Pata¤jali's Yogasåtra

(c) Ashok Aklujkar 

ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿
³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   ³
³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³
³						   ³
³ Text converted to Classical Sanskrit Extended    ³
³ (CSX) encoding:				   ³
³ 						   ³
³ description             character  =	ASCII	   ³
³  						   ³
³ long a                  à             224	   ³
³ long A                  â             226	   ³
³ long i                  ã             227	   ³
³ long I                  ä             228	   ³
³ long u                  å             229	   ³
³ long U                  æ             230	   ³
³ vocalic r               ç             231	   ³
³ vocalic R               è             232	   ³
³ long vocalic r          é             233	   ³
³ vocalic l               ë             235	   ³
³ long vocalic l          í             237	   ³
³ velar n                 ï             239	   ³
³ velar N                 ð             240	   ³
³ palatal n               ¤             164	   ³
³ palatal N               ¥             165	   ³
³ retroflex t             ñ             241	   ³
³ retroflex T             ò             242	   ³
³ retroflex d             ó             243	   ³
³ retroflex D             ô             244	   ³
³ retroflex n             õ             245	   ³
³ retroflex N             ö             246	   ³
³ palatal s               ÷             247	   ³
³ palatal S               ø             248	   ³
³ retroflex s             ù             249	   ³
³ retroflex S             ú             250	   ³
³ anusvara                ü             252	   ³
³ anusvara (overdot)      §             167	   ³
³ capital anusvara        ý             253	   ³
³ visarga                 þ             254	   ³
³ (capital visarga                      255)	   ³
³ 						   ³
³ Other characters of the CSX encoding table are   ³
³ not included. Accents have been dropped in order ³
³ to facilitate word search.			   ³
ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ



The books consulted for this edition, which may develop into a critical
edition, are:
Bhàùya: See the entries under Và and Vivaraõa.
KSS. The Yoga-såtram by Maharùi Pata¤jali with the Yoga-pradipikà
Commentary by Pandit Bala-dewa Mi÷ra. Kashi Sanskrit Series Haridas
Sanskrit Grantha-màlà) no. 85, 1931. B132 V6 P264 1931.
Jhajjar. ârya-muni. Yogàryya-bhàùya. Bhàùya-kartà Aryya-muni.
Jhajjara: Harayàõà Sàhitya Saüsthàna, Gurukula Jhajjara. 2029.
Vi[krama-saüvat = 1973]. B132 Y6 A73 1973. Pp. 1-16 of the appendix.
Và.  Patanjala Darshana of the System of Yoga Philosophy by Maharshi
Kapila [!] with the Commentary of Vyasa and the Gloss of Vachaspati Mishra.
Edited and published by Pandit  Jibananda Vidyasagara. Third edition.
Calcutta. Printed at the Bachaspatya Press. 1940.
Vidyàsàgara: see entry under Và.
Vivaraõa: Pàta¤jala-Yogasåtra-bhàùya-vivaraõam of
øaïkara-bhagavat-pàda.  Critically edited with introduction by ....
Polakam Sri Rama Sastri .... and S. R. Krishnamurthi Sastri. Madras:
Government Oriental Manuscripts Library. 1952.

The footnotes of the original edition have been turned into endnotes.

I just noticed that the endnote numbers have possibly not been transmitted. Please count each pair of brackets,  [], for one note and correlate them with the paragraphs appearing at the end of this instalment. 

