Gheranda-Samhita
Electronic text based on the edition:
Gherandasamhita : Sanskrit-deutsch. Ed. Peter Thomi. 
Wichtrach: Institut fuer Indologie, 1993 (ISBN 3 7187 0013 1).

Input by Peter Thomi, edited by Peter Schreiner

TEXT IN PAUSA FORM

For input conventions etc. see introduction to the analytic version 
(TUSTEP conventions).


<1.0/1> àdi+ +ã÷varàya praõanàmi tasmai !
<1.0/2> yena upadiùñà hañha+ +yoga+ +vidyà !
<1.0/3> viràjate pronnata+ +ràja+ +yogam !
<1.0/4> àroóhum icchoþ adhirohiõã iva !!1.0!
<1.1/1> ekadà caõóakàpàliþ !gatvà gheraõóa+ +kuññiram !
<1.1/2> praõamya vinayàt bhaktyà !gheraõóam paripçcchhati !!1.1!
<1.2/1> caõóakàpàliþ uvàca: ghaña+ +stha+ +yogam yoga+ +ã÷a !tattva+ +j¤ànasya kàraõam !
<1.2/2> idànãm ÷rotum icchàmi !yoga+ +ã÷vara vada prabho !!1.2!
<1.3/1> gheraõóaþ uvàca: sàdhu sàdhu mahà+ +bàho !yat màm tvam paripçcchasi !
<1.3/2> kathayàmi hi te tattvam !sa+ +avadhànaþ avadhàraya !!1.3!
<1.4/1> na asti màyà+ +samaþ pà÷aþ !na asti yogàt param balam !
<1.4/2> na hi j¤ànàt paraþ bandhuþ !na aham+ +kàràt paraþ ripuþ !!1.4!
<1.5/1> abhyàsàt ka+ +àdi+ +varõa+ +àdeþ !yathà ÷àstràõi bodhayet !
<1.5/2> tathà yogam samàsàdya !tattva+ +j¤ànam ca labhyate !!1.5!
<1.6/1> su kçtaiþ duþ+ +kçtaiþ kàryaiþ !jàyate pràõinàm ghañaþ !
<1.6/2> ghañàt utpadyate karma !ghaña+ +yantram yathà bhramet !!1.6!
<1.7/1> årdhva+ +adhaþ bhramate yadvat !ghaña+ +yantram gavàm va÷àt !
<1.7/2> tadvat karma+ +va÷àt jãvaþ !bhramate janma+ +mçtyunà !!1.7!
<1.8/1> àma+ +kumbhaþ iva ambhaþ+ +sthaþ !jãryamàõaþ sadà ghañaþ !
<1.8/2> yoga+ +analena saüdahya !ghaña+ +÷uddhim samàcaret !!1.8!
<1.9/1> ÷odhanam dçóhatà ca eva !sthairyam dhairyam ca làghavam !
<1.9/2> prati+ +akùam ca nirliptam ca !ghata+ +stham sapta+ +sàdhanam !!1.9!
<1.10/1> ùañ+ +karmaõà ÷odhanam ca !àsanena bhavet dçóham !
<1.10/2> mudrayà sthiratà ca eva pratyàhàreõa dhairyatà !!1.10!
<1.11/1> pràõa+ +àyàmàt làghavam ca !dhyànàt prati+ +akùam àtmani !
<1.11/2> samàdhinà nirliptam ca !muktiþ eva na saü÷ayaþ !!1.11!
<1.12/1> dhautiþ vastiþ tathà netiþ !laulikã tràñakam tathà !
<1.12/2> kapàla bhàtiþ ca etàni !ùañ+ +karmàõi samàcaret !!1.12!
<1.13/1> antaþ+ +dhautiþ danta+ +dhautiþ !hçt+ +dhautiþ måla+ +÷odhanam !
<1.13/2> dhautyaþ catuþ+ +vidhà proktà !ghañam kurvanti niþ+ +malam !!1.13!
<1.14/1> vàta+ +sàram vàri+ +sàram !vahni+ +sàram bahiþ+ +kçtam !
<1.14/2> ghañasya niþ+ +mala+ +arthàya hi !antaþ+ +dhautiþ catuþ+ +vidhà !!1.14!
<1.15/1> kàka+ +ca¤cåvad àsyena !pibet vàyum ÷anaiþ ÷anaiþ !
<1.15/2> càlayet udaram pa÷càt !vartmanà recayet ÷anaiþ !!1.15!
<1.16/1> vàta+ +sàram param gopyam !deha+ +niþ+ +mala+ +kàrakam !
<1.16/2> sarva+ +roga+ +kùaya+ +karam !deha+ +anala+ +vivardhakam !!1.16!
<1.17/1> à+ +kaõñham pårayet vàri !vaktreõa ca pibet ÷anaiþ !
<1.17/2> càlayet udareõa eva !ca udaràt recayet adhaþ !!1.17!
<1.18/1> vàri+ +sàram param gopyam !deha+ +niþ+ +mala+ +kàrakam !
<1.18/2> sàdhayet yaþ prayatnena !deva+ +deham prapadyate !!1.18!
<1.19/1> vàri+ +sàram paràm dhautim !sàdhayet yaþ prayatnataþ !
<1.19/2> mala+ +deham ÷odhayitvà !deva+ +deham prapadyate !!1.19!
<1.20/1> nàbhi+ +granthim meru+ +pçùñhe !÷ata+ +vàram ca kàrayet !
<1.20/2> udara+ +àmaya+ +jam tyaktvà !jàñhara+ +agnim vivardhayet !
<1.20/3> vahni+ +sàram iyam dhautiþ !yoginàm yoga+ +siddhi+ +dà !!1.20!
<1.21/1> eùà dhautiþ parà gopyà !na prakà÷yà kadà+ +cana !
<1.21/2> kevalam dhauti+ +màtreõa !deva+ +dehaþ bhavet dhruvam !!1.21!
<1.22/1> kàkã+ +mudràm sàdhayitvà !pårayet udaram mahat !
<1.22/2> dhàrayet ardhayàmam tu !càlayet adha+ +vartmanà !
<1.22/3> eùà dhautiþ parà gopyà !na prakà÷yà kadà+ +cana !!1.22!
<1.23/1> nàbhi+ +magna+ +jale sthitvà !÷akti+ +nàóãm vimarjayet !
<1.23/2> kàràbhyàm kùàlayet nàóãm !yàvat mala+ +visarjanam !!1.23!
<1.24/1> tàvat prakùàlya nàóãm ca !udare ve÷ayet punaþ !
<1.24/2> idam prakùàlanam gopyam !devànàm api duþ+ +labham !
<1.24/3> kevalam dhauti+ +màtreõa !deva+ +dehaþ bhavet dhruvam !!1.24!
<1.25/1> yàm àrdha+ +dhàraõà+ +÷aktim yàvat na sàdhayet naraþ !
<1.25/2> bahiþ+ +kçtam mahà+ +dhautã !tàvat na eva tu jàyate !!1.25!
<1.26/1> danta+ +målam jihvà+ +målam !randhram ca karõa+ +yugmayoþ !
<1.26/2> kapàla+ +randhram pa¤ca iti@ !dantadhautirvidhãyate !!1.26!
<1.27/1> khadireõa rasena atha !mçttikayà ca ÷uddhayà !
<1.27/2> màrjayet danta+ +målam ca !yàvat kilbiùam àharet !!1.27!
<1.28/1> danta+ +målam parà dhautiþ !yoginàm yoga+ +sàdhane !
<1.28/2> nityam kuryàt prabhàte ca !danta+ +rakùàya yoga+ +vit !
<1.28/3> danta+ +målam dhàraõà+ +àdi+ +!+ +kàryeùu yoginàm yataþ !!1.28!
<1.29/1> atha ataþ saüpravakùyàmi !jihvà+ +÷odhana+ +kàraõam !
<1.29/2> jarà+ +maraõa+ +roga+ +àdãn !nà÷ayet dãrgha+ +lambikà !!1.29!
<1.30/1> tarjanã+ +madhyamà+ +nàmà !aïguli+ +traya+ +yogataþ !
<1.30/2> ve÷ayet gala+ +madhye tu !màrjayet lambikà+ +malam !
<1.30/3> ÷anaiþ ÷anaiþ màrjayitvà !kapha+ +doùam nivàrayet !!1.30!
<1.31/1> màrjayet navanãtena !dohayet ca punaþ punaþ !
<1.31/2> tat+ +agram lauha+ +yantreõa !karùayitvà punaþ punaþ !!1.31!
<1.32/1> nityam kuryàt prayatnena !raveþ udayake astake !
<1.32/2> evam kçte tu nitye ca !lambikà dãrghatàm gatà !!1.32!
<1.33/1> tarjanã+ +aïguli+ +agra+ +yogàn@ !màrjayet karõa+ +randhrayoþ !
<1.33/2> nityam abhyàsa+ +yogena !nàda+ +antaram prakà÷anam !!1.33!
<1.34/1> vçddha+ +aïguùñhena dakùeõa !mardayet bhàla+ +randhrakam !
<1.34/2> evam abhyàsa+ +yogena !kapha+ +doùam nivàrayet !!1.34!
<1.35/1> nàóã niþ+ +malatàm yàti !divya+ +dçùñiþ prajàyate !
<1.35/2> nidrà+ +ante bhojana+ +ante ca !diva+ +ante ca dine dine !!1.35!
<1.36/1> hçt+ +dhautim tri+ +vidhàm kuryàt !daõóa+ +vamana+ +vàsasà !!1.36!
<1.37/1> rambhà+ +daõóam harit+ +daõóam !vetra+ +daõóam tathà eva ca !
<1.37/2> hçt+ +madhye càlayitvà tu !punaþ pratyàharet ÷anaiþ !!1.37!
<1.38/1> kapha+ +pittam tathà kledam !recayet årdhva+ +vartmanà !
<1.38/2> daõóa+ +dhauti+ +vidhànena !hçt+ +rogam nà÷ayet dhruvam !!1.38!
<1.39/1> bhojana+ +ante pibet vàri !à+ +karõa+ +påritam su+ +dhãþ !
<1.39/2> årdhva+ +dçùñim kùaõam kçtvà !tat jalam vamayet punaþ !
<1.39/3> nityam abhyàsa+ +yogena !kapha+ +pittam nivàrayet !!1.39!
<1.40/1> eka+ +åna+ +viü÷atiþ hastaþ !pa¤ca+ +viü÷ati vai tathà !
<1.40/2> catuþ+ +aïgula+ +vistàram !såkùma+ +vastram ÷anaiþ graset !
<1.40/3> punaþ pratyàharet etat !procyate dhauti+ +karmakam !!1.40!
<1.41/1> gulma+ +jvara+ +plãhà+ +kuùñha+ +!+ +kapha+ +pittam vina÷yati !
<1.41/2> àrogyam bala+ +puùñiþ ca !bhavet tasya dine dine !!1.41!
<1.42/1> apàna+ +kråratà tàvat !yàvat+ +målam na ÷odhayet !
<1.42/2> tasmàt sarva+ +prayatnena !måla+ +÷odhanam àcaret !!1.42!
<1.43/1> pãta+ +målasya daõóena !madhyama+ +aïgulinà api và !
<1.43/2> yatnena kùàlayet guhyam !vàriõà ca punaþ punaþ !!1.43!
<1.44/1> vàrayet koùñha+ +kàñhinyam !àmà+ +jãrõam nivàrayet !
<1.44/2> kàraõam kànti+ +puùñyoþ ca !dãpanam vahni+ +maõóalam !!1.44!
<1.45/1> jala+ +vastiþ ÷uùka+ +vastiþ !vastã ca dvi+ +vidhau smçtau !
<1.45/2> jala+ +vastim jale kuryàt !÷uùka+ +vastim kùitau sadà !!1.45!
<1.46/1> nàbhi+ +magna+ +jale pàyu+ +!+ +nyasta+ +nàla+ +utkaña+ +àsanaþ !
<1.46/2> àku¤canam prakà÷am ca !jala+ +vastim samàcaret !!1.46!
<1.47/1> prameham ca guda+ +àvartam !kråra+ +vàyum nivàrayet !
