Gheranda-Samhita Electronic text based on the edition: Gherandasamhita : Sanskrit-deutsch. Ed. Peter Thomi. Wichtrach: Institut fuer Indologie, 1993 (ISBN 3 7187 0013 1). Input by Peter Thomi, edited by Peter Schreiner Plain text version For input conventions etc. see introduction to the analytic version (TUSTEP conventions). <1.0/1> ÃdÅÓvarÃya praïanÃmi tasmai ! <1.0/2> yenopadi«Âà haÂhayogavidyà ! <1.0/3> virÃjate pronnatarÃjayogam ! <1.0/4> Ãro¬hum icchor adhirohiïÅva !!1.0! <1.1/1> ekadà caï¬akÃpÃlir gatvà gheraï¬akuÂÂiram ! <1.1/2> praïamya vinayÃd bhaktyà gheraï¬aæ parip­cchhati !!1.1! <1.2/1> caï¬akÃpÃlir uvÃca: ghaÂasthayogaæ yogeÓa tattvaj¤Ãnasya kÃraïam ! <1.2/2> idÃnÅæ Órotum icchÃmi yogeÓvara vada prabho !!1.2! <1.3/1> gheraï¬a uvÃca: sÃdhu sÃdhu mahÃbÃho yan mÃæ tvaæ parip­cchasi ! <1.3/2> kathayÃmi hi te tattvaæ sÃvadhÃno 'vadhÃraya !!1.3! <1.4/1> nÃsti mÃyÃsama÷ pÃÓo nÃsti yogÃt paraæ balam ! <1.4/2> na hi j¤ÃnÃt paro bandhur nÃhaækÃrÃt paro ripu÷ !!1.4! <1.5/1> abhyÃsÃt kÃdivarïÃder yathà ÓÃstrÃïi bodhayet ! <1.5/2> tathà yogaæ samÃsÃdya tattvaj¤Ãnaæ ca labhyate !!1.5! <1.6/1> suk­tair du«k­tai÷ kÃryair jÃyate prÃïinÃæ ghaÂa÷ ! <1.6/2> ghaÂÃd utpadyate karma ghaÂayantraæ yathà bhramet !!1.6! <1.7/1> ÆrdhvÃdho bhramate yadvad ghaÂayantraæ gavÃæ vaÓÃt ! <1.7/2> tadvat karmavaÓÃj jÅvo bhramate janmam­tyunà !!1.7! <1.8/1> Ãmakumbha ivÃmbha÷stho jÅryamÃïa÷ sadà ghaÂa÷ ! <1.8/2> yogÃnalena saædahya ghaÂaÓuddhiæ samÃcaret !!1.8! <1.9/1> Óodhanaæ d­¬hatà caiva sthairyaæ dhairyaæ ca lÃghavam ! <1.9/2> pratyak«aæ ca nirliptaæ ca ghatasthaæ saptasÃdhanam !!1.9! <1.10/1> «aÂkarmaïà Óodhanaæ ca Ãsanena bhaved d­¬ham ! <1.10/2> mudrayà sthiratà caiva pratyÃhÃreïa dhairyatà !!1.10! <1.11/1> prÃïÃyÃmÃl lÃghavaæ ca dhyÃnÃt pratyak«am Ãtmani ! <1.11/2> samÃdhinà nirliptaæ ca muktir eva na saæÓaya÷ !!1.11! <1.12/1> dhautir vastis tathà netir laulikÅ trÃÂakaæ tathà ! <1.12/2> kapÃlabhÃtiÓ caitÃni «aÂkarmÃïi samÃcaret !!1.12! <1.13/1> antardhautir dantadhautir h­ddhautir mÆlaÓodhanam ! <1.13/2> dhautyaÓ caturvidhà proktà ghaÂaæ kurvanti nirmalam !!1.13! <1.14/1> vÃtasÃraæ vÃrisÃraæ vahnisÃraæ bahi«k­tam ! <1.14/2> ghaÂasya nirmalÃrthÃya hy antardhautiÓ caturvidhà !!1.14! <1.15/1> kÃkaca¤cÆvad Ãsyena pibed vÃyuæ Óanai÷ Óanai÷ ! <1.15/2> cÃlayed udaraæ paÓcÃd vartmanà recayec chanai÷ !!1.15! <1.16/1> vÃtasÃraæ paraæ gopyaæ dehanirmalakÃrakam ! <1.16/2> sarvarogak«ayakaraæ dehÃnalavivardhakam !!1.16! <1.17/1> ÃkaïÂhaæ pÆrayed vÃri vaktreïa ca pibec chanai÷ ! <1.17/2> cÃlayed udareïaiva codarÃd recayed adha÷ !!1.17! <1.18/1> vÃrisÃraæ paraæ gopyaæ dehanirmalakÃrakam ! <1.18/2> sÃdhayed ya÷ prayatnena devadehaæ prapadyate !!1.18! <1.19/1> vÃrisÃraæ parÃæ dhautiæ sÃdhayed ya÷ prayatnata÷ ! <1.19/2> maladehaæ Óodhayitvà devadehaæ prapadyate !!1.19! <1.20/1> nÃbhigranthiæ merup­«Âhe ÓatavÃraæ ca kÃrayet ! <1.20/2> udarÃmayajaæ tyaktvà jÃÂharÃgniæ vivardhayet ! <1.20/3> vahnisÃram iyaæ dhautir yoginÃæ yogasiddhidà !!1.20! <1.21/1> e«Ã dhauti÷ parà gopyà na prakÃÓyà kadÃcana ! <1.21/2> kevalaæ dhautimÃtreïa devadeho bhaved dhruvam !!1.21! <1.22/1> kÃkÅmudrÃæ sÃdhayitvà pÆrayed udaraæ mahat ! <1.22/2> dhÃrayed ardhayÃmaæ tu cÃlayed adhavartmanà ! <1.22/3> e«Ã dhauti÷ parà gopyà na prakÃÓyà kadÃcana !!1.22! <1.23/1> nÃbhimagnajale sthitvà ÓaktinìÅæ vimarjayet ! <1.23/2> kÃrÃbhyÃæ k«Ãlayen nìÅæ yÃvan malavisarjanam !!1.23! <1.24/1> tÃvat prak«Ãlya nìÅæ ca udare veÓayet puna÷ ! <1.24/2> idaæ prak«Ãlanaæ gopyaæ devÃnÃm api durlabham ! <1.24/3> kevalaæ dhautimÃtreïa devadeho bhaved dhruvam !!1.24! <1.25/1> yÃm ÃrdhadhÃraïÃÓaktiæ yÃvan na sÃdhayen nara÷ ! <1.25/2> bahi«k­taæ mahÃdhautÅ tÃvan naiva tu jÃyate !!1.25! <1.26/1> dantamÆlaæ jihvÃmÆlaæ randhraæ ca karïayugmayo÷ ! <1.26/2> kapÃlarandhraæ pa¤ceti@ dantadhautirvidhÅyate !!1.26! <1.27/1> khadireïa rasenÃtha m­ttikayà ca Óuddhayà ! <1.27/2> mÃrjayed dantamÆlaæ ca yÃvat kilbi«am Ãharet !!1.27! <1.28/1> dantamÆlaæ parà dhautir yoginÃæ yogasÃdhane ! <1.28/2> nityaæ kuryÃt prabhÃte ca dantarak«Ãya yogavit ! <1.28/3> dantamÆlaæ dhÃraïÃdi+ !kÃrye«u yoginÃæ yata÷ !!1.28! <1.29/1> athÃta÷ saæpravak«yÃmi jihvÃÓodhanakÃraïam ! <1.29/2> jarÃmaraïarogÃdÅn nÃÓayed dÅrghalambikà !!1.29! <1.30/1> tarjanÅmadhyamÃnÃmà aÇgulitrayayogata÷ ! <1.30/2> veÓayed galamadhye tu mÃrjayel lambikÃmalam ! <1.30/3> Óanai÷ Óanair mÃrjayitvà kaphado«aæ nivÃrayet !!1.30! <1.31/1> mÃrjayen navanÅtena dohayec ca puna÷ puna÷ ! <1.31/2> tadagraæ lauhayantreïa kar«ayitvà puna÷ puna÷ !!1.31! <1.32/1> nityaæ kuryÃt prayatnena raver udayake Ótake ! <1.32/2> evaæ k­te tu nitye ca lambikà dÅrghatÃæ gatà !!1.32! <1.33/1> tarjanyaÇgulyagrayogÃn@ mÃrjayet karïarandhrayo÷ ! <1.33/2> nityam abhyÃsayogena nÃdÃntaraæ prakÃÓanam !!1.33! <1.34/1> v­ddhÃÇgu«Âhena dak«eïa mardayed bhÃlarandhrakam ! <1.34/2> evam abhyÃsayogena kaphado«aæ nivÃrayet !!1.34! <1.35/1> nìŠnirmalatÃæ yÃti divyad­«Âi÷ prajÃyate ! <1.35/2> nidrÃnte bhojanÃnte ca divÃnte ca dine dine !!1.35! <1.36/1> h­ddhautiæ trividhÃæ kuryÃd daï¬avamanavÃsasà !!1.36! <1.37/1> rambhÃdaï¬aæ hariddaï¬aæ vetradaï¬aæ tathaiva ca ! <1.37/2> h­nmadhye cÃlayitvà tu puna÷ pratyÃharec chanai÷ !!1.37! <1.38/1> kaphapittaæ tathà kledaæ recayed Ærdhvavartmanà ! <1.38/2> daï¬adhautividhÃnena h­drogaæ nÃÓayed dhruvam !!1.38! <1.39/1> bhojanÃnte pibed vÃri ÃkarïapÆritaæ sudhÅ÷ ! <1.39/2> Ærdhvad­«Âiæ k«aïaæ k­tvà taj jalaæ vamayet puna÷ ! <1.39/3> nityam abhyÃsayogena kaphapittaæ nivÃrayet !!1.39! <1.40/1> ekonaviæÓati÷ hasta÷ pa¤caviæÓati vai tathà ! <1.40/2> caturaÇgulavistÃraæ sÆk«mavastraæ Óanair graset ! <1.40/3> puna÷ pratyÃhared etat procyate dhautikarmakam !!1.40! <1.41/1> gulmajvaraplÅhÃku«Âha+ !kaphapittaæ vinaÓyati ! <1.41/2> Ãrogyaæ balapu«ÂiÓ ca bhavet tasya dine dine !!1.41! <1.42/1> apÃnakrÆratà tÃvad yÃvanmÆlaæ na Óodhayet ! <1.42/2> tasmÃt sarvaprayatnena mÆlaÓodhanam Ãcaret !!1.42! <1.43/1> pÅtamÆlasya daï¬ena madhyamÃÇgulinÃpi và ! <1.43/2> yatnena k«Ãlayed guhyaæ vÃriïà ca puna÷ puna÷ !!1.43! <1.44/1> vÃrayet ko«ÂhakÃÂhinyam ÃmÃjÅrïaæ nivÃrayet ! <1.44/2> kÃraïaæ kÃntipu«ÂyoÓ ca dÅpanaæ vahnimaï¬alam !!1.44! <1.45/1> jalavasti÷ Óu«kavastir