparig­hÅtatvÃt / na cÃdhÃnayÆpanyÃyena tantratà / "vasante brÃhmaïo 'gnÅnÃdadhÅta" "dÅk«Ãsu yÆpaæ chinatti"itivat (a. 11 pÃ. 3 adhi. 3)svatantrakÃlÃnÃmnÃnÃt / na ca yÆpÃhutivattantraæ (a. 11 pÃ. 2 adhi. 7) "yÆpasyÃntike 'gniæ mathitvà yÆpÃhutiæ juhoti"ityatra yÆpaikÃdaÓinyÃmantikadeÓaikyena tathÃ, iha tu pradhÃnadeÓabhedÃdvai«amyam / na ca svarunyÃya÷ / (a. 11 pÃ. 3 adhi 5) tatra yÆpasya tantratvena tadanuni«pÃdiprathamaÓakalasyaikatvÃt tadrÆpatvÃt svarostantratà yuktà / iha tu na tathà hetvabhÃvÃt / tasmÃdÃv­ttirdu«pariharà / na ca darÓanasya snÃnamÃtrÃÇgatvÃcchrÃddhÃdau ca taduttarakÃlatvasya snÃnottaratvenÃrthasiddhatvÃdanÃv­ttiriti vÃcyam / snÃnaæ dÃnaæ tapa÷ ÓrÃddhamanantaæ rÃhudarÓane / iti ÓrÃddhÃdyaÇgatvÃvagamÃt / nanu darÓanasya nimittaniÓcayatvenÃdhikÃrasampÃdanopayogitayÃÇgatvÃt sak­ddarÓane 'pi tanniÓcayasya jÃtatvÃdanÃv­ttiriticet, na, / anu«ÂhÃnakÃlÅnasya nimittaniscayasyÃpok«itatvÃdanu«ÂheyÃrthasmaraïavat / anyathà madhyÃhnakÃlÅnajÅvanavato 'pyagnihotrÃdhikÃrÃpatte÷ / #<{MV-S_126}># atha tatra sÃyaÇkÃlÃvacchinnajÅvananiÓcayavato 'dhikÃrastadà prak­te 'pi grasyamÃnÃdikÃlÃvacchinnoparÃgadarÓanavata÷ snÃnÃdÃvadhikÃra iti tulya÷ / ki¤ca sphayasya bhaktÃÓle«animittejyÃyÃæ pÆrvakartavyÃvÃhana iva jyoti÷ÓÃstrÃdinà prayatnÃnapaneyapratibandhakarÃhityarÆpayogyatÃyà aniÓcayÃttadviÓi«Âa darÓananiÓcayÃbhÃvÃduparÃgapÆrvakÃlakartavyamahÃdÃnÃÇgabhÆtÃdhivÃsanÃdau trirÃtropavÃsÃdau ca ni«kampaæ na ko 'pi pravartteta / ki¤ca darÓanasya nimittatve uparÃge snÃyÃdityÃdau uparÃgÃdipade darÓanalak«aïÃprasaÇga÷ / uparÃgasya nimittatve darÓane 'pi sà tulyaiveticet, satyam / rÃhudarÓane snÃyÃditi saptamÅyuktavÃkye«u"yasya ca bhÃvena bhÃvalak«aïam" (2 / 3 / 37) iti bhÃvalak«aïavihitasaptamyà "go«u duhyamÃnÃsu gata' ityatra dohanasya gamanakÃlalak«akatvavat d­Óe÷ kÃlalak«aïÃrthatvÃvaÓyambhÃvÃttatkÃle ca snÃnÃde÷ kartumaÓakyatvÃt"sak­tprav­ttÃyÃ"itinyÃyena yogyatÃlak«aïÃyà api tatraiva ucitatvÃt / yasya gorbhÃvena dohanakriyÃrÆpadhÃtvarthena bhÃvasya gamanasya lak«aïamupalak«aïaæ gamanaparicchedakÃlÃdipratipÃdanaæ tatra saptamÅ syÃditi sÆtrÃrtha÷ / ata eva saptamyantad­Óiyukte«u na darÓanavidhi÷ prasiddhasya lak«aïatvÃdaprasiddhasya tadayogÃt abhiÓabdÃdivadbhÃvalak«aïavihitasaptamyà vidhiÓaktipratibandhÃt / evaæ ca ktvÃnte«vapyuparÃgadarÓanapadayuktavÃkyakÊptanyÃyena yogyatÃviÓi«ÂoparÃgalak«aïà sulabhà ekamÆlakalpanÃlÃghavÃt / ki¤ca na ktvÃnte«u darÓanavidhi÷ ktvo 'vidhÃyakatvÃtsnÃtyÃde÷ parasya tu vidhe÷ snÃnÃdividhÃyakatvÃdviÓi«Âavidhau ca lak«aïà patterÃrthikÃnekadarÓanatduttarakÃlatvasamÃnakartt­katvavidhyantarakalpanÃpatteÓca / uparÃgalak«aïÃyÃæ tu lak«aïaiva kevalà / nimittabalÃdevottarakÃlatvÃdilÃbhÃt / tataÓcÃyamartha÷, anuvÃdasyÃtyantÃnarthakyaparihÃrÃya-- sÆryagraho yadà rÃtrau divà candragrahastathà / tatra snÃnaæ na kurvÅta dadyÃddÃnaæ na ca kvacit // itideÓÃntarÅyoparÃgasya paryudÃsÃt samÃne deÓe cÃk«u«atvayogyamuparÃgaæ ÓÃstrato j¤Ãtvà tattatkÃle snÃnÃdi kuryÃditi / janmarÃÓyÃdau grahaïe do«astatra ca ÓÃntikÃni ÓÃntiprakÃÓe dra«ÂavyÃni / atra mantradÅk«Ãgrahaïe mÃsark«Ãdi na Óodhyam / sattÅrthe 'rkavidhugrÃse tantudÃmanaparvaïo÷ / mantradÅk«Ãæ prakurvÃïo mÃsark«ÃdÅnna Óodhayet // candrasÆryagrahe tÅrthe siddhak«etre ÓivÃlaye / mantramÃtraprakathanamupadeÓa÷ sa ucyate // #<{MV-S_127}># iti sÃrasaÇgrahÃdau vacanÃt / atra puraÓcaraïavidhi÷ puraÓcaraïacÃndrikÃyÃm-- grahaïe 'rkasya cendorvà Óuci÷ pÆrvamupo«ita÷ / tathà samudragÃminyà nÃbhimÃtre jale sthita÷ // yadvà puïyodake snÃtvà Óuci÷ pÆrvamupo«ita÷ / grahaïÃdivimok«Ãntaæ japenmatraæ samÃhita÷ // anantaraæ daÓÃæÓena kramÃddhomÃdikaæ caret / tadante mahatÅæ pÆjÃæ kuryÃdbrÃhmaïatarpaïam // tato mantraprasiddhyarthaæ guruæ sampÆjya to«ayet / evaæ ca mantrasiddhi÷ syÃddevatà ca prasÅdati // iti / tatraiva- homÃÓaktau japaæ kuryÃddhomasaÇkhyÃcaturguïam / «a¬guïaæ cëÂaguïitaæ yathÃsaÇkhyaæ dvijÃtaya÷ // homasthÃnÃpanno japo homakÃla eva sthÃnÃpatterdharmalÃbhÃt / grahaïÃdimok«ÃntakÃlaparicchinnasya japasya cÃturguïyavidhÃnÃttasya ca tatrÃsambhavÃcca / puraÓcaraïaæ ca na grastodaye grastÃste ca bhavati / sparÓÃdimok«aparyantatvÃsiddhe÷ / sparÓamok«ayoÓca darÓanayogyayoreva prayojakatvÃt / "yÃvaddarÓanagocara"iti vacanÃt / ata eva naÓrÃddhÃdyapi puraÓcaraïÃnu«ÂhÃtÌïà bhavati kÃmyena nityasya bÃdhÃcceti kaÓcit / vastutastu kÃmyavidhe÷ ÓrÃddhÃdyanadhikÃriïaæ pratyapi caritÃrthatvÃnna nityabÃdhakatvam / godohanokthyÃdestu praïayanajyoti«ÂomÃÓritatvÃccamasÃgni«ÂomasaæsthÃbÃdhaæ vinà niveÓÃsambhavÃdvÃdhakateti vai«amyam / atra maÇgalak­tye kÃlani«edho hemÃdrau-- trayodaÓyÃdikaæ varjyaæ dinÃnÃæ navakaæ dhruvam / maÇgalye«u samaste«u grahaïe candrasÆryayo÷ // tathÃ-- dvÃdaÓyÃdit­tÅyÃnto vedha indugrahe sm­ta÷ / ekÃdaÓyÃdika÷ saure caturthyanta÷ prakÅrttita÷ // iti / ayaæ cÃvaÓyakÃnavaÓyakakÃryavi«ayatayà vyavasthÃpanÅya÷ / iti grahaïakÃlanirïaya÷ / ## tatsvarÆpaæ coktaæ skandapurÃïe-- dinÃrdhasamaye 'tÅte bhujyate niyamena yat / ekabhaktamiti proktamatastatsyÃddivaiva hi // #<{MV-S_128}># atra ekabhaktamitiyaugikena nÃmnà dvitÅyabhojananiv­tti÷ / niyameneti sÃmÃnyato vihitavratadharmaprÃptyartham / tena dvitÅyabhojanÃbhÃvasahak­taæ divÃbhojanam ekabhaktaÓabdÃrtha÷ / atra viÓe«amÃha-- devala÷: dinÃrddhasamaye 'tÅte bhujyate niyamena yat / ekabhaktaæ tu tatproktaæ nyÆnaæ grÃsatrayeïa tu // iti / asya ca madhyÃhno mukhya÷ kÃla÷ / madhyÃhnavyÃpinÅ grÃhyà ekabhakte sadà tithi÷ // iti pÃdmokte÷ / so 'pi na sampÆrïa÷ / kintu dinÃrddhettarasamaya eva"dinÃrddhasamaye 'tÅte"itivacanÃt / madhyÃhno 'tra tredhÃvibhÃgenetihemÃdri÷ pa¤cadhÃvibhÃgeneti tu mÃdhava÷ / anyetu vinigamanÃvirahÃt pa¤cadhÃtredhÃvibhÃgÃnyataravibhÃgenÃvartanottarakÃlo mukhyakÃla ityÃhu÷ / gauïakÃlastu tato 'stamayÃvadhi divaivetyabhyanuj¤ÃnÃt / tatra dinadvaye tadvyÃpto tadasparÓe và pÆrvaiva / gauïakÃlavyÃpte÷ sattvÃt / mukhyakÃlÃsparÓe 'pi caikabhaktÃnu«ÂhÃnaæ mukhyakÃla eva-- tithyÃdi«u bhavedyÃvÃn hrÃso v­ddhi÷ pare 'hani / tÃvÃn grÃhya÷ sa pÆrvedyurad­«Âo 'pi svakarmasu // iti hemÃdridh­tavacanÃt / pÆrvedyu÷ pÆrvatithyÃdi«u / k«ayav­ddhisÃmyÃni ca sarvatra «a«ÂhighaÂikÃpek«ayà na tu pÆrvatithyÃdyapek«ayeti kecit / hemÃdristu dinadvaye karmakÃlavyÃptau yugmavÃkyÃnnirïaya÷ / dvitÅyÃdikayugmÃnà pÆjyatÃniyamÃdi«u / ekoddi«ÂÃdiv­ddhyÃdau dvÃsavddhyÃdicodanà // itivacanena niyamÃdi«vityÃdiÓabdenekabhaktopÃdÃnÃdekabhakte 'pi yugmavÃkyaprav­ttervaktuæ ÓakyatvÃt / asparÓaikadaÓasamavyÃptyostu gauïakÃlavyÃptyà nirïaya ityÃha / tanna / arddhajaratÅyatÃpatta÷ / na cÃyaæ yugmavÃkyasya vi«aya÷ / kÃlaÓÃstrasya prÃbalyÃt / yathà hi mukhyakÃlavyÃptyanurodhena nirïaya÷ sambhavati na yugmavÃkyÃdara÷ / evaæ gauïakÃlavyÃptayÃpi / anyathà hi-- khakÃlÃduttara÷ kÃlo gauïa÷ pÆrvasya karmaïa÷ / iti sÃmÃnayvÃkyÃdeva gauïakÃlaprÃpto punarekabhakte tadvidhÃnÃnarthakyÃpatte÷ / tena yatra viÓi«ya gauïakÃlavidhistatra tadvyÃptyÃpi nirïaya iti siddham / anyÃÇgabhÆtamekabhaktaæ tat pradhÃne nirïÅtÃyÃæ tithau madhyÃhne kÃryam / pradhÃnaæ madhyÃhnakÃlikaæ tatraikabhaktaæ gauïakÃle 'pi kÃryam / #<{MV-S_129}># "aÇgaïaguvirodhe ca tÃdarthyat"itinyÃyÃt / (a. 12 pÃ. 2 adhi. 9 sÆ. 25) ata eva yatra pradhÃnaæ sÃyÃhnÃdikÃlikaæ tatra rÃtrÃvapyekabhaktÃnu«ÂhÃnamaviruddham / yattÆpavÃsapratinidhibhÆtamekabhaktaæ tat tadyogyatithau madhyÃhne kÃryam / ityekabhaktanirïaya÷ / ## tacca divÃbhojanÃbhÃvaviÓi«ÂarÃtribhojanarÆpam / kecittu na naktasya bhojanarÆpatvaniyama÷ / kintu prÃyikaæ tasya bhojanarÆpatvam / ata eva navarÃtravratasyÃpi naktavratatvaæ mÃdhavÃdyuktaæ saÇgacchata ityÃhu÷ / tatra ca prado«avyÃpinÅ prÃhyà / prado«avyapinÅ grÃhyà tithirnaktavrate sadà / iti vatsavacanÃt / prado«aÓca sÆryÃstottaratrimuhÆrtÃtmaka÷ / trimuhÆrta÷ prado«a÷ syÃdbhÃnÃvastaæ gate sati / naktaæ tatra prakurvÅta iti ÓÃstraviniÓcaya÷ // iti vyÃsokte÷ / yastu-- yadà tu dviguïà cchÃyÃæ kurvaæstapati bhÃskara÷ / tatra naktaæ vijÃnÅyÃnna naktaæ niÓi bhojanam // iti sauradharmÃdi«u dinÃntyamuhÆrtÃtmakau dviguïacchÃyopalak«ita÷ kÃlo vihita÷ sa gauïa÷ / muhÆrtonaæ dinaæ naktaæ pravadanti manÅ«iïa÷ / nak«atradarÓanÃnnaktamahaæ manye gaïÃdipa! // iti bhavi«yavacane nak«atradarÓanarÆpakÃlasya svasammatatvena mukhyatvapratÅte÷ / antimamuhÆrta pÆrvabhÃvimuhÆrtaædvayaæ ca gauïatara÷ kÃla÷ / prado«abyÃpinÅ yatra trimuhÆrtà divà yadi / tadà naktavrataæ kuryÃt / iti kaurmokte÷ / etasyÃpi gauïatvaæ pÆrvoktayuktereva / gauïataratvaæ tu mukhyakÃlaviprakar«Ãt / mukhyakÃle 'pi ÃdyamuhÆrtadvayaæ mukhyataram / niÓÃnaktaæ tu vij¤eyaæ yÃmÃrddhe prathame sadà / iti vacanÃt / yastu-- catvÃrÅmÃni karmÃïi sandhyÃyÃæ parivarjayet / ÃhÃraæ maithunaæ nidrÃæ svÃdhyÃyaæ ca caturthakam // iti sandhyÃyÃæ bhojanani«edhastatra sandhyÃÓabdo nak«atradarÓanaparyantakÃlapara÷ / #<{MV-S_130}># nak«atradarÓanÃt sandhyà sÃyaæ tatparata÷ sthitam / iti vacanÃntaraikavÃkyatvÃt / sÃyaæ sandhyà trighaÂikà astÃdupari bhÃsvata÷ / iti ghaÂikÃtraye 'pi sandhyÃÓabda÷ sa sandhyÃgarjitÃdau bodhya÷ / anye tu ni«edhasya rÃgaprÃptabhojanavi«ayatvÃnnaktabhojanasya vihitatvÃnna ni«edhavi«ayatvam / ata eva ravivÃrÃdiprayuktarÃtribhojanani«edhe satyapi tatra naktÃnu«ÂhÃnamuktaæ hemÃdriprabh­tibhi÷ / ataÓca trighaÂikÃtmakasandyÃyÃmapi naktaæ kÃryamevetyÃhu÷ / vastutastu vidhini«edhayoravirodhÃt tridhaÂikottarameva naktaæ kÃryaæ mukhyakÃlalÃbhÃt / anyathÃ"na kesariïodadÃti"ityasyÃpi vihitÃÓvadÃne 'prav­tteraÓvÃnÃmapi"tasya dvÃdaÓaÓataæ"ityatra tasyeti tacchabdena parÃmar«Ãt dvÃdaÓaÓatÃpatti÷ / parvaravivÃrÃdau vidhini«edhayorvirodhÃttathaiva yuktam / yattu-- ye tvÃdityadine brahmannaktaæ kurvanti mÃnavÃ÷ / dinÃnte te 'pi bhu¤jÅranni«edhÃdrÃtribhojane // iti bhavi«yapurÃïavacanaæ tad bhÃnusaptamyÃdivihitasauranaktavi«ayam / trimuhÆrtasp­gevÃhni niÓi caitÃvatÅ tithi÷ / tasyÃæ sauraæ carennaktamahanyeva tu bhojanam // itisumantunà evakÃreïa sauranakte sÃmÃnyata÷ prÃptarÃtribhojanasya ni«edhÃt / mÃdhavastu"ye tvÃdityadina"iti vÃkyÃdÃdityavÃrÃdau divaiva gauïakÃle naktamityÃha / evaæ yatividhavÃdhikÃrikamapi naktaæ divaiva kÃryam / naktaæ niÓÃyà kurvÅta g­hastho vidhisaæyuta÷ / yatiÓca vidhavà caiva kuryÃt tat sadivÃkaram // iti vacanÃt / tadevaæ g­hasthÃnÃæ prado«a eva mukhyo naktakÃla÷ / tatra dinadvaye mukhyakÃlavyÃpitve tadasparÓe và parà / gauïakÃlalÃbhÃt / asparÓa ca naikabhaktavanmukhyakÃle bhojanaæ kintu sÃyÃhna eva / prado«e yadi na syÃcceddivÃnaktaæ vidhÅyate / Ãtmano dviguïà cchÃyà mandÅbhavati bhÃskare // tannaktaæ naktamityÃhurna naktaæ niÓi bhojanam / evaæ j¤Ãtvà tato vidvÃn sÃyÃhne tu bhujikriyÃm // kuryÃnnaktavratÅ naktaæ phalaæ bhavati niÓcitam / itiskÃndokte÷ / evaæ saurayatinakte 'pi sÃyÃhnasya mukhyakÃlatvÃttadvyÃpinÅ grÃhyà / #<{MV-S_131}># dinadvaye tadvyÃptau tadasparÓe và pÆrvaiva / tatra sÃyÃnharÆpasya mukhyasya prado«arÆpasya ca gauïasya kÃlasya sattvÃt / ayaæ ca nirïayo na bhojanarÆpa eva nakte kintu pÆjÃdirÆpe 'pi dra«Âavya÷ / nyÃyÃviÓe«Ãt / anyÃÇga upavÃsapratinidhau và nakte tu ekabhaktavadeva nirïaya÷ / iti naktanirïaya÷ / ## tatra yadekabhaktanaktÃdiviruddhaæ tithidvayaprayuktamekasmin dine prÃpnoti tatra pÆrvaprÃrabdhayordvayo÷ pÆrvatithiprayuktamanupasa¤jÃtavirodhitvÃnmukhyakalpena kÃryam, itarattu anukalpayet / idaæ ca yadyuttaradine dvitÅyagauïakÃlo na labhyate tadà / tallÃbhe tu tatraiva / kÃlasyÃtyantabÃdhÃbhÃve kartranurodhasyÃpi nyÃyyatvÃt / iti naktaikabhaktÃdisannipÃte nirïaya÷ / ## tacca yÃc¤ÃrÃhityena labdhasya sak­dbhojanam / anye tu yÃc¤ÃbarjanasaÇkalpa evÃyÃcitamityÃhu÷ / tasya copavÃsavadahorÃtrasÃdhyatvÃttadubhayayoginÅ tithirgrÃhyà / anyataratra sattve tvaharvyÃpinÅ grÃhyà / "aha÷su tithaya÷ puïyÃ"ityÃdijÃvÃlivacanÃt / ayÃcitÃnnabhojanaæ tu yadaiva labhyate tadaiva divà rÃtrau vÃni«iddhakÃle sak­deva kÃryam / alÃbhe tu na kÃpi k«ati÷ / ityayÃcitanirïaya÷ / ## taccÃstamayasambandhi grÃhyam / upo«itavyaæ yenÃstaæ yÃti caiva tu bhÃskara÷ / yatra và yujyate rÃma! niÓÅtha÷ ÓaÓinà saha // itivi«ïudharmottarÃt / dinadvaye 'stamayasambandhe và pÆrvameva niÓÅthavyÃpte÷ sattvÃt / iti nak«atropavÃsanirïaya÷ / ## tatra saÇkramasvarÆpaæ tÃvat ravibimbamadhyaparamÃïorme«ÃdirÃÓyÃdya paramÃïÃÓce sambandha÷ / saca jyoti÷ÓÃtre prasiddha÷ / #<{MV-S_132}># ataÓca rÃÓÅnÃæ dvÃdaÓatvÃtte 'pi dvÃdaÓa bhavanti / tathà ca-- devÅpurÃïe-- dvÃdaÓaiva samÃkhyÃtÃ÷ samÃ÷ saÇkrÃntikalpanÃ÷ / kalpanà = bhedÃ÷ / te ca saÇkrÃntisÃmÃnyanimittake«u vidhiprati«adhe«u samÃ÷ sÃdhÃraïà ityartha÷ / mÃghavÅye tu samà saÇkrÃntikalpaneti pÃÂha÷ / tadà samà var«am ekaikavar«asambandhinya ityartha÷ / malamÃsÃdhikye 'pi saÇkrÃntyo dvÃdaÓaivetyevamarthamevakÃra÷ / etÃsÃæ ca puïyakÃlaviÓe«a pratipÃdanÃrthamavÃntarasaæj¤Ã vasi«ÂhenoktÃ÷ / ayane dve vi«uve dvecatasra÷ «a¬aÓÅtaya÷ / catasro vi«ïupadyaÓca saÇkrÃntyo dvÃdaÓa sm­tÃ÷ // jha«akarkaÂasaÇkrÃntÅ dve udagdadak«iïÃyane / vi«uve tu tulÃme«au tayormadhye tato 'parÃ÷ // v­«ad­Ócikakumbhe«u siæhe caiva yadà ravi÷ / etadvi«ïupadaæ nÃma vi«uvÃdadhikaæ phale // kanyÃyÃæ mithune mÅne dhanu«yapi ravergati÷ / «a¬aÓÅtimukhÅ proktà «a¬aÓÅtiguïà phale // jha«o makara÷ / tayo÷ ayanavi«uvatormadhye / aparÃ÷ «a¬aÓÅtivi«ïupadya÷ / kÃlÃdarÓÃdau tu golamadhye tato 'paretipÃÂha÷ / golaæ ca vi«uvÃyanÃbhyÃæ yuktaæ rÃÓicakraæ tanmadhye 'parà ityartha÷ / ayaæ ca ni«k­«Âo 'rtha÷ / karkamakarayo÷ krameïa dak«iïÃyanottarÃyaïa iti saæj¤Ã, tulÃme«ayorvi«uva iti, v­«av­Ócikakumbhasiæhe«u vi«ïupadamiti, kanyÃmithunadhanurmÅne«u «a¬aÓÅtimukhamiti / età eva ca vÃrabhedena (nak«atrabhedena) ca jÃtÃ÷ pratyekaæ saptasaæj¤Ã bhavanti / tathÃca-- devÅpurÃïe: sÆrye ghorà vidhau dvÃÇk«Å bhaume caiva mahodarÅ / budhe mandÃkinÅ nÃma mandà surapurohite // miÓrità ÓukravÃre syÃdrÃk«asÅ ca ÓanaiÓcare / mandà dhruve«u vij¤eyà m­dau mandÃkinÅ tathà // k«ipre dhyÃÇk«Åæ vijÃnÅyÃdugre ghorà prakÅrttiætà / carairmahodarÅ j¤eyà krÆrai ­k«aistu rÃk«asÅ // miÓrità caiva nirddi«Âà miÓritairyadi saÇkrama÷ // iti / dhruvÃïi = uttarÃtrayaæ rohiïÅ ca / m­dÆni = anurÃdhÃcitrÃrevatÅm­gaÓÅr«Ãïi / k«iprÃïi = abhijiddhastÃÓvinÅpu«yÃ÷ / ugrÃïi = pÆrvÃtrayaæ bharaïÅ maghà ca / #<{MV-S_133}># carÃïi = punarvasuÓravaïadhani«ÂhÃsvÃtÅÓatabhi«Ã÷ / krÆrÃïi = mÆlajye«ÂhÃrdrÃÓle«Ã÷ / miÓrÃïi = k­ttikÃviÓÃkhà ca / etatsaæj¤Ãprayukta÷ puïyakÃlaviÓe«astu vak«yate / atra ca ravibimbamadhyaparamÃïorme«ÃdirÃÓyÃdyaparamÃïusaæyogasyÃtisÆk«makÃlÅnatvena durj¤eyatvÃttatraikasyÃpi vihitasya snÃnÃdikarmaïo 'nu«ÂhÃtumaÓakyatvena bahÆnÃæ sutarÃmaÓakyatvÃt / sannihitakÃla anu«ÂhÃnamarthasiddhaæ yathà sandhikÃlavihitayordarÓapÆrïamÃsayo÷ sandhÃvanu«ÂhÃtumaÓakyatvena sannihitakÃle karaïam / sa ca sannihitakÃla÷ kimubhayata÷ kiævÃnyatarata÷ kiyÃæÓcetyapek«ÃyÃm-- devala÷: saÇkrÃntisamaya÷ sÆk«mo durj¤eya÷ piÓitek«aïai÷ / tadyogÃccÃpyadhaÓcorddhaæ triæÓannìya÷ pavitritÃ÷ // tadyogÃtusaÇkrÃntiyuktÃtsÆk«makÃlÃdadha urdhvaæ ca militvà triæÓannìyo 'tra ÓÃstrakÃrai÷ pÃvitritÃ÷ snÃnÃdyanu«ÂhÃnayogyÃ÷ k­tà ityartha÷ / idaæ ca ubhayata÷ pa¤cadaÓaghaÂikÃpuïyatvavacanaæ ravibimbaparimÃïÃnÃæ jyoti÷--ÓÃstre matabhedena bhinnatvÃdyanmate spa«Âabhuktyarddhaæ ravibimbaæ tanmatÃbhiprÃyeïa dra«Âavyam / etanmate sÆk«makÃlÃtpÆrvÃæpa¤cadaÓabhirghaÂikÃbhÅ ravibimbapÆrvabhÃgasya me«ÃdirÃÓicakrÃnupraveÓa÷ / taduttarakÃlaæ ca tÃvatÅbhireva ghaÂikÃbiruttarabhÃgasyÃpi me«ÃdirÃÓicakrÃnupraveÓo jyoti÷ÓÃstre grasiddha÷ / ayameva ca bhoga ityucyate / tathà ca-- devÅpurÃïe: atÅtÃnÃgato bhogo nìya÷ pa¤cadaÓa sm­tÃ÷ / iti / yÃni tu-- arvÃk «o¬aÓa vij¤eyà nìya÷ paÓcÃcca «o¬aÓa / kÃla÷ puïyo 'rkasaÇkrÃntervidvadbhi÷ parikÅrttita÷ // tathÃ: nìya÷ «o¬aÓa pÆrveïa saÇkrÃnteruttareïa ca / rÃhordarÓanamÃtraïa puïyakÃla÷ prakÅrttita÷ // tathÃ: saÇkrÃntau puïyakÃlastu «o¬aÓobhayata÷ kalÃ÷ / ityÃdÅni ÓÃtÃtapamarÅcijÃbÃlivÃkyÃni tÃni yanmate nijapa¤cadaÓÃæÓayuktabhuktyarthaæ ravibimbaæ tanmatÃbhiprÃyeïa vyÃkhyeyÃni / ataÓca bimbaparimÃïabhedena «o¬aÓa pa¤cadaÓa và ghaÂikà ubhayata÷ pratyekaæ puïyakÃla iti siddham / hemÃdriratnÃkarÃdisammato 'pyayamartha÷ / #<{MV-S_134}># mÃdhavamadanaratnÃdayastu-- tadyogÃccÃpyadhaÓcorddhaæ triæÓannìya÷ prakÅrttitÃ÷ / iti devalavacanÃt saÇkrÃntikÃlÃt pÆrvaæ triæÓannìya÷ puïyÃ÷ paÓcÃcca triæÓannìya÷ puïyÃ÷ / yÃni tu pÆrvokta«o¬aÓapa¤cadaÓaghaÂikÃpuïyatvapratipÃdakÃni vacanÃni tÃni puïyÃdhikyapratipÃdanÃrthÃnÅtyÃhu÷ / idaæ ca pÆrvottarakÃlayo÷ puïyatvavacanaæ sarvasaÇkrÃntisÃdhÃraïam / aviÓe«Ãt / yÃni tu kvaciduttaratra kkacit pÆrvatra kvacidubhayatretyevaæ saÇkrÃntiviÓe«akÃlavidhÃyakÃni vak«yamÃïavacanÃni tÃni puïyÃdhikyapratipÃdanÃrthÃni / hemÃdrimÃdhavÃdisakalanibandh­svaraso 'pyevam / yattvatra ÓrÅdattaratnà karÃdiprabh­tibhirmaithilai÷ smÃrttÃdibhiÓca gau¬airuktam-"pÆrvodÃh­tobhayata÷ «o¬aÓaghaÂikÃpuïyatvapratipÃdakÃnÃæ ÓÃtÃtapÃdivacanÃnÃæ vi«ïupadÅmÃtravi«ayatvam itarasaÇkrÃnti«u vak«yamÃïarÅtyà sarvatra viÓe«asyoktatvÃt pariÓe«eïa «o¬aÓaghaÂÅpuïyatvabodhakasÃmÃnyavÃkyÃnÃæ tanmÃtravi«ayatvasyaiva yuktatvÃt / ataÓca-- puïya÷ kÃlo 'rkasaÇkrÃnte÷ prÃk paÓcÃdapi «o¬aÓa / iti skandapurÃïavacanenÃpyamÅ«ÃmupaæsahÃro lÃghavÃt"iti, tanna / ÓÃtÃtapena-- ayanÃdau sadà deyaæ dravyami«Âaæ g­he«u yat / «a¬aÓÅtimukhe caiva vimok«e candrasÆryayo÷ // ityupakrame ayanÃdÃvityÃdiÓabdena vi«uvadvi«ïupadyorupasaÇgrahÃt sarvasaÇkrÃnti«u dÃnÃdividhipratÅte÷ sÆk«makÃle ca dÃnÃdyanupapatte÷ sthÆlakÃlÃpek«ÃyÃm"arvÃk «o¬aÓa vij¤eyÃ"ityÃdyuparitanena vacanena ubhayata÷ «o¬aÓaghaÂikÃrÆpasthÆlakÃlavidhe÷ sarvasaÇkrÃntivi«ayatvasya spa«ÂatvÃt / na ca spa«Âasya sÃmÃnyavidherupasaæhÃro yujyate / yathoktaæ bhaÂÂapÃdai÷-- sÃmÃnyavidhiraspa«Âa÷ saæhiyeta viÓe«ata÷ / iti / ataÓcopasaæhÃrÃyogÃt sarvavi«ayatvameva yuktam / evaæ ca sarvasaÇkrÃntisÃdhÃraïyena ubhayata÷«o¬aÓaghaÂikÃpuïyatvavacanai÷ ubhayata÷ puïyatve sthite viÓe«avacanÃni puïyÃtiÓayÃrthÃni / tatra-- vaÓi«Âha÷: madhye tu vi«uve puïyaæ prÃgvi«ïau dak«iïÃyane / «a¬aÓÅtimukhe 'tÅte atÅte cottarÃyaïe // madhye ubhayata iti yÃvat / prÃcyÃstu-- «Ã¬hÅtimukhe 'tÅte v­tte ca vi«uvadvaye / #<{MV-S_135}># iti devÅpurÃïavÃkyÃt v­tta ityÃhu÷ / vastutastu v­ttaæ vartanaæ bhÃve kta÷ vartamÃnakÃle iti anantabhaÂÂavyÃkhyaiva yuktà / vaÓi«ÂavacanaikavÃkyatÃlÃbhÃt / vi«ïau = vi«ïupadyÃm / idaæ ca vi«ïupadÅ«u prÃk puïyatvavacanaæ praÓastataratvadyotanÃrtham / puïyakÃlo vi«ïupadyÃ÷ prÃk paÓcÃdapi «o¬aÓa / iti skandapurÃïavacanena pÆrvÃpara«o¬aÓaghaÂikÃrÆpapuïyakÃlasyëyuktatvÃt / ataÓca vi«ïupadyÃæ parÃ÷ «o¬aÓa ghaÂikà itarasaÇkrÃntyepak«ayà puïyatarÃ÷ pÆrvÃ÷ «o¬aÓa puïyatamà iti vyavasthà / hemÃdrimadanatnÃdisammatÃpyayamartha÷ / anye tu vi«ïupadÅpÆrvakÃlapuïyatvaprÃtapÃdavÃkyasya nirmulatvÃt skÃndavacanÃdubhayata eva «Ã¬aÓa ghÃÂakÃ÷ puïyakÃla ityÃhnu÷ / «a¬aÓÅtimukhe 'tÅte puïyatamatvam / tatrÃpi-- «a¬aÓÅtyÃæ vyatÅtÃyÃma«ÂiruktÃstu nìikÃ÷ / puïyÃkhyà vi«ïupadyÃÓca prÃkpaÓcÃdapi «o¬aÓa // iti vacane cabdena itarasaÇkrÃntyapek«ayà ubhayata÷ puïyataratvasya sÆcitatvÃt / tathÃ-- v­ddhavaÓi«Âho 'pi: atÅtÃnÃgate puïye dve udagdak«iïÃyane / triæÓat karkaÂake nìyo makare viæÓati÷ parà // brahmavaivartte tu makare tu daÓÃdhikà iti caturthapÃda÷ / b­haspatirapi-- ayane viæÓati÷ pÆrvà makare viæÓati÷ parà / ayane = dak«iïÃyane / atra sarvatra viruddhÃnÃæ vacanÃnÃæ puïyÃdhikyaparatvena vyavasthà dra«Âavyà / ataÓca viæÓatyapek«ayà sÃmÃnyavacanasiddha«o¬aÓaghaÂikÃrÆpakÃlasyÃpi puïyataratvaæ siddhaæ bhavati / sannik­«ÂatvÃt / vi«uvavi«aye puna÷-- sa eva-- vartamÃne tulÃme«e nìyastÆbhayato daÓa / «a¬aÓÅtivi«aye v­ddhavaÓi«Âha÷-- «a¬aÓÅtyÃæ vyÃtÅtÃyÃma«ÂiruktÃstu nìikÃ÷ / a«Âi÷ «o¬aÓa / a«Âicchandasa÷ «o¬aÓÃk«aratvÃt / madanaratnÃdisammataÓcÃyaæ pÃÂha÷ / hemÃdrimÃdhavÃdau tu «a«Âiriti pÃÂha÷ / taæ ca hemÃdri÷ pratyekaæ pa¤cadaÓeti militvà «a«Âiriti vyÃkhyÃtavÃn / vi«ïupadyÃæ tu saÇkhayÃviÓe«asya aÓravaïÃt sÃmÃnyavacanoktà eva «o¬aÓaghaÂikÃ÷ pÆrvaæ puïyÃ÷ / #<{MV-S_136}># atra cÃyaæ ni«k­«Âo 'rtha÷ / tulÃme«ayo÷ prÃgÆrcvaæ daÓa daÓa ghaÂikÃ÷ puïyÃ÷, karke viæÓati÷ pÆrvaæ makare urddhvaæ, «a¬aÓÅtyÃæ «o¬aÓa parÃ÷, vi«ïupadyÃæ pÆrvà iti / evaæ vÃranak«atraprayuktamandÃdisaprasaæj¤Ãsu saÇkrÃnti«u yat-- tricatu÷pa¤casaptëÂanavadvÃdaÓa eva ca / krameïa ghaÂikà hyetÃstatpuïyaæ pÃramÃrthikam // iti devÅpurÃïavacanaæ tadapi puïyÃdhikyapratipÃdanÃrthaæ dra«Âavyam / atra caitÃ÷ pÆrvabhoginya uttarabhoginyo ubhayatobhoginyo và yadi divÃmadhryÃhnÃdi«u jÃyante tadà divaiva tatra tatroktapraÓastakÃlalÃbhÃt sapteva / yadà pÆrvabhoginyÃæ sÆryodayottaram avyavadhÃnena jÃyamÃnÃyÃmuttara, bhoginyÃæ và astÃt pÆrvaæ jÃyamÃnÃyÃæ divà pÆrvottarau praÓastakÃlau na labhyate tadà sÃmÃnyavacanaprÃptasya pÆrvabhoginyÃmuttarasya uttarabhoginyÃævà pÆrvasyaiva kÃlasya grahaïaæ na puna÷ praÓastakÃlabhrÃntyà rÃtreriti / tathà ca-- vaÓi«Âha÷: ahni saÇkramaïe puïyamaha÷ k­tsnaæ prakÅrttitam / rÃtrau saÇkramaïe bhÃnordinÃrddhaæ snÃnadÃnayo÷ // atra hi pÆrvÃrddham ahni madhyÃhnÃdau saÇkramaïe 'ha÷puïyatvasya pÆrvottaranìÅpuïyavacanaireva siddhatvÃnna yathÃÓrutÃrthaparaæ kintu uktavi«aye praÓastakÃlalÃbhena prasaktasya rÃtripuïyasya prati«edhÃrtham / ataÓcodayÃnantarame va pÆrvabhoginyÃmastÃt pÆrvaæ vottarabhoginyÃæ jÃyamÃnÃyÃmahanyeva snÃnÃdyanu«Âhayam / yÃsu tu ubhayatobhoginÅ«u ubhayorapi kÃlayo÷ sÃmyaæ tÃsu divÃpi praÓastakÃlalÃbhÃt na rÃtrÃvanu«ÂhÃnaprasaÇga÷ / mÃdhavamadanaratnÃdayo 'pyevam / rÃtrisaÇkrame tu yadyapi-- yà yÃ÷ sannihità nìyastÃstÃ÷ puïyatamÃ÷ sm­tÃ÷ / iti vacanÃt, rÃhudarÓanasaÇkrÃntivivÃhÃtyayav­ddhi«u / snÃnadÃnÃdikaæ kÃryaæ niÓi kÃmyavrate«u ca // iti vacanÃcca rÃtrerapi puïyakÃlatvaæ prÃpnoti, tathÃpi-- rÃtrau saÇkramaïe bhÃnordivà kuryÃttu tat kriyÃm // iti gobhilavacanena divaiva puïyakÃla÷ / sa ca na sampÆrïaæ dinaæ kintu rÃtrau saÇkramaïe bhÃnorddinÃrddhaæ snÃnadÃnayo÷ / iti vaÓi«ÂhavacanÃt arddhameva / tadÃpi ca yadyarddharÃtrÃt pÆrvaæ saÇkramastadà pÆrvadinasya yadyÆrdhvaæ tadottarasya yadà tu ardharÃtre tadobhayoriti vyavasthitamityÃha-- #<{MV-S_137}># sa eva-- addharÃtrÃdadhastasmin madhyÃhnasyopari kriyà / Ærdhvaæ saÇkramaïe cordhvamudayÃt praharadvayam // sampÆrïe arddharÃtre tu yadà saÇkramate ravi÷ / prÃhurdinadvayaæ puïyaæ muktvà makarakarkaÂau // madhyÃhna÷ = Ãvartanam / tacca pÆrvadinasya, udayaÓcottaradinasya sannidhÃnÃt / sampÆrïe = arddharÃtridaladvayasandhau / mÃdhavastu t­tÅyapraharasya prathamaghaÂikà dvitÅyasya cÃntyetyevaæ ghaÂikÃdvayamarddharÃtramityÃha / dinadvayaæ ca na sampÆrïaæ kintu arddhÃvacchinnameva / rÃtrau saÇkramaïe bhÃnordinÃrddhaæ snÃnadÃnayo÷ / iti sÃmÃnyato rÃtrisaÇkrame dinÃrddhapuïyatvasyaivopakrame abhidhÃnÃt / anantabhaÂÂahemÃdrimadanaratnÃdayo 'pyevam / kÃlÃdarÓamÃdhavÃdayastu-- saÇkramastu niÓÅthe syÃt «a¬yÃmÃ÷ pÆrvapaÓcimÃ÷ / saÇkrÃntikÃlo vij¤eyastatra snÃnÃdikaæ caret // iti bhabi«yottarapurÃïavacanÃdarddharÃtrasaÇkrame k­tsnaæ dinadvayamityÃhu÷ / vastutastu etasya anantabhaÂÂena nirmÆlatvasyoktatvÃt hemÃdpyÃdivyÃkhyaiva jyÃyasÅ bahusammatà ca / tasmÃt pÆrïe arddharÃtre saÇkrame pÆrvadinottarÃrddhamuttaradinapÆrvÃrddhaæ ca puïyaæ sannidhÃnÃt / tadapi na samuccayena kintu vikalpena anyathà pradhÃnÃv­ttyÃpatte÷, so 'pi pÆrvadinottarÃrddhavarttitithyà yadyabhinnà saÇkramakÃlÅnà tithirbhavet tadà pÆrvadinottarÃrddham, yadà tu dvitÅyadinapÆrvÃrddhatithyà abhinnà tadottaradinapÆrvÃrddhaæ grÃhyamityevaæ vyavasthita÷ / tathà ca-- devÅpurÃïe: Ãdau puïyaæ vijÃnÅyÃt yadyabhinnà tithirbhavet / arddharÃtre vyatÅte tu vij¤eyamapare 'hani // pÆrvÃrddhasya ayamartha÷ / arddharÃtrasaÇkrame yadi pÆrvadinottarÃrddhe saÇkramakÃle ca ekaiva tithirbhavet tadÃdau pÆrvadinottarÃrdhe puïyaæ jÃnÅyÃditi / yadi tu uttaradinapÆrvÃrdhatithyÃbhinnà tadottaradinapÆrvÃrdhamityarthasiddham / ardharÃtrottaraæ sakraÇme tu bhinnÃyÃmabhinnà tadottaradinapÆrvÃrdhamityarthasiddham / ardharÃtrottaraæ sakraÇme tu bhinnÃyÃmabhinnÃyÃæ và pÆrvadinatithau pare 'hanyevetyuttarÃrdhÃrtha÷ / yadà tu ardharÃtrasaÇkramakÃlÅnà tithirdinadvayÃrdhayorapi bhavati tadà pÆrvabhÅginÅ«u pÆrvadinottarÃrdham uttarabhoginÅ«u uttaradinapÆrvÃrdham ubhayatobhoginÅ«u aicchiko vikalpa iti vyavasthà / #<{MV-S_138}># anantabhaÂÂamadanaratnÃdayo 'pyevam / yattvatra ÓrÅdattenoktam--abhinnÃyÃæ tithau pÆrvadinapÆrvÃrdhe puïyaæ, bhede tu"sampÆrïe tÆbhayordeyam"iti devÅpurÃïavacanÃdubhayatreti / tanna / "sampÆrïe tÆbhayordeyam"iti devÅpurÃïenobhayatradeyatve vihite pradhÃnÃv­ttyÃpatte÷ samuccayÃyogÃt avyavasthitavikalpe prÃpte"Ãdau puïyaæ vijÃnÅyÃt"ityuttaravacanena vyavasthÃmÃtrakaraïe lÃghavÃt / tadayamatra ni«k­«ÂÃrtha÷ / ardharÃtrÃt pÆrvaæ saÇkrame pÆrvadinottarÃrdhaæ taduttaraæ saÇkrame uttaradinapÆrvÃrdhe niÓÅthasaÇkrame tu yadi pÆrvadinottarÃrdhavarttitithyÃbhinnÃyÃæ tithau saÇkrama÷ tadà pÆrvÃdanottarÃrdhaæ yadi tu uttaradinapÆrvÃrdhavarttitithyÃbhinnÃyÃæ tithau saÇkramastadà uttaradinapÆvÃrdhaæ yadà tu dinadvayÃrdhavarttitithyÃbhinnÃyÃæ tithau saÇkramastadà pÆrvabhogirnëu pÆrvadinottarÃrdham uttarabhoginÅ«u uttaradinapÆrvÃrdhama ubhayabhoginÅ«u aicchiko vikalpa iti / yattu-- vi«ïupadyÃæ dhanurmÅnan­yukkanyÃsu vai yadà / pÆrvottaragataæ rÃtrau bhÃno÷ saÇkramaïaæ bhavet // pÆrvÃhne pa¤ca nìyastu puïyÃ÷ proktà manÅ«ibhi÷ / aparÃhïe ca pa¤caiva Óraute smÃrtte ca karmaïi // iti pÆrvÃparadinagatÃstamayodayapÆrvottaranìÅpuvyatvapratipÃdakaæ nigamavacanaæ tat atiÓayapradarÓanÃrthaæ dra«Âavyam / madanaratne 'pyevam / iyaæ ca rÃtrisaÇkramavyavasthà ayanabhinnavi«ayà pÆrvodÃh­tavaÓi«Âhavacanena sakalasya rÃtrinirïayasya ayane"muktvà makarakarkaÂau"iti paryudÃsÃt / ataÓca tayo÷ kathamityapek«ÃyÃæ mÃdhavamadanaratnau tÃvat-- mithunÃt karkasaÇkrÃntiryadi syÃdaæÓumÃlina÷ / prabhÃte và niÓÅthe và kuryÃdahani pÆrvata÷ // kÃrmukaæ tu parityajya j¤a«aæ saÇkramate ravi÷ / prado«e vÃrdharÃtre và snÃnaæ dÃnaæ pare 'hani // ityÃdibhaviæ«yottaravacanÃnusÃrÃdarddharÃtratadÆrdhvasaÇkrame 'pi karke 'hanyeva puïyaæ pÆrvaæ makare tu arddharÃtratadadha÷saÇkrame 'pi pare 'hanyeva / evaæ ca rÃtrisaÇkrame 'pi divÃpuïyatvavidhÃnÃdarthÃdrÃtrau snÃnÃdiprati«edha unnÅyate / ke«u cittu vacane«u rÃtrikartavyatÃpi / yathÃtraiva tÃvadvaÓi«Âhavacane sarvasaÇkrÃntisÃdhÃraïarÃtrisaÇkramaïanimittakadivÃkartavyatvasyÃyane--"muktvà makarakarkaÂau"iti paryudÃsÃttatra rÃtrÃvapi kartavyatà / ata eva-- rÃhudarÓanasaÇkrÃntivivÃhÃtyayav­ddhi«u / #<{MV-S_139}># snÃnadÃnÃdikaæ kÃryaæ niÓi kÃmyavrate«u ca // iti sÃmÃnyato yÃj¤avalkyavacanamapi ayanavi«ayam, anyathà itarasaÇkrÃnti«u divaiva puïyatvavidhÃnÃdetasya nirvi«ayatvÃpatte÷ / yadyapi codÃh­tabhabi«yottarÃdivacanÃt tatrÃpi divÃpuïyatvavidhirastyeva tathÃpi"muktvà makarakarkaÂau"itiparyudÃsÃdrÃtripuïyatvamapyasti / ataÓca yuktaæ sÃmÃnyavacanasyÃyanavi«ayatvam / evaæ cÃyane rÃtripuïyatvadivÃpuïyatvayorvikalpe deÓÃcÃrÃdvyavastheti / hemÃdristu-- prÃhurdinadvayaæ puïyaæ muttkà makarakarkaÂau / itiparyudÃso na sakalasya rÃtrinirïayasya kintu sannihitasyÃrddharÃtrasaÇkramaïanimittakasya dinadvayasyaiva / ataÓcÃyamartha÷ / yathà itarasaÇkrÃnti«u arddharÃtre jÃyamÃnÃsu dinadvayaæ puïyaæ na tathà ayane tasmiæstu arddharÃtre jÃyamÃne pÆrvodÃh­tabhavi«yottaravacanÃnmakare uttaraæ dinaæ karke pÆrvaæ puïyam / bhavi«yottaravÃkye hi na prado«a arddharÃtre và jÃyamÃnÃyà makarasaÇkrÃnte÷ paradine puïyaæ prabhÃte 'rddharÃtre và jÃyamÃnÃyÃ÷ karkasaÇkrÃnte÷ pÆrvadine puïyamiti pratipÃdyate / tathà sati-- dhanurmÅnÃvatikramya kanyÃæ ca mithunaæ tathà / dinÃnte pa¤ca nìyastu tadà puïyatamÃ÷ sm­tÃ÷ // udaye ca tathà pa¤ca daive pitrye ca karmaïi / itiskandapurÃïavacanavirodhÃpatte÷ / ataÓca bhavi«yottaravacanamevaæ vyÃkhyeyam"prado«e vÃrddharÃtre vÃ"ityatra vÃÓabdau yathÃtathÃrthe"vopamÃnavikalpayo÷"iti nighaïÂusmaraïÃt / tenÃyamartha÷ / yathà prado«e jÃyamÃnÃyà makarasaÇkrÃnte÷ pÆrvadinÃrddhe puïyaæ tathà ardadharÃtre jÃyamÃnÃyÃ÷ pare 'hanÅti / evaæ prabhÃtavÃkye 'pi / ataÓcÃrddharÃtrasaÇkrame makare uttaraæ dinaæ karke pÆrvam, ardharÃtrÃdadha÷ paÓcÃdvà saÇkrame tu ubhayatrÃpi itarasaÇkrÃntisarÆpa eva nirïaya÷ / na caivaæ rÃtripuïyatvapratipÃdakÃnÃæ yÃj¤avalkyÃdivacanÃnÃæ nirvi«ayatvÃpatti÷ sarvasaÇkrÃnti«u rÃtrisaÇkrame divaiva puïyakÃlÃbhidhÃnÃditivÃcyam / ubhayavidhavacanadarÓanÃdrÃtrisaÇkrame rÃtrau divà ca puïyakÃla÷ / "pÃpÃ÷ sannihitÃ"itivacanÃttu rÃtre÷ puïyataratvamiti hemÃdrigrabh­taya÷ / anantabhaÂÂastu divà pramÃdÃdinà asambhave rÃtrÃvanu«ÂheyamityÃha / prÃcyÃstu rÃtrisannihitadinabhÃgasaÇkrÃntau «o¬aÓaghaÂikÃdirÆpavihitasamayena rÃtrerapi vyÃv­ttatvà ttadvi«ayatayà rÃtripuïyatvavacanÃnÃmupapattirityÃhu÷ / atra ca vihitaæ snÃnaÓrÃddhadÃnÃdi ni«iddhaæ ca yÃtrÃmaithunÃdi anyato 'nusandheyam / #<{MV-S_140}># rave rÃÓisaÇkramavannak«atrasaÇkrame grahÃntarÃïÃæ ca rÃÓinak«atrasaÇkrame snÃnÃdyanu«ÂhÃnam / tatkÃlaæ cÃha-- jaimini÷: nak«atrarÃÓyo ravisaÇkrame syurarvÃk paratrÃpi rasendunìhya÷ / puïyÃstathendostridharÃpalairyuge ekaiva nìŠmunibhi÷ Óubhoktà // nìyaÓcatasra÷ sapalÃ÷ kujasya budhasya tisno manava÷ palÃni / sÃrddhÃÓcatasra÷ palasaptayuktà guroÓca Óukre sapalÃÓcatasra÷ // dvinÃganìhya÷ palasaptayuktà ÓanaiÓcarasyÃbhihitÃ÷ supuïyÃ÷ / Ãdyantamadhye japahomadÃnaæ kurvannavÃpnoti surendradhÃma // arvÃk paratrÃpÅti sarvatra sambadhyate / rasendunìya÷ = «o¬aÓa ghaÂikÃ÷ / tridharÃpalai÷ = trayodaÓapalai÷ / sapalà = ekapalÃdhikÃ÷ / manavaÓcaturdaÓapalÃni / nÃgà a«Âau dviguïitÃ÷ «o¬aÓa / grahÃntarasaÇkrame ca rÃtrau jÃyamÃne rÃtrÃveva snÃnÃdi kÃryaæ ravisaÇkramavat divÃpuïyatvavacanÃbhÃvÃt / kÃmyaæ cedaæ tatra snÃnÃdiphalaÓravaïÃt / ravisaÇkramaïe prÃpte na snÃyÃdyastu mÃnava÷ / saptajanma bhavadrogÅ nirdhanaÓcaiva jÃyate // itivannityatvÃÓravaïÃcca / itisaÇkrÃntinirïaya÷ / ## malamÃsatvaæ ca ekamÃtrasaÇkrÃntirÃhitye sati ÓuklÃdimÃsatvam / ekamÃtrarÃhityaæ cÃsaÇkrÃntatvena saÇkrÃntidvayavattvena ca bhavatÅti dvedhÃmalamÃsa÷ adhikamÃsa÷ k«ayamÃsaÓceti / tathÃca-- kÃÂhakag­hye: yasmin mÃse na saÇkrÃnti÷ saÇkrÃntidvayameva và / malamÃsa÷ sa vij¤eyo mÃsa÷ syÃttu trayodaÓa÷ // iti / na saÇkrÃntirityanenÃdhimÃsasya grahaïam / saÇkrÃntidvayamityanena k«ayasya / tatrÃdhimÃsasvarÆpamÃha-- bh­gu÷: ekarÃÓisthite sÆrye yadà darÓadvayaæ bhavet / havyakavyakriyÃhantà tadà j¤eyo 'dhimÃsaka÷ // iti / darÓadvayaæ = darÓÃnatdvayam / "darÓa÷ sÆryendusaÇgame"itidarÓaÓabdasya saÇgame mukhyatvÃt / saÇgamasya cÃmÃvÃsyÃntyak«aïa eva jyoti÷ÓÃstre prasiddhatvÃt / mÃsaÓcÃtra cÃndra eva malamÃsaprayojaka÷ / #<{MV-S_141}># cÃndro mÃso hyasaÇkrÃnto malamÃsa÷ prakÅrttita÷ / iti brahmasiddhÃntÃt / so 'pi ca ÓuklÃdireva / indrÃgnÅ yatra hÆyete mÃsÃdi÷ sa prakÅrttita÷ / agnÅ«omau sm­tau madhye samÃptau pit­somakau // tamatikramya tu raviryadi gacchet kadÃcana / Ãdyo malimluco j¤eyo dvitÅya÷ prÃk­ta÷ sm­ta÷ // iti laghuhÃrÅtokte÷ / ÃdyadvitÅyaÓabdÃbhyÃæ tasyetaramÃsÃpek«ayà dvaiguïyam uttaramÃsasaæj¤atvaæ ca sÆcayati / ata eva-- jyoti÷ pitÃmaha÷: «a«Âayà tu divasairmÃsa÷ kathito bÃdarÃyaïai÷ / pÆrvamarddhaæ parityajya kartavyà cottare kriyà // iti / "trayodaÓamÃsÃ÷ saævatsara"iti Órutivacanaæ tat triæÓaddivasamÃsÃbhiprÃyeïa / mÃsaviÓe«asaæj¤atvaæ cÃsya caitrÃdilak«aïÃkrÃntatvÃt / tathÃhi-- mÅnÃdistho ravirye«ÃmÃrambhaprathame k«aïe / bhavette 'nde cÃndramÃsÃÓcaitrÃdyà dvÃdaÓa sm­tÃ÷ // iti vyÃsena mÅnÃdisthe ravau pratipadÃdyalak«aïasambandhena caitrÃdilak«aïamuktam / Óakyate cedamadhimÃse 'pi yojÃyatum / yattu-- me«agaravisaÇkrÃnti÷ ÓasimÃse bhavati yatra taccaitram / evaæ vaiÓÃkhÃdyà v­«ÃdisaÇkrÃntiyogena // itibrahmaguptoktaæ caitrÃdilak«aïaæ tacchuddhamÃsÃbhiprÃyeïa prÃyikam na tu mukhyaæ malamÃsÃvyÃpakatvÃt / anyathà v­ddhavyavahÃre malamÃse caitrÃdiÓabdaprayogÃnupapatte÷ / yà tu-- vatsarÃntargata÷ pÃpo paj¤ÃnÃæ phalanÃÓak­t / nair­tairyÃtudhÃnÃdyai÷ samÃkrÃnto vinÃmaka÷ // iti jyoti÷ÓÃstre tasya nÃmaÓÆnyatvokti÷ sà viruddhamalimlucÃdinÃmakatvÃt / vidyamÃnasyÃpi và nÃmnastatprayuktakarmÃnarhatvenÃsatkalpatvÃt / atha và brahmaguptoktameva lak«aïaæ mukhyaæ na tu vyÃsoktaæ k«aye 'sambhavÃt / adhikasya ca «a«ÂidinÃtmakatvÃt tena ca me«adisaÇkrÃntisambhavÃt / tena sambhavanti malamÃsasya caitrÃdaya÷ saæj¤Ã÷ / adhikamÃsasya malatvaæ cÃdhikyÃt / ata eva-- g­hyapariÓi«Âe: malaæ vadanti kÃlasya mÃsaæ kÃlavido 'dhikam / #<{MV-S_142}># etasya ca napuæsakasaæj¤Ã jyoti÷ÓÃstre-- asaÇkrÃnto hi yo mÃsa÷ kadÃcittithiv­ddhita÷ / kÃlÃntarÃtsamÃyÃti sa napuæsaka ucyate // atra sphuÂamÃnÃgatÃsaÇkrÃnta evÃdhimÃsatvena grÃhya÷ / na tu madhyamamÃnÃgata÷, tasya ÓrautasmÃrttavyavahÃrÃnupayogÃt / tathÃhi"indrÃgnÅ yatra hÆyete"ityÃdivacanena ÓuklapratipadÃdidarÓÃntÃsaÇkrÃntamÃsasya vidhini«edhayogyÃdhimÃsatvamavagamyate / na ca madhyamamÃnÃgatÃsaÇkÃntayo niyamena ÓuklapratipadÃdidarÓÃntÃ÷ / asya niyato bhavanakÃlo vaÓi«ÂhasiddhÃnte darÓita÷-- dvÃtriæÓadbhirgatairmÃsairdinai÷ «o¬aÓabhistathà / ghaÂikÃnÃæ catu«keïa patatyeko 'dhimÃsaka÷ // iti pÆrvÃdhimÃsÃnantarametÃvati kÃle 'tÅte sati dvitÅyo 'dhimÃso madhyamamÃnena bhavatÅtyasyÃrtha÷ / atra ca vÃkye darÓÃntamÃsavivak«ÃyÃæ k­«ïadvitÅyÃyÃæ ghaÂikÃcatu«Âaye gate 'dhimÃsopakrama÷ prÃpnoti / aniyatopakramÃvasÃnadvÃtriæÓanmÃsavivak«ÃyÃæ cÃniyatatithyupakramatvamadhimÃsasya prasajyeta / tataÓcobhayathÃpyadhimÃsasya ÓuklapratipadÃdiniyamabhaÇgaprasaÇga÷ / tasmÃtsphuÂamÃnÃgataÓuklapratipadÃdidarÓÃntÃsaÇkrÃntasyaivÃdhimÃsavi«ayaÓrautasmÃrttavyavahÃre«u upayoga÷ / ata evoktaæ siddhÃntaÓiromaïau, asaÇkrÃntamÃso 'dhimÃsa÷ sphuÂa÷ syÃditi / sphuÂa÷ = sphuÂamÃnÃgata÷ / madhyamamÃnÃgatÃsahkrÃntasya tu jyoti÷ÓÃstrÅyavyavahÃra evopayoga÷ / ayaæ cÃdhimÃso na madhyamamÃnÃgatÃdhimÃlavanniyata÷ / yÃni tu"mÃse triæÓattame bhavet"ityÃdivacanÃni tÃni sambhavÃbhiprÃyeïa na tu niyatÃni vyabhicÃrasya sphuÂatvÃt / k«ayamÃsastu dvisaÇkrÃnti÷ ÓuklapratipadÃdiÓcÃndra÷ / "dvisaÇkrÃntimÃsa÷ k«ayÃkhya÷ kadÃcit"itisiddhÃntasiromaïivacanÃt / sa ca kÃrttikÃdi«u tri«veva bhavati nÃnye«u / yadà cÃyaæ tadà var«amadhye k«ayamÃsasyobhayato 'dhikamÃsadvayaæ bhavati / ata eva siddhÃnataÓiromaïau-- k«aya÷ kÃrttikÃditraye nÃnyata÷ syÃttadà var«amadhye 'dhimÃsadvayaæ ca / iti / var«aæ cÃtra pÆrvÃsaÇkrÃntÃdikaæ cÃndramÃsadvÃdaÓakaæ na tu caitrÃdikam / k«ayamÃsottaracaitrÃdike «aÂke kadÃcidapi dvitÅyÃdhimÃsÃsambhavÃt / tatsambhavakÃlaÓca tatraiva-- gato 'bdhyadrinandairmite ÓÃkakÃle tithÅÓairbhavi«yatyathÃÇgÃk«asÆryai÷ / #<{MV-S_143}># gajÃdrathagnibhÆmistathà prÃyaÓo 'yaæ (*) kuvedenduvar«ai÷ kavidgokubhiÓca // iti / __________ (*) etatpratipÃdyà saÇkhyà ca vyavadhÃnakÃlabodhikà / klacit goku bhi÷ 19 hÅnai÷ kuvedendubhi (141) arthÃt kvacit 141 var«ai÷ kvacicca 122 var«airvyavadhÃnaæ bhavatÅti mÃva÷ / tathÃca pÆrvokta 974 saÇkhyÃyÃæ 141 saÇkhyÃyà melane 1115 jÃyate tatra tanmelena 1256 jÃyate tatra 122 melane 1378 jÃyate ityavadheyam / __________ abdhaya÷ = catvÃra÷ / adraya÷ = sapta / nandà = nava e«Ãæ prÃtilomyena pÃta÷ / 974 ebhirmitairvar«ai÷ pÆrvaæ k«ayo jÃta ityartha÷ / tithaya÷ = pa¤cadaÓa / ÅÓà = ekÃdaÓa 1115 ebhirmiæte kadÃcid bhavi«yati / aÇgaæ = «aÂa÷ ak«Ã÷ = pa¤ca / sÆryÃ÷ = dvÃdaÓa / ekatra sarve 1256 / gajà = a«Âau / adraya÷ = sapta / agnya÷ = traya÷ / bhÆ÷ = ekà / ekatra 1378 / ku÷ = eka÷ / vedÃ÷ = catvÃra÷ / indu÷ = eka÷ / ekatra 141 / gÃva÷ = nava / ku÷ = eka÷ / ekatra 19 / ebhirmite var«e kaÓcidbhavÅ«yatÅ tyartha÷ / ayaæ ca k«ayamÃso me«agaravisaÇkrÃntirityÃdimÃsalak«aïaprayojakasaÇkrÃntidvayayuktatvÃnmÃsadvayÃtmaka÷ / ata eva ratnamÃlÃyÃm-- yatra mÃsi ravisaÇkramadvayaæ tatra mÃsayugalaæ k«ayÃhvayam / iti / ata eva pÆrvasaÇkrÃntyupalak«itasya kÃrttikÃderuttarasaÇkrÃntyupalak«itamÃrgaÓÅr«Ãdyapek«ayà p­thagavasthÃnÃbhÃvÃt dvisaÇkrÃnta÷ k«aya ityucyate / anye tu-- me«Ãdisthe savitari yo yo mÃsa÷ prapÆryate cÃndra÷ / caitrÃdi÷ sa tu vij¤eya÷- iti vacanoktalak«aïÃnusÃrÃt k«aye pÆrvarÃÓisthe ravau darÓÃntyasamÃptyabhÃvÃduttararÃÓistharavÃveva tatsamÃpteruttaramÃsarÆpatvamevetyÃhu÷ / k«ayamÃsasya aæhaspatisaæj¤atvaæ tatpÆrvottarabhÃvinoÓcÃdhimÃsayo÷ saæsarpÃdhimÃsasaæj¤atvaæ coktam-- bÃrhaspatyasaæhitÃyÃm: yasmin mÃse na saÇkrÃnti÷ saÇkrÃntidvayameva ca / saæsarpÃæhaspatÅ etÃvadhimÃsaÓca nindita÷ // iti / atra pÆrvÃsaÇkrÃntadvisaÇkrÃntayo÷ saæsarpaæhaspatisaæj¤Ã uttarÃsaÇkrÃntatyÃdhimÃsatvaæ krameïÃbhidhÃnÃdavagamyate iti madanaratna÷ / saæsarpaÓca na malamÃsa÷ kintu Óuddha÷ uttarastvaÓuddha÷ / ekasminnapi var«e cet dvau mÃsÃvadhimÃsakau / pÆrvo mÃsa÷ praÓasta÷ syÃpadarastu malimluca÷ // #<{MV-S_144}># iti jÃvalivacanÃt / yadÃÓvinÃdi«aÂke malamÃsa eka÷ aparaÓca caitrÃdi«aÂke tadà pÆrvasya ÓuddhatvapratipÃdakaæ vacanÃntaramapi-- brahmasiddhÃnte: caitrÃdarvÃÇnÃdhimÃsa÷ paratastvadhiko bhavet / jyoti÷siddhÃnte 'pi-- dhaÂakanyÃgate sÆrye v­Ócike vÃtha dhanvini / makare vÃtha kumbhe và nÃdhimÃso vidhÅyate // dhaÂa÷ = tulà / na caitadvÃkyadvayaæ kadÃcidapi tatrÃdhimÃsapÃtÃbhÃvaparam / mÃsa÷ kanyÃgate bhÃnÃvasaÇkrÃnto bhavedyadi / daivaæ pitryaæ tadà karma tulÃsthe karturak«ayam // iti pitÃmahÃdivacanavirodhÃt / idaæ ca saæsarpasya ÓuddhatvapratipÃdanaæ vivÃhÃdivyatiriktak«ayÃhÃdiÓrÃddhÃdivi«ayam / yadvar«amadhye 'dhimÃsayugmaæ tatra kÃrttikÃditritaye k«ayÃkhya÷ / mÃsatrayaæ tyÃjyamidaæ prayatnÃdvivÃhayaj¤otsavamaÇgale«u / iti jyoti÷ÓÃstravacanÃt / iti malamÃsanirïaya÷ / ## taj¤a pauÂhÅnasi÷-- ÓrautasmÃrttakriyÃ÷ sarvà dvÃdaÓe mÃsi kÅrttitÃ÷ / tasmÃt trayodaÓe mÃsi ni«phalÃstÃ÷ prakÅrttitÃ÷ // atra ca malamÃsasya trayodaÓatvaæ saÇkrÃntiyuktaÓuddhadvÃdaÓamÃsÃpek«ayà na tu vÃstavam / atra yadyapi sarvà ityupÃdÃnÃt sarvakarmaïÃæ niv­ttipratÅtistathÃpi-- i«ÂyÃdi sarvaæ kÃmyaæ tu malamÃse vivarjayet / ityÃdivak«yamÃïavacanÃnusÃrÃt / nityanaimittike kuryÃt prayata÷ san malimluce // ityÃdipratiprasavavacanebhyaÓca kÃmyÃnÃmeva niv­tti÷ na tu nityanaimittikÃnÃm / te«Ãmapi cÃnanyagatikÃnÃmeva tatrÃnu«ÂhÃnaæ na sagatikÃnÃm / tathÃca-- kÃÂhakag­hye: male 'nanyagatiæ kuryÃnnityÃæ naimittikÅæ kriyÃm / b­haspatirapi-- nityanaimittike kuryÃt prayata÷ san malimluce / iti / ananyagatikÃni nityanaimittikÃni udÃh­tÃni-- #<{MV-S_145}># g­hyapariÓi«ÂÃdau: ava«aÂkÃrahomÃÓca parva cÃgrayaïaæ tathà / malamÃse 'pi kartavyaæ kÃmyà i«ÂÅÓca varjayet // ava«aÂkÃrahomà = agnihotraupÃsanavaiÓvadevÃdaya÷ / idaæ cÃrabdhavi«ayam / Ãrambhaæ darÓapÆrïe«Âayoragnihotrasya cÃdimam / iti madanaratne Ãrambhasyaiva ni«edhÃt / parvaudarÓapÆrïamÃsau sthÃlÅpÃkaÓca / Ãgrayaïaæ = purÃïÃnnÃlÃbhe / ete«Ãæ ca nityatvamakaraïe pratyavÃyaÓrava ïÃdinà bodhyam / ananyagatikatvaæ caite«Ãæ malamÃsamadhye vihitakÃlasamÃpte÷ / darÓapÆrïamÃsÃdÅnÃæ hi tattatkÃlÃvacchinne jÅvane nimitte vihitÃnÃæ malamÃsa eva kÃlasamÃpti÷ / ye«Ãæ tu jyoti«ÂomÃdÅnÃæ vihitakÃlasya vasantÃdermalamÃse 'samÃpti, Óuddhe 'pyanuv­ttestÃni na tasmin kÃryÃïi / ata evÃgrayaïasyÃpi mÃsadvayÃtmakavar«ÃkÃlavihitasya ÓuddhamÃse 'pi kÃlalÃbhÃd vak«yamÃïamalamÃsakartavyatÃni«edhakavacanasyopapatti÷ / idaæ cÃgre nirÆpayi«yÃma÷ / yama÷-- candrasÆryagrahe snÃnaæ ÓrÃddhadÃnajapÃdikam / kÃryÃïi malamÃse 'pÅti / atra candrasÆryagrahaïaæ kapila«a«ÂhyÃdyalabhyayogopalak«aïam / roge cÃlabhyayoge ca sÅmante puæsave 'pi và / itimarÅcivacanena tatrÃpi malamÃse kartavyatvapratÅte÷ / idaæ cÃtra kartavyatÃvacanaæ tannimittakasya snÃnÃdereva na tu kÃmyasya"kÃmyaæ naiva kadÃcana"iti ni«edhÃt / tathÃ-- garbhe vÃrdhu«ike bh­tye ÓrÃddhakarmaïi mÃsike / sapiï¬Åkaraïe nitye nÃdhimÃsaæ vivarjayet // tÅrthasnÃnaæ japo homo yavavrÅhitilÃdibhi÷ / jÃtakarmÃntyakarmÃïi navaÓrÃddhaæ tathaiva ca // maghÃtrayodaÓÅÓrÃddhaæ ÓrÃddhÃnyapi ca «o¬aÓa / iti / garbhe = garbhasaæskÃre puæsavanÃdau / vÃrdhu«ike = vÃrdhu«ikak­tye v­ddhigrahaïe / bh­tye = tatk­tye bh­tigrahaïe / mÃsike ÓrÃddhakarmaïi amÃvÃsyÃÓrÃddhÃdau / «o¬aÓaÓrÃddhÃnÃmatraiva pÆthagupÃdÃnÃt / jÃtakarmaïi yacchrÃddhaæ darÓaÓrÃddhaæ tathaiva ca / malamÃse 'pi tatkÃryaæ vyÃsasya vacanaæ yathà // itivyÃsavacanena darÓaÓrÃddhasyÃpi malamÃsakartavyatÃpratÅteÓca / #<{MV-S_146}># yattu-- saævatsarÃtirekeïa yo mÃsa÷ syÃt trayodaÓa÷ / tasmin trayodaÓe ÓrÃddhaæ na kuryÃdindusaÇk«aye // itikauthumivacanaæ tat kÃrttikÃdimÃsaviÓe«asambandhyamÃvÃsyÃvihitaphalaviÓe«ÃrthaÓrÃddhavi«ayam / ÃmÃyÃmeva sarvakÃmÃrthavihitakÃmyaÓrÃddhavi«ayaæ và / na tu nityadarÓaÓrÃddhavi«ayam / tasya prÃguktavyÃsavacanÃt, nityanaimittike kuryÃt prayata÷ san malimluce / tÅrthasnÃnaæ gajacchÃyÃæ pretaÓrÃddhaæ tathaiva ca // ityÃdisÃmÃnyavacanÃcca malamÃse kartavyatvapratÅte÷ / dÃk«iïÃtyasakalanibandhasvaraso 'pyevam / gau¬Ãstu na nityapadenÃvaÓyakartavyapÃrvaïaÓrÃddhÃdigrahaïaæ tathà sati pretaÓrÃddhÃderapi tata eva kartavyatÃsiddhau te«Ãæ p­thaggrahaïavaiyarthyÃpatte÷ / kintvaharaha÷ kriyamÃïasnÃnasandhyÃdiparam / ataÓca pÃrvaïaÓrÃddhasya sÃmÃnyata÷ pratiprasavÃbhÃvÃdudÃh­takauthumivacanÃnmalamÃse ni«edha eva / yattu vyÃsavacanaæ tat piï¬apit­yaj¤ÃkhyaÓrÃddhaparam // indrÃgnÅ yatra hÆyete mÃsÃdi÷ sa prakÅrttita÷ / agnÅ«omau sm­tau madhye samÃptau pit­somakau // tamatikramya tu raviryadi gacchet kadÃcana / Ãdyo malimluco j¤eyo dvitÅya÷ prÃk­ta÷ sm­ta÷ // itilaghuhÃrÅtavacane"samÃptau pit­somakau"ityabhidhÃya tamatikramyetyanena malamÃsasvarÆpÃbhidhÃnÃt pit­viÓi«Âasomadaivatyapiï¬apit­yaj¤asya malamÃsakartavyatÃpratÅtestadekavÃkyatÃlÃbhÃya vyÃsavacanasyÃpyetatparatvaucityÃdityÃhu÷ / nitye = nityadÃne / var«e cÃharaha÷ÓrÃddhaæ dÃnaæ ca prativÃsaram / gobhÆtilahiraïyÃnÃæ mÃse 'pi syÃnmalimluce // itimÃtsyÃnusÃrÃt / var«e = prathamavar«e / aharaha÷ÓrÃddham = aharaharvihitamudakumbhaÓrÃddham / tathà ca-- kauthumi÷: abdamambughaÂaæ dadhyÃdannaæ cÃpi susasa¤citam / saævatsare viv­ddhe 'pi pratimÃsaæ ca mÃsikam // tathà ca triæÓatsodakumbhÃnnadÃnÃnyekaæ mÃsikamadhikaæ bhavati / ata eva-- vaÓi«Âha÷, saævatsaramadhye yadyadhimÃso bhavet mÃsikÃrthaæ dinamekaæ v­ddhiæ nayet / #<{MV-S_147}># yattvatra jÅmÆtavÃhanenoktam-amÃvÃsyÃm­tasya tadadhikaraïakaæ mÃsikaæ na mÃsav­ddhau varddhanÅyaæ"saævatsarÃtirekeïa"iti pÆrvodÃh­takauthumivacanÃditi, tanna / asmin vacane mÃsikÃnupÃdÃnenaitasya tatparatve pramÃïÃbhÃvÃduktayuktyà pÃrvarïavi«ayatvasyaiva yuktatvÃt, / tÅrthasnÃnam Ãv­ttam / anÃv­ttani«edhasya vak«yamÃïatvÃt / tadapi tÅrthÃdhikaraïakaæ tÅrthanimittakasya nimittavaÓÃdeva prÃpte÷ / homo 'traupÃsanahomo yavavrÅhitilÃdibhiriti dravyopÃdÃnÃt / jÃtakarmagrahaïaæ nÃmakaraïÃdisaæskÃropalak«aïam / tathÃca mÃdhavodÃh­tÃyÃæ sm­tau-- ÓrÃddhajÃtakanÃmÃni ye ca saæskÃrasavratÃ÷ / malimluce 'pi kartavyÃ÷ kÃmyà i«ÂÅÓca varjayet // ÓrÃddhaæ = janananimittakaæ jananasamabhivyÃhÃrÃt / tasya jÃtakarmÃnaÇgatvena tatpratiprasavena tasyÃpratiprasavÃt p­thagabhidhÃnopapatti÷ / jÃtakaæ = jÃtakarma / saæskÃrà = ni«kramaïÃnnaprÃÓanÃdayo ye caturthÃdimÃsaviÓe«aniyatÃ÷ / ÷-- nÃmÃnnaprÃÓanaæ caulaæ vivÃhaæ mau¤jibandhanam / ni«kramaæ jÃtakarmÃpi kÃmyaæ v­«avisarjanam // astaæ gate gurau Óukre bÃle v­ddhe malimluce / upÃyanamupÃrambhaæ vratÃnÃæ naiva kÃrayet // iti gargavÃkyaæ jÃtakarmÃdÅnÃæ ni«edhakaæ, tanmukhyakÃlÃk­tÃnÃæ veditabyam / yathà ca sa eva-- nÃmakarmÃdijÃtaæ ca yathÃkÃlaæ samÃcaret / atipÃte tu kartavyaæ praÓaste mÃsi pu«yade // antyakarmaudÃhÃsthisa¤cayÃdi / navaÓrÃddhaæ = maraïadinÃccaturthÃædidinak­tyam / bahuspati÷-- nityanaimittike kuryÃt prayata÷ san malimluce / tÅrthaÓrÃddhaæ gajacchÃyÃæ pretaÓrÃddhaæ tathaiva ca // atra gajacchÃyÃ-- paramÃnnaæ tu yo dadyÃt pitÌïÃæ madhunà saha / chÃyÃyÃæ ca gajendrasya pÆrvasyÃæ dak«iïÃmukha÷ // itiviÓvÃmitroktà gajasyaiva chÃyà grÃhyà / na tu-- yadendu÷ pit­daivatye haæsaÓcaiva kare sthita÷ / yÃmyà tithirbhavet sÃhi gajacchÃyà prakÅrttità // iti tenaivoktà / sÆryasya haste 'vathÃne kanyÃsaÇkrÃnteravaÓyaæbhÃvena malamÃsÃsambhavÃt / dÃk«iïÃtyà apyevam / smÃrttÃstu-- #<{MV-S_148}># saiæhikeyo yadà bhÃnuæ grasate parvasandhi«u / gajacchÃyà tu sà proktà tatra ÓrÃddhaæ prakalpayet // iti vÃrÃhoktà grÃhyetyÃhu÷ / atra dÃk«iïÃtyamate gajacchÃyÃde÷ sagatitve 'pi vacanÃtkartavyatà bodhyà / evamananyagatikatvena nityanaimittikÃnÃæ malamÃse kartavyatoktà / yÃni tu sagatikÃni tÃni nityÃnyapi na tatra kÃryÃïi / tÃni ca kÃnicit kÃÂhakag­hyapariÓi«Âe darÓitÃni / somayÃgÃdikarmÃïi nityÃnyapi malimluce / putre«ÂayÃgrayaïÃdhÃnacÃturmÃsyÃdikÃni ca // mahÃlayëÂakÃÓrÃddhopÃkarmÃdyapi karma yat / spa«ÂamÃsaviÓe«ÃkhyÃvihitaæ varjayenmale // atra hi somayÃgÃdermÃsadvayÃtmakavasantÃdikÃlikatvena Óuddhe 'pi vihitakÃlalÃbhÃtsagatikatvam / evamanyatrÃpyanusanedheyam / putre«ÂirjÃte«Âi÷ / tasyà naimittikatve 'pi Óe«ivirodhÃnnimittÃnantarakÃlabÃdhe jÃte parvopasaÇgrahavacchuddhakÃlopasaÇgrahasya nyÃyyatvÃt sagatikatvam / Ãgrayaïasya tu mÃsadvayÃtmakavar«ÃkÃlikatvena spa«Âameva sagatikatvam / yattu kartavyatÃvacanaæ tat purÃïÃnnÃlÃbhavi«yamityuktaæ prÃk / mahÃlayÃddirvak«yate / kÃmyÃnyapi yÃni Óe«ivirodhÃdvilambaæ na sahante yathà kÃrÅryÃdÅni tÃni malamÃse 'pi bhavantyeva / naimittikÃni kÃmyÃni nipatanti yathà yathà / tathà tathaiva kÃryÃïi na kÃlastu vidhÅyate // iti dak«avacanÃt / atra naimittikÃni kÃmyÃnÅti sÃmÃnÃdhikaraïyam tathà ca du÷svapnÃdinimittena kartavyatayopasthitÃni kÃmyÃnÅtyartha÷ / ÓuddhakÃmyÃnÃmapi varjanamÃrambhasamÃptyoreva / asÆryo nÃma ye mÃsà na te«u mama sammatÃ÷ / vratÃnÃæ caiva yaj¤ÃnÃmÃrambhaÓca samÃpanam // itibrahmasiddhÃntÃt / anuv­ttistu tatrÃpi kartavyaiva / prÃrabdhaæ karma yat ki¤cit tat kÃryaæ syÃnmalimluce / iti tatraivokte÷ / ata eva kÃmyacÃturmÃsyavratopakramasamÃptikÃlayormadhye 'dhimÃsapÃte tatra tasyÃvicchedenÃnu«ÂhÃnamuktam / adhimÃsanipÃte 'pi hye«a eva vidhi÷ sm­ta÷ / iti / yattu-- prav­ttaæ malamÃsÃt prÃk yatkÃmyamasamÃpitam // Ãgate malamÃse 'pi tatsamÃpyamasaæÓayam / #<{MV-S_149}># iti malamÃse 'pi kÃmyakarmaïa÷ samÃptipratipÃdakaæ kÃÂhakag­hyaæ tat sÃvanamÃnopajÅvik­cchracÃndrÃyaïÃhÅnasatrÃdivi«ayam / kÃlamÃdhavo 'pyevam / hemÃdristu prÃrambhamÃtraæ kÃmyakarmaïo malamÃse ni«iddham / samÃptistu tasya malamÃse 'pi kartavyaiva prÃgudÃh­takÃÂhakag­hyÃt / yastu khamÃpanamiti brahmasiddhÃntavacane samÃptini«edha÷ sa malamÃsa eva mohÃt prÃrabdhasya tasya tatraiva samÃpane do«ÃtiÓayapradarÓanÃrtha ityÃdda / tadevaæ saÇk«epato varjyatve siddhe prapa¤cÃrthaæ vacanÃnyudÃhiyante / jyoti÷parÃÓara÷-- agnyÃdheyaæ prati«ÂhÃæ ca yaj¤adÃnavratÃni ca / vedavratav­«otsargacƬÃkaraïameva ca // mÃÇgalyamabhi«ekaæ ca malamÃse vivarjayet / bÃle và yadi và Óukre v­ddhe vÃstamupÃgate // malamÃsa ivaitÃni varjayeddevadarÓanam / agnyÃdhÃnaæ ca prathamam / agnyanugamanimittaæ tu punarÃdhÃnaæ naimittikatvÃt kartavyameva / prati«ÂhÃpyapÆrvaiva / caï¬ÃlÃdisparÓanimittà tu puna÷prati«Âhà tatra kÃryaiva / yaj¤adÃnÃni sagatikÃni / agatikÃnÃæ pratiprasavokte÷ / yattu-- vÃpÅkÆpata¬ÃgÃdiprati«ÂhÃæ yaj¤akarma ca / na k­ryÃnmalamÃse tu mahÃdÃnavratÃni ca // iti nÃradavacena mahÃdÃnÃnÃmeva prati«edha÷ sa pratyavÃyÃtiÓayÃrtha÷ / yattvanantabhaÂÂahemÃdrijÅm­tavÃhanaÓÆlapÃïyÃdibhirdÃnapadaæ mahÃdÃnaparamataÓca te«ÃmevÃtra ni«edha ityuktaæ, tanna / anye«Ãmapi sagatikatvena grati«edhasyocitatvÃt / aste sandhyÃgate bÃle bh­gau mÃsi malimluce / devatÃdarÓanaæ dÃnaæ mahÃdÃnaæ vivarjayet // ityÃdilaghuhÃrÅtavacane«u dÃnamahÃdÃnapadayorupÃdÃnenopasaæhÃrÃsambhavÃcca / na caite«Ãæ nirmÆlatvaæ jÅmÆtavÃhanakÃlavivekasmÃrttapustakÃdÃvupalambhÃt / tasmÃt pratyavÃyÃtiÓayÃrthameva p­thaÇmahÃdÃnani«edha iti yuktam / anye tu Óe«ibÃdhÃpatteravaÓyakartavye dÃnÃdÃvanye«Ãmeva pratiprasavo na mahÃdÃnÃnÃæ te«Ãæ punarni«edhÃdityÃhu÷ / nÃrÃyaïopÃdhyÃyÃstu dÃnÃntarÃïi mumuk«o÷ phalÃbhisandhiviraheïa kurvÃïasya malamÃse 'pi bhavanti mahÃdÃnÃni tu na tathà punarni«edhÃdityÃhu÷ / k­tyacintÃmaïau tu dÃnamityatra yÃnamiti pÃÂha÷ / vedavratÃni mahÃnÃmnÅvratÃni / #<{MV-S_150}># v­«otsarga÷ kÃmya÷ / ekÃdaÓÃhikasya «o¬aÓaÓrÃddhavadagatikatvena ni«edhÃyogÃt / mÃÇgalyam anyadapi vivÃhÃdi / ata eva bhÅmaparÃkrame-- adhimÃsake vivÃhaæ yÃtrÃæ cƬÃæ tathopanayanÃdi / kuryÃnna sÃvakÃÓaæ mÃÇgalyaæ na tu viÓe«ejyÃm // iti / atra sÃvakÃÓamityanenaiva siddhe punarvivÃhÃdigrahaïaæ nivakÃÓatve 'pi prati«edhÃrthamiti smÃrtta÷ / abhi«eko rÃj¤a÷ sa ca prathama÷ / rÃj¤o 'bhi«eka÷ prathama÷ Óuddhaæ kÃlaæ pratÅk«ate / pratyÃbdikastu nitvatvÃt kÃlamÃtre 'pi và bhavet // iti madanaratnodÃh­tavacanÃt / vastutastu dvitÅyÃdirapi malamÃse ni«iddha eva sagatikatvÃt / vacanaæ tu ÓukrÃstÃdikÃle 'pi kartavyatÃparam / devadarÓanamapi purÃïÃdiprasiddhÃnÃmanÃdidevatÃnÃæ prathamam / anÃdidevatÃæ d­«Âvà Óuca÷ syurna«ÂabhÃrgave / malamÃse 'pyanÃv­tta tÅrthasnÃnaæ vivarjayet // iti skandapurÃïÃt / atra hi pÆrvÃrddhagatanindÃpok«ito ni«edho na svatantra÷ kalpya÷ / yenÃnÃv­ttapadasyottaratraivÃnvayÃddevadarÓanamÃv­ttamapi ni«idhyeta kintÆpasthi tatvÃttyajedityayameva / ata eva varjanavidhau tÅrthasnÃnadevadarÓanayo÷ samuccitatvÃdapiÓabdopapatti÷ / ataÓcobhayorapi varjanakriyÃkarmatvÃviÓe«ÃdanÃv­ttapadÃrthasyobhayaparicchedakatvopapatterdevadarÓanasyÃpi prathamasyaiva malamÃse ni«edha÷ / ki¤cÃv­ttadevadarÓanani«edhe tÃvatkÃlamanÃdidevatÃpÆjyatÃpatti÷ / na ce«ÂÃpatti÷ / anÃdidevatÃrcÃrthaæ kÃlado«o na vidyate / nityÃsvabhyÃsayogena tathaivaikÃdaÓÅvratam // iti jyoti÷parÃÓaravacanavirodhÃpatte÷ / atra ca skÃnde tÅrthasnÃnagrahaïaæ tÅrthayÃtrÃderupalak«aïam / ata eva tÅrthayÃtrÃæ vivarjayediti gÃrgyavacane pÃÂha÷ / asya ca pratiprasavo gayÃyÃm / tathÃca-- vÃyupurÃïe: gayÃyÃæ sarvakÃle«u piï¬aæ dadyÃdvicak«aïa÷ / adhimÃse janmadine aste ca guruÓukrayo÷ // na tyaktavyaæ gayÃÓrÃddhaæ siæhasthe ca b­haspatau / satyavrata÷-- var«e var«e tu yacchrÃddhaæ mÃtÃpitrorm­te 'hani / malamÃse na kartavyaæ vyÃghrasya vacanaæ yathà / mÃtÃpitrorityupalak«aïam / tena vÃr«ikaæ ÓrÃddhaæ malamÃse na kÃryamityeva vivak«itam / yuktaæ caitat / "mÃsapak«atithisp­«Âa"iti vacanena tattanmÃsÅyatattattithau vidhÃnÃt / #<{MV-S_151}># spa«ÂamÃsaviÓe«ÃkhyÃvihitaæ varjayenmale / ityanena ni«edhÃt / yÃni tu-- pratisaævatsaraÓrÃddhe nÃdhimÃsaæ vidurbudhÃ÷ / jÃtakarmaïi yacchrÃddhaæ navaÓrÃddhaæ tathaiva ca // pratisaævatsaraæ ÓrÃddhaæ malamÃse 'pi tat sm­tam / ityÃdiÓÃtÃtapÃdivacanÃni tÃni malamÃsam­tÃnÃæ punarmalamÃse tatraiva pratyÃvdikaæ kÃryaæ na Óuddha ityevaæparÃïi / var«e var«e tu yacchrÃddhaæ m­tÃhe tanmalimluce / kuryÃttatra pramÅtÃnÃmanye«Ãmuttaratra tu // iti ÓÃtÃtapenaiva vi«ayadÃnÃt / malimluce tu samprÃpte brÃhmaïo bhriyate yadi / ÆnÃbhidheyamÃso 'sau kathaæ kuryÃttadÃbdikam // yasmin rÃÓigate bhÃnau vipatti÷ syÃddvijanmana÷ / tasminneva prakurvÅta piï¬adÃnodakakriyÃ÷ / adhimÃse vipannÃnÃæ sauraæ mÃnaæ samÃÓrayet / sa eva divasastasya ÓrÃddhapiï¬odakÃdi«u // iti vyÃsavacanenaikavÃkyatvÃcca / na cedaæ vacanaæ malamÃsam­tasya saureïaiva mÃsena sarvadà pratyÃbdikakartavyatÃparamiti samayaprakÃÓak­dvyÃkhyÃnaæ yuktam / malamÃsam­tasyÃbdÃntare kadÃcinm­tÃhÃprÃptau ÓrÃddhalopÃpatte÷ / tasmÃnmalaæmÃsam­tasya punarmalamÃse tatraiva pratyÃbdikaæ kÃryaæ na Óuddha ityeva vyÃkhyà jyÃyasÅ bahusammatà ca / ÓuddhamÃsam­tÃnÃæ tu dvitÅyÃdyÃbdikaæ Óuddha eva kÃryaæ prathamÃbdikaæ tu mala eva / tathÃca-- hÃrÅta÷: asaÇkrÃnte 'pi kartavyamÃbdikaæ prathamaæ dvijai÷ / tathaiva mÃsikaæ ÓrÃddhaæ sapiï¬Åkaraïaæ tathà // asaÇkrÃnte ravau malamÃse ityartha÷ / yamo 'pi-- Ãbdikaæ prathamaæ yat syÃttat kurvÅta malimluce / trayodaÓe tu samprÃpte kurvÅta punarÃbdikam // asyÃrtha÷ / prathamÃbdikaæ mala eva syÃt / punarÃbdikaæ dvitÅyÃdyÃbdikaæ tu yadi taddine malamÃsapÃtastadà trayodaÓe Óuddhe kurvÅtetyartha÷ / #<{MV-S_152}># laghuhÃrÅto 'pi-- pratyabdaæ dvÃdaÓe mÃsi kÃryà piï¬akriyà sutai÷ / kvacittrayodaÓe 'pi syÃdÃdyaæ muktvà tu vatsaram // pratyabdaæ dvÃdaÓe mÃsÅtyutsargo malamÃsÃbhÃve / kvacid dvitÅyÃbdikÃdau nalamÃsapÃte trayodaÓe Óuddhe kÃryam / ÃdyÃbdikaæ malamÃsapÃte 'pi dvÃdaÓa eva mÃse kÃryamityartha÷ / iyaæ ca malamÃsapÃte dvÃdaÓe mÃsi kartavyatà na saævatsaramadhye malamÃsapÃte / tathÃca sati dvÃdaÓe mÃsi m­tatithyalÃbhena sapiï¬anÃnupapatte÷ / kÃrttikam­tasyÃÓvine pratyÃbdikaprasaÇgÃt / kintvantimasyaiva malamÃsatve ÃdyÃbdikasya tatra karttabyatà / tadayamartha÷ / malamÃsam­tÃnÃæ yadà kÃlakrameïa kadÃcinm­timÃsa eva malamÃsastadà tadÅyamÃbdikaæ tatraiva kÃryam / ÓuddhamÃsam­tÃnÃæ tu dvitÅyÃdyÃbdikaæ Óuddha eva prathamÃbdikaæ tu mala eveti / evaæ ca-- ÓrÃddhÅyÃhani samprÃpte adhimÃso bhavedyadi / ÓrÃddhadvayaæ prakuvÅæta evaæ kurvanna muhyati // iti vaÓi«Âhavacanaæ mÃsikavi«ayaæ vyÃkhyeyam / yÃni tu"mÃsadvaye 'pi tatkÃryaæ vyÃghrasya vacanaæ yathÃ" "pit­kÃryÃïi cobhayo÷"ityÃdÅni gÃlavÃdivacanÃni tÃnyapyevameva vyavasthÃpanÅyÃni / kauthumi÷-- var«av­ddhyÃbhi«ekÃdi kartavyamadhike na tu / var«av­ddhi÷ = vardhÃæpanaæ prativar«aæ kriyamÃïam / hÃrÅta÷-- adhimÃse na kartavyaæ ÓrÃddhamabhyudayaæ tathà / tathaiva kÃmyaæ yat karma vatsarÃt prathamÃd­te // sapiï¬ÅkaraïÃdÆrdhvaæ yatki¤cit ÓrÃddhikaæ bhavet / i«Âaæ vÃpyathatrà pÆrvaæ tanna kuryÃnmalimluce // atra cÃbhyudayani«edhadvÃrà tadaÇgakasya caulopanayanÃdereva ni«edho dra«Âabya÷ / "cƬÃæ mau¤jÅbandhanaæ ca"ityÃdiprÃgudÃh­tavÃkyaikavÃkyatvÃt / tatrÃpi prathamavatsarasambandhimalamÃsakartavyanÃmakarmÃdiprayuktamÃbhyudayikaæ mala eva kÃryamiti "vatsarÃtprathamÃd­ta' ityasyÃrtha÷ / kecittu prathamasamvatsare sapiï¬Åkaraïottaradine kriyamÃïamÃbhyudayikaæ malamÃse 'pi kÃryamityarthamÃhu÷ / hemÃdristu vatsarÃt prathamÃd­ta iti sapiï¬ÅkaraïÃdÆrdhvamityatrÃnveti / tathà ca sapiï¬ÅkaraïÃdÆrdhvaæ yÃni prathamasaævatsarasambandhÅni punarmÃsikÃni kriyante tÃni malamÃse 'pi kÃryÃïi ityÃha / #<{MV-S_153}># ÓÆlapÃïistu-- asaÇkrÃnte 'pi kartavyamÃbdikaæ prathamaæ dvijai÷ / tathaiva mÃsikaæ pÆrvaæ sapiï¬Åkaraïaæ tathà // iti laghuhÃrÅtavacane pÆrvapadaæ sapiï¬anottarabhÃvimÃsikaÓrÃddhani«edhÃrtham / ataÓcatÃni malamÃse kartavyÃnÅtyÃha / ayaæ ca sapiï¬ÅkaraïottarabhÃviÓrÃddhani«edho yugÃdiÓrÃddhabhinnavi«aya÷ / te tu malamÃsa eva kÃryÃ÷ / daÓaharÃsu notkar«aÓcatur«vapi yugÃdi«u / ¬apÃkarmaïi cotsarge hyetadi«Âaæ v­«Ãdita÷ // iti vacanÃt / atra hi v­«Ãdita ityabhidhÃnÃdv­«asthÃravÃvevadaÓaharÃ, tulÃmakarame«asiæhe«veva yugÃdaya iti pratÅte÷ / yacca"jye«ÂhemÃsi site pak«e"ityÃdivacane«u daÓaharÃdau cÃndramÃsavÃcijye«ÂhÃdipadaÓravaïaæ tadagatyà lak«aïayà sauramÃsaparam / ataÓca tulÃdistharave÷ ÓuddhamÃse asambhavÃt malamÃsa eva yugÃdiprÃpteranutkar«asiddhi÷ / atra yat upÃkarmotsarjanayoranutkar«avacanaæ tat chandogavi«ayam / te«Ãmeva-- siæhe ravau tu pu«yark«e pÆrvÃhïe vicaredbahi÷ / chandogà militÃ÷ kuryurutsargaæ sarvacchandasÃm // Óuklapak«e ca hastena upÃkarmÃparÃhïikam / iti gÃrgyavacanena siæhasthe ravÃvupÃkarmotsarjanavidhÃnÃt / ata eva"Óravaïena ÓrÃvaïasya"ityÃdÃvÃÓvalÃyanasÆtre ÓrÃvaïapadaæ na sauramÃsaparam / v­«Ãdita ityasya prasiddhasauramÃsopajÅvicchandogaparatvenÃpyupapattau ÓrÃvaïapadasya lÃk«aïikatve pramÃïÃbhÃvÃt / ata÷ sÃmagÃnyairupÃkarmotsarjane male na kÃrye / ata eva-- utkar«a÷ kÃlav­ddhau syÃdupÃkramÃdikarmaïÃm / abhi«ekÃdiv­ddhÅnÃæ na tÆtkar«o yugÃdi«u // ityÃdikÃtÅyÃdivacanÃnÃmapyupapatti÷ / anyathà sarve«Ãmapi sauramÃsopajÅvane vacanÃnarthakyÃpatte÷ / tasmÃduktaiva vyavasthÃÓrayaïÅyà / yattu sm­tisaÇgrahe-- bh­gubhÃrgavayormau¬hye bÃlye và vÃrddhake 'pi và / tathÃdhimÃsasaræpamalamÃsÃdi«u dvijÃ÷ // prathamopÃk­tirna syÃtk­tà karmavinÃÓak­t // iti vacanaæ tat sÃmagÃnÃmeva prathamopÃk­tini«edhakam / mÃdhavÃdayastu daÓaharÃsu neti vacanasthaæ v­«Ãdita iti hetuvacanamanÃd­tya-- #<{MV-S_154}># pratimÃsaæ m­tÃhe ca ÓrÃddhaæ yat prativatsaram / manvÃdau ca yugÃdau ca mÃsayorubhayorapi // yaugÃdikaæ mÃsikaæ ca ÓrÃddhaæ cÃparapÃk«ikam / manvÃdikaæ tairthikaæ ca kuryÃnmÃsadvaye 'pi và // iti marÅcyÃdivacanÃt yugÃdiÓrÃddhasyobhayatrakartavyatÃmÃhu÷ / tairthikasyobhayatrakartavyatà tu yadaiva tÅrthaprÃpti÷ Óuddhe male và tadaiva ÓrÃddhaæ kuryÃditivyavasthà dra«Âavyà / vastutastu manvÃdivÃkyena vairÆpyÃpatte÷ etadvacanabalÃt tÅrthaÓrÃddhamubhayatra kÃryamitiyuktam / ÃparapÃk«ikaæ k­«ïapak«asÃmÃnyanimittakaæ mÃsadvaye kÃryam / mahÃlayanimittasya tu yadi ÓrÃvaïabhÃdrayoradhimÃsapÃtastadÃ-- nabho vÃtha nabhasyo và malamÃso yadà bhavet / saptama÷ pit­pak«a÷ syÃdanyatraiva tu pa¤cama÷ // iti nÃgarakhaï¬avacanenëìhÅta÷ saptame pak«e vihitatvÃt malamÃse ni«edha÷ spa«Âa eva / yadà tvÃÓvinasyÃdhimÃsatvaæ tadÃpi na kanyÃsambandhabhrÃntyà malinÃÓvine mahÃlaya÷ kÃrya÷ kintu bhÃdrÃparapak«a eva"anyatrava tu pa¤cama÷"ityabhidhÃnÃt / na ca kanyÃyogÃbhÃve kathaæ tatra ÓrÃddhamiti vÃcyam / sakalasya pak«asya kanyÃyogÃbhÃve kathaæ tatra ÓrÃddhamiti vÃcyam / sakalasya pak«asya kanyÃsambandhÃbhÃve 'pi bhÃdrapadak­«ïapak«asya kanyÃsaÇkrÃntisparÓavattvena tatra ÓrÃddhasyÃnu«ÂhÃnaæ ÓakyatvÃt / ata eva-- ante và yadi và madhye yatra kanyÃæ ravirvrajet / sa pak«a÷ sakala÷ pÆjya÷ ÓrÃddhaæ tatra vidhÅyate // iti kÃr«ïÃjinivacane 'pi sakalasya pak«asya kanyÃyogÃbhÃve 'pi tatra ÓrÃddhamuktam / ÓÆlapÃïyÃdimate tu kanyÃsambandhanirapek«asya pa¤camapak«asyaiva ÓrÃddhakÃlatvÃdyuktameva tatra ÓrÃddhÃnu«ÂhÃnam / yattu tanmate kanyÃgatÃparapak«e sak­tkriyamÃïaÓrÃddhÃntara tat kanyÃgatÃparapak«asya pa¤camatvÃsambhavÃnmalinÃÓvine prÃptamapi vak«yamÃïavacanÃnusÃrÃttulÃgatÃparapak«a eva kÃryam / vastutastu kanyÃgatÃparapak«aÓrÃddhaæ na pa¤camapak«aÓrÃddhÃdbhinnaæ ÓrÃddhabhede vidhikalpanÃgauravÃpatte÷ / pa¤camapak«asya"ante và yadi và madhya"iti vacanena kanyopalak«itasyaiva ÓrÃddhakÃlatvapratÅteÓca / na ca kanyÃsambandhÃbhÃve pa¤camapak«e ÓrÃddhakaraïÃpatti÷ / tasmin kanyÃsambandhasyÃvaÓyakatvÃt / ÓrÃvaïabhÃdrayorhi malamÃsatve pa¤camapak«asya kanyÃsambandho na bhavet / tadà ca saptamapak«asya vihitatvÃt kanyopalak«ita eva ÓrÃddhaprÃptiriti na kÃpi k«ati÷ / #<{MV-S_155}># yadà tu ÃÓvinasya malinatvaæ tadÃpi pa¤camapak«asya kanyÃsambandho 'styeva amÃyÃmeva kanyÃpraveÓÃt tena ekameva ÓrÃddhamiti yuktaæ bahusammataæ ca / tadapi cÃÓvinasya malinatve 'pi kanyopalak«itasya mukhyasyaiva pa¤camapak«asya lÃbhÃttatraiva kÃryam / yattu-- mÃsa÷ kanyÃgate bhÃnÃvasahkrÃnto bhavedyadi / daivaæ pitryaæ tadà karma tulÃsthe karturak«ayam // iti jyoti÷ pitÃmahavacanaæ tulÃstharavau kartavyatvabodhakaæ tanmahÃlayÃtiriktavrÅhipÃkÃdiÓrÃddhaparam / athavà mahÃlayasya"yÃvadv­ÓcikadarÓanam"iti gauïakÃle 'pi vihitatvÃd gauïakÃlabhrÃntyà malinÃÓvine kriyamÃïasya ni«edhadvÃrà tulÃstharavau kartavyatÃbodhakam / yattu kÃlÃdarÓena-- ÃbdodakumbhamanvÃdimahÃlayayugÃdi«u / iti kartavye«u mahÃlayaparigaïanaæ k­taæ tat mahÃlayÃkhyatÅrthaparam / mÃdhavasammato 'pyayamartha÷ / atra ca jyoti÷ pitÃmahavÃkye daivasyÃpi kanyÃkartavyasya tulÃyÃæ kartavyatvapratÅterdurgÃsthÃpanÃdikamapi tatraiva kÃryam / yaduktam-- jyoti«e: sampÆrïe mithune 'dhiko yadi bhavenmÃsastadà karkaÂe Óete buddhyati v­Ócike sa bhagavÃn mÃsaiÓcaturbhirhari÷ / kanyÃyÃæ tu ÓacÅpati÷ surageïairvandyastadotti«Âhate durgà caiva tulÃgame samadhike Óe«Ãstadanye surÃ÷ // pariÓi«Âe 'pi-- dvirëìhe samutpanne karkaÂe Óayane harau / Ãkhaï¬alastu kanyÃyÃæ tulÃyÃæ pÃrvatÅ tathà // dvirëìhaÓcÃtra-- mithunastho yadà bhÃnuramÃvÃsyÃdvayaæ sp­Óet / dvirëìha÷ sa vij¤eyo vi«ïu÷ svapiti karkaÂe // itivacanokto mukhya eva grÃhya÷ / mÃdhavÃdye«u «a«vekamÃsi darÓadvayaæ bhavet / dvirëìha÷ sa vij¤eya-- ityÃdistu gauïo 'tra na grÃhya iti bahava÷ / k«ayamÃsam­tasya pratyÃbdike viÓe«o-- hemÃdrau bhavi«ye: tithyardhe prathame pÆrvo dvitÅye 'rddhe tathottara÷ / mÃsÃviti budhaiÓcintyau k«ayamÃsasya madhyamau // iti / ÃbdikavadvardhÃpane 'pi j¤eyam / iti malamÃse kÃryÃkÃryanirïaya÷ / #<{MV-S_156}># ## b­haspati÷-- bÃle và yadi và v­ddhe Óukre vÃstaæ gate ravau / malamÃsa ivaitÃni varjayeddevadarÓanam // anÃdidevatÃæ d­«Âvà Óuca÷ syurna«ÂabhÃrgave / malamÃse 'pyanÃv­ttatÅrthayÃtrÃæ vivarjayet // Ãv­ttatÅrthado«ÃbhÃvamÃtraæ na tu phalamiti miÓrÃ÷ / tanna / bÃdhakÃbhÃvÃt / lallo 'pi-- nÅcasthe vakrasaæsthe 'pyaticaraïagate bÃlav­ddhÃstage và sannyÃso devayÃtrÃvrataniyamavidhi÷ karïavedhastu dÅk«Ã / mau¤jÅbandho 'ÇganÃnÃæ pratiniyamavidhirvÃstudevaprati«Âhà varjyÃ÷ sadbhi÷ prayatnÃt tridaÓapatigurau siæharÃÓisthiteca // iti / asyÃpavÃdo brÃhme-- muï¬anaæ copavÃsaæ ca gautamyÃæ siæhage ravau / kanyÃgate tu k­«ïÃyÃæ na tu tattÅravÃsinÃm // bÃlyÃdilak«aïÃnyuktÃni brahmasiddhÃnte-- raviïÃsattiranye«Ãæ grahÃïÃmasta ucyate / tato 'rvÃk bÃrdhakaæ mau¬hyÃdÆrdhvaæ bÃlyaæ prakÅrttitam // etatparimÃïamapyuktaæ tatraiva-- pak«aæ prÃgdiÓi v­ddhatvaæ paÓcÃtpa¤cadinaæ kave÷ / ÓaiÓavaæ prÃk tu pa¤cÃhaæ paÓcÃddaÓadinaæ sm­tam / ÓaiÓavaæ vÃrddhakaæ pak«aæ prÃk paÓcÃcca b­haspate÷ // bÃrhaspatye 'pi-- prÃkpaÓcÃdudita÷ Óukra÷ pa¤casaptadinaæ ÓiÓu÷ / viparÅtaæ tu v­ddhatvaæ tadvaddevagurorapi // atra parimÃïavirodhe deÓabhedÃdÃpatk­tà và vyavasthà / ata eba-- mihira÷: bahavau darÓitÃ÷ kÃlà ye bÃlye vÃrddhake 'pi ca / grÃhyÃstatrÃdhikÃ÷ Óe«Ã deÓabhedÃdutÃpadi // deÓabhedaÓca gÃrgyeïekta÷ / yathÃ-- Óukro guru÷ prÃk parataÓca bÃlo vindhye daÓÃvanti«u saptarÃtram / #<{MV-S_157}># vaÇge«u hÆïe«u ca «a ca pa¤ca Óe«e ca deÓe tridinaæ vadanti // gaÇgÃyÃæ viÓe«o vÃyupurÃïe-- gaÇgÃyÃæ sarvakÃle«u piï¬aæ dadyÃdvicak«aïa÷ / adhimÃse janmadine aste ca ÓuruÓukrayo÷ // na tyaktavyaæ gayÃÓrÃddhaæ siæhasthe ca b­haspatau / tathÃ-- godÃvaryÃæ gayÃyÃæ ca ÓrÅÓaile grahaïadvaye / surÃsuragurÆïÃæ ca mau¬hyado«o na vidyate / grahaïe = grahaïanimittakakuruk«etrayÃtrÃdau / ata eva lalla÷-- upaplave ÓÅtalabhÃnubhÃnvorardhodaye và kapilÃkhya«a«yÃm / surÃsurejyÃstamaye 'pi tÅrthe yÃtrÃvidhi÷ saÇkramaïe ca Óasta÷ // iti / iti guruÓukrÃdimau¬hyÃdinirïaya÷ / atha ÓrÃddhakÃla÷ / tatra tÃvadamÃvÃsyà kÃla÷ / tatra ÓÃtÃtapa÷-- darÓaÓrÃddhaæ tu yat proktaæ pÃrvaïaæ tat prakÅrttitam / aparÃhïe pitÌïÃæ ca tatra dÃnaæ praÓasyate // yama÷-- pak«Ãnte nirvapettebhyo hyaparÃhïe tu pait­kam / kÃtyÃyana÷-- piï¬ÃnvÃhÃryakaæ ÓrÃddhaæ k«Åïe rÃjani Óasyate / vÃsarasya t­tÅyeæ'Óe nÃtisandhyÃsamÅpata÷ // piï¬ÃnvahÃryakasaæj¤Ã caitasya piï¬apit­yaj¤ottaraæ kriyamÃïatvÃt / ata eva-- manu÷-- pit­yaj¤aæ tu nirvatya vipraÓcandrak«aye 'gnimÃn / piï¬ÃnvÃhÃryakaæ ÓrÃddhaæ kuryÃnmÃsÃnumÃsikam // (a. 3 Ólo. 122) aparÃhïaÓcÃtra tredhÃvibhaktadinat­tÅyÃæÓa÷ / vÃsarasya t­tÅyeæ'Óa ityabhidhÃnÃt / candrak«aye = amÃvÃsyÃyÃm / na ca pit­yaj¤apadena-- pit­yaj¤aæ tu nirvartya tarpaïÃkhyaæ dvijo 'gnimÃn / piï¬ÃnvÃhÃryakaæ kuryÃcchrÃddhaminduk«aye sadà // iti mÃtsyÃnusÃrÃttarpaïamevocyate na tu piï¬apit­yaj¤a iti vÃcyam / manuvacane pit­yaj¤apadena tarpaïasya grahaïe piï¬ÃnvÃhÃryapadasya nÃmadheyatvÃnupapatte÷ / #<{MV-S_158}># taddhi tatprakhyanyÃyena nÃmadheyam / na ca piï¬apit­yaj¤ottarakÃlatvasyÃvidhÃne tatsambhavati / tena pit­yaj¤apadaæ piï¬apit­yaj¤aparam / mÃtsyavacane tu pit­yaj¤apadena tarpaïamevÃcyate / tacca na medhÃtithyuktaæ pa¤camahÃyaj¤Ãntargatapit­yaj¤arÆpaæ tarpaïaæ tasya ÓrÃddhadine prasaÇgasiddhatvana tatpaÓcÃdbhÃvavidhÃnÃnupapatte÷ / kintu jalatarpaïameva / tatpaÓcÃddhÃvo 'pi ca yadyapi snÃtasya ÓrÃddhavidhÃnÃttarpaïasya ca snÃnÃÇgatvÃt prÃpta eva tathÃpi-- pit­yaj¤astu tarpaïam / ÓrÃddhaæ và pit­yaj¤a÷ syÃt pitryo balirathÃpi và / iti vacanoktatriprakÃrapit­yaj¤aprÃptau jalatarpaïapunarvacanaæ sÃgnikasya ÓrÃddhadine pit­yaj¤ÃntaravyÃv­ttyarthamiti gau¬Ã÷ / anye tu snÃnaprayogÃntargatasya tarpaïasya kÃtÅyÃnÃmeva prÃpteranye«Ãæ snÃnaprayogÃntarbhÃve pramÃïÃbhÃvÃt prasajyeta kadÃcicchrÃddhottaraæ tarpaïam / ataÓca tanniyamÃrthatve sambhavati parisaÇkhayÃvidhyayogÃjjalatarpaïottarabhÃva eva matsyapurÃïavÃkye niyamyata ityÃhu÷ / sarvathà manuvÃkye pit­yaj¤aÓabda÷ piï¬apit­yaj¤apara eva / ataÓca tannimittakameva darÓaÓrÃddhasya piï¬ÃnvÃhÃryakasamÃkhyÃnamiti siddham / tÃd­Óaæ ca tat piï¬apit­yaj¤ÃdhikÃriïa÷ sÃgnikasyaiva sambhavatÅti tadbi«ayamevedaæ jhandogapariÓi«Âavacanaæ manuvacanaæ ca / na tu sarvavi«ayam itarÃn prati tatsamÃkhyÃsambhavÃt / ata eva pariÓi«Âokto vÃsarat­tÅyÃæÓarÆpo 'parÃÇïa÷ piï¬apit­yaj¤ÃdhikÃriïa ÃhitÃgnereva / "nÃtisandhyÃsamÅpata"ityapi ca dinÃntyamuhÆrta eva taæ prati ni«idhyate na tu sÃyÃhnarÆpastrimuhÆrta÷ // tathÃtve pa¤camamuhÆrtÃtmakadinat­tÅyabhÃgarÆpÃparÃhïamadhye 'vaÓi«ÂayorekÃdaÓadvÃdaÓayo÷ piï¬apit­yaj¤aÓrÃddhayoranu«ÂhÃnÃsambhavÃt / piï¬apit­yaj¤asyÃpi tredhÃvibhaktÃparÃhïa eva vihitatvÃt / etena"nÃtisandhyÃsamÅpata"ityasya sÃyÃhnani«edhaparatvamiti mÃdhavoktirnirastà / ayaæ ca pariÓi«Âokta÷ kÃlavidhirye«Ãæ candradarÓanavati pratipaddine darÓe«Âerni«edhaste«Ãmeveti pariÓi«ÂaprakÃÓakÃra÷ / tena tÃd­ÓÃnu«ÂhÃnakarttÌn sÃgnikÃn prati yà gakÃlÃnurodhenÃmÃvÃsyà parisi«ÂÃnusÃreïa mirïÅyate / tatra ca tredhÃvibhaktÃparÃhïa eva kÃla÷ / candrak«aye tu prÃÓastyamÃtraæ"k«Åïe rÃjani Óasyate"iti vacanÃt / candraÓak«ayaÓca tatraivokta÷-- a«Âameæ'Óe caturdaÓyÃ÷ k«Åïo bhavati candramÃ÷ / amÃvÃsyëÂameæ'Óe ca puna÷ kila bhavedaïu÷ // iti / #<{MV-S_159}># k«Åïa÷ = caturthabhÃgonakalÃvaÓi«Âa÷ / tathaivÃgre paramasÆk«matÃbhidhÃnÃt / amÃsaptamÃæse ca k­tsnak«aya÷ tenobhayaæ k«ayaÓabdavÃcyam / mÃrgaÓÅr«ajye«ÂhÃmÃvÃsyayostu amëÂamÃæÓa eva k«aya ityuktam-- tatraiva: ÃgrahÃyaïyamÃvÃsyà tathà jye«Âhasya yà bhavet / viÓe«a ÃbhyÃæ bruvate candravÃravido janÃ÷ // atrendurÃdye prahare 'vati«Âhate caturthabhÃgonakalÃvaÓi«Âa÷ / tadanta eva k«ayameti k­tsna eva jyotiÓcakravido vadanti // ÃbhyÃm = anayo÷ / tadanta eva amÃnta eva / malamÃsayuktÃbde tvanayorapÅtaratulya eva k«aya ityuktam-- tatraiva: yasminnabde dvÃdaÓaikaÓca pavyayastasmiæst­tÅyÃparid­Óyo nopajÃyeteti / pavyo = mÃsa÷ / t­tÅyayà caturthabhÃgonatvÃt tribhÃgamÃtrÃvaÓi«Âayà kalayà parid­Óyo 'nayorapi amÃvÃsyayorÃdyayÃme na jÃyeta kintu itaramÃsavadatrÃnayoraïyÃmÃvÃsyayo÷ k«aya ityartha÷ / atra paurïamÃsyantau jye«ÂhamÃrgaÓÅr«Ãviti pariÓi«ÂaprakÃÓakÃra÷ / tadevaæ tredhÃvibhaktÃparÃhïa eva mukhya÷ kÃla÷ / candrak«aye tu prÃÓastyamÃtramiti siddham / atrÃparÃhïavyÃptau trimuhÆrtÃdhikav­ttik«ayÃbhÃvena dine k­tsnakÃlavyÃptiritaradine tadasparÓena ekadeÓavyÃptyà và bhavati tatra tadasparÓacaturdaÓyapek«ayÃmÃvÃsyÃyÃ÷ sÃmyena v­ddhyà k«ayeïa và / tatra yà tÃvat pÆrvedyureva k­tsnakÃlavyÃpinÅ paredyuÓca tadekadeÓamapi na sp­ÓÃti sà pÆrvaiva / yÃpi tÃd­syevottaratra tade kadeÓavyÃpinÅ sÃpi pÆrvaiva / paraæ yadi yajanÅyadine candradarÓanÃdekadeÓa vyÃptidina eva yÃga÷ / yadi tu tithiv­ddhyà candrÃdarÓanÃt pratipadyeva yÃgastadà ekadeÓavyÃptidina eva kÃryam / anyathà trayÃïÃmanÃvÃdhÃnÃdÅnÃmekakÃlatvÃnupapatte÷ gobhilabhëyasavaraso 'pyavaæm / yà tu pÆrvedyurevaikadeÓabyÃpina sà sutarà pÆrvà / yadà caturdaÓÅ yÃmaæ turÅyamanuprayet / amÃvÃsyà k«ÅyamÃïà tadaiva ÓrÃddhami«yate // iti pariÓi«ÂavacanÃcca / yà tu paredyureva kutsnakÃlavyÃpinÅ pÆrvedyustadekadeÓasparÓena tadasparÓena và vidyamÃnà sottaraiva / #<{MV-S_160}># yà tu dinadvaye 'pi vai«amyeïaikadeÓavyÃpinÅ sà yaivÃdhikà saiva grÃhyà / yà tu dinadvaye sÃmyenaikadeÓavyÃpinÅ sà yadi k«ayeïa tÃd­ÓÅ tadÃ"yadà caturdaÓÅyÃmaæ"iti pÆrvÃdÃh­tak«ÅyamÃïavÃkyÃt pÆrvaiva, yadi tu v­ddhyà tÃd­ÓÅ tadottarà / varddhamÃnÃmamÃvÃsyÃæ labheccedapare 'hani / yÃmÃæstrÅnadhikÃnvÃpi pit­yaj¤astatato bhavet // iti pariÓi«ÂavacanÃt / candradarÓanÃdarÓanak­tastayorapavÃdastu pÆrvamevokta÷ / evaæ yadà sÃmyena tÃd­sÅ tadÃpi darÓanÃdarÓanak­ta eva nirïaya÷ / yadà ca ke«ucitpak«e«u caturdaÓÅmiÓrÃmÃyÃmanu«ÂhÃnaæ prÃpnoti tadà yadi amÃpratÅk«ayà sarvÃnu«ÂhÃnaæ sambhavati tadà sà pratÅk«aïÅyà no ceccatuddeÓyÃmapi sarvamanu«Âheyam / atha niragnikÃnÃæ sÃgnikÃnÃmapi ekadine tritayÃnu«ÂhÃnaniyamarahitÃnÃmÃpastambÃsvÃlayÃdÅnÃmamÃvÃsyÃnirïaya÷ / atra ca pa¤cadhÃvibhaktÃparÃhïavyÃpinÅ grÃhyà / dinadvaye 'pyarÃhïavyÃptau k«aye pÆrvà v­ddhau sÃmye ca parà / amÃvÃsyà tu yÃhi syÃdaparÃhïadvaye 'pi sà / k«aye pÆrvà parà v­ddhau sÃmya'pi ca parà sm­tà // itimÃdhavodÃh­tavacanÃt / k«ayÃdayaÓcÃtra paratithereva / tattitherevetikecit / dinadvaye sÃmyenaikadeÓavyÃptÃvapyayameva nirïaya÷ / dinadvaye 'pyavarÃhïasparÓinyÃæ tu sÃgniniragnikabhedena vyavasthà / aparÃhïadvayÃvyÃpÅ yadi darÓastithik«aye / ÃhitÃgna÷ sinÅvÃlÅ niragnyÃde÷ kuhÆ÷ sm­tà // iti jÃbÃlivacanÃt / ÃdiÓabdena ca strÅÓÆdrayorgrahaïam / strÅbhi÷ ÓÆdrai÷ kuhÆ÷ kÃryà tathà cÃnagnikairdvija÷ / itilaugÃk«ivacanÃt / ÃhitÃgnipadaæ cÃtra smÃrttÃgnerapyupalak«aïamiti madanapÃrijÃta÷ / sinÅvÃlyÃdilak«aïamuktam-- vyÃsena: d­«Âacandrà sinÅvÃlÅ na«Âacandrà kuhÆ÷ sm­tà / iti hemÃdristu niragnikai÷ kutupakÃlavyÃpinÅ grÃhyà / dinadvaye tadvyÃptau k«aye pÆrvaiva sÃmyav­ddhyostÆttaraivetyÃha / ityamÃvÃsyÃnirïaya÷ / ## tatrÃÓvalÃyana÷--hemantaÓiÓirayoÓcaturïÃmaparapak«ÃïÃma«ÂamÅ«va«Âakà iti #<{MV-S_161}># hemantaÓiÓirau ­tÆ tau cÃtra darÓÃntamÃrgÃdicatu«ÂayamÃsarÆpau / aparapak«Ã÷ = k­«ïapak«Ã÷ / catur«viti ca malamÃse 'nu«ÂhÃnani«edhÃrtham / etaduktaæ bhavati-mÃrgaÓÅr«Ãdicatur«u mÃse«u k­«ïëÂamyaÓcatasrastÃsva«ÂakÃr÷ kattavyÃ÷ / a«Âakà ityetaccÃÓvalÃyanamate ÓrÃddhahomayo÷ kÃtyÃyanamate ca homamÃtrasya nÃmadheyam / a«ÂamÅ«va«Âakà ityutpattividhau kÃle a«ÂakÃrÆpakarmavidhÃnÃt / "a«Âakà pit­daivatye"ityato 'pi vyÃkaraïÃt karmaparatvam / eva¤ca yadyapi yÃj¤avalkye"amÃvÃsyëÂakÃ"ityupakramya"ÓrÃddhakÃlÃ÷ prakÅrttitÃ"ityatrÃpÃtata÷ kÃlavÃcako 'pya«ÂakÃÓabda÷ pratÅyate / tathÃpi sa"dravyaæ brÃhmaïasampatti÷"iti vadÃÓvalÃyanoktasya kÃlasya lak«aïayà bodhaka÷ / padmapurÃïe tu: prau«Âhapadya«Âakà bhÆya÷ pit­loke bhavi«yati / ityanena bhÃdrapadak­«ïëÂamyÃm aparÃpya«Âakà uktà / eva¤ca var«e pa¤ca a«Âakà iti siddham / ÃÓvalÃyanastu bhÃdrëÂakÃyà mÃghyÃvar«amiti saæj¤Ãntaraæ paraæ k­tavÃn / tatra ca a«ÂakÃgharmÃtideÓÃda«ÂakÃta÷ karmÃntaramitibhëyakÃrÃdibhirvyÃkhyÃtam / eva¤cÃÓvalÃyanÅyairbhÃdrak­«ïëÂamyÃæ paurÃïëÂakà mÃdhyÃvar«aæ ca tantreïÃnu«Âheyamiti nyÃyavida÷ / gobhilastu"catura«Âako hemantastÃ÷ sarvÃ÷ samÃæsÃÓcikÅr«et"ityabhidhÃyÃgre a«Âakapak«amapyuktavÃn / catura«Âako hemanta ityetacca tri­tu÷ saævatsara itye tatpak«ÃbhiprÃyeïa / yadvÃ"hemantaÓiÓirayo÷ samÃsena"ityata÷ pa¤carttusaævatsarÃbhiprÃyeïa bodhyam / vi«ïvÃdism­tau yatra tisro '«ÂakÃstisro 'nva«Âakà ityetattrayÃïÃmupÃdÃnaæ tatra taddhemantagatÃnÃmeva / avyavadhÃnena tÃsÃmatropasthitisambhavÃt / yadyapi-- brahmÃï¬apurÃïe-- aind«Ãæ tu prathamÃyÃæ ca ÓÃkai÷ santarpayetpitÌn / prÃjÃpatyÃæ dgitÅyÃyÃæ mÃæsai÷ ÓuddhaiÓca tarpayet // vaiÓvadevyÃæ t­tÅyÃyÃmapÆpaiÓca yathÃkramam / var«Ãsu medhyaÓÃkaiÓca caturthyÃmeva sarvadà // ityatra mÃsaviÓe«o noktastathÃpi-- pau«e k­«ïëÂakÃyÃæ tu ÓÃkai÷ santarpayet pitÌn / itibrahmapurÃïavacanÃntarÃt pau«ak­«ïëÂakÃyÃæ ÓÃkasantarpaïokte÷ pau«amÃghaphÃlgunagatà eva tisra uktà bhavanti / kÆrmapurÃïe tu pau«Ãdigà eva tisra iti spa«Âamuktam / #<{MV-S_162}># amÃvÃsyëÂakÃstisra÷ pau«amÃsÃdi«u tri«u / iti / pau«aÓcÃtra ÓuklÃdimÃsÃbhiprÃyeïa / ÃgrahÃyaïyatikrÃntau k­«ïÃstisro '«ÂakÃstathà / itivi«ïudharmottarÃt / evaæ ca brahmapurÃïavi«ïudharmottarayo÷ phÃlgunak­«ïëÂamÅvyatiriktà hemantaÓiÓirayostisra÷ uktà iti / brahmavaivartavÃyupurÃïayostu-- putradÃnÃya mÆlaæ syura«ÂakÃstisra eva ca / k­«ïapak«e vari«Âhà hi pÆrvà caindrÅ vibhÃvyate // prÃjÃpatyà dvitÅyà syÃt t­tÅyà vaiÓvadevakÅ / ÃdyÃpÆpai÷ sadà kÃryà mÃæsairanyà bhavettathà // ÓÃkai÷ kÃryà t­tÅyà syÃde«a dravyagato vidhi÷ / yà cÃpyanyà caturthÅ syÃttÃæ ca kuryÃdviÓe«ata÷ // iti / yadyapyatrÃpi mÃso noktastathÃpyatra ÓÃkëÂakÃtvenoktÃyÃst­tÅyÃyÃ÷-- ÓÃkaæ tu phÃlgunëÂamyÃæ svayaæ patnyapi và pacet / ityanena phÃlgunëÂamyÃ÷ ÓÃkëÂakÃtvena pratyabhij¤ÃnÃnmÃrgaÓÅr«Ã«ÂakÃparityÃgena tisra uktÃ÷ / "yà cÃpyanyà caturthÅ syÃt"ityanena bhÃdrak­«ïëÂamyevÃbhihità / var«Ãsu medhyaÓÃkaiÓca caturthyÃmeva sarvadà / ityatra tasyà eva caturthÅtvena parÃmarÓÃt / anye tu mÃrgak­«ïëÂamÅmÃrabhya tisra÷ / evaæ ca pÆrvodÃh­tabrahmÃï¬apurÃïaikavÃkyatÃsambhavenaikaÓrutikalpanÃlÃghave sati p­thak Órutikalpanamanucitameva / caturthÅ tu bhÃdrak­«ïëÂamyeva na tu phÃlgunak­«ïëÂamÅ kathamanyathÃ"etÃstisra"iyaæ caturthÅ"iti brÆyÃt / gobhilavat prathamata eva catasra iti na vadediti / tadevaæ paurÃïamate 'pi var«e catasro '«ÂakÃ÷ kÃryÃ÷ / aÓaktau tu"ekasyÃæ vÃ"ityÃÓvalÃyanasÆtroktaikà purÃïoktà ca bhÃdrak­«ïëÂamÅti dve / tatrÃpi sÆtroktÃsu phÃlgunëÂamyeva / "yà mÃghyÃ÷ paurïamÃsyà upari«ÂÃt dvya«Âakà tasyÃma«ÂamÅ jye«Âhayà sambadhyate tÃmekëÂaketyÃcak«ate"ityÃpastambenai kasyà eva phÃlgunëÂamyà uktatvÃt / dvya«Âakà dinadvayasambandhÃt / sà prakÃradvayena vyÃkhyÃtà tadbhëyak­tà malamÃsatvena khaï¬atithisattvena và / jye«Âhayà sambadhyata iti pradarÓanÃrthaæ na tu yadaiva jye«ÂhÃyuktà tadaivopÃdeyà nÃnyadetyevamarthamiti / itya«Âakà / #<{MV-S_163}># ## tatrÃÓvalÃyana÷-aparedyuranva«Âakyamiti / aparedyura«ÂakÃdinÃt / vi«ïurapi tisro 'nva«Âakà iti tisra÷ pÆrvedyuriti / pÆrvedyu÷ = a«ÂakÃta÷ pÆrvedyuriti / tadapi karmanÃmadheyam / a«ÂakÃyà nityatvamuktam-- vÃyupurÃïe: yasya tu pratigaccheyura«ÂakÃbhirapÆjitÃ÷ / moghastasya bhavelloko labdhaæ cÃsya vinaÓyati // iti / ÃsvalÃyanena ca pÆrvedyu÷ pit­bhyo dadyÃditi a«ÂakÃÓrÃddhÃtpÆrvedyu÷ ÓrÃddhÃntaramuktam / etattrayamapi pradhÃnamiti kecit / pÆrvedyu÷ ÓrÃddhamaÇgamityapare / ityanva«Âakà / ## brÃhme-- janmanyathopanayane vivÃhe putrakasya ca / pitÌnnÃndÅmukhÃnnÃma tarpayedvidhipÆrvakam // vedavrate«u cÃdhÃnayaj¤apuæsavane«u ca / navÃnnabhojane snÃne ƬhÃyÃ÷ prathamÃrttave // devÃrÃmata¬ÃgÃdiprati«ÂhÃsÆtsave«u ca / rÃjÃbi«eke bÃlÃnnabhojane v­ddhisaæj¤akam // vanasthÃdyÃÓramaæ gacchanpÆrvedyu÷ sadya eva yà / pitÌn pÆrvoktavidhinà tarpayetkarmasiddhaye // vi«ïupurÃïe-- yaj¤odvÃhaprati«ÂhÃsu mekhalÃbandhamok«ayo÷ / putrajanmav­«otsarge v­ddhiÓrÃddhaæ samÃcaret // chandogapariÓi«Âe-- svapit­bhya÷ pità dadyÃtsutasaæskÃrakarmasu / piï¬ÃnodvÃhanÃtte«Ãæ tasyÃbhÃve tu tatkramÃt // sutagrahaïaæ sutÃyà apyupalak«aïam / "Ãv­taiva kumÃryÃ"ityÃÓvalÃyanokte÷ / Ãv­t kartavyatÃprakÃra÷ / odvÃhanÃdvivÃhaparyantam / tasyÃbhÃve = saæskÃryapiturabhÃve / tatkramÃtusaæskÃryapit­kramÃdityartha÷ / idaæ ca putrasyÃdyo dvÃha eva / #<{MV-S_164}># tasyaiva saæskÃrakatvÃt / dvitÅyÃdau tu / putra÷ svayameva kuryÃt nÃni«Âvà tu pitÌn ÓrÃddhe karma vaidikamÃrabhet / iti ÓÃtÃtapokte÷ / atra nÃni«Âvetivacanenaiva sarvatra nÃndÅÓrÃddhaprÃptau yaj¤odvÃhaprati«ÂhÃsvityÃdipunarvacanaæ niyamÃrtham / na copasaæhÃra÷"nÃni«ÂvÃ"ityasyÃnarthakyÃpatte÷ / na cotpattiviniyogÃbhyÃæ sÃptadaÓya iva sÃrthakatobhayorapi viniyojakatvÃt / tenoktÃdanyatrÃniyama÷ / asyÃpavÃda÷--- chandogapariÓi«Âe: nëÂakÃsu bhavecchrÃddhaæ na ÓrÃddhe ÓrÃddhami«yate / na so«yatÅjÃtakarmapro«itÃgatakarmasu // atra jÃtakarmaïi ÓrÃddhaæ ni«idhyate / janananimittaæ tu tadbhavatyeva / kÃlaviÓe«amÃha-- hemÃdrau vaÓi«Âha÷: pÆrvedyurmÃt­kaæ ÓrÃddhaæ karmÃhe pait­kaæ tathà / uttaredyu÷ prakurvÅta mÃtÃmahagaïasya tu // v­ddhaÓÃtÃtapa÷-- p­thagdine«vaÓaktaÓcedekasminpÆrvavÃsare / ÓrÃddhatrayaæ tu kurvÅta vaiÓvadevaæ ca tÃntrikam // tatrÃpi kÃlabhedamÃha-- sa eva: pÆrvÃhïe mÃt­kaæ ÓrÃddhamaparÃhïe ca pait­kam / tato mÃtÃmahÃnÃæ ca v­ddhau ÓrÃddhatrayaæ sm­tam // etadasambhave v­ddhamanu÷-- alÃbhe bhinnakÃlÃnÃæ nÃndÅÓrÃddhatrayaæ budha÷ / pÆrvedyurvai prakurvÅta pÆrvÃhïe mÃt­pÆrvakam // tatrÃpi prÃtareva / prÃtarv­ddhinimittakamitiÓÃtÃtapokte÷ / etatputrajanmano 'nyatra / pÆrvÃhïe vai bhavedv­ddhirvinà janmanimittakam / putrajanmani kurvÅta ÓrÃddhaæ tÃtkÃlikaæ budha÷ // ityatrivacanÃt / putrajanmetyaniyatanimittopalak«aïam / niyate«u nimitte«u prÃtarv­ddhinimittakam / te«Ãmaniyatatve tu tadÃnantaryami«yate // iti laugÃk«ivacanÃt / atra prÃtaritidinatrayÃdipak«opalak«aïam / niyatanimittatvena ÓakyÃnu«ÂhÃnatvÃt / karmÃÇgaÓrÃddhe 'pyeta eva kÃlÃ÷ / #<{MV-S_165}># ni«ekakÃle some ca sÅmantonnayane tathà / j¤eyaæ puæsavane ÓrÃddhaæ karmÃÇgaæ v­ddhivatk­tam // iti pÃraskaravacane v­ddhiÓrÃddhakÃlÃtideÓÃt / iti v­ddhiÓrÃddhakÃlÃ÷ / ## tatra yÃj¤avalkya÷-- pratipatprabh­ti«vekÃæ varjayitvà caturdaÓÅm / Óastreïa tu hatà ye vai tebhyastatra pradÅyate // iti / (a. 1 Ólo. 264) asamarthaæ pratyÃha gautama÷-pa¤camÅprabh­ti vÃparapak«asyeti / tato 'pyasÃmarthye manu÷: k­«ïapak«e daÓamyÃdau varjayitvà caturdaÓÅm / ÓrÃddhe praÓastÃstithayo yathaità na tathetarÃ÷ // iti / (a. 3 Ólo. 276) tatrÃpyasÃmarthye kÃtyÃyana÷, aparapak«e kurvÅtorddhvraæ và caturthyà yadaha÷ sampadyeteti / sampadyetauÓrÃddhasÃdhanam / yadÃpyekadine tadÃmÃvÃsyÃÓrÃddhÃtp­thak kÃryam"amÃvÃsyëÂakà v­ddhi÷ k­«ïapak«e"iti p­thaÇnirddeÓÃt / amÃvÃsyÃyÃmapi tantreïetyapare / atrÃpyasÃmarthye samvatsaramadhye caturvÃramityÃha devala÷ / pÃrvaïamadhik­tya-- anena vidhinà ÓrÃddhaæ kuryÃtsaævatsare sak­t / dviÓcaturvà yathÃÓrÃddhaæ mÃse mÃse dine dine // catu÷pak«e kanyÃkumbhav­«atulÃrke tri÷karaïapak«e nirj¤ÃtatvÃtpraÓastatvÃcca / atrÃpyasÃmarthye saævatsaramadhye trivÃram / tatrÃpi kanyÃkumbhav­«Ãrke anena vidhinà ÓrÃddhaæ trirabdasyeha nirvapet / kanyÃkumbhav­«asthe 'rke k­«ïapak«e ca sarvadà // iti mÃtsyokte÷ / tato 'pi hÅnaÓakterdvivÃramudÃh­tadevalavacanÃt / tacca kanyÃyÃæ kumbhav­«ayoranyatare và praÓastatvÃt / tatrÃpyasÃmarthye sak­t devalavacanÃdeva / tadapi kanyÃyÃmevÃtipraÓastatvÃt / etacca nityaæ "ÓÃkenÃpyaparapak«aæ nÃtikrÃmet"itikÃtyÃyanokte÷ / ata eva gautamenÃnekÃn kÃlÃnabhidhÃyoktam--kÃlanithama÷ Óaktita iti / kÃmyaæ ca / #<{MV-S_166}># "pratipaddhanalÃbhÃya"ityÃdimÃrkaï¬eyapurÃïÃt / etallope prÃyaÓcittameva gauïakÃlÃnÃmnÃnÃt / iti k­«ïapak«aÓrÃddhakÃla÷ / ## brÃhme-- aÓvayukk­«ïapak«e tu ÓrÃddhaæ kuryÃddine dine / tribhÃgahÅnaæ pak«aæ và tribhÃgaæ tvarddhameva và // aÓvayukpadaæ paurïamÃsyantÃÓvinaparam / prau«ÂhapadyÃ÷ para÷ pak«a iti yÃvat / dinaÓabdo 'tra tithipara÷ pak«asya tithighaÂitatvÃt / ata eva-- vi«ïudharmottare: tithinaikena divasaÓcÃndre mÃne prakÅrtita÷ / ahorÃtreïa caikena sÃvano divasa÷ sm­ta÷ // iti / evaæ caikasminneva dine ÓrÃddhayogyatithidvayalÃbhe ÓrÃddhadvayaæ tithiv­ddhau ca ÓrÃddhÃv­tti÷ k­tatvÃt / etenÃhanyahanÅti kalpatarÆkti÷ parÃstà / pÃrijÃtapradÅpagrakÃÓabhëyaÓrÃddhÅvavekaprÅtahastakabhÃnÆpÃdhyÃyÃdayo 'pyevam / tribhÃgahÅnaæ = t­tÅyabhÃgahÅnaæ pa¤camÅmÃrabhya, tribhÃgaæ = t­tÅyabhÃgaæ daÓamÅmÃrabhya pa¤camÅæ tithimÃrabhya yÃvaccandrÃrkasaÇgamam / k­«ïapak«e daÓamyÃdau-- iti vÃkyÃditi kalpataruprabh­taya÷ / ÓrÃddhavivekastu tribhÃgahÅnamiti «a«ÂhyÃdikalpa÷ tribhÃgamityekÃdaÓyÃdikalpa÷ / prau«ÂhapadyÃ÷ para÷ pak«astatrÃpi ca viÓe«ata÷ / pa¤camyÆrdhvaæ ca tatrÃpi daÓamyÆrddhvaæ tato 'pyati // iti bi«ïudharmottarÃditi / tasmÃdubhayavÃkyadarÓanÃdyukto vikalpa÷ sa ca vyavasthita÷ / ye«Ãæ caturdaÓyÃæ ÓrÃddhaæ nÃsti te«Ãæ pa¤camyÃdidaÓamyà dikalpau / ye«Ãæ tadasti te«Ãæ «a«ÂhyÃdyekÃdaÓyÃdikalpÃviti / bhÃnÆpÃdhyÃryanÅlÃmbarÃcÃryÃdayo 'pyevamÃhu÷ / arddhamaveti / arddhaæ pak«asyëÂamÅmÃrabhyeti kalpataruprabh­taya÷ / arddhaæ t­tÅyabhÃgasyaivottarottaralaghukÃlopadeÓÃtsannidhÃnÃcceti vivekakÆt bhÃnÆpÃdhyÃyaÓca / tatra trayodaÓyÃdikalpa iti vivekakÃra÷ / bhÃnÆpÃdhyÃyastu ye«Ãæ caturdaÓyÃæ ÓrÃddhaæ nÃsti te«Ãæ dvÃdaÓyÃdi÷ kalpa÷ ye«Ãæ tadasti te«Ãæ trayodaÓyÃdirityÃha / vastutastu asya vÃkyasyÃnekakÃlopadeÓamÃtre tÃtparyÃdgurulaghukÃlopadeÓasyÃrthikatvÃduttarottaralaghukÃlopadeÓakatvÃbhÃvÃt tribhÃgamityatra bhÃgitayà buddhisthÅk­tasya #<{MV-S_167}># pak«asyÃrdhamityatra parityÃge hetvabhÃvÃttribhÃgapadÃrthasya sannidhÃne 'pi bhÃgitayÃnupasthite÷ pak«aviÓe«aïatvÃccÃrdhapadÃrthenÃnvayÃyogÃt "athÃparapak«e ÓrÃddhaæ pit­bhyo dadyÃtpa¤camyÃdidarÓÃntama«ÂamyÃdidaÓamyÃdi sarvasmiæÓca' iti gautamaikavÃkyatayà mÆlaÓrutikalpanÃlÃghavÃcca ardhaæ pak«Ãrdhamityeva vyÃkhyÃnamucitam / atra pak«aÓrÃddhÃdikalpÃnÃæ gurulaghukalpatvenecchÃvikalpÃsambhavÃdekÃdayo tisro deyà itivatphalatÃratamyamiti ÓrÃddhaviveka÷ / nitye phalÃbhÃvÃnna phale tÃratamyaæ kintu Óaktyapek«ayà vyavatthito vikalpa÷ / ekakalpÃÓrayaïe ca tadanirvÃhena kalpÃntarÃÓrayaïe tasminprayoge tasyaiva pak«asya katha¤cinnirvÃhyatvÃdvrÅhiyavÃdivaditimiÓrÃ÷ / vastutastu «o¬aÓigrahaïÃdÃviva phalabhÆmaiva kalpayituæ yukta÷ / nityasyÃpi kathäcitphalavattvÃcchaktasya laghukalpÃÓrayaïe phalÃbhÃvakalpanÃyà anyÃyyatvÃt «o¬aÓigrahaïÃdÃvatiprasakteÓca / atra ca dine dina iti vÅpsÃÓravaïÃccaturdaÓyÃmapi pÃrvaïaæ kÃryaæ"vajeyitvà caturdaÓÅm"iti ni«edhastu aparapak«ÃntaracaturdaÓÅvi«aya iti pradÅpavivekau / tanna / ÓrÃddhaæ Óasrahatasyaiva caturdaÓyÃæ mahÃlaye / iti vÃkyavirodhÃt / klapatarubhÃnÆpÃghyÃyanÅlÃmbarÃcÃryÃdayo 'pyevamÃhu÷ / tatrÃÓaktaæ prati sak­tkaraïamuktaæ hemÃdrau nÃgarakhaï¬e-- ëìhyÃ÷ pa¤came pak«e kanyÃsaæsthe divÃkare / yo vai ÓrÃddhaæ nara÷ kuryÃdekasminnapi vÃsare // tasya saævatsaraæ yÃvatsant­ptÃ÷ pitaro dhruvam / iti / atra kanyÃsaæsthatvavacanaæ prÃÓastyÃrthaæ na tu tasyaiva ÓrÃddhakÃlatvam / ëìhamivadhiæ k­tvà ya÷ syÃtpak«astu pa¤cama÷ / ÓrÃddhaæ tatra prakurvÅta kanyÃæ gacchatu và na và // ityÃdityapurÃïe tadanÃdarokte÷ / b­hanmanu÷-- madhye và yadi vÃpyante yatra kanyÃæ ravirvrajet / sa pak«a÷ sakala÷ pÆjya÷ ÓrÃddhaæ tatra vidhÅyate // iti / pak«o 'rdhamÃsa÷ / tena ÓrÃvaïasyÃdhimÃsatve 'pyaparapak«asya na pa¤camatvak«atiriti kecit / vastutastu-- nabho vÃtha nabhasyo và malamÃso yadà bhavet / saptama÷ pit­pak«a÷ syÃdanyatraiva tu pa¤cama÷ // iti nÃgarakhaï¬okte÷ saptamapak«a eva tat nyÃyyamityuktaæ malamÃsakartavyanirïaye / #<{MV-S_168}># atra sarvatra pak«a÷ ÓrÃddhakÃla ukta÷ / ÓÃÂhyÃyaninà tu-- nabhasyasyÃpare pak«e tithi«o¬aÓakastu ya÷ / kanyÃgatÃnvitaÓcetsyÃtsa kÃla÷ ÓrÃddhakarmaïi // iti «o¬aÓadinÃni ÓrÃddhakÃla ukta÷ / pak«astu pa¤cadaÓatithyÃtmaka÷ / "pa¤cadaÓa và ardhamÃsasya rÃtraya"itiÓrute÷ / tatkathamaparapak«e «o¬aÓaÓrÃddhasaÇkhayÃsampatti÷ / paurïamÃsyà saheti kecit / nÃndÅmukhÃnÃæ pratyabdaæ kanyÃrÃÓigate ravau / paurïamÃsyÃæ tu kurvÅta varÃhavacanaæ yathà // iti dhana¤jayahalÃyudhÃdilikhitavÃkyÃt / ata eva brahmavÃyupurÃïayo÷ paurïamÃsyÃditithi«o¬aÓakasya phalamuktamityuktaæ kÃmarÆpanibandhe / atha và yadà tithiv­ddhyà «o¬aÓadinÃtmaka÷ pak«a÷ syÃttadà v­ddhidine 'pi ÓrÃddhaæ kÃryamityevamarthaæ «o¬aÓagrahaïamiti hemÃdri÷ ÅjyasvamÃtÃmahasannyÃsiputrÅdhikÃrikaÓrÃddhÃbhiprÃyamityanye / tasyÃpi jÅvatpit­katvenÃmÃvÃsyottarapratipadi mÃtÃmahaÓrÃddhavidhÃnÃt / vastutastu-- aha÷«o¬aÓakaæ yattu Óuklapratipadà saha / candrak«ayÃviÓe«eïa sÃpi darÓÃtmikà sm­tà // iti devaloktestatrÃpi ÓrÃddhavidhÃnÃditi / sak­nmahÃlaye tithyÃdi Óodhyam / sak­nmahÃle kÃmye puna÷ ÓrÃddhe 'khile«u ca / atÅtavi«aye caiva sarvametadvicintayet // iti p­«vÅcandrodaye nÃradokte÷ / etatuni«iddhatithyÃdi / tadevÃha vasi«Âha÷- nandÃyÃæ bhÃrgavadine caturdaÓyÃæ trijanmasu / e«u ÓrÃddhaæ na kurvÅta g­hÅ putradhanak«ayÃt // trijanmasu rohiïyÃdinak«atratraye«u / tadÃha v­ddhagÃrgya÷-- prÃjÃpatye ca pau«ïe ca pitryark«e bhÃrgave tathà / yastu ÓrÃddhaæ prakurvÅta tasya putro vinaÓyati // iti / prÃjÃpatyaæ = rohiïÅ, pau«ïe = revatÅ, pitryaæ = maghà kvacidasyÃpavÃdo-- hemÃdrimÃdhavayo÷: amÃpÃte bharaïyÃæ ca dvÃdaÓyÃæ pak«amadhyake / tathà tithiæ ca nak«atraæ vÃraæ ca na vicÃrayet / iti / sak­tkaraïaæ ca piturm­tÃhe tatra vacanavÃrÃdipiï¬adÃnani«edhavintetyÃha-- #<{MV-S_169}># kÃtyÃyana÷: yà tithiryasya mÃsasya m­tÃhe tu pravartate / sà tithi÷ pit­pak«e tu pÆjanÅyà prayatnata÷ // tithicchedo na kartavyo vinÃÓaucaæ yad­cchayà / piï¬aÓrÃddhaæ ca kartavyaæ vicchitiæ naiva kÃrayet // aÓakta÷ pit­pak«e tu karotyekadine yadà / ni«iddhe 'pi dine kuryÃtpiï¬adÃnaæ yathÃvidhi // iti / atra pratidinaæ ÓrÃddhakaraïe nandÃdi na varjyam / nabhasyasyÃpare pak«e ÓrÃddhaæ kuryÃddine dine / naiva nandÃdi varjyaæ syÃnnaiva varjyà caturdaÓÅ // iti kÃr«ïÃjinivacanÃt / itarapak«e«u caturdaÓÅ varjanÅyà / vi«asarpaÓvÃpadÃhitiryagbrÃhmaïaghÃtinÃm / caturdaÓyÃæ kriyà kÃryà anye«Ãæ tu vigarhità // itimarÅcinÃ: ÓrÃddhaæ Óastrahatasyaiva caturdaÓyÃæ mahÃlaye / iti kÃlÃdarÓÃdyudÃh­tavacanena ca ÓastrahatatiriktaÓrÃddhani«edhÃt ityuktam / Óastrahatasya pitrÃdestu tatra bhavatyeva / Óastreïa tu hatà yevai tebhyastatra pradÅyate / (a. 1 Ólo. 264) itiyÃj¤avalkyokte÷ / nandÃdivarjanaæ tu pa¤camyÃdipak«e«u na bhavati vibhÃgÃdiparimÃïahÃniprasaÇgÃt / ata eva «a«ÂhyÃdipak«e na caturdaÓÅvarjanam / yattu sÆryasiddhÃnte-- «a¬viæÓe dhanu«o bhÃge dvÃviæÓe 'nimi«asya ca / mithunëÂÃdaÓe bhÃge kanyÃyÃÓca caturdaÓe // ityuktvÃ-- ata Ærddhvaæ tu kanyÃyà yÃnyahÃni tu «o¬aÓa / kratubhistÃni tulyÃni pit­bhyo dattamak«ayam // iti«o¬aÓadinÃni ÓrÃddhakÃlatvenoktÃni tÃniæ kÃmyaÓrÃddhÃntaravi«ayÃïÅti ÓÆlapÃïiprabh­taya÷ / yattu-- sÆrye kanyÃsthite ÓrÃddhaæ yo na kuryÃdg­hÃÓramÅ / kutastasya dhanaæ putrÃ÷ pit­niÓvÃsapŬitÃ÷ // ityÃdivacanai÷ pa¤camapak«anirapek«ameva kanyÃnimittakaæ ÓrÃddhÃntaraæ vidhÅyate tasya cÃparapak«a eva kanyÃsaÇkramaïe tantraæ, bhede tu p­thageva, #<{MV-S_170}># kanyÃyÃæ sak­devÃnu«ÂhÃnamiti ÓÆlapÃïinoktaæ, tat vidhimede gauravÃtpa¤camapak«e ca kanyà saÇkramaïÃvaÓyambhÃvÃtkanyopalak«itasyaiva pa¤camapak«asya ÓrÃddhakÃlatvopapatte÷"Ãdau và yadi và madhye"ityudÃh­tavÃkyaikavÃkyatayaikaÓrutimÆlakalpanÃlÃghavÃccÃyuktam / atra-- nabhasyasyÃpare pak«e tithi«o¬aÓakastu ya÷ / kanyÃgatÃnvitaÓcetsyÃtsa kÃla÷ ÓrÃddhakarmaïi // ityutpattivÃkye ÓrÃddhakarmaïÅtyevacananirddeÓÃdevameva ÓrÃddhaæ saÇkhyÃyuktatithisamuccayavaÓÃdÃgneyavadyÃvattithyabhayasyate / yattu-- sa pak«a÷ sakala÷ pÆjya÷ ÓrÃddha«o¬aÓakaæ prati / iti karmaïi saÇkhyÃÓravaïaæ na tadbhedakaæ tasyaikadeÓakanyÃsambandhamÃtreïÃpi sakalapak«apÆjyatvaguïaparatvena karmotpattiparatvà bhÃvÃt / utpattigatÃyà eva saÇkhyÃyà bhedakatvÃt / ÓrÃddha«o¬aÓakamitidvitÅyÃnimittabhÆtalak«aïÃrthakarmapravacanÅyapratiyogena ÓrÃddhÃnÃmuddeÓyatvÃcca "dinedine' itivÅpsÃvaÓÃt"tribhÃgahÅnaæ pak«aæ vÃ"ityÃdi«u atyantasaæyogadvitÅyÃvaÓÃt"sa pak«a÷ sakala÷ pÆjya"itisakalÃdiÓabdavaÓÃdabhyasapratÅteÓca / evaæ ca kÃlabhedÃtsÃyamprÃta÷ kÃlayo÷ sÃÇgahomaprayogÃv­ttivatsarvÃsu tithi«u sÃÇgaÓrÃddhÃv­tti÷ / kÃryakÃlasya prayogÃvacchedakatvena kÃlasamuccaye prayogÃv­tteravaÓyambhÃvÃt / evaæ ca yadabhyÃsapak«e 'ntedak«iïÃdÃnaæ brÃhmaïaikyaæ ceti hemÃdriïoktaæ taccintyam / anye«ÃmapyÃrÃdupakÃrakÃïÃæ pradhÃnapÆrvottarabhÃvinÃmaÇgÃnÃæ sutarÃæ tantratÃpatteÓca / eva¤ca pak«aÓrÃddhe nirvighnatÃrthaæ sak­deva brÃhmaïai÷ sahopasaævÃde k­te 'pi yadi brÃhmaïÃnÃmÃÓaucaprÃptistadà te«Ãæ tyÃga eve / ÓÃstrÅyanimantraïÃbhÃvÃt / tathà karturapi kenacidapyabhyÃsapak«eïa prav­ttasyÃntarà yadyÃÓaucanipÃtastadÃpi "ÓrÃddhe pÃkaparikriyÃ' ityuktamukhyaprÃrambhÃbhÃvÃtsaÇkalpÃbhÃvÃcca"prÃrabdhe sÆtakaænÃsti"ityasyÃprav­tte÷ prÃrabdhÃbhyÃsapak«atyÃga eva / kintvÃÓaucÃpagamottaraæ sak­dÃdipak«eïa yathÃvanmahÃlayaÓrÃddhaæ kÃryaæ kenÃpi pak«eïa tasyÃjÃtatvÃt / pÆrvak­taprayoægÃïÃæ tu sahakÃryantarÃbhÃvÃnni«phalatvameva / ÃÓaucÃtiriktapratibandhe tu pratinidhinà kartavyamityalaæ prasaÇgena / mahÃlaye ÓrÃddÃkaraïe gauïakÃla ukto hemÃdrau-- yama÷-- haæse var«Ãsu kanyÃsthe ÓÃkenÃpi g­he vasan / pa¤camyorantare kuryÃdubhayorapi pak«ayo÷ // iti / #<{MV-S_171}># k­«ïaÓuklapak«asambandhinyo÷ pa¤camyorantarà / atra prÃptÃprÃptavivekenÃmÃvÃsyÃyà ÆrdhvamarvÃk pa¤camyà gauïakÃlavidhÃne tÃtparyam / tatrÃpyasambhave v­ÓcikasaÇkrÃntiæ yÃvatkasmiæÓciddine / yÃvacca kanyÃtulayo÷ kramÃdÃste divÃkara÷ / tÃvacchrÃddhasyà kÃla÷ syÃcchÆnyaæ pretapuraæ tadà // iti brahmapurÃïÃt / atra kramÃcchrÃddhasya kÃla ityanvaya÷ / kanyÃyÃmasambhave tulÃyÃmityartha÷ / ata eva-- nÃgarakhaï¬e: pretapak«e 'pyatikrÃnte yÃvatkanyÃgato ravi÷ / tÃvacchrÃddhaæ pravächanti dattaæ vai pitara÷ sutai÷ // tatastulÃgate 'pyeke sÆrye vächanti pÃrthiva! / ÓrÃddhaæ svavaæÓajairdattaæ k«utpipÃsÃsamÃkulÃ÷ // mÃsadvayaæ pratÅk«ante g­hadvÃraæ samÃÓritÃ÷ / vÃyubhÆtÃ÷ pipÃsÃrttÃ÷ k«utk«ÃmÃ÷ pitaro nÌïÃm // yÃvatkanyÃgata÷ sÆryastulÃsthaÓca mahÅpate! // iti / tatrÃpi kÃrttikÃmÃvÃsyÃyÃæ viÓe«a÷ / yeyaæ dÅpÃnvità rÃjan! khyÃtà pa¤cadaÓÅ bhuvi / tasyÃæ dadyÃnna ceddattaæ pitÌïÃæ vai mahÃlaye // iti bhavi«yokte÷ / atra yadyapi kÃrttikapaurïamÃsyÃmapi dÅpadÃnaæ vihitaæ tathÃpyamÃvÃsyaiva pa¤cadaÓÅÓabdena grÃhyà / k­«ïapak«asya pitrye praÓastatvÃt dÅpÃvalÅtvena tasyà eva khyÃtatvÃcca / mahÃlayo bhÃdrÃparapak«a÷ pitÌïÃæ tatrÃtiÓayena layÃt / pitÌïÃæ mahasyotsavasyÃlayatayà và / atha tatraiva bharaïyÃæ ÓrÃddhaæ mahÃphalam / bharaïÅ pit­pak«e tu mahatÅ parikÅrttità / asyÃæ ÓrÃddhaæ k­taæ yena sa gayÃÓrÃddhak­dbhavet // iti matsyapurÃïÃt / ## atra-- prau«ÂhapadyÃmatÅtÃyÃæ maghÃyuktÃæ trayodaÓÅm / prÃpya ÓrÃddhaæ hi kartavyaæ madhunà pÃyasena ca // tathÃ-- yo và sambardhayeddehaæ pratyahaæ svÃtmavikrayÃt / ÓrÃddhaæ tenÃpi kartavyaæ taistairdravyai÷ susa¤citai÷ // #<{MV-S_172}># trayodaÓyÃæ prayatnena var«Ãsu ca maghÃsu ca / nÃsmÃtparatara÷ kÃla÷ ÓrÃddhe«vanyatra vidyate // tathÃ, (a. 3 Ólo. 273) yatki¤cinmadhunà miÓraæ pradadyÃttu trayodaÓÅm / tadapyak«ayameva syÃdbar«Ãsu ca maghÃsu ca // ityÃdi ÓaÇkhabrahmapurÃïamanvÃdivacane«u maghÃyuktaiva trayodaÓÅ ÓrÃddhakÃlatvena yadyapi ÓrÆyate tathÃpi kevalÃpi sà ÓrÃddhakÃla÷ / prau«ÂhapadyÃmatÅtÃyÃæ tathà k­«ïà trayodaÓÅ / prau«ÂhapadyÆrddhaæ k­«ïatrayodaÓÅti / api jÃyeta so 'smÃkaæ kule kaÓcinnarottama÷ // prÃv­ÂkÃle site pak«e trayodaÓyÃæ samÃhita÷ / madhuplatena ya÷ ÓrÃddhaæ pÃyasena samÃcaret // tathÃ-- (a. 3 Ólo. 274) api na÷ sa kule bhÆyÃdyo no dadyÃttrayodaÓÅm / pÃyasaæ madhusarpibhyÃæ prÃkchÃye ku¤jarasya ca // iti vi«ïumanvÃdism­ti«u kevalÃyà api ÓravaïÃt / yogavacanaæ tu prÃÓastyÃrtham / tathà var«ÃtrayodaÓyÃæ maghÃsu ca viÓe«ata÷ / (a. 1 ÓrÃ. pra. Ólo. 261) iti yogiyÃj¤avalkyena viÓe«ata ityanena prÃÓastyÃrthatvokte÷ / trayodaÓÅ bhÃdrapadÅ k­«ïà mukhyà pit­priyà / t­pyanti pitarastasyÃæ svayaæ pa¤caÓataæ samÃ÷ // maghÃyutÃyÃæ tasyÃæ tu jalÃdyairapi to«itÃ÷ / t­pyanti pitarastadvadvar«ÃïÃmayutÃyutam // iti candrikÃsthavÃkyena ÓuddhÃmabhidhÃya maghÃyoge prÃÓastyÃbhidhà nÃcca / "var«Ãsu ca maghÃsu ca"ityÃdau cakÃrastu na tithyà sahetaretarayogÃrtha÷ kintu parasparanipek«aikakriyÃnvayalak«aïasamuccayÃrtha÷ / madhumÃæsaiÓca ÓÃkaiÓca payasà pÃyasena ca / e«a no dÃsyati ÓrÃddhaæ var«Ãsu ca maghÃsu ca // iti vasi«ÂhavÃkye kevalamaghÃyà api ÓrÃddhakÃlatvokte÷ / na caivaæ trayodaÓyÃæ prayatnena var«Ãsu maghÃsu ca / ityÃdau var«Ãyà api p­thakÓrÃddhakÃlatà syÃditi vÃcyam / "prÃv­ÂkÃle site pak«e trayodaÓyÃæ' iti, tathÃ"var«ÃtrayodaÓyÃm"ityÃdau viÓe«aïatvÃvagate÷ / #<{MV-S_173}># atra ÓÆlapÃïi÷-- prau«ÂhapadyÃmatÅtÃyÃæ maghÃyuktÃæ trayodaÓÅm / prÃpya ÓrÃddhaæ hi kartavyaæ madhunà pÃyasena ca // iti ÓaÇkhavÃkye pratyak«avidhiÓravaïÃt / api na÷ sakule bhÆyÃdyo no dadyÃttrayodaÓÅm // tathÃ-- api jÃyeta so 'smÃkaæ kule kaÓcinnarottama÷ / prÃv­ÂkÃle site pak«e trayodaÓyÃæ samÃhita÷ // madhuplutena ya÷ ÓrÃddhaæ pÃyasena samÃcaret / itikevalatrayodaÓÅpratipÃdakayormanuvi«ïuvÃkyayo÷ tathÃ-- e«a no dÃsyati ÓrÃddhaæ var«Ãsu ca maghÃsu ca / iti kevalamaghÃpratipÃdakavasi«ÂhavÃkyasya cÃrthavÃdatvÃtkathaæcitpratyak«avidhyekavÃkyatve ca sambhavati svatantravidhyantarakalpanÃnaicityà tkevalavÃkyÃnÃæ lak«aïayà ÓrutikalpanÃlÃghavÃya yogavi«ayatvakalpanamevocitam / gajacchÃyÃku¤jaracchÃyÃyogau tu trayodasÅÓrÃddha eva phalÃtiÓayÃrthÃvanyamunyuktatvÃdityÃha / tadayuktam / yadyekavidhikalpanÃlÃghavÃya svÃrasikanairapek«yabÃdhenÃpyanÃkÃÇk«itetaropalak«aïamÃÓrÅyate / tarhi tata eva lÃghavÃdgajacchÃyÃkhyayogayuktÃyÃmeva trayodaÓyÃæ ku¤jaraprÃkchÃya eva ca deÓe ÓrÃddhaæ syÃnnÃnyatra / sarvopasaæhÃreïa viÓi«Âavi«ayiïyà eva Órute÷ kalpane lÃghavÃt / atha-- rÆpato hi nirÃkÃÇk«abhinnatvenÃvadhÃritÃ÷ / anyonyÃnÃdareïaiva prÃrthayante prayojanam // itinyÃyena tattad­«ivacanÃnurÆpanÃnÃÓritikalpanamapi prÃmÃïikam / tata÷ kevalamaghÃtrayodaÓÅpratipÃdakavÃkyÃnÃmapi ni«paripanthitattadarthaÓrutikalpakatvamityalam / etacca ÓrÃddhaæ mahÃlayÃdiÓrÃddhebhyo bhinnam / prau«ÂhapadyÃmatÅtÃyÃæ tathà k­«ïatrayodaÓÅm / tathÃ"prau«ÂhapadyÆrdhvaæ k­«ïatrayodaÓÅ"ityÃdivaæcane«u mahÃlayÃdiÓrÃddhÃnupasthite÷ / etacca nityam / prau«ÂhapadyÃmatÅtÃyÃæ tathà k­«ïatrayodaÓÅm / ityupakramya-- etÃæstu ÓrÃddhakÃlÃnvai nityÃnÃha prajÃpati÷ / ÓrÃddhamete«vakurvÃïo narakaæ pratipadyate // #<{MV-S_174}># iti vi«ïudharmottarÃt / kÃmyaæ ca / etadupakramya-- prajÃmi«ÂÃæ yaÓa÷ svargamÃrogyaæ ca dhanaæ tathà / nÌïÃæ ÓrÃddhe sadà prÅtÃ÷ prayacchanti pitÃmahÃ÷ // itiÓaÇkhokte÷ / yastvatra ÓrÃddhani«edho jyotirb­haspatinÃ: k­«ïapak«e trayodaÓyÃæ ya÷ ÓrÃddhaæ kurute nara÷ / pa¤catvaæ tasya jÃnÅyÃt jye«Âhaputrasya niÓcitam // iti darÓita÷ sa ekavargavi«aya÷ / ta thà ca-- kÃr«ïÃjini÷: ÓrÃddhaæ naivaikavargasya trayodaÓyÃmupakramet / na t­ptÃstatra ye yasya prajÃæ hiæsanti tasya te // iti / etadvacanaæ hemÃdriïà dvedhà vyÃkhyÃtam / ekaÓabda÷ kevalapara÷ / pit­vargamÃtrasya na kuryÃtkintu mÃtÃmahavargasyÃpi kuryÃt / darÓÃdÃvasamarthasya pit­vargaÓrÃddhamÃtreïÃpi nityaÓÃstrÃrthasiddherÃpastambasÆtrÃdau darÓanÃdekavar gayajanaprasakti÷ / yadvà naiækavargasya pÃrvaïamÃtraæ na kartavyaæ kintu sarve«Ãæ pit­pit­vyÃdÅnÃmapi pÃrvaïaikoddi«ÂÃni kÃryÃïÅtyartha÷ / na t­ptà iti vÃkyaÓe«Ãt / athavà sapiï¬akaÓrÃddhavi«ayo ni«edha÷ / ayanadvitaye ÓrÃddhaæ vi«uvadvitaye tathà / yugÃdi«u ca sarvÃsu piï¬anirvapaïÃd­te // itipulastyokte÷ / mahÃlayatrayodaÓÅÓrÃddhaæ ca yugÃdiÓrÃddhÃdabhinnaæ yugÃditvÃvinÃbhÃvena tadupasthiteriti kecit / astu và bhedastathÃpi-- maghÃyuktatrayodaÓyÃæ piï¬anirvapaïaæ dvija÷ / sasantÃno naiva kuryÃnnityaæ te kavayo vidu÷ // itib­hatparÃÓareïa viÓi«yÃparapak«atrayodaÓÅÓrÃddhe piï¬ani«edhÃttadvi«aya÷ ÓrÃddhani«edha ityado«a÷ kÃmyaÓrÃddhavi«ayo và / Ãpastambena-- trayodaÓyÃæ bahuputro bahumitro darÓanÅyÃpatyoyuvamÃriïastu bhavanti / iti kÃmyaÓrÃddhaæ prak­tya do«okte÷ putravadg­hasthavi«ayo và / trayodaÓyÃæ tu vai ÓrÃddhaæ na kuryÃt putravÃng­hÅ / iti taæ prati sm­tyà ni«edhÃt / asantÃnastu yastasya ÓrÃddhe proktà trayodaÓÅ / santÃnayukto ya÷ kuryÃttasya vaæÓak«ayo bhavet / itihemÃdrau nÃgarakhaï¬e santÃnavato do«okteÓca / atra santÃnaÓabda÷ putrapara÷"nakuryÃtputravÃng­hÅ"itism­te÷ / atra trayodaÓÅmahÃlayamadhÃÓrÃddhÃnÃæ tantraæ yugÃdiÓrÃddhabhede tu tasyÃpi / #<{MV-S_175}># anyo viÓe«a÷ ÓrÃddhaprakÃÓe dra«Âavya÷ / iti trayodaÓÅ / ## marici÷: vi«asarpaÓvÃpadÃhitiryagbrÃhmaïaghÃtinÃm / caturdaÓyÃæ kriyÃ÷ kÃryà anye«Ãæ tu vigarhitÃ÷ // vi«adibhirbrÃhmaïÃntairghÃto ye«Ãmiti vigraha÷ / nÃgarakhaï¬e: apam­tyurbhavedye«Ãæ Óastram­tyurathÃpi và / upasargam­tÃnÃæ ca vi«am­tyumupeyu«Ãm / vahninà ca pradagdhÃnÃæ jalam­tyumupeyu«Ãm // ÓrÃddhaæ te«Ãæ prakartavyaæ caturdaÓyÃæ narÃdhipa! / mÃrkaï¬eyuparÃïe-- yuvÃna÷ pitaro yasya m­tÃ÷ Óastreïa và hatÃ÷ / tena kÃryaæ caturdaÓyÃmiti / yuvatvaæ ca «o¬aÓavar«ÃdÆrdhvaæ triæÓadvar«aparyantamiti ÓrÃddhavivekÃdaya÷ / atra sarvatra liÇgamavivak«itamuddeÓryaviÓe«aïatvÃt / atra cÃpam­tyurbhavedityÃdiÓravaïÃdrogaæ vinà m­tatvaæ catuddarÓÅÓrÃddhaprayojakam / evaæ ca k­tapatyanugamanÃyà api caturdaÓÅÓrÃddhaæ bhavatyeveti gau¬Ã÷ / anye tu avaidhamaraïaæ caturdaÓÅÓrÃddhaprayojakaæ prÃyo 'naÓanÃbhyÃæ tu vidhito 'pi vipannÃnÃæ bhavatyeva / prÃyo 'naÓanaÓastrÃgnivi«odvandhaninÃæ tathà / itibrahmapurÃïÃt / tathà yuddhahatÃnÃmapi / "yuddhahatÃnÃæ ÓrÃddhakarmaïi caturdaÓÅ praÓastÃ"iti vi«ïusmaraïÃdityÃhu÷ etaccaikoddi«ÂarÆpam / caturdaÓyÃæ tu yacchrÃddhaæ sapiï¬ÅkaraïÃtparam / ekoddi«ÂavidhÃnena tatkÃryaæ ÓastraghÃtina÷ / iti gÃrgyoækte÷ / anyo 'tra vistara÷ ÓrÃddhaprakÃÓe boghya÷ / iti caturdaÓÅ / athÃÓvinaÓuklapratipadi dauhitrakart­kaæ mÃtÃmahaÓrÃddham / saÇgrahe: jÃtamÃtro 'pi dauhitro vidyamÃne 'pi mÃtule / kuryÃnmÃtÃmahaÓrÃddhaæ pratipadyÃÓvine site // iti / #<{MV-S_176}># iyaæ saÇgavavyÃpinÅ grÃhyeti nirïayadÅpe-- pratipadyÃÓvine Óukle dauhitrastvekapÃrvaïam / ÓrÃddhaæ mÃtÃmahaæ kuryÃtsapità saÇgave sadà // jÃtamÃtro 'pi dauhitrau jÅyatyapi ca mÃtule / prÃta÷ saÇgavayormadhye Ãryasya pratipadbhavet // itivacanÃt / atha prakÅrïakanityaÓrÃddhakÃlÃ÷ / tatra vi«ïudharmottare-- ÓrÃddhe saÇkramaïaæ bhÃno÷ praÓastaæ p­thivÅpate! / vi«uvÃdvitayaæ tatra ayane dve viÓe«ata÷ // ÃvaÓyakama-- upaplave candramaso raveÓca tri«va«ÂakÃsvapyayanadvaye ca / pÃnÅyamapyatra tilairvimiÓraæ dadyÃtpit­bhya÷ prayato manu«ya÷ // ÓrÃddhaæ k­taæ tena samÃ÷ sahasraæ rahasyametat pitaro vadanti / itivi«ïupurÃïÃt / kÃmyatvam--ÃdityasaÇkramaïamityÃdivi«ïuvÃkyÃt / dravyabrÃhmaïasampattyupalak«ita÷ kÃla÷ ÓrÃddhakÃla÷ / tathÃca-- nigama÷, aparaïk«e yadaha÷ sampadyetÃmÃvÃsyà yà tu viÓe«eïëÂakà tÅrthatithidrabyabrÃhmaïasampatsu cikÅr«editi / v­ddhisaÇkramadravyabrÃhmaïasampattyÃdinimittavihitÃnÃæ naimittikatvenÃvaÓyakatvam / hÃrÅtavacÃnÃdapi: tÅrthadravyopapattau ca na kÃlamavadhÃrayet / pÃtraæ ca brÃhmaïaæ prÃpya sadya÷ ÓrÃddhaæ vidhÅyate // sadya iti ÃvaÓyakam / yama÷-- rÃhudarÓanadattaæ ca ÓrÃddhamÃnantyamucyate / vi«ïu÷-- rÃhudarÓanadattaæ hi ÓrÃddhamÃnantyamucyate / guïavatsarvakÃmÅyaæ pitÌïÃmupati«Âhati // sarvakÃmÅyaæ = sarvakÃmavihitam / liÇgapurÃïe-- sarvasvenÃpi kartavyaæ ÓrÃddhaæ vai rÃhudarÓane / sarvasvenÃpÅtyanenÃvaÓyakatvam / ÓrÃddhecchopalak«itaÓca kÃla÷ ÓrÃddhakÃla÷ / #<{MV-S_177}># mÃrkaï¬eyapurÃïe-- viÓi«ÂabrÃhmaïaprÃptau sÆryendugrahaïe 'yane / vi«uve sati saÇkrÃntyÃæ vyatÅpÃte ca putrakÃ÷ // ÓrÃddhÃrhadravyasampattau tathà du÷svapnadarÓane / janmark«agrahapŬÃsu ÓrÃddhaæ kurvÅta cecchayà // caÓabdo bhinnakrama÷ / iccayà cetyartha÷ / ÃvaÓyakatvamicchÃyÃæ nimitte vidhÃnÃt / brahmapurÃïe-- paurïamÃsÅ«u yacchrÃddhaæ kartavyam­k«agocare / mÃsanak«atrasaæyoge / bhÃdrapadapaurïamÃsyÃæ viÓe«o brahmapurÃïe-- nÃndÅmukhÃnÃæ pratyabdaæ kanyÃrÃÓigate ravau / paurïamÃsyÃæ tu kartavyaæ varÃhavacanaæ yathà // ye syu÷ pitÃmahÃdÆrddhvaæ te tu nÃndÅmukhÃstraya÷ / prasannamukhasaæj¤Ãstu maÇgalÃyatanÃstu te // pitÃmahÃtupitu÷pitÃmahÃdityartha÷ / yama÷-- ëìhyÃmatha karttikyÃæ mÃghyÃæ trÅn pa¤ca và dvijÃn / tarpayetpit­pÆrvaæ tu tadasyÃk«ayamucyate // matsyapurÃïe-- vaiÓÃkhyÃmuparÃge ca tathà vatsa! mahÃlaye / e«u vacane«u paurïamÃsÅviÓe«ÃïÃæ grahaïamÃvaÓyakatvÃrthamatiÓayÃrthaæ và / vi«ïudharmottare-- ÃÓvinasyÃpare pak«e prathame kÃrttikasya ca / yastu ÓrÃddhaæ sadà kuryÃtso 'Óvamedhaphalaæ labhet // nidrÃæ tyajati sarvÃtmà tasminkÃle janÃrdana÷ / tatra ÓrÃddhamathÃnantaæ nÃtra kÃryà vicÃraïà // debala÷-- ayugmÃstithaya÷ sarvà yugmÃbhya÷ pratipÆjitÃ÷ / kÃlata÷ pÆjitau mÃsau mÃghaprau«ÂhapadÃvubhau // pak«ayo÷ Óuklapak«aÓca bahula÷ ÓrÃddhapÆjita÷ / uktà tithiparÅk«eyaæ na nak«atre«u pracak«yate // #<{MV-S_178}># uttarÃ÷ Óravaïasti«yo m­gaÓÅr«aæ prajÃpati÷ / hasta÷ Óatabhi«akÆ svÃtiÓcitrà pitryamathÃÓvinam // nak«atrÃïi praÓastÃni sadaivaitÃni pait­ke / aparÃïi ca nak«atrÃïyucyante kÃraïai÷ kvacit // yasmin guïoditaæ vipraæ pÃtrabhÆtamathÃpnuyÃt / ÓrÃddhasya pÆjita÷ kÃlo bhavetsa eva và puna÷ // kÃraïai÷ = mÃghapa¤cadaÓÅyogÃdibhi÷ / ## tatra kÃtyÃyana÷--atha kÃmyÃni bhavanti striyo 'pratirÆpÃ÷ pratipadi, dvitÅyÃyÃæ strÅjanma, aÓvÃst­tÅyÃyÃæ, caturthyÃæ k«udrapaÓava÷, putrÃ÷ pa¤camyÃæ, «a«ÂhyÃæ dyÆtarddhi÷, k­«i÷ saptamyÃm, a«ÂamyÃæ vÃïijyam, ekaÓaphaæ navamyÃæ, gÃvo daÓamyÃæ, paricÃrakà ekÃdaÓyÃæ, dvÃdaÓyÃæ dhanadhÃnye kupyam, j¤ÃtiÓrai«Âhayaæ trayodaÓyÃæ yuvÃnastasminmriyante Óastrahatasya caturdaÓyÃmamÃvÃsyÃyÃæ sarvam / manu÷--(a. 3 Ólo. 277) yuk«u kurvan dinark«e«u sarvÃnkÃmÃnsamaÓnute / ayuk«u tu pitÌnarcanprajÃæ prÃpnoti pu«kalÃm / yÃj¤avalkya÷--(a. 1 ÓrÃ. pra. 265-268) svargaæ hyapatyamojaÓca Óauryaæ k«etraæ balaæ tathà / putrÃnÓrai«Âyaæ sasaubhÃgyaæ sam­ddhiæ mukhyatÃæ sutÃn // prav­ttacakratÃæ caiva vÃïijyaprabh­tÅæstathà / arogitvaæ yaÓo vÅtaÓokatÃæ paramÃæ gatim // vidyÃæ dhanaæ bhi«aksiddhiæ kupyaæ gà apyajÃvikam / aÓvÃnÃyuÓca vidhivadya÷ ÓrÃddhaæ sampradÃsyati // k­ttikÃdibharaïyantaæ sa kÃmÃnÃpnuyÃdimÃn / Ãstika÷ ÓraddadhÃnaÓca vyapetamadamatsara÷ // prav­ttacakratà = sarvatrÃpratihatÃj¤ÃÓÃlità / vi«ïu÷--satatamÃdityÃhni ÓrÃddhaæ kurvannÃrogyamÃpnoti, saubhÃgyaæ cÃndre, samaravijayaæ kauje: sarvÃnkÃmÃnbaudhe, vidyÃmabhÅ«ÂÃæ jaive, dhanaæ Óaukre, jÅvitaæ ÓanaiÓcare / iti kÃmyaÓrÃddhakÃlÃ÷ / #<{MV-S_179}># ## vi«ïupurÃïe-- vaiÓÃkhamÃsasya sitat­tÅyà navamyasau kÃrttikaÓuklapak«e / nabhasyamÃsasya tamisrapak«e trayodaÓÅ pa¤cadaÓÅ ca mÃghe // età yugÃdyÃ÷ kathitÃ÷ purÃïairanantapuïyÃstithayaÓcatasra÷ / pÃnÅyamapyatra tilairvimiÓraæ dadyÃt pit­bhya÷ prayato manu«ya÷ // ÓrÃddhaæ k­taæ tena samÃ÷ sahasraæ rahasyametanmunayo vadanti / nÃgarakhaï¬e-- adhunà ӭïu rÃjendra!yugÃdyÃ÷ pit­vallabhÃ÷ / yÃsÃæ saÇkÅrttanenaiva k«Åyate pÃpasa¤caya÷ // navamÅ kÃrttike Óuklà t­tÅyà mÃdhave sità / amÃvÃsyà tapasye ca nabhasye ca trayodaÓÅ // tretÃk­takalÅnÃæ tu dvÃparasyÃdaya÷ sm­tÃ÷ / snÃne dÃne jape home viÓe«Ãtpit­tarpaïe // k­tasyÃk«ayakÃriïya÷ suk­tasya mahÃphalÃ÷ / iti / tapasye = mÃgha ityartha÷ / matsyapurÃïe-- vaiÓÃkhasya t­tÅyà yà navamÅ kÃrttikasya tu / pa¤cadaÓyapi mÃghasya nabhasye tu trayodaÓÅ // yugÃdaya÷ sm­tà hyetà dattasyÃk«ayakÃrakÃ÷ / iti / atra nak«atraviÓe«ÃtprÃÓastyaviÓe«amÃha-- devala÷: t­tÅyà rohiïÅyuktà vaiÓÃkhasya sità Óubhà / maghÃbhi÷ sahità yà tu nabhasye tu trayodaÓÅ // yugÃdaya÷ sm­tà hyetà dattasyÃk«ayakÃrakÃ÷ / iti / brahmapurÃïe-- vaiÓÃkhaÓuklapak«asya t­tÅyÃyÃæ k­taæ yugam / ityÃdyupakramya-- etÃÓcatasrastithayo yugÃdyà dattaæ kulaæ cÃk«ayamÃsu vindyÃt / yuge yuge var«aÓatena yacca yugÃdikÃle divasena tadbhavet // iti / bhavi«ye-- vaiÓÃkhasya t­tÅyà yà samà k­tayugena tu / navamÅ kÃrttike yà tu tretÃyugasamà tu sà // mÃghe pa¤cadaÓÅ rÃjan! kalikÃlasamà tu sà / etÃÓcatasro rÃjendra! yugÃnÃæ prabhavÃ÷ ÓubhÃ÷ // #<{MV-S_180}># yugÃdayastu kathyante tenaitÃ÷ pÆrvasÆribhi÷ / upavÃsastato dÃnaæ ÓrÃddhaæ homo japastathà // tadà tu kriyate ki¤citsarvaæ koÂiguïaæ bhavet / iti / k­tayugena sameti sampÆrïak­tayugadharmaprÃptirasyÃmekasyÃæ tithau bhavatÅtyÃha hemÃdri÷ / arthavÃdamÃtramityanye / prabhÃsakhaï¬e-- yadà candraÓca sÆryaÓca yadà ti«yab­haspatÅ / ekÃrÃÓau same«yanti pravek«yati tadà k­tam // iti / atra ca paurïamÃsÅ tu mÃghasyeti bhavi«yavacanÃt, mÃghe ca paurïamÃsyÃæ tu ghoraæ kaliyugaæ tathà / iti brahmavaivarttÃt"amÃvÃsyà ca tapasa"iti nÃgarakhaï¬Ãt"mÃghe candrak«aye 'hani" "darÓe tu mÃghamÃsasya"itibrahmapurÃïÃdivacanÃt mÃghÃmÃvÃsyÃpaurïamÃsyoryugabhedena vyavastheti j¤eyam / atra ca-- ÓrÃddhaæ k­taæ tena samÃ÷ sahasraæ rahasyametanmunayo vadanti / iti vi«ïupurÃïÃt pit­karmaprÃdhÃnyÃt Ãbdike pit­kÃrye ca mÃsaÓcandramasa÷ sm­ta÷ / iti sm­testasya ca Óuklak­«ïÃdibhedena ubhayathopapatte÷ / mÃghÃsite pa¤cadaÓÅ kadÃcidupaiti yogaæ yadi vÃruïena / ­k«eïa kÃla÷ sa para÷ pitÌïÃæ na hyalpapuïyairn­pa! labhyate 'sau // itimakarÃditye