Svatmarama: Hathayogapradipika ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Classical Sanskrit Extended ³ ³ (CSX) encoding: ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 224 ³ ³ long A â 226 ³ ³ long i ã 227 ³ ³ long I ä 228 ³ ³ long u å 229 ³ ³ long U æ 230 ³ ³ vocalic r ç 231 ³ ³ vocalic R è 232 ³ ³ long vocalic r é 233 ³ ³ vocalic l ë 235 ³ ³ long vocalic l í 237 ³ ³ velar n ï 239 ³ ³ velar N ð 240 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t ñ 241 ³ ³ retroflex T ò 242 ³ ³ retroflex d ó 243 ³ ³ retroflex D ô 244 ³ ³ retroflex n õ 245 ³ ³ retroflex N ö 246 ³ ³ palatal s ÷ 247 ³ ³ palatal S ø 248 ³ ³ retroflex s ù 249 ³ ³ retroflex S ú 250 ³ ³ anusvara ü 252 ³ ³ anusvara (overdot) § 167 ³ ³ capital anusvara ý 253 ³ ³ visarga þ 254 ³ ³ (capital visarga 255) ³ ³ long e ¹ 185 ³ ³ long o º 186 ³ ³ ³ ³ additional: ³ ³ l underbar × 215 ³ ³ r underbar Ÿ 159 ³ ³ n underbar ­ 173 ³ ³ k underbar É 201 ³ ³ t underbar  194 ³ ³ ³ ³ Other characters of the CSX encoding table are ³ ³ not included. Accents have been dropped in order ³ ³ to facilitate word search. ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ hañha-yoga-pradãpikà (1) prathamopade÷aþ ÷rã-àdi-nàthàya namo'stu tasmai yenopadiùñà hañha-yoga-vidyà / vibhràjate pronnata-ràja-yogam àroóhum icchor adhirohiõãva // HYP_1.1 // praõamya ÷rã-guruü nàthaü svàtmàràmeõa yoginà / kevalaü ràja-yogàya hañha-vidyopadi÷yate // HYP_1.2 // bhràntyà bahumata-dhvànte ràja-yogam ajànatàm / hañha-pradãpikàü dhatte svàtmàràmaþ kçpàkaraþ // HYP_1.3 // hañha-vidyàü hi matsyendra-gorakùàdyà vijànate / svàtmàràmo'thavà yogã jànãte tat-prasàdataþ // HYP_1.4 // ÷rã-àdinàtha-matsyendra-÷àvarànanda-bhairavàþ / cauraïgã-mãna-gorakùa-viråpàkùa-bile÷ayàþ // HYP_1.5 // manthàno bhairavo yogã siddhir buddha÷ ca kanthaóiþ / koraüñakaþ surànandaþ siddhapàda÷ ca carpañiþ // HYP_1.6 // kànerã påjyapàda÷ ca nitya-nàtho nira¤janaþ / kapàlã bindunàtha÷ ca kàkacaõóã÷varàhvayaþ // HYP_1.7 // allàmaþ prabhudeva÷ ca ghoóà colã ca ñiüñiõiþ / bhànukã nàradeva÷ ca khaõóaþ kàpàlikas tathà // HYP_1.8 // ity àdayo mahàsiddhà hañha-yoga-prabhàvataþ / khaõóayitvà kàla-daõóaü brahmàõóe vicaranti te // HYP_1.9 // a÷eùa-tàpa-taptànàü samà÷raya-mañho hañhaþ / a÷eùa-yoga-yuktànàm àdhàra-kamañho hañhaþ // HYP_1.10 // hañha-vidyà paraü gopyà yoginà siddhim icchatà / bhaved vãryavatã guptà nirvãryà tu prakà÷ità // HYP_1.11 // suràjye dhàrmike de÷e subhikùe nirupadrave / dhanuþ pramàõa-paryantaü ÷ilàgni-jala-varjite / ekànte mañhikà-madhye sthàtavyaü hañha-yoginà // HYP_1.12 // alpa-dvàram arandhra-garta-vivaraü nàtyucca-nãcàyataü samyag-gomaya-sàndra-liptam amalaü niþ÷esa-jantåjjhitam / bàhye maõóapa-vedi-kåpa-ruciraü pràkàra-saüveùñitaü proktaü yoga-mañhasya lakùaõam idaü siddhair hañhàbhyàsibhiþ // HYP_1.13 // evaü vidhe mañhe sthitvà sarva-cintà-vivarjitaþ / guråpadiùña-màrgeõa yogam eva samabhyaset // HYP_1.14 // atyàhàraþ prayàsa÷ ca prajalpo niyamàgrahaþ / jana-saïga÷ ca laulyaü ca ùaóbhir yogo vina÷yati // HYP_1.15 // utsàhàt sàhasàd dhairyàt tattva-j¤ànà÷ ca ni÷cayàt / jana-saïga-parityàgàt ùaóbhir yogaþ prasiddhyati // HYP_1.16 // atha yama-niyamàþ ahiüsà satyam asteyaü brahmacaryaü kùamà dhçtiþ / dayàrjavaü mitàhàraþ ÷aucaü caiva yamà da÷a // HYP_1.17 // tapaþ santoùa àstikyaü dànam ã÷vara-påjanam / siddhànta-vàkya-÷ravaõaü hrãmatã ca tapo hutam / niyamà da÷a samproktà yoga-÷àstra-vi÷àradaiþ // HYP_1.18 // atha àsanam hañhasya prathamàïgatvàd àsanaü pårvam ucyate / kuryàt tad àsanaü sthairyam àrogyaü càïga-làghavam // HYP_1.19 // va÷iùñhàdyai÷ ca munibhir matsyendràdyai÷ ca yogibhiþ / aïgãkçtàny àsanàni kathyante kànicin mayà // HYP_1.20 // jànårvor antare samyak kçtvà pàda-tale ubhe / çju-kàyaþ samàsãnaþ svastikaü tat pracakùate // HYP_1.21 // savye dakùiõa-gulphaü tu pçùñha-pàr÷ve niyojayet / dakùiõe'pi tathà savyaü gomukhaü gomukhàkçtiþ // HYP_1.22 // ekaü pàdaü tathaikasmin vinyased uruõi sthiram / itarasmiüs tathà coruü vãràsanam itãritam // HYP_1.23 // gudaü nirudhya gulphàbhyàü vyutkrameõa samàhitaþ / kårmàsanaü bhaved etad iti yoga-vido viduþ // HYP_1.24 // padmàsanaü tu saüsthàpya jànårvor antare karau / nive÷ya bhåmau saüsthàpya vyomasthaü kukkuñàsanam // HYP_1.25 // kukkuñàsana-bandha-stho dorbhyàü sambadya kandharàm / bhaved kårmavad uttàna etad uttàna-kårmakam // HYP_1.26 // pàdàïguùñhau tu pàõibhyàü gçhãtvà ÷ravaõàvadhi / dhanur àkarùaõaü kuryàd dhanur-àsanam ucyate // HYP_1.27 // vàmoru-målàrpita-dakùa-pàdaü jànor bahir veùñita-vàma-pàdam / pragçhya tiùñhet parivartitàïgaþ ÷rã-matysanàthoditam àsanaü syàt // HYP_1.28 // matsyendra-pãñhaü jañhara-pradãptiü pracaõóa-rug maõóala-khaõóanàstram / abhyàsataþ kuõóalinã-prabodhaü candra-sthiratvaü ca dadàti puüsàm // HYP_1.29 // prasàrya pàdau bhuvi daõóa-råpau dorbhyàü padàgra-dvitayaü gçhãtvà / jànåparinyasta-lalàña-de÷o vased idaü pa÷cimatànam àhuþ // HYP_1.30 // iti pa÷cimatànam àsanàgryaü pavanaü pa÷cima-vàhinaü karoti / udayaü jañharànalasya kuryàd udare kàr÷yam arogatàü ca puüsàm // HYP_1.31 // dharàm avaùñabhya kara-dvayena tat-kårpara-sthàpita-nàbhi-pàr÷vaþ / uccàsano daõóavad utthitaþ khe màyåram etat pravadanti pãñham // HYP_1.32 // harati sakala-rogàn à÷u gulmodaràdãn abhibhavati ca doùàn àsanaü ÷rã-mayåram / bahu kada÷ana-bhuktaü bhasma kuryàd a÷eùaü janayati jañharàgniü jàrayet kàla-kåñam // HYP_1.33 // uttànaü ÷abavad bhåmau ÷ayanaü tac chavàsanam / ÷avàsanaü ÷rànti-haraü citta-vi÷rànti-kàrakam // HYP_1.34 // catura÷ãty àsanàni ÷ivena kathitàni ca / tebhya÷ catuùkam àdàya sàrabhåtaü bravãmy aham // HYP_1.35 // siddhaü padmaü tathà siühaü bhadraü veti catuùñayam / ÷reùñhaü tatràpi ca sukhe tiùñhet siddhàsane sadà // HYP_1.36 // atha siddhàsanam- yoni-sthànakam aïghri-måla-ghañitaü kçtvà dçóhaü vinyaset meõóhre pàdam athaikam eva hçdaye kçtvà hanuü susthiram / sthàõuþ saüyamitendriyo'cala-dç÷à pa÷yed bhruvor antaraü hy etan mokùa-kapàña-bheda-janakaü siddhàsanaü procyate // HYP_1.37 // meõóhràd upari vinyasya savyaü gulphaü tathopari / gulphàntaraü ca nikùipya siddhàsanam