Gheranda-Samhita Electronic text based on the edition: Gherandasamhita : Sanskrit-deutsch. Ed. Peter Thomi. Wichtrach: Institut fuer Indologie, 1993 (ISBN 3 7187 0013 1). Input by Peter Thomi, edited by Peter Schreiner Plain text version For input conventions etc. see introduction to the analytic version (TUSTEP conventions). <1.0/1> àdã÷varàya praõanàmi tasmai ! <1.0/2> yenopadiùñà hañhayogavidyà ! <1.0/3> viràjate pronnataràjayogam ! <1.0/4> àroóhum icchor adhirohiõãva !!1.0! <1.1/1> ekadà caõóakàpàlir gatvà gheraõóakuññiram ! <1.1/2> praõamya vinayàd bhaktyà gheraõóaü paripçcchhati !!1.1! <1.2/1> caõóakàpàlir uvàca: ghañasthayogaü yoge÷a tattvaj¤ànasya kàraõam ! <1.2/2> idànãü ÷rotum icchàmi yoge÷vara vada prabho !!1.2! <1.3/1> gheraõóa uvàca: sàdhu sàdhu mahàbàho yan màü tvaü paripçcchasi ! <1.3/2> kathayàmi hi te tattvaü sàvadhàno 'vadhàraya !!1.3! <1.4/1> nàsti màyàsamaþ pà÷o nàsti yogàt paraü balam ! <1.4/2> na hi j¤ànàt paro bandhur nàhaükàràt paro ripuþ !!1.4! <1.5/1> abhyàsàt kàdivarõàder yathà ÷àstràõi bodhayet ! <1.5/2> tathà yogaü samàsàdya tattvaj¤ànaü ca labhyate !!1.5! <1.6/1> sukçtair duùkçtaiþ kàryair jàyate pràõinàü ghañaþ ! <1.6/2> ghañàd utpadyate karma ghañayantraü yathà bhramet !!1.6! <1.7/1> årdhvàdho bhramate yadvad ghañayantraü gavàü va÷àt ! <1.7/2> tadvat karmava÷àj jãvo bhramate janmamçtyunà !!1.7! <1.8/1> àmakumbha ivàmbhaþstho jãryamàõaþ sadà ghañaþ ! <1.8/2> yogànalena saüdahya ghaña÷uddhiü samàcaret !!1.8! <1.9/1> ÷odhanaü dçóhatà caiva sthairyaü dhairyaü ca làghavam ! <1.9/2> pratyakùaü ca nirliptaü ca ghatasthaü saptasàdhanam !!1.9! <1.10/1> ùañkarmaõà ÷odhanaü ca àsanena bhaved dçóham ! <1.10/2> mudrayà sthiratà caiva pratyàhàreõa dhairyatà !!1.10! <1.11/1> pràõàyàmàl làghavaü ca dhyànàt pratyakùam àtmani ! <1.11/2> samàdhinà nirliptaü ca muktir eva na saü÷ayaþ !!1.11! <1.12/1> dhautir vastis tathà netir laulikã tràñakaü tathà ! <1.12/2> kapàlabhàti÷ caitàni ùañkarmàõi samàcaret !!1.12! <1.13/1> antardhautir dantadhautir hçddhautir måla÷odhanam ! <1.13/2> dhautya÷ caturvidhà proktà ghañaü kurvanti nirmalam !!1.13! <1.14/1> vàtasàraü vàrisàraü vahnisàraü bahiùkçtam ! <1.14/2> ghañasya nirmalàrthàya hy antardhauti÷ caturvidhà !!1.14! <1.15/1> kàkaca¤cåvad àsyena pibed vàyuü ÷anaiþ ÷anaiþ ! <1.15/2> càlayed udaraü pa÷càd vartmanà recayec chanaiþ !!1.15! <1.16/1> vàtasàraü paraü gopyaü dehanirmalakàrakam ! <1.16/2> sarvarogakùayakaraü dehànalavivardhakam !!1.16! <1.17/1> àkaõñhaü pårayed vàri vaktreõa ca pibec chanaiþ ! <1.17/2> càlayed udareõaiva codaràd recayed adhaþ !!1.17! <1.18/1> vàrisàraü paraü gopyaü dehanirmalakàrakam ! <1.18/2> sàdhayed yaþ prayatnena devadehaü prapadyate !!1.18! <1.19/1> vàrisàraü paràü dhautiü sàdhayed yaþ prayatnataþ ! <1.19/2> maladehaü ÷odhayitvà devadehaü prapadyate !!1.19! <1.20/1> nàbhigranthiü merupçùñhe ÷atavàraü ca kàrayet ! <1.20/2> udaràmayajaü tyaktvà jàñharàgniü vivardhayet ! <1.20/3> vahnisàram iyaü dhautir yoginàü yogasiddhidà !!1.20! <1.21/1> eùà dhautiþ parà gopyà na prakà÷yà kadàcana ! <1.21/2> kevalaü dhautimàtreõa devadeho bhaved dhruvam !!1.21! <1.22/1> kàkãmudràü sàdhayitvà pårayed udaraü mahat ! <1.22/2> dhàrayed ardhayàmaü tu càlayed adhavartmanà ! <1.22/3> eùà dhautiþ parà gopyà na prakà÷yà kadàcana !!1.22! <1.23/1> nàbhimagnajale sthitvà ÷aktinàóãü vimarjayet ! <1.23/2> kàràbhyàü kùàlayen nàóãü yàvan malavisarjanam !!1.23! <1.24/1> tàvat prakùàlya nàóãü ca udare ve÷ayet punaþ ! <1.24/2> idaü prakùàlanaü gopyaü devànàm api durlabham ! <1.24/3> kevalaü dhautimàtreõa devadeho bhaved dhruvam !!1.24! <1.25/1> yàm àrdhadhàraõà÷aktiü yàvan na sàdhayen naraþ ! <1.25/2> bahiùkçtaü mahàdhautã tàvan naiva tu jàyate !!1.25! <1.26/1> dantamålaü jihvàmålaü randhraü ca karõayugmayoþ ! <1.26/2> kapàlarandhraü pa¤ceti@ dantadhautirvidhãyate !!1.26! <1.27/1> khadireõa rasenàtha mçttikayà ca ÷uddhayà ! <1.27/2> màrjayed dantamålaü ca yàvat kilbiùam àharet !!1.27! <1.28/1> dantamålaü parà dhautir yoginàü yogasàdhane ! <1.28/2> nityaü kuryàt prabhàte ca dantarakùàya yogavit ! <1.28/3> dantamålaü dhàraõàdi+ !kàryeùu yoginàü yataþ !!1.28! <1.29/1> athàtaþ saüpravakùyàmi jihvà÷odhanakàraõam ! <1.29/2> jaràmaraõarogàdãn nà÷ayed dãrghalambikà !!1.29! <1.30/1> tarjanãmadhyamànàmà aïgulitrayayogataþ ! <1.30/2> ve÷ayed galamadhye tu màrjayel lambikàmalam ! <1.30/3> ÷anaiþ ÷anair màrjayitvà kaphadoùaü nivàrayet !!1.30! <1.31/1> màrjayen navanãtena dohayec ca punaþ punaþ ! <1.31/2> tadagraü lauhayantreõa karùayitvà punaþ punaþ !!1.31! <1.32/1> nityaü kuryàt prayatnena raver udayake ÷take ! <1.32/2> evaü kçte tu nitye ca lambikà dãrghatàü gatà !!1.32! <1.33/1> tarjanyaïgulyagrayogàn@ màrjayet karõarandhrayoþ ! <1.33/2> nityam abhyàsayogena nàdàntaraü prakà÷anam !!1.33! <1.34/1> vçddhàïguùñhena dakùeõa mardayed bhàlarandhrakam ! <1.34/2> evam abhyàsayogena kaphadoùaü nivàrayet !!1.34! <1.35/1> nàóã nirmalatàü yàti divyadçùñiþ prajàyate ! <1.35/2> nidrànte bhojanànte ca divànte ca dine dine !!1.35! <1.36/1> hçddhautiü trividhàü kuryàd daõóavamanavàsasà !!1.36! <1.37/1> rambhàdaõóaü hariddaõóaü vetradaõóaü tathaiva ca ! <1.37/2> hçnmadhye càlayitvà tu punaþ pratyàharec chanaiþ !!1.37! <1.38/1> kaphapittaü tathà kledaü recayed årdhvavartmanà ! <1.38/2> daõóadhautividhànena hçdrogaü nà÷ayed dhruvam !!1.38! <1.39/1> bhojanànte pibed vàri àkarõapåritaü sudhãþ ! <1.39/2> årdhvadçùñiü kùaõaü kçtvà taj jalaü vamayet punaþ ! <1.39/3> nityam abhyàsayogena kaphapittaü nivàrayet !!1.39! <1.40/1> ekonaviü÷atiþ hastaþ pa¤caviü÷ati vai tathà ! <1.40/2> caturaïgulavistàraü såkùmavastraü ÷anair graset ! <1.40/3> punaþ pratyàhared etat procyate dhautikarmakam !!1.40! <1.41/1> gulmajvaraplãhàkuùñha+ !kaphapittaü vina÷yati ! <1.41/2> àrogyaü balapuùñi÷ ca bhavet tasya dine dine !!1.41! <1.42/1> apànakråratà tàvad yàvanmålaü na ÷odhayet ! <1.42/2> tasmàt sarvaprayatnena måla÷odhanam àcaret !!1.42! <1.43/1> pãtamålasya daõóena madhyamàïgulinàpi và ! <1.43/2> yatnena kùàlayed guhyaü vàriõà ca punaþ punaþ !!1.43! <1.44/1> vàrayet koùñhakàñhinyam àmàjãrõaü nivàrayet ! <1.44/2> kàraõaü kàntipuùñyo÷ ca dãpanaü