tadasambhavÃt kumbhÃditye ca sambhavÃt asminpak«e ca pÆrïimÃmÃvÃsyayorapi yugÃditvasambhavÃt cÃndramÃsayugÃdayo grÃhyà iti pÆrvapak«amupanyasya- daÓaharÃsu notkar«a÷ catur«vapi yugÃdi«u / upÃkarma mahëa«ÂhyÃæ hyetaduktaæ v­«Ãdita÷ // iti ­«yaÓ­ÇgavacanÃtsauramÃsagatà eva grÃhyà iti hemÃdri÷ / etÃstu pit­karmasu aparÃhïavyÃpinyo grÃhyà daivike pÆrvÃhnavyÃpinya÷ / k­«ïapak«e tithirgrÃhyà yasyÃmastaæ gato ravi÷ / Óuklapak«e tithirgrÃhyà yasyÃmabhyudito ravi÷ // itism­te÷ / Óuklak­«ïabhedena vyavasthetyanye / ata eva-- nÃradÅyabhavi«yottarayo÷: dve Óukle dve tathà k­«ïe yugÃdyÃ÷ kavayo vidu÷ / Óukle pÆrvÃhnike grÃhye k­«ïe caivÃparÃhïike // iti / iti yugÃdaya÷ / #<{MV-S_181}># ## ÃdityapurÃïe-- dinark«aæ revatÅ yatra gamanaæ caiva rÃÓi«u / yugÃntadivasaæ tatra tatra dÃnamanantakam // rÃÓi«u gamanaæ saÇkrÃntirityartha÷ / grahaïaæ vi«uve caiva saumye và mihiro yadi / saptamÅ Óuklak­«ïà và yugÃntadivasaæ vidu÷ // iti / saumya udagayane yadi Óuklà k­«ïà và saptamÅ grahaïavi«uvottarÃyaïopetà sÆryavÃropetà tadà yugÃntadivasa ityartha÷ / brahmapurÃïe viÓe«a÷-- sÆryasya siæhasaÇkrÃntyÃmanta÷ k­tayugasya tu / atha v­ÓcikasaÇkrÃntyÃmantastretÃyugasya tu // j¤eyastu v­«asaÇkrÃntyÃæ dvÃparÃntastu saÇkhyayà / tathÃca kumbhasaÇkrÃntyÃmanta÷ kaliyusya tu // padmapurÃïe-- yugÃdi«u yugÃnte«u snÃnadÃnajapÃdikam / yatki¤cit kriyate tasya yugÃntaphalamucyate // brahmapurÃïe 'pi-- yugÃdi«u yÃgÃnte«u ÓrÃddhamak«ayamucyate / iti / iti yugÃntÃ÷ / ## mÃtsye-- aÓvayukÓuklanavamÅ dvÃdaÓÅ kÃrttike tathà / t­tÅyà caiva mÃghasya tathà bhÃdrapadasya ca // phalgunasyÃpyamÃvÃsyà pau«asyaikÃdaÓÅ tathà / ëìhasyÃpi daÓamÅ tathà mÃghasya saptamÅ // ÓrÃvaïe cëÂamÅ k­«ïà tathëìhe ca pÆrïimà / kÃrttikÅ phÃlganÅ caitrÅ jye«Âhà pa¤cadaÓÅæ sità // manvantarÃdayastvetà dattasyÃk«ayakÃrakÃ÷ / Ãsu toyamapi snÃtvà tiladarbhavimiÓritam // pitÌnuddisya yo dadyÃtsa gatiæ paramÃæ labhet / snÃnaæ dÃnaæ japo homa÷ svÃdhyÃya÷ pit­tarpaïam // sarvamevÃk«ayaæ vidyÃt k­taæ manvantarÃdi«u / #<{MV-S_182}># amÃvÃsyÃtiriktÃ÷ sarvÃ÷ Óuklà grÃhyÃ÷ / ÃsÃæ ca toyamapi ityapiÓabdÃnnityatvam / ÓÆlapÃïistvetasya nirmÆlatvÃtkÃmyatvamevetyÃha / hemÃdrau purÃïÃntare-- ÃÓvine daÓamÅ Óuklà ÓrÃvaïÅ kÃrttikÅ tathà / manvantarÃdayo hyetà dattasyÃk«ayakÃrakÃ÷ // iti / iti manvantarÃdaya÷ / ## nÃgarakhaï¬e-- atha kalpÃdayo rÃjan! kathyante tithaya÷ ÓumÃ÷ / yÃsu ÓrÃddhe k­te t­pti÷ pitÌïÃmak«ayà bhavet // caitraÓuklapratipadi Óvetakalpa÷ purÃbhavat / tasya ÓuklatrayodaÓyÃmudÃna÷ samajÃyata / kalpastu nÃrasiæhÃkhya÷ k­«ïÃyÃæ pratipadyabhÆt // atha k­«ïatrayodaÓyÃæ gaurÅkalpo 'pyakalpata / vaiÓÃkhasya t­tÅyÃyÃæ ÓuklÃyÃæ nÅlalohita÷ // caturdaÓyÃæ tu ÓuklÃyÃæ prav­tto garu¬Ãbhidha÷ / samÃnastu dvitÅyÃyÃæ k­«ïÃyÃmudapadyata // mÃheÓvaraæ caturdaÓyÃæ k­«ïapak«e samÃgamat / jye«ÂhaÓuklat­tÅyÃyÃæ vÃmadevasya sambhava÷ // paurïamÃsyÃæ tu tasyaiva kaurma÷ pravav­te n­pa! / k­«ïapak«e t­tÅyÃyÃmÃgneya÷ samajÃyata // pit­kalpastvamÃvÃsyÃæ tasyaivÃÓritya paprathe / Óucau ÓuklacaturthyÃæ tu kalpo rÃthantaro 'bhavat // tasyÃæ tasyaiva k­«ïÃyÃæ somakalpa÷ samÃpatat / ÓrÃvaïe Óuklapa¤camyÃæ raurava÷ samavartata // tasyaiva k­«ïapa¤camyÃæ mÃnava÷ samapadyata / «a«ÂhÅæ prau«Âhapade Óukle prÃpya prÃïÃbhidho 'bhavat // sitetarÃyÃæ «a«ÂhyÃæ tu tasyÃsÅtpu«karÃhvaya÷ / b­hatkalpastu saptamyÃæ nabhasa÷ pratyapadyata // «a«ÂhyÃæ prau«Âhapade '«ÂamyÃæ ÓuklÃyÃmÃÓvinasya tu / k­«ïÃyÃmapi vaikuïÂha÷ praviveÓa viÓÃæpate! // kÃrttikasya sitëÂasyÃæ kalpa÷ kandarpasaæj¤aka÷ / asitÃyÃæ punaryaj¤e lak«mÅkalpasya kalpanà // #<{MV-S_183}># mÃrgaÓuklanavamyÃæ ca kalpa÷ sadyo 'nvapadyata / asitÃyÃæ ca sÃvitrÅkalpa÷ prÃrambhamabhyagÃt // pu«ye daÓamyÃæ ÓuklÃyÃmÅÓÃna÷ prÃdurÃsa ha / asitÃyÃmaghorasya kalpasyopakramo 'bhavat // ekÃdaÓyÃæ tu ÓuklÃyÃæ mÃghe vyÃna÷ prajagmivÃn / tasyÃmeva tamisrÃyÃæ varÃha÷ prÃpa bhÆpate! // sÃrasvatastu dvÃdaÓyÃæ ÓuklÃyÃæ phÃlgunasya tu / k­«ïÃyÃmapi vairÃjo virarÃja mahÃmate! // iti triæÓadamÅ kalpÃstithaya÷ parame«Âhina÷ / Ãrambhatithayaste«ÃmuktÃ÷ puïyatamà mayà // tÃsu ÓrÃddhe k­te puïyamÃkalpasthÃyi kalpate / matsyapurÃïe tu anyÃstithaya÷ kalpÃditvenoktÃ÷ / yathÃ: brahmaïo hi dinÃdirya÷ kalpasyÃdi÷ prakÅrttita÷ / vaiÓÃkhasya t­tÅyÃyÃæ k­«ïÃyÃæ phÃlgunasya ca // pa¤camÅ caitramÃsasya tasyaivÃntyà tathÃparà / Óuklà trayodaÓÅ mÃghe kÃrttikasya tu saptamau // navamÅ mÃrgaÓÅr«asya spataivaitÃ÷ smarÃmyaham / kalpÃnÃmÃdayo hyetà dattasyÃk«ayakÃrakÃ÷ // tasyaivÃntyeti / tasya caitrasya antyà amÃvÃsyetyartha÷ / vaiÓÃkhaphÃlgunayo÷ k­«ïat­tÅyà caitrapa¤camÅ tadamÃvÃsyeti catasra÷ k­«ïÃ÷ / mÃghatrayodaÓÅkÃrttikadaÓamÅmÃrgaÓÅr«anavamÅti tisra÷ ÓuklÃ÷ / evaæ sapta / saptaiva smarÃmÅtyukternÃnyasm­takalpÃdiparisaÇkhayà / prÃÓastyadyotanÃrtho và evaÓabda÷ / iti kalpÃdaya÷ / ## vÃrÃhapurÃïe-- darÓe Óataguïaæ dÃnaæ tacchataghnaæ dinak«aye / Óataghnaæ tattu saÇkÃntyÃæ Óataghnaæ vi«uve tata÷ // yugÃdau tacchataguïamayane tacchatÃhatam / somagrahe tacchataghnaæ tacchatagnaæ ravigrahe // asaÇkhyeyaæ vyatÅpÃte dÃnaæ vedavido vidu÷ / #<{MV-S_184}># ghnaæ = guïitam / vi«kumbhÃdiyoge«u saptadaÓo yogo vyatÅpÃta iti / asya ghaÂikÃsu viÓe«o jyoti÷ÓÃstre-- viæÓatirdviyutotpattau bhramaïe caikaviæÓati÷ / tapane daÓanìyastu patane saptanìikÃ÷ // utpattyÃdayo bhÃgÃ÷ / dviyutà viæÓati÷ dvÃviæÓatirityartha÷ / tatra phalaæ narasiæhapurÃïe-- phalaæ lak«aghnamutpattau bhramaïe koÂirucyate / tapane daÓakoÂyastu patane dattamak«ayam // hemÃdrÅ yÃj¤avavalkya÷-- utpattau lak«aguïaæ koÂiguïaæ bhramaïanìikÃyÃæ tu / arvudaguïitaæ patane japadÃnÃdyak«ayaæ patite // v­ddhamanunà anyathoktam-- ÓravaïÃsvidhani«ÂhÃrdrà nÃgadaivatamastake / yadyamà ravivÃreïa vyatÅpÃta÷ sa ucyate // nÃgadaivatam = aÓle«Ã / mastakam = Ãdicaraïa÷ / etannak«atrÃnyatamanak«atraprathamacaraïayuktà amÃvÃsyà ravivÃravatÅ vyatÅpÃta iti / kecittu mastakaæ m­gaÓira ityÃhu÷ / sÆryÃcandramaso÷ krÃntisÃmyaæ jyoti÷ÓÃstragamyaæ vyatÅpÃta iti kalpataru÷ / bh­gu÷-- krÃntisÃmyasamaya÷ samÅrita÷ sÆryaparvasad­Óo munÅÓvarai÷ / tatra dattahutajÃpapÆjanaæ koÂikoÂiguïamÃha bhÃrgava÷ // iti / hemÃdrau smatyantare-- pa¤cÃnanasthau gurubhÆmiputrau me«e ravi÷ syÃdyadi Óuklapak«e / pÃÓÃbhidhÃnà karabheïa yuktà tithirvyatÅpÃta itÅha yoga÷ // asmin hi gobhÆmihiraïyavÃsasÃæ dÃnena sarvaæ ca vihÃya pÃpam / suratvamindratvamanÃmayatvaæ martyÃdhipatvaæ labhate manu«ya÷ // pa¤cÃnanasthau = siæhasthau / pÃÓÃbhidhÃnà = dvÃdaÓÅti hemÃdri÷ / karabheïa = hasteneti / ## vi«ïu÷: vaidhutau ca vyatÅpÃte dattamak«ayak­dbhavet / bhÃradvÃjo 'pi-- vyatÅpÃte vaidh­tau ca dattasyÃnto na vidyate / vaidh­tiÓca vyatÅpÃtavatkrÃntisÃmyamiti kecit / yogaviÓe«a ityanye / iti vaidhÆti÷ / #<{MV-S_185}># ## tatra ÓrÃddhakÃlaæ prakramya vaÓi«Âa÷-- ekasminsÃvasÃne 'hni tithÅnÃæ tritayaæ yadà / tadà dinak«aya÷ proktastatra sÃhasrikaæ phalam // ## vi«ïudharmottare-- vrÅhipÃke ca kartavyaæ yavapÃke tathaivaca / (*)na tau vÃhyau mahÃrÃja! vinà ÓrÃddhaæ kathaæcana // __________ (*) vÃhyau yÃpyÃvityartha÷ / __________ vrÅhi÷ = ÓaratpavkadhÃnyaæ «a«ÂikÃdi / ata eva-- vrÅhaya÷ ÓÃlayo mudgà godhÆmÃ÷ sar«apÃstilÃ÷ / yavÃÓcau«adhaya÷ sapta vipado ghnanti dhÃvitÃ÷ // iti pariÓi«Âe haimantikadhÃnyÃdibhyastasya p­thagupÃdÃnaæ k­tam / idaæ ca Óuklapak«e kÃryam / tathà ca-- brahmapurÃïe: Óuklapak«e navaæ dhÃnyaæ pakvaæ j¤Ãtvà suÓobhanam / gacchet k«etrÅvidhÃnena gÅtavÃdyapura÷saram // ityukramya-- tena daivÃn pitÌæÓcaiva tarpayedarcayettathà / k­«ïÃpak«ani«edha÷ kÃmadhenau-- k­«ïapak«e navÃnnaæ tu na kuryÃnmÃnavo yata÷ / pitarastaæ na g­hïanti dÃtà ca narakaæ vrajet // jyoti«e-- nandÃyÃæ bhÃrgavadine trayodaÓyÃæ trijanmani / navaÓrÃddhaæ na kurvÅta putradÃradhanak«ayÃt // trijanmani = janmatithau janmanak«atre janmacandre veti kÃmarÆpÅye / apare tu trijanmani prathamadaÓamaikonaviæÓatinak«atre«u / tathà dÅpikÃyÃmapi-- trayodaÓÅæ janmadinaæ ca nandÃæ janmark«atÃrÃæ sitavÃsaraæ ca / tyaktvà harÅjyendukarÃntyamaitradhruve«u ca ÓrÃddhavidhÃnami«Âam // hari÷ = Óravaïa÷ / ijya÷ = pu«ya÷ / indurm­gaÓirÃ÷ / karo = hasta÷ / antyo = revatÅ / maitramanurÃdhà / dhruvamuttarÃtrayarohiïya÷ / grÃhyatithinak«atrÃïyapi jyauti«a eva-- #<{MV-S_186}># hastasvÃtipunarvasÆ m­gaÓira÷pu«yÃnurÃdhà tathà mÆlÃyÃæ Óravaïe ca revatidhane citrÃnale vÃruïe / brÃhme ÓakraviÓÃkhayoÓca turage saumyendujÅvÃdike candre ÓobhanatÃrake ca Óubhadaæ ÓrÃddhaæ navÃnne k­tam // asya ca gauïakÃla ukta÷ sm­tau-- ÓyÃmÃkairvrÅhibhiÓcaiva yavaiÓcÃnyonyakÃlata÷ / prÃgya«Âuæ yujyate 'vaÓyaæ na hyatrÃgrayaïÃtyaya÷ // ÓyÃmÃkairityetadvÃnaprasthaparam"g­hamedhÅ hi yavÃbhyÃæ Óaradvasantayoryajeta ÓyÃmÃkairvanÅ var«Ãsu"iti Óruteriti kÃmarÆpÅye / iti navÃnnakÃla÷ / ## navodake navÃnne ca g­hapracchÃdane tathà / pitara÷ sp­hantyannama«ÂakÃsu maghÃsu ca // tasmÃddadyÃtsadodyukto vidvatsu brÃhmaïe«u ca / navodake = var«opakrame / ÃrdrÃstharavÃviti yÃvat / g­hapracchÃdane = navag­ha karaïe / iti navodakanavag­hakaraïaÓrÃddhakÃla÷ / ## tatra brahmapurÃïe-- pratisaævatsaraæ kÃryaæ mÃtÃpitrorm­tÃhani / pit­vyasyÃpyaputrasya bhrÃturjye«Âhasya caiva hi / atra mÃtrÃdisampradÃnakaÓrÃddhakavidhau pratisambandhiputrÃderarthÃtkartt­tvalÃbho 'dhyavaseya÷ / bhrÃturityatrÃpi madyapaÂhitatvÃdaputrasyeti padaæ sambadhyate / jye«ÂhasyetyanenÃputrasyÃpi kani«Âhasya bhrÃturnÃvaÓyakaæ ÓrÃddhamiti gamyate na puna÷ sarvathà ni«edha÷ / na putrasya pità kuryÃnnÃnujasya tathÃgraja÷ / api snehena kuryÃtÃæ sapiï¬Åkaraïaæ vinà // iti hemÃdridh­tavacanaikavÃkyatvÃt / atra m­tÃhaÓabdena maraïÃdhikaraïakatithisajÃtÅyà tithirvivak«ità / saævatsarÃntatithau m­tisambandhÃbhÃvÃt / sajÃtÅyatvaæ ca titherna pratipadÃditvamÃtreïa kintu tanmÃsapak«asajÃtÅyamÃsapak«agatatvena ca / #<{MV-S_187}># mÃsapak«atithisp­«Âe yo yasmin mriyate 'hani / pratyak«aæ tu tathÃbhÆtaæ k«ayÃhaæ tasya taæ vidu÷ // iti vyÃsavacanÃt / atra ca aha÷padam ahorÃtraparam / atra ca-- m­te 'hani pituryastu na kuryÃt ÓrÃddhamÃdarÃt / mÃtuÓca khagaÓÃrdÆla! vatsarÃnte m­tÃhani // iti bhavi«yapurÃïe vatsarÃntagrahaïÃnna maraïÃghikaraïakatithe÷ ÓrÃddhÃdhikaraïatvaæ kintu vatsarÃntatithisajÃtÅyatvanirÆpakatvameva / tena yatkena ciducyate pratisaævatsaramityaviÓe«aÓravaïÃdvar«e bhavaæ vÃr«ikamitivyutpannasamÃkhyÃbalÃcca maraïÃdhikaraïakatitherapi ÓrÃddhÃdhikaraïÃtvam ataÓca sÃævatsarikaæ maraïÃdhikaraïatithÃvapi prÃptam / "ÃdyamekÃdaÓe 'hani"itivacanÃdekÃdaÓÃhe kartavyamiti, tannirastaæ veditavyam / uktavÃkye vatsarÃntagrahaïena maraïatithau ÓrÃddhaprÃpterabhÃvÃt / "ÃdyamekÃdaÓe 'hani"itivacanaæ tu mÃsikavi«ayam / tasya hi-- m­te 'hani tu kartavyaæ pratimÃsaæ tu vatsaram / itivacanÃttattanmÃsÃdyabhÆtÃyÃæ m­tatithÃveva kartavyatvÃt / sarvÃdyamaraïÃdhikaraïakatithÃvapi prÃptasya yuktam"ÃdyemekÃdaÓe 'hani"ityanenotkar«avidhÃnam / ata eva tatraiva mÃse bhavaæ mÃsikamityeva samÃkhyÃvyutpatti÷ / sÃævatsarike tu uktavÃkye vatsarÃntagrahamÃdvar«Ãnte bhavaæ vÃr«ikamityeva samÃkhyÃvyutpatti÷ / atra ca"vatsarÃnte m­tÃhani"ityatra savatsarÃnte jÃte m­tÃhanÅtyartho bodhya÷ / tathÃhi / atra hi na saævatsarasya grahaïaæ tithiv­ddhihra / sÃbhyÃæ m­tÃhakÃlatvÃnupapatte÷ / kintu cÃndratya / ata eva-- Ãbdike pit­kÃrye ca mÃsaÓcÃndramasa÷ sm­ta÷ / itivyÃsavacanam / ataÓca cÃndrasaævatsarasya pÆrvatithyantatvena dvitayivatsarÃdyabhÆtÃyà m­tatithe÷ pÆrvavatsarÃntatvÃbhÃvÃnna vatsarÃnte m­tÃhanÅtisÃmÃnÃdhikaraïyaæ kintu vatsarÃnte jÃte m­tÃhanÅtyeva vacanÃrtha÷ / tena dvitÅyavatsarÃdyam­tatithau ÓrÃddhaæ kÃryam iti dÃk«iïÃtyasammato 'rtha÷ / ÓÆlapÃïistu mÃse bhavaæ var«e bhavamityeva samÃkhyÃvyutpatti÷ na caivaæ sarvÃdyam­tatithau mÃsikasÃævatsarikÃdikaraïÃpatti÷ / m­tatitherm­tatithiæ yÃvaccÃndrasya mÃsasaævatsarÃdervivak«itatvÃt / m­tatitheriti cÃvadhau pa¤camÅ darÓÃddarÓaÓcÃndra itivat / #<{MV-S_188}># ataÓca antyam­tatithereva pÆrvamÃsavar«aÓabdÃrthatvaæ nottaramÃsavar«aÓabdÃrthatvaæ pÆrvam­tatithe÷ / tena prathamavar«ÃntargatÃsu dvitÅyÃdim­titithi«u prathamÃdimÃsikÃni prathamasaævatsarÃnte ca prathamavÃr«ikam"ÃdyamekÃdaÓo 'hani"iti tu mÃsikÃdbhinnameva sarvaikodi«Âaprak­tibhÆtaæ ÓrÃddhaæ vidhatte na punarÃdyamÃsikasyotkar«amityÃha / dhana¤japaÓupatihalÃyudhabhÃnÆpÃghyÃyajÅmÆtavÃhanadhavaleÓvarÃdayastu-- yasminrÃÓigate bhÃnau vipattiæ yÃnti mÃnavÃ÷ / te«Ãæ tatraiva deyà syÃtpiï¬adÃnodakakriyà // itivacanÃtsÃævatsarikasya sauramÃsena kartavyatà / na cedaæ malamÃsam­tÃbdikaparaæ saÇkoce mÃnÃbhÃvÃt / na ca hrÃsavaÓÃttithilope ÓrÃddhalopÃpatti÷ / ÓrÃddhavighne samutpanne tithilope ca và puna÷ / ekÃdaÓyÃæ prakarvÅta k­«ïapak«e viÓe«ata÷ // itivacanenaikÃdaÓyÃæ tatsambhavÃt / cÃndramÃsapratipÃdake vacane Ãbdikagrahaïaæ tat pratyabdakriyamÃïadurgotsarvÃdiparamityÃhu÷ / atra ca--- yÃæ tithiæ samanuprÃpya udayaæ yÃti bhÃskara÷ / sà tithi÷ sakalà j¤eyà dÃnÃdhyanakarmasu // yÃæ tithi samanuprÃpya astaæ yÃti divÃkara÷ / sà tithi÷ sakalà j¤eyà dÃnÃdhyayanakarmasu // itidevalÃdivacanÃdyathà karmakÃle«vavidyamÃnÃyà api tithe÷ sampÆr ïatvakalpanayà grahaïaæ na tathà naraïÃdhikaraïÃhorÃtre trimuhÆrtÃdirÆpeïa udayÃstamayavarttinyÃstithermaraïasambandhitayà grahaïam, kintu-- pÃraïe maraïe nÌïÃæ tithistÃtkÃlikÅ sm­tà / itivaÓi«Âhavacanena maraïakÃlikyà eveti / ## tatra yasya maraïatithirmaraïapak«aÓca na j¤Ãyate tanmÃsastu j¤Ãyate / tasya sÃævatsarikaæ tanmÃsagatÃmÃvÃsyÃyÃæ kartavyam / tathÃca-- b­haspati÷: na j¤Ãyate m­tÃhaÓcetpramÅte pro«ite sati / mÃsaÓcetprativij¤ÃtastaddarÓe syÃnm­tÃhani // m­tÃhani yadvihitaæ taditiÓe«a÷ / #<{MV-S_189}># atra ca yadyapi m­tÃhasyaivÃj¤Ãnamuktaæ tathÃpi pak«aj¤Ãne vak«yamÃïarÅtyà tattyÃgasyÃnunitatvÃt Óuklapak«agataikÃdaÓyÃmeva sÃævatsarikaÓrÃddhaprÃpte÷ pak«Ãj¤Ãne 'pyetasya nirïÃyakatvÃdatra m­tÃhagrahaïaæ pak«asyÃpyupalak«aïÃrtham / pro«ita iti m­tati thyaj¤ÃnakÃraïopalak«aïam / ata eva-- bhavi«yapurÃïe: pravÃsamantareïÃpi syÃtÃæ tau vism­tau yadà / ityÃdi / atra ca sÃmÃnyavacanÃtpit­vyÃdÅnÃmapi m­tÃhÃdyaj¤Ãne ayameva nirïaya ucitatvÃt / eva¤ca-- na jÃnÃti dinaæ yastu mÃsaæ vÃtha narÃdhipa! / m­tayostu mahÃprÃj¤a! pitrostu sa kathaæ nara÷ // iti bhavi«yapurÃïÅyapraÓnavÃkye pit­padamupalak«aïÃrthaæ dra«Âavyam / kÃlÃntaramÃha-- marÅci÷: ÓrÃddhavighne samutpanne avij¤Ãte m­tÃhani / ekÃdaÓyÃæ tu kartavyaæ k­«ïapak«e viÓe«ata÷ // atra viÓe«ata itiÓravaïÃt ÓuklaikÃdaÓyÃmapi ÓrÃddhaæ bhavatÅti gacchuklapak«aikÃdaÓyà eva mukhyatvam / yadi tu sa na j¤Ãyate tadà k­«ïapak«asya pitrye praÓastatvena viÓe«ata ityuktyà ca k­«ïaikÃdaÓyeva mukhya÷ kÃla÷ / tadabhÃve tu ÓuklaikÃdaÓyÃ÷ kÃlatvamiti viveka÷ / hemÃdrÃdisakaladÃk«iïÃtyamaithilasvaraso 'pyevam / smÃrttabhaÂÂastu prÃgudÃh­tab­haspativacanoktÃmÃvÃtyÃpek«ayà k­«ïaikÃdaÓyà mukhyatvamabhipretya viÓe«ata ityuktam / na caivaæ"ÓrÃddhavighne" "viÓe«ata"ityasyÃnupapattistatrÃmÃvÃsyÃyà / avihi tatvÃt iti vÃcyam / ÓrÃddhavighne samutpanne tvantarà m­tasÆtake / amÃvÃsyÃæ prakurvÅta Óuddhe caike manÅ«iïa÷ // itivyÃsavacanena tatrÃmÃvÃsyÃyà vihitatvÃdityÃha / yadà tu maraïamÃso na j¤Ãyate dinaæ tu j¤Ãyate tadÃ-- bhavi«yapurÃïe: dinameva tu jÃnÃti mÃsaæ naiva tu yo nara÷ / mÃrgaÓÅr«e 'tha và bhÃdre mÃghe 'vÃtha samÃcaret // b­haspatism­tÃvapi: tadà hyëìhake mÃsi mÃghe và taddinaæ bhavet / #<{MV-S_190}># atrÃpi Óuklapak«aj¤Ãne tadgatà tattithirgrÃhyà / no cetk­«ïapak«agataiva tasya pitrye 'tipraÓastatvÃt / yadà tu trayÃïÃmapi maraïasambandhimÃsapak«atithÅnÃmaj¤Ãnaæ tadà yadi prasthÃnottarameva jÅvanavÃrttà na j¤Ãtà tatra prasthÃnatithyÃdisajÃtÅyamÃsatithipak«Ã grÃhyÃ÷ / yathÃha-- b­haspati÷: dinamÃsau na vij¤Ãtau maraïasya yadà puna÷ / prasthÃnadinamÃsau tu grÃhyau pÆrvoktayà diÓà // dinamÃsagrahaïaæ pak«asyÃpyupalak«aïaæ pÆrvavat / pÆrvoktayetyasyÃyamartha÷ / mÃsamÃtrÃj¤Ãne bhÃdrapadÃdigatatatpak«atithyo÷, pak«amÃtrÃj¤Ãne tanmÃsÅyak­«ïapak«agatatattithau, tithimÃtrÃj¤Ãne tanmÃsÅyaÓuklaikÃdaÓyÃæ, mÃsapak«ayoraj¤Ãne bhÃdrapadÃdimÃsÅyak­«ïapak«agatatithau, pak«atithyoraj¤Ãne tanmÃsÅyak­«ïaikÃdaÓyÃdau, mÃsatithyoraj¤Ãne tu bhÃdrÃdimÃsÅyaÓuklaikÃdaÓyÃmiti / yadà tu trayÃïÃmapi prasthÃnatithyÃdisamÃnajÃtÅyÃnÃæ mÃsapak«atithÅnÃmaj¤Ãnaæ yasya ca prasthÃnottaraæ bahukÃlaæ jÅvanavÃrttà Órutà paÓcÃcca maraïaniÓcayaÓravaïaæ tasyÃk­tapretakÃryasya ÓravaïatithyÃdisajÃtÅyamÃsapak«atithayo grÃhyÃ÷ / tathà ca bhavi«yottare: m­tavÃrttÃÓrutergrÃhyau tau pÆrvoktakrameïa tu / pÆrvoktakrameïa tvityasyÃyamartha÷ / ekadvyaj¤Ãnak­to yo nirïaya÷ pÆrvamukta÷ so 'trÃpi dra«Âavya iti / atra ca yaddine maraïaniÓcayaÓravaïaæ taddine 'pi k­tapretakÃryasya Ãbdikakaraïaæ veditavyam. ak­tapretakÃryasya tu maraïaniÓcayaÓravaïottaraæ pratik­tidÃhÃdipÆrvakamaurdhvadaihikaæ nirvartya dvitÅyasaævatsare Óravaïatithau kÃryamitiviveka÷ / yadà tu trayÃïÃmapi ÓravaïatithyÃdisajÃtÅyamÃsatithipak«ÃïÃmaj¤Ãnam atha và pretakÃryakaraïaniÓcayastasyÃbdikavi«aye-- prabhÃsakhaï¬am-- m­tasyÃharna jÃnÃti mÃsaæ vÃpi kathaæcana / tena kÃryamaæmÃyÃæ tu ÓrÃddhaæ mÃghe 'tha mÃrgake / vÃÓabda÷ pak«asyÃpyanugrahÃrtha÷ / ata eva cÃmÃvÃsyÃgrahaïamupapadyate / anyathà tu-- mÃsapak«atithisp­«Âe yo yasmin mriyate 'hani / pratyavdaæ tu tathÃbhÆtaæ k«ayÃhaæ tasya taæ vidu÷ // #<{MV-S_191}># iti vyÃsavacanena pak«asyÃpi m­tÃhopapÃdakatvena pak«aj¤Ãne tattyÃgasya kartumaÓakyatvÃt bhÃdrÃdimÃsÅyaÓuklaikÃdaÓyÃmeva prÃpteramÃgrahaïÃnupapatti÷ / ayaæ ca tritayÃj¤Ãne 'pÆrvakÃlÃntaravidhirgauravÃt / kintu anyatarÃj¤Ãne 'pi vihitasya amÃvÃsyÃdikÃlasyÃrthÃdeva ubhayÃj¤Ãne 'pi prÃpteranuvÃdamÃtram / anuvÃdakatvÃdeva ca mukhyak­«ïaikÃdaÓÅrÆpagauïaÓuklaikÃdaÓÅrÆpakÃlÃntaropalak«akatvamamÃÓabdasya mÃghÃdipadasya ca bÃdrÃdyupalak«akatvaæ na do«Ãya / ata eva smÃrttena svamatÃnusÃreïa eta dvacanavyÃkhyÃnÃvasare k­«ïaikÃdaÓyabhÃve evÃmÃvasyà grÃhyetyuktam / athaæ ca neti maraïapravÃsamaraïaÓravaïÃdinà kenÃpi cihnenetyartha÷ / evaæ ca maraïasambandhimÃsaj¤Ãne ca maraïamÃsÅyapravÃsatithirgrÃhyetyÃdyapi sÆcitaæ bhavati / atra ca maraïasambandhitithyÃdyaj¤Ãne prasthÃnasambandhino maraïaÓravaïasambandhinaÓca tithyÃderj¤Ãne prasthÃnasambandhitithyÃdikameva grÃhyam / prÃgudÃh­tab­haspativacane maraïasambandhitithyÃdyaj¤Ãne prasthÃnasambandhitityÃdÅnÃmeva grÃhyatvÃvagamÃt / prasthÃnasya ÓravaïÃpek«ayà prÃthamyÃcceti bahava÷ / vastutastu Óravaïadine maraïasya paramparayà m­tÃhasambandhÃvagate÷ mukyatayÃvagatasya sÃvatsarikatithisajÃtÅyati«yavacchedakatvarÆpasya sambandhaviÓe«asya bÃdhe 'pi arthÃdavagatasya sambandhasÃmÃnyasya sati sambhave ÃnubandhyÃgnÅ«omayo÷ sÃdyaske prak­tid­«ÂapaurvÃparyamÃtrasyeva tyÃgÃyogÃt maraïasambandhitithyÃdyaj¤Ãne ÓravaïasanbandhitithyÃdikameva grÃhyam / na ca b­haspativacanavirodha÷ / maraïasyeti «a«ÂhyÃ÷ sambandhamÃtravÃcitvena ÓravaïadvÃrakatve 'pi na kadÃcit k«Ãti÷"saptadaÓÃratnirvÃjapeyasya"itivat / (a. 3 pÃ. 1 adhi. 9) tasmÃt maraïasambandhitithyÃdyaj¤Ãne ÓravaïasambandhitithyÃdigrahaïaæ tadaj¤Ãne ca prasthÃnasambandhitithyÃdigrahaïaæ tasyÃpyaj¤Ãne prabhÃsakhaï¬oktakÃlagrahaïamiti viveka÷ / yattvatra vÃcaspatinà mÃsasyÃj¤Ãnena kÃryaæ mÆlÃbhÃvÃdityuktaæ, tat kÃlÃrdaÓehamÃdrismÃrttabhaÂÂÃcÃryÃdidh­tapÆrvoktab­haspatyÃdivacanairmÃsÃj¤Ãne bhÃdrÃdimÃsÃnÃæ vihitatvÃdupek«yam / yasya tu aj¤ÃtadeÓagatasya jÅvanamaraïÃnyatarÃnirdhÃraïÃtpa¤cadaÓavar«Ãïi pratÅk«ya paÓcÃtpratik­tidÃhÃdyaurdhvadehikaæ kriyate tasya dÃhasambandhitithyÃdisajÃætÅyà mÃsapak«atithathayo grÃhyÃ÷ / tathà ca-- jÃtukarïya÷: pitari pro«ite yasya na vÃrttà naiva cÃgati÷ / Ærdhvaæ pa¤cadaÓÃdbar«Ãtk­tvà tu pratirÆpakam // kuryÃttasya ca saæskÃraæ yathoktavidhinà tathà / #<{MV-S_192}># tadÃnÅmiva sarvÃïi Óe«akÃryÃïi sa¤caret / tadÃnÅmiva = tadÃnÅæ m­tasyeva / Óe«akÃryÃïi = mÃsikÃbdikÃdÅni / yattu-- yasya na ÓrÆyate vÃrttà yÃvaddvÃdaÓavatsaram / kuÓaputrakadÃhena tasya syÃdavadhÃraïam // iti b­haspativacanam: pro«itasya yadà kÃlo gataÓceddvÃdaÓÃdvika÷ / prÃpte trayodaÓe var«e pretakÃryÃïi kÃrayet // jÅvan yadi sa Ãgacchet gh­takumbhe niyojayet / uddh­tya snÃpayitvà tu jÃtakarmÃdi kÃrayet // dvÃdaÓÃhaæ vratacaryà trirÃtramathavÃsya tu / snÃtvodvaheta tÃæ bhÃryÃmanyÃæ và tadabhÃvata÷ // agnÅnÃdhÃya vidhivadvrÃtyastomena và yajet / athaindrÃgnena paÓunà giriæ gatvÃtha tatra tu // i«ÂÅmÃyu«matÅæ kuryÃdÅpsitÃæÓca kratÆæstata÷ / itiv­ddhamanuvacanaæ ca dvÃdaÓavar«apratÅk«ÃvidhÃyakaæ tat pitratiriktaparam / prÃgudÃh­tajÃtÆkarïyÃvÃkye pitarÅtiviÓe«opÃdÃnÃt / kecittu pa¤cÃÓardva«anyÆnavayaskasya pa¤cadaÓavar«apratÅk«Ã tadadhikavayaskasya dvÃdaÓeti vyavasthÃmÃhu÷ / tanna / vÃkyÃnÃrƬhatayÃsyà nirmÆlatvÃt / jÅvannityÃdi tu pitaryapi bhavatyeva / vratacaryà brahmacaryarÆpà / iti m­tÃhÃj¤Ãne sÃævatsarikakÃlanirïaya÷ / ## tatrÃÓaucena tÃvatk«ayÃhaÓrÃddhapratibandhe ÃÓaucÃntyadinottaradine tatkartavyam / tathà ca-- ­«yaÓ­Çga÷: deye pitÌïÃæ ÓrÃddhe tu ÃÓaucaæ jÃyate yadi / tadÃÓauce vyatÅte tu te«Ãæ ÓrÃddhaæ vidhÅyate // ÓucÅbhÆtena dÃtavyaæ yà tithi÷ pratipadyate / sà tithistasya kartavyà na tvanyà vai kadÃcana // iti / deya itiviÓe«aïaæ m­tÃhÃtiriktaÓrÃddhavyÃv­ttyartham / te«ÃmÃÓauce ÓaÇkhavacanenÃdeyatvÃvagamÃt / yathÃ: dÃnaæ pratigraho homa÷ svÃdhyÃya÷ pit­karma ca / pretapiï¬akriyÃvarjamÃÓauce vinivartate // iti / #<{MV-S_193}># nanu pit­karmatvÃviÓe«Ãnm­tÃhaÓrÃddhasyÃpi paryudastatvenÃdeyatvÃtkathaæ m­tÃhaÓrÃddhavyatiriktaÓrÃddhasyaivÃdeyatvam / atra kecidÃhu÷ / pretapiï¬akriyÃpadasya pretaikoddi«ÂaparatvÃtpretaikoddi«ÂasyÃÓaiæce deyatvasiddho tadvikÃre sÃævatsarikaikoddi«Âe 'pi atideÓena deyatve prÃpte ­«yaÇgavacanenÃÓaucÃntakÃlavidhiriti / tanna / sÃgnikaurasakartt­kasya pÃrvaïavidhinà kriyamÃïasya pratyÃbdikaÓrÃddhasyaikoddi«ÂadharmÃnatideÓÃddeyatvÃprasakterÃÓaucÃntakartavyatà na syÃt / na ce«ÂÃpatti÷ Ói«ÂÃcÃravirodhÃpatte÷ / ki¤ca ÓaÇkhavacanÃtpretaikoddi«Âavyatiriktapit­karmaïo deyatve siddhe sÃævatsarikaikoddi«ÂasyÃpi upadeÓenÃdeyatvaprÃpternÃtideÓÃvagatadeyatvaprasakti÷ / vastutastu pretapiï¬akriyÃpadaæ na pretaikoddi«Âaparaæ tatparatve lak«aïÃpatte÷ / kintu piï¬adÃnamÃtraparam / ataÓca pretaikoddi«ÂasyÃpi ÃÓauce adeyatvÃnnÃtideÓena sÃævatsarikaikoddi«Âe deyatvaprasaktirasti / tasmÃnned­kvyÃkhyÃnaæ yuktam / anye tu na deya itiviÓe«aïena pÃrvaïÃdÅnÃmÃÓaucÃnte akattevyatà kintu kÃmadhenau m­tÃhaprakaraïa evaitasya ­«yaÓ­Çgavacanasya likhitatvÃdÃkare 'pi m­tÃhaprakaraïa evaitadityunnÅyate / ataÓca prakaraïÃnm­tÃhakartavyaÓrÃddhasyaivÃÓaucÃntakartavyatÃnena vidhÅyate na pÃrvaïÃdÅnÃmityÃhu÷ / tanna / deyapadasyÃnarthakyÃpatte÷ / kÃmadhenulikhanamÃtreïÃkare m­tÃhaprakaraïasthatvakalpanasyÃnyÃyyatvÃcca / tasmÃddeya itiviÓe«aïavaÓÃdeva pÃrvaïÃdivyÃv­tti÷ katham / te«Ãæ tÃvadadeyatvaæ ÓaÇkhavacanÃtspa«Âameva / m­tÃhaÓrÃddhasya deyatvaæ tu-- ÓrÃddhavighne samutpanne m­tÃhe 'vidite tathà / ekÃdaÓyÃæ prakurvÅta k­«ïapak«e viÓe«ata÷ // itilaghuhÃrÅtavacanena / atra hi m­tÃhapadaæ ÓrÃddhavighne ityasyÃpi viÓe«aïaæ madhyagatatvena viÓe«ÃgrahaïÃtsÃkÃÇk«atvÃcca / atha và yadyapi m­tÃhapadamavij¤Ãt ityanenaiva sambadhyate tathÃpi upasthitatvÃttatratya eva vighno bodhya÷ / ataÓca vighnamÃtre m­tÃhaÓrÃddhasya deyatvÃvagamÃdÃÓaucavighne 'pi deyatvaprasakti÷ / na caikÃdaÓyÃdikÃlapuraskÃreïÃtra deyatvÃvagamÃnna ­«yaÓ­ÇgavacanenÃÓau cÃntakÃlavidhisambhava itivÃcyam / asya satyapi deyatÃviÓe«aparatve Ãrthikasya deyatÃsÃmÃnyasyopajÅvanenÃtra kÃlÃntaravidhi÷ sambhavatyeva / yathà satyapi ÃgneyyÃ÷ stotrÃdiviÓe«asambandhe 'rthasiddhaæ kratusÃmÃnyasambandhaæ lÃghavÃdupajÅvya"ÃgneyyÃgnÅdhramupati«Âhate"ityatrÃgnidhropasthÃnÃÇgatvena vidhi÷ / #<{MV-S_194}># evaæ ca atratyasya ekÃdaÓyÃdikÃlasya"na tvanyà vai kadÃcana"iti ­«yaÓ­Çgavacanena ni«edhÃnm­tÃhapratyÃsannamukhyÃÓaucÃnantaradinÃpek«ayà gauïatvam / ni«edhÃrthamupajÅvyasya tasya sarvathà prati«eddhumaÓakyatvena prati«edhasya sambhavadvi«ayatvÃt / ata eva sm­ticandrikÃkÃlÃdarÓahemÃdripramukhairlaghuhÃrÅtavacanamÃÓaucavighne 'pi vyÃkhyÃyÃÓaucÃntakÃlÃpek«ayà ekÃdaÓyÃdikÃlasya gauïatvamuktam / etena yatkenaciduktamÃÓaucavighne ÃÓaucÃntatithau deyaæ na k­«ïaikÃdaÓÅ pratÅk«aïÅyà tasyÃ"na tvanyà vai kadÃcana"ityanena prati«edhÃt vignÃntaravi«ayatvamiti / yacca gau¬aikadeÓinoktam-- ÓrÃddhavighne samutpanne tvantarà m­tasÆtake / ekÃdaÓyÃæ na karttvayaæ darÓe vÃpi vicak«aïai÷ // itibahunibandhadh­tavacanÃdÃÓaucÃnta eva kÃryamiti, tadapyapÃstaæ voditabyam / udÃh­tavacanaæ tu sambhavadvi«ayaæ vyÃkhyeyam / anyathÃ-- prÃpte pratyÃbdike ÓrÃddhe tvantarà mÆtasÆtake / ÃÓaucÃnantaraæ kuryÃttanmÃsenduk«aye 'pi và // itikÃlÃdarÓadh­tagobhilavacanasya nirvi«ayatvÃpatte÷ / tasmÃdÃÓaucena ÓrÃddhapratibandhe ÃÓaucÃnte kÃryam / tatra pramÃdÃdinà ÓrÃddhÃsambhave amÃvÃsyÃyÃæ, tasyÃ÷ prÃgudÃh­takÃlÃdarÓaædh­tagobhilavacanenÃÓaucapuraskÃreïa vihitatvÃt / tatrÃpyasambhave k­«ïekÃdaÓyÃæ laghuhÃrÅtavacane vighnasÃmÃnye tasyà vihitatvÃt / tatrÃpyasambhave ÓuklaikÃdaÓyÃæ tasyà api viÓe«ata i tyuttyÃnukalpatvena sÆcitatvÃt / yattvatra vÃcaspatinà laghuhÃrÅtavacanasya ÃÓaucÃtiriktam­tÃhapratibandhavi«ayatvamuktaæ tat"na tvanyà vai kadÃcana"ityaprÃptakÃlaprati«edhÃnupapatterayuktam / ÓÆlapÃïirapyevam / iyaæ cÃÓaucavighne tadantakartavyatà pura«aprayatnÃnapaneyÃÓaucavighne na tu puru«aprayatnÃpaneye tasya ÓrÃddhÃharvihitaÓaucÃdevÃpagamÃt / tathà ca k«atÃÓaucasyÃpi puru«aprayatnÃnapaneyatvÃt k«atÃÓaucena vighne tadanta eva kÃryamititi kecit / anyetu k«atÃÓaucasya ÃÓaucatve pramÃïÃbhÃvÃt ÃÓaucitve 'pi vÃ-- ÓrÃddhavighne samutpanne tvantarà m­tasÆtake / itipÆrvodÃh­tavacanena jananamaraïÃÓauca eva tadantakartavyatÃvidhÃnÃt na k«atÃÓauce tadante kÃryaæ kintu ekÃdaÓyÃdÃvevetyÃhu÷ / eva¤ca yanmate tadantakartavyatà tanmate pÆrvadinakartavyaniyamasyÃpi uttaredyurevÃnu«ÂhÃnaæ pÆrvadine nirvraïÅbhÃvasaæÓayena pradhÃnakartavyatvÃniÓcayÃt / na cottaredyurapi pÆrvÃhïarÆpakÃlÃbhÃvÃdananu«ÂhÃnamiti vÃcyam / aÇgÃnurodhena pradhÃnalopasyÃnyÃyyatvÃt / #<{MV-S_195}># na vÃkÃle k­tamak­tamiti vÃcyam / gauïakÃlasya vidyamÃnatvÃt / anyathà aÓatkyà sadyaskÃlÃyÃmamÃvÃsyÃyÃæ pÆrvadinasÃdhyÃnvÃdhÃnÃdilopÃpatte÷ / eva¤ca yadbÃcaspatinoktaæ vraïÃÓaucasthale pÆrvadinak­tyamanaÇgemeva nirvraïÅbhÃvasaæÓayena pÆrvadine pradhÃnakartavyatvÃniÓcayÃduttaradine ca tanniÓcaye pÆrvÃhïarÆpakÃlÃbhÃvÃtsphyÃÓle«e jyÃyÃmÃvÃhanasyeva bÃdha iti, tannirastam / gauïakÃlasattvenÃÇgalopasyÃnyÃyyatvÃt / yadapi ca d­«ÂÃntakathanaæ tadapi daÓame ÃvÃhanasya nimittÃnantaraæ kartavyatvÃbhidhÃnÃt ÃkarÃj¤ÃnamÆlam / eva¤ca jananamaraïÃÓaucÃntyadinottaradine ÓrÃddhakaraïe taddina eva pÆrvadinak­tyÃnu«ÂhÃnaæ pÆrvadine ÃÓaucasattvena anadhikÃrÃt / yÃni tu arthaluptÃni ekabhaktÃdÅni te«Ãæ lopa eva / vÃcaspatistu pÆrvadina eva kÃryaæ tatra ÓaucasyÃtantratvÃt ekÃdaÓÃhaÓrÃddhavadityÃha / atra ca"deye pitÌïÃæ"ityatra m­tÃhanirÆpyaÓrÃddhasya tasminnahani ÃÓauce tadantakartavyatà bodhyate / ataÓca mÃsikona«ÃïmÃsikatraipak«ikÃdÅnÃmapi lÃbha÷ / tena mÃsikasÃævatsarikayorÃÓaucavighne tadante kartavyatà tadasambhave tu amÃvÃsyÃdau / ÃÓaucÃtiriktavighne tu mÃsikaikoddi«Âaæ mÃsikÃntaradine kÃryam / tathÃcÃtri÷-- tadahaÓcetpradu«yeta kena citsÆtakÃdinà / sÆtakÃnantaraæ kuryÃtpunastadahareva và // iti / atra ca prathamasya kÃlasya sÆtakavighnavi«ayatvaæ ­«yaÓ­ÇgabacanaikavÃkyatvÃt / dvitÅyasya tu ÃdiÓabdoktasÆtakÃtiriktavighnavi«ayatvam / ­«yaÓ­Çgavacanasya sÃmÃnyavacanatve 'pi anayo÷ pak«ayorvikalpasya a«Âado«adu«ÂatvÃdbhinnavi«ayatvaæ yuktameva / na caitasya mÃsikaikoddi«Âavi«ayatve mÃnÃbhÃva÷ / mÃsikaæ codakumbhaæ ca yadyadantaritaæ bhavet / tattaduttarasÃtantryÃdanu«Âheyaæ pracak«ate // itivacanaikavÃkyatÃlÃbhena tathà niÓcayÃt / ata eva hemÃdrau devalavacanam-- ekoddi«Âe tu samprÃpte yadi vighna÷ grajÃyate / mÃse 'nyasmistiæthau tasminÓrÃddhaæ kuryÃtprayatnata÷ // iti / yadyapi cÃtra nimittakathanabelÃyÃmekoddi«Âapadaæ mÃsikÃbdikasÃdhÃraïaæ pratÅyate tathÃpi mÃse 'nyasminnitivacanÃnmÃsikaikoddi«Âaparameva / anyathà abde 'nyasminniti brÆyÃt / #<{MV-S_196}># idaæ ca mÃsikÃntaradinarÆpakÃlavidhÃnaæ na k­«ïaikÃdaÓyÃdyasambhave tasya mÃsikapuraskÃreïa viÓe«avihitatvÃt / ata eva sm­ticandrikÃkÃreïa"amÃvÃsyÃyÃæ prakurvÅta"itivacanaæ sÃævatsarikaÓrÃddhavi«ayamityuktam / gau¬anibandhe tu ekÃdaÓyÃdÃvakaraïe mÃsikÃntaradine kÃryamityuktam / atra coktavacane ekoddi«ÂagrahaïÃdekoddi«ÂarÆpe«veva mÃsike«u dinÃntarakÃlavidhÃnaæ na pÃrvaïarÆpe«u anumÃsike«viti candrikÃkÃra÷ / atra ca patitamÃsikaæ k­tvà paÓcÃttaddinamÃsikaæ kÃryaæ kÊptakramatyÃge pramÃïÃbhÃvÃt iti gau¬Ã÷ / tatra eka kÃlakartt­katvena tantrasyaiva yuktatvÃt / ÓrÃddhakramasya Ãrthikatvena tadvÃdhe 'pyavaiguïyÃt / astu và kramasyÃÇgatvaæ tathÃpi anupÃdeyakÃlÃnurodhena tadbÃdho yukta eva / na ca aparÃÇïÃde÷ atiÓayamÃtrÃrthatvÃttadbÃdhe 'pi na ÓrÃddhakÃlabÃdha iti vÃcyam / tÃd­ÓÃparÃÇïÃdyanurodhenÃpi tantrasya yuktatvÃt / anyathà kÃlabÃdhÃbhÃve bhinnaprayogavacanaparig­hÅtatvÃt saÇkÃntyamÃvÃsyÃdiÓrÃddhÃnÃmapi bhedena karaïÃpatti÷ / tasmÃttantrameva yuktam / ata eva"tattaduttarasÃtantryÃt"itipÆrvodÃh­tavacane tantramuktam / taccÃÇgÃnÃæ na tu pradhÃnasyÃpi «o¬aÓasaÇkhyÃvyÃghÃtÃpatta÷ / tasmÃtpatitamÃsikaæ mÃsikÃntaradine taddinamÃsikena saha tantreïa kÃryam / Ãbdikaæ tu ÃÓaucÃtirikte pÃkÃsambhavÃdinà vighne taduttarÃmÃvÃsyÃdi«u kÃryaæ na tu Ãmena / vyÃpanno 'pyÃbdikaæ naiva kuryÃdÃmena karhicit / annenedamamÃyÃæ tu k­«ïe và harivÃsare // iti kÃr«ïÃæjinivacanÃt / vyÃpanna÷ = pÃkÃsambhavÃdinà / Ãmani«edhasÃhacaryÃt / vyÃdhyÃdinà aÓaktena tu putrÃdidvÃrà taddina evÃnnena karaïÅyam / anupÃdeyakÃlÃnurodhenopÃdeyakartt­pratinidhernyÃyyatvÃt / yattu-- ÓrÃddhavighne dvijÃtÅnÃmÃmaÓrÃddhaæ prakÅrttitam / amÃvÃsyÃdiniyataæ mÃsasaævatsarÃd­te // ekohi«Âaæ tu kartavyaæ pÃkenaiva sadà svayam / abhÃve pÃkapÃtrÃïÃæ tadaha÷ samupo«ayet // iti laghuhÃrÅtavacanaæ, tanna pratinidhimÃtrasya ni«edhakaæ kintu asagotrapratinidhini«edhakam / tathà ca pretakriyÃmadhik­tya brahmapurÃïe-- na kadÃcitsagotrÃya ÓrÃddhaæ deyamagautrajai÷ / agotrajai÷ = dvÃrabhÆtai÷ na tu sak­tkartt­bhi÷ sagotrÃyetyananvayÃpatte÷ / ataÓca pretaÓrÃddhavik­titvÃtsÃævatsarike 'pi asagotrapratinidhini«edhÃttadaikavÃkyatayà laghuhÃrÅtavacanasthasvayaæpadamasagotraprati«edhakameva / #<{MV-S_197}># ÓÆlapÃïyÃdinibandhà apyevam / kecittu svayaæ pÃkenetyanvayamÃhu÷ / abhÃva iti pÃkapÃtrÃbhÃvo 'tra pÃkasÃmagrayabhÃvopalak«aka÷ / tadaha÷samupo«ayet iti mukyakÃlÃkaraïanimittaæ prÃyaÓcittarÆpamupo«aïaæ tadahni kartavyamityartha÷ / ÓrÃddhaæ puna÷ k­«ïaikÃdaÓyÃdau kÃryam / anyathà pÆrvodÃh­takÃr«ïÃjinivacanavirodhÃpatte÷ / upanayanÃdikÃlÃtipÃte 'pi prÃyaÓcittaæ k­tvà upanayanÃdyakaraïÃpatteÓca / tasmÃttadahni upo«aïarÆpaæ prÃyaÓcittaæ k­tvà k­«ïaikÃdaÓyÃdau puna÷ ÓrÃddhaæ kÃryameva / maithilÃstu upo«aïameva ÓrÃddhasthÃnÅyamÃhu÷ / tasmÃdvyÃdhyÃdinÃsambhave putrÃdidvÃrà kÃryam / bhÃryÃrajoyoge tu tadaharevÃtmÃdipavkenÃnnena mÃsikÃdi kÃryam / yattu-- m­tÃhani tu samprÃpte yasya bhÃryà rajasvalà / ÓrÃddhaæ tadà na kartavyaæ kartavyaæ pa¤came 'hani // itihemÃdrimÃdhavÃdilikhitaæ vacanaæ, tat yasya m­tasya ÓrÃddhakartrÅ bhÃryà rajasvaleti vyÃkhyeyam / na tu ÓrÃddhakarturbhÃryà rajasvaleti / hemÃdristu g­hasthasya bhÃryayà sahaiva ÓrÃddhe 'dhikÃrÃdrajasvalÃdaÓÃyÃæ srayanadhi kÃrÃt vyÃsajyav­tterbhartt­gatasyÃpyadhikÃrasya niv­ttatvÃttasyÃstaddaÓÃpagama eva ÓrÃddhaæ kÃryam / etannyÃyamÆlakaæ ca m­tÃhanÅtivacanam / yattu-- pu«pavatsvapi dÃre«u videÓastho 'pyanagnika÷ / annenaivobdikaæ kuryÃddhemnà vÃmena na kvacit // iti laugÃk«ivacanaæ tadadhik­tabhÃryÃntarasadbhÃvavi«ayamityÃha / tanna / dampatyo÷ ÓrÃddhe sahÃdhikÃre pramÃïÃbhÃvÃt / na ca"pÃïigrahaïÃddhi sahatvaæ sarvakarmasu"iti vacanaæ mÆlamitivÃcyam / etasya yatra ÓrautasmÃrttÃgnisÃdhye«u karmasu pramÃïÃntareïa ubhayÃdhikÃro 'vagatastadanuvÃdakatvena pÆrttÃdi«viva ÓrÃddhe ubhayÃdhikÃravidhÃyakatvÃbhÃvÃt / na ca ÓrÃddhasyÃpi agnisÃdhyatvÃdubhayÃdhikÃrikatvamiti vÃcyam / agnisÃdhyatve 'pi adhikÃrasya vaktumaÓakyatvÃt / m­tapitrÃdikasya amÃvÃsyÃdÃvakaraïapratyavÃyaparihÃrÃrthe pit­pitÃmahÃdigatat­ptyuddhÃrÃdiphalÃrthe và ÓrÃddhe pit­tvÃdyanirÆpikÃyÃstasyà m­tapit­katvÃbhÃvena adhikÃrÃsambhavÃt / na cÃdhÃnagatÃtmanepadavirodha÷ / ÃtmanepadÃddhi agnisvÃmigataæ phalaæ janayantyagnisÃdhyÃni karmÃïi na asvÃmigatamityetÃvadavagamyate na tu sarvasvÃmigataæ phalaæ janayanti iti / #<{MV-S_198}># dampatyormadhye ekasya rogÃdipŬitasya tatparihÃrÃrthami«Âau kriyamÃïÃyÃæ tadasambhavÃt / na ca ÓrÃddhÃÇgapÃkasya madhyamapiï¬aprÃÓanasya ca patnÅsÃdhyatvÃt patnÅÓabdasya ca yaj¤asvÃmivacanatvÃttasyà adhikÃrÃbhÃve kathaæ tatkartt­katvopapattiritivÃcyam / uktarÅtyà adhikÃrÃsambhave patnÅÓabdasya lak«aïayà yajamÃnabhÃryÃmÃtraparatnÃt / tasmÃdadhikÃrasadbhÃve pramÃïÃbhÃvÃttasyÃæ rajasvalÃyÃmÃtmÃdipavkenÃnnena tadahareva ÓrÃddhaæ kÃryam / iti ÓrÃddhavighne nirïaya÷ / ## tatra tÃvat dvividhÃni pretaÓrÃddhÃni navÃni navamiÓrÃïi ca / navaÓrÃddhaæ daÓÃhÃni navamiÓraæ tu «a¬­tÆn / iti sm­te÷ / tena antardaÓÃhaæ kriyamÃïÃnÃæ ÓrÃddhÃnÃæ navÃnÅtisaæj¤Ã / saæj¤Ãkaraïaæ tu "cÃndrÃyaïaæ navaÓrÃddhaæ' iti prÃyaÓcittÃdyupayogÃrtham tÃnyanekavidhÃnyuktÃni hemÃdyudÃh­tanÃgarakhaï¬e bhart­yaj¤ena / trÅïi sa¤cayanasyÃrthe tÃni vai Ó­ïu sÃmpratam / yatra sthÃne bhavenm­tyustatra ÓrÃddhaæ tu kÃrayet // ekoddi«Âaæ tato mÃrge viÓrÃmo yatra kÃrita÷ / tata÷ sa¤cayanasthÃne t­tÅyaæ ÓrÃddhami«yate // paæ¤came saptame tadvada«Âame navame tathà / daÓamaikÃdaÓe caiva navaÓrÃddhÃni tÃni vai // atra caikÃdaÓÃhikasyÃpi navamitisaæj¤Ã / uktaæ ca-- kÃtyÃyanena: caturthe pa¤came caiva navamaikÃdaÓe 'hani / yattu vai dÅyate jantostannavaÓrÃddhamucyate // aÇgirÃ÷-- prathame 'hni t­tÅye 'hni pa¤came saptame tathà / navamaikÃdaÓe caiva «aïnavaÓrÃddhamucyate // navamaæ caikÃdaÓaæ cetidvandva iti kÃlÃdarÓa÷ / brahmapurÃïe-- t­tÅye 'hani kartavyaæ pretadÃhÃvanau dvijÃ÷! / sÆtakÃnte g­he ÓrÃddhamekoddi«Âaæ pracak«ate // iti vyÃsa÷-- prathame saptame caiva navamaikÃdaÓe 'hani / yattu vai dÅyate jantostannavaÓrÃddhamucyate // iti / #<{MV-S_199}># yadyapyetÃnyanekavidhÃni tathÃpi v­ddhavaÓi«ÂhoktÃnyeva / prathame 'hni t­tÅye 'hni saptame navame tathà / ekÃdaÓe pa¤came 'hni navaÓrÃddhÃni «a tathà // iti sÃmprataæ Ói«ÂÃcÃragocarÃïi / baudhÃyanena tu pa¤caivoktÃni / tatrÃpi navamadivasakartavyasya navaÓrÃddhasya vighnÃdinà vicchede tadekÃdaÓe 'hni kartavyamityuktam / maraïÃdvi«ame«u dine«u ekaikaæ navaÓrÃddhaæ kuryÃdÃnavamÃt / yatra navamaæ vicchidyetaikÃdaÓe 'hni tatkuryÃditi / kÃïvastu yasya kasyÃpi navaÓrÃddhasyÃntarÃye uttarasamÃnatantratÃkartavyatÃmÃha-- navaÓrÃddhaæ mÃsikaæ ca yadyantaritaæ bhavet / tattaduttarasÃtantryÃdanu«Âheyaæ pracak«ate // iti / ÓivasvÃmÅ tu-- navaÓrÃddhÃni pa¤cÃhurÃÓvalÃyanaÓÃkhina÷ / ÃpastambÃ÷ «a¬ityÃhurvibhëÃmaitareyiïa÷ // iti ÃÓvalÃyanaÓÃkhinÃæ pa¤ca, ÃpastambÃnÃæ «a¬iti dvayo÷ pak«ayorvyavasthiti÷ / aitareyiïÃæ ca pa¤ca «a¬ vetivikalpaæ ca vakti / varïato 'pi vyavasthoktÃ-- bhavi«yapurÃïe: nava sapta viÓÃæ rÃj¤Ãæ navaÓrÃddhÃnyanukramÃt / Ãdyantayorvarïayostu «a¬ityÃhurmahar«aya÷ // viÓÃæ nava rÃj¤Ãæ sapta vipraÓÆdrayo÷ «a¬iti / navaÓrÃddhanimittaæ tu ekamekÃdaÓe 'hani / iti atriïà tvekamevoktam / hemÃdrau kÃlakÃï¬e tu-- Ãdyaæ ÓrÃddhamaÓuddho 'pi kuryÃdekÃdase 'hani / kartustÃtkÃlikÅ ÓuddhiraÓuddha÷ punareva sa÷ // iti ÓaÇkhavacane yat Ãdyaæ tadapi navamiti vyÃkhyÃtam / kÃtyÃyanag­hye 'pi idaæ nÃvamityuktaæ tadapi svÃrthe 'ïukaraïÃnnavameva nÃvamiti / navaÓrÃddhÃnÃæ ca yadyapi-- navaÓrÃddhÃni kurvanti pretoddeÓena yatnata÷ / ekoddi«ÂavidhÃnena nÃnyathà tu kadÃcana // iti brahmÃï¬apurÃïÃt sapiï¬anapÆrvabhÃvitvÃccaikoddi«ÂarÆpatvam / tathà pi tatra brÃhmaïà yugmasaÇkhyÃkÃ÷ kÃryÃ÷ / pretÃya ca g­hadvÃri caturthe bhojayet dvijÃn / dvitÅye 'hani kartavyaæ k«urakarma ca bÃndhavai÷ // #<{MV-S_200}># caturthe bÃndhavai÷ sarvairasthnÃæ sa¤cayanaæ bhavet / pÆrvÃn viprÃnniyu¤jÅta yugmÃæstu Óraddhayà ÓucÅn // pa¤came navame caiva tathaivaikÃdaÓe 'hani / yugmÃæstu bhojayedviprÃn navaÓrÃddhaæ tu tadvidu÷ // iti kÆrmapurÃïÃt / ÓÆlapÃïau tu-- ayugmÃnbhojayedviprÃæstannavaÓrÃddhamucyate itipÃÂha÷ / yattvatra brahmapurÃïÃdyÆktam-- caturthe brÃhmaïÃnÃæ tu pa¤came 'hani bhÆbh­tÃm / navame vaiÓyajÃtÅnÃæ ÓÆdrÃïÃæ daÓamÃtparam // iti / caturthe 'hani viprebyo deyamanna hi bÃndhavai÷ / yadi«Âaæ jÅvataÓcÃsÅttaddadyÃttasya yatnata÷ // caturthe 'hani--sa¤cayÃhanÅtyartha÷ / tasya pretasya jÅvato yatki¤cidabhÅ«ÂamÃsÅttaddadyÃdityartha÷ / gÃva÷ suvarïaæ vittaæ ca gretamuddiÓya Óaktita÷ / iti b­haspatyuktaæ ca dharmajÃtaæ tat savistaramanyatra j¤eyam / yadyapi caikÃdaÓe 'hni navaÓrÃddhamapi vihitam / tathÃca-- (a. 1 ÓrÃ. pra. Ólo. 256) m­te 'hani tu kartavyaæ pratimÃsaæ tu vatsaram / ityabhidhÃya--ÃdyamekÃdaÓe 'hani / iti yÃj¤avalkyenÃdyamÃsikasya m­tadine prÃptasyaikÃdaÓe 'hani utkar«ÃbhidhÃnÃdÃdyamÃsikaæ ca tatra prasaktam / tathÃpi vak«yamÃïatadvÃkyaparyÃlocanayà ekÃdaÓe 'hani kriyamÃïaæ mahaikoddi«Âaæ tÃbhyÃæ bhinnameva / tathÃhi-- ekÃdaÓÃhe yacchrÃddhaæ tatsÃmÃnyamudÃh­tam / ekÃdaÓabhyo viprebhyo dadyÃdekÃdaÓe 'hani // itibhavi«yottare / varÃhapurÃïe ca-- ekÃdaÓÃhi karættavyaæ ÓrÃddhaæ pretÃya yatnata÷ / Óva÷ kari«ya iti j¤Ãtvà brÃhmaïÃmantraïakriyà // ityatra ca vidhÅyamÃnaæ pretoddeÓena ÓrÃddhaæ tÃbhyÃæ bhinnameva / navaÓrÃddhamÃsikayoratrÃtyantamabuddhisthatvÃt / kÆrmapurÃïe 'pi--"ekÃdaÓe 'hni kurvÅta pretamuddiÓya"ityÃdinà sadharmakasya prak­tibhÆtasyaikÃdaÓÃhikasyaikoddi«Âasyaiva dharmÃtideÓo mÃsike«u d­«Âa÷ / #<{MV-S_201}># matsyapurÃïe 'pi-- tatastvekÃdaÓÃhe tu dvijÃnekÃdaÓaiva tu / k«atrÃdi÷ sÆtakÃnte tu bhojayedayujo dvijÃn / ityÃdinà sadharmakaæ vidhÃya-- anena vidhinà sarvamanumÃsaæ samÃcaret / iti tathaivaikoddi«Âaæ prak­titvena vidhÃyÃnumÃsikÃdÅnà vik­titvenÃbhidhÃnam / b­haspatirapi-- ekoddi«ÂavidhÃnena yadekasya pradÅyate / ÃvÃhanÃgnaukaraïarahitaæ daivavarjitam // vastrÃlahkÃraÓayyÃdyaæ pituryadvÃhanÃyudham / gandhamÃlyai÷ samabhyarcya ÓrÃddhabhokre tadarpayet // bhojanaæ vÃnekavidhaæ kÃrayet bya¤janÃni ca / yathÃÓatkyà pradadyÃcca gobhÆhemÃdikaæ tathà // iti / atrÃpi navaÓrÃddhamÃsikayoranupasthiterakoddi«Âameva nÃnÃdharmaviÓi«Âaæ bhinnameva tÃbhyÃmiti kiæ bhÆyasà / tatra ca pÆrvodÃh­tamatsyapurÃïavacanÃdekasminneva pretasthÃne ekÃdaÓa brÃhmaïà iti mukhya÷ kalpa÷ / satyavrato 'pyevamÃha--prÃtararutthÃya pretabrÃhmaïÃnekÃdaÓÃmantrya aparÃhne nÃnÃbhak«yÃnnarasavinyÃsairityÃdinà / athÃÓaucavyapagame prÃta÷ suprak«ÃlitapÃïipÃda÷ svÃcÃnta÷ evaæ vidhÃneva brÃhmaïÃn yathÃÓaktyudahmukhÃn gandhamÃlyavastrÃlaÇkÃrÃdibhi÷ pÆjitÃn bhojayet / iti vi«ïunà yathÃÓakti (ityanena) bahavo 'pyuktÃ÷ / varÃhapurÃïe tu ekasyaiva brÃhmaïasya tatra tatra parÃmarÓÃdekasyÃpi niyojanam / yathÃ-- gato 'si divyalokaæ tvaæ k­tÃntavihitÃtpatha÷ / manasà vÃyubhÆtena vipre tvÃhaæ niyojaye // pÆjayi«yÃmi bhogena evaæ vipraæ nimantrayet / iti, snÃpanÃbhya¤jane dadyÃdviprÃya vidhipÆrvakam / iti, brÃhmaïaæ ÓÅghramÃnayet / Ãgataæ ca dvijaæ d­«Âvà kartavyà svÃgatakriyà // iti / ÃvaraïÃrthaæ chatraæ tadbrÃhmaïÃya pradÅyate / paÓcÃdupÃnahau dadyÃtpÃdasparÓakare Óubhe // #<{MV-S_202}># santaptavÃlukÃæ bhÆmiæ mahÃkaïÂakità tathà / santÃrayati durgÃïi pretaæ dadadupÃnahau // iti / yadÃpi bahubrÃhmaïapak«astadÃpi pretopabhuktavastraÓayyÃdikamekasmà eva guïavate deyamitarebhyo yathÃÓakti dak«iïÃmÃtramityuktam-- bhavi«yottare, ekÃdaÓe 'hanÅtyanantaram-- bhojanaæ tatra caikasmai brÃhmaïÃya mahÃtmane / vastrÃlaÇkÃraÓayyÃdyaæ pituryadvÃhanÃdikam // gog­hÃsanadÃsÃæstu dadyÃtsampÆjya bhaktita÷ / pradadyÃddak«iïÃæ te«Ãæ sarve«ÃmanurÆpata÷ // ityÃdivistÃro 'nyatra j¤eya÷ / iha ca bahu«u vÃkye«u ekÃdaÓÃhagrahaïaæ na ÃÓaucottaradinopalak«akam / ekÃdaÓe 'hni yacchrÃddhaæ tatsÃmÃnyamudÃh­tam / sarve«Ãæmeva varïÃnÃæ sÆtakaæ tu p­thak p­thak // iti paiÂhÅnasivacanÃt, Ãdyaæ ÓrÃddhamaÓuddho 'pi kuryÃdekÃdaÓe 'hani / kartustÃtkÃlikÅ ÓuddhiraÓuddha÷ punareva sa÷ // iti ÓaÇkhavacanÃcca / k«atriyÃdibirapi vacanÃdÃÓauce satyapi maraïÃdekÃdaÓÃha evÃdyaÓrÃddhaæ kartavyam / tathà ekÃhatryahÃÓaucibhirapi / sadya÷Óauce 'pi dÃtavyaæ pretasyaikÃdaÓe 'hani / sa eva divasastasya ÓrÃddhaÓayyÃÓanÃdi«u // iti ÓahkhavacanÃdekÃdaÓÃha eva / ÓÆlapÃïyÃdayastu--"athÃÓaucavyapagame"iti, tathÃ: k«atrÃdi÷ sÆtakÃnte tu bhojayedayujo dvijÃn / iti vai«ïavamÃtsyavacanata÷ k«atrÃdibhirapi svasvÃÓaucÃnte ekÃhatryahÃÓaucibhirapi tanmadhye daÓÃhak­tyÃnu«ÂhÃne tadanta evaikÃdaÓÃhaÓrÃddhaæ naikÃdaÓe 'hnÅti vadanti / tanmate"sadya÷ Óauce 'pi dÃtavyam"iti ÓaÇkhavacanasya kà gatiriti vivektavyamiti / asminpak«e vi«ïuvacanena virodhastÃvannÃstyeva / tasya brÃhmaïÃbhiprÃyeïÃpyupapatte÷ / saÇkocamÃtraæ hi tadà na tu kasyacillak«aïà / ekÃdaÓÃhaÓabdasyÃÓaucÃntamÃtraparatayopalak«aïatve ekÃdaÓÃhaÓabde vidhau lak«aïà syÃt / na ca mÃtsyavacovirodha iti ÓaÇkanÅyam / avirodhopapÃdanÃrthaæ tasyÃyamartha÷ / brÃhmaïa ekÃdaÓÃhe tatkurvanna pavkena bhojayet kintu tatra tyaktena yathÃsaÇkhayabrÃhmaïabhojanaparyÃptenÃmena sÆtakÃnte paktvà bhojayediti / #<{MV-S_203}># evaæ ca sati ekÃdaÓÃhasÆtakÃntarÆpakÃladvayopetaæ brÃhmaïak«ÃtriyÃdivi«ayaæ vidhidvayamarthavadbhavati anyathà vi«ïuvacanÃdeva sÆtakÃntarÆpakÃlopetenaikenaiva vidhinà sarvavarïasÃdhÃraïÃdyaÓrÃddhavidhisiddhau mÃtsyamanarthakaæ syÃt / ayujo dvijÃniti ayugmasaÇkhayà ca navasaptatrayodaÓÃdirÆpà / Ãha b­haspati÷-- Órotriyà bhojanÅyÃstu nava sapta trayodaÓa / iti / atri÷-- pretÃrthaæ sÆtakÃnte tu brÃhmaïÃn bhojayettata÷ / navaÓrÃddhanimittaæ tu ekamekÃdaÓÃhe 'hani // eva¤ca satyekÃdaÓÃhikÃnnavaÓrÃddhÃdÃÓaucÃnte vidhÅyamÃnaæ brÃhmaïabhojanaæ karmÃntaramiti gamyate iti hemÃdri÷ / yadà ca"brÃhmaïe daÓa piï¬Ã÷ syu÷"iti pÃraskaravacanÃtprativarïaæ daÓadvÃdaÓapa¤cadaÓatriæÓatpiï¬Ã÷, yadà vÃ"sarvebhya"iti vÃkyÃt dvitÅyo daÓaiva piï¬Ã iti pak«a÷, sarve«Ãæ ca khasvÃÓaucÃntyadine daÓama÷ piï¬astadÃpi k«atriyavaiÓyaÓÆdrÃdÅnÃmekÃdaÓe 'hni pretatvaniv­ttyarthaæ k­tenÃpi ÓrÃddhena antyadinakriyamÃïadaÓamapiï¬asahitenaiva pretatvaniv­ttirityanyatra vistara÷ / ÓÃtÃtapa÷-- navaÓrÃddhaæ sapiï¬atvaæ ÓrÃddhÃnyapi ca «o¬aÓa / ekenaiva tu kÃryÃïi saævibhaktadhane«vapi // iti / gÃlava÷-- ÓÃve tu sÆtakaæ cetsyÃnniÓÃÓe«e tathaiva ca / navaÓrÃddhÃni deyÃni yathÃkÃlaæ yathÃvidhi // iti / anvÃrohaïe 'pi bhinnÃni navaÓrÃddhÃni / navaÓrÃddhÃni sarvÃïi sapiï¬Åkaraïaæ p­thak / eka eva v­«otsargo gaurekà tatra dÅyate // iti / kvacidvarmapradÅpa ityuktvà likhitam-- daivÃdyadi navaÓrÃddhamatÅtaæ prathame 'hani / t­tÅye 'hani kartavyaæ vi«ame vÃpyasambhavÃt // iti / tatraivÃyamanyo viÓe«a÷ / tathÃ-- nandÃyÃæ bhÃrgavadine caturdaÓyÃæ tripu«kare / navaÓrÃddhaæ na kurvÅta tripÃde pa¤cake tathà // iti / ­«yaÓ­Çgeïa viÓe«Ãntaramuktam-- navaÓrÃddhaæ sapiï¬atvaæ pavkÃnnena samÃcaret / iti / #<{MV-S_204}># navaÓrÃddhÃnÃmÃvaÓyakatvamuktaæ v­ddhavaÓi«Âhena, alabdhvà tu navaÓrÃddhaæ pretatvÃnna vimucyate / arvÃktu dvÃdaÓÃhasya labdhvà tarati du«k­tam // iti / iti navaÓrÃddhÃnÃæ kÃla÷ / ## tatra brahmapurÃïÃdau"ÓirastvÃdyena piï¬ena"ityÃrabhya--"daÓamena tu pÆrïatvaæ"ityantena brÃhmaïe daÓamapiï¬asya daÓamadine kartavyatÃmuktvÃ-- deyastu daÓama÷ piï¬o rÃj¤Ãæ vai dvÃdaÓe 'hani / vaiÓyÃnÃæ pa¤cadaÓame deyastu daÓamastathà // ÓÆdrÃïÃæ daÓama÷ piï¬o mÃse pÆrïe vidhÅyate / iti prativarïaæ kÃlabhedena piï¬Ã daÓaivoktÃ÷ / vi«ïunà tu ÃÓaucadinasaÇkhayayà piï¬asaÇkhayoktÃ"yÃvadÃÓaucaæ pretasyodakaæ piï¬amekaæ ca dadyu÷"iti / pÃraskareïÃpi-- brÃhmaïe daÓa piï¬Ã÷ syu÷ k«atriye dvÃdaÓa sm­tÃ÷ / vaiÓye pa¤cadaÓa proktÃ÷ ÓÆdre triæÓatprakÅrttitÃ÷ // iti / pretebhya÷ sarvavarïebhya÷ piï¬Ãn dadyurdaÓaiva tu / ityaparo 'pi daÓapiï¬apak«astenaivokta÷ / pracetasÃpi-- piï¬a÷ ÓÆdrÃya dÃtavyo dinÃnya«Âau navÃthavà / sampÆrïe tu tato mÃse piï¬aÓe«aæ samÃpayet // ityuktam / atraivaæ vyavasthoktà / yÃvadÃÓaucaæ piï¬adÃnamiti mukhya÷ pak«a÷ / rÃj¤Ãæ dvÃdaÓe vaiÓyÃnÃæ pa¤cadaÓa ityÃdinà daÓamapiï¬amÃtrotkar«astu madhyama÷ / tatrÃpyaÓaktau daÓadinaæ daÓapiï¬adÃnamiti jaghanya iti / anye tvÃhu÷ / atraitadvyavasthÃkarturmate Ãdyapak«Ãdi«u ÓÆdrÃdÅnÃæ / mÃsaæ yÃvadvÃtrapÆrakapiï¬ÃsamÃptau kathamekÃdaÓÃhikaÓrÃddhavidhi÷ kathaæ ca vi«ïÆkta÷-- mantravarjaæ hi ÓÆdrÃïÃæ dvÃdaÓe 'hani kÅrttitam / itidvÃdaÓÃhe sapiï¬ÅkaraïavidhiÓcetyÃdi cintyam / ataÓca-- sarve«Ãmeva varïÃnÃæ sÆtake m­take 'tha và // daÓÃhÃcchuddhirete«Ãmiti ÓÃtÃtapo 'bravÅt // itvÃÇgirasavacanÃtsarve«Ãæ daÓÃhamevÃÓaucamiti pak«a÷ sÃmprataæ cÃyameva bahudhà pracÃrÅbhÆta÷ k«atriyÃdyÃcÃrasaævÃdÅ ca / tadà na kasyÃpi vacanasyÃnupapatti÷ / #<{MV-S_205}># tathÃhi--"pretebhye÷ sarvavarïebhya"itipÃraskaravacanamupapannaæ, ÓÆdre 'pi ekÃdaÓÃhikaÓrÃddhaæ dvÃdaÓÃhikasapiï¬Åkaraïaæ copapannamiti / kena ciddharmapradÅpa ityuktvà likhitam-- prathame 'hni t­tÅye và pa¤came saptame 'pi và / dvau dvau piï¬au pradÃtavyau Óe«Ãæstu daÓame 'hani // iti ca / tena"ÃÓaucavyagama"itivi«ïvÃdivÃkyairÃÓaucav­ddhau tadanta eva kartavyatÃ, yÃni tu ekÃdaÓÃhapratipÃdakÃni tÃni daÓÃhÃÓaucavi«ayÃïi / evaæ ca gÃtrapÆrakapiï¬adÃnaprakÃrÃïÃmapi anayaiva rÅtyÃvirodha iti, tanna / "Ãdyaæ ÓrÃddhamaÓuddho 'pi"ityÃdiÓaÇkhavacanavirodhÃt / tena pÆrvoktaiva vyavasthà jyÃyasÅti siddham / tryahÃÓauce viÓe«a ukta÷ ÓÃtÃtapena: ÃÓaucasya ca hrÃse 'pi piï¬Ãn dadyÃddaÓaiva tu / pÃraskara÷-- prathame divase deyÃstraya÷ piï¬Ã÷ samÃhitai÷ / dvitÅye caturo dadyÃdasthisa¤cayanaæ tathà / trÅæstu dadyÃtt­tÅye 'hni vastrÃdi k«Ãlayettathà // iti / dak«astvanyathÃ'ha-- prathame 'hani piï¬aæ tu dvitÅye caturastathà / t­tÅye pa¤caÂa vai dadyÃddaÓapiï¬avidhi÷ sm­ta÷ // iti / yuddhÃdihate 'pi manu÷--(a. 5 Ólo. 98) udyatairÃhave Óastrai÷ k«atradharmahatasya ca / sadya÷ santi«Âhate yaj¤astathÃÓaucamiti sthiti÷ // iti / yaj¤a÷ = piï¬adÃnÃdirÆpa÷ / snati«Âhate = samÃpto bhavatÅtyartha÷ / brahmapurÃïe 'pi-- sadya÷Óauce pradÃtavyÃ÷ sarve 'pi yugapattathà / iti / atha pÃtheyaÓrÃddhakÃla÷ / ÓÃtÃtapa÷: bhÆlokÃtpretalokaæ tu gantuæ ÓrÃddhaæ samÃcaret / tatpÃtheyaæ hi bhavati m­tasya manujasya ca // iti / atra ca Ói«Âai÷ prathamadine kriyamÃïatvÃdÃdyadinaæ grÃhyam / sm­tyarthasÃre tu sa¤cayane k­te manu«yalokÃtpretalokaæ gacchata Ãmena pÃtheyaÓrÃddhamekoddi«ÂavidhÃnena ityuktam / tena dinÃntaramapi tasya kÃla÷ / athÃsthisa¤cayane kÃla÷ / #<{MV-S_206}># tatra samvarta÷-- prathame 'hni t­tÅye và saptame navame 'pi và / asthisa¤cayanaæ kÃryaæ dine tadgotrajai÷ saæha // iti / vi«ïustu caturthamapi dinamÃha--"caturthe divase 'sthisa¤cayanaæ kuryÃtte«Ãæ gaÇgÃmbhasi prak«epa"iti / divodÃsanibandhe brahmapurÃïe varïapuraskÃreïÃpi kÃlaviÓe«a ukta÷-- kuryust­tÅye viprasya caturthe k«atriyasya ca / pa¤came vaiÓyajÃtestu ÓÆdrasya daÓame 'hani / tryahÃdyÃÓauce viÓe«astatraiva-- tryahÃÓauce dvitÅye 'hni kartavyastvasthisa¤caya÷ / sadya÷ Óauce tatk«aïaæ tu kartavya iti niÓcaya÷ // asthipalÃÓadÃhe tu Óaunaka÷-- pÃlÃÓe tvasthidÃhe ca sadya÷ sa¤cayanaæ bhavet / bh­gvÃdimaraïe manunà viÓe«e ukta÷-- tasya trirÃtramÃÓaucaæ dvitÅye tvasthisa¤caya÷ / iti / yattu kaiÓcinnavÅnai÷ sarvakÃlÃnÃæ sarvavarïavi«ayatvenenopanyasanaæ tadbrahmapurÃïavÃkyÃdarÓanamÆlakamityaÓraddheyameva / na ca brahmapurÃïoktavyavasthÃpak«e saptamanavamadinapak«ayornirvi«ayatà syÃditi vaktavyam / ÓrÃddhacintÃmaïau-- saptame vaiÓyajÃtestu navame ÓÆdrajanmana÷ / ityasyaiva pÃÂhasyÃdaraïÃt / atra vÃranak«atrani«edho 'pi yemanokta÷-- bhaumÃrkamandavÃre«u tithiyugme«u varjayet / varjayedekapÃdark«e dvipÃdark«e 'sthisa¤cayam // pradÃt­janmanak«atre tripÃdark«e viÓe«ata÷ / iti / tadetadasthisa¤cayanaæ sÃgnyanagnikayorapi dÃhadinÃdeva kÃryamityÃhÃÇgirÃ÷-- anagnimata utkrÃnte÷ sÃgne÷ saæskÃrakarmaïa÷ / Óuddhi÷ sa¤cayane dÃhÃnm­tÃhastu yathÃvidhi // iti / ## gautama÷--prathamat­tÅyapa¤camasaptamanavame«Ædakakriyeti / atha daÓÃhamadhye darÓapÃte bhavi«yapurÃïe-- prav­ttÃÓaucatantrastu yadi darÓa÷ prapadyate / samÃpya codakaæ piï¬Ãn snÃnamÃtraæ samÃcaret // #<{MV-S_207}># ÃÓaucasamÃptiparyantamiti Óe«a÷ / ­«yaÓ­Çga÷-- ÃÓaucamantarà darÓo yadi syÃtsarvavarïinÃm / samÃptiæ pretatantrasya kuryÃdityÃha gautama÷ // paiÂhÅnasirapi-- ÃdyendÃveva kartavyÃ÷ pretapiï¬odakakriyÃ÷ / dviraindave tu kurvÃïa÷ puna÷ ÓÃvaæ samaÓnute // dviraindave = candradvaye / darÓÃtprÃcÅna eka÷ k«Åïa indurdarÓottaramaparo bhÃvÅ v­ddhimÃn / kÃlÃdarÓe tu etadagre tatheti k­tvà vacanÃntaraæ likhitam / candradvaye tithirnaiva deya÷ pretasya ÓÃntaye / yadi dadyÃdvicande 'nnaæ dÃtu÷ kulavinÃÓanam // evaæ sÃmÃnyena mÃtÃpit­vi«aye 'pi darÓa eva piï¬odakadÃnÃditantrasamÃpriprasaktau-- Ólokagautama÷: antardaÓÃhe darÓaÓcettatra sarvaæ samÃpayet / pitrostu yÃvadÃÓaucaæ dadyÃtpiï¬atiläjalÅn // pitroriti virÆpaikaÓe«a÷ / evaæ sati yadgÃlavenoktam-- pitrorÃÓaucamadhye 'pi yadi darsa÷ samÃpetat / tÃvadevottaraæ tantraæ paryavasyet tryahÃtparam // iti / tasyÃyamartha÷ / pitryÃÓaucamadhye 'pi darÓapÃte samÃptiruttaratantrasyocità kimutÃnyÃÓaucamadhye iti pit­vyatiriktasapiï¬avi«aye uttaratantrasyÃvaÓyakasamÃptipradarÓanÃrthaæ na puna÷ pit­vi«aye 'pi niyamÃrthamiti / bhavatu và pit­vi«aye 'pi niyÃmakaæ tathÃpi"asvargyaæ lokavidvi«Âaæ dharmyamapyÃcarenna tu"ityanena nyÃyena Ói«ÂÃcÃrasahak­tena"pitrostu yÃvadÃÓaucaæ"ityanena gotamavacanena gÃlavavacanaæ bÃdhyata iti pitryÃÓaucamadhye darÓapÃte 'pi yÃvadÃÓaucaæ piï¬Ãdikaæ dadyÃt itare«Ãæ tu darÓÃvadhikamevottaratantrasamÃpanamiti viveka÷ / atha và k«etrajasya bÅjipit­vi«ayaæ dattakÃdiputrÃïÃæ pratigrahÅtrÃdimÃtÃpit­vi«ayaæ và gÃlavavacanaæ gautamavacanaæ tu aurasaputrikÃputrayormÃtÃpit­vi«ayam. atha và aurasÃdÅnÃæ sarve «Ãmapi svamÃtÃpit­vi«aye ÃpadanÃpatkalpÃÓrayaïena vyavasthà vij¤eyeti madanapÃrijÃta÷ / mÃdhavanirïayÃmatÃdau tryahÃnantaraæ darÓapÃte mÃtÃpit­tantrasyÃpi samÃptirna tu tryahamadhye darÓapÃte gautamavacanamapi tadvi«ayakameva / mÃtÃpit­vyatiriktÃnÃæ tu daÓÃhamadhye yadà kadÃciddarÓapÃte tantrasamÃptireveti / #<{MV-S_208}># daÓÃhamadhye darÓapÃte darÓÃtpÆrvaæ pramÃdÃlasyÃdinà yadà pretatantramanÃrabdhaæ tadà tasya darÓottaramapi Ãrambha÷ samÃptiÓcocitaiva tadà dviraindavatÃdo«o 'pi parih­to bhavati / naca"ÃdyendÃveva kartavyÃ"iti vacanÃt darÓÃnurodhenÃrambho 'pi darÓÃtpÆrvamÃk«ipta iti ÓahkanÅyam / ÃdyondÃvevetyatra kartavyà iti na vidhÅyate tathÃsati"Ãdyandau"iti"kartavyÃ"iti ca vidheyadvaye vÃkyabheda÷ syÃt / tenÃtrÃpi dviraindava iti ni«edhÃt dviraindavatvameva ni«idhyata iti / kvaciddarÓapÃtavat saÇkrÃntivyatÅpÃtayorapi pÃte tantrasamÃpti÷ vacanaæ ca saÇgraha itik­tvà likhitam / darÓa÷ saÇkramaïaæ pÃto daÓÃhÃntaryadà bhavet / tÃvataivottaraæ tantraæ samÃpyamiti kecana // iti, tattu nibandh­bhiradh­taæ nirÃkaramiva pratibhÃti / vyatÅpÃtaÓaÇkrÃntipÃte tantrasamÃpte÷ Ói«ÂÃcÃre 'pyadarÓanÃcca iti / atha navamiÓrÃïi «o¬aÓaÓrÃddhÃni cetyevaæprasiddhÃnÃæ mÃsikÃnÃæ kÃla÷ / tatrÃÓvalÃyana÷ navamiÓraæ tu «a¬atÆniti / «a¬­tÆnityasyÃrtho 'gre vivek«yate / tÃni ca maraïamÃsÃdÃrabhya saævatsaraæ yÃvatpratimÃsaæ vidhÅyamÃnÃni dvÃdaÓa ÆnamÃsikaæ traipÃk«ikam Æna«ÃïmÃsikamÆnÃbdikaæ cetyeva «o¬aÓa bhavanti / Ãha-- jÃtÆkarïya÷: dvÃdaÓa pratimÃsyÃni Ãdya«ÃïamÃsike tathà / traipÃk«ikÃbdike ceti ÓrÃddhÃnyetÃni «o¬aÓa // iti / atra dvÃdaÓapratimÃsyÃnÅti p­thagabhidhÃnÃdÃdya«ÃïmÃsikÃbdikaÓbadà ÆnamÃsikona«ÃïmÃsikonÃbdikaparÃ÷ / Ãha-- gaubhila÷: Æna«ÃïmÃsikaæ «a«Âhe mÃsyÆne conamÃsikam / traipak«ikaæ tripak«e syÃdÆnÃbdaæ dvÃdaÓe tathà // iti / Æna«ÃïmÃsikamÆne «a«Âhe mÃsi, traipak«ikaæ t­tÅye pak«e, unÃbdikamÆne dvÃdaÓe mÃsi, ÆnamÃsikaæ tu dvÃdaÓÃhe ÆnamÃsi và kÃryam / maraïÃt dvÃdaÓÃhe syÃnmÃsyÆne vonamÃsikam / iti tenaivoktatvÃt / atronamÃsikÃdÅni ÆnamÃsÃdi«u kÃryÃïÅ tyuktam / tatra kiyadbhirdinairÆne«u kÃryÃïÅtyÃkÃÇk«ÃyÃæ-- gÃlava÷: tribhirvà divasairÆne dvÃbhyÃmekena và tathà / ÃdyÃdi«u ca mÃse«u kuyÃrdÆnÃbdikÃdikam // iti / #<{MV-S_209}># Ólokagautamoæ'pi-- ekadvitridanairÆne tribhÃnagenona eva và / ÓrÃddhÃnyÆnÃbdikÃdÅni kuryÃdityÃha gautama÷ // iti Æne = Ænatve / ÃdiÓabdÃdÆna«ÃïmÃsikonÃdyamÃsikayorgrahaïam / jÃtÆkarïya÷-- ekÃhena tu «aïmÃsà yadà syurapi và tribhi÷ / nyÆnÃ÷, saævatsaraÓcaiva syÃtÃæ «ÃïmÃsike tadà // iti / «ÃïmÃsike = Æna«ÃïmÃsikonÃbdike / ekenÃhnà nyÆne ekadinapÆrttinyÆne tadantime dine ityartha÷ / ata eva-- paiÂhÅnasi÷: «ÃïmÃsikÃbdike ÓrÃddhe syÃtÃæ pÆrvedyureva te / mÃsikÃni svakÅye tu divase dvÃdaÓe 'pi và // iti / pÆrvedyu÷ = m­tÃhÃtpÆrvadine / «ÃïmÃsikÃbdike = Æna«ÃïmÃsikonÃbdike iti madanaratna÷ / traipak«ikakÃlamÃha-- kÃr«ïÃjini÷: Ænà nyÆne«u mÃse«u vi«amÃhe same 'pi và / traipak«ike tripak«e syÃnm­tÃhe«vitarÃïi tu // iti / bhavi«ye-- «a«Âhe «ÃïmÃsikaæ kuryÃt dvÃdaÓe mÃsi cÃbdikam / traipak«ikaæ bhavedv­tte tripak«e tadanantaram // iti / na ca kÃr«ïÃjininà "tripak«e' ityuktaæ bhavi«ye tu "v­tte tripak«e' ityuktaæ tena virodha Åti vÃcyam / v­tte 'tÅta iti nÃrtha÷, kintu tripak«a ityadhikaraïasaptamyanurodhÃdv­tte prav­tte ityartha iti kaÓcit / kecittu-- sÆtakÃnte g­he ÓrÃddhamekoddi«Âaæ pracak«ate / dvÃdaÓe 'hani mÃse ca tripak«e ca tata÷ param // iti brahmapurÃïavÃkye 'pi pÆrvodÃh­tavacanopÃtta-v­tta iti padasya atÅta iti yathÃÓrutamevÃrthaæ k­tvà atrÃpi tripak«e ityasyÃgre 'tÅta iti Óe«aæ pÆrayanti / vyÃsa÷-- dvÃdaÓÃhe tripak«e ca «aïmÃse mÃsikÃbdike / ÓrÃddhÃni «o¬aÓaitÃni saæsm­tÃni manÅ«ibhi÷ // ayamartha÷ / dvÃdaÓÃhe ityanena tatra kriyamÃïamÆnamÃsikaæ, «aïmÃsa ityanenona«ÃïmÃsikaæ, mÃsikaæ pratimÃsaæ m­tÃhe kriyamÃïaæ dvÃdaÓasaÇkyÃkam, ÃbdikamÆnÃbdikam / #<{MV-S_210}># atra ca dvitÅyÃdimÃsikÃni dvitÅyat­tÅyÃdi mÃse«u m­tÃhe kartavyÃni ÃdyamÃsikaæ tu ekÃdaÓe 'hni kartavyamityÃha-- yÃj¤avalkya÷, (a. 1 ÓrÃ. pra. Ólo. 256) m­te 'hani tu kartavyaæ pratimÃsaæ tu vatsaram / pratisaævatsaraæ caivamÃdyamekÃdaÓe 'hani // vatsaramiti vatsarapÆrttiparyantaæ,"kÃlÃdhvanoratyantasaæyoge" (2 / 3 / 5) itidbitÅyeti / atra kocet / Ãdyam­tatithiæ g­hÅtvottaramutatithe÷ pÆrvatithiparyantaæ triæÓattithisamudÃyÃtmakacÃndramÃsamÃnena caitraÓuklapa¤camyÃæ m­tasyÃgrimaÓuklacaturthyÃæ mÃsikam, evamÆna«ÃïmÃsikonÃbdakayorekÃhanyÆnatÃpak«e tryahanyÆtÃpak«e ca t­tÅyÃyÃæ pratipadi ca tayoranu«ÂhÃnamiti / tattuccham / "m­te 'hani tu kartavyaæ"iti pÆrvoktayÃj¤avalkyavacanÃt,"m­tÃha«vitarÃïi tu"iti kÃr«ïÃjinivacanÃcca"mÃsikÃni svakÅye tu divase"iti,"«ÃïmÃsikÃbdikeÓrÃddhe syÃtÃæ pÆrvedyurevate"iti pÆrvopanyastapaiÂhÅnasivacanÃcca / tena pa¤camÅpramÅtasyÃgrimapa¤camyÃmeva mÃsikamÆna«ÃïmÃsikÃdi tu caturthyÃmeva / tryahanyÆtÃpak«e dvitÅyÃyÃmeva / ata evoktaæ kÃlÃdarÓe: mÃsikÃnyapi conÃni cëÂÃviæÓatime dine / iti / mÃdhavena tÆna«ÃïmÃsikaæ saptamÃsagatam­tÃhadinÃtpÆrvedyuranu«Âheyam ÆnÃbdikaæ ca dvitÅyavatsarÃderm­tÃhadinÃtpÆrvedyu÷ kartavyamiti / atrÃyaæ mugdhavyÃmohaniv­ttyarthaæ spa«Âa÷ kÃlaviveka÷ / mÃse bhavaæ mÃsikamiti vyutpattyÃ, mÃse 'tÅte bhÃvaæ mÃsikamiti vyutpattyà vÃ, mÃsasambandhi mÃsikamiti hemÃdryuktavyutpattyà vÃ, mÃsÃdau bhavaæ mÃsikamiti vyutpattyà và mÃsikasya yadyapi tanmÃsabhavanaæ tanmÃsasambandho và tanmÃsÃntargatayatki¤cittithyadhikaraïakatvenÃpi sambhavati jyoti«Âomasyeva vasantakÃlikatvaæ ÓrÃddhasyevÃparapÃk«ikatvam / tathÃpi prathamÃtikrame kÃraïà bhÃvÃt vak«yamÃïasmÃrttabahuvacanÃnurodhÃcca mÃsopakrama eva kartavyatà niÓcÅyate / tÃni tu vacÃæsi ' mÃsikÃni svakÅye tu divasa"iti"m­tÃhe«vitarÃïi tu"iti"m­te 'hani tu kartavyaæ"iti ca / brahmapurÃïe 'pi-- dvÃdaÓe 'hani mÃse ca tripak«e ca tata÷ param / mÃsi mÃsi tu kartavyaæ yÃvatsamvatsaraæ dvijai÷ // tata÷ parataraæ kÃryaæ sapiï¬Åkaraïaæ kramÃt / #<{MV-S_211}># k­te sapiï¬Åkaraïe pÃrvaïaæ procyate puna÷ // tata÷ prabh­ti nirmukta÷ pretatvÃtpit­tÃæ gata÷ / vyÃghrapÃdo 'pi-- ekÃdaÓe caturthe ca mÃsi mÃsi ca vatsaram / pratisaævatsaraæ caivamekoddi«Âaæ m­tÃhani // iti / evaæ satyÃdyamÃsikamekÃdaÓÃhe, ÆnamÃsikamÆne mÃsi dvÃdaÓÃhe vÃ, dvitÅyamÃsikaæ dvitÅyamÃsasyÃdyam­tatithau, t­tÅyamÃsikaæ t­tÅyamÃsasyÃdyam­tatithau kriyamÃïatvÃccaitraÓuklapa¤camÅpramÅtasya vaiÓÃkha Óuklapa¤camyÃæ kriyamÃïaæ dvitÅyamÃsikaæ jye«ÂhaÓuklapa¤camyÃæ t­tÅyamÃsikaæ bhavati / evamagre 'pi tattanmÃse budhvà dvÃdaÓamÃsasya phÃlgunasyÃdyam­tatithau pa¤camyÃæ dvÃdaÓamÃsikaæ k­tvà ÆnÃbdikaæ caitraÓuklacaturthyÃæ bhavati / yadà tu sapiï¬Åkaraïe"tata÷ saævatsare pÆrïe sapiï¬Åkaraïam"itikÃtyÃyanapak«astadà tasminneva dine ÆnÃbdikasapiï¬ÅkaraïayorbaddhakramatvÃdÆnÃbdikaæ k­tvà sapiï¬Åk­ti÷ / yadà tvÃÓvalÃyanapak«a÷"atha sapiï¬Åkaraïaæ saævatsarÃnta iti, tadà pÆrvadine caturthyÃmÆnÃbdikaæ k­tvà caitraÓuklapa¤camyÃæ dvitÅyavatsarÃdyam­tatithau sapiï¬Åkaraïaæ k­tvà tatraivÃbdikÃmitiboddhavyam / vastutastu na pak«advayam / kÃtyÃyanavÃkye 'pi saævatsare pÆrïe sati dbitÅyadine sapiï¬Åkaraïamiti vyÃkhyÃsambhavÃt / viÓvÃdarÓe 'pi mÃsikÃnÃmÃdyam­tatithikÃlikatvaæ kaïÂharaveïoktam-- mÃse«Æktaæ yadekÃdaÓasu m­tadine«vÃdyamekÃdaÓÃhe nyÆnÃbde yattadardhe yadapi tadapare dvÃdaÓÃhe tripak«e / iti / tatrÃdyamÃsikaæ m­tÃhe prÃptam--"ÃdyamekÃdaÓe 'hani"itivacanÃdekà daÓe 'hni utk­«ya vidhÅyate / tataÓcaikÃdaÓe 'hni utk­«ya vidhÅyate / tataÓcaikÃdaÓÅ'hni ÓrÃddhatrayaæ navaÓrÃddhÃntyam ÃdyamÃsikaæ svatantraikoddi«Âaæ ceti / sm­tyarthasÃre 'pyuktaæ svatantraikoddi«Âe kriyamÃïe anye«Ãæ tantreïÃnu«ÂhÃnasiddhiricchatÃmasti p­thaganu«ÂhÃnapak«e cÃdau svatantraikoddi«Âaæ kÃryamiti / evaæ ca prathamamÃsikonamÃsikatraipak«ikat­tÅyamÃsikacaturthapa¤cama«ÃïmÃsikona«ÃïmÃsikasaptamëÂamanavamadaÓamaikÃdaÓadvÃdaÓamÃsikonÃbdikÃni «o¬aÓaÓrÃddhÃni dadyÃdinati hemÃdyudÃh­tasÆtrabodhita÷ ÓrÃddhakramo 'pyupapadyate / anyathonÃnÃæ tattanmÃsikottaratvaæ traipak«ikasya ca dvitÅyottaratvaæ na syÃt / etena yacchÆlapÃïinoktaæ mÃse bhavamityeva samÃkhyÃvyutpatti÷, na caivaæ sarvÃdyam­tatithau mÃsikÃpattirm­tatitherm­tatithiæ yÃvaccÃndrasya vivak«itatvÃt / m­tatitheriti vÃvadhau paccamÅ tenÃnyam­tatithereva pÆrvamÃsaÓabdÃrthatvam ataÓca prathamamÃsikaæ dvitÅyam­tatithÃveveti / #<{MV-S_212}># tannirastam / udÃh­tasÆtravirodhÃt / nanu"pratisaævattsaraæ caivaæ"itivacanÃdÃdyam­tatithiæ g­hÅtvà ÃdyasÃævatsÃærekasyÃpi ÃdmÃsikavatprav­tti÷ syÃditicet, satyam / "ÃdyamekÃdaÓe 'hani"iti mÃsika iva yadyatra vacanaæ syÃt / pratyuta tasya dbitÅyavatsarÃdyam­tatithÃvutpannatvÃdÃdyamatatithau prÃptireva nÃstÅti dvitÅyavatsarÃdau kriyamÃïamÃbdikamityucyate t­tÅyavatsarÃdau tu pratyÃbdikamiti / ata evoktam-- sm­tyarthasÃre, dbitÅyasaævatsarÃdÃvÃbdikaæ t­tÅyasaævatsarÃdau pratyÃbdi kamiti krama iti / nirïayÃm­te tu-- vrÃhnaïaæ bhojayedÃdye hotavyamanale 'thavà / punaÓca bhojayedvipraæ dvirÃv­ttirbhavediti // iti / ataÓcaikÃdaÓe 'hni vidhÅyamÃnam ÃdyÃbdikamiti / adhikamÃsapÃte adhikaæ mÃsikaæ kÃryam / tadà saptadaÓa bhavanti-- ÃdyamekÃdaÓe kÃryamadhike cÃdhikaæ bhavet / iti laugÃk«ivacanÃt / abdamambughaÂaæ dadyÃdannaæ vÃpi susa¤citam / saævatsare viv­ddhe 'pi pratimÃsaæ ca mÃsikam // iti kauthumismaraïÃcca / saævatsarÃtireke vai mÃsÃÓcaiva trayodaÓa / tasmÃtrrayodaÓe ÓrÃddhaæ na kuryÃnnopati«Âhate // iti ­«yaÓ­Çgavacane trayodaÓamÃsikasya ni«edhaÓravaïÃdadhikamÃse 'pi mÃsikavikalpa iti kecit / vastutastu etasyÃmÃvÃsyÃviÓe«avihitakÃmyaÓrÃddhavi«ayatvasya sthÃpitatvÃnmÃsikav­ddhireva yuktà / yattu hemÃd«Ãdau «o¬aÓaÓrÃddhÃnÃæ prakÃrÃntareïa gaïanaæ sapiï¬ÅkaraïÃdÅnÃæ ca «o¬aÓaÓrÃddhÃntargatatvenopavarïanam / tathÃhi-- brahmapurÃïe: nÌïÃæ tu tyaktadehÃnÃæ ÓrÃddhÃ÷ «o¬aÓa sarvadà / caturthe pa¤came caiva navamaikÃdaÓe tathà // tato dvÃdaÓabhirmÃsai÷ ÓrÃddhà dvÃdaÓasaÇkhyayà / kartavyÃ÷ Órutitaste«Ãæ tatra viprÃæÓca tarpayet // bhavi«yapurÃïe 'pi-- asthisa¤cayane ÓrÃddhaæ tripak«e mÃsikÃni ca / riktayoÓca tathà tithyo÷ pretaÓrÃddhÃni «o¬aÓa // iti / #<{MV-S_213}># riktayoÓca tithyorityekenÃnhà nyÆne «a«Âhe dvÃdaÓe ca mÃse ityartha÷ / jÃtÆkarïya÷-- dvÃdaÓa pratimÃsyÃni Ãdyaæ «ÃïmÃsike tathà / sapiï¬Åkaraïaæ caivamityetacchrÃddha«o¬aÓam // Ãdyam = ekÃdaÓÃhikam / «ÃïmÃsike = Æna«ÃïmÃsike / ekaæ pÆrva«a ÂkÃntargatamÆna«ÃïmÃsikamaparamuttara«aÂkÃntargatamÆnÃbdikam / tatra yattÃvatsapiï¬Åkaraïasya «o¬aÓaÓrÃddhÃntargatatvÃbhidhÃnaæ tadbahusm­tivacovirodhÃdasama¤jasamiva pratibhÃti / ÓrÃddhÃni «o¬aÓÃpÃdya vidadhÅta sapiï¬anam / iti laugÃk«ivacanÃt, tathÃ-- arvÃk sapiï¬ÅkaraïÃt kuryÃcchrÃddhÃni «o¬aÓa / iti paiÂhÅnasivacanÃt, ÓrÃddhÃni «o¬aÓÃdattvà naiva kuryÃtsapiï¬anam / iti gobhilavacanÃcca sapiï¬ÅkaraïÃdÅnÃæ «o¬aÓaÓrÃddhebhya÷ p­thagbhÃvÃt / tasmÃtpretatvaniv­ttyarthakatvÃbhiprÃyeïa tadantarbhÃvotkÅrttanaætm­tivÃkye«u dra«Âavyam / tena pÆrvoktamÃsikasvarÆpasaÇkhyÃnukÆlyaæ Ói«Âà cÃraÓcÃnug­hÅto bhavati / viruddhagaïanasya tu ÓÃkhÃbhadena deÓabhedena và vyavasthà dra«Âavyeti / k«atriyÃdibhirapyetadÃdyaæ ÓrÃddhaæ satyapyÃÓauca ekà daÓe 'hanyeva kÃryam / Ãha paiÂhÅnasi÷-- ekÃdaÓe 'hni yacchrÃddhaæ tatsÃmÃnyamudÃh­tam / caturïÃmapi varïÃnÃæ sÆtakaæ tu p­thakp­thak // iti / ÓaÇkho 'pi-- Ãdyaæ ÓrÃddhamaÓuddho 'pi kuryÃdekÃdaÓe 'hani / kartustÃtkÃlikÅ ÓuddhiraÓuddha÷ punareva sa÷ // iti / sadya÷ÓaucÃdÃvapyÃdyaæ ÓrÃddha pekÃdaÓe 'hanyeva brÃhmaïÃdibhissarvai÷ kÃryam / tathÃca-- sa eva: sadya÷Óauce 'pi dÃtavyaæ pretasyaikÃdaÓe 'hani / sa eva divasastasya ÓrÃddhaÓayyÃsanÃdi«u // iti / sadya÷Óauca ityekÃhatryahÃÓaucayorupalak«aïam / ÃhitÃgnermaraïadinà danyasmin dine dÃhe sati dÃhadinÃdÃrabhya navaÓrÃddhaikÃdaÓÃhikatraipak«ikÃntÃni kuryÃt / anÃhitÃgnestvekÃgnerniragnervà maraïadinÃdÃrabhya / #<{MV-S_214}># tadÆrdhvÃni tÆbhayorapi maraïÃdinÃdeva / tadÃha-- kÃtyÃyana÷: ÓrÃddhamagnimata÷ kÃryaæ dÃhÃdekÃdaÓe 'hani / dhruvÃïi tu prakurvÅta pramÅtÃhani sarvadà // iti / dhruvÃïÅti traipak«ikÃdÆrdhvÃnÃæ saæj¤Ã / Ærdhvaæ tripak«ÃdyacchrÃddhaæ m­tÃhanyeva tadbhavet / adhastu kÃrayeddÃhÃdÃhitÃgnerdvijanmana÷ // iti jÃtÆkarïyavacanÃcca / agnimata iti bahvagnimÃn g­hyate / maraïÃdeva kartavyaæ saæyogo yasya nÃgnibhi÷ / dÃhÃdÆrdhvamaÓaucaæ syÃdyasya vaitÃniko vidhi÷ // iti ÓaÇkhavacanaikavÃkyatÃlÃbhÃt / marÅcirmÃsikÃnÃæ mukhyagauïÃdikalpamÃha-- mukhyaæ ÓrÃddhaæ mÃsi mÃsi aparyÃptÃv­tuæ prati / dvÃdaÓÃhena và kuryÃdekÃhe dvÃdaÓÃpi và // iti / pratimÃsaæ m­tÃhe mÃsikaæ ÓrÃddhamiti mukhya÷ kalpa÷ / aparyÃptau = pratimÃsaæ ÓrÃddhakaraïÃÓaktau ­tu prati / ­toratra cÃndrasya saurasya vÃsambhavÃnmÃsadvayaÓrÃddhamagrimamÃsi kÃryamiti tasyÃrtha÷ / ayamartha÷ / pÆrvamÃse m­titithimullaÇdhyottaramÃse m­titithau atikrÃntaÓrÃddhaæ prÃptakÃlaæ ca ÓrÃddhaæ ceti dvayaæ tatra kÃryam / kvacittrayamapi / yathà ekÃdaÓÃhe Ãdyaæ nirvarttya ÆnamÃsikaæ ca svakÃle k­tvà tato dvitÅyamÃsikaæ traipak«ikaæ ca t­tÅyamÃsikena saha, caturthamÃsikena saha caturthaæ, pa¤camena saha «a«Âham, Æna«ÃïmÃsikaæ ca saptamena saha, a«Âamaæ navamena, daÓamamekÃdaÓena, dvÃdaÓamÆnÃbdikena saheti pÆrvamapyuktam"navamiÓraæ tu «a¬utaram"iti / tasyÃpyayamevÃrtha iti dvitÅyakalpa÷ / atha và dvÃdaÓÃhena dvÃdaÓabhirdinai÷ apavarge t­tÅyà / tÃcadbhirdinairapav­ttÃni dvÃdaÓamÃsikÃni kÃryÃïi / tatrÃÓaucottaradine ekÃdaÓÃhe Ãdyaæ, tatastaduttaradine tÆnÃdyaæ dvitÅyaæ ca, tatastaduttaradine traipÃk«ikaæ t­tÅyaæ ca, tatastaduttare«u tri«u dine«u krameïa caturthapa¤cama«a«ÂhÃni, tata uttaradine tÆna«ÃïmÃsike saptamaæ ca, tatastaduttaradine«u a«ÂamanavamadaÓamaikÃdaÓÃni, tata uttaradine dvÃdaÓamÆnÃbdikaæ ceti dvÃdaÓabhirdinai÷ «o¬aÓa ÓrÃddhÃni k­tvà taduttaradine sapiï¬Åkaraïam / ÓrÃddhacintÃgaïau tu dvÃdaÓÃhamupakramya dvÃdaÓabhirddinairdvÃdaÓa mÃsikÃni ÓrÃddhÃni k­tvà tata÷ pareha'ni sapiï¬Åkaraïamityuktam iti t­tÅyakalpa÷ / #<{MV-S_215}># atha và ekasminneva dine ekÃhe ekÃdaÓÃhe dva / daÓÃhe và dvÃdaÓÃpi mÃsikÃni k­tvà sapiï¬Åkaraïaæ kÃryamiti caturtha÷ kalpa÷ / dvÃdaÓÃpi «o¬aÓÃpÅtyartha÷ / kaïva÷-- navaÓrÃddhaæ mÃsikaæ ca yadyadantaritaæ bhavet / tattaduttarasÃtantryÃdanu«Âheyaæ pracak«ate // iti / ­«yaÓ­Çga÷-- ekoddi«Âe tu samprÃpte yadi vivna÷ grajÃyate / mÃse 'nyasmina tithau tasyÃæ kuryÃdantaritaæ ca yat // antaritaæ mÃsikaæ taduttarasambandhini mÃsi kuryÃditi kÃlÃdarÓe / atra cakÃreïa tanmÃsikasamuccaya÷ / antaritaæ tanmÃsikaæ kuryÃditi nirïayÃm­te / ÃÓaucÃdinà tu mÃsikÃntarÃye ÃÓaucÃnte uttaramÃse m­tatithau và amÃvÃsyÃyÃæ và k­«ïaikÃdaÓryÃæ và anukalpena ÓuklaikÃdaÓyÃmapi veti / uktaæ ca kÃlanirïaye-- ÃÓaucopahatau tu mÃsikavidherÃÓaucakÃlÃtyaya÷ Óasto vottaramÃsi taddinamamÃvÃsyà sitaikÃdaÓÅ / Óuklà vÃpyanukalpato 'tra gaditetyÃdi / etÃni «o¬aÓa ÓrÃddhÃni saævatsarÃdarvÃk dvÃdaÓÃhÃdau sipaï¬Åkaraïe kartavye apak­«ya sapiï¬ÅkaraïÃtpÆrvaæ karttaævyÃni / ÓrÃddhÃni «o¬aÓÃpÃdya vidadhÅta sapiï¬anama / iti laugÃk«ivacanÃt / arvÃk sapiï¬ÅkaraïÃtkuryÃt ÓrÃddhÃni «o¬aÓa / iti paiÂhanisivacanÃcca / sapiï¬ÅkaraïÃt prÃgapak­«ya k­tÃnyapi sapiï¬anottaraæ punastÃni svasvakÃle kartavyÃni / tadÃha-- aÇgirÃ÷: yasya saævatsarÃdarvÃk sapiï¬Åkaraïaæ k­tam / mÃsikaæ codakummaæ ca deyaæ tasyÃpi vatsaram // iti / gÃlavo 'pi-- arvÃk saævatsarÃdyasya sapiï¬Åkaraïaæ k­tam / «o¬aÓÃnÃæ dvirÃv­ttiæ kuryÃdityÃha gautama÷ // iti / atra viÓe«amÃha kÃr«ïÃjini÷-- arvÃgabdÃdyatra yatra sapiï¬Åkaraïaæ k­tam / tadÆrdhvaæ mÃsikÃnÃæ syÃdyathÃkÃlamanu«Âhiti÷ // iti / asyÃrtha÷ / «o¬aÓÃnÃæ madhye yÃni svasvakÃle dvitrÃïi k­tÃni tata÷ sapiï¬ana upasthite tatpÆrvaæ yÃni avaÓi«ÂÃni apak­«ya k­tÃni tÃnyeva puna÷ kuryÃt na tvanyÃni svasvakÃle k­tÃnÅtyartha÷ / #<{MV-S_216}># vivÃhÃdyupasthitau tu sapiï¬ÅkaraïÃtpÆrvamapak­«ya k­tÃnyapi vÆdhdyanantaraæ punarnaiva kÃryÃïÅtyÃha-- kÃtyÃyana÷: nirvartya v­ddhitantraæ tu mÃsikÃni na tantrayet / ayÃtayÃmaæ maraïaæ na bhavetpunarasya tu // iti / v­dhdyatantaraæ mÃsikÃni na kuryÃttadà ayÃtayÃmaæ nÆtanaæ maraïaæ na bhavet / anyathà nÆtanaæ maraïaæ bhavedityartha÷ / pretaÓrÃddhÃni Ói«ÂÃni sapiï¬Åkaraïaæ tathà / apak­«yÃpi kurvÅta kartà nÃndÅmukhaæ dvija÷ // iti ÓÃÂhyÃyaniÓca / sapiï¬Åkaraïottaraæ v­dhdyÃdipÃte tu anumÃsikÃnyapi apakra«ÂavyÃni / sapiï¬ÅkaraïÃdarvÃgapak­«ya k­tÃnyapi / punarapak­«yante v­ddhyuttarani«edhanÃt // iti kÃr«ïÃjinyukte÷ / ata÷ sapiï¬ÅkaraïÃdarvÃk Ærdhvaæ cÃpakar«a÷ siddha÷ / nanu-- pretasaæskÃrakarmÃïi yÃni ÓrÃddhÃni «o¬aÓa / yathÃkÃlaæ tu kÃryÃïi nÃnyathà mucyate tata÷ // iti hÃrÅtavacanÃnnÃpakar«a÷ sidhdyatÅticet, satyam / saævatsarÃnte sapiï¬Åkaraïe apakar«o na / arvÃksapiï¬Åkaraïe tu kena niroddhavyo 'pakar«a iti «o¬aÓaÓrÃddhÃni k­tvaiva sapiï¬Åkaraïaæ saævatsarÃtprÃgapi kartavyamiti / so 'yamÃpatkalpa÷ / yadà prÃksapiï¬ÅkaraïÃt pretaÓrÃddhÃni karoti tadaikoddi«ÂavidhÃnena kuryÃt / yadà tu tadÆrdhvaæ karoti tadÃbdikaæ ÓrÃddhaæ yo yathà karoti pÃrvaïamekoddi«Âaæ và tathà mÃsikÃni kuryÃt / sapiï¬ÅkaraïÃdarvÃk kurvan ÓrÃddhÃni «o¬aÓaæ / ekoddi«ÂavidhÃnena kuryÃtsarvÃïi tÃni tu // sapiï¬ÅkaraïÃdÆrdhvaæ yadà kuryÃttadà puna÷ / pratyabdaæ yo yathà kuryÃttathà kuryÃtsa tÃnyapi // iti smaraïÃditi vij¤ÃneÓvara÷ / tathà saævatsaraparyantaæ pratidinaæ pretodde Óena bhojanaparyÃptÃnnasahita udakumbho deya÷ / padmapurÃïe-- udakumbhaÓca dÃtavyo bhojyabhak«yasamanvita÷ / yÃvadvar«aæ naraÓre«Âha! satilodakapÆrvakam // iti / #<{MV-S_217}># hemÃdrau sm­tisamuccaye-- ekÃdaÓÃhÃtprabh­ti ghaÂastoyÃnnasaæyuta÷ / dine dine pradÃtavyo yÃvatsyÃdvatsara÷ sutai÷ // iti / pÃraskareïa piï¬adÃnamapyatra pÃk«ikamuktam--aharaharannamasmai brÃhmaïÃyodakumbhaæ ca dadyÃtpiï¬amapyeke nip­ïantÅti / asmai pretÃya taduddeÓenetyartha÷ / arvÃksapiï¬Åkaraïe 'pi deya ityÃha-- yÃj¤avalkya÷, (a. 1 ÓrÃ. pra. Ólo. 255) arvÃksapiï¬Åkaraïaæ yasya saævatsarÃdbhavet / tasyÃpyetat sodakumbhaæ dadyÃtsaævatsaraæ dvija÷ // iti / sapiï¬Åkaraïottaraæ mÃsike«viva nÃtra pretaÓabdollekha÷ / asmÃdeva vacanÃdudakumbhasyÃpakar«o nÃstÅti pratÅyate / yattu gobhilaÓrÃddhakalpabhëye skÃndavaco likhitam-- annaæ caiva svaÓattyà tu saÇkhayÃæ k­tvÃbdikasya tu / dÃtavyaæ brÃhmaïebhyastu yadvà tanni«krayaæ ca yat // api ÓrÃddhaÓatairdattairudakumbhaæ vinà narÃ÷ / daridrà du÷khinastÃta! bhramanti ca bhavÃrïave // tato 'pak­«ya dÃtavyaæ pretasyÃpyudakumbhakam / iti udakumbhasyÃpyapakar«akaæ, tattu yÃj¤avalkyavacovirodhÃnnÃpakar«aparaækintu pratidinamudakumbhÃnnadÃnÃÓaktau ekasminnapi dine tÃvanto yathÃsambhavaæ yadà kadÃcidvà vatsaramadhye tÃvanto deyà iti tadartha÷ ÃcÃrasyÃpi tathÃd­«ÂatvÃt / atra kvacitkumbhasyÃnnasÃhityaæ kvacidannasya kumbhasÃhityaæ yadyapi, tathÃpi guïapradhÃnabhÃvÃvivak«ayà idamanname«a kumbha iti p­thageva tyÃga÷ kÃrya÷ / atra ca yadà pretoddeÓenÃnnasya tatsthÃnÅyasya