idaü bhavet // HYP_1.38 // etat siddhàsanaü pràhur anye vajràsanaü viduþ / muktàsanaü vadanty eke pràhur guptàsanaü pare // HYP_1.39 // yameùv iva mitàhàram ahiüsà niyameùv iva / mukhyaü sarvàsaneùv ekaü siddhàþ siddhàsanaü viduþ // HYP_1.40 // catura÷ãti-pãñheùu siddham eva sadàbhyaset / dvàsaptati-sahasràõàü nàóãnàü mala-÷odhanam // HYP_1.41 // àtma-dhyàyã mitàhàrã yàvad dvàda÷a-vatsaram / sadà siddhàsanàbhyàsàd yogã niùpattim àpnuyàt // HYP_1.42 // kim anyair bahubhiþ pãñhaiþ siddhe siddhàsane sati / pràõànile sàvadhàne baddhe kevala-kumbhake / utpadyate niràyàsàt svayam evonmanã kalà // HYP_1.43 // tathaikàsminn eva dçóhe siddhe siddhàsane sati / bandha-trayam anàyàsàt svayam evopajàyate // HYP_1.44 // nàsanaü siddha-sadç÷aü na kumbhaþ kevalopamaþ / na khecarã-samà mudrà na nàda-sadç÷o layaþ // HYP_1.45 // atha padmàsanam- vàmoråpari dakùiõaü ca caraõaü saüsthàpya vàmaü tathà dakùoråpari pa÷cimena vidhinà dhçtvà karàbhyàü dçóham / aïguùñhau hçdaye nidhàya cibukaü nàsàgram àlokayet etad vyàdhi-vinà÷a-kàri yaminàü padmàsanaü procyate // HYP_1.46 // uttànau caraõau kçtvà åru-saüsthau prayatnataþ / åru-madhye tathottànau pàõã kçtvà tato dç÷au // HYP_1.47 // nàsàgre vinyased ràjad-anta-måle tu jihvayà / uttambhya cibukaü vakùasy utthàpy pavanaü ÷anaiþ // HYP_1.48 // idaü padmàsanaü proktaü sarva-vyàdhi-vinà÷anam / durlabhaü yena kenàpi dhãmatà labhyate bhuvi // HYP_1.49 // kçtvà sampuñitau karau dçóhataraü baddhvà tu padmàsanaü gàóhaü vakùasi sannidhàya cibukaü dhyàyaü÷ ca tac cetasi / vàraü vàram apànam årdhvam anilaü protsàrayan påritaü nya¤can pràõam upaiti bodham atulaü ÷akti-prabhàvàn naraþ // HYP_1.50 // padmàsane sthito yogã nàóã-dvàreõa påritam / màrutaü dhàrayed yas tu sa mukto nàtra saü÷ayaþ // HYP_1.51 // atha siühàsanam- gulphau ca vçùaõasyàdhaþ sãvanyàþ pàr÷vayoþ kùipet / dakùiõe savya-gulphaü tu dakùa-gulphaü tu savyake // HYP_1.52 // hastau tu jànvoþ saüsthàpya svàïgulãþ samprasàrya ca / vyàtta-vaktro nirãkùeta nàsàgraü susamàhitaþ // HYP_1.53 // siühàsanaü bhaved etat påjitaü yogi-puïgavaiþ / bandha-tritaya-sandhànaü kurute càsanottamam // HYP_1.54 // atha bhadràsanam- gulphau ca vçùaõasyàdhaþ sãvanyàþ pàr÷vayoþ kùipte / savya-gulphaü tathà savye dakùa-gulphaü tu dakùiõe // HYP_1.55 // pàr÷va-pàdau ca pàõibhyàü dçóhaü baddhvà suni÷calam / bhadràsanaü bhaved etat sarva-vyàdhi-vinà÷anam / gorakùàsanam ity àhur idaü vai siddha-yoginaþ // HYP_1.56 // evam àsana-bandheùu yogãndro vigata-÷ramaþ / abhyasen nàóikà-÷uddhiü mudràdi-pavanã-kriyàm // HYP_1.57 // àsanaü kumbhakaü citraü mudràkhyaü karaõaü tathà / atha nàdànusandhànam abhyàsànukramo hañhe // HYP_1.58 // brahmacàrã mitàhàrã tyàgã yoga-paràyaõaþ / abdàd årdhvaü bhavet siddho nàtra kàryà vicàraõà // HYP_1.59 // susnigdha-madhuràhàra÷ caturthàü÷a-vivarjitaþ / bhujyate ÷iva-samprãtyai mitàhàraþ sa ucyate // HYP_1.60 // kañvàmla-tãkùõa-lavaõoùõa-harãta-÷àka- sauvãra-taila-tila-sarùapa-madya-matsyàn / àjàdi-màüsa-dadhi-takra-kulatthakola- piõyàka-hiïgu-la÷unàdyam apathyam àhuþ // HYP_1.61 // bhojanam ahitaü vidyàt punar asyoùõã-kçtaü råkùam / atilavaõam amla-yuktaü kada÷ana-÷àkotkaü varjyam // HYP_1.62 // vahni-strã-pathi-sevànàm àdau varjanam àcaret // HYP_1.63 // tathà hi gorakùa-vacanam- varjayed durjana-pràntaü vahni-strã-pathi-sevanam / pràtaþ-snànopavàsàdi kàya-kle÷a-vidhiü tathà // HYP_1.64 // godhåma-÷àli-yava-ùàùñika-÷obhanànnaü kùãràjya-khaõóa-navanãta-siddhà-madhåni / ÷uõñhã-pañola-kaphalàdika-pa¤ca-÷àkaü mudgàdi-divyam udakaü ca yamãndra-pathyam // HYP_1.65 // puùñaü sumadhuraü snigdhaü gavyaü dhàtu-prapoùaõam / manobhilaùitaü yogyaü yogã bhojanam àcaret // HYP_1.66 // yuvo vçddho'tivçddho và vyàdhito durbalo'pi và / abhyàsàt siddhim àpnoti sarva-yogeùv atandritaþ // HYP_1.67 // kriyà-yuktasya siddhiþ syàd akriyasya kathaü bhavet / na ÷àstra-pàñha-màtreõa yoga-siddhiþ prajàyate // HYP_1.68 // na veùa-dhàraõaü siddheþ kàraõaü na ca tat-kathà / kriyaiva kàraõaü siddheþ satyam etan na saü÷ayaþ // HYP_1.69 // pãñhàni kumbhakà÷ citrà divyàni karaõàni ca / sarvàõy api hañhàbhyàse ràja-yoga-phalàvadhi // HYP_1.70 // iti hañha-pradãpikàyàü prathamopade÷aþ / (2) dvitãyopade÷aþ athàsane dçdhe yogã va÷ã hita-mità÷anaþ / guråpadiùña-màrgeõa pràõàyàmàn samabhyaset // HYP_2.1 // cale vàte calaü cittaü ni÷cale ni÷calaü bhavet // HYP_2. yogã sthàõutvam àpnoti tato vàyuü nirodhayet // HYP_2.2 // yàvad vàyuþ sthito dehe tàvaj jãvanam ucyate / maraõaü tasya niùkràntis tato vàyuü nirodhayet // HYP_2.3 // malàkalàsu nàóãùu màruto naiva madhyagaþ / kathaü syàd unmanãbhàvaþ kàrya-siddhiþ kathaü bhavet // HYP_2.4 // ÷uddham eti yadà sarvaü nàóã-cakraü malàkulam / tadaiva jàyate yogã pràõa-saügrahaõe kùamaþ // HYP_2.5 // pràõàyàmaü tataþ kuryàn nityaü sàttvikayà dhiyà / yathà suùumõà-nàóãsthà malàþ ÷uddhiü prayànti ca // HYP_2.6 // baddha-padmàsano yogã pràõaü candreõa pårayet / dhàrayitvà yathà-÷akti bhåyaþ såryeõa recayet // HYP_2.7 // pràõaü såryeõa càkçùya pårayed udaraü ÷anaiþ / vidhivat kumbhakaü kçtvà puna÷ candreõa recayet // HYP_2.8 // yena tyajet tena pãtvà dhàrayed atirodhataþ / recayec ca tato'nyena ÷anair eva na vegataþ // HYP_2.9 // pràõaü ced ióayà piben niyamitaü bhåyo'nyathà recayet pãtvà piïgalayà samãraõam atho baddhvà tyajed vàmayà / sårya-candramasor anena vidhinàbhyàsaü sadà tanvatàü ÷uddhà nàói-gaõà bhavanti yaminàü màsa-trayàd årdhvataþ // HYP_2.10 // pràtar madhyandine sàyam ardha-ràtre ca kumbhakàn / ÷anair a÷ãti-paryantaü catur vàraü samabhyaset // HYP_2.11 // kanãyasi bhaved sveda kampo bhavati madhyame / uttame sthànam àpnoti tato vàyuü nibandhayet // HYP_2.12 // jalena ÷rama-jàtena gàtra-mardanam àcaret / dçóhatà laghutà caiva tena gàtrasya jàyate // HYP_2.13 // abhyàsa-kàle prathame ÷astaü kùãràjya-bhojanam / tato'bhyàse dçóhãbhåte na tàdçï-niyama-grahaþ // HYP_2.14 // yathà siüho gajo vyàghro bhaved va÷yaþ ÷anaiþ ÷anaiþ / tathaiva sevito vàyur anyathà hanti sàdhakam // HYP_2.15 // pràõàyàmena yuktena sarva-roga-kùayo bhavet / ayuktàbhyàsa-yogena sarva-roga-samudgamaþ // HYP_2.16 // hikkà ÷vàsa÷ ca kàsa÷ ca ÷iraþ-karõàkùi-vedanàþ / bhavanti vividhàþ rogàþ pavanasya prakopataþ // HYP_2.17 // yuktaü yuktaü tyajed vàyuü yuktaü yuktaü ca pårayet / yuktaü yuktaü ca badhnãyàd evaü siddhim avàpnuyàt // HYP_2.18 // yadà tu nàóã-÷uddhiþ syàt tathà cihnàni bàhyataþ / kàyasya kç÷atà kàntis tadà jàyate ni÷citam // HYP_2.19 // yatheùñaü dhàraõaü vàyor analasya pradãpanam / nàdàbhivyaktir àrogyaü jàyate nàói-÷odhanàt // HYP_2.20 // meda-÷leùmàdhikaþ pårvaü ùañ-karmàõi samàcaret / anyas tu nàcaret tàni doùàõàü samabhàvataþ // HYP_2.21 // dhautir bastis tathà netis tràñakaü naulikaü tathà / kapàla-bhàti÷ caitàni ùañ-karmàõi pracakùate // HYP_2.22 // karma ùañkam idaü gopyaü ghaña-÷odhana-kàrakam / vicitra-guõa-sandhàya påjyate yogi-puïgavaiþ // HYP_2.23 // tatra dhautiþ- catur-aïgula-vistàraü hasta-pa¤ca-da÷àyatam / guråpadiùña-màrgeõa siktaü vastraü ÷anair graset / punaþ pratyàharec caitad uditaü dhauti-karma tat // HYP_2.24 // kàsa-÷vàsa-plãha-kuùñhaü kapharogà÷ ca viü÷atiþ / dhauti-karma-prabhàveõa prayànty eva na saü÷ayaþ // HYP_2.25 // atha bastiþ- nàbhi-daghna-jale pàyau nyasta-nàlotkañàsanaþ / àdhàràku¤canaü kuryàt kùàlanaü basti-karma tat // HYP_2.26 // gulma-plãhodaraü càpi vàta-pitta-kaphodbhavàþ / basti-karma-prabhàveõa kùãyante sakalàmayàþ // HYP_2.27 // dhàntvadriyàntaþ-karaõa-prasàdaü dadhàc ca kàntiü dahana-pradãptam / a÷eùa-doùopacayaü nihanyàd abhyasyamànaü jala-basti-karma // HYP_2.28 // atha netiþ- såtraü vitasti-susnigdhaü nàsànàle prave÷ayet / mukhàn nirgamayec caiùà netiþ siddhair nigadyate // HYP_2.29 // kapàla-÷odhinã caiva divya-dçùñi-pradàyinã / jatrårdhva-jàta-rogaughaü netir à÷u nihanti ca // HYP_2.30 // atha tràñakam- nirãkùen ni÷cala-dç÷à såkùma-lakùyaü samàhitaþ / a÷ru-sampàta-paryantam àcàryais tràñakaü smçtam // HYP_2.31 // mocanaü netra-rogàõàü tandàdrãõàü kapàñakam / yatnatas tràñakaü gopyaü yathà hàñaka-peñakam // HYP_2.32 // atha nauliþ- amandàvarta-vegena tundaü savyàpasavyataþ / natàüso bhràmayed eùà nauliþ siddhaiþ pra÷asyate // HYP_2.33 // mandàgni-sandãpana-pàcanàdi-sandhàpikànanda-karã sadaiva / a÷eùa-doùa-maya-÷oùaõã ca hañha-kriyà maulir iyaü ca nauliþ // HYP_2.34 // atha kapàlabhàtiþ- bhastràval loha-kàrasya reca-pårau sasambhramau / kapàlabhàtir vikhyàtà kapha-doùa-vi÷oùaõã // HYP_2.35 // ùañ-karma-nirgata-sthaulya-kapha-doùa-malàdikaþ / pràõàyàmaü tataþ kuryàd anàyàsena siddhyati // HYP_2.36 // pràõàyàmair eva sarve pra÷uùyanti malà iti / àcàryàõàü tu keùàücid anyat karma na saümatam // HYP_2.37 // atha gaja-karaõã- udara-gata-padàrtham udvamanti pavanam apànam udãrya kaõñha-nàle / krama-paricaya-va÷ya-nàói-cakrà gaja-karaõãti nigadyate hañhaj¤aiþ // HYP_2.38 // brahmàdayo'pi trida÷àþ pavanàbhyàsa-tatparàþ / abhåvann antaka-bhyàt tasmàt pavanam abhyaset // HYP_2.39 // yàvad baddho marud dehe yàvac cittaü niràkulam / yàvad dçùñir bhruvor madhye tàvat kàla-bhayaü kutaþ // HYP_2.40 // vidhivat pràõa-saüyàmair nàóã-cakre vi÷odhite / suùumõà-vadanaü bhittvà sukhàd vi÷ati màrutaþ // HYP_2.41 // atha manonmanã- màrute madhya-saücàre manaþ-sthairyaü prajàyate / yo manaþ-susthirã-bhàvaþ saivàvasthà manonmanã // HYP_2.42 // tat-siddhaye vidhànaj¤à÷ citràn kurvanti kumbhakàn / vicitra kumbhakàbhyàsàd vicitràü siddhim àpnuyàt // HYP_2.43 // atha kumbhaka-bhedàþ-- sårya-bhedanam ujjàyã sãtkàrã ÷ãtalã tathà / bhastrikà bhràmarã mårcchà plàvinãty aùña-kumbhakàþ // HYP_2.44 // pårakànte tu kartavyo bandho jàlandharàbhidhaþ / kumbhakànte recakàdau kartavyas tåóóiyànakaþ // HYP_2.45 // adhastàt ku¤canenà÷u kaõñha-saïkocane kçte / madhye pa÷cima-tànena syàt pràõo brahma-nàóigaþ // HYP_2.46 // àpànam årdhvam utthàpya pràõaü kaõñhàd adho nayet / yogã jarà-vimuktaþ san ùoóa÷àbda-vayà bhavet // HYP_2.47 // atha sårya-bhedanam- àsane sukhade yogã baddhvà caivàsanaü tataþ / dakùa-nàóyà samàkçùya bahiþsthaü pavanaü ÷anaiþ // HYP_2.48 // àke÷àd ànakhàgràc ca nirodhàvadhi kumbhayet / tataþ ÷anaiþ savya-nàóyà recayet pavanaü ÷anaiþ // HYP_2.49 // kapàla-÷odhanaü vàta-doùa-ghnaü kçmi-doùa-hçt / punaþ punar idaü kàryaü sårya-bhedanam uttamam // HYP_2.50 // atha ujjàyã- mukhaü saüyamya nàóãbhyàm àkçùya pavanaü ÷anaiþ / yathà lagati kaõñhàt tu hçdayàvadhi sa-svanam // HYP_2.51 // pårvavat kumbhayet pràõaü recayed ióayà tathà / ÷leùma-doùa-haraü kaõñhe dehànala-vivardhanam // HYP_2.52 // nàóã-jalodaràdhàtu-gata-doùa-vinà÷anam / gacchatà tiùñhatà kàryam ujjàyy àkhyaü tu kumbhakam // HYP_2.53 // atha sãtkàrã- sãtkàü kuryàt tathà vaktre ghràõenaiva vijçmbhikàm / evam abhyàsa-yogena kàma-devo dvitãyakaþ // HYP_2.54 // yoginã cakra-saümànyaþ sçùñi-saühàra-kàrakaþ / na kùudhà na tçùà nidrà naivàlasyaü prajàyate // HYP_2.55 // bhavet sattvaü ca dehasya sarvopadrava-varjitaþ / anena vidhinà satyaü yogãndro bhåmi-maõóale // HYP_2.56 // atha ÷ãtalã- jihvayà vàyum àkçùya pårvavat kumbha-sàdhanam / ÷anakair ghràõa-randhràbhyàü recayet pavanaü sudhãþ // HYP_2.57 // gulma-plãhàdikàn rogàn jvaraü pittaü kùudhàü tçùàm / viùàõi ÷ãtalã nàma kumbhikeyaü nihanti hi // HYP_2.58 // atha bhastrikà- årvor upari saüsthàpya ÷ubhe pàda-tale ubhe / padmàsanaü bhaved etat sarva-pàpa-praõà÷anam // HYP_2.59 // samyak padmàsanaü baddhvà sama-grãvodaraþ sudhãþ / mukhaü saüyamya yatnena pràõaü ghràõena recayet // HYP_2.60 // yathà lagati hçt-kaõñhe kapàlàvadhi sa-svanam / vegena pårayec càpi hçt-padmàvadhi màrutam // HYP_2.61 // punar virecayet tadvat pårayec ca punaþ punaþ / yathaiva lohakàreõa bhastrà vegena càlyate // HYP_2.62 // tathaiva sva-÷arãra-sthaü càlayet pavanaü dhiyà / yadà ÷ramo bhaved dehe tadà såryeõa pårayet // HYP_2.63 // yathodaraü bhavet pårõam anilena tathà laghu / dhàrayen nàsikàü madhyà-tarjanãbhyàü vinà dçóham // HYP_2.64 // vidhivat kumbhakaü kçtvà recayed ióayànilam / vàta-pitta-÷leùma-haraü ÷arãràgni-vivardhanam // HYP_2.65 // kuõóalã bodhakaü kùipraü pavanaü sukhadaü hitam / brahma-nàóã-mukhe saüstha-kaphàdy-argala-nà÷anam // HYP_2.66 // samyag gàtra-samudbhåta-granthi-traya-vibhedakam / vi÷eùeõaiva kartavyaü bhastràkhyaü kumbhakaü tv idam // HYP_2.67 // atha