vahnimaõóalam !!1.44! <1.45/1> jalavastiþ ÷uùkavastir vastã ca dvividhau smçtau ! <1.45/2> jalavastiü jale kuryàc chuùkavastiü kùitau sadà !!1.45! <1.46/1> nàbhimagnajale pàyu+ !nyastanàlotkañàsanaþ ! <1.46/2> àku¤canaü prakà÷aü ca jalavastiü samàcaret !!1.46! <1.47/1> pramehaü ca gudàvartaü kråravàyuü nivàrayet ! <1.47/2> bhavet svacchandadeha÷ ca kàmadevasamo bhavet !!1.47! <1.48/1> vastiü pa÷cimatànena càlayitvà ÷anaiþ ÷anaiþ ! <1.48/2> a÷vinãmudrayà pàyum àku¤cayet prakà÷ayet !!1.48! <1.49/1> evam abhyàsayogena koùñhadoùo na vidyate ! <1.49/2> vivardhayej jàñharàgnim àmavàtaü vinà÷ayet !!1.49! <1.50/1> vitastimànaü såkùmasåtraü nàsànàle prave÷ayet ! <1.50/2> mukhàn nirgamayet pa÷càt procyate netikarmakam !!1.50! <1.51/1> sàdhanàn netikarmàpi khecarãsiddhim àpnuyàt ! <1.51/2> kaphadoùà vina÷yanti divyadçùñiþ prajàyate !!1.51! <1.52/1> amandavegaü tundaü ca bhràmayed ubhapàr÷vayoþ ! <1.52/2> sarvarogàn nihantãha dehànalavivardhanam !!1.52! <1.53/1> nimeùonmeùakaü tyaktvà såkùmalakùyaü nirãkùayet ! <1.53/2> yàvad a÷rå nipatate tràñakaü procyate budhaiþ !!1.53! <1.54/1> evam abhyàsayogena ÷àübhavã jàyate dhruvam ! <1.54/2> na jàyate netrarogaþ divyadçùñipradàyakam !!1.54! <1.55/1> vàmakrameõa vyutkrameõa ÷ãtkrameõa vi÷eùataþ ! <1.55/2> bhàlabhàtiü tridhà kuryàt kaphadoùaü nivàrayet !!1.55! <1.56/1> ióayà pårayed vàyuü recayet piïgalà punaþ ! <1.56/2> piïgalayà pårayitvà puna÷ candreõa recayet !!1.56! <1.57/1> pårakaü recakaü kçtvà vegena na tu càlayet ! <1.57/2> evam abhyàsayogena kaphadoùaü nivàrayet !!1.57! <1.58/1> nàsàbhyàü jalam àkçùya punar vaktreõa recayet ! <1.58/2> pàyaü pàyaü prakurvaü÷ cec chleùmadoùaü nivàrayet !!1.58! <1.59/1> ÷ãtkçtya pãtvà vaktreõa nàsànalair virecayet ! <1.59/2> evam abhyàsayogena kàmadevasamo bhavet !!1.59! <1.60/1> na jàyate vàrddhakaü ca jvaro naiva prajàyate ! <1.60/2> bhavet svacchandadeha÷ ca kaphadoùaü nivàrayet !!1.60! <1.61/0> [[iti ÷rãgheraõóasaühitàyàü gheraõóacaõóasaüvàde ghañasthayoge ùañkarmasàdhanaü nàma prathamopade÷aþ !!1! ]] <2.1/1> gheraõóa uvàca: <2.1/11> àsanàni samastàni yàvanto jãvajantavaþ ! <2.1/2> catura÷ãti lakùàõi ÷ivena kathitaü purà !!2.1! <2.2/1> teùàü madhye vi÷iùñàni ùoóa÷onaü ÷ataü kçtam ! <2.2/2> teùàü madhye martyaloke dvàtriü÷ad àsanaü ÷ubham !!2.2! <2.3/1> siddhaü padmaü tathà bhadraü muktaü vajraü ca svastikam ! <2.3/2> siühaü ca gomukhaü vãraü dhanuràsanam eva ca !!2.3! <2.4/1> mçtaü guptaü tathà màtsyaü matsyendràsanam eva ca ! <2.4/2> gorakùaü pa÷cimottànam utkañaü saükañaü tathà !!2.4! <2.5/1> mayåraü kukkuñaü kårmaü tathà uttànakårmakam ! <2.5/2> uttànamaõóukaü vçkùaü maõóåkaü garuóaü vçùam !!2.5! <2.6/1> ÷alabhaü makaraü coùñraü bhujaügaü ca yogàsanam ! <2.6/2> dvàtriü÷ad àsanàny eva martyaloke ca siddhidà !!2.6! <2.7/1> yonisthànakam aïghrimålaghañitaü saüpãóya gulphetaraü ! <2.7/11> meóhropary atha saünidhàya cibukaü kçtvà hçdi sthàpitam ! <2.7/2> sthàõuþ saüyamitendriyo 'caladç÷à pa÷yan bhruvor antare ! <2.7/3> etan mokùakapàñabhedanakaraü siddhàsanaü procyate !!2.7! <2.8/1> vàmor åpari dakùiõaü hi caraõaü saüsthàpya vàmaü tathà ! <2.8/11> dakùor åpari pa÷cimena vidhinà kçtvà karàbhyàü dçóham ! <2.8/2> aïguùñhau hçdaye nidhàya cibukaü nàsàgram àlokayed ! <2.8/3> etad vyàdhivikàranà÷anakaraü padmàsanaü procyate !!2.8! <2.9/1> gulphau ca vçùaõasyàdho vyutkrameõa samàhitau@ ! <2.9/2> pàdàïguùñhau karàbhyàü ca dhçtvà ca pçùñhade÷ataþ !!2.9! <2.10/1> jàlaüdharaü samàsàdya nàsàgram avalokayet ! <2.10/2> bhadràsanaü bhaved etat sarvavyàdhivinà÷akam !!2.10! <2.11/1> pàyumåle vàmagulphaü dakùagulphaü tathopari ! <2.11/2> ÷irogrãvàsame kàye@ muktàsanaü tu siddhidam !!2.11! <2.12/1> jaïghayor vajravat kçtvà gudapàr÷ve padàv ubhau ! <2.12/2> vajràsanaü bhaved etad yoginàü siddhidàyakam !!2.12! <2.13/1> jànårvor antare kçtvà yogã pàdatale ubhe ! <2.13/2> çjukàyaþ samàsãnaþ svastikaü tat pracakùate !!2.13! <2.14/1> gulphau ca vçùaõasyàdho vyutkrameõordhvatàü gatau ! <2.14/2> citimålau bhåmisaüsthau karau ca jànunopari !!2.14! <2.15/1> vyàttavaktro jalaüdhreõa nàsàgram avalokayet ! <2.15/2> siühàsanaü bhaved etat sarvavyàdhivinà÷akam !!2.15! <2.16/1> pàdau bhåmau ca saüsthàpya pçùñhapàr÷ve nive÷ayet ! <2.16/2> sthirakàyaü samàsàdya gomukhaü gomukhàkçti !!2.16! <2.17/1> ekapàdam athaikasmin vinyased årusaüsthitam ! <2.17/2> itarasmiüs tathà pa÷càd vãràsanam itãritam !!2.17! <2.18/1> prasàrya pàdau bhuvi daõóaråpau ! <2.18/11> karau ca pçùñhaü dhçtapàdayugmam ! <2.18/2> kçtvà dhanustulyavivartitàïgaü ! <2.18/3> nigadyate vai dhanuràsanaü tat !!2.18! <2.19/1> uttànaü ÷avavad bhåmau ÷ayànaü tu ÷avàsanam ! <2.19/2> ÷avàsanaü ÷ramaharaü cittavi÷ràntikàraõam !!2.19! <2.20/1> jànårvor antare pàdau kçtvà pàdau ca gopayet ! <2.20/2> pàdaupari ca saüsthàpya gudaü guptàsanaü viduþ !!2.20! <2.21/1> muktapadmàsanaü kçtvà uttàna÷ayanaü caret ! <2.21/2> kårparàbhyàü ÷iro veùñya matsyàsanaü tu rogahà !!2.21! <2.22/1> udare pa÷cimaü@ tànaü kçtvà tiùñhati yatnataþ ! <2.22/2> namràïgaü vàmapadaü hi dakùajànåpari nyaset !!2.22! <2.23/1> tatra yàmyaü kårparaü ca yàmyakare ca vaktrakam ! <2.23/2> bhruvor madhye gatà dçùñiþ pãñhaü matsyendram ucyate !!2.23! <2.24/1> jànårvor antare pàdau uttànau vyaktasaüsthitau ! <2.24/2> gulphau càcchàdya hastàbhyàm uttànàbhyaü prayatnataþ !!2.24! <2.25/1> kaõñhasaükocanaü kçtvà nàsàgram avalokayet ! <2.25/2> gorakùàsanam ity àhur yoginàü siddhikàraõam !!2.25! <2.26/1> prasàrya pàdau bhuvi daõóaråpau ! <2.26/2> saünyastabhàlaü citiyugmamadhye ! <2.26/3> yatnena pàdau ca dhçtau karàbhyàü ! <2.26/4> yogendrapãñhaü pa÷cimatànam àhuþ !!2.26! <2.27/1> aïguùñhàbhyàm avaùñabhya dharàü gulphau ca khe gatau ! <2.27/2> tatropari gudaü nyased vij¤eyam utkañàsanam !!2.27! <2.28/1> vàmapàdaciter målaü saünyasya dharaõãtale ! <2.28/2> pàdadaõóena yàmyena veùñayed vàmapàdakam ! <2.28/3> jànuyugme karayugmam etat saükañam àsanam !!2.28! <2.29/1> dharàm avaùñabhya karadvayàbhyàü ! <2.29/2> tat kårpare sthàpitanàbhipàr÷vam ! <2.29/3> uccàsane daõóavad utthitaþ khe ! <2.29/4> mayåram etat pravadanti pãñham !!2.29! <2.30/1> bahukada÷anabhuktaü bhasma kuryàd a÷eùaü ! <2.30/2> janayati