<1.47/2> bhavet sva+ +chanda+ +dehaþ ca !kàma+ +deva+ +samaþ bhavet !!1.47!
<1.48/1> vastim pa÷cima+ +tànena !càlayitvà ÷anaiþ ÷anaiþ !
<1.48/2> a÷vinã+ +mudrayà pàyum !àku¤cayet prakà÷ayet !!1.48!
<1.49/1> evam abhyàsa+ +yogena !koùñha+ +doùaþ na vidyate !
<1.49/2> vivardhayet jàñhara+ +agnim !àma+ +vàtam vinà÷ayet !!1.49!
<1.50/1> vitastimànam såkùma+ +såtram !nàsà+ +nàle prave÷ayet !
<1.50/2> mukhàt nirgamayet pa÷càt !procyate neti+ +karmakam !!1.50!
<1.51/1> sàdhanàt neti+ +karma api !khecarã+ +siddhim àpnuyàt !
<1.51/2> kapha+ +doùàþ vina÷yanti !divya+ +dçùñiþ prajàyate !!1.51!
<1.52/1> a+ +manda+ +vegam tundam ca !bhràmayet ubha+ +pàr÷vayoþ !
<1.52/2> sarva+ +rogàt nihanti iha !deha+ +anala+ +vivardhanam !!1.52!
<1.53/1> nimeùa+ +unmeùakam tyaktvà !såkùma+ +lakùyam nirãkùayet !
<1.53/2> yàvat a÷rå nipatate !tràñakam procyate budhaiþ !!1.53!
<1.54/1> evam abhyàsa+ +yogena !÷àübhavã jàyate dhruvam !
<1.54/2> na jàyate netra+ +rogaþ !divya+ +dçùñi+ +pradàyakam !!1.54!
<1.55/1> vàma+ +krameõa vyutkrameõa !÷ãt+ +krameõa vi÷eùataþ !
<1.55/2> bhàla+ +bhàtim tridhà kuryàt !kapha+ +doùam nivàrayet !!1.55!
<1.56/1> ióayà pårayet vàyum ++recayet piïgalà punaþ !
<1.56/2> piïgalayà pårayitvà !punaþ candreõa recayet !!1.56!
<1.57/1> pårakam recakam kçtvà !vegena na tu càlayet !
<1.57/2> evam abhyàsa+ +yogena !kapha+ +doùam nivàrayet !!1.57!
<1.58/1> nàsàbhyàm jalam àkçùya !punaþ vaktreõa recayet !
<1.58/2> pàyam pàyam prakurvan cet !÷leùma+ +doùam nivàrayet !!1.58!
<1.59/1> ÷ãt+ +kçtya pãtvà vaktreõa !nàsà+ +nalaiþ virecayet !
<1.59/2> evam abhyàsa+ +yogena !kàma+ +deva+ +samaþ bhavet !!1.59!
<1.60/1> na jàyate vàrddhakam ca !jvaraþ na eva prajàyate !
<1.60/2> bhavet sva+ +chanda+ +dehaþ ca !kapha+ +doùam nivàrayet !!1.60!
<1.61/0> [[iti ÷rã+ +gheraõóa+ +saühitàyàm gheraõóa+ +caõóa+ +saüvàde ghaña+ +stha+ +yoge ùañ+ +karma+ +sàdhanam nàma prathama+ +upade÷aþ !!1!! ]]
<2.1/1> gheraõóaþ uvàca:
<2.1/11> àsanàni samastàni !yàvantaþ jãva+ +jantavaþ !
<2.1/2> catuþ+ +a÷ãti lakùàõi !÷ivena kathitam purà !!2.1!
<2.2/1> teùàm madhye vi÷iùñàni !ùañ+ +da÷a+ +ånam ÷atam kçtam !
<2.2/2> teùàm madhye martya+ +loke !dvà+ +triü÷at àsanam ÷ubham !!2.2!
<2.3/1> siddham padmam tathà bhadram !muktam vajram ca svastikam !
<2.3/2> siüham ca go+ +mukham vãram !dhanuþ+ +àsanam eva ca !!2.3!
<2.4/1> mçtam guptam tathà màtsyam !matsya+ +indra+ +àsanam eva ca !
<2.4/2> go+ +rakùam pa÷cima+ +uttànam !ut+ +kañam sam+ +kañam tathà !!2.4!
<2.5/1> mayåram kukkuñam kårmam !tathà uttàna+ +kårmakam !
<2.5/2> uttàna+ +maõóukam vçkùam !maõóåkam garuóam vçùam !!2.5!
<2.6/1> ÷alabham makaram ca uùñram !bhujam+ +gam ca yoga+ +àsanam !
<2.6/2> dvà+ +triü÷at àsanàni eva !martya+ +loke ca siddhi+ +dà !!2.6!
<2.7/1> yoni+ +sthànakam aïghri+ +måla+ +ghañitam saüpãóya gulpha+ +itaram !
<2.7/11> meóhra+ +upari atha saünidhàya cibukam kçtvà hçdi sthàpitam !
<2.7/2> sthàõuþ saüyamita+ +indriyaþ a+ +cala+ +dç÷à pa÷yan bhruvoþ antare !
<2.7/3> etat mokùa+ +kapàña+ +bhedana+ +karam siddha+ +àsanam procyate !!2.7!
<2.8/1> vàmoþ åpari dakùiõam hi caraõam saüsthàpya vàmam tathà !
<2.8/11> dakùoþ åpari pa÷cimena vidhinà kçtvà karàbhyàm dçóham !
<2.8/2> aïguùñhau hçdaye nidhàya cibukam nàsà+ +agram àlokayet  !
<2.8/3> etat vyàdhi+ +vikàra+ +nà÷ana+ +karam padma+ +àsanam procyate !!2.8!
<2.9/1> gulphau ca vçùaõasya adhaþ !vyutkrameõa samàhitau@ !
<2.9/2> pàda+ +aïguùñhau karàbhyàm ca !dhçtvà ca pçùñha+ +de÷ataþ !!2.9!
<2.10/1> jàlam+ +dharam samàsàdya !nàsà+ +agram avalokayet !
<2.10/2> bhadra+ +àsanam bhavet etat !sarva+ +vyàdhi+ +vinà÷akam !!2.10!
<2.11/1> pàyu+ +måle vàma+ +gulpham !dakùa+ +gulpham tathà upari !
<2.11/2> ÷iraþ+ +grãva+ +àsame kàye@ !mukta+ +àsanam tu siddhi+ +dam !!2.11!
<2.12/1> jaïghayoþ vajravat kçtvà !guda+ +pàr÷ve padau ubhau !
<2.12/2> vajra+ +àsanam bhavet etat !yoginàm siddhi+ +dàyakam !!2.12!
<2.13/1> jànu+ +urvoþ antare kçtvà !yogã pàda+ +tale ubhe !
<2.13/2> çju+ +kàyaþ samàsãnaþ !svastikam tat pracakùate !!2.13!
<2.14/1> gulphau ca vçùaõasya adhaþ !vyutkrameõa årdhvatàm gatau !
<2.14/2> citi+ +målau bhåmi+ +saüsthau !karau ca jànunà upari !!2.14!
<2.15/1> vyàtta+ +vaktraþ jalam+ +dhreõa !nàsà+ +agram avalokayet !
<2.15/2> siüha+ +àsanam bhavet etat !sarva+ +vyàdhi+ +vinà÷akam !!2.15!
<2.16/1> pàdau bhåmau ca saüsthàpya !pçùñha+ +pàr÷ve nive÷ayet !
<2.16/2> sthira+ +kàyam samàsàdya !go+ +mukham go+ +mukha+ +àkçti !!2.16!
<2.17/1> eka+ +pàdam atha ekasmin !vinyaset åru+ +saüsthitam !
<2.17/2> itarasmin tathà pa÷càt !vãra+ +àsanam iti ãritam !!2.17!
<2.18/1> prasàrya pàdau bhuvi daõóa+ +råpau !
<2.18/11> karau ca pçùñham dhçta+ +pàda+ +yugmam !
<2.18/2> kçtvà dhanuþ+ +tulya+ +vivartita+ +aïgam !
<2.18/3> nigadyate vai dhanuþ+ +àsanam tat !!2.18!
<2.19/1> uttànam ÷avavat bhåmau !÷ayànam tu ÷ava+ +àsanam !
<2.19/2> ÷ava+ +àsanam ÷rama+ +haram !citta+ +vi÷rànti+ +kàraõam !!2.19!
<2.20/1> jànu+ +årvoþ antare pàdau !kçtvà pàdau ca gopayet !
<2.20/2> pàdaupari ca saüsthàpya !gudam gupta+ +àsanam viduþ !!2.20!
<2.21/1> mukta+ +padma+ +àsanam kçtvà !uttàna+ +÷ayanam caret !
<2.21/2> kårparàbhyàm ÷iraþ veùñya !matsya+ +àsanam tu roga+ +hà !!2.21!
<2.22/1> udare pa÷cimam@ tànam !kçtvà tiùñhati yatnataþ !
<2.22/2> namra+ +aïgam vàma+ +padam hi !dakùa+ +jànu+ +åpari nyaset !!2.22!
<2.23/1> tatra yàmyam kårparam ca !yàmya+ +kare ca vaktrakam !
<2.23/2> bhruvoþ madhye gatà dçùñiþ !pãñham matsya+ +indram ucyate !!2.23!
<2.24/1> jànu+ +årvoþ antare pàdau !uttànau vyakta+ +saüsthitau !
<2.24/2> gulphau ca àcchàdya hastàbhyàm !uttànàbhyam prayatnataþ !!2.24!
<2.25/1> kaõñha+ +saükocanam kçtvà !nàsa+ +agram avalokayet !
<2.25/2> go+ +rakùa+ +àsanam iti àhuþ !yoginàm siddhi+ +kàraõam !!2.25!
<2.26/1> prasàrya pàdau bhuvi daõóa+ +råpau !
<2.26/2> saünyasta+ +bhàlam citi+ +yugma+ +madhye !
<2.26/3> yatnena pàdau ca dhçtau karàbhyàm !
<2.26/4> yoga+ +indra+ +pãñham pa÷cima+ +tànam àhuþ !!2.26!
<2.27/1> aïguùñhàbhyàm avaùñabhya !dharàm gulphau ca khe gatau !
<2.27/2> tatra upari gudam nyaset !vij¤eyam utkaña+ +àsanam !!2.27!
<2.28/1> vàma+ +pàda+ +citeþ målam !saünyasya dharaõã+ +tale !
<2.28/2> pàda+ +daõóena yàmyena !veùñayet vàma+ +pàdakam !
<2.28/3> jànu+ +yugme kara+ +yugmam !etat saükañam àsanam !!2.28!
<2.29/1> dharàm avaùñabhya kara+ +dvayàbhyàm !
<2.29/2> tat kårpare sthàpita+ +nàbhi+ +pàr÷vam !
<2.29/3> ucca+ +àsane daõóavat utthitaþ khe !
<2.29/4> mayåram etat pravadanti pãñham !!2.29!
<2.30/1> bahu+ +kat+ +a÷ana+ +bhuktam bhasma kuryàt a+ +÷eùam !
<2.30/2> janayati jañhara+ +agnim jàrayet kàla+ +kåñam !
<2.30/3> harati sa+ +kala+ +rogàn à÷u gulma+ +jvara+ +àdãn !
<2.30/4> bhavati vigata+ +doùam hi àsanam ÷rã+ +mayåram !!2.30!
<2.31/1> padma+ +àsanam samàsàdya !jànu+ +årvoþ antare karau !
<2.31/2> kårparàbhyàm samàsãnaþ !ma¤ca+ +sthaþ kukkuña+ +àsanam !!2.31!
<2.32/1> gulphau ca vçùaõasya adhaþ !vyutkrameõa samàhitau !
<2.32/2> çju+ +kàya+ +÷iraþ+ +grãvam !kårma+ +àsanam iti ãritam !!2.32!
<2.33/1> kukkuña+ +àsana+ +bandha+ +stham !karàbhyàm dhçta+ +kandharam !