bhràmarã- vegàd ghoùaü pårakaü bhçïga-nàdaü bhçïgã-nàdaü recakaü manda-mandam / yogãndràõ¸am evam abhyàsa-yogàc citte jàtà kàcid ànanda-lãlà // HYP_2.68 // atha mårcchà- pårakànte gàóhataraü baddhvà jàlandharaü ÷anaiþ / recayen mårcchàkhyeyaü mano-mårcchà sukha-pradà // HYP_2.69 // atha plàvinã- antaþ pravartitodàra-màrutàpåritodaraþ / payasy agàdhe'pi sukhàt plavate padma-patravat // HYP_2.70 // pràõàyàmas tridhà prokto reca-påraka-kumbhakaiþ / sahitaþ kevala÷ ceti kumbhako dvividho mataþ // HYP_2.71 // yàvat kevala-siddhiþ syàt sahitaü tàvad abhyaset / recakaü pårakaü muktvà sukhaü yad vàyu-dhàraõam // HYP_2.72 // pràõàyàmo'yam ity uktaþ sa vai kevala-kumbhakaþ / kumbhake kevale siddhe reca-påraka-varjite // HYP_2.73 // na tasya durlabhaü kiücit triùu lokeùu vidyate / ÷aktaþ kevala-kumbhena yatheùñaü vàyu-dhàraõàt // HYP_2.74 // ràja-yoga-padaü càpi labhate nàtra saü÷ayaþ / kumbhakàt kuõóalã-bodhaþ kuõóalã-bodhato bhavet / anargalà suùumõà ca hañha-siddhi÷ ca jàyate // HYP_2.75 // hañhaü vinà ràjayogo ràja-yogaü vinà hañhaþ / na sidhyati tato yugmam àniùpatteþ samabhyaset // HYP_2.76 // kumbhaka-pràõa-rodhànte kuryàc cittaü nirà÷rayam / evam abhyàsa-yogena ràja-yoga-padaü vrajet // HYP_2.77 // vapuþ kç÷atvaü vadane prasannatà nàda-sphuñatvaü nayane sunirmale / arogatà bindu-jayo'gni-dãpanaü nàóã-vi÷uddhir hañha-siddhi-lakùaõam // HYP_2.78 // iti hañha-pradãpikàyàü dvitãyopade÷aþ / tçtãyopade÷aþ sa-÷aila-vana-dhàtrãõàü yathàdhàro'hi-nàyakaþ / sarveùàü yoga-tantràõàü tathàdhàro hi kuõóalã // HYP_3.1 // suptà guru-prasàdena yadà jàgarti kuõóalã / tadà sarvàõi padmàni bhidyante granthayo'pi ca // HYP_3.2 // pràõasya ÷ånya-padavã tadà ràjapathàyate / tadà cittaü niràlambaü tadà kàlasya va¤canam // HYP_3.3 // suùumõà ÷ånya-padavã brahma-randhraþ mahàpathaþ / ÷ma÷ànaü ÷àmbhavã madhya-màrga÷ cety eka-vàcakàþ // HYP_3.4 // tasmàt sarva-prayatnena prabodhayitum ã÷varãm / brahma-dvàra-mukhe suptàü mudràbhyàsaü samàcaret // HYP_3.5 // mahàmudrà mahàbandho mahàvedha÷ ca khecarã / uóóãyànaü målabandha÷ ca bandho jàlandharàbhidhaþ // HYP_3.6 // karaõã viparãtàkhyà vajrolã ÷akti-càlanam / idaü hi mudrà-da÷akaü jarà-maraõa-nà÷anam // HYP_3.7 // àdinàthoditaü divyam aùñai÷varya-pradàyakam / vallabhaü sarva-siddhànàü durlabhaü marutàm api // HYP_3.8 // gopanãyaü prayatnena yathà ratna-karaõóakam / kasyacin naiva vaktavyaü kula-strã-surataü yathà // HYP_3.9 // atha mahà-mudrà- pàda-målena vàmena yoniü sampãóya dakùiõàm / prasàritaü padaü kçtvà karàbhyàü dhàrayed dçóham // HYP_3.10 // kaõñhe bandhaü samàropya dhàrayed vàyum årdhvataþ / yathà daõóa-hataþ sarpo daõóàkàraþ prajàyate // HYP_3.11 // çjvãbhåtà tathà ÷aktiþ kuõóalã sahasà bhavet / tadà sà maraõàvasthà jàyate dvipuñà÷rayà // HYP_3.12 // tataþ ÷anaiþ ÷anair eva recayen naiva vegataþ / mahà-mudràü ca tenaiva vadanti vibudhottamàþ // HYP_3.13 // iyaü khalu mahàmudrà mahà-siddhaiþ pradar÷ità / mahà-kle÷àdayo doùàþ kùãyante maraõàdayaþ / mahà-mudràü ca tenaiva vadanti vibudhottamàþ // HYP_3.14 // candràïge tu samabhyasya såryàïge punar abhyaset / yàvat-tulyà bhavet saïkhyà tato mudràü visarjayet // HYP_3.15 // na hi pathyam apathyaü và rasàþ sarve'pi nãrasàþ / api bhuktaü viùaü ghoraü pãyåùam api jãryati // HYP_3.16 // kùaya-kuùñha-gudàvarta-gulmàjãrõa-purogamàþ / tasya doùàþ kùayaü yànti mahàmudràü tu yo'bhyaset // HYP_3.17 // kathiteyaü mahàmudrà mahà-siddhi-karà néõàm / gopanãyà prayatnena na deyà yasya kasyacit // HYP_3.18 // atha mahà-bandhaþ- pàrùõiü vàmasya pàdasya yoni-sthàne niyojayet / vàmoråpari saüsthàpya dakùiõaü caraõaü tathà // HYP_3.19 // pårayitvà tato vàyuü hçdaye cubukaü dçóham / niùpãóyaü vàyum àku¤cya mano-madhye niyojayet // HYP_3.20 // dhàrayitvà yathà-÷akti recayed anilaü ÷anaiþ / savyàïge tu samabhyasya dakùàïge punar abhyaset // HYP_3.21 // matam atra tu keùàücit kaõñha-bandhaü vivarjayet / ràja-danta-stha-jihvàyà bandhaþ ÷asto bhaved iti // HYP_3.22 // ayaü tu sarva-nàóãnàm årdhvaü gati-nirodhakaþ / ayaü khalu mahà-bandho mahà-siddhi-pradàyakaþ // HYP_3.23 // kàla-pà÷a-mahà-bandha-vimocana-vicakùaõaþ / triveõã-saïgamaü dhatte kedàraü pràpayen manaþ // HYP_3.24 // råpa-làvaõya-sampannà yathà strã puruùaü vinà / mahà-mudrà-mahà-bandhau niùphalau vedha-varjitau // HYP_3.25 // atha mahà-vedhaþ- mahà-bandha-sthito yogã kçtvà pårakam eka-dhãþ / vàyånàü gatim àvçtya nibhçtaü kaõñha-mudrayà // HYP_3.26 // sama-hasta-yugo bhåmau sphicau sanàóayec chanaiþ / puña-dvayam atikramya vàyuþ sphurati madhyagaþ // HYP_3.27 // soma-såryàgni-sambandho jàyate càmçtàya vai / mçtàvasthà samutpannà tato vàyuü virecayet // HYP_3.28 // mahà-vedho'yam abhyàsàn mahà-siddhi-pradàyakaþ / valã-palita-vepa-ghnaþ sevyate sàdhakottamaiþ // HYP_3.29 // etat trayaü mahà-guhyaü jarà-mçtyu-vinà÷anam / vahni-vçddhi-karaü caiva hy aõimàdi-guõa-pradam // HYP_3.30 // aùñadhà kriyate caiva yàme yàme dine dine / puõya-saübhàra-sandhàya pàpaugha-bhiduraü sadà / samyak-÷ikùàvatàm evaü svalpaü prathama-sàdhanam // HYP_3.31 // atha khecarã- kapàla-kuhare jihvà praviùñà viparãtagà / bhruvor antargatà dçùñir mudrà bhavati khecarã // HYP_3.32 // chedana-càlana-dohaiþ kalàü krameõàtha vardhayet tàvat / sà yàvad bhrå-madhyaü spç÷ati tadà khecarã-siddhiþ // HYP_3.33 // snuhã-patra-nibhaü ÷astraü sutãkùõaü snigdha-nirmalam / samàdàya tatas tena roma-màtraü samucchinet // HYP_3.34 // tataþ saindhava-pathyàbhyàü cårõitàbhyàü pragharùayet / punaþ sapta-dine pràpte roma-màtraü samucchinet // HYP_3.35 // evaü krameõa ùaõ-màsaü nityaü yuktaþ samàcaret / ùaõmàsàd rasanà-måla-÷irà-bandhaþ praõa÷yati // HYP_3.36 // kalàü paràïmukhãü kçtvà tripathe pariyojayet / sà bhavet khecarã mudrà vyoma-cakraü tad ucyate // HYP_3.37 // rasanàm årdhvagàü kçtvà kùaõàrdham api tiùñhati / viùair vimucyate yogã vyàdhi-mçtyu-jaràdibhiþ // HYP_3.38 // na rogo maraõaü tandrà na nidrà na kùudhà tçùà / na ca mårcchà bhavet tasya yo mudràü vetti khecarãm // HYP_3.39 // pãóyate na sa rogeõa lipyate na ca karmaõà / bàdhyate na sa kàlena yo mudràü vetti khecarãm // HYP_3.40 // cittaü carati khe