jañharàgniü jàrayet kàlakåñam ! <2.30/3> harati sakalarogàn à÷u gulmajvaràdãn ! <2.30/4> bhavati vigatadoùaü hy àsanaü ÷rãmayåram !!2.30! <2.31/1> padmàsanaü samàsàdya jànårvor antare karau ! <2.31/2> kårparàbhyàü samàsãno ma¤casthaþ kukkuñàsanam !!2.31! <2.32/1> gulphau ca vçùaõasyàdho vyutkrameõa samàhitau ! <2.32/2> çjukàya÷irogrãvaü kårmàsanam itãritam !!2.32! <2.33/1> kukkuñàsanabandhasthaü karàbhyàü dhçtakandharam ! <2.33/2> khagakårmavad uttànam etad uttànakårmakam !!2.33! <2.34/1> pàdatalau pçùñhade÷e aïguùñhau dvau ca saüspç÷et ! <2.34/2> jànuyugmaü puraskçtya sàdhayen maõóukàsanam !!2.34! <2.35/1> maõóåkàsanabandhasthaü kårparàbhyàü dhçtaü ÷iraþ ! <2.35/2> etad bhekavad uttànam etad uttànamaõóukam !!2.35! <2.36/1> vàmorumålade÷e ca yàmyaü pàdaü nidhàya tu ! <2.36/2> tiùñhati vçkùavad bhåmau vçkùàsanam idaü viduþ !!2.36! <2.37/1> jaïghorubhyàü dharàü pãóya sthirakàyo dvijànunà ! <2.37/2> jànåpari karayugmaü garuóàsanam ucyate !!2.37! <2.38/1> yàmyagulphe pàyumålaü vàmabhàge padetaram ! <2.38/2> viparãtaü spç÷ed bhåmiü vçùàsanam idaü bhavet !!2.38! <2.39/1> adhyàsya ÷ete padayugmavakùe ! <2.39/2> bhåmim avaùñabhya karadvayàbhyàm ! <2.39/3> pàdau ca ÷ånye ca vitasti cordhvaü ! <2.39/4> vadanti pãñhaü ÷alabhaü munãndràþ !!2.39! <2.40/1> adhyàsya ÷ete hçdayaü nidhàya ! <2.40/2> bhåmau ca pàdau pravisàryamàõau ! <2.40/3> ÷ira÷ ca dhçtvà karadaõóayugme ! <2.40/4> dehàgnikàraü makaràsanaü tat !!2.40! <2.41/1> adhyàsya ÷ete padayugmam astaü@ ! <2.41/11> pçùñhe nidhàyàpi dhçtaü karàbhyàm ! <2.41/2> àku¤cya samyag ghy udaràsyagaõóam@ ! <2.41/3> uùñraü ca pãñhaü yatayo vadanti !!2.41! <2.42/1> aïguùñhanàbhiparyantam adho bhåmau ca vinyaset ! <2.42/2> karatalàbhyàü dharàü dhçtvà årdhvaü ÷ãrùaü phaõãva hi !!2.42! <2.43/1> dehàgnir vardhate nityaü sarvarogavinà÷anam ! <2.43/2> jàgarti bhujagã devã sàdhanàd bhujaügàsanam !!2.43! <2.44/1> uttànau caraõau kçtvà saüsthàpya jànunopari ! <2.44/2> àsanopari saüsthàpya uttànaü karayugmakam !!2.44! <2.45/1> pårakair vàyum àkçùya nàsàgram avalokayet ! <2.45/2> yogàsanaü bhaved etad yoginàü yogasàdhane !!2.45! <2.46/0> [[iti ÷rãgheraõóasaühitàyàü gheraõóacaõóasaüvàde ghatasthayoga àsanaprayogo nàma dvitãyopade÷aþ !!2! ]] <3.1/1> gheraõóa uvàca: mahàmudrà nabhomudrà uóóãyànaü jalaüdharam ! <3.1/2> målabandhaü mahàbandhaü mahàvedha÷ ca khecarã !!3.1! <3.2/1> viparãtakaraõã yonir vajrolã ÷akticàlanã ! <3.2/2> taóàgã màõóukã mudrà ÷àübhavã pa¤cadhàraõà !!3.2! <3.3/1> a÷vinã pà÷inã kàkã màtaïgã ca bhujaüginã ! <3.3/2> pa¤caviü÷atimudrà÷ ca siddhidà iha yoginàm !!3.3! <3.4/1> mudràõàü pañalaü devi kathitaü tava saünidhau ! <3.4/2> yena vij¤àtamàtreõa sarvasiddhiþ prajàyate !!3.4! <3.5/1> gopanãyaü prayatnena na deyaü yasya kasyacit ! <3.5/2> prãtidaü yoginàü caiva durlabhaü marutàm api !!3.5! <3.6/1> pàyumålaü vàmagulphe saüpãóya dçóhayatnataþ ! <3.6/2> yàmyapàdaü prasàryàtha karàbhyàü dhçtapadàïguliþ !!3.6! <3.7/1> kaõñhasaükocanaü kçtvà bhruvor madhye nirãkùayet ! <3.7/2> pårakair vàyuü saüpårya mahàmudrà nigadyate !!3.7! <3.8/1> valitaü palitaü caiva jaràü@ mçtyuü nivàrayet ! <3.8/2> kùayakàsaü gudàvartaü plãhàjãrõaü jvaraü tathà ! <3.8/3> nà÷ayet sarvarogàü÷ ca mahàmudràbhisevanàt !!3.8! <3.9/1> yatra yatra sthito yogã sarvakàryeùu sarvadà ! <3.9/2> årdhvajihvaþ sthiro bhåtvà dhàrayet pavanaü sadà ! <3.9/3> nabhomudrà bhaved eùà yoginàü roganà÷inã !!3.9! <3.10/1> udare pa÷cimaü tànaü nàbher årdhvaü tu kàrayet ! <3.10/2> uóóãnaü kurute yasmàd avi÷ràntaü mahàkhagaþ ! <3.10/3> uóóãyànaü tv asau bandho mçtyumàtaügakesarã !!3.10! <3.11/1> samagràd bandhanàd dhy etad uóóãyànaü vi÷iùyate ! <3.11/2> uóóãyàne samabhyaste muktiþ svàbhàvikã bhavet !!3.11! <3.12/1> kaõñhasaükocanaü kçtvà cibukaü hçdaye nyaset ! <3.12/2> jàlaüdhare kçte bandhe ùoóa÷àdhàrabandhanam ! <3.12/3> jàlaüdharamahàmudrà mçtyo÷ ca kùayakàriõã !!3.12! <3.13/1> siddhaü jàlaüdharaü bandhaü yoginàü siddhidàyakam ! <3.13/2> ùaõmàsam abhyased yo hi sa siddho nàtra saü÷ayaþ !!3.13! <3.14/1> pàrùõinà vàmapàdasya yonim àku¤cayet tataþ ! <3.14/2> nàbhigranthiü merudaõóe saüpãóya yatnataþ sudhãþ !!3.14! <3.15/1> meóhraü dakùiõagulphena dçóhabandhaü samàcaret ! <3.15/2> nàbher årdhvam adha÷ càpi tànaü kuryàt prayatnataþ ! <3.15/3> jaràvinà÷inã mudrà målabandho nigadyate !!3.15! <3.16/1> saüsàrasàgaraü tartum abhilaùati yaþ pumàn ! <3.16/2> virale sugupto bhåtvà mudràm etàü samabhyaset !!3.16! <3.17/1> abhyàsàd bandhanasyàsya marutsiddhir bhaved dhruvam ! <3.17/2> sàdhayed yatnatas tarhi maunã tu vijitàlasaþ !!3.17! <3.18/1> vàmapàdasya gulphena pàyumålaü nirodhayet ! <3.18/2> dakùapàdena tad gulphaü saüpãóya yatnataþ sudhãþ !!3.18! <3.19/1> ÷anaiþ ÷anai÷ càlayet pàrùõiü yonim àku¤cayec chanaiþ ! <3.19/2> jàlaüdhare dhàrayet pràõaü mahàbandho nigadyate !!3.19! <3.20/1> mahàbandhaþ paro bandho jaràmaraõanà÷anaþ ! <3.20/2> prasàdàd asya bandhasya sàdhayet sarvavà¤chitam !!3.20! <3.21/1> råpayauvanalàvaõyaü nàrãõàü puruùaü vinà ! <3.21/2> målabandhamahàbandhau mahàvedhaü vinà tathà !!3.21! <3.22/1> mahàbandhaü samàsàdya uóóànakumbhakaü caret ! <3.22/2> mahàvedhaþ samàkhyàto yoginàü siddhidàyakaþ !!3.22! <3.23/1> mahàbandhamålabandhau mahàvedhasamanvitau ! <3.23/2> pratyahaü kurute yas tu sa yogã yogavittamaþ !!3.23! <3.24/1> na mçtyuto bhayaü tasya na jarà tasya vidyate ! <3.24/2> gopanãyaþ prayatnena vedho yaü yogipuügavaiþ !!3.24! <3.25/1> jihvàdho nàóãü saüchitya rasanàü càlayet sadà ! <3.25/2> dohayen navanãtena lauhayantreõa karùayet !!3.25! <3.26/1> evaü nityaü samabhyàsàl lambikà dãrghatàü vrajet ! <3.26/2> yàvadgacchedbhruvormadhye tadà sidhyati khecarã !!3.26! <3.27/1> rasanàü tàlumadhye tu ÷anaiþ ÷anaiþ prave÷ayet ! <3.27/2> kapàlakuhare jihvà praviùñà viparãtagà ! <3.27/3> bhruvor madhye gatà dçùñir mudrà bhavati khecarã !!3.27! <3.28/1> na ca mårcchà kùudhà tçùõà naivàlasyaü prajàyate ! <3.28/2> na ca rogo jarà mçtyur devadehaü prapadyate !!3.28! <3.29/1> na càgnir dahate gàtraü na ÷oùayati màrutaþ ! <3.29/2> na dehaü kledayanty àpo daü÷ayen na bhujaügamaþ !!3.29! <3.30/1> làvaõyaü ca bhaved gàtre samàdhir jàyate dhruvam ! <3.30/2> kapàlavaktrasaüyoge