<2.33/2> kha+ +ga+ +kårmavat uttànam !etat uttàna+ +kårmakam !!2.33!
<2.34/1> pàda+ +talau pçùñha+ +de÷e !aïguùñhau dvau ca saüspç÷et !
<2.34/2> jànu+ +yugmam puraskçtya !sàdhayet maõóuka+ +àsanam !!2.34!
<2.35/1> maõóåka+ +àsana+ +bandha+ +stham !kårparàbhyàm dhçtam ÷iraþ !
<2.35/2> etat bhekavat uttànam !etat uttàna+ +maõóukam !!2.35!
<2.36/1> vàma+ +åru+ +måla+ +de÷e ca !yàmyam pàdam nidhàya tu !
<2.36/2> tiùñhati vçkùavat bhåmau !vçkùa+ +àsanam idam viduþ !!2.36!
<2.37/1> jaïgha+ +urubhyàm dharàm pãóya !sthira+ +kàyaþ dvi+ +jànunà !
<2.37/2> jànu+ +åpari kara+ +yugmam !garuóa+ +àsanam ucyate !!2.37!
<2.38/1> yàmya+ +gulphe pàyu+ +målam !vàma+ +bhàge pada+ +itaram !
<2.38/2> viparãtam spç÷et bhåmim !vçùa+ +àsanam idam bhavet !!2.38!
<2.39/1> adhyàsya ÷ete pada+ +yugma+ +vakùe !
<2.39/2> bhåmim avaùñabhya kara+ +dvayàbhyàm !
<2.39/3> pàdau ca ÷ånye ca vitasti ca årdhvam !
<2.39/4> vadanti pãñham ÷alabham muni+ +indràþ !!2.39!
<2.40/1> adhyàsya ÷ete hçdayam nidhàya !
<2.40/2> bhåmau ca pàdau pravisàryamàõau !
<2.40/3> ÷iraþ ca dhçtvà kara+ +daõóa+ +yugme !
<2.40/4> deha+ +agni+ +kàram makara+ +àsanam tat !!2.40!
<2.41/1> adhyàsya ÷ete pada+ +yugmam astam@ !
<2.41/11> pçùñhe nidhàya api dhçtam karàbhyàm !
<2.41/2> àku¤cya samyak ghi udara+ +àsya+ +gaõóam@ !
<2.41/3> uùñram ca pãñham yatayaþ vadanti !!2.41!
<2.42/1> aïguùñha+ +nàbhi+ +pari+ +antam !adhaþ bhåmau ca vinyaset !
<2.42/2> kara+ +talàbhyàm dharàm dhçtvà !årdhvam ÷ãrùam phaõã iva hi !!2.42!
<2.43/1> deha+ +agniþ vardhate nityam !sarva+ +roga+ +vinà÷anam !
<2.43/2> jàgarti bhuja+ +gã devã !sàdhanàt bhujam+ +ga+ +àsanam !!2.43!
<2.44/1> uttànau caraõau kçtvà !saüsthàpya jànunà upari !
<2.44/2> àsana upari saüsthàpya !uttànam kara+ +yugmakam !!2.44!
<2.45/1> pårakaiþ vàyum àkçùya !nàsa+ +agram avalokayet !
<2.45/2> yoga+ +àsanam bhavet etat !yoginàm yoga+ +sàdhane !!2.45!
<2.46/0> [[iti ÷rã+ +gheraõóa+ +saühitàyàm gheraõóa+ +caõóa+ +saüvàde ghata+ +stha+ +yoge àsana+ +prayogaþ nàma dvitãya+ +upade÷aþ !!2!! ]]
<3.1/1> gheraõóaþ uvàca: mahà+ +mudrà nabhaþ+ +mudrà !uóóãyànam jalam+ +dharam !
<3.1/2> måla+ +bandham mahà+ +bandham !mahà+ +vedha÷ ca khe+ +carã !!3.1!
<3.2/1> viparãta+ +karaõã yoniþ !vajrolã ÷akti+ +càlanã !
<3.2/2> taóàgã màõóukã mudrà !÷àübhavã pa¤ca+ +dhàraõà !!3.2!
<3.3/1> a÷vinã pà÷inã kàkã !màtaïgã ca bhujam+ +ginã !
<3.3/2> pa¤ca+ +viü÷ati+ +mudràþ ca !siddhi+ +dà iha yoginàm !!3.3!
<3.4/1> mudràõàm pañalam devi !kathitam tava saünidhau !
<3.4/2> yena vij¤àta+ +màtreõa !sarva+ +siddhiþ prajàyate !!3.4!
<3.5/1> gopanãyam prayatnena !na deyam yasya kasya+ +cit !
<3.5/2> prãti+ +dam yoginàm ca eva !durt+ +abham marutàm api !!3.5!
<3.6/1> pàyu+ +målam vàma+ +gulphe !saüpãóya dçóha+ +yatnataþ !
<3.6/2> yàmya+ +pàdam prasàrya atha !karàbhyàm dhçta+ +pada+ +aïguliþ !!3.6!
<3.7/1> kaõñha+ +saükocanam kçtvà !bhruvoþ madhye nirãkùayet !
<3.7/2> pårakaiþ vàyum saüpårya !mahà+ +mudrà nigadyate !!3.7!
<3.8/1> valitam palitam ca eva !jaràm@ mçtyum nivàrayet !
<3.8/2> kùaya+ +kàsam guda+ +àvartam !plãhà+ +jãrõam jvaram tathà !
<3.8/3> nà÷ayet sarva+ +rogàn ca !mahà+ +mudrà+ +abhisevanàt !!3.8!
<3.9/1> yatra yatra sthitaþ yogã !sarva+ +kàryeùu sarvadà !
<3.9/2> årdhva+ +jihvaþ sthiraþ bhåtvà !dhàrayet pavanam sadà !
<3.9/3> nabhaþ+ +mudrà bhavet eùà !yoginàm roga+ +nà÷inã !!3.9!
<3.10/1> udare pa÷cimam tànam !nàbheþ årdhvam tu kàrayet !
<3.10/2> uóóãnam kurute yasmàt !a+ +vi÷ràntam mahà+ +kha+ +gaþ !
<3.10/3> uóóãyànam tu asau bandhaþ !mçtyu+ +màtaüga+ +kesarã !!3.10!
<3.11/1> samagràt bandhanàt hi etat !uóóãyànam vi÷iùyate !
<3.11/2> uóóãyàne samabhyaste !muktiþ svàbhàvikã bhavet !!3.11!
<3.12/1> kaõñha+ +saükocanam kçtvà !cibukam hçdaye nyaset !
<3.12/2> jàlam+ +dhare kçte bandhe !ùañ+ +da÷a+ +àdhàra+ +bandhanam !
<3.12/3> jàlam+ +dhara+ +mahà+ +mudrà !mçtyoþ ca kùaya+ +kàriõã !!3.12!
<3.13/1> siddham jàlam+ +dharam bandham !yoginàm siddhi+ +dàyakam !
<3.13/2> ùañ+ +màsam abhyaset yaþ hi !saþ siddhaþ na atra saü÷ayaþ !!3.13!
<3.14/1> pàrùõinà vàma+ +pàdasya !yonim àku¤cayet tataþ !
<3.14/2> nàbhi+ +granthim meru+ +daõóe !saüpãóya yatnataþ su+ +dhãþ !!3.14!
<3.15/1> meóhram dakùiõa+ +gulphena !dçóha+ +bandham samàcaret !
<3.15/2> nàbheþ årdhvam adhaþ ca api !tànam kuryàt prayatnataþ !
<3.15/3> jarà+ +vinà÷inã mudrà !måla+ +bandhaþ nigadyate !!3.15!
<3.16/1> saüsàra+ +sàgaram tartum !abhilaùati yaþ pumàn !
<3.16/2> virale su+ +guptaþ bhåtvà !mudràm etàm samabhyaset !!3.16!
<3.17/1> abhyàsàt bandhanasya asya !marut+ +siddhiþ bhavet dhruvam !
<3.17/2> sàdhayet yatnatas tarhi !maunã tu vijita+ +àlasaþ  !!3.17!
<3.18/1> vàma+ +pàdasya gulphena !pàyu+ +målam nirodhayet !
<3.18/2> dakùa+ +pàdena tat gulpham !saüpãóya yatnataþ su+ +dhãþ !!3.18!
<3.19/1> ÷anaiþ ÷anaiþ càlayet pàrùõim !yonim àku¤cayet ÷anaiþ !
<3.19/2> jàlam+ +dhare dhàrayet pràõam !mahà+ +bandhaþ nigadyate !!3.19!
<3.20/1> mahà+ +bandhaþ paraþ bandhaþ !jarà+ +maraõa+ +nà÷anaþ !
<3.20/2> prasàdàt asya bandhasya !sàdhayet sarva+ +và¤chitam !!3.20!
<3.21/1> råpa+ +yauvana+ +làvaõyam !nàrãõàm puruùam vinà !
<3.21/2> måla+ +bandha+ +mahà+ +bandhau !mahà+ +vedham vinà tathà !!3.21!
<3.22/1> mahà+ +bandham samàsàdya !uóóàna!kumbhakam caret !
<3.22/2> mahà+ +vedhaþ samàkhyàtaþ !yoginàm siddhi+ +dàyakaþ !!3.22!
<3.23/1> mahà+ +bandha+ +måla+ +bandhau !mahà+ +vedha+ +samanvitau !
<3.23/2> prati+ +aham kurute yaþ tu !saþ yogã yoga+ +vittamaþ !!3.23!
<3.24/1> na mçtyutaþ bhayam tasya !na jarà tasya vidyate !
<3.24/2> gopanãyaþ prayatnena !vedhaþ  yam yogi+ +pum+ +gavaiþ !!3.24!
<3.25/1> jihvà adhaþ nàóãm saüchitya !rasanàm càlayet sadà !
<3.25/2> dohayet nava+ +nãtena !lauha+ +yantreõa karùayet !!3.25!
<3.26/1> evam nityam samabhyàsàt !lambikà dãrghatàm vrajet !
<3.26/2> yàvadgacchedbhruvormadhye tadà sidhyati khecarã !!3.26!
<3.27/1> rasanàm tàlu+ +madhye tu !÷anaiþ ÷anaiþ prave÷ayet !
<3.27/2> kapàla+ +kuhare jihvà !praviùñà viparãta+ +gà !
<3.27/3> bhruvoþ madhye gatà dçùñiþ !mudrà bhavati khe+ +carã !!3.27!
<3.28/1> na ca mårcchà kùudhà tçùõà !na eva àlasyam prajàyate !
<3.28/2> na ca rogaþ jarà mçtyuþ !deva+ +deham prapadyate !!3.28!
<3.29/1> na ca agniþ dahate gàtram !na ÷oùayati màrutaþ !
<3.29/2> na deham kledayanti àpaþ !daü÷ayet na bhujam+ +gamaþ !!3.29!
<3.30/1> làvaõyam ca bhavet gàtre !samàdhiþ jàyate dhruvam !
<3.30/2> kapàla+ +vaktra+ +saüyoge !rasanà rasam àpnuyàt !!3.30!
<3.31/1> nànà+ +vidhi+ +samudbhåtam !ànandam ca dine dine !
<3.31/2> àdau lavaõa+ +kùàram ca !tataþ tikta+ +kaùàyakam !!3.31!
<3.32/1> nava+ +nãtam ghçtam kùãram !dadhi+ +takra+ +madhåni ca !
<3.32/2> dràkùà+ +rasam ca pãyåùam !jàyate rasanà+ +udakam !!3.32!
<3.33/1> nàbhi+ +måle vaset såryaþ !tàlu+ +måle ca candramàþ !
<3.33/2> a+ +mçtam grasate såryaþ !tataþ mçtyu+ +va÷aþ naraþ !!3.33!
<3.34/1> årdhvam ca yojayet såryam !candram ca adhaþ ànayet !
<3.34/2> viparãta+ +karã mudrà !sarva+ +tantreùu gopità !!3.34!
<3.35/1> bhåmau ÷iraþ ca saüsthàpya !kara+ +yugmam samàhitaþ !