và dravyasya Óraddhayà tyÃga÷ ÓrÃddhamiti vij¤ÃneÓvaroktaæ ÓrÃddhalak«aïaæ, brÃhmaïasvÅkÃraprayanta÷ pitÌnuddiÓya dravyatyÃga÷ ÓrÃddhamiti kalpatarÆktaæ, pitrÃdÅæÓcaturthyantapadairuddiÓya havistyÃga÷ ÓrÃddhamiti ÓÆlapëyuktaæ ca ÓrÃddha lak«aïaæ, tadÃpi etacchrÃddhalak«aïÃkrÃntatvÃdannodakumbhatyÃgo 'pi ÓrÃddharÆpa eva / yattu ÓÆlapÃïinà asya nityaÓrÃddhatvamuktam-- ahanyahani yacchrÃddhaæ tannityamabhidhÅyate / iti bhavi«yapurÃïoktanityaÓrÃddhalak«aïasyÃtrÃpi sattvÃditi, tanna / ahanyahani yaccoditaæ tannityÃmatyabhidhÃnÃdyatrÃvadhidinaviÓe«ÃnupÃdÃnena jÅvanÃvadhi niyojyatvaæ pratÅyate tannityam / #<{MV-S_218}># "kuryÃdaharaha÷ ÓrÃddhaæ"ityatraca tÃd­ÓacodanÃcoditatvÃdbhavati nityatvapratÅti÷ / na tu prak­te / anyathà katipayadinakriyamÃïe 'pi-- aÓvayukk­«ïapak«e 'pi ÓrÃddhaæ kuryÃddinedine / ityÃparapak«ike nityaÓrÃddhatvaprasaÇgÃditi / ÆnamÃsikona«ÃïmÃsikonÃbdikÃni nandÃdi«u na kÃryÃïi / gÃrgya÷-- nandÃyÃæ bhÃrgavadine caturdaÓyÃæ tripu«kare / ÆnaÓrÃddhaæ na kurvÅta g­hÅ putradhanak«ayÃt // marÅcirapi-- dvipu«kare ca nandÃsu sinÅbÃlyÃæ bh­gorddine / caturdaÓyÃæ ca nonÃni k­ttikÃsu tripu«kare // iti / tripu«karaæ ca tripÃnnak«atraæ bhadrà tithirgurubhaumaravivÃrÃïÃmanyatamasya melane bhavati / dvayormelane dvipu«karam / ratnamÃlÃyÃm-- vi«amacaraïaæ dhi«ïyaæ bhadrÃtithiryadi jÃyate suragururavik«mÃputrÃïÃæ kathaæ cana vÃsare / munibhirudita÷ so 'yaæ tripu«karasaæj¤aka÷ // iti / tripÃdbhaæ cettithirbhadrà bhaumejyaravibhi÷ saha / tadà tripu«karo yogo dvayoryogo dvipu«kara÷ // iti / dvitÅyÃsaptamÅdvÃdaÓÅnÃæ bhadrÃtithÅnÃæ punarvasÆttarÃphÃlgunÅviÓÃkhottarëìhÃpÆrvÃbhÃdrapadanak«atrÃïÃæ bhÃnubhaumaÓanaiÓcarÃïÃæ ca melane tripu«karaæ dbimelane dvipu«karam / nandÃ÷ pratipat«a«ÂhyekÃdaÓya÷ / Óe«aæ prasiddham / iti mÃsikÃnÃæ kÃlanirïaya÷ / atha pretakriyÃsu vihitani«iddhakÃlÃ÷ / gÃrgya÷-- pratyak«aÓavasaæskÃre dinaæ naiva viÓodhayet / ÃÓaucamadhye kriyate puna÷saæskÃrakarma cet // ÓodhanÅyaæ dinaæ tatra yathÃsambhavameva tu / ÃÓaucaviniv­ttau tu puna÷saæskriyate m­ta÷ // saæÓodhyaiva dinaæ grÃhyamÆrdhvaæ saævatsarÃdyadi / pretakÃryÃïi kurvÅta Óre«Âhaæ tatrottarÃyaïam // k­«ïapak«aÓca tatrÃpi varjayettu dinak«ayam / #<{MV-S_219}># pretaÓrÃddhaæ prak­tya gÃrgya÷-- nandÃyÃæ bhÃrgavadine caturdaÓyÃæ tripu«kare / tatra ÓrÃddhaæ na kurvÅta g­hÅ putradhanak«ayÃt // marÅci÷-- ekÃdaÓyÃæ tu nandÃyÃæ sinÅvÃlyÃæ bh­gordine / nabhasyasya caturdaÓyÃæ k­ttikÃsu tripu«kare // ÓrÃddhaæ na kurvÅtetyanu«aÇga÷ / pretakriyÃmeva prak­tya-- bhÃrate: nak«atre tu na kurvÅta yasmin jÃto bhavennara÷ / na prau«Âhapadayo÷ kÃræyaæ tathÃgneye ca bhÃrata! // dÃruïe«u ca sarve«u pratyarau ca vivarjayet / jyauti«e yÃni coktÃni tÃni yatnena varjayet // uktÃni varjyatvenetiÓe«a÷ / dÃruïÃni-- dÃruïaæ coragaæ raudramaindraæ nair­tameva ca / ityuktÃni / gratyari÷ = pa¤camatÃrà / jyoti÷ parÃÓara÷-- sÃdhÃraïadhruvogre maitre no Óasyate manu«yÃïÃm / pretakriyà katha¤cittripu«kare yamaladhi«ïaïe ca // sÃdhÃraïe k­ttikÃviÓÃkhe / dhruvÃïi = uttarÃtrayaæ rohiïÅ ca / ugrÃïi = pÆrvÃtrayaæ bharaïÅ maghà ca / maitramanurÃdhà / yamaladhi«ïyaæ = dhani«Âhà / kaÓyapa÷-- bharaïyÃrdrà tathÃÓle«Ã mÆlatricaraïÃni ca / pretak­tye 'tidu«ÂÃni dhani«ÂhÃdyaæ ca pa¤cakam // varÃhapurÃïe-- caturthëÂamage candre dvÃdaÓe ca vivarjayet / pretak­tyaæ vyatÅpÃte vaidh­tau paridhe tathà // karaïe vi«Âisaæj¤e ca ÓanaiÓcaradine tathà / trayodaÓyÃæ viÓe«eïa janmatÃrÃtraye 'pi ca // janmatÃrÃtrayam = ÃdyadaÓamaikoneviæÓÃni / nandÃyÃæ bhÃrgavadine trayodaÓyÃæ trijanmani / atra ÓrÃddhaæ na kurvÅta putradÃrathanak«ayÃt // ityÃdayaÓca ni«edhÃ÷ pretakriyÃtirikte na pravartante / pretaÓrÃddhe«vapi sÃvakÃÓe«u na pravartante / niravakÃÓe«u svakÃle 'nu«ÂhÅyamÃne«u pravartante / #<{MV-S_220}># tadÃha gobhila÷-- nandÃyÃæ ÓukravÃre«u caturdaÓyÃæ trijanmasu / ekÃdaÓÃhaprabh­ti naikoddi«Âaæ ni«idhyate // vaijavÃpa÷-- yugamanvÃdisaÇkrÃntidarÓe pretakriyà yadi / daivÃdÃpatità tatra nak«atrÃdi na Óodhayet // iti pretakriyÃvihitani«iddhakÃlÃ÷ / ## tatra yajamÃnapretayoranÃhitÃgnitve saævatsarÃnto mukhya÷ / upasthitav­ddhipÆrvakÃlo và / tathÃca-- bhavi«yapurÃïe: sapiï¬Åkaraïaæ kuryÃdyajamÃno hyanagnimÃn / anÃhitÃgne÷ pretasya pÆrïe 'bde bharatar«abha! // tathà pulastyo 'pi-- niragni÷ sahapiï¬atvaæ piturmÃtuÓca dharmata÷ / pÆrïe saævatsare kuryÃdv­ddhirvà yadaharbhavet // atra hi karturuddeÓyasya niragnitve nimitte kÃlo niyamyate tasyaiva karmÃÇgatvena vidhÅyamÃnatvÃt / yattu kÃle karma vidhÅyate na karmaïi kÃla itinyÃyavidvacanaæ tadanupÃdeyatvÃbhiprÃyam / na punaravidheyatvaparam / tathÃtve hi kÃlasyÃÇgatvameva na syÃdavidhÅyamÃnatvÃt / na hyavidhÅyamÃnamaÇgaæ bhavatÅti / atra hi pÆrïa iti var«asamÃptyuttaradina ityartha÷ / tathÃcoÓanÃ-- pitu÷ sapiï¬Åkaraïaæ vÃr«ike m­tavÃsare / ÃdhÃnÃdyupasamprÃptÃvetatprÃgapi vatsarÃt // nÃgararavaï¬e 'pi-- pitu÷ sapiï¬Åkaraïaæ vatsarÃdÆrdhata÷ sthitam / v­ddhirÃgÃmikÅ cetsyÃttadarvÃgapi kÃrayet // yacca paiÂhÅnasinà vatsarÃnte sapiï¬Åkaraïamityuktam / tatrÃpi sati saptamyeva na tu daÓÃnte paÂa itivadvÃcakatvaæ pÆrvodÃh­tavÃkyavirodhÃt / yacca sm­tyarthasÃre dvÃdaÓamÃsopÃntyadine ÆnÃbdikaæ taduttaradine sapiï¬Åkaraïaæ taduttaradine m­tÃharÆpe prathamÃbdikamiti, tadetat"vÃr«ike m­tavÃsara"itivacanavirodhÃdupek«aïÅyama / eva¤ca sati ekoddi«ÂapradhÃnakatvena madhyÃhne sapiï¬anaæ vidhÃya pÃrvaïapradhÃnakatvena vÃparÃhïe sapiï¬anaæ k­tvà sambhave 'parÃhïa eva gauïakÃlarÆpasÃyÃhne và sÃævatsarikaæ kÃryaæ na tu lopastasya / #<{MV-S_221}># kecittu m­tÃhadine sapiï¬ane Ãbdikalopa eva mukhyakÃlasyÃbhÃvÃt, Óe«abhojanaæ vinà sapiï¬ÅkaraïaÓrÃddhÃparisamÃpte ÓrÃddhÃntarÃrambhasyÃnucitatvÃcceti vadanti / tanna / nahi gauïakÃle 'nu«ÂhÃnaæ ni«iddhamapi tu mukhyakÃle 'nadhik­tasya gauïakÃle / na ca prak­te mukhyakÃle 'nadhikÃrapratipÃdakaæ ki¤cidasti / yacca Óe«abhojanaæ vinà karmÃsamÃpterna karmÃntarÃrambha iti / tanna / visarjanenaiva prayogasya parisamÃptatvÃt / taduttaraæ ca rÃgata÷ prÃpte bhojane pratipattimÃkÃÇk«amÃïasya Óe«asya niyamo na tu Óe«abhojanaæ ÓrÃddhÃÇgam / bhavadvÃtadvi, na rÃtrigatabrahmacaryÃdivatprayogabahirbhÆtamevÃÇgaæ tacca pratyÃbdikenÃvaÓyakartavyatayà vihitena vyavahitaæ sadÃbdikaÓrÃddhÃÇgakaÓe«abhojanena saha tantreïaikasmin dine daivavaÓÃpannÃnekavÃr«ikaÓe«abhojanamivÃnu«ÂhÃtuæ Óakyamiti na ki¤cidanupapannam / v­ddhirabhyudaya÷ / bhrÃtà và bhrÃt­putro và sapiï¬a÷ Ói«ya eva và / sahapiï¬akriyÃæ k­tvà kuryÃdabhyudayaæ tata÷ // iti laghuhÃrÅtokta÷ / gomilo 'pi yadaharvà v­ddhirÃpadyate iti v­ddhirvà yadaha÷ syÃditi / atra v­dhdyaha÷ sannihitaæ dinÃntarapamucyate / anyathà tasminneva dine sapiï¬ÅkaraïÃpatti÷ / tacca viruddham / sapiï¬Åkaraïasya madhyÃhnakÃlatvÃt v­ddhiÓrÃddhasya ca prÃta÷ kÃlikatvÃt / spa«Âaæ coktam-- nÃgarakhaï¬e: pitu÷ Óapiï¬Åkaraïaæ vatsarÃdÆrdhvata÷ sthitam / v­ddhirÃgÃminÅ cetsyÃt tadarvÃgapi kÃrayet // upalak«aïaæ caitannÃndÅnimittasya karmamÃtrasya / tathà ca-- ÓÃÂhyÃyani÷: pretaÓrÃddhÃni sarvÃïi sapiï¬Åkaraïaæ tathà / apak­«yÃpi kurvÅta karttÃæ nÃndÅmukhaæ dvija÷ // iti / ayaæ cÃpakar«a÷ sapiï¬anaæ vinà pitrÃdÅnÃæ pÃrvaïÃrhapit­tvaprÃptyabhÃvena nÃndÅÓrÃddhasya kartumaÓakyatvÃt j¤eyo na tu vÃcanika iti kecit / apare tu na hyad­«ÂÃrthe hetunà prayojanam / na hyapakar«e devatÃsambhava÷ prayojaka÷ kintu vidhi÷ / devatÃyà abhÃve tu jÅvatpit­kasyeva karmalopa eva yukta÷ / devatÃnurodhenaivÃpakar«e tÅrthaÓrÃddhÃdyanurodhenÃpakar«Ãpatte÷ / tasmÃdvacanÃdevÃpakar«a÷ / #<{MV-S_222}># ki¤cÃhitÃgnairdaihitrasya vidyamÃne 'pi niragnau mÃtule pÃrvaïÃnuroghena mÃtÃmahasapiï¬Åkaraïaæ prÃpnuyÃddauhitrÃnurodhena và mÃtulasya gauïakÃle 'nu«ÂhÃnaprasaÇga÷,"na pÃrvaïaæ nÃbhyudayam"iti p­thakvacanavaiyarthyÃpatteÓca / abhyudayaÓca avaÓyakartavyo na kÃmya÷ / tasya sapiï¬ÅkaraïÃnapakar«e 'pi p­thakkartuæ ÓakyatvÃt / sÃgne÷ pretasya niragnikartt­kasapiï¬ÅkaraïakÃlamÃha-- laghuhÃrÅta÷: anagnistu yadà vÅra! bhavetkuryÃttadà g­hÅ / pretaÓcedagnimÃæstasya tripak«e vai sapiï¬anam // g­hÅ = karttà / sumanturapi- pretaÓcedÃhitÃgni÷ syÃtkarttÃnagniryadà bhavet / sapiï¬Åkaraïaæ kÃryaæ tadà pak«e t­tÅyake // atra ca "tripak«e vai sapiï¬anam' ityatra t­tÅyasya pak«asyÃdhikaraïa toktà saptamÅÓravaïÃt / na cÃstu saptamÅ paraæ tu satisaptamÅ sÃ, evaæ ca mÃsikÃbdikÃdiÓrÃddhavanm­tatithisajÃtÅyÃyÃæ tithau sapiï¬Åkaraïa miti vÃcyam / "upapadavibhakte÷ kÃrakavibhaktirbalÅyasÅ"itinyÃyÃtsa tisaptamÅto 'dhikaraïasaptamyà eva balÅyastvÃtpÆraïÃrthakapratyayabalà hvitÅyapak«asyaiva lÃbhÃt / na ca"pÆrïe saævatsare «aïmÃse tripak«e yadaharvà v­ddhirÃpadyate"iti gobhilavÃkye saævatsara iva «aïmÃsatripak«ayorapi pÆrïa ityanu«aÇgeïÃnvayÃttaduttaradinasyaiva grahaïamiti vÃcyam / pramÃïÃbhÃvena"mÃsaæ darÓapauïarmÃsÃbhyÃmi«ÂvopavasÃdbhiÓcaranti"ityatra mÃsasyopasatsvivÃtra pÆrïa ityasya «aïmÃsatripak«ayorananu«aÇgÃt / tena sampÆrïasya t­tÅyasyÃdhikaraïatvamiti / hemÃdristu pak«atraye pÆrïa iti vadannapi t­tÅyapak«asampÆrttidinasyaivÃdhikaraïatvamÃha saptamÅsvÃrasyÃt na tu taduttaradinasyeti / kartu÷ sÃgnitve-- sumantu÷: yajamÃno 'gnimÃn rÃjan! pretaÓcÃnagnimÃn bhavet / dvÃhaÓÃhe bhavetkÃryaæ sapiï¬Åkaraïaæ sutai÷ // kÃtyÃyana÷-- ekÃdaÓÃhaæ nirvarttya arvÃgdarÓÃdyathÃvidhi / prakurvÅtÃgnimÃn vipro mÃtÃpitro÷ sapiï¬anam // iti / atrÃrvÃkdarÓÃdityuktÃvapi"ekÃdaÓÃhe dvÃdaÓÃhe vÃ"ityÃdi baudhÃyanÃdyuktavihitakÃla eva kartavyaæ, tadabÃdhenaivopapattau bÃdhÃyogÃt svatantrakÃlakalpanÃprasaÇgÃcca / #<{MV-S_223}># hemÃdristu svatantraæ kÃlÃntaramityÃha / yattu-- yà tu pÆrvamamÃvÃsyà m­tÃhÃddaÓamÅ bhavet / sapiï¬Åkaraïaæ tatyÃæ kuryÃdeva suto 'gnimÃn // iti jÃbÃlivacanaæ tat maraïadinÃvadhikadaÓamadinaparam / evaæcaikÃdaÓaæ dinamuktaæ bhavati / yadà ca darÓo ddhÃviæÓatidinÃdÆrdhvaæ bhavati tadÃÓaucÃtparato dvÃdaÓasu divase«u «o¬aÓaÓrÃddhÃni k­tvà trayodaÓadivase sapiï¬Åkaraïaæ kÃryam / sapim¬Åkaraïaæ prak­tya-- mÃsikÃrthavat dvÃdaÓÃhaæ ÓrÃddhaæ k­tvà trayodaÓe 'hni và kuryÃt / iti vi«ïÆkte÷ / asyÃrtha÷ / mÃsikÃnÃmartha÷ prayojanaæ pretabhÃvaniv­ttistadvacchrÃddham / gaïÃbhiprÃyamekavacanam / tatronamÃsikatraipak«ikona«ÃïmÃsikÃni prathamadvitÅya«a«ÂhadvÃdaÓÃdivase«u kÃryÃïi divasasya mÃsa tthÃnÅyatvÃt / ata evÃgre"saævatsarÃbhyantare yadyadhikamÃsako bhavettadà mÃsikÃrthaæ dinamekaæ vardhayet"iti tenaivoktam dvÃdaÓÃhaæ trayodaÓa iti cÃÓaucottaradinamÃrabhyaiva"parato daÓarÃtrasya"iti jÃvÃlokte÷ / atra dahÃrÃtragrahaïaæ tattadÃÓaucopalak«aïam / tatà sÃgninà pravasitena vicchinnÃgninà và pÃrvaïaÓrÃddhÃnurodhenÃpi apakar«a÷ kÃrya÷ / tathà ca-- hemÃdrau prajÃpati÷: nÃsapiï¬yÃgnimÃn putra÷ pit­yaj¤aæ samÃcaret / na pÃrvaïaæ nÃbhyudayaæ kurvanna labhate phalam // ityavaÓyakartavyÃbhyudayasÃhacataryeïa pÃveïasyoktatvÃt / arvÃk darÓÃditidarÓopÃdÃnÃddarÓasambandhipit­yaj¤avatpÃrvaïasyÃpi grahaïÃcca / etacca yanmate piï¬apit­yaj¤animittaæ sapiï¬ÅkaraïÃpakar«aïaæ tanmate 'pi pituriva mÃturapi kÃryam / ekatvaæ sà gatà bharttu÷ piï¬e gotre ca sÆtake / patnÅ patipitÌïÃæ tu tasmÃttadgotrabhÃginÅ // sapiï¬ÅkaraïÃdÆrdhvaæ yatpit­bhya÷ pradÅyate / sarve«vaæÓaharà yÃtà iti dharme«u niÓcaya÷ // iti yaj¤apÃrÓvabaudhÃyanavacanÃbhyÃæ pit­piï¬e tasyà aæÓabhÃgitvÃt / na caivaæ tasyà uddeÓyatvÃpattiriti vÃcyam / ekamÆrttitvamÃyÃti sapiï¬Åkaraïe k­te / iti vacanena sapatnÅkatvenÃnuddeÓe 'pi bhartt­piï¬ÃæÓopabhogokte÷ / anyathà mÃtÃmahena saha sapiï¬ane mÃtÃmahapiï¬abhokt­tvaæ na syÃt / na hi saduhit­ketimÃtÃmahÃnÃmuddeÓa÷ pramÃïÃbhÃvÃt / #<{MV-S_224}># tasmÃtsÃgninà kartrà ÃÓaucottaraæ dvÃdaÓasu divase«u mÃsikÃni k­tvà trayodaÓe 'hni maraïadinÃdÃrabya và dvÃdaÓe dine ekÃdaÓe 'hani eva và darÓapÃte tatraiva sapiï¬anaæ kÃryam / atra ca pramÃdÃdakaraïe tripak«Ãdi«u vihite«u kÃle«u kÃryam / tathÃca-- gobhila÷: dvÃdaÓÃhÃdikÃle«u pramÃdÃdananu«Âhitam / sapiï¬Åkaraïaæ kuryÃtkÃle«ÆttarabhÃvi«u // idaæ ca sÃgnikasyaiva / tasyaiva dvÃdaÓÃhÃdÅnÃæ mukhyatvÃt tadagrimÃïÃmanukalpatvena vidhÃnamuktaæ na tu niragnikasya / tasya var«Ãntasyaiva mukhyatvÃt, na ca taduttaraæ vihita÷ kÃlo 'stÅti / bhÃvi«yapurÃïe--- dvÃdaÓe 'hani «a«Âhe và tripak«e và trimÃsi và / ekÃdaÓe 'pi và mÃsi mÃÇgalyasyÃpyupasthitau // atra «a«Âhe vetyatra mÃsÅti sambadhyate / tathà ca-- baudhÃyana÷--atha saævatsare pÆrïe sapiï¬Åkaraïaæ tripak«e t­tÅyamÃsi «a«Âhe vaikÃdaÓe và dvÃdaÓÃhe veti / atrÃpi pÆrvoktayuttyÃdhikaraïatve siddhe yadatÅte «a«Âhe mÃsÅti kasyacidvyÃkhyÃnaæ tatra mÆlaæ m­gyam / kÃlÃntaramÃha-- paiÂhÅnasi÷, saævatsarÃnte visarjanaæ navamamÃsyamityeke / vi«ïurapi-- mÃsikÃrthavat dvÃdaÓÃhaæ ÓrÃddhaæ k­tvà trayodaÓe 'hni và kuryÃta / vyÃghra÷ sÃdhÃraïyenaiva dvÃdaÓÃhaprÃÓastyamÃha-- ÃnantyÃtkuladharmÃïÃæ puæsÃæ caivÃyu«a÷ k«ayÃt / asthiteÓca ÓarÅrasya dvÃdaÓÃha÷ praÓasyate // kuladharmÃïÃæ = kulÃcÃrÃnniyatakÃlikÃnÃæ v­ddhiÓrÃddhavatÃæ cƬÃdyanu«ÂhÃnÃnÃm / asthitiÓca rÃjopadravÃdinà deÓatyÃgasambhÃvanÃrÆpà rogÃdinà karmÃsÃmarthyarÆpà và / prÃÓastyaæ ca mukhyakÃlÃnu«Âhiteneva tasmin kÃle 'nu«ÂhitenÃpyanena pretatva niv­ttirbhavatÅti / dvÃdaÓÃhaÓca dvÃdaÓa¤ca tadahaÓcetivyutpattyà dvÃdaÓaæ dinaæ tacca m­tadinÃvadhikameva / dvÃdaÓÃnÃmahnÃæ saÇghÃto dvÃdaÓÃha÷ «o¬aÓaÓrÃddhÃpakar«aka÷ kÃla÷ sa cÃbhyudayarÆpa iti ÓÆlapÃïi÷ / nanu kathamasya praÓastatvaæ sapiï¬Åkaraïaæ hi pit­tvaprÃptyarthaæ na ca dvÃdaÓÃhe k­taæ kevalaæ tatpit­tvÃpÃdakaæ bhavati / yato-- vi«ïudharmottare: k­te sapiï¬Åkaraïe nara÷ saævatsarÃtparam / #<{MV-S_225}># pretadehaæ parityajya bhogadehaæ prapadyate // iti / agnipurÃïe 'pi-- arvÃk saævatsarÃdyasya sapiï¬Åkaraïaæ bhavet / pretatvamapi tasyÃpi j¤eyaæ saævatsaraæ n­pa! // iti / ata÷ pÆrvaæ k­te 'pi sapiï¬ane vatsarÃnta eva pretatvaniv­tte÷ kathamasya praÓastatbamiticet, «o¬aÓaÓrÃddhÃnyak­tvà k­te sapiï¬ane na pit­tvaprÃptirityetatparamidaæ vacanadvayam / ÓrÃddhÃni «o¬aÓÃdattvà naiva kuryÃtsipaï¬anam / ityanenakavÃkyatvÃt / asmÃdeva vacanÃt«e ¬aÓaÓrÃddhÃnyapakra«ÂavyÃnÅtyapyuktaæ bhavati / kathamanyathà «Å¬aÓaÓrÃddhÃnÃmapakar«ÃbhÃve tatsÃcyapretatvaniv­tterabhÃvena k­taæ sapiï¬ÅkaraïaÓrÃddhamapyarthavatsyÃt / nanu «o¬aÓaÓrÃddhÃnyapak­«ya k­te sapiï¬ana pretatvaniv­tterjÃtatvÃtpunarmÃsikodakumbhaÓrÃddhaæ na syÃt / satyam / yadi-- yasya saævatsarÃdarvÃk sapiï¬Åkaraïaæ bhavet / mÃsikaæ codakumbhaæ ca deyaæ tasyÃpi vatsaram // itilaugÃk«ivacanaæ na syÃt / tasmÃdvacanÃdeva punarÃv­ttiriti / kecittu v­ddhinimittaæ vinÃpak­«Âe sapiï¬ane saævatsarÃnta eva pretatvaniv­tti÷ / v­ddhinimittaæ tvapakar«aïe sapiï¬anottaramevÃvyavadhÃnena pretatvaniv­tti÷ / ata eva"arvÃksaævatsarÃdv­ddhau"ityanena sapiï¬anÃpakar«amabhidhà yÃha-- ÓÃttÃtapa÷: na p­thakpiï¬adÃnaæ ca tasmÃdÆrdhvaæ vidhÅyate / pretÃnÃmiha sarve«Ãæ ye mantraiÓca niyojitÃ÷ // pretatvÃcceha nistÅrïÃ÷ prÃptà pit­gaïaæ tu te // iti / yadi vÃÓavatyà gauïekÃle 'nu«ÂhÃna daivÃttaduttaraæ v­ddhyÃdyÃpadyeta tadà v­ddhikÃlaæ prÃpya pretatvaparihÃro bhavati tasya vatsarÃntakÃlatulyatvÃditi vadanti / atredaæ pratibhÃti / kathamasya vatsarÃntakÃlatulyatvamiti / yadi cÃhitÃgnerdvÃdaÓÃhasyeva mukhyatvena pretatvaniv­ttiphalakasya sapiï¬anasyÃtra vihitatvÃditi, tadà vihitatvaæ gauïasyÃpyastyeva / mukhyakÃlaÓca na svarÆpeïa prayojaka÷ anyathà vatsarÃnte sapiï¬anÃbhÃve 'pi pretatvaniv­tti÷ syÃdeva tasmÃnmakhyakÃle 'nu«Âhitameva sapiï¬anaæ pretatvanivartakaæ vÃcyam / evaæ sati vihitasyÃnarthakatvÃnupapattyà vihitakÃle 'nu«Âhitameva pretatvanivartakamityastu k­taæ mukhyatvenota / #<{MV-S_226}># tasmÃt«o¬aÓaÓrÃddhasahitaæ sapiï¬ÅkaraïamÃtraæ pretatvanivartakaæ na mukhyakÃlasahitamiti / kecittu sarve«Ãmapi kÃlÃnÃhitÃgniæ prati mukhyatvena dvÃdaÓÃdikÃle«u k­taæ sapiï¬anaæ v­ddhipÆrvaæ k­tamiva pretatvanivartakamiti / te ca kÃlÃ÷ / tatra tÃvat caturviæÓatimate-- sapiï¬Åkaraïaæ cÃbde sampÆrïe 'bhyudaye 'pi và / dvÃdaÓÃhe tu ke«Ã¤cinmataæ caikÃdaÓe tathà // iti / kecittu idaæ sakalasÃdhÃraïamukhyakÃlasaÇgrÃhakaæ na tu niragnerekÃdaÓÃhÃdipratipÃdakam / anyathà sÃgnerapi saævatsarÃntakÃlasÃdhakaæ syÃt / evaæ ca"yà tupÆrvamamÃvÃsyÃ"ityÃdivÃkyaistÃæstÃn prati prÃprÃneva kÃlÃn vidadhannÃpÆrvaÓrutimÆlamityÃhu÷ / parÃÓaramÃdhavÅye bhavi«ye: sapiï¬Åkaraïaæ kuryÃdyajamÃnastvanagnimÃn / anÃhitÃgne÷ pretasya pÆrïe 'bde bharatar«abha! // dvÃdaÓe 'hani «a«Âhe và tripak«e và trimÃsi và / ekÃdaÓe 'pi và mÃsi mÃÇgalyasyÃpyupasthitau // iti / ete ca sarve mukhyÃ÷ / e«u dvÃdaÓÃha÷ praÓasta÷ / ÃnantyÃdivacanÃt / anyatrecchayà vikalpa iti mÃdhava÷ / anye tu vatsarÃnto mukhyastatsannihita ekÃdaÓo mÃso jaghanya÷ / evamanye viprak­«Âà yathÃpÆrvaæ jaghanyà iti / yadà ca sapiï¬ÅkaraïÃrthaæ «o¬aÓaÓrÃddhÃnyapak­«yante tadà m­tatithisajÃtÅyÃyÃæ tithau kÃryÃïi / ekasyÃpi mukhyakÃlalÃbhÃt / asambhave tu sapiï¬anadine eva nimitte sannidhÃnÃt / atha và sati kÃlavyavadhÃne prÃgudÃh­tavi«ïuvÃkyÃt dvÃdaÓasu divase«u «o¬aÓaÓrÃddhÃni vidadhyÃditi / ÓÆdrÃïÃæ tu dvÃdaÓÃha eva sapiï¬anam / tathÃca-- vi«ïu÷, mantravarjaæ hi ÓÆdrÃïÃæ dvÃdaÓe 'hnÅti / na ca kÃtyÃyanena-- sarve«Ãmeva varïÃnÃæ sÆtakÃnte sapiï¬anam / iti vidhÃnÃnmÃsaæ ÓÆdrasyÃÓaucasattvÃdavayavapiï¬asya daÓamasya taæ prati sÆtakÃnte vihitatvÃt kathaæ dvÃdaÓÃhe ÓÆdrasya sapiï¬anamitivÃcyam / sarve«Ãmeva varïÃnÃæ daÓÃhaæ sÆtakaæ bhavet / ityetatpak«amÃÓritya và sacchÆdrasya darÓaÓrÃddhÃnurodhena ekÃdaÓÃhavidhivadvacanabalÃtsÆtakaniv­ttimabhyupetya và vacanÃt sÆtakamadhya eva và kÃryamiti na do«a÷ / #<{MV-S_227}># vastuto dvÃdaÓÃhapadaæ na maraïadinÃdÃrabhya dvÃdaÓÃhaparaæ kintu sÆtakÃntadivasÃdÆrdhvaæ dvijÃtivat dvÃdaÓasu divase«u dvÃdaÓa mÃsikÃni k­tvà dvÃdaÓÃha eva sapiï¬anaæ kÃryaæ na tu dvijà tivattrayodaÓÃhe / ata eva tatroktam--yadyadhimÃsastadà trayodaÓe dina iti / etena yatki¤cicchrÃddhav­ddhirna dinav­ddhiriti tadapi parÃstam / deÓÃntarasthite tu putre itiviÓe«a÷ / tatra ÓÃtÃtapa÷-- deÓÃntaragatÃnÃæ ca putrÃïÃæ ca kathaæ bhavet / Órutvà tu vapanaæ kÃryaæ daÓÃhaæ tu tilodakam // tata÷ sapiï¬Åkaraïaæ kuryÃdekÃdaÓe 'hani / var«ÃntakÃlÃtikrame kÃlÃntaramukte mÃdhavÅye-- ­«yaÓ­Çga÷: sapiï¬Åkaraïaæ ÓrÃddhamuktakÃle na cet k­tam / raudrahaste ca rohiïyÃæ maitrabhe và samÃcaret // etacca nak«atrÃdyanusÃreïa v­dhdyÃdyupasthitau vihitakÃlÃntarÃlÃbhe 'pi dra«Âavyam / iti sapiï¬anakÃla÷ / atha sÃmÃnyaÓrÃddhatithinirïaya÷ / ÓrÃddhaæ ca trividhaæ pÃrvaïamekoddi«Âaæ daivikaæ ca / tatra kaïva÷-- ekamuddiÓya yacchrÃddhamekoddi«Âaæ prakÅrttitam / trÅnuddiÓya tu yattaddhi pÃrvaïaæ munayo vidu÷ // pÃraskara÷-- devÃnuddiÓya kriyate yattaddaivikamucyate / tannityaÓrÃddhavatkuryÃddvÃdaÓyÃdi«u yatnata÷ // tatra yasyÃæ tithau pÃrvaïaÓrÃddhaæ vihitaæ sà yadi dinadvayasambandhinÅbhavettadà yasminpÆrvasminparasminvà dine 'parÃhïavyÃpinÅ tasmin dine pÃrvaïamanu«Âheyam / karmaïo yasya ya÷ kÃlastatkÃlavyÃpinÅ tithi÷ / tayà karmÃïi kurvÅta hrÃsav­ddhÅ na kÃraïam // iti yÃj¤avalkyavacanÃt / madhyÃhnavyÃpinÅ yà syÃtsaikoddi«Âe tithir bhavet / aparÃÇïavyÃpinÅ yà pÃrvaïe sà tithirbhavet // iti gautamavacanÃcca / yadà pÆrvedyuraparÃhïavyÃpinÅ tadà pÆrvaiva, grÃhyà / #<{MV-S_228}># tathÃcamanu÷-- yasyÃmastaæ raviryÃti pitarastÃmupÃsate / sà pit­bhyo yato dattà hyaparÃhïa÷ svayaæbhuvà // yasyÃmaparÃhïasambandhinyÃæ ravirastaæ yÃti sà pit­kÃrye praÓaste tyartha÷ / tathà ca hÃrÅta÷-- aparÃhïa÷ pitÌïÃæ tu yÃparÃhïÃnuyÃyinÅ / sà grÃhyà pit­kÃrye tu na pÆrvÃstÃnuyÃyinÅ // astÃnuyÃyinÅ = astamÃtrÃnuyÃyinÅ / tathà ca yÃparÃhïavyÃpinyastÃnuyÃyinÅ sà pit­kÃrye grÃhyetyartha÷ / yadà tu dinadvaye 'pi nÃparÃhïavyà pinÅ tadÃpi pÆrvaiva grÃhyà / tathÃca-- b­ddhayÃj¤avalkya÷: devakÃrye tithirj¤eyà yasyÃmabhyudito ravi÷ / pit­kÃrye tithirj¤eyà yasyÃmastamito ravi÷ // ÓivarahasyasaurapurÃïayo÷-- prÃya÷ prÃnta upo«yà hi tithirdaivaphalepsubhi÷ / mÆlaæ hi pit­t­ptyarthaæ paitraæ coktaæ mahar«ibhi÷ // mÃradoyapurÃïe-- tithe÷ prÃntaæ surÃkhyaæ hi upo«yaæ kavayo vidu÷ / pitryaæ mÆlaæ tithe÷ proktaæ ÓÃstraj¤ai÷ kÃlakovidai÷ // pitrye 'stamayavelÃyÃæ sp­«Âà pÆrïà nigadyate / na tatraudayikÅ grÃhyà daive hyaudayikÅ tithi÷ // gobhila÷-- sÃyÃhnavyÃpinÅ yà tu pÃrvaïe sà uhÃh­tà / sÃyÃhnavyÃpità ca trimuhÆrtÃnyÆnÃyà eva bhavati / vaudhÃyano 'pi-- udite daivataæ bhÃnau pitryaæ cÃstamite ravau / dvimuhÆrtaæ trirahnaÓca sà tithirhavyakavyayo÷ // bhÃnÃvudite sati yad dvimuhÆrtaæ muhÆrtadvayaæ taddaivataæ = daivakarmayogyam / astamite astaæ gantumÃrabdhe bhÃnau astamayÃtpÆrvaæ yat trimuhÆrtaæ tatpitryaæ = pitryakarmayogyam / tasmÃttadvarttinÅ ti thirhavyakavyayorgrÃhyetyartha÷ / dinadvaye 'pi vai«amyeïÃparÃhïaikadeÓavyÃptau tadÃdhikyavatÅ grÃhyà "aïurapi viÓe«o 'dhyavasÃyakara' iti nyÃyÃt / #<{MV-S_229}># dinadvaye 'pi sÃmyenÃparÃhïaikadeÓavyÃptiÓca ÓrÃddhÃÇgatitherv­dhdyà k«ayeïa sÃmyena và bhavati, tatra kasmindine pÃrvaïamitisaæÓaye-- kharvodarpastathà hiæsà trividhaæ tithilak«aïam / sarvadarpau parau pÆjyau hiæsà syÃtpÆrvakÃlikÅ // iti vyÃghrapacanÃnnirïaya÷ / kharva÷ = sÃmyavÃæstithi÷, darpo v­ddhistadvÃæstithi÷, hiæsà k«ayastadvÃniti trividhaæ tithilak«aïaæ tithisvarÆpam / atra sarvatvÃdÅnÃæ grÃhyatithigatatvaæ kharvadarpayo÷ parayorhisÃyÃÓca pÆrvasyà grÃhyatvÃbhidhÃnÃt / sà ca tulyakÃlaikadeÓabyÃptirgrÃhyatitherv­ddhik«ayasÃmyairitthaæbhavati samarÃtrindivasamaye yadà viæÓatighaÂÅparimità pÆrvatithir bhavati dvÃviæÓatighaÂÅparimità cottaratithistadà dinadvaye 'pi sÃmyena ghaÂÅcatu«ÂayaparimitÃparÃhïaikadeÓavyÃptirbhavati / grÃhyatithiÓca ghaÂÅdvayena vardhate / yadà ca dvÃviæÓatighaÂÅparimità pÆrvatithirviæÓatighaÂÅparimità cottaratithistadÃpi sÃmyena ghaÂÅdbayarÆpÃparÃhïaikadeÓavyÃptirbhavati tithaiÓca ghaÂÅdvayena k«Åyate / yadà ca pÆrvottaradinayo÷ pÆrvottare tithÅ ekaviæÓatighaÂÅparamite stastadÃpi sÃmyenaiva ghaÂÅtrayaparimitÃparÃhïaikadeÓavyÃptirbhavati tithiÓca sÃmyamupaiti / atra v­ddhisÃmyayo÷ parà grÃhyà k«aye pÆrveti / iti pÃrvaïanirïaya÷ / ekoddi«Âasya tu kÃlamÃha hÃrÅta÷-- ÃmaÓrÃddhaæ tu pÆrvÃhïa ekoddi«Âaæ tu madhyata÷ / pÃrvaïaæ cÃparÃhïe tu prÃtarv­ddhinimittakam // upakramakÃlamÃha vyÃsa÷-- kutapaprathame bhÃge ekoddi«Âamupakramet / ÃvartanasamÅpe và tatraiva niyatÃtmavÃn // samaptikÃlamÃha Ólokagautama÷-- Ãrabhya kutape ÓrÃddhaæ kuryÃdÃrauhiïaæ budha÷ / vidhij¤o vidhimÃsthÃya rauhiïaæ tu na laÇghayet // evaæ ca kutaparauhiïayormuhÆrtayorekoddi«ÂakÃlatvÃt tavdyÃptyÃdinaiva nirïaya÷ / atrÃpi pÆrvedyureva madhyÃhnavyÃptiraparedyureva madhyÃhnavyÃptirityanayo÷ pak«ayo÷-- madhyÃhnavyÃpinÅ yà tu tithi÷ pÆrvà parÃpi và / tasyÃæ pit­bhyo dÃtavyaæ hÃsav­ddhÅ na kÃraïam // #<{MV-S_230}># iti baudhÃyanavacanÃnnirïaya÷ / dinadvaye 'pi madhyÃhnavyÃpitve tatsparÓÃbhÃve và pÆrvedyurevÃnu«ÂhÃnam / daivakÃrye tithirj¤eyà yasyÃmabhyudito ravi÷ / pit­kÃrye tithirj¤eyà yasyÃmastamito ravi÷ // iti v­ddhayÃj¤avalkyavacanÃdipÆrvodÃh­taÓivarahasyasaurapurÃïÃdivacanebhya÷ / dinadvaye 'pi sÃmyenaikadeÓavyÃptau pÆrvavadeva kharvÃdivÃkyÃnnirïaya÷ / vai«amyeïaikadeÓavyÃptau tu mahattvavaÓÃnnirïaya÷ / daivika÷ ÓrÃddhakÃla ukto-- brahmapurÃïe: pÆrvÃhïe daivikaæ ÓrÃddhamaparÃhïe tu pÃrvaïam / ekoddi«Âaæ tu madhyÃhne prÃtarv­ddhinimittakam // pÆrvÃhïastu-- ÃvartanÃtu pÆrvÃhïo hyaparÃhïastathÃpara÷ / ityukta÷ / tatrÃpi-- prÃta÷kÃle tu na ÓrÃddhaæ prakurvÅta dvijottama÷ / naimittike«u ÓrÃddhe«u na kÃlaniyama÷ sm­ta÷ // itimÃdhavodÃh­tÃcchivarÃghavasaævÃdavÃkyÃtprÃta÷ kÃlavihitav­ddhiÓrÃddhÃtirikte«u ÓrÃddhe«u prÃta÷ kÃlasya ni«edhÃttadatiriktapÆrvÃhïo daivikaÓrÃddhakÃla÷ tadvyÃptyaiva pÆrvavannirïaya÷ / viÓe«astu yadà v­ddhik«ayÃdibhirdinadvaye 'pi tulyakÃlà karmakÃlavyÃptistadottaraiva grÃhyà / udite daivataæ bhÃnau pitrye cÃstamite ravau / dvimuhÆrtaæ trirahno và sà tithirhavyakavyayo÷ // iti baudhÃyanavacanÃt / kharvÃdivÃkyasya caitadbhinnapitryavi«ayatvÃt / itisÃmÃnyaÓrÃddhatithinirïaya÷ / ## skandapurÃïe-- ÃvartanÃttu pÆrvÃhïo 'pyaparÃhïastata÷ para÷ / iti / ÃvartanÃdityatrÃÇpraÓle«a÷ kÃrya÷ / Ãvartanaæ nÃma dinamadhyaæ tathà ca ÃvartanÃvadhika÷ pÆrvo bhÃga÷ pÆrvahïastadavadhika÷ paro bhÃgo 'parÃhïa ityartha÷ / imameva vibhÃgamabhipretya-- manurÃha, (a. 3 Óloka. 278) yathà caivÃpara÷ pak«a÷ pÆrvapak«ÃdviÓi«yate / tathà ÓrÃddhasya pÆrvÃhïÃdaparÃhïo viÓivyate // iti / atra mÃsasamabhÃgayo÷ pÆrvapak«Ãparapak«ayord­«ÂÃntÅkaraïÃtpÆrvÃrdhÃparÃrdharÆpau pÆrvÃhïÃparÃhïÃvahno bhÃgau pratÅyete / #<{MV-S_231}># tredhÃvibhaktasyÃhnastrayo bhÃgÃ÷ pÆrvÃhïamadhyandinÃparÃhïÃ÷ Órutau viniyuktÃ÷ / pÆrvÃhïo vai devÃnÃæ madhyandino manu«yÃïÃmaparÃhïa÷ pitÌïÃæ tasmÃdaparÃhïe dadÃtÅti / atra vidheyÃparÃhïsaya stutyarthamuktasya pÆrvÃhïamadhyandinayordevamanu«yasambandhasya pramÃïÃntarÃpratÅtatvÃtpÆrvÃhïe devebhyo dadÃti madhyandine manu«yebhya iti vidhÅ kalpyete iti / skandapurÃïe-- Ærdhvaæ sÆryodayÃtproktaæ muhÆrtÃnÃæ tu pa¤cakam / pÆrvÃhïa÷ prathama÷ prokto madhyÃhnastu tata÷ para÷ // aparÃhïastata÷ prokto muhÆrtÃnÃæ tu pa¤cakam // ÓÃtÃtapo 'pi-- tasmÃdahnastu pÆrvÃhïe devà aÓanamabhyavaharanti / madhyandine manu«yà aparÃhïe pitara iti // caturdhà vibhÃgamÃha gobhila÷: pÆrvÃhïa÷ praharaæ sÃrddhaæ madhyÃhna÷ praharaæ tathà / Ãt­tÅyÃdaparÃhïa÷ sÃyÃhnaÓca tata÷ para÷ // iti / pa¤cadhà vibhÃgadyotikà ÓatapathaÓruti÷--Ãdityastveva sarva ­tava÷ sa yadaivodetyatha vasanto yathà saÇgavo 'tha grÅ«mo yathà madhyandino 'tha var«Ã yadÃparÃhno 'tha ÓaradyadaivÃstametyatha hemanta iti / pa¤cadaÓamuhÆrtÃtmakasya divasasya trimuhÆrtaparimita eko bhÃga÷ / evaæ pa¤ca bhÃgÃ÷ prÃta÷saÇgavamadhyÃhnasÃyÃhnÃparÃhïasaæj¤Ã bhavanti / vyÃso 'pi-- mÆhÆrtatritayaæ prÃtastÃvÃneva tu saÇgava÷ / madhyÃhnastrimuhÆrta÷ syÃdaparÃhïo 'pi tÃd­Óa÷ // sÃyÃhnastrimuhÆrtastu sarvadharmabahi«k­ta÷ / iti / pa¤cadaÓadhà vibhÃga ukta÷ grabhÃsakhaï¬e-- ahno muhÆrtà vij¤eyà daÓa pa¤ca ca sarvadÃæ / iti / ahnastriæÓadghaÂÅparimitatve nyÆnÃdhikatve và muhÆrtÃ÷ pa¤cadaÓaiveti sarvadetyasyÃrtha÷ / muhÆrtÃnÃæ krameïa nÃmÃni-- raudra÷ ÓvetaÓca maitraÓca tathà sÃrabhaÂa÷ sm­ta÷ / sÃvitro vaiÓvadevaÓca gÃndharva÷ kutapastathà // rohiïastilakaÓcaiva vibhavo nik­tistathà / #<{MV-S_232}># Óambaro vijayaÓcaiva bhedÃ÷ pa¤cadaÓa sm­tÃ÷ // iti / a«Âadhà vibhÃgÃdayastu tÃd­ÓavyavahÃrÃbhÃvÃnna nirÆpitÃ÷ / athai«ÃmaharbhÃgÃnÃæ parimÃïÃni nirupyante / tatra prÃta÷saÇgavayostrimuhÆrtaparimitatvameva pÆrvÃhïastu dvidhÃvibhÃge sÃrdhasaptamuhÆrtaparimita÷, tridhà vibhÃge pa¤camuhÆrtaparimita÷, caturdhÃvibhÃge sÃrdhapraharaparimita÷ / evaæ trividha÷ pÆrvÃhïa÷ / madhyÃhno 'pi tridhÃvibhÃge pa¤camuhÆrtaparimitaÓcaturdhÃvibhÃge praharapa rimita÷ pa¤cadhÃvibhÃge trimuhÆrtapÃramita iti trividha÷ / aparÃhïo 'pi dvidhÃvibhÃge sÃrdhasaptamuhÆrtaparimita÷, tridhÃvibhÃge pa¤camuhÆtaparimita÷, caturdhÃvibhÃge praharÃrdhaparimita÷, pa¤cadhÃvibhÃge trimuhÆrtaparimita iti caturvidho 'parÃhïa÷ / sÃyÃhnaÓca caturdhÃvibhÃge praharaparimita÷, pa¤cadhÃvibhÃge trimuhÆrtaparimita iti dvividha÷ sÃyÃhna÷ / ete ca pÆrvÃhïÃdayastu tattatkarmasu yathÃviniyojakaæ yathÃlÃbhaæ grÃhyà yavabrÅhyÃdivat / yadvÃ"ÃvartanÃttu pÆrvÃhïa"ityÃdivÃkyaissÃrdhaspatamuhÆrtÃtmakasya kÃlasya pÆrvÃhïatve bodhite tadantargatasÃrdhapraharÃdyÃtmakasyÃlpaparimÃïasya tadantargatatvÃtpÆrvÃhvatvaprÃptau"pÆrvÃhïa÷ praharaæ sÃrdham"ityÃdivacanÃnÃæ vaiyarthyÃpatteradhikÃdhikaparimÃïapÆrvÃhïÃdyapek«ayÃlpÃlpaparimÃïapÆrvÃhïÃdestaratamabhÃva÷ kalpanÅya iti hemÃdri÷ / ## skandavÃyupurÃïayo÷: kuæ yatra gopatirgobhi÷ kÃrtsnyena tapati k«aïe / sa kÃla÷ kutapo j¤eyastatra dattaæ mahÃphalam // kuæ = p­thivÅm / gopati÷ = sÆrya÷ / gobhi÷ = kiraïai÷ / sarvap­thivÅtÃpakatvaæ khamadhyagatasya sÆryasya bhavatÅti tadupalak«ita÷ kÃla÷ kutapaÓabdenocyata ityartha÷ / sa cÃhno '«Âamo muhÆrta÷ / taduktam-- vÃyupurÃïe: muhÆrtÃtsaptamÃdÆrdhvaæ muhÆrtÃnnavamÃdadha÷ / sa kÃla÷ kutapo j¤eya÷ pitÌïÃæ dattamak«ayam // kÃlikÃpurÃïe-- brÃhmaïa÷ kambalo gÃvo rÆpyÃgnyatithayo 'pi ca / tilà darbhÃÓca madhyÃhno navaite kupÃ÷ sm­tÃ÷ // #<{MV-S_233}># prabhÃsakhaï¬e 'pi-- madhyÃhna÷ kha¬gapÃtraæ ca tathà nepÃlakambala÷ / rÆpyaæ darbhÃstilà gÃvo dauhitraÓcëÂama÷ sm­ta÷ // pÃpaæ kutsitamityÃhustasya santÃpakÃriïa÷ / a«ÂÃvete yatastasmÃtkutapà iti viÓrutÃ÷ // iti kutapa÷ / atha ÓrÃddhavelà / tatra ni«edhamukhena tÃvatsà nirÆpyate / manu÷-- (a. 3 Ólo. 280) rÃtrau ÓrÃddhaæ na kurvÅta rÃk«asÅ kÅrttità hi sà / sandhyayorubhayoÓcaiva sÆrye caivÃcirodite // iti / atra sandhyÃÓabdena-- udayÃtprÃktanÅ sandhyà ghaÂikÃtrayami«yate / sÃyaæsandhyà trighaÂikà hyastÃdupari bhÃsvata÷ // iti paribhëità sandhyà na g­hyate / kintu mukhyaiva ravimaï¬alopalambhayogyakÃlarÆpà / paribhëitÃyà rÃtrini«edhenaiva siddhe÷ / matsyapurÃïe-- sÃyÃhnastrimuhÆrta÷ syÃcchrÃddhaæ tatra na kÃrayet / baudhÃyana÷-- caturthe prahare prÃpte ÓrÃddhaæ tatra na kÃrayet / ete ca na ni«edhà vikalpaprasaÇgÃt / na ca"dÅk«ito na dadÃti"itivadvikalpaparihÃra÷ / vidhini«edhayorubhayorapi prakaraïÃcchrÃddhÃrthatvena bhinnavi«ayatvÃt / tenaite paryudÃsà eva / yattvatra ÓÆlapÃïyÃdibhiruktaæ na vikalpabhiyà paryudÃsÃÇgÅkaraïaæ vidhini«edhayo÷ sÃmÃnyaviÓe«arÆpatvena tulyabalatvÃbhÃvÃt tadaprasakte÷, kintu ekavÃkyatÃlÃghavÃt iti / tattu ÃkarÃj¤Ãnaprayuktam / anyathÃ"na tau paÓau karoti"ityatrÃpi vikalpÃbhÃvaprasaÇgÃcca / tasmÃduktavidhayaiva paryudÃsatvam / ete«Ãæ ca paryudÃsatvam amÃvÃsyÃvidhiÓe«atayà rÃtryÃdÅtarÃmÃvÃsyÃyÃmi ti ÓÆlapÃïi÷ / tadayuktam / rÃtryÃdibhÃgÃnÃæ sÃvanadinÃvayavatvena amÃvÃsyÃÓabdavÃcyacÃndratithyavayavatvÃbhÃvened­ÓaparyudÃsÃnupapatte÷ / tena rÃtryÃdyatiriktasÃvanadinabhÃge iti sÃvanadinasaÇkocenaiva paryudÃsatvam / na ca sÃvanadinavidhyabhÃvÃtkathaæ tacche«atvena paryudÃsatvam / amÃvÃsyÃdividhÅnÃmeva sÃvanadinavidhÃyakatvÃt / te hi ahorÃtraæ vinà karmakaraïÃÓaktestadvadahorÃtraparà bhavanti / #<{MV-S_234}># yathà vasantÃdernimittattvaÓravaïam ajÅvato 'nu«ÂhÃnÃsambhavÃdvasantÃdyavacchinnajavinaparaæ bhavati / ata evÃdyetyÃdisaÇkalpavÃkye sÃvanadinasyÃdhikaraïatvenollekha÷ Ói«ÂÃnÃm / purÃïe«vapi ca"adya janmëÂamÅæ prÃpya"iti sahkalpavÃkyaæ sÃvanadinasya vidhiæ sÆcayati / tena sÃvanadinasaÇkocenaiva paryudÃsa÷ / nanu paryudÃsasyÃpi paryudasanÅyaprÃptisÃpek«atvÃtsarvaÓrÃddhe«u ca pÆrvÃhïÃparÃhïÃditattadvelÃnÃæ niyatatvena rÃtryÃdiprÃptyabhÃvÃtkathamete paryudÃsà iti cet, prÃta÷sandhyÃtatsamÅpaparyudÃsastÃvatprÃtarv­ddhinimittakavacanaprÃptaputrajanmÃtiriktav­ddhiÓrÃddhavi«aya÷ / samÅpamapi cÃtra muhÆrtamÃtra"sÆryodayamuhÆrte ca"iti ÓÃtÃtapavacanÃt / sÃyaæsandhyà tatsamÅpasÃyÃhnÃdiparyudÃsÃÓca pÃrvaïaÓrÃddhavi«ayÃ÷ / tathà ÓrÃddhasya pÆrvÃhnÃdaparÃhïo viÓi«yate / vÃsarasya t­tÅye 'æÓe-- ityÃdivacanairdvedhÃtredhÃvibhÃgÃntargatÃparÃhïasya rÃtriparyantasya tatra vihitatvÃt / caturthapraharasÃyÃhnadivasëÂamabhÃgÃntyamuhÆrtÃnÃæ ca tÃratamyena varjyatvaæ dra«Âavyam / rÃtriparyudÃsasya tu grahaïaputrajanmÃdinimitta ÓrÃddhavi«ayatvam / te«Ãæ-- rÃhudarÓanasaÇkrÃntivivÃhÃtyayav­ddhi«u / snÃnadÃnÃdikaæ kuryuærniÓi kÃmyavrate«u ca // ityÃdidevalÃdivÃkyai rÃtrau prÃptatvÃt / darÓaprakaraïagatasyÃpi ca ni«edhasya prakaraïe niveÓÃmbhavÃdutkar«a iti kecit / anye tu vidhiparyudÃsayorekagrahaïÃdivi«ayatvena tulyabalatvÃdvikalpÃpattestÅrthaÓrÃddhavi«ayatvaæ rÃtriparyudÃsasya / taddhi prak­tiprÃptasyÃparÃhïasya aupideÓikena nimittÃnantaryeïa bÃdhÃdrÃtrÃvapi sÃmÃnyata÷ prÃpnoti na tu grahaïÃdivattatpuraskÃrema vidhirastÅti tatra vikalpaprasattyabhÃvÃtsa eva rÃtriparyudÃsasya vi«aya÷ / yattu-- akÃle 'pyathavà kÃle tÅrthaÓrÃddhaæ ca tarpaïam / ityÃdivacanaæ tadapi vÃÓabdopanibandhÃdvacanÃntaraparyudastaparÃtreranyatra prÃptaprÃtassÃyÃhnÃdigauïakÃlasyÃpi mukhyatvadyotanÃrthaæ na punà rÃtrÃvapi tatkartavyatÃparamityÃhu÷ / apare tu prakaraïÃbÃdhe sambhavati tadvÃdhasyÃyogÃtprak­tÃveva daivÃnmÃnu«Ãdvà pratibandhÃdasamÃpte ÓrÃddhe yadi ravirastamiyÃttadà prÃrabdhatvÃdrÃtrÃvapi tatsamÃpane prasakte na naktaæ ÓrÃddhaæ kurvÅteti paryudÃsa÷ / tathà ca sÃmik­tameva sthÃpayitvà paredyu÷ k­tvÃtatsamÃpanÅyaæ yajamÃnenÃpi ca taduttarameva bhoktavyam / #<{MV-S_235}># ata eva"prÃrabdhe và yojanamÃparisamÃpanÃt"ityÃpastambasÆtram adhyet­bhëyÃnugatamityÃhu÷ / vastutastu aparÃhïÃdividhayo na niyamÃrthÃ÷ kintu prÃÓastyÃtiÓayÃrthÃ÷ / darÓaÓrÃddhaæ tu yatproktaæ pÃrvaïaæ tatprakÅrttitam / aparÃhïe pitÌïÃæ tu tatra dÃnaæ praÓasyate // ityÃdi ÓÃtÃtapÃdivacanebhyastathaivÃvagamÃt / ataÓca te«ÃmaniyatatvÃttatra sarvabelÃnÃæ prasaktau yukte rÃtriparyudÃsa÷ / tena rÃtrisandhyÃdvayatadantikaprÃta÷sÃyÃhnavyatiriktatadantarÃlavarttimuhÆrtavanakamapi anaimittikaÓrÃddhÃnÃæ kÃla iti siddham / tanmadhye 'pi kutapÃdimuhÆrtapa¤cakaæ pÃrvaïe 'tipraÓastam / Ærdhvaæ muhÆrtÃtkutapÃdyanmuhÆrtacatu«Âama / muhÆrtapa¤cakaæ vÃpi svadhÃbhavanami«yate // iti ÓÃtÃtapavacanÃæt / ekoddi«Âe ca mÃdhyÃhna÷ Óasta÷ / sa cÃtra gÃndharvaæ hitvà kutaparohiïÃtmakamuhÆrtadvayameva / prÃrabhya kutape ÓrÃddhaæ kuryÃdÃrauhiïaæ budha÷ / vidhij¤o vidhimÃsthÃya rauhiïaæ tu na laÇghayet // iti gautamavacanÃt / sÃyÃhnasya ca ni«iddhasyÃpi-- svakÃlÃtikrame kuryÃdrÃtre÷ pÆrvaæ tayÃvadhi÷ / itivyÃsavacanena punarvidhÃnÃt gauïatvam / tatrÃpi ÃdyadvitÅyat­tÅyamuhÆrtÃnÃæ gauïagauïataragauïatamatà / dinëÂamabhÃgÃntyamuhÆrtayo÷ punarni«edhÃt na tu sarvathà vihitatvameva rÃtriprÃta÷ kÃlavat / tayo÷ sÃyÃhnavat pÃrvaïaikoddi«Âavi«aye punarvidhÃnÃbhÃvÃt / na cÃdyamuhÆrtasyapunarni«edhÃttacche«abhÃgasya gauïatayÃbhyanuj¤Ã gamyata iti vÃcyam / tasya sÃmarthyÃdv­ddhiÓrÃddhasyoktatvÃt / saÇgavastu na ni«idhdho nÃpi praÓasta÷ / bhavatu và ekodi«Âav­ddhyÃdi«u madhyÃhnaprÃtarÃdiÓrutirniyamÃrthà aparÃhïaÓrutistu pÃrvaïe pÆrvodÃh­tavÃkyai÷ prÃÓastyÃtiÓayÃrthaiva / ataÓca yukto rÃtryÃdiparyudÃsa÷ / atra ca pÃrvaïasyÃparÃhïakÃlatve 'pi prÃrambha÷ kutapa eva / ahno muhÆrtà vij¤eyà daÓa pa¤ca ca sarvadà / tatrëÂamo muhÆrto ya÷ sa kÃla÷ kutapa÷ sm­ta÷ // madhyÃhne sarvadà yasmÃnmandÅbhavati bhÃskara÷ / tasmÃdanantaphaladastatrÃrambho viÓi«yate // #<{MV-S_236}># iti matsyapurÃïÃt / na cedaæ vacanamekoddi«Âavi«ayam / tadvi«ayatve prÃrambhagrahaïasya vaiyarthyÃpatte÷ / etasyÃpi ca vik­tibhÆte pÃrvaïe vyavasthà smaryate mÃrkaï¬eyena-- Óuklapak«asya pÆrvÃhïe ÓrÃddhaæ kuryÃdvicak«aïa÷ / k­«ïapak«ÃparÃhïe tu rauhiïaæ tu na laÇghayet // iti / ÓÆlapÃïyÃdibhistu vÃpupurÃïatvenedaæ vacanaæ likhitam / idaæ hi vacanaæ Óuklapak«asambandhinÃæ yugamanvÃdisÃævatsarikÃdÅnÃæ sarve«Ã sarvasya prayogasya pÆrvÃhïakÃlatvaæ k­«ïapak«asambandhinÃæ cÃparÃhïakÃlatvaæ na vidadhÃti / ekatrÃparÃhïÃderbÃdhaprasaÇgÃt aparatra ca prÃptatvÃt / naca k­«ïapak«ÃæÓe 'nuvÃda÷ Óuklapak«ÃæÓa eva tu prak­tiprÃptÃparÃhïabÃdhenaiva pÆrvÃhïavidhiriti vÃcyam / abÃdhenopapattau tasyÃpyanyÃyyatvÃt / tena dvedhÃvibhaktapÆrvÃhïÃntargatasya kutapapÆrvabhÃgasya tÃd­ÓÃparÃhïÃntargatasya ca taduttarabhÃgasya pak«abhedenopakramakÃlatvavyavasthÃpanamevÃnena vÃkyena kriyata iti siddham / etenaivaitadvacanasiddhamevÃrthaæ yugÃdi«u pratipÃdayat-- dve Óukle dve tathà k­«ïe yugÃdÅ kavayo vidu÷ / Óukla paurvÃhïike grÃhye k­«ïe caivÃparahïike // iti smatyantaravacanaæ vyÃkhyÃtam / anye tu yathÃÓrutÃnyeva vacanÃnyetÃni vyÃcak«ate / tadevaæ pÃrvaïaikoddi«Âabelà / devaÓrÃddhÃdau tu"pÆrvÃhïe daivikaæ ÓrÃddhaæ"ityÃdivacanÃtpÆrvÃhno grÃhya÷ / devaÓrÃddhaæ ca-- devÃnuddiÓya yacchrÃddhaæ taddaivikamucyate / ityÃdinà viÓvÃmitroktam / pÆrvÃhïaÓabdenÃtra saÇgavo g­hyate / prÃta÷--kÃlani«edhasyÃtrÃpi prav­ttau bÃdhakÃbhÃvÃt / evamÃmaÓrÃddhaæ tu pÆrvÃhne ityatrÃpi sa eva / kÃlÃtprÃtastanÃdÆrdhvaæ trimuhÆrtà tu yà tithi÷ / ÃmaÓrÃddhaæ tatra kuryÃddvimuhÆrtÃpi và tithi÷ // iti vyÃghrapÃdavacanÃt / ayaæ cÃmaÓrÃddhe pÆrvÃhnavidhirdvijÃtikartt­kÃmaÓrÃddha eva na tu ÓÆdrakartt­kÃmaÓrÃddhe 'pi / dvijÃtikartt­ke 'hni prayoge ÃmasyÃniyatatvÃcchradrakartt­kaprayoge ca niyatatvÃdubhayatra pÆrvÃhïavidhau nityÃnityasaæyogavirodhÃpatte÷ / eva¤ca-- madhyÃhvÃtparato yastu kutapa÷ samudÃh­ta÷ / ÃmamÃtreïa tatrÃpi pitÌïÃæ dattamaÓrayam // iti ÓÃtÃtapavacanasyÃpi savi«ayakatvaæ bhavediti hemÃdri÷ / tanna / #<{MV-S_237}># nityasaæyogavirodho hi phalacamasÃdhikaraïanyÃyena (a. 3 pÃ. 5 adhi. 18) và syÃt saæsthÃdhikaraïanyÃyena và / (a. 8 pÃ. 3 adi. 4) nÃdya÷, pÆrvÃhïÃdikÃlasyÃbhi«avÃdivadÃmÃdidravyadharmatvÃbhÃvÃt / na dvitÅya÷, ÃmaÓrÃddhasyÃnnaÓrÃddhÃpek«ayà bhinnatvÃt / vacanaæ tu yadi sÃkaraæ tadà sarvatrÃmaÓrÃddhe pÆrvÃhïavikalpitaæ kÃlÃntaraæ vidhattÃæ na tu ÓÆdrÃmaÓrÃddhe kaÓcidviÓe«a÷ / tena ÓÆdreïÃpi pÆrvÃhïa evÃmaÓrÃddhaæ kÃryam / evaæ"prÃtarv­ddhinimittakaæ"iti vacanÃtputrajanmÃtiriktanÃndÅÓrÃddhasya prÃta÷ kartavyatà / putrajanmani tu nimittasvÃbhÃvyÃttadanantarakÃlasyaiva mukhyatvam / atra ca prÃta÷kÃla÷ pa¤cadhÃvibhÃgena pak«Ãntare«u prÃtarvibhÃgÃbhÃvÃt / yastu tredhÃcaturdhÃvibhaktadinÃdyabhÃgayorapi kvacitprÃta÷Óabdaprayoga÷ sa gauïa ityuktaæ parvanirïaye / iti ÓrÃddhavelà / ## tatra pulastya÷-- ayanadvitaye ÓrÃddhaæ vi«uvadvitaye tathà / yugÃdi«u ca sarvÃsu piï¬anirvapaïÃd­te // matsyapurÃïe-- saÇkrÃnti«u ca kartavyaæ piï¬anirvÃpaïÃd­te / atra saÇkÃntigrahaïenaivÃyanÃdilÃbhe punastadgrahaïaæ do«ÃtiÓayÃrthamiti hemÃdri÷ / anye tu bhrÃntiprÃptani«edhamÃhu÷ / vastutastu ­«ibhedÃnni«edhopapatti÷ / vÃcaspatinoktam-- tata÷ prabh­ti saÇkrÃntÃvuparÃgÃdiparvasu / tripiï¬ajamÃcarecchrÃddhamekoddi«Âaæ m­tÃhani // itimatsyapurÃïavacanÃtsaÇkrÃntyÃdÃvapi tripiï¬aæ ÓrÃddhaæ kÃryam / na coktavacane ni«edhÃnupapatti÷ tasya samÆlatve vikalpenopapatteriti, tanna / tripiï¬apadasya pÃrvaïaparatvÃt / anyathà piï¬ÃnuvÃdena tritvavidhÃne prasarabhaÇgÃpatte÷ / naca tripiï¬apadena piï¬amÃtravidhÃnaæ tritvaæ tu avayutyÃnuvÃda iti vÃcyam / bhavanmate ni«edhavÃkyasya nirmÆlatvena piï¬adÃnarÆpaprÃk­tÃÇgasya punÃrvidhÃne pÆrvatvÃpatte÷ / piï¬adÃnasya prÃdhÃnyapak«e tu tasya ÓrÃddhapadenaiva siddhe÷ punarvidhÃne brÃhmaïabhojanarÆpapradhÃnÃntaraparisaÇkhayÃpatte÷ / na ca ni«edhasya samÆlatvÃÇgÅkÃreïaiva pÃk«ikatvopapÃdanÃrthaæ piï¬adÃnavidhiriti vÃcyam / #<{MV-S_238}># tripiï¬apadasya prak­tiprÃptapÃrvaïÃnuvÃdakatvenaikoddi«ÂavidhiÓe«atvopapattau vÃkyabhedavikalpayoranyÃyyatvÃt / brahmapurÃïe matsyapurÃïÅyaÓlokaæ paÂhitvÃ-- yadà ca Órotriyo 'bhyati g­haæ vedavidagnicit / iti / maghÃyuktÃæ bhÃdrapadÃparapak«atrayodaÓÅm / prak­tya devÅpurÃïam-- tatrÃpi mahatÅ pÆjà kartavyà pit­daivate / tatra piï¬apradÃnaæ tu jye«ÂhaputrÅ vivarjayet // pÆjà = ÓrÃddhalak«aïà / pit­daivataæ = maghà / b­hatparÃÓara÷-- bharaïÅ«u ca kurvÅta piï¬anirvapaïaæ na hi / ayaæ ca bharaïÅprayuktaÓrÃddhe piï¬adÃnani«edha÷ / tasyà api mahÃlayÃntargatÃyÃ÷ ÓrÃddhakÃlatvasya-- bharaïÅ pit­pak«e tu mahatÅ parikÅrtità / asyÃæ ÓrÃddhaæ k­taæ yena sa gayÃÓrÃddhak­dbhavet // iti matsyapurÃïe uktatvÃt / tathà sm­tyantare-- gaï¬avaidh­tipÃte ca piï¬ÃstyÃjyÃ÷ sutepsubhi÷ / atrÃpi tattatprayuktaÓrÃddha eva ni«edha÷ / yÃni tu-- bhÃnau bhaume trayodaÓyà nandÃbh­gumaghÃsu ca / piï¬adÃnaæ m­dà snÃnaæ na kuryÃttilatarpaïam // tathÃ-- nandÃÓvakÃmaravyÃrabh­gvagnipit­kÃlabhe / ityÃdÅni prayogapÃrijÃtodÃh­tavÃkyÃni tÃni mahÃlayÃparapak«avihitasak­dÃdipak«a«e / yÃni-- nandÃyÃæ bhÃrgavadine trayodaÓyÃæ trijanmasu / revatyÃæ ca maghÃyÃæ ca kuryÃnnÃparapÃk«ikam // ityÃdÅni ÓrÃddhani«edhakÃni vacanÃni tadekavÃkyatayà ÓrÃddhani«edhakÃni vyÃkhyeyÃnÅti kecit / vastutastu hemÃdrau tithau vÃre ca ÓrÃddhasya bihitatvÃttatprayuktaÓrÃddha eva piï¬adÃnani«edha÷ / ata eva paÂhanti / tithivÃraprayukto yo do«o vai samudÃh­ta÷ / sa ÓrÃddhe tannimitte syÃnnÃnyaÓrÃddhe kadÃcana // iti / sm­tiratnÃbalyÃæ-- putre jÃte vyatÅpÃte grahaïe candrasÆryayo÷ / ÓrÃddhaæ kuryÃtprayatnena piï¬anirvapaïÃd­te // #<{MV-S_239}># eva¤ca-- makare vartamÃne tu grahaïe candrasÆryayo÷ / durlabhaæ tri«u loke«u gaÇgÃyÃæ piï¬apÃtanam // iti hemÃdridh­tabrahmavaivartavacanaæ tadgaÇgÃyÃæ grahaïavi«ayam / kÃr«ïÃjini÷-- vivÃhavratacƬÃsu var«amarddhaæ tadarddhakam / piï¬adÃnaæ m­dà snÃnaæ na kuryÃttilatarpaïama // v­ddhimÃtre tathÃnyatra piï¬adÃnanirÃkriyà / k­tà gargÃdibhirmukhyairmÃsamekaæ tu karmiïÃm // idaæ ca sapiï¬ÃnÃmapi / tathà ca-- jyoti÷parÃÓara÷-- vivÃhe vihite mÃsÃæstyajeyurdvÃdaÓaiva hi / sapiï¬Ã÷ piï¬anirvÃpe mau¤jÅbandhe «a¬eva hi // asyÃpavÃdastatraiva-- mahÃlaye gayÃÓrÃddhe mÃtÃpitro÷ k«aye 'hani / yasya kasyÃpi marttyasya sapiï¬Åkaraïe tathà // k­todvÃho 'pi kurvÅta piï¬anirvapaïa sadà / nanu ukte«u vÃkye«u na piï¬adÃnani«edhasambhava÷ / kimayaæ prati«edho và syÃtparyudÃso và / nÃdya÷ / ÓÃstraprÃptasya piï¬adÃnasya ni«edhe"natau paÓau karoti"iti vadvikalpÃpatte÷ / na dvitÅya÷ / tattacchrÃddhavidhyekavÃkyatvÃbhÃvÃt / atra hi anekÃni ÓrÃddhÃni ekasmin vÃkye upÃdÃya piï¬adÃnani«edha÷ Ó­yamÃïo na tattacchrÃddhaprakaraïe paÂhita iti vaktuæ Óakyate / ataÓca yathaiva"na tau paÓau karoti"ityatrÃÇgavidherasannidhÃnÃtparyudÃsÃsambhavastathaivÃtra sm­tyantaravihitatattacchrÃddhavidhÅnÃmasannidhÃnÃnna paryudÃsasambhava÷ / ata÷ kathamuktaÓrÃddhe«u piï¬adÃnaniv­ttiriti cet, na / ayanadvitaye ÓrÃddhaæ vi«uvadvitaye tathà / ityÃdivÃkye«u sm­tyantaravihitaÓrÃddhÃnuvÃdena na piï¬adÃnaæ paryudatyate yenoktado«ÃvakÃÓa÷ syÃt kintu apÆrvakarmotpatti÷ kriyate / sm­tyantaratvÃcca na vihitasya vidhÃnaæ do«Ãya / #<{MV-S_240}># tena piï¬anivarpaïÃd­ta ityasya svavÃkyavihitatattacthrÃddhavidhyekavÃkyatvasambhavÃtparyudÃsatvopapatteryuktaiva piï¬adÃnaniv­ti÷ / iti piï¬adÃnani«edhakÃla÷ / iti ÓrÅmatsakalasÃmantacakracƬÃmaïimarÅcima¤jarÅnÅrÃjita caraïakamalaÓrÅmanmahÃrÃjÃdhirÃjapratÃparudratanÆjaÓrÅmahÃrÃjamadhukarasÃhasÆnu- caturudadhivalayavasundharÃh­dayapuï¬arÅkavikÃsadinakaraÓrÅvÅrasiæhadevodyojitaÓrÅhaæsapaï¬itÃtmajaÓrÅparaÓurÃmamiÓrasÆnu sakalavidyÃpÃrÃvÃrapÃrÅïadhurÅïajagaddÃrid«amahÃgajapÃrÅndravidvajjanajÅvÃt- ÓrÅmanmitramiÓrak­te vÅramitrodayÃbhidhanibandhe samayaprakÃÓe ÓrÃddhakÃlanirïaya÷ / ## tatra vaiÓÃkhasnÃnakÃla÷-- madhumÃsasya ÓuklÃyÃmekÃdaÓyÃmupo«ita÷ / pa¤cadaÓyÃæ ca bho vÅra! me«asaÇkramaïe tu và // vaiÓÃkhasnÃnaniyamaæ brÃhmaïÃnÃmanuj¤ayà / madhusÆdanamabhyarcya kuryÃtsaÇkalpapÆrvakam // iti pÃdme / kÃrttikaÓca-- prÃrabhyaikÃdaÓÅæ ÓuklÃmÃÓvinasya tu mÃnava÷ / prÃta÷ snÃnaæ prakurvÅta-- iti vi«ïurahasye / pÆrïa ÃÓvayuje mÃsi paurïamÃsyÃæ samÃhita÷ / mÃsaæ samagraæ parayà bhattyà snÃyÅta kÃrttike // ityÃdityapurÃïe / idaæ cÃnudite / kÃrttike bindutÅrthe yo brahmacaryaparÃyaïa÷ / snÃsyatyanudite bhÃnau bhÃnujÃtasya bhÅ÷ kuta÷ // iti skÃndokte÷ / mÃghe 'pi vi«ïu÷: tulÃmakarame«e«u prÃta÷snÃyÅ bhavennara÷ / #<{MV-S_241}># brÃhme-- ekÃdaÓyÃæ Óuklapak«e pau«amÃse samÃrabhet / dvÃdaÓyÃæ paurïamÃsyÃæ và Óuklapak«e samÃpanam // vi«ïu÷-- darÓaæ và paurïamÃsÅæ và prÃrabhya snÃnamÃcaret / idaæ cÃbhyudite ravau / "ki¤cidabhyudite ravau"iti pÃdmokte÷ / bÃhne tu-- aruïodayamÃrabhya prÃta÷kÃlÃvadhi prabho! / mÃghasnÃnavatÃæ puïyaæ kramÃttatra ca dhÃraïà // iti / ## tatra pratipat pÃdme-- caitre mÃsi mahÃbÃho! puïyà pratipadà purà / tasyÃæ yastapanaæ d­«Âvà snÃnaæ kuryÃnnarottama÷ // na tasya duritaæ ki¤cinnÃdhayo vyÃdhayo n­pa! / putrastatraiva-- etÃstisra÷ purà proktÃstithaya÷ kurunandana! / kÃrttikÃÓvayuje mÃsi caitre vÃpi tathà n­pa! // iti / età iti pÆrvoktÃ÷ pratipada÷ / iti pratipat / ## skandapurÃïe-- ÃÓvine mÃsi vai pÆïyà dvitÅyà Óuklapak«agà / dÃnaæ pradattametasyÃmanantaphalamucyate // liÇgapurÃïe-- v­Ócike ca dvitÅyÃyÃæ ÓuklÃyÃæ pratipÆjanam / iti / iti dvitÅyà / ## caitramÃsaæ prakramya padmapurÃïe-- t­tÅyÃyÃæ yajehevÅæ ÓaÇkareïa samanvitÃm / gandhapu«padhÆpadÅpairdamanena sumÃlinà // vaiÓÃkhamÃse yatpuïyà t­tÅyà Óuklapak«ajà / anantaphaladà j¤eyà snÃnadÃnÃdikarmasu // bhavi«yottare-- gu¬ÃpÆpÃÓca dÃtabyà mÃsi bhÃdrapade tathà / t­tÅyÃyÃæ pÃyasaæ ca vÃmadevasya t­ptaye / #<{MV-S_242}># mÃghe mÃsi t­tÅyÃæ gu¬asya lavaïasya ca / dÃnaæ Óreyaskaraæ rÃjan! strÅïÃæ ca puru«asya ca // iti t­tÅyà / ## bhavi«yapurÃïe-- Óivà ÓÃntà sukhà rÃjan! caturthÅ trividhà matà / mÃsi bhÃdrapade Óuklà Óivà loke«u pÆjità // mÃsi mÃghe tathà Óuklà yà caturthÅ mahÅpate! / j¤eyà sà ÓÃntidà nityaæ ÓÃntiæ kuryÃtsadaiva tu // yadà ÓuklacaturthyÃæ tu vÃro bhaumasya vai bhavet / tadà sà sukhadà j¤eyà sukhÃnÃmeti kÅrttità // iti caturthÅ / ## bhavi«yapurÃïe-- ÓuklÃyÃmatha pa¤camyÃæ caitre mÃsi ÓubhÃnanà / ÓrÅrvi«ïulokÃnmÃnu«yaæ samprÃptà keÓavÃj¤ayo // tasmÃttÃæ pÆjayettatra yastÃæ lak«mÅrna mu¤cati / tathÃ-- puïyà bhÃdrapade proktà pa¤camÅ nÃgapa¤camÅ / skandapurÃïe-- Óuklà mÃrgaÓire puïyà ÓrÃvaïe yà ca pa¤camÅ / snÃnadÃnairbahuphalà nÃgalokapradÃyinÅ // ## bhavi«yapurÃïe-- yeyaæ bhÃdrapade mÃsi «a«ÂhÅ tu bharatar«abha! / snÃnadÃnÃdikaæ sarvamasyÃmak«ayamucyate // tathÃ-- yeyaæ bhÃdrapade mÃsi «a«ÂhÅ syÃdbharatar«abha! / yo 'syÃæ paæÓryati gÃÇgeyaæ dak«iïÃpathavÃsinam // brahmahatyÃdipÃpaistu mucyate nÃtra saæÓaya÷ / tathÃ-- yà «a«ÂhÅ Óuklapak«asya mÃrgaÓÅr«e haripriyà / mahëa«ÂhÅ tu sà khyÃtÃ-iti / iti «a«ÂhÅ / #<{MV-S_243}># ## bhavi«yapurÃïe-- mÃsi bhÃdrapade Óuklà saptamÅ yà gaïÃdhipa! / aparÃjiteti vikhyÃtà mahÃpÃtakanÃÓinÅ // yà tu mÃrgaÓire mÃsi Óuklapak«e tu saptamÅ / tadà sà kathità vÅra! sarvÃnandakarÅ Óubhà // snÃnadÃnÃdikarmÃïi yasyÃmak«ayamaÓnute / tathÃ-- nandà mÃrgaÓire Óuklà saptamyÃnandadÃyinÅ / jayantÅnÃma sà proktà mahÃpÃpÃpahà tithi÷ // vi«ïu÷-- sÆryagrahaïatulyà tu Óuklà mÃghasya saptamÅ / iti saptamÅ / a«ÂamyaÓca jayantya«ÂakÃdurgëÂamÅrÆpÃstatra tatroktÃ÷ / itya«ÂamÅ / ## devÅpurÃïe-- ÃÓvinasya tu mÃsasya navamÅ Óuklapak«agà // jÃyate koÂiguïitaæ dÃnaæ tasyÃæ narÃdhipa! / Óuklapak«e navamyÃæ tu kÃrtikasya samÃhita÷ / snÃyÃddadyÃnnamaskuryÃdak«ayaæ labhate phalam // iti naævamÅ / ## jye«Âhasya ÓukladaÓamÅ saævatsaramukhÅ sm­tà / tasyÃæ snÃnaæ prakurvÅta dÃnaæ caiva viÓe«ata÷ // brahmÃï¬apurÃïe-- kÃrtikasya tu mÃsasya daÓamÅ Óuklapak«agà / tasyÃæ vratÃdi kurvÃïo labhate vächitaæ phalam // ## vÃrÃhapurÃïe-- ekÃdaÓyÃmupavasetpak«ayorubhayorapi / dvÃdaÓyÃæ yo 'rcayedvi«ïumanantaphalabhÃgbhavet // ## skÃnde-- caitre trayodaÓÅ puïyà tasyÃæ daÓaguïaæ phalam / #<{MV-S_244}># ## skÃnde-- caitre caturdaÓÅ Óuklà ÓrÃvaïapro«ÂhapÃdayo÷ / mÃghasya k­«ïapak«e yo dÃne bahuphalà hi sà // iti caturdaÓÅ / ## vi«ïudharmottare-- vaiÓÃkhÅ kÃrttikÅ mÃghÅ paurïamÃsÅ mahÃphalà / iti / atha nak«atravÃrÃdivaÓÃtpuïyÃstithaya ucyante / Óravaïena samÃyuktà t­tÅyà yà viÓe«ata÷ / budhaÓravaïasaæyuktà t­tÅyà yadi labhyate // tasyÃæ snÃnopavÃsÃdi ananatphaladaæ bhavet / bhavi«yottare mÃghaÓuklat­tÅyÃæ prak­tya-- Óravaïena samÃyogÃt kuruk«etrasamà sm­tà // viÓe«Ãdbudhasaæyuktà t­tÅyà tu viÓe«ata÷ / yama÷-- caturthyÃæ bharaïÅyoge ÓanaiÓcaradinaæ yadi / tadÃbhyarcya yamaæ devaæ mucyate sarvakilvi«ai÷ // mavi«yapurÃïe-- Óuklapak«asya saptamyÃæ bhÃnuvÃro bhavedyadi / saptamÅ vijayÃnÃma tatra dattaæ mahÃphalam // tathÃ-- Óuklapak«asya saptamyÃæ nak«atraæ pa¤catÃrakam / puïyamiti vak«yamÃïena sambandha÷ / rauhiïyÃÓle«Ãhastapu«yamaghÃ÷ pa¤catÃrakÃtvena jyoti÷ÓÃstre prasiddhÃ÷ / Óuklapak«e tu saptamyÃæ yadà saÇkramate ravi÷ / mahÃjayà tadà syÃddhi maptamÅ bhÃskarapriyà // snÃnaæ dÃna japo homa÷ pit­devÃdipÆjanam / sarveæ koÂiguïaæ proktaæ bhÃskarasya vaco yathà // ÃdityapurÃïe-- revatÅ ravisaæyuktà saptamÅ syÃnmahÃphalà / mahÃbhÃrate-- ÓaÓiputrasamÃyuktà paripÆrïà sitëÂamÅ / tasyÃæ niyamakarttÃro na syu÷ khaï¬itasampada÷ // ÓaÓiputra÷ = saumya÷ / #<{MV-S_245}># bhavi«yapurÃïe-- pau«e budhëÂamÅ Óuklà mahÃbhadrà mahÃphalà / iti / brahmÃï¬apurÃïe-- pau«e mÃsi yadà devi! a«ÂamyÃæ yamadaivatam / nak«atraæ jÃyate puïyaæ yalloke raudramucyate // tadà sà tu mahÃpuïyà jayantÅ cëÂamÅ sm­tà / iti / yamadaivataæ = bharaïÅ / tasya krÆradevatÃkatvÃdraudratvam / bhavi«ye-- jye«ÂhaÓukladaÓamyÃæ ca bhavedbhaumadinaæ yadi / j¤eyà hastark«asaæyuktà sarvapÃpaharà tithi÷ // devÅpurÃïe-- pu«yark«aikÃdaÓÅ Óuklà supuïyà pÃpanÃÓinÅ / vi«ïudharmottare-- ekÃdaÓyÃæ Óuklapak«e yadark«aæ vai punarvasu÷ / nÃmnà sà vijayà khyÃtà tithÅnÃmuttamà tithi÷ // yo dadÃti tilaprasthaæ prÃpya kÃlaæ tu vatsaram / upavÃsaparastasya prakaroti samaæ phalam // tasyÃmÃrÃdhya govindaæ jagatÃmÅÓvareÓvaram // saptajanmak­tÃtpÃpÃnmucyate nÃtra saæÓaya÷ / vi«ïudharmottare-- caitre bhÃgyark«asaæyuktà dvÃdaÓÅ syÃnmahÃphalà / hastayuktà tu vaiÓÃkhe jye«Âhe tu svÃtisaæyutà / jye«Âhayà tu tathëìhe mÆlopetà tu vai«ïave // vai«ïava÷ = ÓrÃvaïa÷ / tathà bhÃdrapade mÃsi Óravaïena ca saæyutà / ÃÓvine dvÃdaÓÅ puïyà bhavatyÃjark«asaæyutà // kÃrttike revatÅyuktà saumye k­ttikayà yutà / saumyo = mÃrgaÓÅr«a÷ / pau«e m­gaÓiroyuktà mÃghe cÃdityasaæyutà / phÃlgune pu«yasahità dvÃdaÓÅ pÃvanÅ parà // nak«atrayuktÃsvetÃsu snÃnadÃnamupo«aïam / iti / mÃghyÃæ tu samatÅtÃyÃæ Óravaïena tu seyutà / dvÃdaÓÅ yà bhavet k­«ïà proktà sà tilavai«ïavÅ // tathÃ: mÆlark«age ÓaÓadhare mÃghamÃsi prajÃyate / ekÃdaÓÅ k­«ïapak«e sopavÃso jitendriya÷ // #<{MV-S_246}># dvÃdaÓyÃæ «aÂtilÃhÃraæ k­tvà pÃpai÷ pramucyate / varÃhapurÃïe-- caitrak­«ïacaturdaÓyÃmaÇgÃrakadinaæ yadi / piÓÃcatvaæ punarna syÃt gaÇgÃyÃæ snÃnabhojanÃt // liÇgapurÃïe-- kÃrttike bhaumavÃreïa citrà k­«ïà caturdaÓÅ / tasyÃmÃrÃdhita÷ sthÃïuryacchet Óivapuraæ dhruvam // devÅpurÃïe-- tathà k­«ïacaturdaÓyÃæ bhaumÃhe pit­tarpaïam / vi«ïudharmottare: paurïamÃsÅ«u sarvÃsu maghark«asahitÃsu ca / dattÃnÃmiha dÃnÃnÃæ phalaæ daÓaguïaæ sm­tam / mahatÅ pÆrïamÃsÅ sà yuktà pÆrïendunà gurau // jyoti÷ÓÃstre-- d­syete sahitau yasyÃæ diÓi candrab­haspatÅ / paurïamÃsÅ tu mahatÅ proktà saævatsare tu sà / tasyÃæ dÃnopavÃsÃdyamak«ayaæ parikÅrttitam // tathÃ: mÃsÃkhyark«e candragurÆ tasmÃtpa¤cadaÓo ravi÷ / pÆrïimà jÅvavÃre tu mahacchabdà hi sà tithi÷ // iti / harik«etre ca gaÇgÃyÃæ sÃmudre naimi«e tathà / mahÃÓabdatithau snÃnaæ dÃnaæ ÓrÃddhamanantakam // iti / aindre guru÷ ÓaÓÅ caiva prÃjÃpatye ravistathà / pÆrïamÃsÅ tu sà j¤eyà mahÃjyai«ÂhÅti kÅrttità // vÃyupurÃïe-- Ãgneyaæ ca yadà ­k«aæ kÃrtikyÃæ tu bhavetkvacit / mahatÅ sà tithirj¤eyà snÃnadÃnÃdi«Ættamà // yadà yÃmyaæ bhaved­k«aæ puïyaæ tasyÃæ tithau kvacit / tithi÷ sÃpi mahÃpuïyà ­«ibhi÷ parikÅrttiættà // prÃjÃpatyaæ yadà ­k«aæ yadà tasyÃæ narÃdhipa! / sà mahÃkÃrttikÅ proktà devÃnÃmapi durlabhà // mande vÃrke gurau vÃpi vÃre«vete«u ca tri«u / trÅïyetÃni ca ­k«Ãïi proktÃni vrahnaïà svayam // tatrÃÓvamedhikaæ puïyaæ snÃtasya ca bhavenn­pa! / dÃnamak«ayatÃæ yÃti pitÌïÃæ tarpaïaæ tathà // #<{MV-S_247}># brahmapurÃïe-- puïyà mahÃkÃrttikÅ syÃjjÅvendau k­ttikÃsu ca / maghÃsvÃtyoÓca jÅvendau mahÃmÃghÅti kathyate // jyoti÷ ÓÃstre-- me«asthasca yadà sauri÷ siæhe ca gurucandramÃ÷ / bhÃskara÷ ÓravaïÃkhye tu mahÃmÃghÅ tu sà sm­tà // ÓÃtÃtapa÷-- amÃvÃsyÃæ bhavedvÃro yadà bhÆmisutasya vai / jÃhnavÅsnÃnamÃtreïa gosahasraphalaæ labhet // mahÃbhÃrate: amà somena bhaumena guruïà raviïà tathà / tattÅrthaæ pu«karaæ nÃma sÆryagrahaÓatÃdhikam // vi«ïupurÃïe: amÃvÃsyà yadà maitraviÓÃkhík«ayoginÅ / ÓrÃddhe pit­gaïast­ptiæ tadÃpnotya«ÂavÃr«ikÅm // kvacittu viÓÃkhÃsvÃtiyonÅti pÃÂha÷ / amÃvÃsyà yadà pu«ye raudrark«e và punarvasau / dvÃdaÓÃbdÅæ tathà t­ptiæ prayÃnti pitaro 'rccitÃ÷ // vÃsavÃjaikapÃdark«e pitÌïÃæ t­ptimicchatà / vÃruïe cÃpyadaivatye devÃnÃmapi durllabhà // mÃghÃsite pa¤cagaÓÅ kadÃcidupaiti yogaæ yadi vÃruïena / ­k«eïa kÃla÷ sa para÷ pitÌïÃæ na hyalpapuïyairn­pa! labhyate 'sau // vyÃsa÷-- vÃruïena samÃyuktà madhau k­«ïà trayodaÓÅ / gaÇgÃyÃæ yadi labhyeta sÆryagrahaÓatai÷ samà // ÓanivÃreïa saæyuktà sà mahÃvÃruïÅ sm­tà / ÓubhayogasamÃyuktà Óanau Óatabhi«Ã yadi / mahÃmaheti vikhyÃtà trikoÂikulamuddharet // ardhoædaya ukto mahÃbhÃrate-- amÃrkapÃtaÓravaïairyuktà cetpu«yamÃghayo÷ / ardhodaya÷ sa vij¤eya÷ koÂisÆryagrahai÷ sama÷ // kvacittu ki¤cidÆno mahodaya iti pÃÂha÷ / divaiva yoga÷ Óasto 'yaæ na tu rÃtrau kadÃcana / iti / kapila«a«ÂhÅ vÃrÃhapurÃïe-- nabhasye k­«ïapak«e yà rohiïÅpÃtabhÆsutai÷ / #<{MV-S_248}># yuktà «a«ÂhÅ purÃïaj¤ai÷ kapilà parikÅrttità // vratopavÃsaniyamairbhÃskaraæ tatra pÆjayet / kapilÃæ ca dvijÃgryÃya dattvà kratuphalaæ labhet // purÃïasamuccaye tu-- bhÃdramÃsyasite pak«e bhÃnau caiva kare sthite / pÃte kuje ca rohiïyÃæ sà «a«ÂhÅ kapilÃbhidhà // iti / atra ca bhÃdrapado darÓÃntamÃsÃbhiprÃyeïa / tatraiva k­bïapak«e «a«ÂyÃæ rohiïÅ sambhavati / ayaæ ca yadà sampÆrïa÷ tadaiva puïya÷ / taduktam-- saæyoge tu caturïÃæ tu nirddi«Âà paraïe«Âhinà / hastasthasÆryaÓca phalÃtiÓayÃrtha÷ / ÓaÇkha÷-- amÃvÃsyà tu somena saptamÅ bhÃnunà saha / caturthÅ bhÆmiputreïa budhavÃreïa cëÂamÅ // catasnastithaya÷ puïyÃstulyÃ÷ syurgrahaïÃdibhi÷ / sarvamak«ayamatroktaæ snÃnadÃnajapÃdikam // ÓÃtÃtapa÷-- aÇgÃrakadine prÃpte caturthÅ và caturdaÓÅ / bhomavÃreïa puïyÃsau somavÃre kuhÆryathà // mÃrkaï¬eya÷-- ekÃdaÓyÃæ site pak«e pu«yark«aæ yadi jÃyate / dvÃdaÓyÃæ và tadÃÓe«apÃpak«ayakaraæ sm­tam // vyÃsa÷-- Óukle và yadi và k­«ïe caturthÅ và caturdaÓÅ / bhaumavÃreïa puïyÃsau somavÃre kuhÆryathà // iti / iti nak«atravÃrÃdiyogaprayuktapuïyatithaya÷ / ## rÃtrau snÃnaæ na kurvÅta dÃnaæ caiva viÓe«ata÷ / naimittikaæ ca kurvÅta snÃnaæ dÃnaæ ca rÃtri«u // iti rÃtrikaraïÅyavarjyÃni / ## madhyaæ dine 'rdharÃtre ca ÓrÃddhaæ bhuktvà tu sÃmi«am / sandhyayayorubhayoÓcaiva na seveta catu«patham // iti / iti catu«pathavarjanakÃla÷ / #<{MV-S_249}># ## tatra siæhÃrke ÓuklacaturthyÃæ candradarÓanaæ na kÃryam / mÃrkaï¬eya÷-- siæhÃditye Óuklapak«e caturthyÃæ candradarÓanam / mithyÃbhidÆ«aïaæ kuryÃttasmÃtpaÓryenna taæ tadà // iti / #<«a«ÂhÅvarjyÃni /># «a«ÂyÃæ tailaæ varjayedabhyaÇge / tathÃca ratnamÃlÃyÃm-- «a«ÂhÅ«u tailaæ palama«ÂamÅ«u k«aurakriyÃæ caiva caturdaÓÅ«u / strÅsevanaæ na«ÂakalÃsu puæsÃmÃyu÷k«ayÃrthaæ munayo vadanti // iti / ## tatra bhavi«yapurÃïe-- saptamyÃæ na sp­Óettailaæ nÅlavastraæ na dhÃrayet / na cÃpyÃmalakai÷ snÃnaæ na kuryÃtkalahaæ nara÷ // saptamyÃæ naiva kurvÅta tÃmrapÃtreïa bhojanam // budha÷-- nimbasya bhak«aïaæ tailaæ tilaistarpaïama¤janam / saptamyÃæ naiva bhu¤jÅta tÃmrapÃtreïa bhojanam // iti / ## tatra vyÃsa÷-- «a«Âhya«ÂamÅ tvamÃvÃsyà pak«advayacaturdaÓÅ / atra sannihitaæ pÃpaæ taile mÃæse bhage k«ure // e«Ãæ kecidÃsu tithi«u krameïa ni«edhamicchanti / «a«ÂhyÃæ tailamanÃyu«yama«ÂamyÃæ piÓitaæ tathà / kÃmabhogaÓcaturdaÓyÃmamÃyÃæ tu k«urakriyà // iti smaraïÃt tato 'nyatra do«ÃbhÃva iti, tanna / mÃæsÃÓane pa¤cadaÓÅ tailÃbhyaÇge caturdaÓÅ / iti manunÃnyatrÃpi tailÃdini«edhÃt / tailani«edhe ca sarvatra tilatailasyaiva ni«edha÷ tailapadasya tatraiva Óakte÷ / sÃmÃnyato 'bhyaÇgani«edhe tu snehani«edha eveti / atrëÂamyÃ÷ parvarÆpatvÃttatprayuktÃ÷ sarve ni«edhÃstatra pravartante / parvarÆpatvaæ coktaæ-- vi«ïupurÃïe: caturdaÓÅ a«ÂamÅ ca amÃvÃsyà ca pÆrïimà / parvÃïyetÃni rÃjendra! ravisaÇkrÃntirevaca // #<{MV-S_250}># ityetÃni abhidhÃya-- tatraiva: tailastrÅmÃæsabhogÅ ya÷ parvasvete«u vai pumÃn / viïmÆtrabhojanaæ nÃma prayÃti narakaæ nara÷ // iti / parvapuraskÃreïa ni«edho vaudhÃyane: parvasu nÃdÅyÅta na mÃæsamasnÅyÃt parvasu hi rak«a÷piÓÃcavyabhicÃrivÅnnatambinÅti / manu÷-- caturdaÓya«ÂamÅ darÓa÷ paurïamÃsyarkasaÇkrama÷ / e«u strÅtailamÃæsÃni dantakëÂhÃni varjayet // pa¤cadaÓyÃæ caturdaÓyÃma«ÂamyÃæ ca viÓÃrada÷ / tailaæ mÃæsaæ vyavÃyaæ ca k«uraæ caiva vivarjayet // hÃrÅta÷-- Óle«mÃtake tathÃlak«mÅrnityameva k­tÃlayà / bhage mÃæse k«ure taile nityaæ ti«Âhati parvasu // matsyapurÃïe-- chinatti vÅrudho yastu vÅrutsesthe niÓÃkare / patraæ và pÃÂayette«Ãæ brahmahatyÃæ sa vindati // vÅrutsaæsthe = vanaspatigate / vanaspatigatatvaæ ca trimuhÆrtacaturthasthatvam / trimuhÆrtaæ vasedarke trimuhÆrtaæ vasejjale / trimuhÆrtaæ vasedgo«u trimuhÆrtaæ vanaspatau // itism­te÷ / paiÂhÅnasi÷-- sÃyaæsandhyÃæ parÃnnaæ ca tilapi«Âaæ tathaivaca / amÃvÃsyÃæ na seveta rÃtrau maithunabhojane // amÃvÃsyÃæ prÃpyetyartha÷ / vastutastu amÃvÃsyÃmiti saptamyantam / vasyà vÃsyà vasÅ vÃsÅ amÃpÆrvà ameti ca / ityevaæ navadhà proktà k­«ïapa¤cadaÓÅ tithi÷ // iti koÓÃt / tathÃ-- nÃmÃyÃæ haritÃn chindyÃtkuÓÃæÓca samidhastathà / ayaæ ca ni«edho daivapitryakarmÃrthavyatirekeïa / tathÃca kÃtyÃyanena amÃyÃæ darbhacchedani«edhamabhidhÃyoktam-- pit­devajapÃrthaæ và samÃdadyÃditi / #<{MV-S_251}># tathà kÃtyÃyanasmatÃvapi-- mÃse nabhasyamÃvÃsyÃæ darbho grÃhyo nava÷ sm­ta÷ / ayÃtayÃmÃste darbhà niyoktavyÃ÷ puna÷puna÷ // iti / kuÓÃ÷ ÓÃkaæ ca pu«pÃïi gavÃrthe ca t­ïÃdikam / ÃhareddevapitryarthamamÃvÃsyÃhani dvija÷ // iti dÅpikÃdh­tavacanÃcca / sm­tisasuccaye-- sÃyaæsandhyÃæ parÃnnaæ ca punarbhojanamaithune / tailaæ mÃæsaæ ÓilÃpi«ÂamamÃvÃsyÃæ vivarjayet // mÃrkaï¬eya÷-- amÃvÃsyÃsu sarvÃsu navaæ vastraæ na dhÃrayet / iti parvavarjyÃni / atha kÃlaviÓe«avarjyÃ÷ / skandapurÃïe-- Óira÷kapÃlamÃntrÃïi nakhacarmatilÃstathà / patÃni kramaÓo nityama«ÂamyÃdi«u varjayet // Óiro = nÃrikelam / kapÃlamalÃvÆ / Ãntraæ = paÂolaæ dÅrgham / nakhaæ = ni«pÃvÃ÷, carmaumasÆrya÷ / tilÃ÷ = v­ntÃkamiti / b­hatiprasiddhiriti hemÃdri÷ / «aÂtriæÓanmate-- saÇkrÃntyÃæ pa¤cadaÓyÃæ ca dvÃdaÓyÃæ ÓrÃddhavÃsare / vastraæ ca pŬayennaiva k«ureïÃpi na hiæsyate // hemÃdrau tu caturthacaraïe kareïÃpi hi budhyate iti pÃÂha÷ / vyÃsa÷-- tailaæ na saæsp­ÓedÃmaæ v­k«ÃdÅn chedayenna ca / pak«Ãdau ca ravau «a«ÂyÃæ riktÃyÃæ ca tathà tithau // atrÃmani«edho 'dhikani«edhÃrtha÷ sÃmÃnyena tailasya ni«edhÃt / b­haspati÷-- amÃvÃsyendusaÇkrÃnticaturdaÓya«ÂamÅ«u ca / naraÓcÃï¬Ãlayonau syÃttailastrÅmÃæsasevanÃt // purÃïe tu pÆrvÃrdhe-- kuhÆpÆrïendusaÇkrÃnticaturdaÓya«ÂamÅ«u ca / iti / uttarÃrddhaæ tadeva / vÃmanapurÃïe-- nandÃsu nÃbyaÇgamupÃcareta k«auraæ ca riktÃsu jayÃsu mÃæsam / pÆrïÃsu yo«it parivarjanÅyà bhadrÃsu sarvÃïi samÃrabheta // #<{MV-S_252}># nÃbhyaÇgamarke na ca bhÆmiputre k«Åraæ ca Óukre ca kuje ca mÃæsam / budhena yo«Ã na samÃcareta Óe«e«u sarvÃïi sadaiva kuryÃt // citrÃsu haste Óravaïe«u tailaæ k«Åraæ viÓÃkhÃpratipatsu varjyam / mÆle m­ge bhÃdrapadÃsu mÃæsaæ yo«inmaghÃk­ttikayottarÃsu // yama÷-- tathÃsitëva«ÂamÅ«u bhÆtÃhenduk«aye tathà / tailÃbhyaÇgaæ k«aurakarma strÅsaÇgaæ ca vivarjayate // vÃrÃhapurÃïe-- na m­cca nodakaæ vÃpi na niÓÃyÃæ tu gomayam / gomÆtraæ ca prado«e ca g­hïÅyÃdbuddhimÃnnara÷ // ayaæ ca ni«edha÷ ÓaucÃdyatiriktakarmasu tatra m­dgrahaïasya vihita tvÃt / mÃï¬avya÷-- ÓrutibedhajÃtakÃnnaprÃÓanayÃtrÃpratimÃrcÃ÷ / ravibhavanasthe kÃryaæ jÅve na kÃryo vivÃhastu // ravibhavanaæ = siæharÃÓi÷ / ayaæ ca narmadottarabhÃge, na dak«iïe / tathà ca--- jyoti÷ÓÃstre: siæhe gurau siæhalave vivÃho ne«ÂaÓca godottarataÓca yÃvat / bhÃgÅrathÅyÃmyataraæ ca yÃvattÃvacca do«astapane 'pi me«e // skÃnde-- snÃnaæ caiva mahÃdÃnaæ svÃdhyÃyaæ pit­tarpaïam / prathame 'vde na kurvÅta mahÃgurunipÃtane // snÃnaæ kÃmyaæ pu«pasnÃnÃdi / bhavi«yapurÃïe-- supte vi«ïau nivartante kriyÃ÷ sarvÃ÷ ÓubhÃdikÃ÷ / vivÃhavratabandhÃdicƬÃsaæskÃradÅk«aïam // yaj¤o g­hapraveÓaÓca prati«Âhà devabhÆbh­tÃm / puïyÃni yÃni karmÃïi na syu÷ supte jagatpatau // iti / manu÷-- catvÃrÅmÃni karmÃïi sandhyÃyÃæ parivarjayet / ÃhÃraæ maithunaæ nidrÃæ svÃdhyÃyaæ ca caturthakam // v­ddhamanu÷-- ÃhÃraæ maithunaæ nidrÃæ sandhyÃkÃle vivarjayet / karma cÃdhyayanaæ vÃpi tathà dÃnapratigrahau // #<{MV-S_253}># ÃhÃrÃjjÃyate vyÃdhirgarbho raudraÓca bhaithunÃt / svapanÃtsyÃdalak«mÅka÷ karma caivÃtra ni«phalam // adhyetà narakaæ yÃti dÃtà nÃpnoti tatphalam / pratigrahe bhavetpÃpÅ tasmÃtsandhyÃæ vivarjayet // tathà hemÃdrau sm­ti÷-- rÃtrau dÃnaæ na kurvÅta kadÃcidapi kena cit / haranti rÃk«asà yasmÃttasmÃddÃturbhayÃvaham // viÓe«ato niÓÅthe tu na Óubhaæ karma Óarmaïe / ato vivarjayetprÃj¤o dÃnÃdi«u mahÃniÓÃm // asyÃpavÃdo devalenokta÷-- rÃhudarÓanasaÇkrÃntivivÃhÃtyayav­ddhi«u / snÃnadÃnÃdikaæ kuryÃnniÓi kÃmyavrate«u ca // vasi«Âho 'pi-- grahaïodvÃhasaÇkrÃntiyÃtrÃrttiprasave«u ca / dÃnaæ naimittikaæ j¤eyaæ rÃtrÃvapi tadi«yate // tathÃ-- yaj¤e vivÃhe yÃtrÃyÃæ tathà pustakavÃcane / dÃnÃnyetÃni ÓastÃni rÃtrau devÃlaye tathà // tathà hemÃdrau-- aÓvatthasÃgarau sevyau na spra«Âavyau kadÃcana / koïavÃre sp­Óet pÆrvamuttaraæ parvaïi sp­Óet // koïa÷ = ÓanaiÓcara÷ / tailÃbhyaÇge ni«edha ukta÷ sumantunÃ-- tailÃbhyaÇgo nÃrkavÃre na bhaume no saÇkrÃntau vaidh­tau vi«Âi«a«Âhyo÷ / parvasva«ÂamyÃæ ca ne«Âa÷ sa i«Âa÷ proktÃnmuktvà vÃsare sÆryasÆno÷ // yogiyÃj¤abalkya÷-- mohÃtpratipadaæ «a«ÂhÅæ kuhÆæ riktÃæ tithiæ tathà / tailenÃbhya¤jayedyastu caturbhi÷ saha hÅyate // pa¤camyÃæ ca caturdaÓyÃæ saptamyÃæ ravisaÇkrame / dvÃdaÓÅæ saptamÅæ «a«ÂhÅ tailasparÓe vivarjayet // trayodaÓyÃæ t­tÅyÃyÃæ pratipannavamÅdvaye / tailÃbhyaÇgaæ na kurvÅta kuryurvà navamÅæ vinà // yaca-- pa¤camÅ daÓamÅ caiva t­tÅyà ca trayodaÓÅ / ekÃdaÓÅ dvitÅyà ca pak«ayorubhayorapi // #<{MV-S_254}># abhya¤canasparÓanÃdyairyo 'tra snehaæ ni«evate / caturïÃæ tasya v­ddhi÷ syÃt dhanÃpatyabalÃyu«Ãm // iti / gargeïa kÃsÃæ cidgrahaïaæ tatpavkatailaparam / sÆryaÓukrÃdivÃre«u ni«iddhÃsu tithi«vapi / snÃne và yadi vÃsnÃne pavkatailaæ na du«yati // iti «aÂtriæÓanmatÃditi kecit / anye tu rÃgaprÃptatailavi«ayo ni«edha÷ / evaæ ca sarvatailani«edhaprÃptau pavkaæ pratiprasÆyate / vihite ca tailÃbhyaÇge ÃmamapyupÃdeyameveti saÇk«epa÷ / yamo 'pi-- gh­taæ ca sÃr«apaæ tailaæ yattailaæ pu«pavÃsitam / na do«a÷ pavkataile«u snÃnÃbhyaÇge«u nityaÓa÷ // kÃtyÃyano 'pi-- mÃÇgalyaæ vidyate snÃnaæ v­ddhiparvotsave«u ca / snehamÃtrasamÃyuktaæ madhyÃhnÃtpraviÓi«yate // iti / mÃæsani«edhakÃlo nandipurÃïe-- yadi nÃma caturdaÓyÃæ sadà mÃæsaæ vivarjayet / varjayedayane mukhye k­tasvargamatirnara÷ // caturthÅ cëÂamÅ caiva dvÃdaÓÅ ca caturdaÓÅ / tathà pa¤cadaÓÅ vÃryà «a¬aÓÅtimukhÃni ca // saÇkrame cÃpi sÆryasya vi«uve cÃpi vÃr«ike / mÃæsÃttu virato martyo yÃti svargaæ dinatrayam // tathÃcÃÓvayujaæ mÃsaæ varjayenmÃæsabhak«aïe / bahumÃsak­taæ puïyaæ labhetÃÓvayujÃnnara÷ // mÃæsabhojanasantyÃgÃt puru«a÷ sudhdhamÃnasa÷ / yo nara÷ kÃrttike mÃsi mÃæsaæ tu perivarjayet // saævatsarasya labhate puïyaæ mÃæsavivarjanÃt / kÃlanirïayadÅpikÃyÃæ tu yadi nÃma caturdaÓyÃmiti sthÃne yadi nÃma ca ÓarvaryÃmiti pÃÂha÷ / iti kÃlÅveÓa«avarjyÃni / ## vi«ïu÷--parvasu avaÓyaæ tilahomÃn kuryÃdalaÇk­tasti«Âhet evamÃcÃrasevÅ syÃt / manu÷--(a. 4 Ólo. 150) sÃvitrÃn ÓÃntihomÃæÓca kuryÃtparvasu nityaÓa÷ / #<{MV-S_255}># sÃvitrÃnusavit­devatÃkÃn / atra ca dravyamak«atÃ÷ / ÓÃntikÃmastu juhuyÃt gÃyatryà cÃk«atai÷ Óuci÷ / iti sm­te÷ / kÃtyÃyana÷-- paurïamÃsyÃmamÃvÃsyÃmadha÷ svÃpo vidhÅyate / anÃhitÃgnerapye«a paÓcÃdagnervidhÅyate // anÃhitÃgni÷ = smÃrttÃgnimÃn / Ãpastamva÷--divà Ãditya÷ sattvÅni gopÃyati / naktaæ candramÃ÷ tasmÃdamÃvÃsyÃyÃæ sÃdhÅyasÅmÃtmano guptimicchet / prÃjÃpatyena brahmacaryakÃlena ca jÃyayà sahaitÃæ rÃtriæ sÆryÃcandramasau vasata iti / prÃjÃpatyenaurathyopasarpaïarÃhityena / tathÃ: mÃse nabhasyamÃvÃsyà tasyÃæ darbhoccayo mata÷ / ayÃtayÃmÃste darbà niyoktavyÃ÷ puna÷ puna÷ // iti parvÃnu«ÂheyÃni / atha nÃnÃyugadharmÃ÷ / tatraupakÃyana÷-- ÓrutiÓca ÓaucamÃcÃra÷ pratikÃlaæ vibhidyate / nÃnÃdharmÃ÷ pravartante mÃnavÃnÃæ yuge yuge // ÓrutyÃdipramÃïaæ ÓaucÃdirÃcÃraÓca pratikÃlaæ pratiyugaæ bhidyate / anena ÓlokapÆrvÃrdhena pratiyugamÃcÃraÓabdavÃcyÃgnihotrÃdikarmaïÃæ bheda uktastadbhedÃdeva ca tatpratipÃdakaÓrutyÃdipramÃïasyÃpi bheda uktastatra karmabhede hetumÃhottarÃrdhena--nÃnÃdharmà ityÃdinà / dharmà arogatvÃdayastaduktaæ-- manunÃ,(a. 1 Ólo. 83-84) arogÃ÷ sarvasiddhÃrthÃÓcaturvar«aÓatÃyu«a÷ / k­tatretÃdi«u tve«ÃmÃyurhasati pÃdaÓa÷ // vedoktamÃyurmarttyÃnÃmÃÓi«aÓcaiva karmaïÃm / phalantyanuyugaæ loke prabhÃvÃÓca ÓarÅriïÃm // iti / tathÃraïyake parvaïi hanÆmaddarÓane k­tÃdidharmÃnudÃh­tyoktam-- pÃdenaikena kaunteya! dharma÷ kaliyuge sthita÷ / tÃmasaæ yugamÃsÃdya k­«ïo bhavati keÓava÷ // vedÃcÃrÃ÷ praÓÃmyanti dharmayaj¤akriyÃstathà / #<{MV-S_256}># Åtayo vyÃdhayastandrÅdo«Ã÷ krodhÃdayastathà / upadravÃÓca vartante Ãdhaya÷ k«udbhayaæ tathà // iti / tadayamartha÷ / yugasvabhÃvÃdaharaharapacÅyamÃnaj¤ÃnakarmendriyaÓaktÅnÃæ dvijÃtÅnÃæ katipayÃÇgasahitÃgnihotrÃdikarmaïÃæ pramÃdÃlasyÃdibhistattadaÇgahÃnÃttattvenÃpratyabhij¤ÃyamÃnÃnÃæ bhedÃdiva tatpratipÃdakÃnÃæ ÓrutyÃdÅnÃmapi bheda iva bhavati na puna÷ ÓrutyÃdÅnÃæ karmaïÃæ và vÃstavo bheda ityabhiprÃya÷ / anayaiva ca diÓà eva¤jÃtÅyakÃni vacanÃni bodhyÃni / manurapi--(a. 1 Ólo. 85-86) anye k­tayuge dharmÃstretÃyÃæ j¤Ãnamucyate / anye kaliyuge nÌïÃæ yugahrÃsÃnurÆpata÷ // tapa÷ paraæ k­tayuge tretÃyÃæ j¤Ãnamucyate / dvÃpare yaj¤amevÃhurdÃnameva kalau yuge // tapa÷ = k­cchracÃndrÃyaïÃdi / taduktam-- skandapurÃïe: vedoktena prakÃreïa k­cchracÃndrÃyaïÃdibhi÷ / ÓarÅraÓo«aïaæ yattattapa ityucyate budhai÷ // iti / paraæ = pradhÃnam / mahÃbhÃrate-- tapa÷ paraæ k­tayuge tretÃyÃæ j¤Ãnamuttamam / dvÃpare yaj¤amevÃhurdÃnameva kalau yuge // tathÃ-- tapa÷ paraæ k­tayuge tretÃyÃæ j¤Ãnamuttamam / dvÃpare yaj¤amevÃhu÷ kalau dÃnaæ dayà dama÷ // b­haspati÷-- tapo dharma÷ k­tayuge j¤Ãnaæ tretÃyuge sthitam / dvÃpare cÃdhvara÷ proktasti«ye dÃnaæ dayà dama÷ // ti«ya÷ = kali÷ / ÓivapurÃïe-- dhyÃnaæ paraæ k­tayuge tretÃyÃæ liÇgapÆjanam / dvÃpare 'dhyayanaæ ti«ye mahÃdevasya kÅrttanam // tathÃ-- dhyÃnaæ paraæ k­tayuge tretÃyÃæ yajanaæ tathà / dvÃpare liÇgapÆjà ca kalau ÓaÇkarakÅrttanam // vi«ïudharmottare-- j¤Ãnaæ paraæ k­tayuge tretÃyÃæ ca tata÷ param / #<{MV-S_257}># dvÃpare ca tathà yaj¤a÷ prati«Âhà tu kalau yuge // k­tÃdi«u yuge«u prÃcuryeïa pravartamÃnÃni pramÃïÃnyÃha-- parÃÓara÷: k­te tu mÃnavà dharmÃstretÃyÃæ gautamà matÃ÷ / dvÃpare ÓaÇkhalikhitÃ÷ kalau pÃrÃÓarÃ÷ sm­tÃ÷ // tapa÷ paraæ k­tayuge ityÃdyuktaæ tatra hetumÃha-- sa eva: k­te tvasthigatÃ÷ prÃïÃstretÃyÃæ mÃæsamÃÓritÃ÷ / dvÃpare rudhire caiva kalau tvannÃdi«u sthitÃ÷ // prÃïanÃdiv­ttipa¤cakopeto vÃyuviÓaÓe«a÷ prÃïa÷, sa cÃsthimÃæsÃdimaye«u ÓarÅre«u karmasÆtranibaddho yugasÃmarthyÃdasthyÃdi«u sthito bhavati / sÃk«Ãtpravattiniv­ttyanaupayikÃnÃæ yugasvabhÃvÃdipratipÃdakÃnÃæ vacanÃnÃæ prati«edhe viÓe«aparyavasÃyitÃmÃha-- sa eva: yuge yuge ca ye dharmÃstatra tatra ca ye dvijÃ÷ / te«Ãæ nindà na kartavyà yugarÆpà hi te dvijÃ÷ // te«Ãmityupalak«aïam / kÃmakrodhalobhÃdÅn sarvÃn do«ÃnkÃlak­tÃn j¤Ãtvà kasyÃpi nindÃæ na kuryÃdityartha÷ / nanvevam-- jito dharmo hyadharmeïa satyaæ caivÃn­tena ca / jitÃÓcÃraiÓca rÃjÃna÷ strÅbhiÓca puru«Ã÷ kalau // ityÃdivacanabodhitayugadharmÃnusÃriïÃæ prÃïinÃmanindyatve: dharmaæ cara satyaæ vada, nÃsti satyÃtparo dharmo nÃn­tÃtpÃtakaæ param / sthitirhi satyaæ dharmasya tasmÃtsatyaæ na lopayet // ityÃdÅni vidhini«edhÃvi«ayÃïi Órutism­tiÓÃstrÃïyapramÃïÅk­tÃni syuriti cet, na / yugÃnurÆpaæ svasvasÃmarthyamÃlocya mukyakalpenÃnukalpe na và nityanaimittikÃni karmÃïyanuti«Âhatà prati«iddhÃni ca varjayatÃæ pramÃdak­tapÃtakaprÃyaÓcittÃni cÃcaratÃmatyantÃÓaktÃnÃæ vÃnindyatvam / tadanye«Ãæ nindyatvamiti vastusthiri÷ / evaæ satyapi vastuto nindyasyÃpi svayaæ do«ÃnnÃvi«kuryÃditi te«Ãæ nindà na kartavyetyasyÃbhiprÃya iti / b­haspati÷-- k­te yadabdÃddharma÷ syÃttatrretÃyÃm­tutrayÃt / dvÃpare tu tripak«eïa kalÃvahani tadbhavet // #<{MV-S_258}># brahmÃï¬apurÃïe-- tretÃyÃmÃbdiko dharmo dvÃpare mÃsika÷ sm­ta÷ / yathÃÓakti caran prÃj¤astadahnà prÃpnuyÃtkalau // vi«ïupurÃïe-- yatk­te deÓabhirvar«aistretÃyÃæ hÃyanena tu / dvÃpare tattu mÃsena cÃhorÃtreïa tatkalau // skandapurÃïe-- brahmÃk­tayuge devastretÃyÃæ bhagavÃn ravi÷ / dvÃpare bhagavÃn vi«ïu÷ kalau devo maheÓvara÷ // k­te nÃrÃyaïa÷ sÆk«ma÷ ÓuddhamÆrttirupÃsyate / tretÃyÃæ yaj¤arÆpeïa päcarÃtreïa dvÃpare // bhÃgavate-- k­taæ tretà dvÃparaæ ca kalirityatra keÓava÷ / nÃnÃvarïÃbhidhÃkÃro nÃnaiva vidhinejyate // k­te ÓuklascaturbÃhurjaÂilo balkalÃmbara÷ / k­«ïÃjinopavÅtÅ ca citradaï¬akamaï¬alu÷ // manu«yÃstu tadà ÓÃntà nirvairÃ÷ suh­da÷ samÃ÷ / yajante tapasà devaæ Óamena ca damena ca // haæsÃnuvarïo vaikuïÂho varyo yogeÓvaro 'mala÷ / ÅÓvara÷ puru«o 'sakta÷ paramÃtmeti gÅyate // tretÃyÃæ raktavarïo 'sau caturbÃhustrimekhala÷ / hiraïyakeÓastrayyÃtmà sruksruvÃdyupalak«aïa÷ // taæ tadà manujà devaæ sarvadevamayaæ harim / yajanti vidyayà trayyà dharmi«Âhà brahmavÃdina÷ // vi«ïuryaj¤a÷ p­snigarbha÷ sarvadeva urukrama÷ / v­«ÃkapirjayantaÓca urugÃya itÅryate // dvÃpare bhagavÃn ÓyÅma÷ pÅtavÃsà nijÃyudha÷ / ÓrÅvatsÃdibhiraÇkaiÓca lak«aïairupalak«ita÷ // taæ tathà puruæ«aæ marttyà mahÃrÃjopalak«aïam / yajanti vedatantrÃbhyÃæ paraæ jij¤Ãsavo n­pa! // namaste vÃsudevÃya nama÷ saÇkar«aïÃya ca / pradyumnÃyÃniruddhÃya tubyaæ bhagavate nama÷ // nÃrÃyaïÃya ­«aye puru«Ãya mahÃtmane / viÓveÓvarÃya