rasanà rasam àpnuyàt !!3.30! <3.31/1> nànàvidhisamudbhåtam ànandaü ca dine dine ! <3.31/2> àdau lavaõakùàraü ca tatas tiktakaùàyakam !!3.31! <3.32/1> navanãtaü ghçtaü kùãraü dadhitakramadhåni ca ! <3.32/2> dràkùàrasaü ca pãyåùaü jàyate rasanodakam !!3.32! <3.33/1> nàbhimåle vaset såryas tàlumåle ca candramàþ ! <3.33/2> amçtaü grasate såryas tato mçtyuva÷o naraþ !!3.33! <3.34/1> årdhvaü ca yojayet såryaü candraü ca adha ànayet ! <3.34/2> viparãtakarã mudrà sarvatantreùu gopità !!3.34! <3.35/1> bhåmau ÷ira÷ ca saüsthàpya karayugmaü samàhitaþ ! <3.35/2> årdhvapàdaþ sthiro bhåtvà viparãtakarã matà !!3.35! <3.36/1> mudreyaü sàdhayen nityaü jaràü mçtyuü ca nà÷ayet ! <3.36/2> sa siddhaþ sarvalokeùu pralaye 'pi na sãdati !!3.36! <3.37/1> siddhàsanaü samàsàdya karõàkùinàsikàmukham ! <3.37/2> aïguùñhatarjanãmadhyà+ !nàmàdibhi÷ ca dhàrayet !!3.37! <3.38/1> kàkãbhiþ pràõaü saükçùya apàne yojayet tataþ ! <3.38/2> ùañ cakràõi kramàd dhçtvà huühaüsamanunà sudhãþ !!3.38! <3.39/1> caitanyam ànayed devãü nidrità yà bhujaüginã ! <3.39/2> jãvena sahitàü ÷aktiü samutthàpya paràmbuje !!3.39! <3.40/1> ÷aktimayaü svayaü bhåtvà paraü ÷ivena saügamam ! <3.40/2> nànàsukhaü vihàraü ca cintayet paramaü sukham !!3.40! <3.41/1> ÷iva÷aktisamàyogàd ekàntaü bhuvi bhàvayet ! <3.41/2> ànandamànaso bhåtvà ahaü brahmeti saübhavet !!3.41! <3.42/1> yonimudrà parà gopyà devànàm api durlabhà ! <3.42/2> sakçttadbhàvasaüsiddhaþ samàdhisthaþ sa eva hi !!3.42! <3.43/1> brahmahà bhråõahà caiva suràpo gurutalpagaþ ! <3.43/2> etaiþ pàpair na lipyate yonimudrànibandhanàt !!3.43! <3.44/1> yàni pàpàni ghoràõi upapàpàni yàni ca ! <3.44/2> tàni sarvàõi na÷yanti yonimudrànibandhanàt ! <3.44/3> tasmàd abhyasanaü kuryàd yadi muktiü samicchati !!3.44! <3.45/1> dharàm avaùñabhya karadvayàbhyàm ! <3.45/11> årdhvaü kùipet pàdayugaü ÷iraþ khe ! <3.45/2> ÷aktiprabodhàya cirajãvanàya ! <3.45/3> vajrolimudràü munayo vadanti !!3.45! <3.46/1> ayaü yogo yoga÷reùñho yoginàü muktikàraõam ! <3.46/2> ayaü hitaprado yogo yoginàü siddhidàyakaþ !!3.46! <3.47/1> etad yogaprasàdena bindusiddhir bhaved dhruvam ! <3.47/2> siddhe bindau mahàyatne kiü na sidhyati bhåtale !!3.47! <3.48/1> bhogena mahatà yukto yadi mudràü samàcaret ! <3.48/2> tathàpi sakalà siddhis tasya bhavati ni÷citam !!3.48! <3.49/1> målàdhàre àtma÷aktiþ kuõóalã paradevatà ! <3.49/2> ÷ayità bhujagàkàrà sàrdhatrivalayànvità !!3.49! <3.50/1> yàvat sà nidrità dehe tàvaj jãvaþ pa÷ur yathà ! <3.50/2> j¤ànaü na jàyate tàvat koñiyogaü samabhyaset !!3.50! <3.51/1> udghàñayet kavàñaü ca yathà ku¤cikayà hañhàt ! <3.51/2> kuõóalinyàþ prabodhena brahmadvàraü vibhedayet !!3.51! <3.52/1> nàbhiü bçhadveùñanaü ca na ca nagnaü bahiþ sthitam ! <3.52/2> gopanãyagçhe sthitvà ÷akticàlanam abhyaset !!3.52! <3.53/1> vitastipramitaü dãrghaü vistàre caturaïgulam ! <3.53/2> mçdulaü dhavalaü såkùma+ !@veùñanàmbaralakùaõam ! <3.53/3> evam ambaram uktaü @ ca kañisåtreõa yojayet !!3.53! <3.54/1> bhàsmanà gàtrasaüliptaü siddhàsanaü samàcaret ! <3.54/2> nàsàbhyàü pràõam àkçùya apàne yojayed balàt !!3.54! <3.55/1> tàvad àku¤cayed guhyaü ÷anair a÷vinimudrayà ! <3.55/2> yàvad gacchet suùumõàyàü vàyuþ prakà÷ayed dhañhàt !!3.55! <3.56/1> tàvad vàyuprabhedena kumbhikà ca bhujaüginã ! <3.56/2> baddha÷vàsas tato bhåtvà ca årdhvamàtraü prapadyate ! <3.56/3> ÷abdadvayaü phalaikaü tu yonimudràü ca càlayet !!3.56! <3.57/1> vinà ÷akticàlanena yonimudrà na sidhyati ! <3.57/2> àdau càlanam abhyasya yonimudràü samabhyaset !!3.57! <3.58/1> iti te kathitaü caõóa prakàraü ÷akticàlanam ! <3.58/2> gopanãyaü prayatnena dine dine samabhyaset !!3.58! <3.59/1> mudreyaü paramà gopyà jaràmaraõanà÷inã ! <3.59/2> tasmàd abhyasanaü kàryaü yogibhiþ siddhikàïkùibhiþ !!3.59! <3.60/1> nityaü yo 'bhyasate yogã siddhis tasya kare sthità ! <3.60/2> tasya vigrahasiddhiþ syàd rogàõàü saükùayo bhavet !!3.60! <3.61/1> udare pa÷cimaü @ tànaü kçtvà ca taóàgàkçti ! <3.61/2> taóàgã sà parà mudrà jaràmçtyuvinà÷inã !!3.61! <3.62/1> mukhaü saümudritaü kçtvà jihvàmålaü pracàlayet ! <3.62/2> ÷anair grased amçtaü tan màõóukãü mudrikàü viduþ !!3.62! <3.63/1> valitaü palitaü naiva jàyate nityayauvanam ! <3.63/2> na ke÷e jàyate pàko yaþ kuryàn nitya màõóukãm !!3.63! <3.64/1> netrà¤janaü samàlokya àtmàràmaü nirãkùayet ! <3.64/2> sà bhavec chàübhavã mudrà sarvatantreùu gopità !!3.64! <3.65/1> veda÷àstrapuràõàni sàmànyagaõikà iva ! <3.65/2> iyaü tu ÷àübhavã mudrà guptà kulavadhår iva !!3.65! <3.66/1> sa eva àdinàtha÷ ca sa ca nàràyaõaþ svayam ! <3.66/2> sa ca brahmà sçùñikàrã yo mudràü vetti ÷àübhavãm !!3.66! <3.67/1> satyaü satyaü punaþ satyaü satyam uktaü mahe÷vara ! <3.67/2> ÷àübhavãü yo vijànãyàt sa ca brahma na cànyathà !!3.67! <3.68/1> kathità ÷àübhavã mudrà ÷çõuùva pa¤cadhàraõàm ! <3.68/2> dhàraõàni samàsàdya kiü na sidhyati bhåtale !!3.68! <3.69/1> anena naradehena svargeùu gamanàgamam ! <3.69/2> manogatir bhavet tasya khecaratvaü na cànyathà !!3.69! <3.70/1> yat tattvaü haritàlade÷aracitaü bhaumaü lakàrànvitaü ! <3.70/11> vedàsraü kamalàsanena sahitaü kçtvà hçdi sthàyinam ! <3.70/2> pràõaü tatra vinãya pa¤caghañikà÷ cittànvitaü dhàrayed ! <3.70/3> eùà stambhakarã sadà kùitijayaü kuryàd adhodhàraõà !!3.70! <3.71/1> pàrthivãdhàraõàmudràü yaþ karoti ca nitya÷aþ ! <3.71/2> mçtyuüjayaþ svayaü so 'pi sa siddho vicared bhuvi !!3.71! <3.72/1> ÷aïkhendupratimaü ca kundadhavalaü tattvaü kilàlaü ÷ubhaü ! <3.72/11> tat pãyåùavakàrabãjasahitaü yuktaü sadà viùõunà ! <3.72/2> pràõaü tatra vinãya pa¤caghañikà÷ cittànvitaü dhàrayed ! <3.72/3> eùà duþsahatàpapàpahariõã syàd àmbhasã dhàraõà !!3.72! <3.73/1> àmbhasãü paramàü mudràü yo jànàti sa yogavit ! <3.73/2> jale ca gabhãre ghore maraõaü tasya no bhavet !!3.73! <3.74/1> iyaü tu paramà mudrà gopanãyà prayatnataþ ! <3.74/2> prakà÷àt siddhihàniþ syàt satyaü vacmi ca tattvataþ !!3.74! <3.75/1> yan nàbhisthitam indra=gopasadç÷aü bãjatrikoõànvitaü @ ! <3.75/11> tattvaü tejamayaü pradãptam aruõaü rudreõa yat siddhidam ! <3.75/2> pràõaü tatra vinãya pa¤caghañikà÷ cittànvitaü dhàrayed ! <3.75/3> eùà kàlagabhãrabhãtiharaõã vai÷vànarã dhàraõà !!3.75! <3.76/1> pradãpte jvalite vahnau yadi