yasmàj jihvà carati khe gatà / tenaiùà khecarã nàma mudrà siddhair niråpità // HYP_3.41 // khecaryà mudritaü yena vivaraü lambikordhvataþ / na tasya kùarate binduþ kàminyàþ ÷leùitasya ca // HYP_3.42 // calito'pi yadà binduþ sampràpto yoni-maõóalam / vrajaty årdhvaü hçtaþ ÷aktyà nibaddho yoni-mudrayà // HYP_3.43 // årdhva-jihvaþ sthiro bhåtvà somapànaü karoti yaþ / màsàrdhena na sandeho mçtyuü jayati yogavit // HYP_3.44 // nityaü soma-kalà-pårõaü ÷arãraü yasya yoginaþ / takùakeõàpi daùñasya viùaü tasya na sarpati // HYP_3.45 // indhanàni yathà vahnis taila-varti ca dãpakaþ / tathà soma-kalà-pårõaü dehã dehaü na mu¤cati // HYP_3.46 // gomàüsaü bhakùayen nityaü pibed amara-vàruõãm / kulãnaü tam ahaü manye cetare kula-ghàtakàþ // HYP_3.47 // go-÷abdenodità jihvà tat prave÷o hi tàluni / go-màüsa-bhakùaõaü tat tu mahà-pàtaka-nà÷anam // HYP_3.48 // jihvà-prave÷a-sambhåta-vahninotpàditaþ khalu / candràt sravati yaþ sàraþ sà syàd amara-vàruõã // HYP_3.49 // cumbantã yadi lambikàgram ani÷aü jihvà-rasa-syandinã sa-kùàrà kañukàmla-dugdha-sadç÷ã madhvàjya-tulyà tathà / vyàdhãnàü haraõaü jarànta-karaõaü ÷astràgamodãraõaü tasya syàd amaratvam aùña-guõitaü siddhàïganàkarùaõam // HYP_3.50 // mårdhnaþ ùoóa÷a-patra-padma-galitaü pràõàd avàptaü hañhàd årdvhàsyo rasanàü niyamya vivare ÷aktiü paràü cintayan / utkallola-kalà-jalaü ca vimalaü dhàràmayaü yaþ piben nirvyàdhiþ sa mçõàla-komala-vapur yogã ciraü jãvati // HYP_3.51 // yat pràleyaü prahita-suùiraü meru-mårdhàntara-sthaü tasmiüs tattvaü pravadati sudhãs tan-mukhaü nimnagànàm / candràt sàraþ sravati vapuùas tena mçtyur naràõàü tad badhnãyàt sukaraõam adho nànyathà kàya-siddhiþ // HYP_3.52 // suùiraü j¤àna-janakaü pa¤ca-srotaþ-samanvitam / tiùñhate khecarã mudrà tasmin ÷ånye nira¤jane // HYP_3.53 // ekaü sçùñimayaü bãjam ekà mudrà ca khecarã / eko devo niràlamba ekàvasthà manonmanã // HYP_3.54 // atha uóóãyàna-bandhaþ- baddho yena suùumõàyàü pràõas tåóóãyate yataþ / tasmàd uóóãyanàkhyo'yaü yogibhiþ samudàhçtaþ // HYP_3.55 // uóóãnaü kurute yasmàd avi÷ràntaü mahà-khagaþ / uóóãyànaü tad eva syàt tava bandho'bhidhãyate // HYP_3.56 // udare pa÷cimaü tànaü nàbher årdhvaü ca kàrayet / uóóãyàno hy asau bandho mçtyu-màtaïga-kesarã // HYP_3.57 // uóóãyànaü tu sahajaü guruõà kathitaü sadà / abhyaset satataü yas tu vçddho'pi taruõàyate // HYP_3.58 // nàbher årdhvam adha÷ càpi tànaü kuryàt prayatnataþ / ùaõmàsam abhyasen mçtyuü jayaty eva na saü÷ayaþ // HYP_3.59 // sarveùàm eva bandhànàü uttamo hy uóóãyànakaþ / uóóiyàne dçóhe bandhe muktiþ svàbhàvikã bhavet // HYP_3.60 // atha måla-bandhaþ- pàrùõi-bhàgena sampãóya yonim àku¤cayed gudam / apànam årdhvam àkçùya måla-bandho'bhidhãyate // HYP_3.61 // adho-gatim apànaü và årdhvagaü kurute balàt / àku¤canena taü pràhur måla-bandhaü hi yoginaþ // HYP_3.62 // gudaü pàrùõyà tu sampãóya vàyum àku¤cayed balàt / vàraü vàraü yathà cordhvaü samàyàti samãraõaþ // HYP_3.63 // pràõàpànau nàda-bindå måla-bandhena caikatàm / gatvà yogasya saüsiddhiü yacchato nàtra saü÷ayaþ // HYP_3.64 // apàna-pràõayor aikyaü kùayo måtra-purãùayoþ / yuvà bhavati vçddho'pi satataü måla-bandhanàt // HYP_3.65 // apàna årdhvage jàte prayàte vahni-maõóalam / tadànala-÷ikhà dãrghà jàyate vàyunàhatà // HYP_3.66 // tato yàto vahny-apànau pràõam uùõa-svaråpakam / tenàtyanta-pradãptas tu jvalano dehajas tathà // HYP_3.67 // tena kuõóalinã suptà santaptà samprabudhyate / daõóàhatà bhujaïgãva ni÷vasya çjutàü vrajet // HYP_3.68 // bilaü praviùñeva tato brahma-nàóyaü taraü vrajet / tasmàn nityaü måla-bandhaþ kartavyo yogibhiþ sadà // HYP_3.69 // atha jalandhara-bandhaþ- kaõñham àku¤cya hçdaye sthàpayec cibukaü dçóham / bandho jàlandharàkhyo'yaü jarà-mçtyu-vinà÷akaþ // HYP_3.70 // badhnàti hi siràjàlam adho-gàmi nabho-jalam / tato jàlandharo bandhaþ kaõñha-duþkhaugha-nà÷anaþ // HYP_3.71 // jàlandhare kçte bandhe kaõñha-saükoca-lakùaõe / na pãyåùaü pataty agnau na ca vàyuþ prakupyati // HYP_3.72 // kaõñha-saükocanenaiva dve nàóyau stambhayed dçóham / madhya-cakram idaü j¤eyaü ùoóa÷àdhàra-bandhanam // HYP_3.73 // måla-sthànaü samàku¤cya uóóiyànaü tu kàrayet / ióàü ca piïgalàü baddhvà vàhayet pa÷cime pathi // HYP_3.74 // anenaiva vidhànena prayàti pavano layam / tato na jàyate mçtyur jarà-rogàdikaü tathà // HYP_3.75 // bandha-trayam idaü ÷reùñhaü mahà-siddhai÷ ca sevitam / sarveùàü hañha-tantràõàü sàdhanaü yogino viduþ // HYP_3.76 // yat kiücit sravate candràd amçtaü divya-råpiõaþ / tat sarvaü grasate såryas tena piõóo jaràyutaþ // HYP_3.77 // atha viparãta-karaõã mudrà- tatràsti karaõaü divyaü såryasya mukha-va¤canam / guråpade÷ato j¤eyaü na tu ÷àstràrtha-koñibhiþ // HYP_3.78 // årdhva-nàbher adhas tàlor årdhvaü bhànur adhaþ ÷a÷ã / karaõã viparãtàkhà guru-vàkyena labhyate // HYP_3.79 // nityam abhyàsa-yuktasya jañharàgni-vivardhanã / àhàro bahulas tasya sampàdyaþ sàdhakasya ca // HYP_3.80 // alpàhàro yadi bhaved agnir dahati tat-kùaõàt / adhaþ-÷irà÷ cordhva-pàdaþ kùaõaü syàt prathame dine // HYP_3.81 // kùaõàc ca kiücid adhikam abhyasec ca dine dine / valitaü palitaü caiva ùaõmàsordhvaü na dç÷yate / yàma-màtraü tu yo nityam abhyaset sa tu kàlajit // HYP_3.82 // atha vajrolã- svecchayà vartamàno'pi yogoktair niyamair vinà / vajrolãü yo vijànàti sa yogã siddhi-bhàjanam // HYP_3.83 // tatra vastu-dvayaü vakùye durlabhaü yasya kasyacit / kùãraü caikaü dvitãyaü tu nàrã ca va÷a-vartinã // HYP_3.84 // mehanena ÷anaiþ samyag årdhvàku¤canam abhyaset / puruùo'py athavà nàrã vajrolã-siddhim àpnuyàt // HYP_3.85 // yatnataþ ÷asta-nàlena phåtkàraü vajra-kandare / ÷anaiþ ÷anaiþ prakurvãta vàyu-saücàra-kàraõàt // HYP_3.86 // nàrã-bhage padad-bindum abhyàsenordhvam àharet / calitaü ca nijaü bindum årdhvam àkçùya rakùayet // HYP_3.87 // evaü saürakùayed binduü jayati yogavit / maraõaü bindu-pàtena jãvanaü bindu-dhàraõàt // HYP_3.88 // sugandho yogino dehe jàyate bindu-dhàraõàt / yàvad binduþ sthiro dehe tàvat kàla-bhayaü kutaþ // HYP_3.89 // cittàyattaü néõàü ÷ukraü ÷ukràyattaü ca jãvitam / tasmàc chukraü mana÷ caiva rakùaõãyaü prayatnataþ // HYP_3.90 // çtumatyà