*****************************************

prathamaþ samàdhi-pàdaþ |
atha yogànu÷àsanam ||1.1||
yoga÷ citta-vçtti-nirodhaþ ||1.2||
tadà draùñuþ sva-råpe '-vasthànam ||1.3||
vçtti-sàråpyam itaratra ||1.4||
vçttayaþ pa¤catayyaþ kliùñà akliùñàþ [ ] ||1.5||
pramàõa-viparyaya-vikalpa-nidrà-smçtayaþ ||1.6||
pratyakùànumànàgamàþ pramàõàni ||1.7||
viparyayo mithyà-j¤ànam atad-råpa-pratiùñham ||1.8||
÷abda-j¤ànànupàtã vastu-÷ånyo vikalpàþ ||1.9||
abhàva-pratyayàlambanà vçttir nidrà ||1.10||
anubhåta-viùayàsaüpramoùaþ smçtiþ ||1.11||
abhyàsa-vairàgyàbhyàü tan-nirodhaþ ||1.12||
tatra sthitau yatno '-bhyàsaþ ||1.13|| sa [?] tu [?] [ ] dãrgha-kàla-nairantarya-satkàràsevito [ ]dçóha-bhåmiþ ||1.14|| dçùñànu÷ravika-viùaya-vitçùõasya va÷ãkàra-saüj¤à vairàgyam||15||
tat-paraü puruùa-khyàter guõa-vaitçùõyam ||1.16||
vitarka-vicàrànandàsmità-råpànugamàt saüpraj¤àtaþ ||1.17||
viràma-pratyayàbhyàsa-pårvaþ saüskàra-÷eùo '-nyaþ ||1.18||
bhava-pratyayo videha-prakçti-layànàm ||1.19||
÷raddhà-vãrya-smçti-samàdhi-praj¤à-pårvaka itareùàm ||1.20||
tãvra-saüvegànàm àsannaþ ||1.21||
mçdu-madhyàdhimàtratvàt tato '-pi vi÷eùaþ ||1.22||
ã÷vara-praõidhànàd và ||1.23||
kle÷a-karma-vipàkà÷ayair aparàmçùñaþ puruùa-vi÷eùa ã÷varaþ ||1.24||
tatra nirati÷ayaü sarvaj¤a-bãjam ||1.25||
pårveùàm [ ] api guruþ kàlenànavacchedàt ||1.26||
tasya vàcakaþ praõavaþ ||1.27||
taj-japas tadartha-bhàvanam ||1.28||
tataþ pratyak-cetanàdhigamo '-py antaràyàbhàva÷ ca ||1.29||
vyàdhi-styàna-saü÷aya-pramàdàlasyàvirati-bhrànti-dar÷anàlabdha-bhuumikatvànavasthitatvàni citta-vikùepàs. te '-ntaràyàþ ||1.30||
duþkha-daurmanasyàïgamejayatva-÷vàsa-pra÷vàsà vikùepa-sahabhuvaþ ||1.31||
tat-pratiùedhàrtham eka-tattvàbhyàsaþ ||1.32||
maitrã-karuõà-muditopekùaõàüsukha-duþkha-puõyàpuõya-viùayàõàü bhàvanàta÷ citta-prasàdanam ||1.33||
pracchardana-vidhàraõàbhyàü và pràõasya ||1.34||
viùayavatã và pravçttir utpannà manasaþ sthiti-nibandhanã ||1.35||
vi÷okà và jyotiùmatã ||1.36||
vãta-ràga-viùayaü và cittam ||1.37||
svapna-nidrà-j¤ànàlambanaü và ||1.38||
yathàbhimata-dhyànàd và ||1.39||
paramàõu-parama-mahattvànto '-sya va÷ãkàraþ ||1.40||
kùãõa-vçtter, abhijàtasyeva maõer, grahãtç-grahaõa-gràhyeùutatstha-tada¤janatà-samàpattiþ ||1.41||
tatra ÷abdàrtha-j¤àna-vikalpaiþ saükãrõà savitarkà samàpattiþ ||1.42||
smçti-pari÷uddhau sva-råpa-÷ånyevàrtha-màtra-nirbhàsà [  ]nirvitarkà ||1.43||
etayaiva savicàrà nirvicàrà ca såkùma-viùayà vyàkhyàtà ||1.44||
såkùma-viùayatvaü càliïga-paryavasànam ||1.45||
tà eva sabãjaþ samàdhiþ ||1.46|| nirvicàra-vai÷àradye '-dhyàtma-prasàdaþ ||1.47||
rtaübharà tatra praj¤à ||1.48||
÷rutànumàna-praj¤àbhyàm anya-viùayà [ ] vi÷eùàrthatvàt ||1.49||
tajjaþ saüskàro '-nya-saüskàra-pratibandhã ||1.50||
tasyàpi nirodhe sarva-nirodhàn nirbãjaþ samàdhiþ [ ] ||1.51||