patati sàdhakaþ ! <3.76/2> etanmudràprasàdena sa jãvati na mçtyubhàk !!3.76! <3.77/1> yad bhinnà¤janapu¤jasaünibham idaü dhåmràvabhàsaü paraü ! <3.77/11> tattvaü sattvamayaü yakàrasahitaü yatre÷varo devatà ! <3.77/2> pràõaü tatra vinãya pa¤caghañikà÷ cittànvitaü dhàrayed ! <3.77/3> eùà khe gamanaü karoti yaminàü syàd vàyavã dhàraõà !!3.77! <3.78/1> iyaü tu paramà mudrà jaràmçtyuvinà÷inã ! <3.78/2> vàyunà mriyate nàpi khe ca gatipradàyinã !!3.78! <3.79/1> ÷añhàya bhaktihãnàya na deyà yasya kasyacit ! <3.79/2> datte ca siddhihàniþ syàt satyaü vacmi ca caõóa te !!3.79! <3.80/1> yat sindhau vara÷uddhavàrisadç÷aü vyomaü paraü bhàsitaü ! <3.80/11> tattvaü devasadà÷ivena sahitaü bãjaü hakàrànvitam ! <3.80/2> pràõaü tatra vinãya pa¤caghañikà÷ cittànvitaü dhàrayed ! <3.80/3> eùà mokùakavàñabhedanakarã tu syàn @ nabhodhàraõà !!3.80! <3.81/1> àkà÷ãdhàraõàü mudràü yo vetti sa ca yogavit ! <3.81/2> na mçtyur jàyate tasya pralaye nàvasãdati !!3.81! <3.82/1> àku¤cayed gudadvàraü prakà÷ayet punaþ punaþ ! <3.82/2> sà bhaved a÷vinã mudrà ÷aktiprabodhakàriõã !!3.82! <3.83/1> a÷vinã paramà mudrà guhyarogavinà÷inã ! <3.83/2> balapuùñikarã caiva akàlamaraõaü haret !!3.83! <3.84/1> kaõñhapçùñe kùipet pàdau pà÷avad dçóhabandhanam ! <3.84/2> sà eva pà÷inã mudrà ÷aktiprabodhakàriõã !!3.84! <3.85/1> pà÷inã mahatã mudrà balapuùñividhàyinã ! <3.85/2> sàdhanãyà prayatnena sàdhakaiþ siddhikàïkùibhiþ !!3.85! <3.86/1> kàkaca¤cuvad àsyena pibed vàyuü ÷anaiþ ÷anaiþ ! <3.86/2> kàkã mudrà bhaved eùà sarvarogavinà÷inã !!3.86! <3.87/1> kàkãmudrà parà mudrà sarvatantreùu gopità ! <3.87/2> asyàþ prasàdamàtreõa na rogã kàkavad bhavet !!3.87! <3.88/1> kaõñhamagnajale sthitvà nàsàbhyàü jalam àharet ! <3.88/2> mukhàn nirgamayet pa÷càt punar vaktreõa càharet !!3.88! <3.89/1> nàsàbhyàü recayet pa÷càt kuryàd evaü punaþ punaþ ! <3.89/2> màtaïginã parà mudrà jaràmçtyuvinà÷inã !!3.89! <3.90/1> virale nirjane de÷e sthitvà caikàgramànasaþ ! <3.90/2> kuryàn màtaïginãü mudràü màtaïga iva jàyate !!3.90! <3.91/1> yatra yatra sthito yogã sukham atyantam a÷nute ! <3.91/2> tasmàt sarvaprayatnena sàdhayen mudrikàü paràm !!3.91! <3.92/1> vaktraü kiücitsuprasàrya càlinaü galayà pibet ! <3.92/2> sà bhaved bhujagã mudrà jaràmçtyuvinà÷inã !!3.92! <3.93/1> yàvac ca udare rogam ajãrõàdi vi÷eùataþ ! <3.93/2> tat sarvaü nà÷ayed à÷u yatra mudrà bhujaüginã !!3.93! <3.94/1> idaü tu mudràpañalaü kathitaü caõóa te ÷ubham ! <3.94/2> vallabhaü sarvasiddhànàü jaràmaraõanà÷anam !!3.94! <3.95/1> ÷añhàya bhaktihãnàya na deyaü yasya kasyacit ! <3.95/2> gopanãyaü prayatnena durlabhaü marutàm api !!3.95! <3.96/1> çjave ÷àntacittàya gurubhaktiparàya ca ! <3.96/2> kulãnàya pradàtavyaü bhogamuktipradàyakam !!3.96! <3.97/1> mudràõàü pañalaü hy etat sarvavyàdhivinà÷anam ! <3.97/2> nityam abhyàsa÷ãlasya jañharàgnivivardhanam !!3.97! <3.98/1> na tasya jàyate mçtyur nàsya jaràdikaü tathà ! <3.98/2> nàgnijalabhayaü tasya vàyor api kuto bhayam !!3.98! <3.99/1> kàsaþ ÷vàsaþ plãhà kuùñhaü ÷leùmarogà÷ ca viü÷atiþ ! <3.99/2> mudràõàü sàdhanàc caiva vina÷yanti na saü÷ayaþ !!3.99! <3.100/1> bahunà kim ihoktena sàraü vacmi ca caõóa te ! <3.100/2> nàsti mudràsamaü kiücit siddhidaü kùitimaõóale !!3.100! <3.101/0> [[iti ÷rãgheraõóasaühitàyàü gheraõóacaõóasaüvàde ghañasthayogaprakaraõe mudràprayogo nàma tçtãyopade÷aþ !!3! ]] <3.102/0> <4.1/1> gheraõóa uvàca: <4.1/11> athàtaþ saüpravakùyàmi pratyàhàrakam uttamam ! <4.1/2> yasya vij¤ànamàtreõa kàmàdiripunà÷anam !!4.1! <4.2/1> yato yato ni÷carati mana÷ ca¤calam asthiram ! <4.2/2> tatas tato niyamyaitad àtmany eva va÷aü nayet !!4.2! <4.3/1> yatra yatra gatà dçùñir manas tatra pragacchati ! <4.3/2> tataþ pratyàhared etad àtmany eva va÷aü nayet !!4.3! <4.4/1> puraskàraü tiraskàraü su÷ràvyaü và bhayànakam ! <4.4/2> manas tasmàn niyamyaitad àtmany eva va÷aü nayet !!4.4! <4.5/1> ÷ãtaü vàpi tathà coùõaü yan manaþspar÷ayogataþ ! <4.5/2> tasmàt pratyàhared etad àtmany eva va÷aü nayet !!4.5! <4.6/1> sugandhe vàpi durgandhe ghràõeùu jàyate manaþ ! <4.6/2> tasmàt pratyàhared etad àtmany eva va÷aü nayet !!4.6! <4.7/1> madhuràmlakatiktàdi+ !rasaü gataü yadà manaþ ! <4.7/2> tasmàt pratyàhared etad àtmany eva va÷aü nayet !!4.7! <4.8/1> ÷abdàdiùv anuraktàni nigçhyàkùàõi yogavit ! <4.8/2> kuryàc cittànucàrãõi pratyàhàraparàyaõaþ !!4.8! <4.9/1> va÷yatà paramà tena jàyate 'ticalàtmanàm ! <4.9/2> indriyàõàm ava÷yais tair na yogã yogasàdhakaþ !!4.9! <4.10/1> pràõàyàmair dahed doùàn dhàraõàbhi÷ ca kilbiùam ! <4.10/2> pratyàhàreõa viùayàn dhyànenànã÷varàn guõàn !!4.10! <4.11/1> yathà parvatadhàtånàü doùà dahyanti dhàmyatàm ! <4.11/2> tathendriyakçtà doùà dahyante pràõanigrahàt !!4.11! <4.12/1> samaþ samàsano bhåtvà saühçtya caraõàv ubhau ! <4.12/2> saüvçtàsyas tathaivorå samyag viùñabhya càgrataþ !!4.12! <4.13/1> pàrùõibhyàü liïgavçùaõàv aspç÷an prayataþ sthitaþ ! <4.13/2> kiücidunnàmita÷irà dantair dantàn na saüspç÷et ! <4.13/3> saüpa÷yan nàsikàgraü svaü di÷a÷ cànavalokayan !!4.13! <4.14/1> rajasà tamaso vçttiü sattvena rajasas tathà ! <4.14/2> saüchàdya nirmale sattve sthito yu¤jãta yogavit !!4.14! <4.15/1> indriyàõãndriyàrthebhyaþ pràõàdãn mana eva ca ! <4.15/2> nigçhya samavàyena pratyàhàram upakramet !!4.15! <4.16/1> yas tu pratyàharet kàmàn sarvàïgàn ãva kacchapaþ ! <4.16/2> sadàtmaratir ekasthaþ pa÷yaty àtmànam àtmani !!4.16! <4.17/1> sa bàhyàbhyantaraü ÷aucaü niùpàdyàkaõñhanàbhitaþ ! <4.17/2> pårayitvà budho dehaü pratyàhàram upakramet !!4.17! <4.18/1> tathà vai yogayuktasya yogino niyatàtmanaþ ! <4.18/2> (sarve doùàþ praõa÷yanti svastha÷ caivopajàyate) !!4.18! <4.19/0> [[iti ÷rãgheraõóasaühitàyàü gheraõóacaõóasaüvàde ghañasthayoge pratyàhàraprayogo nàma caturthopade÷aþ !!4! ]] <5.1/1> gheraõóa uvàca: <5.1/11> athàtaþ saüpravakùyàmi pràõàyàmasya yadvidhim ! <5.1/2> yasya sàdhanamàtreõa devatulyo bhaven naraþ !!5.1! <5.2/1> àdau sthànaü tathà kàlaü mitàhàraü tathàparam ! <5.2/2> nàóã÷uddhiü tataþ pa÷càt pràõàyàmaü ca sàdhayet !!5.2! <5.3/1> dårade÷e tathàraõye ràjadhànyàü janàntike ! <5.3/2> yogàrambhaü na kurvãta kçta÷ cet siddhihà bhavet !!5.3! <5.4/1> avi÷vàsaü dårade÷e araõye bhakùavarjitam ! <5.4/2> lokàraõye