vastÅ ca dvividhau sm­tau ! <1.45/2> jalavastiæ jale kuryÃc chu«kavastiæ k«itau sadà !!1.45! <1.46/1> nÃbhimagnajale pÃyu+ !nyastanÃlotkaÂÃsana÷ ! <1.46/2> Ãku¤canaæ prakÃÓaæ ca jalavastiæ samÃcaret !!1.46! <1.47/1> pramehaæ ca gudÃvartaæ krÆravÃyuæ nivÃrayet ! <1.47/2> bhavet svacchandadehaÓ ca kÃmadevasamo bhavet !!1.47! <1.48/1> vastiæ paÓcimatÃnena cÃlayitvà Óanai÷ Óanai÷ ! <1.48/2> aÓvinÅmudrayà pÃyum Ãku¤cayet prakÃÓayet !!1.48! <1.49/1> evam abhyÃsayogena ko«Âhado«o na vidyate ! <1.49/2> vivardhayej jÃÂharÃgnim ÃmavÃtaæ vinÃÓayet !!1.49! <1.50/1> vitastimÃnaæ sÆk«masÆtraæ nÃsÃnÃle praveÓayet ! <1.50/2> mukhÃn nirgamayet paÓcÃt procyate netikarmakam !!1.50! <1.51/1> sÃdhanÃn netikarmÃpi khecarÅsiddhim ÃpnuyÃt ! <1.51/2> kaphado«Ã vinaÓyanti divyad­«Âi÷ prajÃyate !!1.51! <1.52/1> amandavegaæ tundaæ ca bhrÃmayed ubhapÃrÓvayo÷ ! <1.52/2> sarvarogÃn nihantÅha dehÃnalavivardhanam !!1.52! <1.53/1> nime«onme«akaæ tyaktvà sÆk«malak«yaæ nirÅk«ayet ! <1.53/2> yÃvad aÓrÆ nipatate trÃÂakaæ procyate budhai÷ !!1.53! <1.54/1> evam abhyÃsayogena ÓÃæbhavÅ jÃyate dhruvam ! <1.54/2> na jÃyate netraroga÷ divyad­«ÂipradÃyakam !!1.54! <1.55/1> vÃmakrameïa vyutkrameïa ÓÅtkrameïa viÓe«ata÷ ! <1.55/2> bhÃlabhÃtiæ tridhà kuryÃt kaphado«aæ nivÃrayet !!1.55! <1.56/1> i¬ayà pÆrayed vÃyuæ recayet piÇgalà puna÷ ! <1.56/2> piÇgalayà pÆrayitvà punaÓ candreïa recayet !!1.56! <1.57/1> pÆrakaæ recakaæ k­tvà vegena na tu cÃlayet ! <1.57/2> evam abhyÃsayogena kaphado«aæ nivÃrayet !!1.57! <1.58/1> nÃsÃbhyÃæ jalam Ãk­«ya punar vaktreïa recayet ! <1.58/2> pÃyaæ pÃyaæ prakurvaæÓ cec chle«mado«aæ nivÃrayet !!1.58! <1.59/1> ÓÅtk­tya pÅtvà vaktreïa nÃsÃnalair virecayet ! <1.59/2> evam abhyÃsayogena kÃmadevasamo bhavet !!1.59! <1.60/1> na jÃyate vÃrddhakaæ ca jvaro naiva prajÃyate ! <1.60/2> bhavet svacchandadehaÓ ca kaphado«aæ nivÃrayet !!1.60! <1.61/0> [[iti ÓrÅgheraï¬asaæhitÃyÃæ gheraï¬acaï¬asaævÃde ghaÂasthayoge «aÂkarmasÃdhanaæ nÃma prathamopadeÓa÷ !!1! ]] <2.1/1> gheraï¬a uvÃca: <2.1/11> ÃsanÃni samastÃni yÃvanto jÅvajantava÷ ! <2.1/2> caturaÓÅti lak«Ãïi Óivena kathitaæ purà !!2.1! <2.2/1> te«Ãæ madhye viÓi«ÂÃni «o¬aÓonaæ Óataæ k­tam ! <2.2/2> te«Ãæ madhye martyaloke dvÃtriæÓad Ãsanaæ Óubham !!2.2! <2.3/1> siddhaæ padmaæ tathà bhadraæ muktaæ vajraæ ca svastikam ! <2.3/2> siæhaæ ca gomukhaæ vÅraæ dhanurÃsanam eva ca !!2.3! <2.4/1> m­taæ guptaæ tathà mÃtsyaæ matsyendrÃsanam eva ca ! <2.4/2> gorak«aæ paÓcimottÃnam utkaÂaæ saækaÂaæ tathà !!2.4! <2.5/1> mayÆraæ kukkuÂaæ kÆrmaæ tathà uttÃnakÆrmakam ! <2.5/2> uttÃnamaï¬ukaæ v­k«aæ maï¬Ækaæ garu¬aæ v­«am !!2.5! <2.6/1> Óalabhaæ makaraæ co«Âraæ bhujaægaæ ca yogÃsanam ! <2.6/2> dvÃtriæÓad ÃsanÃny eva martyaloke ca siddhidà !!2.6! <2.7/1> yonisthÃnakam aÇghrimÆlaghaÂitaæ saæpŬya gulphetaraæ ! <2.7/11> me¬hropary atha saænidhÃya cibukaæ k­tvà h­di sthÃpitam ! <2.7/2> sthÃïu÷ saæyamitendriyo 'calad­Óà paÓyan bhruvor antare ! <2.7/3> etan mok«akapÃÂabhedanakaraæ siddhÃsanaæ procyate !!2.7! <2.8/1> vÃmor Æpari dak«iïaæ hi caraïaæ saæsthÃpya vÃmaæ tathà ! <2.8/11> dak«or Æpari paÓcimena vidhinà k­tvà karÃbhyÃæ d­¬ham ! <2.8/2> aÇgu«Âhau h­daye nidhÃya cibukaæ nÃsÃgram Ãlokayed ! <2.8/3> etad vyÃdhivikÃranÃÓanakaraæ padmÃsanaæ procyate !!2.8! <2.9/1> gulphau ca v­«aïasyÃdho vyutkrameïa samÃhitau@ ! <2.9/2> pÃdÃÇgu«Âhau karÃbhyÃæ ca dh­tvà ca p­«ÂhadeÓata÷ !!2.9! <2.10/1> jÃlaædharaæ samÃsÃdya nÃsÃgram avalokayet ! <2.10/2> bhadrÃsanaæ bhaved etat sarvavyÃdhivinÃÓakam !!2.10! <2.11/1> pÃyumÆle vÃmagulphaæ dak«agulphaæ tathopari ! <2.11/2> ÓirogrÅvÃsame kÃye@ muktÃsanaæ tu siddhidam !!2.11! <2.12/1> jaÇghayor vajravat k­tvà gudapÃrÓve padÃv ubhau ! <2.12/2> vajrÃsanaæ bhaved etad yoginÃæ siddhidÃyakam !!2.12! <2.13/1> jÃnÆrvor antare k­tvà yogÅ pÃdatale ubhe ! <2.13/2> ­jukÃya÷ samÃsÅna÷ svastikaæ tat pracak«ate !!2.13! <2.14/1> gulphau ca v­«aïasyÃdho vyutkrameïordhvatÃæ gatau ! <2.14/2> citimÆlau bhÆmisaæsthau karau ca jÃnunopari !!2.14! <2.15/1> vyÃttavaktro jalaædhreïa nÃsÃgram avalokayet ! <2.15/2> siæhÃsanaæ bhaved etat sarvavyÃdhivinÃÓakam !!2.15! <2.16/1> pÃdau bhÆmau ca saæsthÃpya p­«ÂhapÃrÓve niveÓayet ! <2.16/2> sthirakÃyaæ samÃsÃdya gomukhaæ gomukhÃk­ti !!2.16! <2.17/1> ekapÃdam athaikasmin vinyased Ærusaæsthitam ! <2.17/2> itarasmiæs tathà paÓcÃd vÅrÃsanam itÅritam !!2.17! <2.18/1> prasÃrya pÃdau bhuvi daï¬arÆpau ! <2.18/11> karau ca p­«Âhaæ dh­tapÃdayugmam ! <2.18/2> k­tvà dhanustulyavivartitÃÇgaæ ! <2.18/3> nigadyate vai dhanurÃsanaæ tat !!2.18! <2.19/1> uttÃnaæ Óavavad bhÆmau ÓayÃnaæ tu ÓavÃsanam ! <2.19/2> ÓavÃsanaæ Óramaharaæ cittaviÓrÃntikÃraïam !!2.19! <2.20/1> jÃnÆrvor antare pÃdau k­tvà pÃdau ca gopayet ! <2.20/2> pÃdaupari ca saæsthÃpya gudaæ guptÃsanaæ vidu÷ !!2.20! <2.21/1> muktapadmÃsanaæ k­tvà uttÃnaÓayanaæ caret ! <2.21/2> kÆrparÃbhyÃæ Óiro ve«Âya matsyÃsanaæ tu rogahà !!2.21! <2.22/1> udare paÓcimaæ@ tÃnaæ k­tvà ti«Âhati yatnata÷ ! <2.22/2> namrÃÇgaæ vÃmapadaæ hi dak«ajÃnÆpari nyaset !!2.22! <2.23/1> tatra yÃmyaæ kÆrparaæ ca yÃmyakare ca vaktrakam ! <2.23/2> bhruvor madhye gatà d­«Âi÷ pÅÂhaæ matsyendram ucyate !!2.23! <2.24/1> jÃnÆrvor antare pÃdau uttÃnau vyaktasaæsthitau ! <2.24/2> gulphau cÃcchÃdya hastÃbhyÃm uttÃnÃbhyaæ prayatnata÷ !!2.24! <2.25/1> kaïÂhasaækocanaæ k­tvà nÃsÃgram avalokayet ! <2.25/2> gorak«Ãsanam ity Ãhur yoginÃæ siddhikÃraïam !!2.25! <2.26/1> prasÃrya pÃdau bhuvi daï¬arÆpau ! <2.26/2> saænyastabhÃlaæ citiyugmamadhye ! <2.26/3> yatnena pÃdau ca dh­tau karÃbhyÃæ ! <2.26/4> yogendrapÅÂhaæ paÓcimatÃnam Ãhu÷ !!2.26! <2.27/1> aÇgu«ÂhÃbhyÃm ava«Âabhya dharÃæ gulphau ca khe gatau ! <2.27/2> tatropari gudaæ nyased vij¤eyam utkaÂÃsanam !!2.27! <2.28/1> vÃmapÃdaciter mÆlaæ saænyasya dharaïÅtale ! <2.28/2> pÃdadaï¬ena yÃmyena ve«Âayed vÃmapÃdakam ! <2.28/3> jÃnuyugme karayugmam etat saækaÂam Ãsanam !!2.28! <2.29/1> dharÃm ava«Âabhya karadvayÃbhyÃæ ! <2.29/2> tat kÆrpare sthÃpitanÃbhipÃrÓvam ! <2.29/3> uccÃsane daï¬avad utthita÷ khe ! <2.29/4> mayÆram etat pravadanti pÅÂham !!2.29! <2.30/1> bahukadaÓanabhuktaæ bhasma kuryÃd aÓe«aæ ! <2.30/2> janayati jaÂharÃgniæ jÃrayet kÃlakÆÂam ! <2.30/3> harati sakalarogÃn ÃÓu gulmajvarÃdÅn ! <2.30/4> bhavati