[iti pata¤jali-viracite yoga-såtre prathamaþ samàdhi-pàdaþ |]
[ ]dvitãyaþ sàdhana-pàdaþ |
tapaþ-svàdhyàye÷vara-praõidhànàni kriyà-yogaþ ||2.1||
samàdhi-bhàvanàrthaþ kle÷a-tanåkaraõàrtha÷ ca ||2.2||
avidyàsmità-ràga-dveùàbhinive÷àþ kle÷àþ [ ] ||2.3||
avidyà kùetram uttareùàü prasupta-tanu-vicchinnodàràõàm ||2.4||
anityà÷uci-duþkhànàtmasu nitya-÷uci-sukhàtma-khyàtir avidyà ||2.5||
dçg-dar÷ana-÷aktyor ekàtmatevàsmità ||2.6||
sukhànu÷ayã [ ] ràgaþ ||2.7|| duþkhànu÷ayã [ ] dveùaþ ||2.8||
sva-rasa-vàhã viduùo '-pi tathà-råóho '-bhinive÷aþ ||2.9||
te pratiprasava-heyàþ såkùmàþ ||2.10||
dhyàna-heyàs tad-vçttayaþ ||2.11||
kle÷a-målaþ karmà÷ayo dçùñàdçùña-janma-vedanãyaþ ||2.12||
sati måle tad-vipàko jàtyàyur-bhogàþ ||2.13||
te hlàda-paritàpa-phalàþ puõyàpuõya-hetutvàt ||2.14||
pariõàma-tàpa-saüskàra-duþkhair guõa-vçtti-virodhàc ca duþkhameva sarvaü vivekinaþ ||2.15||
heyaü duþkham anàgatam ||2.16||
draùñç-dç÷yayoþ saüyogo heya-hetuþ ||2.17||
prakà÷a-kriyà-sthiti-÷ãlaü bhåtendriyàtmakaü bhogàpavargàrthaüdç÷yam ||2.18||
vi÷eùàvi÷eùa-liïga-màtrà-liïgàni [ ] guõa-parvàõi [ ] ||2.19||
draùñà dç÷i-màtraþ ÷uddho '-pi pratyayànupa÷yaþ ||2.20||
tadartha eva dç÷yasyàtmà ||2.21||
kçtàrthaü prati naùñam apy anaùñaü tad, anya-sàdhàraõatvàt ||2.22||
sva-svàmi-÷aktyoþ sva-råpopalabdhi-hetuþ saüyogaþ ||2.23||
tasya hetur avidyà ||2.24||
tadabhàvàt saüyogàbhàvo hànaü. tad dç÷eþ kaivalyam ||2.25||
viveka-khyàtir aviplavà hànopàyaþ ||2.26||
tasya saptadhà prànta-bhåmiþ praj¤à ||2.27||
yogàïgànuùñhànàd a÷uddhi-kùaye j¤àna-dãptir, àviveka-khyàteþ ||2.28||
yama-niyamàsana-pràõàyàma-pratyàhàra-dhàraõà-dhyàna-samàdhayo'-ùñàv aïgàni ||2.29|| ahiüsà-satyàsteya-brahmacaryàparigrahà [ ] yamàþ ||2.30||
jàti-de÷a-kàla-samayànavacchinnàþ [ ] sàrvabhaumà mahà-vratam ||2.31||
÷auca-saütoùa-tapaþ-svàdhyàye÷vara-praõidhànàni niyamàþ ||2.32||
vitarka-bàdhane pratipakùa-bhàvanam ||2.33||
vitarkà hiüsàdayaþ kçta-kàritànumodità lobha-krodha-moha-pårvakàmçdu-madhyàdhimàtrà duþkhàj¤ànànanta-phalà itipratipakùa-bhàvanam ||2.34||
ahiüsà-pratiùñhàyàü tat-saünidhau vaira-tyàgaþ ||2.35||
satya-pratiùñhàyàü kriyà-phalà÷rayatvam ||2.36||
asteya-pratiùñhàyàü sarva-ratnopasthànam ||2.37||
brahmacarya-pratiùñhàyàü vãrya-làbhaþ ||2.38||
aparigraha-sthairye janma-kathaütà-saübodhaþ ||2.39||
÷aucàt svàïga-jugupsà parair asaüsargaþ ||2.40||
sattva-÷uddhi-saumanasyaikàgryendriya-jayàtma-dar÷ana-yogyatvàni [ ]ca ||2.41||
saütoùàd anuttamaþ [ ] sukha-làbhaþ ||2.42||
kàyendriya-siddhir a÷uddhi-kùayàt tapasaþ ||2.43||
svàdhyàyàd iùña-devatà-saüprayogaþ ||2.44||
samàdhi-siddhir ã÷vara-praõidhànàt ||2.45||
sthira-sukham àsanam ||2.46||
prayatna-÷aithilyànanta-samàpattibhyàm [ ] ||2.47||
tato dvandvànabhighàtaþ ||2.48||
tasmin sati ÷vàsa-pra÷vàsayor gati-vicchedaþ pràõàyàmaþ ||2.49||
bàhyàbhyantara-stambha-vçttir [ ] de÷a-kàla-saükhyàbhiþparidçùño dãrgha-såkùmaþ ||2.50||
bàhyàbhyantara-viùayàkùepã caturthaþ ||2.51||
tataþ kùãyate prakà÷àvaraõam ||2.52||
dhàraõàsu ca yogyatà manasaþ ||2.53||
sva-viùayàsaüprayoge cittasya sva-råpànukàra [ ] ivendriyàõàüpratyàhàraþ ||2.54||
tataþ paramà va÷yatendriyàõàm ||2.55||