viÓvÃya sarvabhÆtÃtmane nama÷ // #<{MV-S_259}># iti dvÃpara urvÅÓaæ stuvanti jagadÅÓvaram // nÃnÃtantravidhÃnena kalÃvapi yathà ӭïu / k­«ïavarïÃnvitaæ k­«ïaæ sÃÇgopÃÇgÃstrapÃr«adam // yaj¤ai÷ saÇkÅrttanaprÃyairyajanti hi sumedhasa÷ / evaæ yugÃnurÆpeïa bhagavÃnyugavarttibhi÷ // manujairijyate rÃjan! ÓreyasÃmÅÓvaro hari÷ / vi«ïudharmottare-- pu«karaæ tu k­te sevyaæ tretÃyÃæ naimi«aæ tathà / dvÃpare tu kuruk«etraæ kalau gaÇgÃæ samÃÓrayet // vÃmadeva÷-- k­te tu sarvatÅrthÃni tretÃyÃæ pu«karaæ param / dvÃpare tu kuruk«etraæ kalau gaÇgà viÓi«yate // iti nÃnÃyugadharmÃ÷ / atha nÃnÃyugavarjyÃni / tatra ÓÃtÃtapa÷-- tyajeddeÓaæ k­tayuge tretÃyÃæ grÃmamuts­jet / dvÃpare kulamekaæ tu karttÃraæ tu kalau yuge // k­te sammëaïÃdeva tretÃyÃæ sparÓanena ca / dvÃpare cÃnnamÃdÃya kalau patati karmaïà // iti nÃnÃyugavarjyÃni / atha kaliyugadharmÃ÷ / mahÃbhÃrate-- yastvoænama÷ ÓivÃyeti mantreïÃnena ÓaÇkaram / sak­tkÃlaæ samabhyarcetsarvapÃpai÷ pramucyate // sarvÃvasthÃæ gato vÃpi yukto và sarvapÃtakai÷ / yastvoænama÷ ÓivÃyeti mucyate tu kalau nara÷ // ÓÃÂhyenÃpi namaskÃra÷ prayukta÷ ÓÆlapÃïaye / saæsÃrado«asaÇghÃnÃmucchedanakara÷ kalau // tathÃ-- sadà taæ yajate yastu Óraddhayà munipuÇgava! / liÇge 'tha sthaï¬ile vÃpi k­take vidhipÆrvakam // yugado«aæ vinirjitya ruduraloke pramodate / liÇgapurÃïe-- kalau rudro mahÃdeva÷ ÓaÇkaro nÅlalohita÷ / #<{MV-S_260}># prakÃÓate prati«ÂhÃrthaæ dharmasya vik­tÃk­ti÷ // ye taæ viprÃstu sevante yena kenÃpi ÓaÇkaram / kalido«aæ vinirjitya prayÃnti paramaæ padam // vyÃsa÷-- dhyÃyank­te yajan yaj¤aistretÃyÃæ dvÃpare 'rcayan / yadÃpnoti tadÃpnoti kalau saÇkÅrtya keÓavam // bhÃgavate-- kaliæ sabhÃjayantyÃryà guïaj¤Ã÷ sÃrabhÃgina÷ / yatra saÇkÅrttanenaiva sarva÷ svÃrtho 'pi labhyate // saÇkÅrttanenauharisahkÅrttanena / na hyata÷ paramo lÃbho dehinÃæ bhrÃmyatÃmiha / yato vindeta paramÃæ ÓÃntiæ naÓyati saæs­ti÷ // agnipurÃïe-- nÃsti Óreyaskaraæ nÌmÃæ vi«ïorÃrÃdhanÃnmune! / yuge 'smiæstÃmase ghore yaj¤adevavivarjite // kurvÅtÃrÃdhanaæ rÃjanvÃsudeve kalau yuge / yadabhyarcya hariæ bhattyà k­te var«aÓataæ n­pa! / vidhÃnena phalaæ lebhe ahorÃtrÃtkalÃviti // tathÃ: kalau kalimaladhvaæsaæ sarvapÃpaharaæ harim / ye 'rcayanti narà nityaæ te 'pi vandyà yathà hari÷ // dharmotkar«amatÅvÃnuprÃpnoti puru«a÷ kalau / svalpÃyÃsena dharmaj¤astena tu«Âo 'smyahaæ kalau // dhanye kalau bhavedviprà alpakleÓairmahatphalam // vi«ïupurÃïe-- devatÃveÓmapÆrïÃni nagarÃïi kalau yuge / kartavyÃni mahÅpÃlai÷ svargalokamabhÅpsubhi÷ // kÆrmapurÃïe-- gaÇgÃmeva ni«evreta prayÃge tu viÓe«ata÷ / nÃnyatkaliyugodbhÆtaæ malaæ hantuæ sudu«karam // tkandabhavi«yapurÃïayo÷-- bhuktimuktiphalapretsuralpopÃyena cennara÷ / tÅrthÃnyevÃÓrayedvidvÃnkalau gaÇgÃæ viÓe«ata÷ // gaÇgottaravahà kÃÓyÃæ liÇgaæ viÓveÓvaraæ mama / ubhe vimuktide plaæsÃæ prÃpte dÃvÃnale kalau // #<{MV-S_261}># nÃradÅye-- kalau tatparamabrahmaprÃptaye satvaraæ nÌïÃm / gaÇgÃbhajanamevÃhurmahopÃyaæ mahar«aya÷ // kÃmikasaæhitÃyÃm-- na bhavedvedamantrÃïÃæ saæsiddhi÷ Óuddhivarjite / mantrervinà na sidhdyÃnti praj¤Ã÷ Óuddhistu durlabhà // kÃle kalau viÓe«eïa Óuddhaæ ghastu na d­Óyate / kalau yuge hi tamasà na«Âadharme bhayaÇkare // anavacchinnasantÃno dharmatanturhi jÃhnavÅ / vinà gaÇgÃæ dharmamayÅæ gati÷ syÃcca kathaæ kalau / Óirasa÷ karttanaæ tasya prÃïatyÃgo 'pi và vara÷ / samarthastu kalau kÃle gaÇgÃæ yo nÃbhigacchati // bhavi«yapurÃïe-- kalau kalu«acittÃnÃæ pÃpadravyaratÃtmanÃm / vidhihÅnakriyÃïÃæ ca gatirgaÇgÃæ vinà nahi // anÃÓritya tu gaÇgÃæ hi muktimicchati ya÷ kalau / sÆryaæ dra«Âumihodyukto jÃtyandhasad­Óastu sa÷ // v­thà kulaæ v­thà vidyà v­thà yaj¤Ã v­thà tapa÷ / v­thà dÃnÃni tasyeha kalau gaÇgÃæ na yÃti ya÷ // iti kaliyugadharmÃ÷ / ## brahmapurÃïe-- dÅrghakÃlabrahmacaryaæ dhÃraïaæ ca kamaï¬alo÷ / gotrÃnmÃt­sapiï¬Ãttu vivÃho govadhastathà / narÃÓvamedhau madyaæ ca kalau varjyaæ dvijÃtibhi÷ // tathÃ-- ƬhÃyÃ÷ punarudvÃhaæ jye«ÂhÃæÓo govadhastathà / kalau pa¤ca na kurvÅta bhrÃt­jÃyÃæ kamaï¬alum // kratu÷-- devarÃcca sutotpattirdattà kanyà na dÅyate / na yaj¤e govadha÷ kÃrya÷ kalau ca na kamaï¬alu÷ // ÃdityapurÃïe-- ÓapathÃ÷ ÓakunÃ÷ svapnÃ÷ sÃmudrikamupaÓruti÷ / upayÃcitamÃdeÓÃ÷ sambhavanti kalau kvacit // #<{MV-S_262}># tasmÃttanmÃtralÃbhena kÃryaæ yattanna kÃrayet / tathà dharmaj¤asamayavaÓÃdanyÃnyapi kalau varjyÃni / vidhavÃyÃæ prajotpattau devarasya niyojanam / vÃlikÃk«atayonyÃÓca vareïÃnyena saÇgati÷ // kanyÃnÃmasavarïÃnÃæ vivÃhaÓca dvijÃtibhi÷ / ÃtatÃyidvijÃgrayÃïÃæ dharmayuddhena hiæsanam // dvijasyÃbdhau tu nauyÃtu÷ ÓodhitasyÃpi saÇbraha÷ / satradÅk«Ã ca sarve«Ãæ kamaï¬aluvidhÃraïam // mahÃprasthÃnagamanaæ gosaæj¤aptiÓca gosave / sautrÃmaïyÃmapi surÃgrahaïasya ca saÇgraha÷ // agnihotrahavaïyÃÓca leho lŬhÃparigraha÷ / vÃnaprasthÃÓramasyÃpi praveÓo vidhicodita÷ // v­ttasvÃdhyÃyasÃpek«amaghasaÇkocanaæ tathà / prÃyaÓcittavidhÃnaæ ca viprÃïÃæ maraïÃntikam // saæsargado«a÷ steyÃnyamahÃpÃtakani«k­ti÷ / varÃtithipit­bhyaÓca paÓÆpÃkaraïakriyà // dattaurasetare«Ãæ tu putratvena parigraha÷ / (*)savarïÃnÃæ tathÃdu«Âai÷ saæsarga÷ Óodhitairapi // __________ (*) savarïÃnyÃÇganÃdu«Âairiti pÃÂhÃntaraæ nirïayasindhvÃdau / __________ ayonau saÇgrahe v­tte parityÃgo gurustriyÃ÷ / paroddeÓÃtmasantyÃga ucchi«ÂasyÃpi varjanam // pratimÃbhyacanÃrthÃya saÇkalpaÓca sadharmaka÷ / asthisa¤cayanÃdÆrdhvamaÇgasparÓanameva ca // ÓÃmitraæ caiva viprÃïÃæ somavikrayaïaæ tathà / «a¬maktÃnaÓanenÃnnaharaïaæ hÅnakarmaïa÷ // ÓÆdre«u dÃsagopÃlakulamitrÃrdhasÅriïÃm / bhojyÃnnatà g­hasthasya tÅrthasevÃtidÆrata÷ // Ói«yasya gurudÃre«u guruvadv­ttiÓÅlità / Ãpadv­ttirdvijÃg«ÃïÃmaÓvastanikatà tathà // prajÃrthaæ tu dvijÃgtyÃïÃæ prajÃraïiparigraha÷ / vrÃhnaïÃnÃæ pravÃsitvaæ mukhÃgnidhamanakriyà // balÃtkÃradidu«ÂastrÅsaÇgraho vidhicodita÷ / #<{MV-S_263}># yatestu sarvavarïe«u bhik«Ãcaryà vidhÃnata÷ / navodake daÓÃhaæ ca dak«iïà gurucodità // brÃhmaïÃdi«u ÓÆdrasya pacanÃdikriyÃpi ca / bh­gvagnipatanaiÓcaiva v­ddhÃdimaraïaæ tathà // got­ptiÓi«Âe payasi Ói«ÂairÃcamanakriyà / pitÃputravirodhe«u sÃk«iïÃæ daï¬akalpanam // yate÷ sÃyaæg­hatvaæ ca munibhistattvatatparai÷ / etÃni lokaguptyarthaæ kalerÃdau mahÃtmabhi÷ // nivarttiætÃni karmÃïi vyavasthÃpÆrvakaæ budhai÷ / samayaÓcÃpi sÃdhÆnÃæ pramÃïaæ vedavadbhavet // purÃïÃntare-- ƬhÃyÃ÷ punarudbÃhaæ jye«ÂhÃæÓaæ govadhaæ tathà / kalau pa¤ca na kurvÅta bhrÃt­jÃyÃæ kamaï¬alum // nigame 'pi-- ak«atà gopaÓuÓcaiva ÓrÃddhe mÃæsaæ tathà madhu / devarÃcca sutotpatti÷ kalau pa¤ca vivarjayet // vyÃsa÷-- catvÃryabdasahasrÃïi catvÃrybadaÓatÃni ca / kaleryadà gami«yanti tadà tretÃparigraha÷ // sannyÃsaÓca na kartavyo brÃhmaïena vijÃnatà / devala÷-- yÃvadvarïavibhÃgo 'sti yÃvadveda÷ pravartate / agnihotraæ ca sannyÃsaæ tÃvatkuryÃtkalau yuge // laugÃk«i÷-- ardhÃdhÃnaæ sm­taæ ÓrautasmÃrttÃgnyostu p­thakk­ti÷ / sarvÃdhÃnaæ tayoraikyak­ti÷ pÆrvayugÃÓrayà // iti kalivarjyÃni / ## kÃlottare-- Óaradvasantayoryogo dÅk«Ãkarmavidhau sm­ta÷ / tayorasambhave var«Ã vinÃnyatrÃpi Óasyate // Óaradvasantayoryoga iti Óaradi vasante cetyartha÷ / tatra mÃsaphalÃni tu saæhitÃyÃm-- asiddhirbhÆmisampattirmaraïaæ bandunÃÓanam / #<{MV-S_264}># Ãyurv­ddhi÷ prajÃnÃÓa÷ sampattÅ ratnasa¤caya÷ // ÓubhaprÃpti÷ sthÃnanÃÓo medhÃrthaÓca vaÓÅk­ti÷ / caitrÃdÅnÃæ phalaæ j¤eyaæ malamÃsaæ vivarjayet // kÃraïe tu anyathà mÃsaphalÃnyuktÃni / vaiÓÃkhapÆrvaje mÃse mantrÃrambha÷ sudu÷saha÷ / vaiÓÃkhe dhanadÃyÅ ca jye«Âhe m­tyuprado bhavet // ëìhe putralÃbhÃya ÓrÃvaïe Óubhado mata÷ / bÃdre caiva j¤ÃnahÃnistathÃsiddhi÷ prakÅrttità // ÃÓvine sarvasiddhiÓca kÃrttiko j¤Ãnasiddhida÷ / Óubhak­nmÃrgaÓÅr«a÷ syÃtpau«o du÷khavidhÃyaka÷ // mÃghe medhÃviv­ddhiÓca phÃlgune sarvavaÓyatà // iti / atrëìhasya samyakphalatà pÆrvavÃkye 'ni«Âaphaladatvamuktamato vikalpa÷ / siddhÃntaÓekhare tu viÓe«a÷ / ÓaratkÃle ca vaiÓÃkhe dÅk«Ã Óre«Âhaphalapradà / phÃlgune mÃrgaÓÅr«e ca jye«Âhe dÅk«Ãtra madhyamà // ëìha÷ ÓrÃvaïo mÃgha÷ kani«ÂhÃ÷ sadbhirÃd­tÃ÷ / ninditaÓcaitramÃsastu pau«o bhÃdrapadastathà // nindite«vapi mÃse«u dÅk«oktà grahaïe Óubhà / kÃraïe-- ëìhapÆrvamÃse ca ëìhe mÃrgaÓÅr«ake / dÅk«Ãæ na kÃrayeddhÅmÃnanyamÃse«u kÃrayet // Óuklapak«e Óubhark«e ca ÓubhavÃratithau tathà / iti / kriyÃkÃï¬aÓekhare tu-- na vinà parva dÅk«Ã syÃt var«Ãsu madhupau«ayo÷ / anyatra tu sadà kÃryà viÓuddhau guruÓi«yayo÷ // var«Ãdau hi nimittÃni praÓastÃnyupalak«ya vai / iti var«Ãdini«iddhakÃle«vapi ÓubhaÓakunÃdyupalamme sati dak«ikÃryetyÃha hemÃdri÷ / agastisaæhitÃyÃm-- Óuklapak«e 'tha k­«ïe và dÅk«Ã sarvasukhÃvahà / iti / kÃlottare viÓe«a÷ / dÅk«Ãrambha÷ prakartavyo bhÆtikÃmai÷ site tathà / muktikÃmai÷ k­«ïapak«a iti / #<{MV-S_266 ("257")}># saæhitÃyÃæ tu-- pÆrïimà pa¤camÅ caiva dvitÅyà saptamÅ tathà / trayodaÓÅ ca daÓamÅ praÓastÃ÷ sarvakÃmadÃ÷ // iti / anyatrÃpi-- k­«ïëÂamyÃæ caturdaÓyÃæ pa¤caparvadine 'thavà / iti / mantrasÃrasaÇgrahe-- dvitÅyà pa¤camÅ caiva «a«ÂhÅ cÃpi viÓe«ata÷ / dvÃdaÓyÃmapi kartavyaæ trayodaÓyÃmathÃpi và // iti / mantraratnÃvalyÃmapi-- caturthÅæ navamÅæ «a«ÂhÅma«ÂamÅæ ca caturdaÓÅm / paurïamÃsÅæ vinà Óe«Ã hità muktau mumuk«ubhi÷ // hemÃdrau sm­tyantare-- saptamyÃæ ca navamyÃæ ca ekÃdaÓyÃmathÃpi và / daÓamyÃæ ca trayodaÓyÃæ dÅk«Ãkarma praÓasyate // kvacittu trayodaÓyÃmamÃvÃsyÃmiti pÃÂha÷ / sitenduj¤agurÆïÃæ tu parÅk«ete guïÃguïai÷ // guïairyuktà tu saÇgrÃhyà guïairhÅnÃæ tu vrajayet / iti / sita÷ = Óukra÷ / j¤o = budha÷ / e«Ãæ guïÃguïai÷ tithivÃrasaæyogajai÷ uditÃstamitavakrÃticÃrurÆpairdÅk«Ãlagne kendratrikoïa«a¬a«ÂamÃntyasthitirÆpairguïÃguïai÷ / kÃlottare-- caturthyÃmathavëÂamyÃæ caturdaÓyÃæ tathaiva ca / pÆrïimÃyÃæ prakartavyaæ bhÆtikÃmai÷ site sadà // muktikÃmai÷ k­«ïapak«e yatki¤citkarma cÃcaret / dinacchidrÃïi muktvÃtha yÃÓcÃnyÃstithaya÷ sm­tÃ÷ // iti / tatvasÃgarasaæhitÃyÃæ viÓe«a÷ / tÃæ tÃæ tithiæ samÃlocya tadbhaktÃæstatra dÅk«ayet / indra uvÃca / kasya kà tithiruddi«Âà samÃsÃdvada nÃærada! / nÃrada uvÃca // brahmaïa÷ paurïamÃsyuktà dvÃdaÓÅ cakradhÃriïa÷ / caturdaÓÅ Óivasyoktà vÃca÷ proktà trayodaÓÅ // dvitÅyà ca Óriya÷ proktà pÃrvatyÃstu t­tÅyikà / nityà mÃrge«u pÃrvatyà a«ÂamÅ ca caturdaÓÅ // #<{MV-S_266 ("258")}># caturthÅ gaïanÃthasya bhÃno÷ proktà tu saptamÅ / evaæ mukyÃstu tithaya÷ surendra! paribhëitÃ÷ // iti / ratnÃvalyÃm-- Ãdityaæ maÇgalaæ sauriæ tyaktvà vÃrÃstu bhÆtaye / iti / saæhitÃyÃæ tu-- ravau gurau site some kartavyaæ budhaÓukrayo÷ / iti / site = Óuklapak«e ityartha÷ / saæhitÃyÃm-- aÓvinÅrohiïÅsvÃtiviÓÃkhÃhastabhe«u ca / jye«ÂhottarÃtraye«veva kuryÃnmantrÃbhi«ecanam // ratnÃvalyÃm-- trÅïyuttarÃïi rohiïya÷ pu«yakaæ m­gaÓÅr«akam / hasta÷ svÃtiranurÃdhà maghà mÆlaæ ca revatÅ / abhijit Óravaïaæ ce ti Óivayoge caturdaÓÅ // kÃraïe-- pau«ïaæ rohiïyathÃdityaæ Óravaïaæ cÃÓvinÅ tathà / sÃvitraæ tvëÂravÃyavyamaindraæ nair­tameva ca // ti«yaæ triruttarÃrdrà ca saumyaæ Ói«yatrijanmabham / nak«atrÃïi praÓastÃni dÅk«Ãkarmaïi suvrata! // iti / pau«ïaæ = revatÅ / Ãdityaæ = punarvasu÷ / sÃvitraæ = hasta÷ / tvëÂraæ = citrà / vÃyavyaæ = svÃti÷ / aindraæ = jye«Âhà / nair­taæ = mÆlam / saumyaæ = m­gaÓÅr«akam / Ói«yatrijanmabhaæ = Ói«yajanmanak«atradaÓamaikonaviæÓÃtinak«atram / anyatrÃpi-- uttarÃtrayarohiïyo revatÅpu«yavÃsavam / dhani«ÂhÃvÃyumitrÃgnipitryaæ tvëÂraæ ca nair­tam // aiÓavai«ïavahastÃÓca dÅk«ÃyÃæ tu ÓubhÃvahÃ÷ / iti / yogà apyuktà ratnÃvalyÃm-- yogÃÓca prÅtirÃyu«mÃnsaubhÃgya÷ Óobhana÷ sm­ta÷ / sukarmà ca dh­tirb­ddhirdhrava÷ siddhiÓca har«aïa÷ // varÅyÃæÓca Óiva÷ siddho brahmà aindraÓca «o¬aÓa / nindyÃni tÃni sarvÃïi praÓastÃni vimuktaye // pratipatpÆrvëìhà ca pa¤camÅ k­ttikà tathà / pÆrvÃbhÃdrapadà «a«ÂhÅ daÓamÅ rohiïÅ tathà // dvÃdaÓyÃæ sarvanak«atramaryamïà ca trayodaÓÅ / #<{MV-S_267 ("259")}># nak«atrayogà ityete devÃnÃmapi nÃsadÃ÷ // ÓakunyÃdÅni vi«Âiæ ca viÓe«eïa vivarjayet / iti / kÃraïe-- rÃÓayaÓca carÃ÷ Óre«Âhà madhyamÃÓcobhayo÷ sm­tÃ÷ / sthirÃÓca naidhanasthÃne grahÃ÷ sarve vivarjitÃ÷ / ÃcÃryaÓi«yayorÃnukÆlye Óubhapradaæ bhavet // kriyÃkÃï¬aÓekhare-- rÃÓyÃdivargasaæÓuddhirlagne carndrÃkayorapi / balaæ gocarasiddhiÓca jyoti÷ÓÃstre pratÅyatÃm // lagnado«Ã grahado«Ã÷ sarve naÓyanti vai Óubhe / lagnasthe bhÃrgave prau¬he kendrasthe và b­haspatau // ityÃdinipuïaæ vÅk«ya dÅk«Ãæ kurvÅta deÓika÷ / maumuk«avÅæ pratyayaæ tu na kÃlaniyama÷ sm­ta÷ // iti / mantravarïe«u siddhÃrïÃtsusiddhÃnmelayed budha÷ / vairivarïÃnudÃsÅnÃn guïayeddaÓabhi÷ p­thak // siddharÃÓau haredbhÃgaæ vasubhirbhÃnubhi÷ svarai÷ / tridhà sthÃpyÃtra ya÷ Óe«o yÃmasaÇkhyodità hi sà // tridhà sthÃpyÃtra ya÷ Óe«o yÃmasahkhyodità hi sà // ripurÃÓigata÷ Óe«o mÃso 'sau parikÅrttita÷ / haretpa¤cadaÓairbhÃgaæ tithij¤ÃnÃya kevalam // mÃsi tasmin tathà yÃme kurvÅta grahaïaæ mano÷ / jyoti÷ÓÃstraÓunirïÅte lagne và dÅk«ito bhavet // iti / etaduktaæ bhavati / deyamantravarïÃn ko«Âhacakre catu«ko«ÂhÃtmakamekako«ÂhamaÇgÅk­tya siddhasÃdhyasusiddhavairibhedena p­thakk­tya tanmadhye siddhasusiddhavarïÃnekÅk­tya sÃdhyavairivarïÃn pratyekaæ daÓabhirguïayitvà sarvamekÅk­tÃhkÃn p­thak sthÃnatraye saæsthÃpya prathamama«Âabhirharet / avaÓi«ÂÃÇkasamo yÃma÷ / evaæ bhÃnubhirh­te 'viÓi«ÂÃÇkasamo mÃsa÷ / pa¤cadaÓabhirh­te Óe«Ãhkasamà tithi÷ / tatra tasmin mÃse Óuklapak«e tasmin dine tasmin prahare mantramupadiÓet / mumuk«udÅk«ÃyÃæ k­«ïapak«a iti viÓe«a÷ / ratnÃvalyÃm-- nindyÃni tÃni sarvÃïi praÓastÃni vimuktaye / saæhitÃyÃm-- pa¤cÃÇgaÓuddhadivase svodaye tithivÃrayo÷ / guruÓukrodaye Óuddhalagne dvÃdaÓasodhite // prav­ddhe balasaæyukte Óukre davagurau tathà / #<{MV-S_268 ("260")}># Óubhe vidhusamÃyoge Óubhavarge Óubhodaye // ityÃdau sarvamantrÃïÃæ saÇgraha÷ sarvasaukhyak­t / iti / tathÃnyatra-- Ói«yatrijanmadivase saÇkrÃntivi«uve 'yane / anye«u puïyayoge«u grahaïe candrasÆryayo÷ // Ói«yÃnukÆle kÃle và dehaÓuddhi÷ subhÃvahà / iti / mahÃkÃpilapa¤carÃtre-- evaæ nak«atratithyÃdau karaïe yogavÃsare / mantropadeÓo guruïà sÃdhanaæ ca ÓubhÃvaham // iti / guruïà karttabya iti Óe«a÷ / sÃdhanaæ = sÃdhanÃrambha ityartha÷ / kÃryamiti Óe«a÷ / ## agastisaæhitÃthÃm-- sÆryagrahaïakÃle tu nÃnyadanve«itaæ bhavet / sÆryagrahaïakÃlena na samo 'nyo 'sti kaÓcana // tatra yadyatk­taæ sarvamanantaphaladaæ bhavet / iti / na mÃsatithivÃrÃdiÓodhanaæ sÆryaparvaïi / dadÃtÅ«Âaæ g­hÅtaæ yat tasminkÃle gurorn­«u // siddhirbhavati mantrasya vinÃyÃsena vegata÷ / kartavyaæ sarvayatnena mantrÃsiddhimabhÅpsubhi÷ // iti / tasminkÃle yadgurorg­hÅtaæ tat n­«u i«Âaæ dadÃtÅti sambandha÷ / pranthÃntare-- sattÅrthe 'rkavidhugrÃse tantudÃmanaparvaïo÷ / mantradÅk«Ãæ prakurvÃïo mÃsark«ÃdÅn na Óodhayet // kÃlÃntare-- dhÅk«ÃyÃmami«eke ca tathà mantraparigrahe / vratagrahaïamok«e ca dravyÃrambhaïakarmaïi // kÃrttikyÃæ caiva vaiÓÃkhyÃæ svarbhÃnorapi darÓane / candrasÆryoparÃge«u «a¬aÓÅtimukhe«u ca // grahanak«atrayoge«u vi«uve«Ætsave«u ca / ayane«u ca sarve«u yoga÷ sarvÃrthasiddhida÷ // kriyÃkÃï¬aÓekhare-- prasiddhÃstithayo rÃhudarÓanaæ guruparva ca / pavitrakatithiÓcÃpi dÅk«Ãkarmavidhau parà // iti / prasiddhÃ÷ = samanantaroktÃstithaya÷ / #<{MV-S_269 ("261")}># siddhÃntaÓekhare-- vi«uve 'pyayanadvandve ëìhyÃæ damanotsave / dÅk«Ã kÃryà tu kÃle«u pavitrÃropakarmaïi // iti / anyatrÃpi-- puïyatÅrthe kuruk«etre devÅpÅÂhacatu«Âaye / prayÃge ÓrÅgirau kÃÓyÃæ kÃlÃkÃlau na Óodhayet // devÅpÅÂhacatu«Âayamu = ¬¬ÅyÃnajÃlandharapÆrïÃgirikÃmarÆpÃkhyam / ÓrÅgirau = ÓrÅparvate iti kecit / anyatrÃpi-- ÓaÓidinakarayorgrahaïe janmani Ói«yasya makarasaÇkrÃntau / karuïÃsamaye ca gurornak«atrÃdÅ«yate na dÅk«ÃyÃm // iti / tatvasÃgarasaæhitÃyÃm-- tithiæ vinÃpi dÅk«ÃyÃæ viÓi«ÂÃvasaraæ Ó­ïu / durlabhe sadgurÆïÃæ hi sak­tsaÇga upasthite // tadanuj¤Ãya dÃtavyà sa dÅk«Ãvasaro mahÃn / grÃme và yadi vÃraïye k«etre và divase niÓi // Ãgacchati gururdaivÃdyadà dÅk«Ã tadà bhavet / yadaivecchà tadà dÅk«Ã gurorÃj¤ÃnurÆpata÷ // na tithirna jalaæ homo na snÃnaæ na japakriyà / dÅk«ÃyÃ÷ kÃraïaæ kintu svecchÃvÃpte hi sadgurau // iha kecit candragrahe dÅk«Ã na kÃryà ja¬atvaæ tadà syÃdityÃhu÷ / te tu"sattÅrthe 'rkavidhugrÃse" "candrasÆryoparÃge«u ca" "ÓaÓidivÃkarayorgrahaïe" "rÃhudarÓanaæ guruparva ca"ityÃdibahumunivacanavirodhÃt anÃdaraïÅyà iti / vi«ïudÅk«ÃyÃæ viÓe«a÷-- pa¤carÃtre: dvÃdaÓyÃæ Óuklapak«asya sÆryasaÇkramaïe tathà / dvÃdaÓyÃæ k­«ïapak«asya paurïamÃsyÃæ mune 'thavà // amÃvÃsyÃmapi tathà kÃlamuddiÓya deÓika÷ / navaikadvitryaha÷pÆrvamadhivÃsanamÃrabhet // tattva(ntra)sÃgarasaæhitÃyÃmapi-- brahmaïa÷ porïamÃsyuktà dvÃdaÓÅ cakradhÃriïa÷ / evaæ grahaïÃdikÃle«u uktamÃsaÓukladvÃdaÓyÃdi«u vi«ïudÅk«Ã kÃryà iti / iti dÅk«ÃækÃlÃ÷ / #<{MV-S_270 ("262")}># ## vi«ïudharmottare-- atha sarvÃïi nÃmÃni sarvakÃrye harerjapet / tathÃ-- cakriïaæ halinaæ caiva ÓÃrÇgiïaæ khaÇginaæ tathà / mok«ÃrthÅ pravasan rÃjan!dik«u prÃcyÃdi«u smaret // ajitaæ cÃcyutaæ caiva sarvaæ sarveÓvaraæ p­thum / saæsmaretpuru«aæ bhattyà vyavahÃre«u sarvadà // kÆrmaæ varÃhaæ matsyaæ và jalaprataraïe smaret / bhrÃji«ïumagnijananaæ japennÃma tvatandrita÷ // saÇgrÃmÃbhimukho gacchansaæsmaredaparÃjitam / keÓavaæ puï¬arÅkÃk«aæ pu«karÃk«aæ tathà japet // netrabÃdhÃsu sarvÃsu h­«ÅkeÓaæ tathaiva ca / acyutaæ cÃm­taæ cÃpi japedau«adhakarmaïi // garu¬adhvajÃnusmaraïÃdÃpado mucyate nara÷ / jvarado«aÓirorogavi«avÅryaæ praÓÃmyati / grahanak«atrapŬÃsu devabÃdhÃÂavÅ«u ca // dasyuvairinirodhe«u vyÃghrasiæhÃdisaÇkaÂe / andhakÃre tathà tÅvre nÃrasiæheti kÅrttayet // nÃrÃyaïaæ ÓÃrÇgadharaæ ÓrÅdharaæ gajamok«aïam / vÃmanaæ khaÇginaæ caiva du÷svapne«u ca saæsmaret // agnidÃhe samutpanne saæsmarejjalaÓÃyinam / balabhadraæ tu yuddhÃrthÅ k­«yÃrambhe halÃyudham // uttÃraïaæ vaïijyÃrthÅ ÓrÅÓamabhyudaye n­pa! / maÇgalyaæ maÇgale vi«ïuæ mÃÇgalye«u ca kÅrttayet // agni«vÃrtte«vaÓe«e«u viÓoketi tathà japet / utti«ÂhankÅrttayedvi«ïuæ prasupte mÃdhavaæ nara÷ // bhojane caiva govindaæ sarvatra madhusÆdanam / nÃrÃyaïaæ sarvakÃle k«utapraskhalitÃdi«u // dhyÃne devÃrcane home praïipÃte pradak«iïe // kÅrttayedvÃsudevaæ ca anukte«vapi yÃdavam / kÃryÃrambhe tathà rÃjan! yathe«Âaæ nÃma kÅrttayet // sarvÃïi nÃmÃni hi tasya rÃjan! sarvÃrthasidhdyai hi bhavanti pusa÷ / #<{MV-S_271 ("263")}># tasmadyathe«Âaæ khalu devanÃma sarve«u kÃrye«u japettu bhatkyà // iti vi«ïornÃmakÅrttanakÃla÷ / ## tatra Óruti÷-- jÃtaputra÷ k­«ïakeÓo 'gnÅnÃdadhÅteti / etacca vayovasthÃviÓe«opalak«aïam, tÃmÃÓi«amÃÓÃse taæ tave jyoti«matÅmiti brÆyÃdyadyasya putro jÃta÷ syÃt / ityÃdi«u yadyupabandhadarÓanÃdajÃtaputrasyÃpyÃdhÃnapÆrvatvÃt / evaæ ca upalak«yavayovasthÃviÓe«aïÅbhÆtavayasa ÃdhÃnakÃlatvaæ sÆcitaæ bhavati / kÃlÃntaramÃha-- baudhÃyana÷, vivÃho vyÃkhyÃto 'trÃgnyÃdheyasya kÃlo yathÃÓraddhamata Ærddhaæ jÅvati pitaryagnÅnÃdadhÅteti baudhÃyana÷ / jÅvÃdim­te và jÃyÃmavÃpya daÓame 'hanyagnimÃdadhÅteti ÓÃlÃki÷ / jÃyÃmavÃpyetyutkyà vivÃhasya sÃrvakÃlikatvena dak«iïÃyane 'pirvaïyapÅtyuktaæ bhavati / jÅvati pitarÅti pak«e caupÃsanaæ dhÃrayato na pratyavÃya ityuktaæ baudhÃyanenaiva--"na durbrÃhmaïo bhavatyaupÃsanaæ dhÃrayamÃïa"iti / e«a traivarïikasÃdhÃraïa÷ kÃlo 'dhunà varïÃviÓe«apura«kÃreïa ­tuviÓe«Ã vivicyante / tatra Óruti÷--vasante brÃhmaïo 'gnÅnÃdadhÅta, grÅ«me rÃjanya÷, Óaradi vaiÓyo, var«Ãsu rathakÃra iti / rathakÃro na"mÃhi«yeïa karaïyÃæ tu rathakÃra÷ prajÃyate"iti yÃj¤abalkyokto jÃtiviÓe«a÷, kintu saudhanvanÃparaparyÃya÷ / Ãpastambastu--vasanto brÃhmaïasya grÅ«mo rÃjanyasya hemanto và ÓaradvaiÓyasya var«Ãsu rathakÃrasya / ye trayÃïÃæ varïÃnÃmetatkarma kuryuste«Ã me«a kÃla÷ / ÓiÓira÷ sÃrvavÃrïika iti / ye trayÃïÃæ varïÃnÃmiti / ye brÃhmaïak«atriyavaiÓyÃ÷ ete«Ãæ trayÃïÃæ varïÃnÃæ madhye etatkarma rathakarma kuryuste«Ãme«a kÃla iti, evaæ ca rathakÃro na jÃtiviÓe«a÷ kintu traivarïiæka eveti / kÃlÃntaramÃha-- baudhÃyana÷--yadaivainaæ ÓraddhopanamedathÃdadhÅta saivÃsyarddhi÷ tadetadÃrttasyÃtivelaæ và ÓraddhÃyuktasyeti / Ãrtta÷ = vyÃdhita÷ / ativelaæ ÓraddhÃyukto 'tiÓayena ÓraddhÃvÃn / #<{MV-S_272 ("264")}># ## kÃtyÃyanena--vasanto brÃhmaïabrahmavarcasakÃmayo÷ grÅ«ma÷ k«atriyaÓrÅkÃmayo÷ var«Ã÷ prajÃpaÓukÃmavaiÓyarathak­tÃmiti / etena brÃhmaïak«atriyavaiÓyÃnÃæ kÃmyà anye 'pi kÃlà iti siddham / vasantÃdayo dvividhÃ÷ / sauracÃndrabhedena ­tuvivecane = ktÃ÷ / saurà api mÅname«au me«av­«au vetyÃdibhedena dvividhà ityapi coktam / evaæ ca caitravaiÓÃkhajye«ÂhÃstathà pÆrvodÃh­tÃt"ÓiÓira÷ sÃrvavarïika"ityetasmÃnmÃghaphÃlgunau ca militvà pa¤ca mÃsà brÃhmaïasyÃdhÃnakÃla iti siddham / etanmÆlikaiva mÃghÃdipa¤camÃsà vasanta iti yÃj¤ikaprasiddhiriti / ## tatrÃpastamba÷--amÃvÃsyÃyÃæ paurïamÃsyÃæ và adhiya iti, tathà phÃlgunÅpÆrïamÃsa ÃdadhÅtetyuktvà dvyahe puraikÃhe veti / dvyahe dinadvayaæ, purà pÆrvamekÃhe ekadinapÆrvamityartha÷ / evaæ ca dvyahetipak«e trayodaÓyÃm / ekÃhetipak«e caturdaÓyÃmÃdadhÅtetyartha÷ / baudhÃyanasaktu-yà vaiÓÃkhyÃ÷ paurïamÃsyà upari«ÂÃdamÃvÃsyà bhavati sà sak­tsavaætsarasya rohiïyà sampadyate tasyÃmÃdadhÅteti / ÃÓvalÃyana÷-vasante parvaïi ÃdadhÅteti / satyëìhastu--ÃdadhÅtetyupakramya--ÃmÃvÃsyÃyÃæ paurïamÃsyÃmÃpÆryamÃïapak«e và puïye nak«atre 'tra yattrÅïi nipatanti tatsamÆham / viprati«edhe ­tunak«atraæ balÅya iti / puïyanak«atrÃïi tu k­ttikÃdicaturdaÓanak«atrÃïi"k­ttikÃ÷ prathamaæ"ityÃdi Órute÷ / vÃjasaneyake tu nak«atranindÃpÆrvakamuktam--amavÃsyÃyÃmagnÅnÃdadhÅteti, tena parvÃbhyarhitamiti / atha nak«atrÃïi / tatra kÃtyÃyana÷--k­ttikÃrohiïÅm­gaÓira÷ phalgunÅ«u hasto lÃbha kÃmasya citrà ceti / baudhÃyana÷--k­ttikÃsu rohiïyÃæ punarvasuphalgunyoÓcitrÃyÃmiti / ÃÓvalÃyana÷-agnyÃdheyaæ k­ttikÃsu rohiïyÃæ m­gaÓirasi phalgunÅ«u viÓÃkhayoruttarayo÷ prau«Âhapadayorete«Ãmekasmin kasmiæÓcit / Ãpastambastu--k­ttikÃsu brÃhmaïa ÃdadhÅta mukhyo brhanavarcasÅ bhavati / g­hÃæstasyÃgnirddÃhako bhavati / rohiïyÃmÃdhÃya sarvÃn rohÃn rohati / m­gaÓÅr«e brahmavarcasakÃmo yaj¤akÃmo và ya÷ purÃbhadra÷ sanpÃpÅyÃn syÃtsa punarvasvorÃdadhÅta / #<{MV-S_273}># pÆrvayo÷ phalgunyorya÷ kÃmayeta, dÃnakÃmà me prajÃ÷ syuriti / uttarayorya÷ kÃmayeta phalada÷ syÃditi / etadeva viparÅtamathÃparaæ pÆrvayorÃdhÃya pÃpÅyÃn bhavati uttarayorvaÓÅyÃn haste ya÷ kÃmayeta prame dÅyeteti citrÃyÃæ rÃjanyo bhrÃt­vyavÃn viÓÃkhayo÷ prajÃkÃmo 'nurÃdhe v­ddhikÃma÷ uttare«u prau«Âhapade«u prati«ÂhÃkÃma÷ sarvÃïi nityavadeke samÃmananti / asyÃrtha÷ / mukhya÷ = Óre«Âha÷ / kalvÃn rohÃn gajÃdÅn rohati Ãrohati / purÃbhadra÷ = pÆrvÃphalgunÅphalamuttarÃphalgunÅ«u, uttarÃphalgunÅphalaæ pÆvÅphalgunÅ«vityartha÷ / atra akÃmyamÃnamapi ani«Âaæ phalaæ bhavati vastu sÃmarthyÃt"yo brÃhmaïÃyÃvaguret itivat / gargasaæhitÃyÃm-- pu«yÃgneyatryuttarÃdityapau«ïajye«ÂhÃcitrÃkÃdidaivatyabhe«u / kuryurvahnayÃdhÃnamÃdyaæ vasantagrÅ«mo«mÃnte«veva viprÃdivarïÃ÷ // pau«ïaæ = revatÅ / ka÷ = brahmà taddevatyà rohiïÅ / Ãdyaæ = prathamÃdhÃnam / atrÃdyamityupÃdÃnÃt punarÃdhÃnÃdau na ­tunak«atrÃdiniyama÷ / apÆrve 'pi somapÆvÅdhÃne na ­tunak«atrÃdara ityuktam--Ãpastamvena, somena yak«yamÃïo narttuæ sÆrk«enna nak«atramiti / ya÷ sarvakarmabhyo 'gnihotradarÓapÆrïamÃsÃdibhya÷ pÆrvaæ somameva kartumicchati sa ­tuæ nak«atraæ ca na sÆrk«etaunÃdriyeta / parva tu apek«edeva tathÃca-- dhÆrtasbÃmi÷-somÃdhÃnamekadÅk«Ãpak«e parvaïyeva naikÃdaÓyÃdi«u somÃdhÃnasya pavÅpek«aïÃditi / rudradattena tu nak«atragrahaïaæ pradarÓanÃrthamiti na parvÃdara iti uktam / atredaæ vicÃryate / kimanena somakÃlamÃtrabÃdha utÃdhÃnamÃtrakÃlabÃdha ukta iti / nÃdya÷, prakaraïÃdÃdhÃnakÃlamÃtrabÃdho yukto na somasya tasyÃprak­tatvÃt / ki¤ca na hi some Ãpastambena nak«atrÃïyuktÃni yena katha¤cidbuddhisthatÃmÃtreïa bÃdha ucyeteti / na dvitÅya÷ / evaæ sati atra vÃkye brÃhmaïaæ prati ­tvanÃdarakathanamanarthaæ syÃt, somakÃlatvenÃdhÃne 'pi vasantasyÃvarjanÅyatvÃt / na ca vasantastadÃnÅæ somÃÇgameva nÃdhÃnÃÇgamiti vÃcyam / tasya sÃdhÃraïattvÃt / kÃlasya hi adhikaraïatvenaivopakÃrakatvam / sati ca tasmin kathaæ nÃÇgatvamiti / ki¤ca utkar«ÃdbrÃhmaïasya soma÷ syÃdityantarÃgarbhiïyadhikaraïe"somena yak«yamÃïa"ityatra darÓapÆrïamÃsottarakÃlatÃrÆpa÷ somakÃla ÃdhÃnasomayorekÃhasambandhena bÃdhyata ityuktam / #<{MV-S_274}># tattulyanyÃye nÃtrÃpi vasantÃnÃdareïa kÃlÃntare ÃdhÃne kriyamÃïe somÃdhÃnayorekÃhasambandhÃrthaæ somasyÃpy­turbÃdhyata eva tasmÃnna somakÃlamÃtrasya na vÃdhÃnakÃlamÃtrasya bÃdha÷ ato vacanamanarthakamiti / atra vadÃma÷ / satyaæ, naikamÃtrakÃlabÃdha iti, kintu somÃdhÃnayordvayorapi kÃlo bÃdhyate / tatra paraæ vasanta ubhayÃÇgabhÆto bÃdhyate / nak«atraæ tu ÃdhÃnÃÇgabhÆ tameveti / ata eva"yadaivainaæ yaj¤a upanamedathÃdadhÅta"iti bhÃradvÃjena nak«atrÃdyanÃdara ukto yak«yamÃïatvÃbhisandhimata iti na ki¤cidanupapannam / uttarÃyaïaæ sarvamÃdhÃnakÃla ityuktamÃcÃryairityuktaæ baudhÃyanabhëye keÓavasvà minà / yadyapi jyoti÷ÓÃstre lagnÃdyuktamÃdhÃne, tathÃpi tadupÃdeyameva tasya smÃrttatve 'pi ÃdhÃnapura«kÃreïaiva vihitatvÃdananyathÃsiddhatvenÃvaÓyamupasaæharttavyatvÃt / apare tu smÃrttatvenÃsya smÃrttÃdhÃna evopasaæhÃro na ÓrautÃdhÃna iti vadanti / etacca malamÃsÃdi«u tathà guruÓukramau¬hyÃdi«u na kÃryam / ityÃdhÃnakÃla÷ / ## tatra yÃj¤avalkya÷-(a. 1 Ólo. 125) pratisaævatsaraæ soma÷ paÓu÷ pratyayanaæ tathà / kartavyÃgrayaïe«ÂiÓca cÃturmÃsyÃni caiva hi // iti / ayanam ayanaæ pratÅti pratyayanaæ pratidak«iïÃyanaæ pratyuttarÃyaïaæ cetyartha÷ / atrÃyanasya sampÆrïasÃdhÃraïattve 'pi ayanÃdyadina eva kÃryam / "Ãv­ttimukha Ãv­ttimukhe"ityÃpastamvasmaraïÃt / Ãv­tti÷ / uttarÃvadhermakarÃddak«iïÃvadhervà karkÃtsÆryasya parÃv­ttistasya mukhamÃdyaæ dinamityartha÷ / nirƬhapaÓubandhamupakramya kÃlÃntaramÃha-- Ãpastamba÷--saævatsare saævatsare yajeta «aÂsu «aÂÆsu và mÃse«vityeke / ­tuvyÃv­ttau suyavase veti / saævatsare pÆrïe iti Óe«a÷ / tena var«Ãntare ÃdhÃnadivasa ityartha ityeke bhëyak­ta÷ / kecittu "upapadavibhakte÷ kÃrakavibhaktirbalÅyasÅ"ityanuÓÃsanÃt saævatsarasyaivÃdhikaraïatve tatra ca kadetyapek«ite ­tuvyÃv­ttÃvityeka÷ suvayasa ityapara iti kÃladvayam / ­tuvyÃv­ttau = rsavatsaramadhye yasmin kasmiæÓcit ­tuvyÃv­ttidina ityartha÷ / suyavase = su«Âhuyavasamarjunaæ t­ïaæ yasmin var«Ãsvityartha÷ / bhëyakÃramate ­tuvyÃv­ttau prati­tuvyÃv­ttÃvevaæ saævatsare «a iti pak«Ãntaraæ suyavasa iti ca pak«Ãntaraæ svatantrameva saævatsarapak«Ãditi / #<{MV-S_275}># «aÂsu «aÂsu mÃse«u iti ca pak«Ãntaram / «aïmÃsa ityapyÃdhÃnaprabh­ti«aïmÃsapÆrttau bodhyamiti bhëyak­ta÷ / ke«Ãæcinmate tu «aïmÃse ityetatpak«e Ãv­ttimukha iti yojayanti / evaæ ca bhëyakÃramate pratisaævatsaramÃdhÃnadina ityeka÷ pak«a÷, ÃdhÃnadinÃt «aÂsu «aÂsu mÃse«viti dvitÅya÷, saævatsaramadhye prati­tuvyÃv­ttÃviti t­tÅya÷, saævatsaramadhye var«ÃkÃla eveti caturtha÷ / Ãv­ttimukha iti pa¤ca kÃlÃ÷ / ke«Ãcinmate tu saævatsare saævatsare iti pak«e yasmin kasmiæÓcid­tÃveka÷, suyavase vetyapara÷, «aÂsu «aÂsu mÃse« iti pak«e ca Ãv­ttimukha iti t­tÅya iti / atra ca pratiniyatadinapak«e na parvaniyama÷ / pak«Ãntare tanniyama eva yadi stotivacanÃt / kÃtyÃyano 'pi kÃladvayamÃha--paÓvijyà saævatsare saævatsare prÃv­«i Ãv­ttimukhayorveti / kÃlÃntaramÃha baudhÃyana÷-paÓubandhena yajetetyupakramya ÃmÃvÃsyena và havi«e«Âvà nak«atre veti / ÃmÃvÃsyena havi«e«Âveti yajanÅyamaha÷ / apare tu Óuklapak«a÷ sampÆrïa iti Ãhu÷ / nak«atre = k­ttikÃ÷ prathamaæ viÓÃkhà uttamamiti taittirÅyaÓÃkhoktacaturdaÓapuïyanak«atre«vityartha÷ / athavà na k«Åyate candramà asminniti nak«atraæ paurïamÃsÅtyartha iti / etanmate paurïamÃsyÃæ darÓapaurïamÃsa prayogÃrambhÃtpaurïamÃsÅmÃrabhya darÓaparyantaæ na karmÃntarÃrambha÷, na karmavati karmÃntarÃrambha iti niyamÃt / bhëyakÃrastu tato nÃnÅjÃnaæ paÓunà saævatsaro 'tÅyÃdityarthavÃdÃntargatavÃkyaparyÃlocanayà ÃdhÃnadivasÃtsaævatsaramadhye yasmin kasmiæÓcitparvaïi paÓu÷ kÃrya iti «a«Âhaæ kÃlamÃha / e«a ca puÓurnitya÷"saævatsare saævatsare"iti pratyayanamiti ca vÅpsÃÓravÃt, etadakaraïe manvÃdyuktaprÃyaÓcittasya vak«yamÃïatvÃcca / iti paÓukÃla÷ / ## tatra cÃturmÃsyÃni kartavyÃnÅtyuktaæ yÃj¤abalkyena--cÃturmÃsyÃni caiva hÅti / kartavyÃnÅtyanu«aÇga÷ / tatra cÃturmÃsyapadaæ vaiÓvadevavaruïapraghÃsasÃkamedhaÓunÃsÅrÅyayÃgasamudÃyanÃmadheyaæ rÃjasÆyavat / tÃni ca yÃvajjÅvikaprayogavanti, saævatsaraprayogavanti, dvÃdaÓÃhaprayogavanti ceti trividhÃni / prayogaparyÃprakÃlaparisamÃpyÃnyapi kecinmanyante / tatra saævatsaraprayogavantyapi dvividhÃni, ­takuyÃjikalpena cÃturmÃsyayÃjikalpena ceti / #<{MV-S_276}># ete«Ãæ prayogÃïÃæ bhede ca pramÃïaæ vak«yamÃïatattatkÃlavidhita evÃvaseyam / tatra sarve«Ãæ prayogÃïÃæ darÓapaurïamÃsottarakartavyatvamuktaæ,"darÓapaurïamÃsÃbhyÃmi«ÂvÃ"ityanena / ## tatra sÃævatsarikaprayoge ­tuyÃjikalpe vaiÓvadevÃdikÃla ukta Ãpastambena / vasante vaiÓvadevena yajate prÃv­«i varuïapraghÃsai÷ Óaradi sÃkamedhairiti vij¤Ãyate / atra tri«u parvasu niyata÷ kÃla ukta÷ / ÓunÃsÅrÅye tu ­tuyÃjisaæj¤ÃnurodhÃcchiÓira eva grÃhya iti pratibhÃti / atrÃpi pak«e Óuklapak«a÷ apek«ita eva / "udagayana ÃpÆryamÃïapak«e samastÃni vaikalpike«u aneke«u kÃle«u satsvapi"ityanena bhÃradvÃjavacanenoktasya tasyÃbÃdhenaivopapattau bÃdhakalpanÃyogÃt / cÃturmÃsyayÃjikalpe tathà yÃvajjÅvaprayoge 'pi kÃla uktenaiva yaÓcatur«u catur«u mÃse«u yajate sa cÃturmÃsyayÃjÅ / tatrÃpi niyamamÃha-phÃlgunyÃæ paurïamÃsyÃæ caitryÃæ và vaiÓvadevena yajeta / tataÓcatur«u mÃse«u ëìhyÃæ và ÓrÃvaïyÃæ varuïapraghÃsairyajeta / tataÓcatur«u mÃse«u pÆrvasmin parvaïyupakramya dvyahaæ sÃkamedhairyajeta / tato dvyahetryahe caturahe 'rddhamÃse mÃli catur«u và mÃse«u ÓunÃsÅrÅyairiti / atra yadà phÃlgunyÃmupakramastÃdëìhyÃmityÃdi, yadà caitryÃæ tadà ÓrÃvaïyÃmiti / asya pak«asya ­tuyÃjipak«Ãdayameva bhedo yad­tuyÃji pak«e vasantÃnte vaiÓvadevairi«Âvà prÃv­¬Ãdyaparvaïi varuïapraghÃsÃnu«ÂhÃnamapi sambhavati / cÃturmÃsyayÃjipak«e catur«u catur«u ca mÃse«viti niyama iti / dvÃdaÓÃhakalpaæ baudhÃyanabhÃradvÃjÃvÃhatu÷ / tatra bhÃradvÃja÷--dvÃdaÓÃhÃni yak«yamÃïa÷ pratipadi vaiÓvÃnarapÃrjanyÃbhyÃæ dvitÅye vaiÓvadevena t­tÅye caturthe voparamya pa¤came varuïapraghÃsai÷ «a«Âhe saptame voparamyëÂame navame và sÃkamedhairdaÓame ekÃdaÓe voparamya dvÃdaÓe ÓunÃsÅrÅyayÃ, trayodaÓe paÓuriti saævatsarapratimà vai dvÃdaÓa rÃtraya÷ saævatsarameva yajeteti vij¤Ãyate / trayodaÓe paÓuriti yadi paÓunà samÃptistatpak«e bodhyam / atra dvitÅyÃdipadÃni dvitÅyÃditithiparÃïi pratipadÅti upakramÃt spa«Âe coktaæ baudhÃyanena-- dvÃdaÓÃhe 'pi cÃturmÃsyairyajetÃtha prathamÃyÃæ vaiÓvadevene«Âvà caturthyÃæ varuïapraghÃsaira«ÂamyÃæ navamyÃæ ca sÃkamedhe÷ dvÃdaÓyÃæ ÓunÃsÅrÅyai÷ puru«o yajeteti vij¤Ãyata iti / #<{MV-S_277}># kÃlÃntaramapyuktaæ baudhÃyanena-- nak«atre prayoga ityeka ÃhurÆdagayana ÃpÆryamÃïapak«e puïyÃhe prayu¤jÅteti / atra pak«e ÃpÆryamÃïasya pak«asya puïyanak«atre upakrama÷ / nak«atre prayoga ityetasya viÓe«aïamudagayanatvÃdÅti tadbhëyak­ta÷ / yÃvajjÅvikaprayogapak«e Ãrambhastu cÃturmÃsyayÃjikalpenaiva / dvitÅyasaævatsare paraæ viÓe«a ukto baudhÃyanena- kathamu khalu yÃvajjÅvaprayuktÃnÃæ cÃturmÃsyÃnÃmanuprayogo bhavatÅti phÃlgunyÃæ và caitryÃæ và paurïamÃsyÃæ ÓunÃsÅrÅyapuru«o ya jetÃtha vaiÓvadevÃyopavaset vaiÓvadevene«Âvà paurïamÃsavaim­dhÃbhyÃæ yajetÃtha cedi«Âayà paÓunà somena và yajeta kathaæ tatra kuryÃditi pratik­«yaitasya pak«asya ÓunÃsÅrÅyapuru«o yajetai«Ãmekena yajetÃtha vaiÓvadevÃyopavaset vaiÓvadevene«Âvà paurïamÃsavaim­dhÃbhyÃæ yajeteti / atho etadbaudhÃyanasya pak«aæ vedayante yÃvjajÅvikÃnyeva cÃturmÃsyÃni syuriti / anuprayogo = dvitÅya÷ prayoga÷ / atra yadà phÃlgunyÃæ pÆrvasaævatsare upakramastadà phÃlgunyÃæ yadà caitryÃmupakramastadà caitryÃmiti / atha cedi«Âhyeti yadi prayogasamÃptyarthaæ i«ÂyÃdi kriyate tadÃyaæ krama÷ / cedityuktyà yÃvajjÅvaprayogasamÃptyarthaikatvÃtpaÓvÃdÅnÃæ pÃk«ikatvamiti / atho etadbaudhÃyanasyetyÃdyuttyà ca yÃvajjÅvikaprayogo 'pi pÃk«iko bodhya÷ / kÃlÃntaramapi baudhÃyana Ãha-- yathÃprayogamityaupamanyava iti / yathÃprayogamiti yÃvatà kÃlena prayogasamÃptirbhavati tÃvati kÃle santataæ pÆrvÃhnÃdau kuryÃditi / atra pak«e udagayanapuïyanak«atra evopakrama iti / etadrudradattÃdayo na manyante / na hi yathÃprayogamityanena cÃturmÃsyakÃlavidhÃnaæ kintu brahmacaryakÃlasya niyama÷ prayogadinamitaiva vratacaryeti / etacca spa«ÂamupakramÃnusÃrÃdevÃvagamyet / tathà ca sÆtraæ-- yÃvajjÅvaprayuktÃnyeva cÃturmÃsyÃni syurantaramithunÃni prathame tveva saævatsare vrataæ caredityatrohasmÃha ÓÃlÃki÷ sÃævatsarikÃnyeva cÃturmÃsyÃni brahmacaryavantÅti / yathÃprayogamityaupamanyava iti / asyÃrtha÷ / baudhÃyanamate yÃvajjÅvikÃnyeva cÃturmÃsyÃni kartavyÃni antarimithunavanti, prathamasaævatsarayavavratacaryoti ca / ÓÃlikimate tu sÃævatsarike«ve vÃyaæ niyamo na yÃvajjÅvike«u / upamanyumate tu prayogadine eva vratacaryeti / #<{MV-S_278}># apare tu mÃstu yathÃprayogamityata÷ santatakaraïaæ tathÃpi"udagayana ÃpÆryamÃïapak«e samastÃni"iti bhÃradvÃjavacanÃtsamastÃnÃæ saælagnÃnÃæ prayoga iti / aihikÃnyapi cÃturmÃsyÃnyuktÃni ÓÃÇkhyÃyanena / atha somakÃla÷ / tatra Óruti÷--vasante vasante jyoti«Ã yajeteti / yÃj¤avalkyo 'pi pratisaævatsaraæ soma iti / ayamapi darÓapaurïamÃsottaraæ kartavya ityuktaæ"darÓapaurïamÃsÃbhyÃmi«Âvà somena yajeteti vacanÃt / ayamutsarga÷ / somÃdhÃne darÓapaurïamÃsebhya÷ pÆrvamapi tasya karaïÃt / ÃÓvalÃyanenÃpi"prÃgapi somenaikena"ityanena darÓapaurïamÃsebhya÷ pÆrvamapi somakartavyatÃkathanÃcca / etacca vasante 'pi parvaïi kÃryaæ yadi«ÂyetivacanÃt / kÃlÃntaramaïyÃha baudhÃyana÷-- ÃmÃvÃsyena havi«e«Âvà nak«atre veti / asyÃrtha÷ paÓukÃlanirÆpaïe pratipÃdita÷ / iti somakÃla÷ / pratyÃÓaæ parivarddhate 'rthijanatÃdainyÃndhakÃrÃpahe ÓrÅmadvÅram­gendradÃnajaladhiryadvakracandrodaye // rÃjÃdeÓitamitramiÓravidu«astasyoktibhirnirmite granthe 'sminsamayaprakÃÓanapara÷ pÆrttiæ prakÃÓo 'gamat // iti ÓrÅmatsakalasÃmantacakracƬÃmaïimarÅcima¤jarÅnÅrÃjitacaraïakamalaÓrÅmanmahÃrÃjÃdhirÃjapratÃparudratanÆja--ÓrÅmanmahÃrÃjamadhukarasÃhasÆnucaturudadhibalayavasundharÃh­dayapuï¬arÅkavikÃsadinakara ÓrÅvÅrasiæhadevodyojita- ÓrÅhaæsapaï¬itÃtmajaparaÓurÃmamiÓrasÆnusakalavidyÃpÃrÃvÃrapÃrÅïadhurÅïajagaddÃridrayamahÃgajapÃrÅndravidvajjanajÅvÃtu ÓrÅmanmitramiÓrak­te vÅramitrodayÃbhidhanibandhe samayaprakÃÓa÷ samÃpta÷ / Óubhaæ bhÆyÃt /