<3.35/2> årdhva+ +pàdaþ sthiraþ bhåtvà !viparãta+ +karã matà !!3.35!
<3.36/1> mudrà iyam sàdhayet nityam !jaràm mçtyum ca nà÷ayet !
<3.36/2> saþ siddhaþ sarva+ +lokeùu !pralaye api na sãdati !!3.36!
<3.37/1> siddha+ +àsanam samàsàdya !karõa+ +akùi+ +nàsikà+ +mukham !
<3.37/2> aïguùñha+ +tarjanã+ +madhya+ +a+ +!+ +nàmà+ +àdibhiþ ca dhàrayet !!3.37!
<3.38/1> kàkãbhiþ pràõam saükçùya !apàne yojayet tataþ !
<3.38/2> ùañ cakràõi kramàt dhçtvà !hum+ +ham+ +sa+ +manunà su+ +dhãþ !!3.38!
<3.39/1> caitanyam ànayet devãm !nidrità yà bhujam+ +ginã !
<3.39/2> jãvena sahitàm ÷aktim !samutthàpya para+ +ambu+ +je !!3.39!
<3.40/1> ÷aktimayam svayam bhåtvà !param ÷ivena saügamam !
<3.40/2> nànà+ +sukham vihàram ca !cintayet paramam sukham !!3.40!
<3.41/1> ÷iva+ +÷akti+ +samàyogàt !eka+ +antam bhuvi bhàvayet !
<3.41/2> ànanda+ +mànasaþ bhåtvà !aham brahma iti saübhavet !!3.41!
<3.42/1> yoni+ +mudrà parà gopyà !devànàm api duþ+ +labhà !
<3.42/2> sakçt+ +tat+ +bhàva+ +saüsiddhaþ !samàdhi+ +sthaþ saþ eva hi !!3.42!
<3.43/1> brahma+ +hà bhråõa+ +hà ca eva !surà+ +paþ guru+ +talpa+ +gaþ !
<3.43/2> etaiþ pàpaiþ na lipyate !yoni+ +mudrà+ +nibandhanàt !!3.43!
<3.44/1> yàni pàpàni ghoràõi !upa+ +pàpàni yàni ca !
<3.44/2> tàni sarvàõi na÷yanti !yoni+ +mudrà+ +nibandhanàt !
<3.44/3> tasmàt abhyasanam kuryàt !yadi muktim samicchati !!3.44!
<3.45/1> dharàm avaùñabhya kara+ +dvayàbhyàm !
<3.45/11> årdhvam kùipet pàda+ +yugam ÷iraþ khe !
<3.45/2> ÷akti+ +prabodhàya cira+ +jãvanàya !
<3.45/3> vajroli+ +mudràm munayaþ vadanti !!3.45!
<3.46/1> ayam yogaþ yoga+ +÷reùñhaþ !yoginàm mukti+ +kàraõam !
<3.46/2> ayam hita+ +pradaþ yogaþ !yoginàm siddhi+ +dàyakaþ !!3.46!
<3.47/1> etat yoga+ +prasàdena !bindu+ +siddhiþ bhavet dhruvam !
<3.47/2> siddhe bindau mahà+ +yatne !kim na sidhyati bhå+ +tale !!3.47!
<3.48/1> bhogena mahatà yuktaþ !yadi mudràm samàcaret !
<3.48/2> tathà api sa!kalà siddhiþ !tasya bhavati ni÷citam !!3.48!
<3.49/1> måla+ +àdhàre àtma+ +÷aktiþ !kuõóalã para+ +devatà !
<3.49/2> ÷ayità bhuja+ +ga+ +àkàrà !sa+ +ardha+ +tri+ +valaya+ +anvità !!3.49!
<3.50/1> yàvat sà nidrità dehe !tàvat jãvaþ pa÷uþ yathà !
<3.50/2> j¤ànam na jàyate tàvat !koñi+ +yogam samabhyaset !!3.50!
<3.51/1> udghàñayet kavàñam ca !yathà ku¤cikayà hañhàt !
<3.51/2> kuõóalinyàþ prabodhena !brahma+ +dvàram vibhedayet !!3.51!
<3.52/1> nàbhim bçhat+ +veùñanam ca !na ca nagnam bahiþ sthitam !
<3.52/2> gopanãya+ +gçhe sthitvà !÷akti+ +càlanam abhyaset !!3.52!
<3.53/1> vitasti+ +pramitam dãrgham !vistàre catuþ+ +aïgulam !
<3.53/2> mçdulam dhavalam såkùma+ +!+ +@veùñana+ +ambara+ +lakùaõam !
<3.53/3> evam ambaram uktam @ ca !kañi+ +såtreõa yojayet !!3.53!
<3.54/1> bhàsmanà gàtra+ +saüliptam !siddha+ +àsanam samàcaret !
<3.54/2> nàsàbhyàm pràõam àkçùya !apàne yojayet balàt !!3.54!
<3.55/1> tàvat àku¤cayet guhyam !÷anaiþ a÷vini+ +mudrayà !
<3.55/2> yàvat gacchet suùumõàyàm !vàyuþ prakà÷ayet hañhàt !!3.55!
<3.56/1> tàvat vàyu+ +prabhedena !kumbhikà ca bhujam+ +ginã !
<3.56/2> baddha+ +÷vàsaþ tataþ bhåtvà !caþ årdhva+ +màtram prapadyate !
<3.56/3> ÷abda+ +dvayam phala+ +ekam tu !yoni+ +mudràm ca càlayet !!3.56!
<3.57/1> vinà ÷akti+ +càlanena !yoni+ +mudrà na sidhyati !
<3.57/2> àdau càlanam  abhyasya !yoni+ +mudràm samabhyaset !!3.57!
<3.58/1> iti te kathitam caõóa !prakàram ÷akti+ +càlanam !
<3.58/2> gopanãyam prayatnena !dine dine samabhyaset !!3.58!
<3.59/1> mudrà iyam paramà gopyà !jarà+ +maraõa+ +nà÷inã !
<3.59/2> tasmàd abhyasanam kàryam !yogibhiþ siddhi+ +kàïkùibhiþ !!3.59!
<3.60/1> nityam yaþ abhyasate yogã !siddhiþ tasya kare sthità !
<3.60/2> tasya vigraha+ +siddhiþ syàt !rogàõàm saükùayaþ bhavet !!3.60!
<3.61/1> udare pa÷cimam @ tànam !kçtvà ca taóàga+ +àkçti !
<3.61/2> taóàgã sà parà mudrà !jarà+ +mçtyu+ +vinà÷inã !!3.61!
<3.62/1> mukham saümudritam kçtvà !jihvà+ +målam pracàlayet !
<3.62/2> ÷anaiþ graset a+ +mçtam tat !màõóukãm mudrikàm viduþ !!3.62!
<3.63/1> valitam palitam na eva !jàyate nitya+ +yauvanam !
<3.63/2> na ke÷e jàyate pàkaþ !yaþ kuryàt nitya màõóukãm !!3.63!
<3.64/1> netra+ +a¤janam samàlokya !àtma+ +àràmam nirãkùayet !
<3.64/2> sà bhavet ÷àübhavã mudrà !sarva+ +tantreùu gopità !!3.64!
<3.65/1> veda+ +÷àstra+ +puràõàni !sàmànya+ +gaõikà iva !
<3.65/2> iyam tu ÷àübhavã mudrà !guptà kula+ +vadhåþ iva !!3.65!
<3.66/1> saþ eva àdi+ +nàthaþ ca !saþ ca nàràyaõaþ svayam !
<3.66/2> saþ ca brahmà sçùñi+ +kàrã !yaþ mudràm vetti ÷àübhavãm !!3.66!
<3.67/1> satyam satyam punaþ satyam !satyam uktam mahà+ +ã÷vara !
<3.67/2> ÷àübhavãm yaþ vijànãyàt !saþ ca brahma na ca anyathà !!3.67!
<3.68/1> kathità ÷àübhavã mudrà !÷çõuùva pa¤ca+ +dhàraõàm !
<3.68/2> dhàraõàni samàsàdya !kim na sidhyati bhå+ +tale !!3.68!
<3.69/1> anena nara+ +dehena !svargeùu gamana+ +àgamam !
<3.69/2> manaþ+ +gatiþ bhavet tasya !khe+ +caratvam na ca anyathà !!3.69!
<3.70/1> yat tattvam hari+ +tàla+ +de÷a+ +racitam bhaumam la+ +kàra+ +anvitam !
<3.70/11> veda+ +àsram kamala+ +àsanena sahitam kçtvà hçdi sthàyinam !
<3.70/2> pràõam tatra vinãya pa¤ca+ +ghañikàþ citta+ +anvitam dhàrayet !
<3.70/3> eùà stambha+ +karã sadà kùiti+ +jayam kuryàt adhaþ+ +dhàraõà !!3.70!
<3.71/1> pàrthivã+ +dhàraõà+ +mudràm !yaþ karoti ca nitya÷aþ !
<3.71/2> mçtyum+ +jayaþ svayam saþ api !saþ siddhaþ vicaret bhuvi !!3.71!
<3.72/1> ÷aïkha+ +indu+ +pratimam ca kunda+ +dhavalam tattvam kilàlam ÷ubham !
<3.72/11> tat pãyåùa+ +va+ +kàra+ +bãja+ +sahitam yuktam sadà viùõunà !
<3.72/2> pràõam tatra vinãya pa¤ca+ +ghañikàþ citta+ +anvitam dhàrayet !
<3.72/3> eùà duþ+ +saha+ +tàpa+ +pàpa+ +hariõã syàt àmbhasã dhàraõà !!3.72!
<3.73/1> àmbhasãm paramàm mudràm !yaþ jànàti saþ yoga+ +vit !
<3.73/2> jale ca gabhãre ghore !maraõam tasya na u bhavet !!3.73!
<3.74/1> iyam tu paramà mudrà !gopanãyà prayatnataþ !
<3.74/2> prakà÷àt siddhi+ +hàniþ syàt !satyam vacmi ca tattvataþ !!3.74!
<3.75/1> yat nàbhi+ +sthitam indra+ +gopa+ +sa+ +dç÷am bãja+ +tri+ +koõa+ +anvitam @ !
<3.75/11> tattvam tejamayam pradãptam aruõam rudreõa yat siddhi+ +dam !
<3.75/2> pràõam tatra vinãya pa¤ca+ +ghañikàþ citta+ +anvitam dhàrayet !
<3.75/3> eùà kàla+ +gabhãra+ +bhãti+ +haraõã vai÷vànarã dhàraõà !!3.75!
<3.76/1> pradãpte jvalite vahnau !yadi patati sàdhakaþ !
<3.76/2> etat+ +mudrà+ +prasàdena !saþ jãvati na mçtyu+ +bhàk !!3.76!
<3.77/1> yat bhinna+ +a¤jana+ +pu¤ja+ +saünibham idam dhåmra+ +avabhàsam param !
<3.77/11> tattvam sattvamayam ya+ +kàra+ +sahitam yatra ã÷varaþ devatà !
<3.77/2> pràõam tatra vinãya pa¤ca+ +ghañikàþ citta+ +anvitam dhàrayet !
<3.77/3> eùà khe gamanam karoti yaminàm syàt vàyavã dhàraõà !!3.77!
<3.78/1> iyam tu paramà mudrà !jarà+ +mçtyu+ +vinà÷inã !
<3.78/2> vàyunà mriyate na api !khe ca gati+ +pradàyinã !!3.78!
<3.79/1> ÷añhàya bhakti+ +hãnàya !na deyà yasya kasya+ +cit !
<3.79/2> datte ca siddhi+ +hàniþ syàt !satyam vacmi ca caõóa te !!3.79!
<3.80/1> yat sindhau vara+ +÷uddha+ +vàri+ +sa+ +dç÷am vyomam param bhàsitam !
<3.80/11> tattvam deva+ +sadà+ +÷ivena sahitam bãjam ha+ +kàra+ +anvitam !
<3.80/2> pràõam tatra vinãya pa¤ca+ +ghañikàþ citta+ +anvitam dhàrayet !
<3.80/3> eùà mokùa+ +kavàña+ +bhedana+ +karã tu syàt @ nabhaþ+ +dhàraõà !!3.80!