prakà÷a÷ ca tasmàt trãõi vivarjayet !!5.4! <5.5/1> sude÷e dhàrmike ràjye subhikùe nirupadrave ! <5.5/2> tatraikaü kuñiraü kçtvà pràcãraiþ pariveùñayet !!5.5! <5.6/1> vàpãkåpataóàgaü ca pràcãramadhyavarti ca ! <5.6/2> nàtyuccaü nàtinãcaü và kuñiraü kãñavarjitam !!5.6! <5.7/1> samyaggomayaliptaü ca kuñiraü randhravarjitam ! <5.7/2> evaü sthàne hi gupte ca pràõàyàmaü samabhyaset !!5.7! <5.8/1> hemante ÷i÷ire grãùme varùàyàü ca çtau tathà ! <5.8/2> yogàrambhaü na kurvãta kçte yogo hi rogadaþ !!5.8! <5.9/1> vasante ÷aradi proktaü yogàrambhaü samàcaret ! <5.9/2> tadà yogo bhavet siddho rogàn mukto bhaved dhruvam !!5.9! <5.10/1> caitràdiphàlgunànte ca màghàdiphàlgunàntike ! <5.10/2> dvau dvau màsau çtubhàgau anubhàva÷ catu÷ catuþ !!5.10! <5.11/1> vasanta÷ caitravai÷àkhau jyeùñhàùàóhau ca grãùmakau ! <5.11/2> varùà ÷ràvaõabhàdràbhyàü ÷arad à÷vinakàrtikau ! <5.11/3> màrgapauùau ca hemantaþ ÷i÷iro màghaphàlgunau !!5.11! <5.12/1> anubhàvaü pravakùyàmi çtånàü ca yathoditam ! <5.12/2> màghàdimàdhavànte hi vasantànubhava÷ catuþ !!5.12! <5.13/1> caitràdi càùàóhàntaü ca grãùma÷ cànubhava÷ catuþ ! <5.13/2> àùàóhàdi cà÷vinàntaü varùà cànubhava÷ catuþ !!5.13! <5.14/1> bhàdràdi màrga÷ãrùàntaü ÷arado 'nubhava÷ catuþ ! <5.14/2> kàrtikàdimàghamàsàntaü hemantànubhava÷ catuþ ! <5.14/3> màrgàdãü÷ caturo màsठ÷i÷irànubhavaü viduþ !!5.14! <5.15/1> vasante vàpi ÷aradi yogàrambhaü tu samàcaret ! <5.15/2> tadà yogo bhavet siddho vinàyàsena kathyate !!5.15! <5.16/1> mitàhàraü vinà yas tu yogàrambhaü tu kàrayet ! <5.16/2> nànàrogo bhavet tasya kiücid yogo na sidhyati !!5.16! <5.17/1> ÷àlyannaü yavapiõóaü và godhåmapiõóakaü tathà ! <5.17/2> mudgaü màùacaõakàdi ÷ubhraü ca tuùavarjitam !!5.17! <5.18/1> pañolaü panasaü mànaü kakkolaü ca ÷ukà÷akam ! <5.18/2> dràóhikàü karkañãü rambhàü óumbarãü kaõñakaõñakam !!5.18! <5.19/1> àmarambhàü bàlarambhàü rambhàdaõóaü ca målakam ! <5.19/2> vàrtàkãü målakam çddhiü yogã bhakùaõam àcaret !!5.19! <5.20/1> bàla÷àkaü kàla ÷àkaü tathà pañolapatrakam ! <5.20/2> pa¤ca÷àkaü pra÷aüsãyàd vàståkaü hilamocikàü !!5.20! <5.21/1> ÷uddhaü sumadhuraü snigdham udaràrdhavivarjitam ! <5.21/2> bhujyate surasaüprãtyà [surasaü prityà] mitàhàram imaü viduþ !!5.21! <5.22/1> annena pårayed ardhaü toyena tu tçtãyakam ! <5.22/2> udarasya turãyàü÷aü saürakùed vàyucàraõe !!5.22! <5.23/1> kañv amlaü lavaõaü tiktaü bhçùñaü ca dadhi takrakam ! <5.23/2> ÷àkotkañaü tathà madyaü tàlaü ca panasaü tathà !!5.23! <5.24/1> kulatthaü masåraü pàõóuü kåùmàõóaü ÷àkadaõóakam ! <5.24/2> tumbãkolakapitthaü ca kaõñabilvaü palà÷akam !!5.24! <5.25/1> kadambaü jambãraü bimbaü lakucaü la÷unaü viùam ! <5.25/2> kàmaraïgaü piyàlaü ca hiïgu÷àlmalikemukam !!5.25! <5.26/1> yogàrambhe varjayec ca pathastrãvahnisevanam !!5.26! <5.27/1> navanãtaü ghçtaü kùãraü guóaü ÷arkaràdi cekùavaü ! <5.27/2> pakvarambhàü nàrikelaü dàóimbam a÷ivàsavam ! <5.27/3> dràkùàü tu lavalãü dhàtrãü rasam amlavivarjitam !!5.27! <5.28/1> elàjàtilavaïgaü ca pauruùaü jambujàmbalam ! <5.28/2> harãtakãü kharjåraü ca yogã bhakùaõam àcaret !!5.28! <5.29/1> laghupàkaü priyaü snigdhaü tathà dhàtuprapoùaõam ! <5.29/2> manobhilaùitaü yogyaü yogã bhojanam àcaret !!5.29! <5.30/1> kàñhinyaü duritaü påtim uùõaü paryuùitaü tathà ! <5.30/2> ati÷ãtaü càti coùõaü bhakùyaü yogã vivarjayet !!5.30! <5.31/1> pràtaþsnànopavàsàdi+ !kàyakle÷avidhiü tathà ! <5.31/2> ekàhàraü niràhàraü yàmànte ca na kàrayet !!5.31! <5.32/1> evaüvidhividhànena pràõàyàmaü samàcaret ! <5.32/2> àrambhe prathame kuryàt kùãràdyaü nityabhojanam ! <5.32/3> madhyàhne caiva sàyàhne bhojanadvayam àcaret !!5.32! <5.33/1> ku÷àsane mçgàjine vyàghràjine ca kambale ! <5.33/2> sthålàsane samàsãnaþ pràïmukho vàpyudaïmukhaþ ! <5.33/3> nàóã÷uddhiü samàsàdya pràõàyàmaü samabhyaset !!5.33! <5.34/1> caõóakàpàlir uvàca: <5.34/11> nàóã÷uddhiü kathaü kuryàn nàóã÷uddhis tu kãdç÷ã ! <5.34/2> tat sarvaü ÷rotum icchàmi tad vadasva dayànidhe !!5.34! <5.35/1> gheraõóa uvàca: <5.35/11> malàkulàsu nàóãùu màruto naiva gacchati ! <5.35/2> pràõàyàmaþ kathaü sidhyet tattvaj¤ànaü kathaü bhavet ! <5.35/3> tasmàd àdau naóã÷uddhiü pràõàyàmaü tato 'bhyaset !!5.35! <5.36/1> nàóã÷uddhir dvidhà proktà samanur nirmanus tathà ! <5.36/2> bãjena samanuü kuryàn nirmanuü dhautikarmaõi !!5.36! <5.37/1> dhautikarma purà proktaü ùañkarmasàdhane yathà ! <5.37/2> ÷çõuùva samanuü caõóa nàóã÷uddhir yathà bhavet !!5.37! <5.38/1> upavi÷yàsane yogã padmàsanaü samàcaret ! <5.38/2> gurvàdinyàsanaü kçtvà yathaiva gurubhàùitam ! <5.38/3> nàóã÷uddhiü prakurvãta pràõàyàmavi÷uddhaye !!5.38! <5.39/1> vàyubãjaü tato dhyàtvà dhåmravarõaü satejasam ! <5.39/2> candreõa pårayed vàyuü bãjaü ùoóa÷akaiþ sudhãþ !!5.39! <5.40/1> catuþùaùñyà màtrayà ca kumbhakenaiva dhàrayet ! <5.40/2> dvàtriü÷anmàtrayà vàyuü såryanàóyà ca recayet !!5.40! <5.41/1> nàbhimålàd vahnim utthàpya dhyàyet tejo vanãyutam ! <5.41/2> vahnibãjaü @ ùoóa÷ena såryanàóyà ca pårayet !!5.41! <5.42/1> catuþùaùñyà màtrayà ca kumbhakenaiva dhàrayet ! <5.42/2> dvàtriü÷anmàtrayà vàyuü ÷a÷inàóyà ca recayet !!5.42! <5.43/1> nàsàgre ÷a÷adhçg bimbaü dhyàtvà jyotsnàsamanvitam ! <5.43/2> ñhaü bãjaü ùoóa÷enaiva ióayà pårayen marut !!5.43! <5.44/1> catuþùaùñyà màtrayà ca [kumbhakenaiva] dhàrayet ! <5.44/2> amçtaplàvitaü dhyàtvà pràõàyàmaü samabhyaset !!5.44! <5.45/1> [vaü bãjaü ÷oóa÷enaiva såryanàóyà ca pårayet] ! <5.45/2> dvàtriü÷ena lakàreõa dçóhaü bhàvyaü virecayet !!5.45! <5.46/1> evaüvidhàü nàóã÷uddhiü kçtvà nàóãü vi÷odhayet ! <5.46/2> dçóho bhåtvàsanaü kçtvà pràõàyàmaü samàcaret !!5.46! <5.47/1> sahitaþ såryabheda÷ ca ujjàyã ÷ãtalã tathà ! <5.47/2> bhastrikà bhràmarã mårcchà kevalã càùña kumbhikàþ !!5.47! <5.48/1> sahitau dvividhau proktau pràõàyàmaü samàcaret ! <5.48/2> sagarbho bãjam uccàrya nirgarbho bãjavarjitaþ ! <5.48/3> pràõàyàmaü sagarbhaü ca prathamaü kathayàmi te !!5.48! <5.49/1> sukhàsane copavi÷ya pràïmukho vàpy udaïmukhaþ ! <5.49/2> dhyàyed vidhiü rajoguõaü raktavarõam avarõakam !!5.49! <5.50/1> ióayà pårayed vàyuü màtrayà ùoóa÷aiþ sudhãþ ! <5.50/2> pårakànte kumbhakàdye kartavyas tåóóiyànakaþ !!5.50! <5.51/1> sattvamayaü hariü dhyàtvà ukàraiþ ÷uklavarõakaiþ ! <5.51/2> catuþùaùñyà ca màtrayà anilaü kumbhakaü caret ! <5.51/3> kumbhakànte recakàdye kartavyaü ca jàlaüdharam !!5.51! <5.52/1> rudraü tamoguõaü dhyàtvà makàraiþ kçùõavarõakaiþ ! <5.52/2> dvàtriü÷anmàtrayà caiva recayed vidhinà punaþ !!5.52! <5.53/1> punaþ piïgalayàpårya kumbhakenaiva dhàrayet ! <5.53/2> ióayà recayet pa÷càt tadbãjena krameõa tu !!5.53! <5.54/1> anulomavilomena vàraü vàraü ca sàdhayet ! <5.54/2> pårakànte kumbhakàdye dhçtaü nàsàpuñadvayam ! <5.54/3> kaniùñhànàmikàïguùñhais tarjanãmadhyame vinà !!5.54! <5.55/1> pràõàyàmaü nigarbhaü tu vinà bãjena jàyate ! <5.55/2> vàmajànåpari nyasta+ !vàmapàõitalaü bhramet ! <5.55/3> màtràdi÷ataparyantaü pårakumbhakarecanam !!5.55! <5.56/1> uttamà viü÷atir màtrà madhyamà ùoóa÷ã smçtà ! <5.56/2> adhamà dvàda÷ã màtrà pràõàyàmàs tridhà smçtàþ !!5.56! <5.57/1> adhamàj jàyate gharmo merukampa÷ ca madhyamàt ! <5.57/2> uttamàc ca bhåmityàgas trividhaü siddhilakùaõam !!5.57! <5.58/1> pràõàyàmàt khecaratvaü pràõàyàmàd roganà÷anam ! <5.58/2> pràõàyàmàd bodhayec chaktiü pràõàyàmàn manonmanã ! <5.58/3> ànando jàyate citte pràõàyàmã sukhã bhavet !!5.58! <5.59/1> kathitaü sahitaü kumbhaü såryabhedanakaü ÷çõu ! <5.59/2> pårayet såryanàóyà ca yathà÷akti bahirmarut !!5.59! <5.60/1> dhàrayed bahuyatnena kumbhakena jalaüdharaiþ ! <5.60/2> yàvat svedaü nakhake÷àbhyàü tàvat kurvantu kumbhakam !!5.60! <5.61/1> pràõo 'pànaþ samàna÷ codànavyànau ca vàyavaþ ! <5.61/2> nàgaþ kårma÷ ca kçkaro devadatto dhanaüjayaþ !!5.61! <5.62/1> hçdi pràõo vahen nityam apàno gudamaõóale ! <5.62/2> samàno nàbhide÷e tu udànaþ kaõñhamadhyagaþ ! <5.62/3> vyàno vyàpya ÷arãre tu pradhànàþ pa¤ca vàyavaþ !!5.62! <5.63/1> pràõàdyàþ pa¤ca vikhyàtà nàgàdyàþ pa¤ca vàyavaþ ! <5.63/2> teùàm api ca pa¤cànàü sthànàni ca vadàmy aham !!5.63! <5.64/1> udgàre nàga àkhyàtaþ kårmas tånmãlane smçtaþ ! <5.64/2> kçkaraþ kùuttçùe @ j¤eyo devadatto vijçmbhaõe ! <5.64/3> na jahàti mçte kvàpi sarvavyàpã dhanaüjayaþ !!5.64! <5.65/1> nàgo gçhõàti caitanyaü kårma÷ caiva nimeùaõam ! <5.65/2> kùuttçùaü kçkara÷ caiva jçmbhaõaü caturthena tu ! <5.65/3> bhaved dhanaüjayàc chabdaü kùaõamàtraü na niþsaret !!5.65! <5.66/1> sarvaü ca såryakaü bhitvà nàbhimålàt samuddharet !!5.66! <5.67/1> ióayà recayet pa÷càd dhairyeõàkhaõóavegataþ ! <5.67/2> punaþ såryeõa càkçùya kumbhayitvà yathàvidhi !!5.67! <5.68/1> recayitvà sàdhayet tu krameõa ca punaþ punaþ ! <5.68/2> kumbhakaþ såryabhedas tu jaràmçtyuvinà÷akaþ !!5.68! <5.69/1> bodhayet kuõóalãü ÷aktiü dehànalavivardhanam ! <5.69/2> iti te kathitaü caõóa såryabhedanam uttamam !!5.69! <5.70/1> nàsàbhyàü vàyum àkçùya mukhamadhye ca dhàrayet ! <5.70/2> hçdgalàbhyàü samàkçùya vàyuü vaktreõa dhàrayet !!5.70! <5.71/1> mukhaü praphullaü saürakùya kuryàj jàlaüdharaü tataþ ! <5.71/2> à÷akti kumbhakaü kçtvà dhàrayed avirodhataþ !!5.71! <5.72/1> ujjàyãkumbhakaü kçtvà sarvakàryàõi sàdhayet ! <5.72/2> na bhavet kapharoga÷ ca kråravàyur ajãrõakam !!5.72! <5.73/1> àmavàtaþ kùayaþ kàso jvaraplãhà na jàyate ! <5.73/2> jaràmçtyuvinà÷àya cojjàyãü sàdhayen naraþ !!5.73! <5.74/1> jihvayà vàyum àkçùya udare pårayec chanaiþ ! <5.74/2> kùaõaü ca kumbhakaü kçtvà nàsàbhyàü recayet punaþ !!5.74! <5.75/1> sarvadà sàdhayed yogã ÷ãtalãkumbhakaü ÷ubham ! <5.75/2> ajãrõaü kaphapittaü ca naiva tasya prajàyate !!5.75 bhastreva lohakàràõàü yathàkrameõa saübhramet ! <5.75/3> tato vàyuü ca nàsàbhyàm ubhàbhyàü càlayec chanaiþ !!5.76! <5.77/1> evaü viü÷ativàraü ca kçtvà kuryàc ca kumbhakam ! <5.77/2> tadante càlayed vàyuü pårvoktaü ca yathàvidhi !!5.77! <5.78/1> trivàraü sàdhayed enaü bhastrikàkumbhakaü sudhãþ ! <5.78/2> na ca rogo na ca kle÷a àrogyaü ca dine dine !!5.78! <5.79/1> ardharàtre gate yogã jantånàü ÷abdavarjite ! <5.79/2> karõau nidhàya hastàbhyàü kuryàt pårakam uttamam !!5.79! <5.80/1> ÷çõuyàd dakùiõe karõe nàdam antargataü sudhãþ ! <5.80/2> prathamaü jhiüjhãnàdaü ca vaü÷ãnàdaü tataþ param ! <5.80/3> meghaghargharabhràmarã ca ghaõñàkàüsyaü tataþ param !!5.80! <5.81/1> turãbherãmçdaïgàdi+ !vãõànàdakadundubhiþ ! <5.81/2> evaü nànàvidho nàdo jàyate nityam abhyasàt !!5.81! <5.82/1> anàhatasya ÷abdasya tasya ÷abdasya yo dhvaniþ ! <5.82/2> dhvaner antargataü jyotir jyotir antargataü manaþ !!5.82! <5.83/1> tasmiüs tu vilayaü yàti tad viùõoþ paramaü padam ! <5.83/2> evaü bhràmarãsaüsiddhiþ samàdhisiddhim àpnuyàt !!5.83! <5.84/1> mukhe ca kumbhakaü kçtvà bhruvor antargataü manaþ ! <5.84/2> saütyajya viùayàn sarvàn manomårcchà sukhapradà !!5.84! <5.85/1> àtmani manasaüyogàd ànandaü jàyate dhruvam ! <5.85/2> evaü nànàvidhànando jàyate nityam abhyasàt ! <5.85/3> evam abhyàsayogena samàdhisiddhim àpnuyàt !!5.85! <5.86/1> bhujaüginyàþ ÷vàsava÷àd ajapà jàyate nanu ! <5.86/2> haükàreõa bahir yàti saþkàreõa vi÷et punaþ !!5.86! <5.87/1> ùañ ÷atàni divàràtrau sahasràõy ekaviü÷atiþ ! <5.87/2> ajapàü nàma gàyatrãü jãvo japati sarvadà !!5.87! <5.88/1> målàdhàre yathà haüsas tathà hi hçdi païkaje ! <5.88/2> tathà nàsàpuñadvandve triveõãsaügamàgamam !!5.88! <5.89/1> ùaõõavatyaïgulãmànaü ÷arãraü karmaråpakam ! <5.89/2> dehàd bahirgato vàyuþ svabhàvàd dvàda÷àïguliþ !!5.89! <5.90/1> ÷ayane ùoóa÷àïgulyo bhojane viü÷atis tathà ! <5.90/2> caturviü÷àïguliþ panthe nidràyàü triü÷adaïguliþ ! <5.90/3> maithune ùañtriü÷ad uktaü vyàyàme ca tato 'dhikam !!5.90! <5.91/1> svabhàve ÷ya gater nyåne param àyuþ pravardhate ! <5.91/2> àyuþkùayo 'dhike prokto màrute càntaràd gate !!5.91! <5.92/1> tasmàt pràõe sthite dehe maraõaü naiva jàyate ! <5.92/2> vàyunà ghañasaübandhe bhavet kevalakumbhakaþ !!5.92! <5.93/1> yàvajjãvaü japen mantram ajapàsaükhyakevalam ! <5.93/2> adyàvadhi dhçtaü saükhyà+ !vibhramaü kevalãkçte !!5.93! <5.94/1> ata eva hi kartavyaþ kevalãkumbhako naraiþ ! <5.94/2> kevalã càjapàsaükhyà dviguõà ca manonmanã !!5.94! <5.95/1> nàsàbhyàü vàyum àkçùya kevalaü kumbhakaü caret ! <5.95/2> ekàdikacatuþùaùñiü dhàrayet prathame dine !!5.95! <5.96/1> kevalãm aùñadhà kuryàd yàme yàme dine dine ! <5.96/2> atha và pa¤cadhà kuryàd yathà tat kathayàmi te !!5.96! <5.97/1> pràtar madhyàhnasàyàhne madhyaràtre caturthake ! <5.97/2> trisaüdhyam atha và kuryàt samamàne dine dine !!5.97! <5.98/1> pa¤cavàraü