rajo'py evaü nijaü binduü ca rakùayet / meóhreõàkarùayed årdhvaü samyag abhyàsa-yoga-vit // HYP_3.91 // atha sahajoliþ- sahajoli÷ càmarolir vajrolyà bheda ekataþ / jale subhasma nikùipya dagdha-gomaya-sambhavam // HYP_3.92 // vajrolã-maithunàd årdhvaü strã-puüsoþ svàïga-lepanam / àsãnayoþ sukhenaiva mukta-vyàpàrayoþ kùaõàt // HYP_3.93 // sahajolir iyaü proktà ÷raddheyà yogibhiþ sadà / ayaü ÷ubha-karo yogo bhoga-yukto'pi muktidaþ // HYP_3.94 // ayaü yogaþ puõyavatàü dhãràõàü tattva-dar÷inàm / nirmatsaràõàü vai sidhyen na tu matsara-÷àlinàm // HYP_3.95 // atha amarolã- pittolbaõatvàt prathamàmbu-dhàràü vihàya niþsàratayànty adhàràm / niùevyate ÷ãtala-madhya-dhàrà kàpàlike khaõóamate'marolã // HYP_3.96 // amarãü yaþ piben nityaü nasyaü kurvan dine dine / vajrolãm abhyaset samyak sàmarolãti kathyate // HYP_3.97 // abhyàsàn niþsçtàü càndrãü vibhåtyà saha mi÷rayet / dhàrayed uttamàïgeùu divya-dçùñiþ prajàyate // HYP_3.98 // puüso binduü samàku¤cya samyag abhyàsa-pàñavàt / yadi nàrã rajo rakùed vajrolyà sàpi yoginã // HYP_3.99 // tasyàþ kiücid rajo nà÷aü na gacchati na saü÷ayaþ / tasyàþ ÷arãre nàda÷ ca bindutàm eva gacchati // HYP_3.100 // sa bindus tad raja÷ caiva ekãbhåya svadehagau / vajroly-abhyàsa-yogena sarva-siddhiü prayacchataþ // HYP_3.101 // rakùed àku¤canàd årdhvaü yà rajaþ sà hi yoginã / atãtànàgataü vetti khecarã ca bhaved dhruvam // HYP_3.102 // deha-siddhiü ca labhate vajroly-abhyàsa-yogataþ / ayaü puõya-karo yogo bhoge bhukte'pi muktidaþ // HYP_3.103 // atha ÷akti-càlanam- kuñilàïgã kuõóalinã bhujaïgã ÷aktir ã÷varã / kuõóaly arundhatã caite ÷abdàþ paryàya-vàcakàþ // HYP_3.104 // udghàñayet kapàñaü tu yathà kuücikayà hañhàt / kuõóalinyà tathà yogã mokùadvàraü vibhedayet // HYP_3.105 // yena màrgeõa gantavyaü brahma-sthànaü niràmayam / mukhenàcchàdya tad vàraü prasuptà parame÷varã // HYP_3.106 // kandordhve kuõóalã ÷aktiþ suptà mokùàya yoginàm / bandhanàya ca måóhànàü yas tàü vetti sa yogavit // HYP_3.107 // kuõóalã kuñilàkàrà sarpavat parikãrtità / sà ÷akti÷ càlità yena sa mukto nàtra saü÷ayaþ // HYP_3.108 // gaïgà-yamunayor madhye bàla-raõóàü tapasvinãm / balàtkàreõa gçhõãyàt tad viùõoþ paramaü padam // HYP_3.109 // ióà bhagavatã gaïgà piïgalà yamunà nadã / ióà-piïgalayor madhye bàlaraõóà ca kuõóalã // HYP_3.110 // pucche pragçhya bhujaïgãü suptàm udbodhayec ca tàm / nidràü vihàya sà ÷aktir årdhvam uttiùñhate hañhàt // HYP_3.111 // avasthità caiva phaõàvatã sà pràta÷ ca sàyaü praharàrdha-màtram / prapårya såryàt paridhàna-yuktyà pragçhya nityaü paricàlanãyà // HYP_3.112 // årdhvaü vitasti-màtraü tu vistàraü caturaïgulam / mçdulaü dhavalaü proktaü veùñitàmbara-lakùaõam // HYP_3.113 // sati vajràsane pàdau karàbhyàü dhàrayed dçóham / gulpha-de÷a-samãpe ca kandaü tatra prapãóayet // HYP_3.114 // vajràsane sthito yogã càlayitvà ca kuõóalãm / kuryàd anantaraü bhastràü kuõóalãm à÷u bodhayet // HYP_3.115 // bhànor àku¤canaü kuryàt kuõóalãü càlayet tataþ / mçtyu-vaktra-gatasyàpi tasya mçtyu-bhayaü kutaþ // HYP_3.116 // muhårta-dvaya-paryantaü nirbhayaü càlanàd asau / årdhvam àkçùyate kiücit suùumõàyàü samudgatà // HYP_3.117 // tena kuõóalinã tasyàþ suùumõàyà mukhaü dhruvam / jahàti tasmàt pràõo'yaü suùumõàü vrajati svataþ // HYP_3.118 // tasmàt saücàlayen nityaü sukha-suptàm arundhatãm / tasyàþ saücàlanenaiva yogã rogaiþ pramucyate // HYP_3.119 // yena saücàlità ÷aktiþ sa yogã siddhi-bhàjanam / kim atra bahunoktena kàlaü jayati lãlayà // HYP_3.120 // brahmacarya-ratasyaiva nityaü hita-mità÷inaþ / maõóalàd dç÷yate siddhiþ kuõóaly-abhyàsa-yoginaþ // HYP_3.121 // kuõóalãü càlayitvà tu bhastràü kuryàd vi÷eùataþ / evam abhyasyato nityaü yamino yama-bhãþ kutaþ // HYP_3.122 // dvà-saptati-sahasràõàü nàóãnàü mala-÷odhane / kutaþ prakùàlanopàyaþ kuõóaly-abhyasanàd çte // HYP_3.123 // iyaü tu madhyamà nàóã dçóhàbhyàsena yoginàm / àsana-pràõa-saüyàma-mudràbhiþ saralà bhavet // HYP_3.124 // abhyàse tu vinidràõàü mano dhçtvà samàdhinà / rudràõã và parà mudrà bhadràü siddhiü prayacchati // HYP_3.125 // ràja-yogaü vinà pçthvã ràja-yogaü vinà ni÷à / ràja-yogaü vinà mudrà vicitràpi na ÷obhate // HYP_3.126 // màrutasya vidhiü sarvaü mano-yuktaü samabhyaset / itaratra na kartavyà mano-vçttir manãùiõà // HYP_3.127 // iti mudrà da÷a proktà àdinàthena ÷ambhunà / ekaikà tàsu yaminàü mahà-siddhi-pradàyinã // HYP_3.128 // upade÷aü hi mudràõàü yo datte sàmpradàyikam / sa eva ÷rã-guruþ svàmã sàkùàd ã÷vara eva saþ // HYP_3.129 // tasya vàkya-paro bhåtvà mudràbhyàse samàhitaþ / aõimàdi-guõaiþ sàrdhaü labhate kàla-va¤canam // HYP_3.130 // iti hañha-pradãpikàyàü tçtãyopade÷aþ / (4) caturthopade÷aþ namaþ ÷ivàya gurave nàda-bindu-kalàtmane / nira¤jana-padaü yàti nityaü tatra paràyaõaþ // HYP_4.1 // athedànãü pravakùyàmi samàdhikramam uttamam / mçtyughnaü ca sukhopàyaü brahmànanda-karaü param // HYP_4.2 // ràja-yogaþ samàdhi÷ ca unmanã ca manonmanã / amaratvaü layas tattvaü ÷ånyà÷ånyaü paraü padam // HYP_4.3 // amanaskaü tathàdvaitaü niràlambaü nira¤janam / jãvanmukti÷ ca sahajà turyà cety eka-vàcakàþ // HYP_4.4 // salile saindhavaü yadvat sàmyaü bhajati yogataþ / tathàtma-manasor aikyaü samàdhir abhidhãyate // HYP_4.5 // yadà saükùãyate pràõo mànasaü ca pralãyate / tadà samarasatvaü ca samàdhir abhidhãyate // HYP_4.6 // tat-samaü ca dvayor aikyaü jãvàtma-paramàtmanoþ / pranaùña-sarva-saïkalpaþ samàdhiþ so'bhidhãyate // HYP_4.7 // ràja-yogasya màhàtmyaü ko và jànàti tattvataþ / j¤ànaü muktiþ sthitiþ siddhir guru-vàkyena labhyate // HYP_4.8 // durlabho viùaya-tyàgo durlabhaü tattva-dar÷anam / durlabhà sahajàvasthà sad-guroþ karuõàü vinà // HYP_4.9 // vividhair àsanaiþ kubhair vicitraiþ karaõair api / prabuddhàyàü mahà-÷aktau pràõaþ ÷ånye pralãyate // HYP_4.10 // utpanna-÷akti-bodhasya tyakta-niþ÷eùa-karmaõaþ / yoginaþ sahajàvasthà svayam eva prajàyate // HYP_4.11 // suùumõà-vàhini pràõe ÷ånye vi÷ati mànase / tadà sarvàõi karmàõi nirmålayati yogavit // HYP_4.12 // amaràya namas tubhyaü so'pi kàlas tvayà jitaþ / patitaü vadane yasya jagad etac caràcaram // HYP_4.13 // citte samatvam àpanne vàyau vrajati