vigatado«aæ hy Ãsanaæ ÓrÅmayÆram !!2.30! <2.31/1> padmÃsanaæ samÃsÃdya jÃnÆrvor antare karau ! <2.31/2> kÆrparÃbhyÃæ samÃsÅno ma¤castha÷ kukkuÂÃsanam !!2.31! <2.32/1> gulphau ca v­«aïasyÃdho vyutkrameïa samÃhitau ! <2.32/2> ­jukÃyaÓirogrÅvaæ kÆrmÃsanam itÅritam !!2.32! <2.33/1> kukkuÂÃsanabandhasthaæ karÃbhyÃæ dh­takandharam ! <2.33/2> khagakÆrmavad uttÃnam etad uttÃnakÆrmakam !!2.33! <2.34/1> pÃdatalau p­«ÂhadeÓe aÇgu«Âhau dvau ca saæsp­Óet ! <2.34/2> jÃnuyugmaæ purask­tya sÃdhayen maï¬ukÃsanam !!2.34! <2.35/1> maï¬ÆkÃsanabandhasthaæ kÆrparÃbhyÃæ dh­taæ Óira÷ ! <2.35/2> etad bhekavad uttÃnam etad uttÃnamaï¬ukam !!2.35! <2.36/1> vÃmorumÆladeÓe ca yÃmyaæ pÃdaæ nidhÃya tu ! <2.36/2> ti«Âhati v­k«avad bhÆmau v­k«Ãsanam idaæ vidu÷ !!2.36! <2.37/1> jaÇghorubhyÃæ dharÃæ pŬya sthirakÃyo dvijÃnunà ! <2.37/2> jÃnÆpari karayugmaæ garu¬Ãsanam ucyate !!2.37! <2.38/1> yÃmyagulphe pÃyumÆlaæ vÃmabhÃge padetaram ! <2.38/2> viparÅtaæ sp­Óed bhÆmiæ v­«Ãsanam idaæ bhavet !!2.38! <2.39/1> adhyÃsya Óete padayugmavak«e ! <2.39/2> bhÆmim ava«Âabhya karadvayÃbhyÃm ! <2.39/3> pÃdau ca ÓÆnye ca vitasti cordhvaæ ! <2.39/4> vadanti pÅÂhaæ Óalabhaæ munÅndrÃ÷ !!2.39! <2.40/1> adhyÃsya Óete h­dayaæ nidhÃya ! <2.40/2> bhÆmau ca pÃdau pravisÃryamÃïau ! <2.40/3> ÓiraÓ ca dh­tvà karadaï¬ayugme ! <2.40/4> dehÃgnikÃraæ makarÃsanaæ tat !!2.40! <2.41/1> adhyÃsya Óete padayugmam astaæ@ ! <2.41/11> p­«Âhe nidhÃyÃpi dh­taæ karÃbhyÃm ! <2.41/2> Ãku¤cya samyag ghy udarÃsyagaï¬am@ ! <2.41/3> u«Âraæ ca pÅÂhaæ yatayo vadanti !!2.41! <2.42/1> aÇgu«ÂhanÃbhiparyantam adho bhÆmau ca vinyaset ! <2.42/2> karatalÃbhyÃæ dharÃæ dh­tvà Ærdhvaæ ÓÅr«aæ phaïÅva hi !!2.42! <2.43/1> dehÃgnir vardhate nityaæ sarvarogavinÃÓanam ! <2.43/2> jÃgarti bhujagÅ devÅ sÃdhanÃd bhujaægÃsanam !!2.43! <2.44/1> uttÃnau caraïau k­tvà saæsthÃpya jÃnunopari ! <2.44/2> Ãsanopari saæsthÃpya uttÃnaæ karayugmakam !!2.44! <2.45/1> pÆrakair vÃyum Ãk­«ya nÃsÃgram avalokayet ! <2.45/2> yogÃsanaæ bhaved etad yoginÃæ yogasÃdhane !!2.45! <2.46/0> [[iti ÓrÅgheraï¬asaæhitÃyÃæ gheraï¬acaï¬asaævÃde ghatasthayoga Ãsanaprayogo nÃma dvitÅyopadeÓa÷ !!2! ]] <3.1/1> gheraï¬a uvÃca: mahÃmudrà nabhomudrà u¬¬ÅyÃnaæ jalaædharam ! <3.1/2> mÆlabandhaæ mahÃbandhaæ mahÃvedhaÓ ca khecarÅ !!3.1! <3.2/1> viparÅtakaraïÅ yonir vajrolÅ ÓakticÃlanÅ ! <3.2/2> ta¬ÃgÅ mÃï¬ukÅ mudrà ÓÃæbhavÅ pa¤cadhÃraïà !!3.2! <3.3/1> aÓvinÅ pÃÓinÅ kÃkÅ mÃtaÇgÅ ca bhujaæginÅ ! <3.3/2> pa¤caviæÓatimudrÃÓ ca siddhidà iha yoginÃm !!3.3! <3.4/1> mudrÃïÃæ paÂalaæ devi kathitaæ tava saænidhau ! <3.4/2> yena vij¤ÃtamÃtreïa sarvasiddhi÷ prajÃyate !!3.4! <3.5/1> gopanÅyaæ prayatnena na deyaæ yasya kasyacit ! <3.5/2> prÅtidaæ yoginÃæ caiva durlabhaæ marutÃm api !!3.5! <3.6/1> pÃyumÆlaæ vÃmagulphe saæpŬya d­¬hayatnata÷ ! <3.6/2> yÃmyapÃdaæ prasÃryÃtha karÃbhyÃæ dh­tapadÃÇguli÷ !!3.6! <3.7/1> kaïÂhasaækocanaæ k­tvà bhruvor madhye nirÅk«ayet ! <3.7/2> pÆrakair vÃyuæ saæpÆrya mahÃmudrà nigadyate !!3.7! <3.8/1> valitaæ palitaæ caiva jarÃæ@ m­tyuæ nivÃrayet ! <3.8/2> k«ayakÃsaæ gudÃvartaæ plÅhÃjÅrïaæ jvaraæ tathà ! <3.8/3> nÃÓayet sarvarogÃæÓ ca mahÃmudrÃbhisevanÃt !!3.8! <3.9/1> yatra yatra sthito yogÅ sarvakÃrye«u sarvadà ! <3.9/2> Ærdhvajihva÷ sthiro bhÆtvà dhÃrayet pavanaæ sadà ! <3.9/3> nabhomudrà bhaved e«Ã yoginÃæ roganÃÓinÅ !!3.9! <3.10/1> udare paÓcimaæ tÃnaæ nÃbher Ærdhvaæ tu kÃrayet ! <3.10/2> u¬¬Ånaæ kurute yasmÃd aviÓrÃntaæ mahÃkhaga÷ ! <3.10/3> u¬¬ÅyÃnaæ tv asau bandho m­tyumÃtaægakesarÅ !!3.10! <3.11/1> samagrÃd bandhanÃd dhy etad u¬¬ÅyÃnaæ viÓi«yate ! <3.11/2> u¬¬ÅyÃne samabhyaste mukti÷ svÃbhÃvikÅ bhavet !!3.11! <3.12/1> kaïÂhasaækocanaæ k­tvà cibukaæ h­daye nyaset ! <3.12/2> jÃlaædhare k­te bandhe «o¬aÓÃdhÃrabandhanam ! <3.12/3> jÃlaædharamahÃmudrà m­tyoÓ ca k«ayakÃriïÅ !!3.12! <3.13/1> siddhaæ jÃlaædharaæ bandhaæ yoginÃæ siddhidÃyakam ! <3.13/2> «aïmÃsam abhyased yo hi sa siddho nÃtra saæÓaya÷ !!3.13! <3.14/1> pÃr«ïinà vÃmapÃdasya yonim Ãku¤cayet tata÷ ! <3.14/2> nÃbhigranthiæ merudaï¬e saæpŬya yatnata÷ sudhÅ÷ !!3.14! <3.15/1> me¬hraæ dak«iïagulphena d­¬habandhaæ samÃcaret ! <3.15/2> nÃbher Ærdhvam adhaÓ cÃpi tÃnaæ kuryÃt prayatnata÷ ! <3.15/3> jarÃvinÃÓinÅ mudrà mÆlabandho nigadyate !!3.15! <3.16/1> saæsÃrasÃgaraæ tartum abhila«ati ya÷ pumÃn ! <3.16/2> virale sugupto bhÆtvà mudrÃm etÃæ samabhyaset !!3.16! <3.17/1> abhyÃsÃd bandhanasyÃsya marutsiddhir bhaved dhruvam ! <3.17/2> sÃdhayed yatnatas tarhi maunÅ tu vijitÃlasa÷ !!3.17! <3.18/1> vÃmapÃdasya gulphena pÃyumÆlaæ nirodhayet ! <3.18/2> dak«apÃdena tad gulphaæ saæpŬya yatnata÷ sudhÅ÷ !!3.18! <3.19/1> Óanai÷ ÓanaiÓ cÃlayet pÃr«ïiæ yonim Ãku¤cayec chanai÷ ! <3.19/2> jÃlaædhare dhÃrayet prÃïaæ mahÃbandho nigadyate !!3.19! <3.20/1> mahÃbandha÷ paro bandho jarÃmaraïanÃÓana÷ ! <3.20/2> prasÃdÃd asya bandhasya sÃdhayet sarvavächitam !!3.20! <3.21/1> rÆpayauvanalÃvaïyaæ nÃrÅïÃæ puru«aæ vinà ! <3.21/2> mÆlabandhamahÃbandhau mahÃvedhaæ vinà tathà !!3.21! <3.22/1> mahÃbandhaæ samÃsÃdya u¬¬Ãnakumbhakaæ caret ! <3.22/2> mahÃvedha÷ samÃkhyÃto yoginÃæ siddhidÃyaka÷ !!3.22! <3.23/1> mahÃbandhamÆlabandhau mahÃvedhasamanvitau ! <3.23/2> pratyahaæ kurute yas tu sa yogÅ yogavittama÷ !!3.23! <3.24/1> na m­tyuto bhayaæ tasya na jarà tasya vidyate ! <3.24/2> gopanÅya÷ prayatnena vedho yaæ yogipuægavai÷ !!3.24! <3.25/1> jihvÃdho nìÅæ saæchitya rasanÃæ cÃlayet sadà ! <3.25/2> dohayen navanÅtena lauhayantreïa kar«ayet !!3.25! <3.26/1> evaæ nityaæ samabhyÃsÃl lambikà dÅrghatÃæ vrajet ! <3.26/2> yÃvadgacchedbhruvormadhye tadà sidhyati khecarÅ !!3.26! <3.27/1> rasanÃæ tÃlumadhye tu Óanai÷ Óanai÷ praveÓayet ! <3.27/2> kapÃlakuhare jihvà pravi«Âà viparÅtagà ! <3.27/3> bhruvor madhye gatà d­«Âir mudrà bhavati khecarÅ !!3.27! <3.28/1> na ca mÆrcchà k«udhà t­«ïà naivÃlasyaæ prajÃyate ! <3.28/2> na ca rogo jarà m­tyur devadehaæ prapadyate !!3.28! <3.29/1> na cÃgnir dahate gÃtraæ na Óo«ayati mÃruta÷ ! <3.29/2> na dehaæ kledayanty Ãpo daæÓayen na bhujaægama÷ !!3.29! <3.30/1> lÃvaïyaæ ca bhaved gÃtre samÃdhir jÃyate dhruvam ! <3.30/2> kapÃlavaktrasaæyoge rasanà rasam ÃpnuyÃt !!3.30! <3.31/1> nÃnÃvidhisamudbhÆtam Ãnandaæ ca dine dine ! <3.31/2> Ãdau lavaïak«Ãraæ ca tatas tiktaka«Ãyakam !!3.31! <3.32/1> navanÅtaæ gh­taæ k«Åraæ dadhitakramadhÆni ca ! <3.32/2> drÃk«Ãrasaæ ca pÅyÆ«aæ jÃyate rasanodakam !!3.32! <3.33/1> nÃbhimÆle vaset sÆryas tÃlumÆle ca candramÃ÷ ! <3.33/2> am­taæ grasate sÆryas tato m­tyuvaÓo nara÷ !!3.33! <3.34/1> Ærdhvaæ ca yojayet sÆryaæ candraæ ca adha Ãnayet ! <3.34/2> viparÅtakarÅ mudrà sarvatantre«u gopità !!3.34! <3.35/1> bhÆmau ÓiraÓ ca saæsthÃpya karayugmaæ samÃhita÷ ! <3.35/2> ÆrdhvapÃda÷ sthiro bhÆtvà viparÅtakarÅ matà !!3.35! <3.36/1> mudreyaæ sÃdhayen nityaæ jarÃæ m­tyuæ ca nÃÓayet ! <3.36/2> sa siddha÷ sarvaloke«u pralaye 'pi na sÅdati !!3.36! <3.37/1> siddhÃsanaæ samÃsÃdya karïÃk«inÃsikÃmukham ! <3.37/2> aÇgu«ÂhatarjanÅmadhyÃ+ !nÃmÃdibhiÓ ca dhÃrayet !!3.37! <3.38/1> kÃkÅbhi÷ prÃïaæ saæk­«ya apÃne yojayet tata÷ ! <3.38/2> «a cakrÃïi kramÃd dh­tvà huæhaæsamanunà sudhÅ÷ !!3.38! <3.39/1> caitanyam Ãnayed devÅæ nidrità yà bhujaæginÅ ! <3.39/2> jÅvena sahitÃæ Óaktiæ samutthÃpya parÃmbuje !!3.39! <3.40/1> Óaktimayaæ svayaæ bhÆtvà paraæ Óivena saægamam ! <3.40/2> nÃnÃsukhaæ vihÃraæ ca cintayet paramaæ sukham !!3.40! <3.41/1> ÓivaÓaktisamÃyogÃd ekÃntaæ bhuvi bhÃvayet ! <3.41/2> ÃnandamÃnaso bhÆtvà ahaæ brahmeti saæbhavet !!3.41! <3.42/1> yonimudrà parà gopyà devÃnÃm api durlabhà ! <3.42/2> sak­ttadbhÃvasaæsiddha÷ samÃdhistha÷ sa eva hi !!3.42! <3.43/1> brahmahà bhrÆïahà caiva surÃpo gurutalpaga÷ ! <3.43/2> etai÷ pÃpair na lipyate yonimudrÃnibandhanÃt !!3.43! <3.44/1> yÃni pÃpÃni ghorÃïi upapÃpÃni yÃni ca ! <3.44/2> tÃni sarvÃïi naÓyanti yonimudrÃnibandhanÃt ! <3.44/3> tasmÃd abhyasanaæ kuryÃd yadi muktiæ samicchati !!3.44! <3.45/1> dharÃm ava«Âabhya karadvayÃbhyÃm ! <3.45/11> Ærdhvaæ k«ipet pÃdayugaæ Óira÷ khe ! <3.45/2> ÓaktiprabodhÃya cirajÅvanÃya ! <3.45/3> vajrolimudrÃæ munayo vadanti !!3.45! <3.46/1> ayaæ yogo yogaÓre«Âho yoginÃæ muktikÃraïam ! <3.46/2> ayaæ hitaprado yogo yoginÃæ siddhidÃyaka÷ !!3.46! <3.47/1> etad yogaprasÃdena bindusiddhir bhaved dhruvam ! <3.47/2> siddhe bindau mahÃyatne kiæ na sidhyati bhÆtale !!3.47! <3.48/1> bhogena mahatà yukto yadi mudrÃæ samÃcaret ! <3.48/2> tathÃpi sakalà siddhis tasya bhavati niÓcitam !!3.48! <3.49/1> mÆlÃdhÃre ÃtmaÓakti÷ kuï¬alÅ paradevatà ! <3.49/2> Óayità bhujagÃkÃrà sÃrdhatrivalayÃnvità !!3.49! <3.50/1> yÃvat sà nidrità dehe tÃvaj jÅva÷ paÓur yathà ! <3.50/2> j¤Ãnaæ na jÃyate tÃvat koÂiyogaæ samabhyaset !!3.50! <3.51/1> udghÃÂayet kavÃÂaæ ca yathà ku¤cikayà haÂhÃt ! <3.51/2> kuï¬alinyÃ÷ prabodhena brahmadvÃraæ vibhedayet !!3.51! <3.52/1> nÃbhiæ b­hadve«Âanaæ ca na ca nagnaæ bahi÷ sthitam ! <3.52/2> gopanÅyag­he sthitvà ÓakticÃlanam abhyaset !!3.52! <3.53/1> vitastipramitaæ dÅrghaæ vistÃre caturaÇgulam ! <3.53/2> m­dulaæ dhavalaæ sÆk«ma+ !@ve«ÂanÃmbaralak«aïam ! <3.53/3> evam ambaram uktaæ @ ca kaÂisÆtreïa yojayet !!3.53! <3.54/1> bhÃsmanà gÃtrasaæliptaæ siddhÃsanaæ samÃcaret ! <3.54/2> nÃsÃbhyÃæ prÃïam Ãk­«ya apÃne yojayed balÃt !!3.54! <3.55/1> tÃvad Ãku¤cayed guhyaæ Óanair aÓvinimudrayà ! <3.55/2> yÃvad gacchet su«umïÃyÃæ vÃyu÷ prakÃÓayed dhaÂhÃt !!3.55! <3.56/1> tÃvad vÃyuprabhedena kumbhikà ca bhujaæginÅ ! <3.56/2> baddhaÓvÃsas tato bhÆtvà ca ÆrdhvamÃtraæ prapadyate ! <3.56/3> Óabdadvayaæ phalaikaæ tu yonimudrÃæ ca cÃlayet !!3.56! <3.57/1> vinà ÓakticÃlanena yonimudrà na sidhyati ! <3.57/2> Ãdau cÃlanam abhyasya yonimudrÃæ samabhyaset !!3.57! <3.58/1> iti te kathitaæ caï¬a prakÃraæ ÓakticÃlanam ! <3.58/2> gopanÅyaæ prayatnena dine dine samabhyaset !!3.58! <3.59/1> mudreyaæ paramà gopyà jarÃmaraïanÃÓinÅ ! <3.59/2> tasmÃd abhyasanaæ kÃryaæ yogibhi÷ siddhikÃÇk«ibhi÷ !!3.59! <3.60/1> nityaæ yo 'bhyasate yogÅ siddhis tasya kare sthità ! <3.60/2> tasya vigrahasiddhi÷ syÃd rogÃïÃæ saæk«ayo bhavet !!3.60! <3.61/1> udare paÓcimaæ @ tÃnaæ k­tvà ca ta¬ÃgÃk­ti ! <3.61/2> ta¬ÃgÅ sà parà mudrà jarÃm­tyuvinÃÓinÅ !!3.61! <3.62/1> mukhaæ saæmudritaæ k­tvà jihvÃmÆlaæ pracÃlayet ! <3.62/2> Óanair grased am­taæ tan mÃï¬ukÅæ mudrikÃæ vidu÷ !!3.62! <3.63/1> valitaæ palitaæ naiva jÃyate nityayauvanam ! <3.63/2> na keÓe jÃyate pÃko ya÷ kuryÃn nitya mÃï¬ukÅm !!3.63! <3.64/1> neträjanaæ samÃlokya ÃtmÃrÃmaæ nirÅk«ayet ! <3.64/2> sà bhavec chÃæbhavÅ mudrà sarvatantre«u gopità !!3.64! <3.65/1> vedaÓÃstrapurÃïÃni sÃmÃnyagaïikà iva ! <3.65/2> iyaæ tu ÓÃæbhavÅ mudrà guptà kulavadhÆr iva !!3.65! <3.66/1> sa eva ÃdinÃthaÓ ca sa ca nÃrÃyaïa÷ svayam ! <3.66/2> sa ca brahmà s­«ÂikÃrÅ yo mudrÃæ vetti ÓÃæbhavÅm !!3.66! <3.67/1> satyaæ satyaæ puna÷ satyaæ satyam uktaæ maheÓvara ! <3.67/2> ÓÃæbhavÅæ yo vijÃnÅyÃt sa ca brahma na cÃnyathà !!3.67! <3.68/1> kathità ÓÃæbhavÅ mudrà ӭïu«va pa¤cadhÃraïÃm ! <3.68/2> dhÃraïÃni samÃsÃdya kiæ na sidhyati bhÆtale !!3.68! <3.69/1> anena naradehena svarge«u gamanÃgamam ! <3.69/2> manogatir bhavet tasya khecaratvaæ na cÃnyathà !!3.69! <3.70/1> yat tattvaæ haritÃladeÓaracitaæ bhaumaæ lakÃrÃnvitaæ ! <3.70/11> vedÃsraæ kamalÃsanena sahitaæ k­tvà h­di sthÃyinam ! <3.70/2> prÃïaæ tatra vinÅya pa¤caghaÂikÃÓ cittÃnvitaæ dhÃrayed ! <3.70/3> e«Ã stambhakarÅ sadà k«itijayaæ kuryÃd adhodhÃraïà !!3.70! <3.71/1> pÃrthivÅdhÃraïÃmudrÃæ ya÷ karoti ca nityaÓa÷ ! <3.71/2> m­tyuæjaya÷ svayaæ so 'pi sa siddho vicared bhuvi !!3.71! <3.72/1> ÓaÇkhendupratimaæ ca kundadhavalaæ tattvaæ kilÃlaæ Óubhaæ ! <3.72/11> tat pÅyÆ«avakÃrabÅjasahitaæ yuktaæ sadà vi«ïunà ! <3.72/2> prÃïaæ tatra vinÅya pa¤caghaÂikÃÓ cittÃnvitaæ dhÃrayed ! <3.72/3> e«Ã du÷sahatÃpapÃpahariïÅ syÃd ÃmbhasÅ dhÃraïà !!3.72! <3.73/1> ÃmbhasÅæ paramÃæ mudrÃæ yo jÃnÃti sa yogavit ! <3.73/2> jale ca gabhÅre ghore maraïaæ tasya no bhavet !!3.73! <3.74/1> iyaæ tu paramà mudrà gopanÅyà prayatnata÷ ! <3.74/2> prakÃÓÃt siddhihÃni÷ syÃt satyaæ vacmi ca tattvata÷ !!3.74! <3.75/1> yan nÃbhisthitam indra=gopasad­Óaæ bÅjatrikoïÃnvitaæ @ ! <3.75/11> tattvaæ tejamayaæ pradÅptam aruïaæ rudreïa yat siddhidam ! <3.75/2> prÃïaæ tatra vinÅya pa¤caghaÂikÃÓ cittÃnvitaæ dhÃrayed ! <3.75/3> e«Ã kÃlagabhÅrabhÅtiharaïÅ vaiÓvÃnarÅ dhÃraïà !!3.75! <3.76/1> pradÅpte jvalite vahnau yadi patati sÃdhaka÷ ! <3.76/2> etanmudrÃprasÃdena sa jÅvati na m­tyubhÃk !!3.76! <3.77/1> yad bhinnäjanapu¤jasaænibham idaæ dhÆmrÃvabhÃsaæ paraæ ! <3.77/11> tattvaæ sattvamayaæ yakÃrasahitaæ yatreÓvaro devatà ! <3.77/2> prÃïaæ tatra vinÅya pa¤caghaÂikÃÓ cittÃnvitaæ dhÃrayed ! <3.77/3> e«Ã khe gamanaæ karoti yaminÃæ syÃd vÃyavÅ dhÃraïà !!3.77! <3.78/1> iyaæ tu paramà mudrà jarÃm­tyuvinÃÓinÅ ! <3.78/2> vÃyunà mriyate nÃpi khe ca gatipradÃyinÅ !!3.78! <3.79/1> ÓaÂhÃya bhaktihÅnÃya na deyà yasya kasyacit ! <3.79/2> datte ca siddhihÃni÷ syÃt satyaæ vacmi ca caï¬a te !!3.79! <3.80/1> yat sindhau varaÓuddhavÃrisad­Óaæ vyomaæ paraæ bhÃsitaæ ! <3.80/11> tattvaæ devasadÃÓivena sahitaæ bÅjaæ hakÃrÃnvitam ! <3.80/2> prÃïaæ tatra vinÅya pa¤caghaÂikÃÓ cittÃnvitaæ dhÃrayed ! <3.80/3> e«Ã mok«akavÃÂabhedanakarÅ tu syÃn @ nabhodhÃraïà !!3.80! <3.81/1> ÃkÃÓÅdhÃraïÃæ mudrÃæ yo vetti sa ca yogavit ! <3.81/2> na m­tyur jÃyate tasya pralaye nÃvasÅdati !!3.81! <3.82/1> Ãku¤cayed gudadvÃraæ prakÃÓayet puna÷ puna÷ ! <3.82/2> sà bhaved aÓvinÅ mudrà ÓaktiprabodhakÃriïÅ !!3.82! <3.83/1> aÓvinÅ paramà mudrà guhyarogavinÃÓinÅ ! <3.83/2> balapu«ÂikarÅ caiva akÃlamaraïaæ haret !!3.83! <3.84/1> kaïÂhap­«Âe k«ipet pÃdau pÃÓavad d­¬habandhanam ! <3.84/2> sà eva pÃÓinÅ mudrà ÓaktiprabodhakÃriïÅ !!3.84! <3.85/1> pÃÓinÅ mahatÅ mudrà balapu«ÂividhÃyinÅ ! <3.85/2> sÃdhanÅyà prayatnena sÃdhakai÷ siddhikÃÇk«ibhi÷ !!3.85! <3.86/1> kÃkaca¤cuvad Ãsyena pibed vÃyuæ Óanai÷ Óanai÷ ! <3.86/2> kÃkÅ mudrà bhaved e«Ã sarvarogavinÃÓinÅ !!3.86! <3.87/1> kÃkÅmudrà parà mudrà sarvatantre«u gopità ! <3.87/2> asyÃ÷ prasÃdamÃtreïa na rogÅ kÃkavad bhavet !!3.87! <3.88/1> kaïÂhamagnajale sthitvà nÃsÃbhyÃæ jalam Ãharet ! <3.88/2> mukhÃn nirgamayet paÓcÃt punar vaktreïa cÃharet !!3.88! <3.89/1> nÃsÃbhyÃæ recayet paÓcÃt kuryÃd evaæ puna÷ puna÷ ! <3.89/2> mÃtaÇginÅ parà mudrà jarÃm­tyuvinÃÓinÅ !!3.89! <3.90/1> virale nirjane deÓe sthitvà caikÃgramÃnasa÷ ! <3.90/2> kuryÃn mÃtaÇginÅæ mudrÃæ mÃtaÇga iva jÃyate !!3.90! <3.91/1> yatra yatra sthito yogÅ sukham atyantam aÓnute ! <3.91/2> tasmÃt sarvaprayatnena sÃdhayen mudrikÃæ parÃm !!3.91! <3.92/1> vaktraæ kiæcitsuprasÃrya cÃlinaæ galayà pibet ! <3.92/2> sà bhaved bhujagÅ mudrà jarÃm­tyuvinÃÓinÅ !!3.92! <3.93/1> yÃvac ca udare rogam ajÅrïÃdi viÓe«ata÷ ! <3.93/2> tat sarvaæ nÃÓayed ÃÓu yatra mudrà bhujaæginÅ !!3.93! <3.94/1> idaæ tu mudrÃpaÂalaæ kathitaæ caï¬a te Óubham ! <3.94/2> vallabhaæ sarvasiddhÃnÃæ jarÃmaraïanÃÓanam !!3.94! <3.95/1> ÓaÂhÃya bhaktihÅnÃya na deyaæ yasya kasyacit ! <3.95/2> gopanÅyaæ prayatnena durlabhaæ marutÃm api !!3.95! <3.96/1> ­jave ÓÃntacittÃya gurubhaktiparÃya ca ! <3.96/2> kulÅnÃya pradÃtavyaæ bhogamuktipradÃyakam !!3.96! <3.97/1> mudrÃïÃæ paÂalaæ hy etat sarvavyÃdhivinÃÓanam ! <3.97/2> nityam abhyÃsaÓÅlasya jaÂharÃgnivivardhanam !!3.97! <3.98/1> na tasya jÃyate m­tyur nÃsya jarÃdikaæ tathà ! <3.98/2> nÃgnijalabhayaæ tasya vÃyor api kuto bhayam !!3.98! <3.99/1> kÃsa÷ ÓvÃsa÷ plÅhà ku«Âhaæ Óle«marogÃÓ ca viæÓati÷ ! <3.99/2> mudrÃïÃæ sÃdhanÃc caiva vinaÓyanti na saæÓaya÷ !!3.99! <3.100/1> bahunà kim ihoktena sÃraæ vacmi ca caï¬a te ! <3.100/2> nÃsti mudrÃsamaæ kiæcit siddhidaæ k«itimaï¬ale !!3.100! <3.101/0> [[iti ÓrÅgheraï¬asaæhitÃyÃæ gheraï¬acaï¬asaævÃde ghaÂasthayogaprakaraïe mudrÃprayogo nÃma t­tÅyopadeÓa÷ !!3! ]] <3.102/0> <4.1/1> gheraï¬a uvÃca: <4.1/11> athÃta÷ saæpravak«yÃmi pratyÃhÃrakam uttamam ! <4.1/2> yasya vij¤ÃnamÃtreïa kÃmÃdiripunÃÓanam !!4.1! <4.2/1> yato yato niÓcarati manaÓ ca¤calam asthiram ! <4.2/2> tatas tato niyamyaitad Ãtmany eva vaÓaæ nayet !!4.2! <4.3/1> yatra yatra gatà d­«Âir manas tatra pragacchati ! <4.3/2> tata÷ pratyÃhared etad Ãtmany eva vaÓaæ nayet !!4.3! <4.4/1> puraskÃraæ tiraskÃraæ suÓrÃvyaæ và bhayÃnakam ! <4.4/2> manas tasmÃn niyamyaitad Ãtmany eva vaÓaæ nayet !!4.4! <4.5/1> ÓÅtaæ vÃpi tathà co«ïaæ yan mana÷sparÓayogata÷ ! <4.5/2> tasmÃt pratyÃhared etad Ãtmany eva vaÓaæ nayet !!4.5! <4.6/1> sugandhe vÃpi durgandhe ghrÃïe«u jÃyate mana÷ ! <4.6/2> tasmÃt pratyÃhared etad Ãtmany eva vaÓaæ nayet !!4.6! <4.7/1> madhurÃmlakatiktÃdi+ !rasaæ gataæ yadà mana÷ ! <4.7/2> tasmÃt pratyÃhared etad Ãtmany eva vaÓaæ nayet !!4.7! <4.8/1> ÓabdÃdi«v anuraktÃni nig­hyÃk«Ãïi yogavit ! <4.8/2> kuryÃc cittÃnucÃrÅïi pratyÃhÃraparÃyaïa÷ !!4.8! <4.9/1> vaÓyatà paramà tena jÃyate 'ticalÃtmanÃm ! <4.9/2> indriyÃïÃm avaÓyais tair na yogÅ yogasÃdhaka÷ !!4.9! <4.10/1> prÃïÃyÃmair dahed do«Ãn dhÃraïÃbhiÓ ca kilbi«am ! <4.10/2> pratyÃhÃreïa vi«ayÃn dhyÃnenÃnÅÓvarÃn guïÃn !!4.10! <4.11/1> yathà parvatadhÃtÆnÃæ do«Ã dahyanti dhÃmyatÃm ! <4.11/2> tathendriyak­tà do«Ã dahyante prÃïanigrahÃt !!4.11! <4.12/1> sama÷ samÃsano bhÆtvà saæh­tya caraïÃv ubhau ! <4.12/2> saæv­tÃsyas tathaivorÆ samyag vi«Âabhya cÃgrata÷ !!4.12! <4.13/1> pÃr«ïibhyÃæ liÇgav­«aïÃv asp­Óan prayata÷ sthita÷ ! <4.13/2> kiæcidunnÃmitaÓirà dantair dantÃn na saæsp­Óet ! <4.13/3> saæpaÓyan nÃsikÃgraæ svaæ diÓaÓ cÃnavalokayan !!4.13! <4.14/1> rajasà tamaso v­ttiæ sattvena rajasas tathà ! <4.14/2> saæchÃdya nirmale sattve sthito yu¤jÅta yogavit !!4.14! <4.15/1> indriyÃïÅndriyÃrthebhya÷ prÃïÃdÅn mana eva ca ! <4.15/2> nig­hya samavÃyena pratyÃhÃram upakramet !!4.15! <4.16/1> yas tu pratyÃharet kÃmÃn sarvÃÇgÃn Åva kacchapa÷ ! <4.16/2> sadÃtmaratir ekastha÷ paÓyaty ÃtmÃnam Ãtmani !!4.16! <4.17/1> sa bÃhyÃbhyantaraæ Óaucaæ ni«pÃdyÃkaïÂhanÃbhita÷ ! <4.17/2> pÆrayitvà budho dehaæ pratyÃhÃram upakramet !!4.17! <4.18/1> tathà vai yogayuktasya yogino niyatÃtmana÷ ! <4.18/2> (sarve do«Ã÷ praïaÓyanti svasthaÓ caivopajÃyate) !!4.18! <4.19/0> [[iti ÓrÅgheraï¬asaæhitÃyÃæ gheraï¬acaï¬asaævÃde ghaÂasthayoge pratyÃhÃraprayogo nÃma caturthopadeÓa÷ !!4! ]] <5.1/1> gheraï¬a uvÃca: <5.1/11> athÃta÷ saæpravak«yÃmi prÃïÃyÃmasya yadvidhim ! <5.1/2> yasya sÃdhanamÃtreïa devatulyo bhaven nara÷ !!5.1! <5.2/1> Ãdau sthÃnaæ tathà kÃlaæ mitÃhÃraæ tathÃparam ! <5.2/2> nìÅÓuddhiæ tata÷ paÓcÃt prÃïÃyÃmaæ ca sÃdhayet !!5.2! <5.3/1> dÆradeÓe tathÃraïye rÃjadhÃnyÃæ janÃntike ! <5.3/2> yogÃrambhaæ na kurvÅta k­taÓ cet siddhihà bhavet !!5.3! <5.4/1> aviÓvÃsaæ dÆradeÓe araïye bhak«avarjitam ! <5.4/2> lokÃraïye prakÃÓaÓ ca tasmÃt trÅïi vivarjayet !!5.4! <5.5/1> sudeÓe dhÃrmike rÃjye subhik«e nirupadrave ! <5.5/2> tatraikaæ kuÂiraæ k­tvà prÃcÅrai÷ parive«Âayet !!5.5! <5.6/1> vÃpÅkÆpata¬Ãgaæ ca prÃcÅramadhyavarti ca ! <5.6/2> nÃtyuccaæ nÃtinÅcaæ và kuÂiraæ kÅÂavarjitam !!5.6! <5.7/1> samyaggomayaliptaæ ca kuÂiraæ randhravarjitam ! <5.7/2> evaæ sthÃne hi gupte ca prÃïÃyÃmaæ samabhyaset !!5.7! <5.8/1> hemante ÓiÓire grÅ«me var«ÃyÃæ ca ­tau tathà ! <5.8/2> yogÃrambhaæ na kurvÅta k­te yogo hi rogada÷ !!5.8! <5.9/1> vasante Óaradi proktaæ yogÃrambhaæ samÃcaret ! <5.9/2> tadà yogo bhavet siddho rogÃn mukto bhaved dhruvam !!5.9! <5.10/1> caitrÃdiphÃlgunÃnte ca mÃghÃdiphÃlgunÃntike ! <5.10/2> dvau dvau mÃsau ­tubhÃgau anubhÃvaÓ catuÓ catu÷ !!5.10! <5.11/1> vasantaÓ caitravaiÓÃkhau jye«Âhëìhau ca grÅ«makau ! <5.11/2> var«Ã ÓrÃvaïabhÃdrÃbhyÃæ Óarad ÃÓvinakÃrtikau ! <5.11/3> mÃrgapau«au ca hemanta÷ ÓiÓiro mÃghaphÃlgunau !!5.11! <5.12/1> anubhÃvaæ pravak«yÃmi ­tÆnÃæ ca yathoditam ! <5.12/2> mÃghÃdimÃdhavÃnte hi vasantÃnubhavaÓ catu÷ !!5.12! <5.13/1> caitrÃdi cëìhÃntaæ ca grÅ«maÓ cÃnubhavaÓ catu÷ ! <5.13/2> ëìhÃdi cÃÓvinÃntaæ var«Ã cÃnubhavaÓ catu÷ !!5.13! <5.14/1> bhÃdrÃdi mÃrgaÓÅr«Ãntaæ Óarado 'nubhavaÓ catu÷ ! <5.14/2> kÃrtikÃdimÃghamÃsÃntaæ hemantÃnubhavaÓ catu÷ ! <5.14/3> mÃrgÃdÅæÓ caturo mÃsä ÓiÓirÃnubhavaæ vidu÷ !!5.14! <5.15/1> vasante vÃpi Óaradi yogÃrambhaæ tu samÃcaret ! <5.15/2> tadà yogo bhavet siddho vinÃyÃsena kathyate !!5.15! <5.16/1> mitÃhÃraæ vinà yas tu yogÃrambhaæ tu kÃrayet ! <5.16/2> nÃnÃrogo bhavet tasya kiæcid yogo na sidhyati !!5.16! <5.17/1> ÓÃlyannaæ yavapiï¬aæ và godhÆmapiï¬akaæ tathà ! <5.17/2> mudgaæ mëacaïakÃdi Óubhraæ ca tu«avarjitam !!5.17! <5.18/1> paÂolaæ panasaæ mÃnaæ kakkolaæ ca ÓukÃÓakam ! <5.18/2> drìhikÃæ karkaÂÅæ rambhÃæ ¬umbarÅæ kaïÂakaïÂakam !!5.18! <5.19/1> ÃmarambhÃæ bÃlarambhÃæ rambhÃdaï¬aæ ca mÆlakam ! <5.19/2> vÃrtÃkÅæ mÆlakam ­ddhiæ yogÅ bhak«aïam Ãcaret !!5.19! <5.20/1> bÃlaÓÃkaæ kÃla ÓÃkaæ tathà paÂolapatrakam ! <5.20/2> pa¤caÓÃkaæ praÓaæsÅyÃd vÃstÆkaæ hilamocikÃæ !!5.20! <5.21/1> Óuddhaæ sumadhuraæ snigdham udarÃrdhavivarjitam ! <5.21/2> bhujyate surasaæprÅtyà [surasaæ prityÃ] mitÃhÃram imaæ vidu÷ !!5.21! <5.22/1> annena pÆrayed ardhaæ toyena tu t­tÅyakam ! <5.22/2> udarasya turÅyÃæÓaæ saærak«ed vÃyucÃraïe !!5.22! <5.23/1> kaÂv amlaæ lavaïaæ tiktaæ bh­«Âaæ ca dadhi takrakam ! <5.23/2> ÓÃkotkaÂaæ tathà madyaæ tÃlaæ ca panasaæ tathà !!5.23! <5.24/1> kulatthaæ masÆraæ pÃï¬uæ kÆ«mÃï¬aæ ÓÃkadaï¬akam ! <5.24/2> tumbÅkolakapitthaæ ca kaïÂabilvaæ palÃÓakam !!5.24! <5.25/1> kadambaæ jambÅraæ bimbaæ lakucaæ laÓunaæ vi«am ! <5.25/2> kÃmaraÇgaæ piyÃlaæ ca hiÇguÓÃlmalikemukam !!5.25! <5.26/1> yogÃrambhe varjayec ca pathastrÅvahnisevanam !!5.26! <5.27/1> navanÅtaæ gh­taæ k«Åraæ gu¬aæ ÓarkarÃdi cek«avaæ ! <5.27/2> pakvarambhÃæ nÃrikelaæ dìimbam aÓivÃsavam ! <5.27/3> drÃk«Ãæ tu lavalÅæ dhÃtrÅæ rasam amlavivarjitam !!5.27! <5.28/1> elÃjÃtilavaÇgaæ ca pauru«aæ jambujÃmbalam ! <5.28/2> harÅtakÅæ kharjÆraæ ca yogÅ bhak«aïam Ãcaret !!5.28! <5.29/1> laghupÃkaæ priyaæ snigdhaæ tathà dhÃtuprapo«aïam ! <5.29/2> manobhila«itaæ yogyaæ yogÅ bhojanam Ãcaret !!5.29! <5.30/1> kÃÂhinyaæ duritaæ pÆtim u«ïaæ paryu«itaæ tathà ! <5.30/2> atiÓÅtaæ cÃti co«ïaæ bhak«yaæ yogÅ vivarjayet !!5.30! <5.31/1> prÃta÷snÃnopavÃsÃdi+ !kÃyakleÓavidhiæ tathà ! <5.31/2> ekÃhÃraæ nirÃhÃraæ yÃmÃnte ca na kÃrayet !!5.31! <5.32/1> evaævidhividhÃnena prÃïÃyÃmaæ samÃcaret ! <5.32/2> Ãrambhe prathame kuryÃt k«ÅrÃdyaæ nityabhojanam ! <5.32/3> madhyÃhne caiva sÃyÃhne bhojanadvayam Ãcaret !!5.32! <5.33/1> kuÓÃsane m­gÃjine vyÃghrÃjine ca kambale ! <5.33/2> sthÆlÃsane samÃsÅna÷ prÃÇmukho vÃpyudaÇmukha÷ ! <5.33/3> nìÅÓuddhiæ samÃsÃdya prÃïÃyÃmaæ samabhyaset !!5.33! <5.34/1> caï¬akÃpÃlir uvÃca: <5.34/11> nìÅÓuddhiæ kathaæ kuryÃn nìÅÓuddhis tu kÅd­ÓÅ ! <5.34/2> tat sarvaæ Órotum icchÃmi tad vadasva dayÃnidhe !!5.34! <5.35/1> gheraï¬a uvÃca: <5.35/11> malÃkulÃsu nìūu mÃruto naiva gacchati ! <5.35/2> prÃïÃyÃma÷ kathaæ sidhyet tattvaj¤Ãnaæ kathaæ bhavet ! <5.35/3> tasmÃd Ãdau na¬ÅÓuddhiæ prÃïÃyÃmaæ tato 'bhyaset !!5.35! <5.36/1> nìÅÓuddhir dvidhà proktà samanur nirmanus tathà ! <5.36/2> bÅjena samanuæ kuryÃn nirmanuæ dhautikarmaïi !!5.36! <5.37/1> dhautikarma purà proktaæ «aÂkarmasÃdhane yathà ! <5.37/2> Ó­ïu«va samanuæ caï¬a nìÅÓuddhir yathà bhavet !!5.37! <5.38/1> upaviÓyÃsane yogÅ padmÃsanaæ samÃcaret ! <5.38/2> gurvÃdinyÃsanaæ k­tvà yathaiva gurubhëitam ! <5.38/3> nìÅÓuddhiæ prakurvÅta prÃïÃyÃmaviÓuddhaye !!5.38! <5.39/1> vÃyubÅjaæ tato dhyÃtvà dhÆmravarïaæ satejasam ! <5.39/2> candreïa pÆrayed vÃyuæ bÅjaæ «o¬aÓakai÷ sudhÅ÷ !!5.39! <5.40/1> catu÷«a«Âyà mÃtrayà ca kumbhakenaiva dhÃrayet ! <5.40/2> dvÃtriæÓanmÃtrayà vÃyuæ sÆryanìyà ca recayet !!5.40! <5.41/1> nÃbhimÆlÃd vahnim utthÃpya dhyÃyet tejo vanÅyutam ! <5.41/2> vahnibÅjaæ @ «o¬aÓena sÆryanìyà ca pÆrayet !!5.41! <5.42/1> catu÷«a«Âyà mÃtrayà ca kumbhakenaiva dhÃrayet ! <5.42/2> dvÃtriæÓanmÃtrayà vÃyuæ ÓaÓinìyà ca recayet !!5.42! <5.43/1> nÃsÃgre ÓaÓadh­g bimbaæ dhyÃtvà jyotsnÃsamanvitam ! <5.43/2> Âhaæ bÅjaæ «o¬aÓenaiva i¬ayà pÆrayen marut !!5.43! <5.44/1> catu÷«a«Âyà mÃtrayà ca [kumbhakenaiva] dhÃrayet ! <5.44/2> am­taplÃvitaæ dhyÃtvà prÃïÃyÃmaæ samabhyaset !!5.44! <5.45/1> [vaæ bÅjaæ Óo¬aÓenaiva sÆryanìyà ca pÆrayet] ! <5.45/2> dvÃtriæÓena lakÃreïa d­¬haæ bhÃvyaæ virecayet !!5.45! <5.46/1> evaævidhÃæ nìÅÓuddhiæ k­tvà nìÅæ viÓodhayet ! <5.46/2> d­¬ho bhÆtvÃsanaæ k­tvà prÃïÃyÃmaæ samÃcaret !!5.46! <5.47/1> sahita÷ sÆryabhedaÓ ca ujjÃyÅ ÓÅtalÅ tathà ! <5.47/2> bhastrikà bhrÃmarÅ mÆrcchà kevalÅ cëÂa kumbhikÃ÷ !!5.47! <5.48/1> sahitau dvividhau proktau prÃïÃyÃmaæ samÃcaret ! <5.48/2> sagarbho bÅjam uccÃrya nirgarbho bÅjavarjita÷ ! <5.48/3> prÃïÃyÃmaæ sagarbhaæ ca prathamaæ kathayÃmi te !!5.48! <5.49/1> sukhÃsane copaviÓya prÃÇmukho vÃpy udaÇmukha÷ ! <5.49/2> dhyÃyed vidhiæ rajoguïaæ raktavarïam avarïakam !!5.49! <5.50/1> i¬ayà pÆrayed vÃyuæ mÃtrayà «o¬aÓai÷ sudhÅ÷ ! <5.50/2> pÆrakÃnte kumbhakÃdye kartavyas tƬ¬iyÃnaka÷ !!5.50! <5.51/1> sattvamayaæ hariæ dhyÃtvà ukÃrai÷ Óuklavarïakai÷ ! <5.51/2> catu÷«a«Âyà ca mÃtrayà anilaæ kumbhakaæ caret ! <5.51/3> kumbhakÃnte recakÃdye kartavyaæ ca jÃlaædharam !!5.51! <5.52/1> rudraæ tamoguïaæ dhyÃtvà makÃrai÷ k­«ïavarïakai÷ ! <5.52/2> dvÃtriæÓanmÃtrayà caiva recayed vidhinà puna÷ !!5.52! <5.53/1> puna÷ piÇgalayÃpÆrya kumbhakenaiva dhÃrayet ! <5.53/2> i¬ayà recayet paÓcÃt tadbÅjena krameïa tu !!5.53! <5.54/1> anulomavilomena vÃraæ vÃraæ ca sÃdhayet ! <5.54/2> pÆrakÃnte kumbhakÃdye dh­taæ nÃsÃpuÂadvayam ! <5.54/3> kani«ÂhÃnÃmikÃÇgu«Âhais tarjanÅmadhyame vinà !!5.54! <5.55/1> prÃïÃyÃmaæ nigarbhaæ tu vinà bÅjena jÃyate ! <5.55/2> vÃmajÃnÆpari nyasta+ !vÃmapÃïitalaæ bhramet ! <5.55/3> mÃtrÃdiÓataparyantaæ pÆrakumbhakarecanam !!5.55! <5.56/1> uttamà viæÓatir mÃtrà madhyamà «o¬aÓÅ sm­tà ! <5.56/2> adhamà dvÃdaÓÅ mÃtrà prÃïÃyÃmÃs tridhà sm­tÃ÷ !!5.56! <5.57/1> adhamÃj jÃyate gharmo merukampaÓ ca madhyamÃt ! <5.57/2> uttamÃc ca bhÆmityÃgas trividhaæ siddhilak«aïam !!5.57! <5.58/1> prÃïÃyÃmÃt khecaratvaæ prÃïÃyÃmÃd roganÃÓanam ! <5.58/2> prÃïÃyÃmÃd bodhayec chaktiæ prÃïÃyÃmÃn manonmanÅ ! <5.58/3> Ãnando jÃyate citte prÃïÃyÃmÅ sukhÅ bhavet !!5.58! <5.59/1> kathitaæ sahitaæ kumbhaæ sÆryabhedanakaæ Ó­ïu ! <5.59/2> pÆrayet sÆryanìyà ca yathÃÓakti bahirmarut !!5.59! <5.60/1> dhÃrayed bahuyatnena kumbhakena jalaædharai÷ ! <5.60/2> yÃvat svedaæ nakhakeÓÃbhyÃæ tÃvat kurvantu kumbhakam !!5.60! <5.61/1> prÃïo 'pÃna÷ samÃnaÓ codÃnavyÃnau ca vÃyava÷ ! <5.61/2> nÃga÷ kÆrmaÓ ca k­karo devadatto dhanaæjaya÷ !!5.61! <5.62/1> h­di prÃïo vahen nityam apÃno gudamaï¬ale ! <5.62/2> samÃno nÃbhideÓe tu udÃna÷ kaïÂhamadhyaga÷ ! <5.62/3> vyÃno vyÃpya ÓarÅre tu pradhÃnÃ÷ pa¤ca vÃyava÷ !!5.62! <5.63/1> prÃïÃdyÃ÷ pa¤ca vikhyÃtà nÃgÃdyÃ÷ pa¤ca vÃyava÷ ! <5.63/2> te«Ãm api ca pa¤cÃnÃæ sthÃnÃni ca vadÃmy aham !!5.63! <5.64/1> udgÃre nÃga ÃkhyÃta÷ kÆrmas tÆnmÅlane sm­ta÷ ! <5.64/2> k­kara÷ k«utt­«e @ j¤eyo devadatto vij­mbhaïe ! <5.64/3> na jahÃti m­te kvÃpi sarvavyÃpÅ dhanaæjaya÷ !!5.64! <5.65/1> nÃgo g­hïÃti caitanyaæ kÆrmaÓ caiva nime«aïam ! <5.65/2> k«utt­«aæ k­karaÓ caiva j­mbhaïaæ caturthena tu ! <5.65/3> bhaved dhanaæjayÃc chabdaæ k«aïamÃtraæ na ni÷saret !!5.65! <5.66/1> sarvaæ ca sÆryakaæ bhitvà nÃbhimÆlÃt samuddharet !!5.66! <5.67/1> i¬ayà recayet paÓcÃd dhairyeïÃkhaï¬avegata÷ ! <5.67/2> puna÷ sÆryeïa cÃk­«ya kumbhayitvà yathÃvidhi !!5.67! <5.68/1> recayitvà sÃdhayet tu krameïa ca puna÷ puna÷ ! <5.68/2> kumbhaka÷ sÆryabhedas tu jarÃm­tyuvinÃÓaka÷ !!5.68! <5.69/1> bodhayet kuï¬alÅæ Óaktiæ dehÃnalavivardhanam ! <5.69/2> iti te kathitaæ caï¬a sÆryabhedanam uttamam !!5.69! <5.70/1> nÃsÃbhyÃæ vÃyum Ãk­«ya mukhamadhye ca dhÃrayet ! <5.70/2> h­dgalÃbhyÃæ samÃk­«ya vÃyuæ vaktreïa dhÃrayet !!5.70! <5.71/1> mukhaæ praphullaæ saærak«ya kuryÃj jÃlaædharaæ tata÷ ! <5.71/2> ÃÓakti kumbhakaæ k­tvà dhÃrayed avirodhata÷ !!5.71! <5.72/1> ujjÃyÅkumbhakaæ k­tvà sarvakÃryÃïi sÃdhayet ! <5.72/2> na bhavet kapharogaÓ ca krÆravÃyur ajÅrïakam !!5.72! <5.73/1> ÃmavÃta÷ k«aya÷ kÃso jvaraplÅhà na jÃyate ! <5.73/2> jarÃm­tyuvinÃÓÃya cojjÃyÅæ sÃdhayen nara÷ !!5.73! <5.74/1> jihvayà vÃyum Ãk­«ya udare pÆrayec chanai÷ ! <5.74/2> k«aïaæ ca kumbhakaæ k­tvà nÃsÃbhyÃæ recayet puna÷ !!5.74! <5.75/1> sarvadà sÃdhayed yogÅ ÓÅtalÅkumbhakaæ Óubham ! <5.75/2> ajÅrïaæ kaphapittaæ ca naiva tasya prajÃyate !!5.75 bhastreva lohakÃrÃïÃæ yathÃkrameïa saæbhramet ! <5.75/3> tato vÃyuæ ca nÃsÃbhyÃm ubhÃbhyÃæ cÃlayec chanai÷ !!5.76! <5.77/1> evaæ viæÓativÃraæ ca k­tvà kuryÃc ca kumbhakam ! <5.77/2> tadante cÃlayed vÃyuæ pÆrvoktaæ ca yathÃvidhi !!5.77! <5.78/1> trivÃraæ sÃdhayed enaæ bhastrikÃkumbhakaæ sudhÅ÷ ! <5.78/2> na ca rogo na ca kleÓa Ãrogyaæ ca dine dine !!5.78! <5.79/1> ardharÃtre gate yogÅ jantÆnÃæ Óabdavarjite ! <5.79/2> karïau nidhÃya hastÃbhyÃæ kuryÃt pÆrakam uttamam !!5.79! <5.80/1> Ó­ïuyÃd dak«iïe karïe nÃdam antargataæ sudhÅ÷ ! <5.80/2> prathamaæ jhiæjhÅnÃdaæ ca vaæÓÅnÃdaæ tata÷ param ! <5.80/3> meghaghargharabhrÃmarÅ ca ghaïÂÃkÃæsyaæ tata÷ param !!5.80! <5.81/1> turÅbherÅm­daÇgÃdi+ !vÅïÃnÃdakadundubhi÷ ! <5.81/2> evaæ nÃnÃvidho nÃdo jÃyate nityam abhyasÃt !!5.81! <5.82/1> anÃhatasya Óabdasya tasya Óabdasya yo dhvani÷ ! <5.82/2> dhvaner antargataæ jyotir jyotir antargataæ mana÷ !!5.82! <5.83/1> tasmiæs tu vilayaæ yÃti tad vi«ïo÷ paramaæ padam ! <5.83/2> evaæ bhrÃmarÅsaæsiddhi÷ samÃdhisiddhim ÃpnuyÃt !!5.83! <5.84/1> mukhe ca kumbhakaæ k­tvà bhruvor antargataæ mana÷ ! <5.84/2> saætyajya vi«ayÃn sarvÃn manomÆrcchà sukhapradà !!5.84! <5.85/1> Ãtmani manasaæyogÃd Ãnandaæ jÃyate dhruvam ! <5.85/2> evaæ nÃnÃvidhÃnando jÃyate nityam abhyasÃt ! <5.85/3> evam abhyÃsayogena samÃdhisiddhim ÃpnuyÃt !!5.85! <5.86/1> bhujaæginyÃ÷ ÓvÃsavaÓÃd ajapà jÃyate nanu ! <5.86/2> haækÃreïa bahir yÃti sa÷kÃreïa viÓet puna÷ !!5.86! <5.87/1> «a ÓatÃni divÃrÃtrau sahasrÃïy ekaviæÓati÷ ! <5.87/2> ajapÃæ nÃma gÃyatrÅæ jÅvo japati sarvadà !!5.87! <5.88/1> mÆlÃdhÃre yathà haæsas tathà hi h­di paÇkaje ! <5.88/2> tathà nÃsÃpuÂadvandve triveïÅsaægamÃgamam !!5.88! <5.89/1> «aïïavatyaÇgulÅmÃnaæ ÓarÅraæ karmarÆpakam ! <5.89/2> dehÃd bahirgato vÃyu÷ svabhÃvÃd dvÃdaÓÃÇguli÷ !!5.89! <5.90/1> Óayane «o¬aÓÃÇgulyo bhojane viæÓatis tathà ! <5.90/2> caturviæÓÃÇguli÷ panthe nidrÃyÃæ triæÓadaÇguli÷ ! <5.90/3> maithune «aÂtriæÓad uktaæ vyÃyÃme ca tato 'dhikam !!5.90! <5.91/1> svabhÃve Óya gater nyÆne param Ãyu÷ pravardhate ! <5.91/2> Ãyu÷k«ayo 'dhike prokto mÃrute cÃntarÃd gate !!5.91! <5.92/1> tasmÃt prÃïe sthite dehe maraïaæ naiva jÃyate ! <5.92/2> vÃyunà ghaÂasaæbandhe bhavet kevalakumbhaka÷ !!5.92! <5.93/1> yÃvajjÅvaæ japen mantram ajapÃsaækhyakevalam ! <5.93/2> adyÃvadhi dh­taæ saækhyÃ+ !vibhramaæ kevalÅk­te !!5.93! <5.94/1> ata eva hi kartavya÷ kevalÅkumbhako narai÷ ! <5.94/2> kevalÅ cÃjapÃsaækhyà dviguïà ca manonmanÅ !!5.94! <5.95/1> nÃsÃbhyÃæ vÃyum Ãk­«ya kevalaæ kumbhakaæ caret ! <5.95/2> ekÃdikacatu÷«a«Âiæ dhÃrayet prathame dine !!5.95! <5.96/1> kevalÅm a«Âadhà kuryÃd yÃme yÃme dine dine ! <5.96/2> atha và pa¤cadhà kuryÃd yathà tat kathayÃmi te !!5.96! <5.97/1> prÃtar madhyÃhnasÃyÃhne madhyarÃtre caturthake ! <5.97/2> trisaædhyam atha và kuryÃt samamÃne dine dine !!5.97! <5.98/1> pa¤cavÃraæ dine v­ddhir vÃraikaæ ca dine tathà ! <5.98/2> ajapÃparimÃïe @ ca yÃvat siddhi÷ prajÃyate !!5.98! <5.99/1> prÃïÃyÃmaæ kevalÅæ nÃma tadà vadati yogavit ! <5.99/2> kumbhake kevale siddhe kiæ na sidhyati bhÆtale !!5.99! <5.100/0> [[iti ÓrÅgheraï¬asaæhitÃyÃæ gheraï¬acaï¬asaævÃde ghatasthayogaprakaraïe prÃïÃyÃmaprayogo nÃma pa¤camopadeÓa÷ !!5 ]] <6.1/1> gheraï¬a uvÃca: <6.1/11> sthÆlaæ jyotis tathà