<3.81/1> àkà÷ã+ +dhàraõàm mudràm !yaþ vetti saþ ca yoga+ +vit !
<3.81/2> na mçtyuþ jàyate tasya !pralaye na avasãdati !!3.81!
<3.82/1> àku¤cayet guda+ +dvàram !prakà÷ayet punaþ punaþ !
<3.82/2> sà bhavet a÷vinã mudrà !÷akti+ +prabodha+ +kàriõã !!3.82!
<3.83/1> a÷vinã paramà mudrà guhya+ +roga+ +vinà÷inã !
<3.83/2> bala+ +puùñi+ +karã ca eva !a+ +kàla+ +maraõam haret !!3.83!
<3.84/1> kaõñha+ +pçùñe kùipet pàdau !pà÷avat dçóha+ +bandhanam !
<3.84/2> sà eva pà÷inã mudrà !÷akti+ +prabodha+ +kàriõã !!3.84!
<3.85/1> pà÷inã mahatã mudrà !bala+ +puùñi+ +vidhàyinã !
<3.85/2> sàdhanãyà prayatnena !sàdhakaiþ siddhi+ +kàïkùibhiþ !!3.85!
<3.86/1> kàka+ +ca¤cuvat àsyena !pibet vàyum ÷anaiþ ÷anaiþ !
<3.86/2> kàkã mudrà bhavet eùà !sarva+ +roga+ +vinà÷inã !!3.86!
<3.87/1> kàkã+ +mudrà parà mudrà !sarva+ +tantreùu gopità !
<3.87/2> asyàþ prasàda+ +màtreõa !na rogã kàkavat bhavet !!3.87!
<3.88/1> kaõñha+ +magna+ +jale sthitvà !nàsàbhyàm jalam àharet !
<3.88/2> mukhàt nirgamayet pa÷càt !punaþ vaktreõa ca àharet !!3.88!
<3.89/1> nàsàbhyàm recayet pa÷càt !kuryàt evam punaþ punaþ !
<3.89/2> màtaïginã parà mudrà !jarà+ +mçtyu+ +vinà÷inã !!3.89!
<3.90/1> virale niþ+ +jane de÷e !sthitvà ca eka+ +agra+ +mànasaþ !
<3.90/2> kuryàt màtaïginãm mudràm !màtaïgaþ iva jàyate !!3.90!
<3.91/1> yatra yatra sthitaþ yogã !sukham ati+ +antam a÷nute !
<3.91/2> tasmàt sarva+ +prayatnena !sàdhayet mudrikàm paràm !!3.91!
<3.92/1> vaktram kim+ +cit+ +su+ +prasàrya !càlinam galayà pibet !
<3.92/2> sà bhavet bhuja+ +gã mudrà !jarà+ +mçtyu+ +vinà÷inã !!3.92!
<3.93/1> yàvat ca udare rogam !a+ +jãrõa+ +àdi vi÷eùataþ !
<3.93/2> tat sarvam nà÷ayet à÷u !yatra mudrà bhujam+ +ginã !!3.93!
<3.94/1> idam tu mudrà+ +pañalam !kathitam caõóa te ÷ubham !
<3.94/2> vallabham sarva+ +siddhànàm !jarà+ +maraõa+ +nà÷anam !!3.94!
<3.95/1> ÷añhàya bhakti+ +hãnàya !na deyam yasya kasya+ +cit !
<3.95/2> gopanãyam prayatnena !duþ+ +labham marutàm api !!3.95!
<3.96/1> çjave ÷ànta+ +cittàya !guru+ +bhakti+ +paràya ca !
<3.96/2> kulãnàya pradàtavyam !bhoga+ +mukti+ +pradàyakam !!3.96!
<3.97/1> mudràõàm pañalam hi etat !sarva+ +vyàdhi+ +vinà÷anam !
<3.97/2> nityam abhyàsa+ +÷ãlasya !jañhara+ +agni+ +vivardhanam !!3.97!
<3.98/1> na tasya jàyate mçtyuþ !na asya jarà+ +àdikam tathà !
<3.98/2> na agni+ +jala+ +bhayam tasya !vàyoþ api kutaþ bhayam !!3.98!
<3.99/1> kàsaþ ÷vàsaþ plãhà kuùñham !÷leùma+ +rogàþ ca viü÷atiþ !
<3.99/2> mudràõàm sàdhanàt ca eva !vina÷yanti na saü÷ayaþ !!3.99!
<3.100/1> bahunà kim iha uktena !sàram vacmi ca caõóa te !
<3.100/2> na asti mudrà+ +samam kim+ +cit !siddhi+ +dam kùiti+ +maõóale !!3.100!
<3.101/0> [[iti ÷rã+ +gheraõóa+ +saühitàyàm gheraõóa+ +caõóa+ +saüvàde ghaña+ +stha+ +yoga+ +prakaraõe mudrà+ +prayogaþ nàma tçtãya+ +upade÷aþ !!3!! ]]
<3.102/0>
<4.1/1> gheraõóaþ uvàca:
<4.1/11> atha ataþ saüpravakùyàmi !pratyàhàrakam uttamam !
<4.1/2> yasya vij¤àna+ +màtreõa !kàma+ +àdi+ +ripu+ +nà÷anam !!4.1!
<4.2/1> yataþ yataþ ni÷carati !manaþ ca¤calam a+ +sthiram !
<4.2/2> tataþ tataþ niyamya etat !àtmani eva va÷am nayet !!4.2!
<4.3/1> yatra yatra gatà dçùñiþ !manaþ tatra pragacchati !
<4.3/2> tataþ pratyàharet etat !àtmani eva va÷am nayet !!4.3!
<4.4/1> puraþ+ +kàram tiraþ+ +kàram !su+ +÷ràvyam và bhayànakam !
<4.4/2> manaþ tasmàt niyamya etat !àtmani eva va÷am nayet !!4.4!
<4.5/1> ÷ãtam và api tathà ca uùõam !yat manaþ+ +spar÷a+ +yogataþ !
<4.5/2> tasmàt pratyàharet etat !àtmani eva va÷am nayet !!4.5!
<4.6/1> su+ +gandhe và api duþ+ +gandhe !ghràõeùu jàyate manaþ !
<4.6/2> tasmàt pratyàharet etat !àtmani eva va÷am nayet !!4.6!
<4.7/1> madhura+ +àmlaka+ +tikta+ +àdi+ +!+ +rasam gatam yadà manaþ !
<4.7/2> tasmàt pratyàharet etat !àtmani eva va÷am nayet !!4.7!
<4.8/1> ÷abda+ +àdiùu anuraktàni !nigçhya akùàõi yoga+ +vit !
<4.8/2> kuryàt citta+ +anucàrãõi !pratyàhàra+ +paràyaõaþ !!4.8!
<4.9/1> va÷yatà paramà tena !jàyate ati+ +cala+ +àtmanàm !
<4.9/2> indriyàõàm a+ +va÷yaiþ taiþ !na yogã yoga+ +sàdhakaþ !!4.9!
<4.10/1> pràõa+ +àyàmaiþ dahet doùàn !dhàraõàbhiþ ca kilbiùam !
<4.10/2> pratyàhàreõa viùayàn !dhyànena an+ +ã÷varàn guõàn !!4.10!
<4.11/1> yathà parvata+ +dhàtånàm !doùàþ dahyanti dhàmyatàm !
<4.11/2> tathà indriya+ +kçtàþ doùàþ !dahyante pràõa+ +nigrahàt !!4.11!
<4.12/1> samaþ sama+ +àsanaþ bhåtvà !saühçtya caraõau ubhau !
<4.12/2> saüvçta+ +àsyaþ tathà eva urå !samyak viùñabhya ca agrataþ !!4.12!
<4.13/1> pàrùõibhyàm liïga+ +vçùaõau !a+ +spç÷an prayataþ sthitaþ !
<4.13/2> kim+ +cit+ +unnàmita+ +÷iràþ !dantaiþ dantàn na saüspç÷et !
<4.13/3> saüpa÷yan nàsika+ +agram svam !di÷aþ ca an+ +avalokayan !!4.13!
<4.14/1> rajasà tamasaþ vçttim !sattvena rajasaþ tathà !
<4.14/2> saüchàdya niþ+ +male sattve !sthitaþ yu¤jãta yoga+ +vit !!4.14!
<4.15/1> indriyàõi indriya+ +arthebhyaþ !pràõa+ +àdãn manaþ eva ca !
<4.15/2> nigçhya samavàyena !pratyàhàram upakramet !!4.15!
<4.16/1> yaþ tu pratyàharet kàmàn !sarva+ +aïgàn ãva kacchapaþ !
<4.16/2> sadà àtma+ +ratiþ eka+ +sthaþ !pa÷yati àtmànam àtmani !!4.16!
<4.17/1> saþ bàhya+ +abhi+ +antaram ÷aucam !niùpàdya à+ +kaõñha+ +nàbhitaþ !
<4.17/2> pårayitvà budhaþ deham !pratyàhàram upakramet !!4.17!
<4.18/1> tathà vai yoga+ +yuktasya !yoginaþ niyata+ +àtmanaþ !
<4.18/2> sarve doùàþ praõa÷yanti !sva+ +sthaþ ca eva upajàyate !!4.18!
<4.19/0> [[iti ÷rã+ +gheraõóa+ +saühitàyàm gheraõóa+ +caõóa+ +saüvàde ghaña+ +stha+ +yoge pratyàhàra+ +prayogaþ nàma caturtha+ +upade÷aþ !!4!! ]]
<5.1/1> gheraõóaþ uvàca:
<5.1/11> atha ataþ saüpravakùyàmi !pràõa+ +àyàmasya yat+ +vidhim !
<5.1/2> yasya sàdhana+ +màtreõa !deva+ +tulyaþ bhavet naraþ !!5.1!
<5.2/1> àdau sthànam tathà kàlam !mita+ +àhàram tathà+ +aparam !
<5.2/2> nàóã+ +÷uddhim tataþ pa÷càt !pràõa+ +àyàmam ca sàdhayet !!5.2!
<5.3/1> dåra+ +de÷e tathà araõye !ràja+ +dhànyàm jana+ +antike !
<5.3/2> yoga+ +àrambham na kurvãta !kçtaþ cet siddhi+ +hà bhavet !!5.3!
<5.4/1> a+ +vi÷vàsam dåra+ +de÷e !araõye bhakùa!varjitam !
<5.4/2> loka+ +àraõye prakà÷aþ ca !tasmàt trãõi vivarjayet !!5.4!
<5.5/1> su+ +de÷e dhàrmike ràjye !su+ +bhikùe niþ+ +upadrave !
<5.5/2> tatra ekam kuñiram kçtvà !pràcãraiþ pariveùñayet !!5.5!
<5.6/1> vàpã+ +kåpa+ +taóàgam ca !pràcãra+ +madhya+ +varti ca !
<5.6/2> na ati+ +uccam na ati+ +nãcam và !kuñiram kãña+ +varjitam !!5.6!
<5.7/1> samyak+ +gomaya+ +liptam ca !kuñiram randhra+ +varjitam !
<5.7/2> evam sthàne hi gupte ca !pràõa+ +àyàmam samabhyaset !!5.7!
<5.8/1> hemante ÷i÷ire grãùme !varùàyàm ca çtau tathà !
<5.8/2> yoga+ +àrambham na kurvãta !kçte yogaþ hi roga+ +daþ !!5.8!
<5.9/1> vasante ÷aradi proktam !yoga+ +àrambham samàcaret !
<5.9/2> tadà yogaþ bhavet siddhaþ !rogàt muktaþ bhavet dhruvam !!5.9!
<5.10/1> caitra+ +àdi+ +phàlguna+ +ante ca !màgha+ +àdi+ +phàlguna+ +antike !
<5.10/2> dvau dvau màsau çtu+ +bhàgau !anubhàvaþ catuþ catuþ !!5.10!
<5.11/1> vasantaþ caitra+ +vai÷àkhau !jyeùñha+ +àùàóhau ca grãùmakau !
<5.11/2> varùà ÷ràvaõa+ +bhàdràbhyàm !÷arat à÷vina+ +kàrtikau !