madhyame / tadàmarolã vajrolã sahajolã prajàyate // HYP_4.14 // j¤ànaü kuto manasi sambhavatãha tàvat pràõo'pi jãvati mano mriyate na yàvat / pràõo mano dvayam idaü vilayaü nayed yo mokùaü sa gacchati naro na kathaücid anyaþ // HYP_4.15 // j¤àtvà suùumõàsad-bhedaü kçtvà vàyuü ca madhyagam / sthitvà sadaiva susthàne brahma-randhre nirodhayet // HYP_4.16 // sårya-candramasau dhattaþ kàlaü ràtrindivàtmakam / bhoktrã suùumnà kàlasya guhyam etad udàhçtam // HYP_4.17 // dvà-saptati-sahasràõi nàóã-dvàràõi pa¤jare / suùumõà ÷àmbhavã ÷aktiþ ÷eùàs tv eva nirarthakàþ // HYP_4.18 // vàyuþ paricito yasmàd agninà saha kuõóalãm / bodhayitvà suùumõàyàü pravi÷ed anirodhataþ // HYP_4.19 // suùumõà-vàhini pràõe siddhyaty eva manonmanã / anyathà tv itaràbhyàsàþ prayàsàyaiva yoginàm // HYP_4.20 // pavano badhyate yena manas tenaiva badhyate / mana÷ ca badhyate yena pavanas tena badhyate // HYP_4.21 // hetu-dvayaü tu cittasya vàsanà ca samãraõaþ / tayor vinaùña ekasmin tau dvàv api vina÷yataþ // HYP_4.22 // mano yatra vilãyeta pavanas tatra lãyate / pavano lãyate yatra manas tatra vilãyate // HYP_4.23 // dugdhàmbuvat saümilitàv ubhau tau tulya-kriyau mànasa-màrutau hi / yato marut tatra manaþ-pravçttir yato manas tatra marut-pravçttiþ // HYP_4.24 // tatraika-nà÷àd aparasya nà÷a eka-pravçtter apara-pravçttiþ / adhvas tayo÷ cendriya-varga-vçttiþ pradhvas tayor mokùa-padasya siddhiþ // HYP_4.25 // rasasya manasa÷ caiva ca¤calatvaü svabhàvataþ / raso baddho mano baddhaü kiü na siddhyati bhåtale // HYP_4.26 // mårcchito harate vyàdhãn mçto jãvayati svayam / baddhaþ khecaratàü dhatte raso vàyu÷ ca pàrvati // HYP_4.27 // manaþ sthairyaü sthiro vàyus tato binduþ sthiro bhavet / bindu-sthairyàt sadà sattvaü piõóa-sthairyaü prajàyate // HYP_4.28 // indriyàõàü mano nàtho manonàthas tu màrutaþ / màrutasya layo nàthaþ sa layo nàdam à÷ritaþ // HYP_4.29 // so'yam evàstu mokùàkhyo màstu vàpi matàntare / manaþ-pràõa-laye ka÷cid ànandaþ sampravartate // HYP_4.30 // pranaùña-÷vàsa-ni÷vàsaþ pradhvasta-viùaya-grahaþ / ni÷ceùño nirvikàra÷ ca layo jayati yoginàm // HYP_4.31 // ucchinna-sarva-saïkalpo niþ÷eùà÷eùa-ceùñitaþ / svàvagamyo layaþ ko'pi jàyate vàg-agocaraþ // HYP_4.32 // yatra dçùñir layas tatra bhåtendriya-sanàtanã / sà ÷aktir jãva-bhåtànàü dve alakùye layaü gate // HYP_4.33 // layo laya iti pràhuþ kãdç÷aü laya-lakùaõam / apunar-vàsanotthànàl layo viùaya-vismçtiþ // HYP_4.34 // veda-÷àstra-puràõàni sàmànya-gaõikà iva / ekaiva ÷àmbhavã mudrà guptà kula-vadhår iva // HYP_4.35 // atha ÷àmbhavã- antar lakùyaü bahir dçùñir nimeùonmeùa-varjità / eùà sà ÷àmbhavã mudrà veda-÷àstreùu gopità // HYP_4.36 // antar lakùya-vilãna-citta-pavano yogã yadà vartate dçùñyà ni÷cala-tàrayà bahir adhaþ pa÷yann apa÷yann api / mudreyaü khalu ÷àmbhavã bhavati sà labdhà prasàdàd guroþ ÷ånyà÷ånya-vilakùaõaü sphurati tat tattvaü padaü ÷àmbhavam // HYP_4.37 // ÷rã-÷àmbhavyà÷ ca khecaryà avasthà-dhàma-bhedataþ / bhavec citta-layànandaþ ÷ånye cit-sukha-råpiõi // HYP_4.38 // tàre jyotiùi saüyojya kiücid unnamayed bhruvau / pårva-yogaü mano yu¤jann unmanã-kàrakaþ kùaõàt // HYP_4.39 // kecid àgama-jàlena kecin nigama-saïkulaiþ / kecit tarkeõa muhyanti naiva jànanti tàrakam // HYP_4.40 // ardhonmãlita-locanaþ sthira-manà nàsàgra-dattekùaõa÷ candràrkàv api lãnatàm upanayan nispanda-bhàvena yaþ / jyotã-råpam a÷eùa-bãjam akhilaü dedãpyamànaü paraü tattvaü tat-padam eti vastu paramaü vàcyaü kim atràdhikam // HYP_4.41 // divà na påjayel liïgaü ràtrau caiva na påjayet / sarvadà påjayel liïgaü divàràtri-nirodhataþ // HYP_4.42 // atha khecarã- savya-dakùiõa-nàóã-stho madhye carati màrutaþ / tiùñhate khecarã mudrà tasmin sthàne na saü÷ayaþ // HYP_4.43 // ióà-piïgalayor madhye ÷ånyaü caivànilaü graset / tiùñhate khecarã mudrà tatra satyaü punaþ punaþ // HYP_4.44 // sårcyàcandramasor madhye niràlambàntare punaþ / saüsthità vyoma-cakre yà sà mudrà nàma khecarã // HYP_4.45 // somàd yatrodità dhàrà sàkùàt sà ÷iva-vallabhà / pårayed atulàü divyàü suùumõàü pa÷cime mukhe // HYP_4.46 // purastàc caiva påryeta ni÷cità khecarã bhavet / abhyastà khecarã mudràpy unmanã samprajàyate // HYP_4.47 // bhruvor madhye ÷iva-sthànaü manas tatra vilãyate / j¤àtavyaü tat-padaü turyaü tatra kàlo na vidyate // HYP_4.48 // abhyaset khecarãü tàvad yàvat syàd yoga-nidritaþ / sampràpta-yoga-nidrasya kàlo nàsti kadàcana // HYP_4.49 // niràlambaü manaþ kçtvà na kiücid api cintayet / sa-bàhyàbhyantaraü vyomni ghañavat tiùñhati dhruvam // HYP_4.50 // bàhya-vàyur yathà lãnas tathà madhyo na saü÷ayaþ / sva-sthàne sthiratàm eti pavano manasà saha // HYP_4.51 // evam abhyasyatas tasya vàyu-màrge divàni÷am / abhyàsàj jãryate vàyur manas tatraiva lãyate // HYP_4.52 // amçtaiþ plàvayed deham àpàda-tala-mastakam / siddhyaty eva mahà-kàyo mahà-bala-paràkramaþ // HYP_4.53 // ÷akti-madhye manaþ kçtvà ÷aktiü mànasa-madhyagàm / manasà mana àlokya dhàrayet paramaü padam // HYP_4.54 // kha-madhye kuru càtmànam àtma-madhye ca khaü kuru / sarvaü ca kha-mayaü kçtvà na kiücid api cintayet // HYP_4.55 // antaþ ÷ånyo bahiþ ÷ånyaþ ÷ånyaþ kumbha ivàmbare / antaþ pårõo bahiþ pårõaþ pårõaþ kumbha ivàrõave // HYP_4.56 // bàhya-cintà na kartavyà tathaivàntara-cintanam / sarva-cintàü parityajya na kiücid api cintayet // HYP_4.57 // saïkalpa-màtra-kalanaiva jagat samagraü saïkalpa-màtra-kalanaiva mano-vilàsaþ / saïkalpa-màtra-matim utsçja nirvikalpam à÷ritya ni÷cayam avàpnuhi ràma ÷àntim // HYP_4.58 // karpåram anale yadvat saindhavaü salile yathà / tathà sandhãyamànaü ca manas tattve vilãyate // HYP_4.59 // j¤eyaü sarvaü pratãtaü ca j¤ànaü ca mana ucyate / j¤ànaü j¤eyaü samaü naùñaü nànyaþ panthà dvitãyakaþ // HYP_4.60 // mano-dç÷yam idaü sarvaü yat kiücit sa-caràcaram / manaso hy unmanã-bhàvàd dvaitaü naivolabhyate // HYP_4.61 // j¤eya-vastu-parityàgàd vilayaü yàti mànasam / manaso vilaye jàte kaivalyam ava÷iùyate // HYP_4.62 // evaü nànà-vidhopàyàþ samyak svànubhavànvitàþ / samàdhi-màrgàþ kathitàþ pårvàcàryair mahàtmabhiþ // HYP_4.63 // suùumõàyai kuõóalinyai sudhàyai candra-janmane / manonmanyai namas