sÆk«maæ dhyÃnasya trividhaæ vidu÷ ! <6.1/2> sthÆlaæ mÆrtimayaæ proktaæ jyotis tejomayaæ tathà ! <6.1/3> sÆk«maæ bindumayaæ brahma kuï¬alÅ paradevatà !!6.1! <6.2/1> svakÅyah­daye dhyÃyet sudhÃsÃgaram uttamam ! <6.2/2> tanmadhye ratnadvÅpaæ tu suratnavÃlukÃmayam !!6.2! <6.3/1> caturdik«u nÅpataruæ bahupu«pasamanvitam ! <6.3/2> nÅpopavanasaækulair ve«Âitaæ parità @ iva !!6.3! <6.4/1> mÃlatÅmallikÃjÃtÅ+kesaraiÓ campakais tathà ! <6.4/2> pÃrijÃtai÷ sthalapadmair gandhÃmoditadiÇmukhai÷ !!6.4! <6.5/1> tanmadhye saæsmared yogÅ kalpav­k«aæ manoramam ! <6.5/2> catu÷ÓÃkhÃcaturvedaæ nityapu«paphalÃnvitam !!6.5! <6.6/1> bhramarÃ÷ kokilÃs tatra gu¤janti nigadanti ca ! <6.6/2> dhyÃyettatra sthiro bhÆtvà mahÃmÃïikyamaï¬apam !!6.6! <6.7/1> tanmadhye tu smared yogÅ paryaÇkaæ sumanoharam ! <6.7/2> tatre«ÂadevatÃæ dhyÃyed yaddhyÃnaæ gurubhëitam !!6.7! <6.8/1> yasya devasya yad rÆpaæ yathà bhÆ«aïavÃhanam ! <6.8/2> tad rÆpaæ dhyÃyate nityaæ sthÆladhyÃnam idaæ vidu÷ !!6.8! <6.9/1> sahasrÃramahÃpadme karïikÃyÃæ vicintayet ! <6.9/2> vilagnasahitaæ padmaæ dvÃdaÓair dalasaæyutam !!6.9! <6.10/1> Óubhravarïaæ mahÃtejo dvÃdaÓair bÅjabhëitam ! <6.10/2> sahak«amavalariyuæ haæsaÓaktiæ yathÃkramam !!6.10! <6.11/1> tanmadhye karïikÃyÃæ tu akathÃdirekhÃtrayam ! <6.11/2> halak«akoïasaæyuktaæ praïavaæ tatra vartate !!6.11! <6.12/1> nÃdabindumayaæ pÅÂhaæ dhyÃyet tatra manoharam ! <6.12/2> tatropari haæsayugmaæ pÃdukà tatra vartate !!6.12! <6.13/1> dhyÃyettatra guruæ devaæ vibhujaæ ca trilocanam ! <6.13/2> ÓvetÃmbaradharaæ devaæ ÓuklagandhÃnulepanam !!6.13! <6.14/1> Óuklapu«pamayaæ mÃlyaæ raktaÓaktisamanvitam ! <6.14/2> evaævidhagurudhyÃnÃt sthÆladhyÃnaæ prasidhyati !!6.14! <6.15/1> kathitaæ sthÆladhyÃnaæ tu tejodhyÃnaæ Ó­ïu«va me ! <6.15/2> yaddhyÃnena yogasiddhir Ãtmapratyak«am eva ca ! <6.15/3> mÆlÃdhÃre kuï¬alinÅ bhujagÃkÃrarÆpiïÅ !!6.15! <6.16/1> jÅvÃtmà ti«Âhati tatra pradÅpakalikÃk­ti÷ ! <6.16/2> dhyÃyet tejomayaæ brahma tejodhyÃnaæ tad eva hi !!6.16! <6.17/1> nÃbhimÆle sthitaæ sÆrya+ !maï¬alaæ vahnisaæyutam ! <6.17/2> dhyÃyet tejo mahad vyÃptaæ tejodhyÃnaæ tad eva hi !!6.17! <6.18/1> bhruvor madhye manordhve ca yat teja÷ praïavÃtmakam ! <6.18/2> dhyÃyej jvÃlÃvalÅyuktaæ tejodhyÃnaæ tad eva hi !!6.18! <6.19/1> tejodhyÃnaæ Órutaæ caï¬a sÆk«madhyÃnaæ vadÃmy aham ! <6.19/2> bahubhÃgyavaÓÃd yasya kuï¬alÅ jÃgratÅ bhavet !!6.19! <6.20/1> Ãtmanà saha yogena netrarandhrÃd vinirgatà ! <6.20/2> vihared rÃjamÃrge ca ca¤calatvÃn na d­Óyate !!6.20! <6.21/1> ÓÃæbhavÅmudrayà yogÅ dhyÃnayogena sidhyati ! <6.21/2> sÆk«madhyÃnam idaæ gopyaæ devÃnÃm api durlabham !!6.21! <6.22/1> sthÆladhyÃnÃc chataguïaæ tejodhyÃnaæ pracak«ate ! <6.22/2> tejodhyÃnÃl lak«aguïaæ sÆk«madhyÃnaæ parÃtparam !!6.22! <6.23/1> iti te kathitaæ caï¬a dhyÃnayogaæ sudurlabham ! <6.23/2> Ãtmà sÃk«Ãd bhaved yasmÃt tasmÃd dhyÃnaæ viÓi«yate !!6.23! <6.24/0> [[iti ÓrÅgheraï¬asaæhitÃyÃæ gheraï¬acaï¬asaævÃde ghatasthayoge saptasÃdhane dhyÃnayogo nÃma «a«ÂhopadeÓa÷ !!6 ]] <7.1/1> gheraï¬a uvÃca: <7.1/11> samÃdhiÓ ca paraæ tattvaæ bahubhÃgyena labhyate ! <7.1/2> guro÷ k­pÃprasÃdena prÃpyate gurubhaktita÷ !!7.1! <7.2/1> vidyÃpratÅti÷ svagurupratÅtir ! <7.2/2> ÃtmapratÅtir manasa÷ prabodha÷ ! <7.2/3> dine dine yasya bhavet sa yogÅ ! <7.2/4> suÓobhanÃbhyÃsam upaiti sadya÷ !!7.2! <7.3/1> ghaÂÃd bhinnaæ mana÷ k­tvà aikyaæ kuryÃt parÃtmani ! <7.3/2> samÃdhiæ taæ vijÃnÅyÃn muktasaæj¤o daÓÃdibhi÷ !!7.3! <7.4/1> ahaæ brahma na cÃnyo Ómi brahmaivÃhaæ na ÓokabhÃk ! <7.4/2> saccidÃnandarÆpo 'haæ nityamukta÷ svabhÃvavÃn !!7.4! <7.5/1> ÓÃæbhavyà caiva khecaryà bhrÃmaryà yonimudrayà ! <7.5/2> dhyÃnaæ nÃdaæ rasÃnandaæ layasiddhiÓ caturvidhà !!7.5! <7.6/1> pa¤cadhà bhaktiyogena manomÆrcchà ca «a¬vidhà ! <7.6/2> «a¬vidho 'yaæ rÃjayoga÷ pratyekam avadhÃrayet !!7.6! <7.7/1> ÓÃæbhavÅæ mudrikÃæ k­tvà Ãtmapratyak«am Ãnayet ! <7.7/2> bindu brahmamayaæ d­«Âvà manas tatra niyojayet !!7.7! <7.8/1> khamadhye kuru cÃtmÃnam Ãtmamadhye ca khaæ kuru ! <7.8/2> ÃtmÃnaæ khamayaæ d­«Âvà na kiæcid api bÃdhyate ! <7.8/3> sadÃnandamayo bhÆtvà samÃdhistho bhaven nara÷ !!7.8! <7.9/1> khecarÅmudrÃsÃdhanÃd rasanà Ærdhvagatà yadà ! <7.9/2> tadà samÃdhisiddhi÷ syÃd dhitvà sÃdhÃraïakriyÃm !!7.9! <7.10/1> anilaæ mandavegena bhrÃmarÅkumbhakaæ caret ! <7.10/2> mandaæ mandaæ recayed vÃyuæ bh­ÇganÃdaæ tato bhavet !!7.10! <7.11/1> anta÷sthaæ bhramarÅnÃdaæ Órutvà tatra mano nayet ! <7.11/2> samÃdhir jÃyate tatra Ãnanda÷ so 'ham ity ata÷ !!7.11! <7.12/1> yonimudrÃæ samÃsÃdya svayaæ Óaktimayo bhavet ! <7.12/2> suÓ­ÇgÃrarasenaiva viharet paramÃtmani !!7.12! <7.13/1> Ãnandamaya÷ saæbhÆtvà aikyaæ brahmaïi saæbhavet ! <7.13/2> ahaæ brahmeti cÃdvaitaæ samÃdhis tena jÃyate !!7.13! <7.14/1> svakÅyah­daye dhyÃyed i«ÂadevasvarÆpakam ! <7.14/2> cintayed bhaktiyogena paramÃhlÃdapÆrvakam !!7.14! <7.15/1> ÃnandÃÓrupulakena daÓÃbhÃva÷ prajÃyate ! <7.15/2> samÃdhi÷ saæbhavet tena saæbhavec ca manonmanÅ !!7.15! <7.16/1> manomÆrcchÃæ samÃsÃdya mana Ãtmani yojayet ! <7.16/2> parÃtmana÷ samÃyogÃt samÃdhiæ samavÃpnuyÃt !!7.16! <7.17/1> iti te kathitaæ caï¬a samÃdhir muktilak«aïam ! <7.17/2> rÃjayoga÷ samÃdhi÷ syÃd ekÃtmany eva sÃdhanam ! <7.17/3> unmanÅ sahajÃvasthà sarve caikÃtmavÃcakÃ÷ !!7.17! <7.18/1> jale vi«ïu÷ sthale vi«ïur vi«ïu÷ parvatamastake ! <7.18/2> jvÃlÃmÃlÃkule vi«ïu÷ sarvaæ vi«ïumayaæ jagat !!7.18! <7.19/1> bhÆcarÃ÷ khecarÃÓ cÃmÅ yÃvanto jÅvajantava÷ ! <7.19/2> v­k«agulmalatÃvallÅ+ !t­ïÃdyà vÃri parvatÃ÷ ! <7.19/3> sarvaæ brahma vijÃnÅyÃt sarvaæ paÓyati cÃtmani !!7.19! <7.20/1> Ãtmà ghatasthacaitanyam advaitaæ ÓÃÓvataæ param ! <7.20/2> ghaÂÃd bhinnataraæ j¤Ãnaæ vÅtarÃgaæ vivÃsanam !!7.20! <7.21/1> evaævidhi÷ samÃdhi÷ syÃt sarvasaækalpavarjita÷ ! <7.21/2> svadehe putradÃrÃdi+ !bÃndhave«u dhanÃdi«u ! <7.21/3> sarve«u nirmamo bhÆtvà samÃdhiæ samavÃpnuyÃt !!7.21! <7.22/1> layÃm­taæ paraæ tattvaæ Óivoktaæ vividhÃni ca ! <7.22/2> te«Ãæ saæk«epam ÃdÃya kathitaæ muktilak«aïam !!7.22! <7.23/1> iti te kathitaÓ caï¬a samÃdhir durlabha÷ para÷ ! <7.23/2> yaæ j¤Ãtvà na punarjanma jÃyate bhÆmimaï¬ale !!7.23! <7.24/0> [[iti ÓrÅgheraï¬asaæhitÃyÃæ gheraï¬acaï¬asaævÃde ghatasthayogasÃdhane yogasya saptasÃre samÃdhiyogo nÃma saptamopadeÓa÷ samÃpta÷ !!7 ]]