<5.11/3> màrga+ +pauùau ca hemantaþ !÷i÷iraþ màgha+ +phàlgunau !!5.11!
<5.12/1> anubhàvam pravakùyàmi !çtånàm ca yathà+ +uditam !
<5.12/2> màgha+ +àdi+ +màdhava+ +ante hi !vasanta+ +anubhavaþ catuþ !!5.12!
<5.13/1> caitra+ +àdi ca àùàóha+ +antam ca !grãùmaþ ca anubhavaþ catuþ !
<5.13/2> àùàóha+ +àdi ca a÷vina+ +antam !varùà ca anubhavaþ catuþ !!5.13!
<5.14/1> bhàdra+ +àdi màrga÷ãrùa+ +antam !÷aradaþ anubhavaþ catuþ !
<5.14/2> kàrtika+ +àdi+ +màgha+ +màsa+ +antam !hemanta+ +anubhavaþ catuþ !
<5.14/3> màrga+ +àdãn caturaþ màsàn !÷i÷ira+ +anubhavam viduþ !!5.14!
<5.15/1> vasante và api ÷aradi !yoga+ +àrambham tu samàcaret !
<5.15/2> tadà yogaþ bhavet siddhaþ !vinà àyàsena kathyate !!5.15!
<5.16/1> mita+ +àhàram vinà yaþ tu !yoga+ +àrambham tu kàrayet !
<5.16/2> nànà+ +rogaþ bhavet tasya !kim+ +cit yogaþ na sidhyati !!5.16!
<5.17/1> ÷àli+ +annam yava+ +piõóam và !godhåma+ +piõóakam tathà !
<5.17/2> mudgam màùa+ +caõaka+ +àdi !÷ubhram ca tuùa+ +varjitam !!5.17!
<5.18/1> pañolam panasam mànam !kakkolam ca ÷uka+ +à÷akam !
<5.18/2> dràóhikàm karkañãm rambhàm !óumbarãm kaõña+ +kaõñakam !!5.18!
<5.19/1> àma+ +rambhàm bàla+ +rambhàm !rambhà+ +daõóam ca målakam !
<5.19/2> vàrtàkãm målakam çddhim !yogã bhakùaõam àcaret !!5.19!
<5.20/1> bàla+ +÷àkam kàla ÷àkam !tathà pañola+ +patrakam !
<5.20/2> pa¤ca+ +÷àkam pra÷aüsãyàt !vàståkam hila+ +mocikàm !!5.20!
<5.21/1> ÷uddham su+ +madhuram snigdham !udara+ +ardha+ +vivarjitam !
<5.21/2> bhujyate sura+ +saüprãtyà [su+ +rasam prityà] !mita+ +àhàram imam viduþ !!5.21!
<5.22/1> annena pårayet ardham !toyena tu tçtãyakam !
<5.22/2> udarasya turãya+ +aü÷am !saürakùet vàyu+ +càraõe !!5.22!
<5.23/1> kañu amlam lavaõam tiktam !bhçùñam ca dadhi takrakam !
<5.23/2> ÷àka+ +utkañam tathà madyam !tàlam ca panasam tathà !!5.23!
<5.24/1> kulattham masåram pàõóum !kåùmàõóam ÷àka+ +daõóakam !
<5.24/2> tumbã+ +kola+ +kapittham ca !kaõña+ +bilvam palà÷akam !!5.24!
<5.25/1> kadambam jambãram bimbam !lakucam la÷unam viùam !
<5.25/2> kàma+ +raïgam piyàlam ca !hiïgu+ +÷àlmali+ +kemukam !!5.25!
<5.26/1> yoga+ +àrambhe varjayet ca !patha+ +strã+ +vahni+ +sevanam !!5.26!
<5.27/1> nava+ +nãtam ghçtam kùãram !guóam ÷arkara+ +àdi ca ãkùavam !
<5.27/2> pakva+ +rambhàm nàrikelam !dàóimbam a+ +÷iva+ +àsavam !
<5.27/3> dràkùàm tu lavalãm dhàtrãm !rasam amla+ +vivarjitam !!5.27!
<5.28/1> elà+ +jàti+ +lavaïgam ca !pauruùam jambu+ +jàmbalam !
<5.28/2> harãtakãm kharjåram ca !yogã bhakùaõam àcaret !!5.28!
<5.29/1> laghu+ +pàkam priyam snigdham !tathà dhàtu+ +prapoùaõam !
<5.29/2> manaþ+ +abhilaùitam yogyam !yogã bhojanam àcaret !!5.29!
<5.30/1> kàñhinyam duritam påtim !uùõam paryuùitam tathà !
<5.30/2> ati+ +÷ãtam ca ati ca uùõam !bhakùyam yogã vivarjayet !!5.30!
<5.31/1> pràtaþ+ +snàna+ +upavàsa+ +àdi+ +!+ +kàya+ +kle÷a+ +vidhim tathà !
<5.31/2> eka+ +àhàram niþ+ +àhàram !yàma+ +ante ca na kàrayet !!5.31!
<5.32/1> evam+ +vidhi+ +vidhànena !pràõa+ +àyàmam samàcaret !
<5.32/2> àrambhe prathame kuryàt !kùãra+ +àdyam nitya+ +bhojanam !
<5.32/3> madhya+ +ahne ca eva sàya+ +ahne !bhojana+ +dvayam àcaret !!5.32!
<5.33/1> ku÷a+ +àsane mçga+ +ajine !vyàghra+ +ajine ca kambale !
<5.33/2> sthåla+ +àsane samàsãnaþ !pràkmukhaþ và apiudak+ +mukhaþ !
<5.33/3> nàóã+ +÷uddhim samàsàdya !pràõa+ +àyàmam samabhyaset !!5.33!
<5.34/1> caõóakàpàliþ uvàca:
<5.34/11> nàóã+ +÷uddhim katham kuryàt !nàóã+ +÷uddhiþ tu kã+ +dç÷ã !
<5.34/2> tat sarvam ÷rotum icchàmi !tat vadasva dayà+ +nidhe !!5.34!
<5.35/1> gheraõóaþ uvàca:
<5.35/11> mala+ +àkulàsu nàóãùu !màrutaþ na eva gacchati !
<5.35/2> pràõa+ +àyàmaþ katham sidhyet !tattva+ +j¤ànam katham bhavet !
<5.35/3> tasmàt àdau naóã+ +÷uddhim !pràõa+ +àyàmam tataþ abhyaset !!5.35!
<5.36/1> nàóã+ +÷uddhiþ dvidhà proktà !sa+ +manuþ niþ+ +manuþ tathà !
<5.36/2> bãjena sa+ +manum kuryàt !niþ+ +manum dhauti+ +karmaõi !!5.36!
<5.37/1> dhauti+ +karma purà proktam !ùañ+ +karma+ +sàdhane yathà !
<5.37/2> ÷çõuùva sa+ +manum caõóa !nàóã+ +÷uddhiþ yathà bhavet !!5.37!
<5.38/1> upavi÷ya àsane yogã !padma+ +àsanam samàcaret !
<5.38/2> guru+ +àdi+ +nyàsanam kçtvà !yathà eva guru+ +bhàùitam !
<5.38/3> nàóã+ +÷uddhim prakurvãta !pràõa+ +àyàma+ +vi÷uddhaye !!5.38!
<5.39/1> vàyu+ +bãjam tataþ dhyàtvà !dhåmra+ +varõam sa+ +tejasam !
<5.39/2> candreõa pårayet vàyum !bãjam ùañ+ +da÷akaiþ su+ +dhãþ !!5.39!
<5.40/1> catuþ+ +ùaùñyà màtrayà ca !kumbhakena eva dhàrayet !
<5.40/2> dvà+ +triü÷at+ +màtrayà vàyum !sårya+ +nàóyà ca recayet !!5.40!
<5.41/1> nàbhi+ +målàd vahnim utthàpya !dhyàyet tejaþ vanã+ +yutam !
<5.41/2> vahni+ +bãjam @ ùañ+ +da÷ena !sårya+ +nàóyà ca pårayet !!5.41!
<5.42/1> catuþ+ +ùaùñyà màtrayà ca !kumbhakena eva dhàrayet !
<5.42/2> dvà+ +triü÷at+ +màtrayà vàyum !÷a÷i+ +nàóyà ca recayet !!5.42!
<5.43/1> nàsa+ +agre ÷a÷a+ +dhçk bimbam !dhyàtvà jyotsnà+ +samanvitam !
<5.43/2> ñham bãjam ùañ+ +da÷ena eva !ióayà pårayet marut !!5.43!
<5.44/1> catuþ+ +ùaùñyà màtrayà ca ![kumbhakena eva] dhàrayet !
<5.44/2> a+ +mçta+ +plàvitam dhyàtvà !pràõa+ +àyàmam samabhyaset !!5.44!
<5.45/0> vam bãjam ÷aþ+ +óa÷ena eva !sårya+ +nàóyà ca pårayet !
<5.45/1> vam bãjam ÷aþ+ +óa÷ena eva !sårya+ +nàóyà ca pårayet !
<5.45/2> dvà+ +triü÷ena la+ +kàreõa !dçóham bhàvyam virecayet !!5.45!
<5.46/1> evam+ +vidhàm nàóã+ +÷uddhim !kçtvà nàóãm vi÷odhayet !
<5.46/2> dçóhaþ bhåtvà àsanam kçtvà !pràõa+ +àyàmam samàcaret !!5.46!
<5.47/1> sahitaþ sårya+ +bhedaþ ca !ujjàyã ÷ãtalã tathà !
<5.47/2> bhastrikà bhràmarã mårcchà !kevalã ca aùña kumbhikàþ !!5.47!
<5.48/1> sahitau dvi+ +vidhau proktau !pràõa+ +àyàmam samàcaret !
<5.48/2> sa+ +garbhaþ bãjam uccàrya !niþ+ +garbhaþ bãja+ +varjitaþ !
<5.48/3> pràõa+ +àyàmam sa+ +garbham ca !prathamam kathayàmi te !!5.48!
<5.49/1> sukha+ +àsane ca upavi÷ya !pràk+ +mukhaþ và api udak+ +mukhaþ !
<5.49/2> dhyàyet vidhim rajaþ+ +guõam !rakta+ +varõam a+ +varõakam !!5.49!
<5.50/1> ióayà pårayet vàyum !màtrayà ùañ+ +da÷aiþ su+ +dhãþ !
<5.50/2> påraka+ +ante kumbhaka+ +àdye !kartavyaþ tu uóóiyànakaþ !!5.50!
<5.51/1> sattvamayam harim dhyàtvà !u+ +kàraiþ ÷ukla+ +varõakaiþ !
<5.51/2> catuþ+ +ùaùñyà ca màtrayà !anilam kumbhakam caret !
<5.51/3> kumbhaka+ +ante recaka+ +àdye !kartavyam ca jàlam+ +dharam !!5.51!
<5.52/1> rudram tamaþ+ +guõam dhyàtvà !ma+ +kàraiþ kçùõa+ +varõakaiþ !
<5.52/2> dvà+ +triü÷at+ +màtrayà ca eva !recayet vidhinà punaþ !!5.52!
<5.53/1> punaþ piïgalayà àpårya !kumbhakena eva dhàrayet !
<5.53/2> ióayà recayet pa÷càt !tat+ +bãjena krameõa tu !!5.53!
<5.54/1> anu+ +loma+ +vi+ +lomena !vàram vàram ca sàdhayet !
<5.54/2> påraka+ +ante kumbhaka+ +àdye !dhçtam nàsà+ +puña+ +dvayam !
<5.54/3> kaniùñhà+ +a+ +nàmikà+ +aïguùñhaiþ !tarjanã+ +madhyame vinà !!5.54!
<5.55/1> pràõa+ +àyàmam ni+ +garbham tu !vinà bãjena jàyate !
<5.55/2> vàma+ +jànu+ +upari nyasta+ +!+ +vàma+ +pàõi+ +talam bhramet !
<5.55/3> màtrà+ +àdi+ +÷ata+ +pari+ +antam !påra+ +kumbhaka+ +recanam !!5.55!