[iti pata¤jali-viracite yoga-såtre dvitãyaþ sàdhana-pàdaþ |]

tçtãyaþ vibhåti-pàdaþ |
de÷a-bandha÷ cittasya dhàraõà ||3.1||
tatra pratyayaika-tànatà dhyànam ||3.2||
tad evàrtha-màtra-nirbhàsaü sva-råpa-÷ånyam iva samàdhiþ ||3.3||
trayam ekatra saüyamaþ ||3.4||
taj-jayàt praj¤àlokaþ ||3.5||
tasya bhåmiùu viniyogaþ ||3.6||
trayam antaraïgaü pårvebhyaþ ||3.7||
tad api bahiraïgaü nirbãjasya ||3.8||
vyutthàna-nirodha-saüskàrayor abhibhava-pràdurbhàvaunirodha-kùaõa-cittànvayo nirodha-pariõàmaþ ||3.9||
tasya pra÷ànta-vàhità saüskàràt ||3.10||
sarvàrthataikàgratayoþ kùayodayau cittasya samàdhi-pariõàmaþ ||3.11||
tataþ punaþ [ ] ÷àntoditau tulya-pratyayaucittasyaikàgratà-pariõàmaþ ||3.12||
etena bhåtendriyeùu dharma-lakùaõàvasthà-pariõàmà vyàkhyàtàþ ||3.13||
÷àntoditàvyapade÷ya-dharmànupàtã dharmã ||3.14||
kramànyatvaü pariõàmànyatve hetuþ ||3.15||
pariõàma-traya-saüyamàd atãtànàgata-j¤ànam ||3.16||
÷abdàrtha-pratyayànàm itaretaràdhyàsàt saükaraþ.tat-pravibhàga-saüyamàt sarva-bhåta-ruta-j¤ànam ||3.17||
saüskàra-sàkùat-karaõàt pårva-jàti-j¤ànam ||3.18||
pratyayasya para-citta-j¤ànam ||3.19||
na ca tat sàlambanaü, [ ] tasyàviùayãbhåtatvàt ||3.20||
kàya-råpa-saüyamàt tad-gràhya-÷akti-stambhecakùuþ-prakà÷àsaüprayoge '-ntar-dhànam ||3.21||
sopakramaü nirupakramaü ca karma. tat-saüyamàd aparànta-j¤ànam,ariùñebhyo và ||3.22||
maitryàdiùu balàni ||3.23||
baleùu hasti-balàdãni ||3.24||
pravçttyàloka-nyàsàt såkùma-vyavahita-viprakçùña-j¤ànam ||3.25||
bhuvana-j¤ànaü sårye saüyamàt ||3.26||
candre tàrà-vyåha-j¤ànam ||3.27||
dhruve tad-gati-j¤ànam ||3.28||
nàbhi-cakre kàya-vyåha-j¤ànam ||3.29||
kaõñha-kåpe kùut-pipàsà-nivçttiþ ||3.30||
kårma-nàóyàü sthairyam ||3.31|| mårdha-jyotiùi siddha-dar÷anam ||3.32||
pràtibhàd và sarvam ||3.33||
hçdaye citta-saüvit ||3.34||
sattva-puruùayor atyantàsaükãrõayoþ pratyayàvi÷eùo [ ] bhogaþparàrthatvàt svàrtha-saüyamàt [ ] puruùa-j¤ànam ||3.35|| tataþ pràtibha-÷ràvaõa-vedanàdar÷àsvàda-vàrtà jàyante ||3.36||
te samàdhàv upasargà. vyutthàne siddhayaþ ||3.37||
bandha-kàraõa-÷aithilyàt pracàra-saüvedanàc ca cittasyapara-÷arãràve÷aþ ||3.38||
udàna-jayàj jala-païka-kaõñakàdiùv asaïga utkrànti÷ ca ||3.39||
samàna-jayàj jvalanam [ ] ||3.40||
÷rotràkà÷ayoþ saübandha-saüyamàd divyaü ÷rotram ||3.41||
kàyàkà÷ayoþ saübandha-saüyamàl laghu-tåla-samàpatte÷càkà÷a-gamanam ||3.42||
bahir akalpità vçttir mahà-videhà. tataþ prakà÷àvaraõa-kùayaþ ||3.43||
sthåla-sva-råpa-såkùmànvayàrthavattva-saüyamàd bhåta-jayaþ ||3.44||
tato '-õimàdi-pràdurbhàvaþ kàya-saüpat tad-dharmànabhighàta÷ ca ||3.45||
råpa-làvaõya-bala-vajra-saühananatvàni kàya-saüpat ||3.46||
grahaõa-sva-råpàsmitànvayàrthavattva-saüyamàd indriya-jayaþ ||3.47||
tato mano-javitvaü [ ] vikaraõa-bhàvaþ pradhàna-jaya÷ ca ||3.48||
sattva-puruùànyatà-khyàti-màtrasya sarva-bhàvàdhiùñhàtçtvaüsarva-j¤àtçtvaü ca ||3.49||
tad-vairàgyàd api doùa-bãja-kùaye kaivalyam ||3.50||
sthànyupanimantraõe [ ] saïga-smayàkaraõaü punaraniùña-prasaïgàt ||3.51||
kùaõa-tat-kramayoþ saüyamàd vivekajaü j¤ànam ||3.52||
jàti-lakùaõa-de÷air anyatànavacchedàt tulyayos tataþ pratipattiþ ||3.53||
tàrakaü sarva-viùayaü sarvathà-viùayam akramaü ceti vivekajaüj¤ànam ||3.54||
sattva-puruùayoþ ÷uddhi-sàmye kaivalyam iti [ ] ||3.55||

[iti pata¤jali-viracite yoga-såtre tçtãyo vibhåti-pàdaþ]

caturthaþ kaivalya-pàdaþ |
janmauùadhi-mantra-tapaþ-samàdhijàþ siddhayaþ ||4.1||
jàtyantara-pariõàmaþ prakçtyàpåràt ||4.2||
nimittam aprayojakaü prakçtãnàü. varaõa-bhedas tu tataþ kùetrikavat ||4.3||
nirmàõa-cittàny asmità-màtràt ||4.4||
pravçtti-bhede prayojakaü cittam ekam anekeùàm ||4.5||
tatra dhyànajam anà÷ayam ||4.6||
karmà÷uklàkçùõaü yoginas. trividham itareùàm ||4.7||
tatas tad-vipàkànuguõànàm evàbhivyaktir vàsanànàm ||4.8||
jàti-de÷a-kàla-vyavahitànàm apy ànantaryaü, smçti-saüskàrayoreka-råpatvàt ||4.9||
tàsàm anàditvaü cà÷iùo [ ] nityatvàt ||4.10||
hetu-phalà÷rayàlambanaiþ saügçhãtatvàd eùàm abhàve tadabhàvaþ ||4.11||
atãtànàgataü sva-råpato '-sty adhva-bhedàd dharmàõàm ||4.12||
te vyakta-såkùmà guõàtmànaþ ||4.13||
pariõàmaikatvàd vastu-tattvam ||4.14||
vastu-sàmye citta-bhedàt tayor vibhaktaþ [ ] panthàþ ||4.15||
na caika-citta-tantraü vastu tad apramàõakaü tadà kiü syàt ||4.16||
taduparàgàpekùatvàt [ ] cittasya vastu j¤àtàj¤àtam ||4.17||
sadà j¤àtà÷ citta-vçttayas, tat-prabhoþ puruùasyàpariõàmitvàt ||4.18||
na tat svàbhàsaü, dç÷yatvàt ||4.19||
eka-samaye cobhayànavadhàraõam ||4.20||
cittàntara-dç÷ye buddhi-buddher atiprasaïgaþ smçti-saükara÷ ca ||4.21||
citer apratisaükramàyàs tadàkàràpattau sva-buddhi-saüvedanam ||4.22||
draùñç-dç÷yoparaktaü cittaü sarvàrtham ||4.23||
tad asaükhyeya-vàsanà-citram [ ] api paràrthaü, saühatya-kàritvàt ||4.24||
vi÷eùa-dar÷ina àtma-bhàva-bhàvanà-vinivçttiþ [ ] ||4.25||
tadà viveka-nimnaü kaivalya-pràg-bhàraü cittam ||4.26||
tac-chidreùu pratyayàntaràõi saüskàrebhyaþ ||4.27||
hànam eùàü kle÷avad uktam ||4.28||
prasaükhyàne '-py akusãdasya sarvathà-viveka-khyàter dharma-meghaþsamàdhiþ ||4.29||
tataþ kle÷a-karma-nivçttiþ ||4.30||
tadà sarvàvaraõa-malàpetasya j¤ànasyànantyàj j¤eyam alpam ||4.31||
tataþ kçtàrthànàü pariõàma-krama-parisamàptir [ ] guõànàm ||4.32||
kùaõa-pratiyogã pariõàmàparànta-nirgràhyaþ kramaþ ||4.33||
puruùàrtha-÷ånyànàü guõànàü pratiprasavaþ kaivalyaü,sva-råpa-pratiùñhà và citi-÷aktir[] iti [ ] ||4.34||
 