tubhyaü mahà-÷aktyai cid-àtmane // HYP_4.64 // a÷akya-tattva-bodhànàü måóhànàm api saümatam / proktaü gorakùa-nàthena nàdopàsanam ucyate // HYP_4.65 // ÷rã-àdinàthena sa-pàda-koñi- laya-prakàràþ kathità jayanti / nàdànusandhànakam ekam eva manyàmahe mukhyatamaü layànàm // HYP_4.66 // muktàsane sthito yogã mudràü sandhàya ÷àmbhavãm / ÷çõuyàd dakùiõe karõe nàdam antàstham ekadhãþ // HYP_4.67 // ÷ravaõa-puña-nayana-yugala- ghràõa-mukhànàü nirodhanaü kàryam / ÷uddha-suùumõà-saraõau sphuñam amalaþ ÷råyate nàdaþ // HYP_4.68 // àrambha÷ ca ghaña÷ caiva tathà paricayo'pi ca / niùpattiþ sarva-yogeùu syàd avasthà-catuùñayam // HYP_4.69 // atha àrambhàvasthà- brahma-granther bhaved bhedo hy ànandaþ ÷ånya-sambhavaþ / vicitraþ kvaõako dehe'nàhataþ ÷råyate dhvaniþ // HYP_4.70 // divya-deha÷ ca tejasvã divya-gandhas tvarogavàn / sampårõa-hçdayaþ ÷ånya àrambhe yogavàn bhavet // HYP_4.71 // atha ghañàvasthà- dvitãyàyàü ghañãkçtya vàyur bhavati madhyagaþ / dçóhàsano bhaved yogã j¤ànã deva-samas tadà // HYP_4.72 // viùõu-granthes tato bhedàt paramànanda-såcakaþ / ati÷ånye vimarda÷ ca bherã-÷abdas tadà bhavet // HYP_4.73 // atha paricayàvasthà- tçtãyàyàü tu vij¤eyo vihàyo mardala-dhvaniþ / mahà-÷ånyaü tadà yàti sarva-siddhi-samà÷rayam // HYP_4.74 // cittànandaü tadà jitvà sahajànanda-sambhavaþ / doùa-duþkha-jarà-vyàdhi-kùudhà-nidrà-vivarjitaþ // HYP_4.75 // atha niùpatty-avasthà- rudra-granthiü yadà bhittvà ÷arva-pãñha-gato'nilaþ / niùpattau vaiõavaþ ÷abdaþ kvaõad-vãõà-kvaõo bhavet // HYP_4.76 // ekãbhåtaü tadà cittaü ràja-yogàbhidhànakam / sçùñi-saühàra-kartàsau yogã÷vara-samo bhavet // HYP_4.77 // astu và màstu và muktir atraivàkhaõóitaü sukham / layodbhavam idaü saukhyaü ràja-yogàd avàpyate // HYP_4.78 // ràja-yogam ajànantaþ kevalaü hañha-karmiõaþ / etàn abhyàsino manye prayàsa-phala-varjitàn // HYP_4.79 // unmany-avàptaye ÷ãghraü bhrå-dhyànaü mama saümatam / ràja-yoga-padaü pràptuü sukhopàyo'lpa-cetasàm / sadyaþ pratyaya-sandhàyã jàyate nàdajo layaþ // HYP_4.80 // nàdànusandhàna-samàdhi-bhàjàü yogã÷varàõàü hçdi vardhamànam / ànandam ekaü vacasàm agamyaü jànàti taü ÷rã-gurunàtha ekaþ // HYP_4.81 // karõau pidhàya hastàbhyàü yaþ ÷çõoti dhvaniü muniþ / tatra cittaü sthirãkuryàd yàvat sthira-padaü vrajet // HYP_4.82 // abhyasyamàno nàdo'yaü bàhyam àvçõute dhvanim / pakùàd vikùepam akhilaü jitvà yogã sukhã bhavet // HYP_4.83 // ÷råyate prathamàbhyàse nàdo nànà-vidho mahàn / tato'bhyàse vardhamàne ÷råyate såkùma-såkùmakaþ // HYP_4.84 // àdau jaladhi-jãmåta-bherã-jharjhara-sambhavàþ / madhye mardala-÷aïkhotthà ghaõñà-kàhalajàs tathà // HYP_4.85 // ante tu kiïkiõã-vaü÷a-vãõà-bhramara-niþsvanàþ / iti nànàvidhà nàdàþ ÷råyante deha-madhyagàþ // HYP_4.86 // mahati ÷råyamàõe'pi megha-bhery-àdike dhvanau / tatra såkùmàt såkùmataraü nàdam eva paràmç÷et // HYP_4.87 // ghanam utsçjya và såkùme såkùmam utsçjya và ghane / ramamàõam api kùiptaü mano nànyatra càlayet // HYP_4.88 // yatra kutràpi và nàde lagati prathamaü manaþ / tatraiva susthirãbhåya tena sàrdhaü vilãyate // HYP_4.89 // makarandaü piban bhçïgã gandhaü nàpekùate yathà / nàdàsaktaü tathà cittaü viùayàn nahi kàïkùate // HYP_4.90 // mano-matta-gajendrasya viùayodyàna-càriõaþ / samartho'yaü niyamane ninàda-ni÷itàïku÷aþ // HYP_4.91 // baddhaü tu nàda-bandhena manaþ santyakta-càpalam / prayàti sutaràü sthairyaü chinna-pakùaþ khago yathà // HYP_4.92 // sarva-cintàü parityajya sàvadhànena cetasà / nàda evànusandheyo yoga-sàmràjyam icchatà // HYP_4.93 // nàdo'ntaraïga-sàraïga-bandhane vàguràyate / antaraïga-kuraïgasya vadhe vyàdhàyate'pi ca // HYP_4.94 // antaraïgasya yamino vàjinaþ parighàyate / nàdopàsti-rato nityam avadhàryà hi yoginà // HYP_4.95 // baddhaü vimukta-cà¤calyaü nàda-gandhaka-jàraõàt / manaþ-pàradam àpnoti niràlambàkhya-khe'ñanam // HYP_4.96 // nàda-÷ravaõataþ kùipram antaraïga-bhujaïgamam / vismçtaya sarvam ekàgraþ kutracin nahi dhàvati // HYP_4.97 // kàùñhe pravartito vahniþ kàùñhena saha ÷àmyati / nàde pravartitaü cittaü nàdena saha lãyate // HYP_4.98 // ghaõñàdinàda-sakta-stabdhàntaþ-karaõa-hariõasya / praharaõam api sukaraü syàc chara-sandhàna-pravãõa÷ cet // HYP_4.99 // anàhatasya ÷abdasya dhvanir ya upalabhyate / dhvaner antargataü j¤eyaü j¤eyasyàntargataü manaþ / manas tatra layaü yàti tad viùõoþ paramaü padam // HYP_4.100 // tàvad àkà÷a-saïkalpo yàvac chabdaþ pravartate / niþ÷abdaü tat-paraü brahma paramàteti gãyate // HYP_4.101 // yat kiücin nàda-råpeõa ÷råyate ÷aktir eva sà / yas tattvànto niràkàraþ sa eva parame÷varaþ // HYP_4.102 // iti nàdànusandhànam sarve hañha-layopàyà ràjayogasya siddhaye / ràja-yoga-samàråóhaþ puruùaþ kàla-va¤cakaþ // HYP_4.103 // tattvaü bãjaü hañhaþ kùetram audàsãnyaü jalaü tribhiþ / unmanã kalpa-latikà sadya eva pravartate // HYP_4.104 // sadà nàdànusandhànàt kùãyante pàpa-saücayàþ / nira¤jane vilãyete ni÷citaü citta-màrutau // HYP_4.105 // ÷aïkha-dundhubhi-nàdaü ca na ÷çõoti kadàcana / kàùñhavaj jàyate deha unmanyàvasthayà dhruvam // HYP_4.106 // sarvàvasthà-vinirmuktaþ sarva-cintà-vivarjitaþ / mçtavat tiùñhate yogã sa mukto nàtra saü÷ayaþ // HYP_4.107 // khàdyate na ca kàlena bàdhyate na ca karmaõà / sàdhyate na sa kenàpi yogã yuktaþ samàdhinà // HYP_4.108 // na gandhaü na rasaü råpaü na ca spar÷aü na niþsvanam / nàtmànaü na paraü vetti yogã yuktaþ samàdhinà // HYP_4.109 // cittaü na suptaü nojàgrat smçti-vismçti-varjitam / na càstam eti nodeti yasyàsau mukta eva saþ // HYP_4.110 // na vijànàti ÷ãtoùõaü na duþkhaü na sukhaü tathà / na mànaü nopamànaü ca yogã yuktaþ samàdhinà // HYP_4.111 // svastho jàgrad avasthàyàü suptavad yo'vatiùñhate / niþ÷vàsocchvàsa-hãna÷ ca ni÷citaü mukta eva saþ // HYP_4.112 // avadhyaþ sarva-÷astràõàm a÷akyaþ sarva-dehinàm / agràhyo mantra-yantràõàü yogã yuktaþ samàdhinà // HYP_4.113 // yàvan naiva pravi÷ati caran màruto madhya-màrge yàvad vidur na bhavati dçóhaþ pràõa-vàta-prabandhàt / yàvad dhyàne sahaja-sadç÷aü jàyate naiva tattvaü tàvaj j¤ànaü vadati tad idaü dambha-mithyà-pralàpaþ // HYP_4.114 // iti hañha-yoga-pradãpikàyàü samàdhi-lakùaõaü nàma caturthopade÷aþ /