<5.56/1> uttamà viü÷atiþ màtrà !madhyamà ùañ+ +da÷ã smçtà !
<5.56/2> adhamà dvà+ +da÷ã màtrà !pràõa+ +àyàmàþ tridhà smçtàþ !!5.56!
<5.57/1> adhamàt jàyate gharmaþ !meru+ +kampaþ ca madhyamàt !
<5.57/2> uttamàt ca bhåmi+ +tyàgaþ !tri+ +vidham siddhi+ +lakùaõam !!5.57!
<5.58/1> pràõa+ +àyàmàt khe+ +caratvam !pràõa+ +àyàmàt roga+ +nà÷anam !
<5.58/2> pràõa+ +àyàmàt bodhayet ÷aktim pràõa+ +àyàmàt mana+ +unmanã !
<5.58/3> ànandaþ jàyate citte !pràõa+ +àyàmã sukhã bhavet !!5.58!
<5.59/1> kathitam sahitam kumbham !sårya+ +bhedanakam ÷çõu !
<5.59/2> pårayet sårya+ +nàóyà ca !yathà+ +÷akti bahiþ+ +marut !!5.59!
<5.60/1> dhàrayet bahu+ +yatnena !kumbhakena jalam+ +dharaiþ !
<5.60/2> yàvat svedam nakha+ +ke÷àbhyàm !tàvat kurvantu kumbhakam !!5.60!
<5.61/1> pràõaþ apànaþ samànaþ ca udàna+ +vyànau ca vàyavaþ !
<5.61/2> nàgaþ kårmaþ ca kçkaraþ !deva+ +dattaþ dhanam+ +jayaþ !!5.61!
<5.62/1> hçdi pràõaþ vahet nityam !apànaþ guda+ +maõóale !
<5.62/2> samànaþ nàbhi+ +de÷e tu !udànaþ kaõñha+ +madhya+ +gaþ !
<5.62/3> vyànaþ vyàpya ÷arãre tu !pradhànàþ pa¤ca vàyavaþ !!5.62!
<5.63/1> pràõa+ +àdyàþ pa¤ca vikhyàtàþ !nàga+ +àdyàþ pa¤ca vàyavaþ !
<5.63/2> teùàm  api ca pa¤cànàm !sthànàni ca vadàmi aham !!5.63!
<5.64/1> udgàre nàgaþ àkhyàtaþ !kårmaþ tu unmãlane smçtaþ !
<5.64/2> kçkaraþ kùut+ +tçùe @ j¤eyaþ !deva+ +dattaþ vijçmbhaõe !
<5.64/3> na jahàti mçte kva api !sarva+ +vyàpã dhanam+ +jayaþ !!5.64!
<5.65/1> nàgaþ gçhõàti caitanyam !kårmaþ ca eva nimeùaõam !
<5.65/2> kùut+ +tçùam kçkaraþ ca eva !jçmbhaõam caturthena tu !
<5.65/3> bhavet dhanam+ +jayàt ÷abdam !kùaõa+ +màtram na niþsaret !!5.65!
<5.66/1> sarvam ca såryakam bhitvà !nàbhi+ +målàt samuddharet !!5.66!
<5.67/1> ióayà recayet pa÷càt !dhairyeõa a+ +khaõóa+ +vegataþ !
<5.67/2> punaþ såryeõa ca àkçùya !kumbhayitvà yathà+ +vidhi !!5.67!
<5.68/1> recayitvà sàdhayet tu !krameõa ca punaþ punaþ !
<5.68/2> kumbhakaþ sårya+ +bhedaþ tu !jarà+ +mçtyu+ +vinà÷akaþ !!5.68!
<5.69/1> bodhayet kuõóalãm ÷aktim !deha+ +anala+ +vivardhanam !
<5.69/2> iti te kathitam caõóa !sårya+ +bhedanam uttamam !!5.69!
<5.70/1> nàsàbhyàm vàyum àkçùya !mukha+ +madhye ca dhàrayet !
<5.70/2> hçt+ +galàbhyàm samàkçùya !vàyum vaktreõa dhàrayet !!5.70!
<5.71/1> mukham praphullam saürakùya !kuryàt jàlam+ +dharam tataþ !
<5.71/2> à+ +÷akti kumbhakam kçtvà !dhàrayet a+ +virodhataþ !!5.71!
<5.72/1> ujjàyã+ +kumbhakam kçtvà !sarva+ +kàryàõi sàdhayet !
<5.72/2> na bhavet kapha+ +rogaþ ca !kråra+ +vàyuþ a+ +jãrõakam !!5.72!
<5.73/1> àma+ +vàtaþ kùayaþ kàsaþ !jvara+ +plãhà na jàyate !
<5.73/2> jarà+ +mçtyu+ +vinà÷àya !ca ujjàyãm sàdhayet naraþ !!5.73!
<5.74/1> jihvayà vàyum àkçùya !udare pårayet ÷anaiþ !
<5.74/2> kùaõam ca kumbhakam kçtvà !nàsàbhyàm recayet punaþ !!5.74!
<5.75/1> sarvadà sàdhayet yogã !÷ãtalã+ +kumbhakam ÷ubham !
<5.75/2> a+ +jãrõam kapha+ +pittam ca !na eva tasya prajàyate !!5.75 bhastrà iva loha+ +kàràõàm !yathà+ +krameõa saübhramet !
<5.75/3> tataþ vàyum ca nàsàbhyàm !ubhàbhyàm càlayet ÷anaiþ !!5.76!
<5.77/1> evam viü÷ati+ +vàram ca !kçtvà kuryàt ca kumbhakam !
<5.77/2> tat+ +ante càlayet vàyum !pårva+ +uktam ca yathà+ +vidhi !!5.77!
<5.78/1> tri+ +vàram sàdhayet enam !bhastrikà+ +kumbhakam su+ +dhãþ !
<5.78/2> na ca rogaþ na ca kle÷aþ !àrogyam ca dine dine !!5.78!
<5.79/1> ardha+ +ràtre gate yogã !jantånàm ÷abda+ +varjite !
<5.79/2> karõau nidhàya hastàbhyàm !kuryàt pårakam uttamam !!5.79!
<5.80/1> ÷çõuyàt dakùiõe karõe !nàdam antaþ+ +gatam su+ +dhãþ !
<5.80/2> prathamam jhiüjhã+ +nàdam ca !vaü÷ã+ +nàdam tataþ param !
<5.80/3> megha+ +gharghara+ +bhràmarã ca !ghaõñà+ +kàüsyam tataþ param !!5.80!
<5.81/1> turã+ +bherã+ +mçt+ +aïga+ +àdi+ +!+ +vãõà+ +nàdaka+ +dundubhiþ !
<5.81/2> evam nànà+ +vidhaþ nàdaþ !jàyate nityam abhyasàt !!5.81!
<5.82/1> an+ +àhatasya ÷abdasya !tasya ÷abdasya yaþ dhvaniþ !
<5.82/2> dhvaneþ antaþ+ +gatam jyotiþ !jyotiþ antaþ+ +gatam manaþ !!5.82!
<5.83/1> tasmin tu vilayam yàti !tat viùõoþ paramam padam !
<5.83/2> evam bhràmarã+ +saüsiddhiþ !samàdhi+ +siddhim àpnuyàt !!5.83!
<5.84/1> mukhe ca kumbhakam kçtvà !bhruvoþ antaþ+ +gatam manaþ !
<5.84/2> saütyajya viùayàn sarvàn !manaþ+ +mårcchà sukha+ +pradà !!5.84!
<5.85/1> àtmani mana+ +saüyogàt !ànandam jàyate dhruvam !
<5.85/2> evam nànà+ +vidhà+ +ànandaþ !jàyate nityam abhyasàt !
<5.85/3> evam abhyàsa+ +yogena !samàdhi+ +siddhim àpnuyàt !!5.85!
<5.86/1> bhujam+ +ginyàþ ÷vàsa+ +va÷àt !a+ +japà jàyate nanu !
<5.86/2> ham+ +kàreõa bahiþ yàti !saþ+ +kàreõa vi÷et punaþ !!5.86!
<5.87/1> ùañ ÷atàni divà+ +ràtrau !sahasràõi eka+ +viü÷atiþ !
<5.87/2> a+ +japàm nàma gàyatrãm !jãvaþ japati sarvadà !!5.87!
<5.88/1> måla+ +àdhàre yathà haüsaþ !tathà hi hçdi païka+ +je !
<5.88/2> tathà nàsà+ +puña+ +dvandve !tri+ +veõã+ +saügama+ +àgamam !!5.88!
<5.89/1> ùañ+ +navati+ +aïgulã+ +mànam !÷arãram karma+ +råpakam !
<5.89/2> dehàt bahiþ+ +gataþ vàyuþ !sva+ +bhàvàt dvà+ +da÷a+ +aïguliþ !!5.89!
<5.90/1> ÷ayane ùañ+ +da÷a+ +aïgulyaþ !bhojane viü÷atiþ tathà !
<5.90/2> catuþ+ +viü÷a+ +aïguliþ panthe !nidràyàm triü÷at+ +aïguliþ !
<5.90/3> maithune ùañ+ +triü÷at uktam !vyàyàme ca tataþ adhikam !!5.90!
<5.91/1> sva+ +bhàve asya gateþ nyåne !param àyuþ pravardhate !
<5.91/2> àyuþ+ +kùayaþ adhike proktaþ !màrute ca antaràt gate !!5.91!
<5.92/1> tasmàt pràõe sthite dehe !maraõam na eva jàyate !
<5.92/2> vàyunà ghaña+ +saübandhe !bhavet kevala+ +kumbhakaþ !!5.92!
<5.93/1> yàvat+ +jãvam japet mantram !a+ +japà+ +saükhya+ +kevalam !
<5.93/2> adya+ +avadhi dhçtam saükhyà+ +!+ +vibhramam kevalã+ +kçte !!5.93!
<5.94/1> ataþ eva hi kartavyaþ !kevalã+ +kumbhakaþ naraiþ !
<5.94/2> kevalã ca a+ +japà+ +saükhyà !dvi+ +guõà ca mana+ +unmanã !!5.94!
<5.95/1> nàsàbhyàm vàyum àkçùya !kevalam kumbhakam caret !
<5.95/2> eka+ +àdika+ +catuþ+ +ùaùñim !dhàrayet prathame dine !!5.95!
<5.96/1> kevalãm aùñadhà kuryàt !yàme yàme dine dine !
<5.96/2> atha và pa¤cadhà kuryàt !yathà tat kathayàmi te !!5.96!
<5.97/1> pràtaþ madhya+ +ahna+ +sàya+ +ahne !madhya+ +ràtre caturthake !
<5.97/2> tri+ +saüdhyam atha và kuryàt !sama+ +màne dine dine !!5.97!
<5.98/1> pa¤ca+ +vàram dine vçddhiþ !vàra+ +ekam ca dine tathà !
<5.98/2> a+ +japà+ +parimàõe @ ca !yàvat siddhiþ prajàyate !!5.98!
<5.99/1> pràõa+ +àyàmam kevalãm nàma !tadà vadati yoga+ +vit !
<5.99/2> kumbhake kevale siddhe !kim na sidhyati bhå+ +tale !!5.99!
<5.100/0> [[iti ÷rã+ +gheraõóa+ +saühitàyàm gheraõóa+ +caõóa+ +saüvàde ghata+ +stha+ +yoga+ +prakaraõe pràõa+ +àyàma+ +prayogaþ nàma pa¤cama+ +upade÷aþ !!5! ]]
<6.1/1> gheraõóaþ uvàca:
<6.1/11> sthålam jyotiþ tathà såkùmam !dhyànasya tri+ +vidham viduþ !
<6.1/2> sthålam mårtimayam proktam !jyotiþ tejomayam tathà !
<6.1/3> såkùmam bindumayam brahma !kuõóalã para+ +devatà !!6.1!
<6.2/1> svakãya+ +hçdaye dhyàyet !sudhà+ +sàgaram uttamam !
<6.2/2> tat+ +madhye ratna+ +dvãpam tu !su+ +ratna+ +vàlukàmayam !!6.2!
<6.3/1> catuþ+ +dikùu nãpa+ +tarum !bahu+ +puùpa+ +samanvitam !
<6.3/2> nãpa+ +upa+ +vana+ +saükulaiþ !veùñitam parità @ iva !!6.3!
<6.4/1> màlatã+ +mallikà+ +jàtã+ +!+ +kesaraiþ campakaiþ tathà !
<6.4/2> pàrijàtaiþ sthala+ +padmaiþ !gandhà+ +modita+ +dik+ +mukhaiþ !!6.4!
<6.5/1> tat+ +madhye saüsmaret yogã !kalpa+ +vçkùam manaþ+ +ramam !
<6.5/2> catuþ+ +÷àkhà+ +catuþ+ +vedam !nitya+ +puùpa+ +phala+ +anvitam !!6.5!
<6.6/1> bhramaràþ kokilàþ tatra !gu¤janti nigadanti ca !
<6.6/2> dhyàyet+ +tatra sthiraþ bhåtvà !mahà+ +màõikya+ +maõóapam !!6.6!
<6.7/1> tat+ +madhye tu smaret yogã !paryaïkam su+ +manaþ+ +haram !
<6.7/2> tatra iùña+ +devatàm dhyàyet !yat+ +dhyànam guru+ +bhàùitam !!6.7!
<6.8/1> yasya devasya yat råpam !yathà bhåùaõa+ +vàhanam !
<6.8/2> tat råpam dhyàyate nityam !sthåla+ +dhyànam idam viduþ !!6.8!
<6.9/1> sahasra+ +ara+ +mahàpadme !karõikàyàm vicintayet !
<6.9/2> vilagna+ +sahitam padmam !dvà+ +da÷aiþ dala+ +saüyutam !!6.9!
<6.10/1> ÷ubhra+ +varõam mahà+ +tejaþ !dvà+ +da÷aiþ bãja+ +bhàùitam !
<6.10/2> sa+ +ha+ +kùa+ +ma+ +va+ +la+ +ri+ +yum !ham+ +sa+ +÷a+ +ktim yathà+ +kramam !!6.10!
<6.11/1> tat+ +madhye karõikàyàm tu !a+ +ka+ +tha+ +àdi+ +rekhà+ +trayam !
<6.11/2> ha+ +la+ +kùa+ +koõa+ +saüyuktam !praõavam tatra vartate !!6.11!
<6.12/1> nàda+ +bindumayam pãñham !dhyàyet tatra manaþ+ +haram !
<6.12/2> tatra+ +upari ham+ +sa+ +yugmam !pàdukà tatra vartate !!6.12!
<6.13/1> dhyàyettatra gurum devam !vi+ +bhujam ca tri+ +locanam !
<6.13/2> ÷veta+ +ambara+ +dharam devam !÷ukla+ +gandha+ +anulepanam !!6.13!
<6.14/1> ÷ukla+ +puùpamayam màlyam !rakta+ +÷akti+ +samanvitam !
<6.14/2> evam+ +vidha+ +guru+ +dhyànàt !sthåla+ +dhyànam prasidhyati !!6.14!
<6.15/1> kathitam sthåla+ +dhyànam tu !tejaþ+ +dhyànam ÷çõuùva me !
<6.15/2> yat+ +dhyànena yoga+ +siddhiþ !àtma+ +prati+ +akùam eva ca !
<6.15/3> måla+ +àdhàre kuõóalinã !bhuja+ +ga+ +àkàra+ +råpiõã !!6.15!
<6.16/1> jãva+ +àtmà tiùñhati tatra !pradãpa+ +kalikà+ +àkçtiþ !
<6.16/2> dhyàyet tejomayam brahma !tejaþ+ +dhyànam tat eva hi !!6.16!
<6.17/1> nàbhi+ +måle sthitam sårya+ +!+ +maõóalam vahni+ +saüyutam !
<6.17/2> dhyàyet tejaþ mahat vyàptam !tejaþ+ +dhyànam tat eva hi !!6.17!
<6.18/1> bhruvoþ madhye mana+ +årdhve ca !yat tejaþ praõava+ +àtmakam !
<6.18/2> dhyàyet jvàla+ +avalã+ +yuktam !tejaþ+ +dhyànam tat eva hi !!6.18!
<6.19/1> tejaþ+ +dhyànam ÷rutam caõóa !såkùma+ +dhyànam vadàmi aham !
<6.19/2> bahu+ +bhàgya+ +va÷àt yasya !kuõóalã jàgratã bhavet !!6.19!
<6.20/1> àtmanà saha yogena !netra+ +randhràt vinirgatà !
<6.20/2> viharet ràja+ +màrge ca !ca¤calatvàt na dç÷yate !!6.20!
<6.21/1> ÷àübhavã+ +mudrayà yogã !dhyàna+ +yogena sidhyati !
<6.21/2> såkùma+ +dhyànam idam gopyam !devànàm api duþ+ +labham !!6.21!
<6.22/1> sthåla+ +dhyànàt ÷ata+ +guõam !tejaþ+ +dhyànam pracakùate !
<6.22/2> tejaþ+ +dhyànàt lakùa+ +guõam !såkùma+ +dhyànam paràt+ +param !!6.22!
<6.23/1> iti te kathitam caõóa !dhyàna+ +yogam su+ +duþ+ +labham !
<6.23/2> àtmà sa+ +akùàt bhavet yasmàt !tasmàt dhyànam vi÷iùyate !!6.23!
<6.24/0> [[iti ÷rã+ +gheraõóa+ +saühitàyàm gheraõóa+ +caõóa+ +saüvàde ghata+ +stha+ +yoge sapta+ +sàdhane dhyàna+ +yogaþ nàma ùaùñha+ +upade÷aþ !!6! ]]
<7.1/1> gheraõóaþ uvàca:
<7.1/11> samàdhiþ ca param tattvam !bahu+ +bhàgyena labhyate !
<7.1/2> guroþ kçpà+ +prasàdena !pràpyate guru+ +bhaktitaþ !!7.1!
<7.2/1> vidyà+ +pratãtiþ sva+ +guru+ +pratãtiþ !
<7.2/2> àtma+ +pratãtiþ manasaþ prabodhaþ !
<7.2/3> dine dine yasya bhavet saþ yogã !
<7.2/4> su+ +÷obhana+ +abhyàsam upaiti sadyaþ !!7.2!
<7.3/1> ghañàt bhinnam manaþ kçtvà !aikyam kuryàt para+ +àtmani !
<7.3/2> samàdhim tam vijànãyàt !mukta+ +saüj¤aþ da÷à+ +àdibhiþ !!7.3!
<7.4/1> aham brahma na ca anyaþ asmi !brahma eva aham na ÷oka+ +bhàk !
<7.4/2> sat+ +cit+ +ànanda+ +råpaþ aham !nitya+ +muktaþ sva+ +bhàvavàn !!7.4!
<7.5/1> ÷àübhavyà ca eva khe+ +caryà !bhràmaryà yoni+ +mudrayà !
<7.5/2> dhyànam nàdam rasa+ +ànandam !laya+ +siddhiþ catuþ+ +vidhà !!7.5!
<7.6/1> pa¤cadhà bhakti+ +yogena !manaþ+ +mårcchà ca ùañ+ +vidhà !
<7.6/2> ùañ+ +vidhaþ ayam ràja+ +yogaþ !prati+ +ekam avadhàrayet !!7.6!
<7.7/1> ÷àübhavãm mudrikàm kçtvà !àtma+ +prati+ +akùam ànayet !
<7.7/2> bindu brahmamayam dçùñvà !manaþ tatra niyojayet !!7.7!
<7.8/1> kha+ +madhye kuru ca àtmànam !àtma+ +madhye ca kham kuru !
<7.8/2> àtmànam khamayam dçùñvà !na kim+ +cit api bàdhyate !
<7.8/3> sat+ +ànandamayaþ bhåtvà !samàdhi+ +sthaþ bhavet naraþ !!7.8!
<7.9/1> khe+ +carã+ +mudrà+ +sàdhanàt !rasanàþ årdhva+ +gatà yadà !
<7.9/2> tadà samàdhi+ +siddhiþ syàt !hitvà sàdhàraõa+ +kriyàm !!7.9!
<7.10/1> anilam manda+ +vegena !bhràmarã+ +kumbhakam caret !
<7.10/2> mandam mandam recayet vàyum !bhçïga+ +nàdam tataþ bhavet !!7.10!
<7.11/1> antaþ+ +stham bhramarã+ +nàdam !÷rutvà tatra manaþ nayet !
<7.11/2> samàdhiþ jàyate tatra !ànandaþ saþ aham iti ataþ !!7.11!
<7.12/1> yoni+ +mudràm samàsàdya !svayam ÷aktimayaþ bhavet !
<7.12/2> su+ +÷çïgàra+ +rasena eva !viharet parama+ +àtmani !!7.12!
<7.13/1> ànandamayaþ saübhåtvà !aikyam brahmaõi saübhavet !
<7.13/2> aham brahmeti ca a+ +dvaitam !samàdhiþ tena jàyate !!7.13!
<7.14/1> svakãya+ +hçdaye dhyàyet !iùña+ +deva+ +sva+ +råpakam !
<7.14/2> cintayet bhakti+ +yogena !parama+ +àhlàda+ +pårvakam !!7.14!
<7.15/1> ànanda+ +a÷ru+ +pulakena !da÷à+ +a+ +bhàvaþ prajàyate !
<7.15/2> samàdhiþ saübhavet tena !saübhavet ca mana+ +unmanã !!7.15!
<7.16/1> manaþ+ +mårcchàm samàsàdya !manaþ àtmani yojayet !
<7.16/2> para+ +àtmanaþ samàyogàt !samàdhim samavàpnuyàt !!7.16!
<7.17/1> iti te kathitam caõóa !samàdhiþ mukti+ +lakùaõam !
<7.17/2> ràja+ +yogaþ samàdhiþ syàt !eka+ +àtmani eva sàdhanam !
<7.17/3> unmanã saha+ +ja+ +avasthà !sarve ca eka+ +àtma+ +vàcakàþ !!7.17!
<7.18/1> jale viùõuþ sthale viùõuþ !viùõuþ parvata+ +mastake !
<7.18/2> jvàlà+ +màla+ +àkule viùõuþ !sarvam viùõumayam jagat !!7.18!
<7.19/1> bhå+ +caràþ khe+ +caràþ ca amã !yàvantaþ jãva+ +jantavaþ !
<7.19/2> vçkùa+ +gulma+ +latà+ +vallã+ +!+ +tçõa+ +àdyàþ vàri parvatàþ !
<7.19/3> sarvam brahma vijànãyàt !sarvam pa÷yati ca àtmani !!7.19!
<7.20/1> àtmà ghata+ +stha+ +caitanyam !a+ +dvaitam ÷à÷vatam param !
<7.20/2> ghañàt bhinnataram j¤ànam !vãta+ +ràgam vi+ +vàsanam !!7.20!
<7.21/1> evam+ +vidhiþ samàdhiþ syàt !sarva+ +saükalpa+ +varjitaþ !
<7.21/2> sva+ +dehe putra+ +dàra+ +àdi+ +!+ +bàndhaveùu dhana+ +àdiùu !
<7.21/3> sarveùu niþ+ +mamaþ bhåtvà !samàdhim samavàpnuyàt !!7.21!
<7.22/1> laya+ +a+ +mçtam param tattvam !÷iva+ +uktam vi+ +vidhàni ca !
<7.22/2> teùàm saükùepam àdàya !kathitam mukti+ +lakùaõam !!7.22!
<7.23/1> iti te kathitaþ caõóa !samàdhiþ duþ+ +labhaþ paraþ !
<7.23/2> yam j¤àtvà na punaþ+ +janma !jàyate bhåmi+ +maõóale !!7.23!
<7.24/0> [[iti ÷rã+ +gheraõóa+ +saühitàyàm gheraõóa+ +caõóa+ +saüvàde ghata+ +stha+ +yoga+ +sàdhane yogasya sapta+ +sàre samàdhi+ +yogaþ nàma saptama+ +upade÷aþ samàptaþ !!7! ]]