[iti pata¤jali-viracite yoga-såtre caturthaþ kaivalya-pàdaþ |]

[|| iti pàta¤jala-yoga-såtràõi ||]

NOTES:

1.     kliùñàkli# Jhajjar.
2.     sa tu om. in Vivaraõa. These two words could originally have been a part  of  the Bhàùya.
3.     #kàlàdaranai# KSS. #tkàrase# KSS.
4.     [sa] at the beginning in the Vivaraõa edn.  sa without brackets at the beginning in KSS. However,note: pàtanikà '-'sa  eùa'-' iti. såtraü '-'pårveùàm  api  guruþ, kàlenànavacchedàt'-'- Và.
5.     #rbhàsàn Vivaraõa.
6.     #bhyàü sàmànya# KSS.
7.     iti  not used at the end as it is used in the case of the last såtras of the third and fourth pàdas.
8.     Colophons at the end of the pàdas vary considerably in the editions. Mss. must be consulted to determine the original forms of such colophons. They have been supplied here by the editor.
9.     #÷àþ  pa¤ca  kle#  Vidyàsàgara.
10.    #nujanmà   Vivaraõa, which records also the reading accepted above.
11.    #nujanmà   Vivaraõa, which records also the reading accepted above.
12.    #trà-liïgà  Vivaraõa.
13.    #rvàõaþ  Vivaraõa.
14.    #-satyamaste# Vidyàsàgara.
15.    ete  additional at the beginning KSS.
16.    #kàgratendri#  KSS. ekàgratà, not aikàgrya, is used in 3.11-12, but Bhàùya, Vivaraõa, and Và. have aikàgrya here.
17.    #ttamasu# i.e. a compound in Vidyàsàgara; Bhàùya does not indicate how it read the såtra.
18.    #nantya-sa#  KSS.
19.    sa tu  additional at the beginning in KSS; however, Vivaraõa and Và. clearly indicate that  sa tu  is not a part of the såtra for them.
20.    #ttasya sva#  Vidyàsàgara; however, Bhàùya, etc. clearly favor the compound reading.
21.    tatra  pu#  Vivaraõa edn.  First two words om. KSS.
22.    na  tat   KSS. ca  sà#   Vivaraõa.
23.    #÷eùàd  bho#  KSS.
24.    #ràrthàt  Vivaraõa. #ràrthànyasvà# KSS. svàrthe  saü# could have been the Vivaraõa author'-s reading.
25.    #jayàt  prajva#  KSS.
26.    #javitvaü  Vidyàsàgara, Jhajjar, KSS.  Is #javatvaü  in Vivaraõa an attempt to eliminate a grammatically difficult matvarthãya ?
27.    #pama#  Vivaraõa.
28.    iti  om. Jhajjar, KSS.  iti[þ] såtra-samàptau  Và.
29.    #ditvam  à÷i# KSS.
30.    viviktaþ Vivaraõa, KSS.
31.    #pekùitvàt  Vidyàsàgara, Jhajjar, KSS.  Is #pekùatvàt  in Vivaraõa an attempt to eliminate a grammatically difficult  matvarthãya?
32.    #nàbhi÷ ci# Vidyàsàgara, Jhajjar, KSS.  Bhàùya too could have read so.
33.    #nà-ni#  Vivaraõa, KSS.
34.    #krama-sa# Vidyàsàgara, Jhajjar, KSS.  Reading of Và. cannot be determined.
35.    #÷akter  KSS.
36.    sautra  iti-÷abdaþ  ÷àstra-parisamàptau  Và.