dine vçddhir vàraikaü ca dine tathà ! <5.98/2> ajapàparimàõe @ ca yàvat siddhiþ prajàyate !!5.98! <5.99/1> pràõàyàmaü kevalãü nàma tadà vadati yogavit ! <5.99/2> kumbhake kevale siddhe kiü na sidhyati bhåtale !!5.99! <5.100/0> [[iti ÷rãgheraõóasaühitàyàü gheraõóacaõóasaüvàde ghatasthayogaprakaraõe pràõàyàmaprayogo nàma pa¤camopade÷aþ !!5 ]] <6.1/1> gheraõóa uvàca: <6.1/11> sthålaü jyotis tathà såkùmaü dhyànasya trividhaü viduþ ! <6.1/2> sthålaü mårtimayaü proktaü jyotis tejomayaü tathà ! <6.1/3> såkùmaü bindumayaü brahma kuõóalã paradevatà !!6.1! <6.2/1> svakãyahçdaye dhyàyet sudhàsàgaram uttamam ! <6.2/2> tanmadhye ratnadvãpaü tu suratnavàlukàmayam !!6.2! <6.3/1> caturdikùu nãpataruü bahupuùpasamanvitam ! <6.3/2> nãpopavanasaükulair veùñitaü parità @ iva !!6.3! <6.4/1> màlatãmallikàjàtã+kesarai÷ campakais tathà ! <6.4/2> pàrijàtaiþ sthalapadmair gandhàmoditadiïmukhaiþ !!6.4! <6.5/1> tanmadhye saüsmared yogã kalpavçkùaü manoramam ! <6.5/2> catuþ÷àkhàcaturvedaü nityapuùpaphalànvitam !!6.5! <6.6/1> bhramaràþ kokilàs tatra gu¤janti nigadanti ca ! <6.6/2> dhyàyettatra sthiro bhåtvà mahàmàõikyamaõóapam !!6.6! <6.7/1> tanmadhye tu smared yogã paryaïkaü sumanoharam ! <6.7/2> tatreùñadevatàü dhyàyed yaddhyànaü gurubhàùitam !!6.7! <6.8/1> yasya devasya yad råpaü yathà bhåùaõavàhanam ! <6.8/2> tad råpaü dhyàyate nityaü sthåladhyànam idaü viduþ !!6.8! <6.9/1> sahasràramahàpadme karõikàyàü vicintayet ! <6.9/2> vilagnasahitaü padmaü dvàda÷air dalasaüyutam !!6.9! <6.10/1> ÷ubhravarõaü mahàtejo dvàda÷air bãjabhàùitam ! <6.10/2> sahakùamavalariyuü haüsa÷aktiü yathàkramam !!6.10! <6.11/1> tanmadhye karõikàyàü tu akathàdirekhàtrayam ! <6.11/2> halakùakoõasaüyuktaü praõavaü tatra vartate !!6.11! <6.12/1> nàdabindumayaü pãñhaü dhyàyet tatra manoharam ! <6.12/2> tatropari haüsayugmaü pàdukà tatra vartate !!6.12! <6.13/1> dhyàyettatra guruü devaü vibhujaü ca trilocanam ! <6.13/2> ÷vetàmbaradharaü devaü ÷uklagandhànulepanam !!6.13! <6.14/1> ÷uklapuùpamayaü màlyaü rakta÷aktisamanvitam ! <6.14/2> evaüvidhagurudhyànàt sthåladhyànaü prasidhyati !!6.14! <6.15/1> kathitaü sthåladhyànaü tu tejodhyànaü ÷çõuùva me ! <6.15/2> yaddhyànena yogasiddhir àtmapratyakùam eva ca ! <6.15/3> målàdhàre kuõóalinã bhujagàkàraråpiõã !!6.15! <6.16/1> jãvàtmà tiùñhati tatra pradãpakalikàkçtiþ ! <6.16/2> dhyàyet tejomayaü brahma tejodhyànaü tad eva hi !!6.16! <6.17/1> nàbhimåle sthitaü sårya+ !maõóalaü vahnisaüyutam ! <6.17/2> dhyàyet tejo mahad vyàptaü tejodhyànaü tad eva hi !!6.17! <6.18/1> bhruvor madhye manordhve ca yat tejaþ praõavàtmakam ! <6.18/2> dhyàyej jvàlàvalãyuktaü tejodhyànaü tad eva hi !!6.18! <6.19/1> tejodhyànaü ÷rutaü caõóa såkùmadhyànaü vadàmy aham ! <6.19/2> bahubhàgyava÷àd yasya kuõóalã jàgratã bhavet !!6.19! <6.20/1> àtmanà saha yogena netrarandhràd vinirgatà ! <6.20/2> vihared ràjamàrge ca ca¤calatvàn na dç÷yate !!6.20! <6.21/1> ÷àübhavãmudrayà yogã dhyànayogena sidhyati ! <6.21/2> såkùmadhyànam idaü gopyaü devànàm api durlabham !!6.21! <6.22/1> sthåladhyànàc chataguõaü tejodhyànaü pracakùate ! <6.22/2> tejodhyànàl lakùaguõaü såkùmadhyànaü paràtparam !!6.22! <6.23/1> iti te kathitaü caõóa dhyànayogaü sudurlabham ! <6.23/2> àtmà sàkùàd bhaved yasmàt tasmàd dhyànaü vi÷iùyate !!6.23! <6.24/0> [[iti ÷rãgheraõóasaühitàyàü gheraõóacaõóasaüvàde ghatasthayoge saptasàdhane dhyànayogo nàma ùaùñhopade÷aþ !!6 ]] <7.1/1> gheraõóa uvàca: <7.1/11> samàdhi÷ ca paraü tattvaü bahubhàgyena labhyate ! <7.1/2> guroþ kçpàprasàdena pràpyate gurubhaktitaþ !!7.1! <7.2/1> vidyàpratãtiþ svagurupratãtir ! <7.2/2> àtmapratãtir manasaþ prabodhaþ ! <7.2/3> dine dine yasya bhavet sa yogã ! <7.2/4> su÷obhanàbhyàsam upaiti sadyaþ !!7.2! <7.3/1> ghañàd bhinnaü manaþ kçtvà aikyaü kuryàt paràtmani ! <7.3/2> samàdhiü taü vijànãyàn muktasaüj¤o da÷àdibhiþ !!7.3! <7.4/1> ahaü brahma na cànyo ÷mi brahmaivàhaü na ÷okabhàk ! <7.4/2> saccidànandaråpo 'haü nityamuktaþ svabhàvavàn !!7.4! <7.5/1> ÷àübhavyà caiva khecaryà bhràmaryà yonimudrayà ! <7.5/2> dhyànaü nàdaü rasànandaü layasiddhi÷ caturvidhà !!7.5! <7.6/1> pa¤cadhà bhaktiyogena manomårcchà ca ùaóvidhà ! <7.6/2> ùaóvidho 'yaü ràjayogaþ pratyekam avadhàrayet !!7.6! <7.7/1> ÷àübhavãü mudrikàü kçtvà àtmapratyakùam ànayet ! <7.7/2> bindu brahmamayaü dçùñvà manas tatra niyojayet !!7.7! <7.8/1> khamadhye kuru càtmànam àtmamadhye ca khaü kuru ! <7.8/2> àtmànaü khamayaü dçùñvà na kiücid api bàdhyate ! <7.8/3> sadànandamayo bhåtvà samàdhistho bhaven naraþ !!7.8! <7.9/1> khecarãmudràsàdhanàd rasanà årdhvagatà yadà ! <7.9/2> tadà samàdhisiddhiþ syàd dhitvà sàdhàraõakriyàm !!7.9! <7.10/1> anilaü mandavegena bhràmarãkumbhakaü caret ! <7.10/2> mandaü mandaü recayed vàyuü bhçïganàdaü tato bhavet !!7.10! <7.11/1> antaþsthaü bhramarãnàdaü ÷rutvà tatra mano nayet ! <7.11/2> samàdhir jàyate tatra ànandaþ so 'ham ity ataþ !!7.11! <7.12/1> yonimudràü samàsàdya svayaü ÷aktimayo bhavet ! <7.12/2> su÷çïgàrarasenaiva viharet paramàtmani !!7.12! <7.13/1> ànandamayaþ saübhåtvà aikyaü brahmaõi saübhavet ! <7.13/2> ahaü brahmeti càdvaitaü samàdhis tena jàyate !!7.13! <7.14/1> svakãyahçdaye dhyàyed iùñadevasvaråpakam ! <7.14/2> cintayed bhaktiyogena paramàhlàdapårvakam !!7.14! <7.15/1> ànandà÷rupulakena da÷àbhàvaþ prajàyate ! <7.15/2> samàdhiþ saübhavet tena saübhavec ca manonmanã !!7.15! <7.16/1> manomårcchàü samàsàdya mana àtmani yojayet ! <7.16/2> paràtmanaþ samàyogàt samàdhiü samavàpnuyàt !!7.16! <7.17/1> iti te kathitaü caõóa samàdhir muktilakùaõam ! <7.17/2> ràjayogaþ samàdhiþ syàd ekàtmany eva sàdhanam ! <7.17/3> unmanã sahajàvasthà sarve caikàtmavàcakàþ !!7.17! <7.18/1> jale viùõuþ sthale viùõur viùõuþ parvatamastake ! <7.18/2> jvàlàmàlàkule viùõuþ sarvaü viùõumayaü jagat !!7.18! <7.19/1> bhåcaràþ khecarà÷ càmã yàvanto jãvajantavaþ ! <7.19/2> vçkùagulmalatàvallã+ !tçõàdyà vàri parvatàþ ! <7.19/3> sarvaü brahma vijànãyàt sarvaü pa÷yati càtmani !!7.19! <7.20/1> àtmà ghatasthacaitanyam advaitaü ÷à÷vataü param ! <7.20/2> ghañàd bhinnataraü j¤ànaü vãtaràgaü vivàsanam !!7.20! <7.21/1> evaüvidhiþ samàdhiþ syàt sarvasaükalpavarjitaþ ! <7.21/2> svadehe putradàràdi+ !bàndhaveùu dhanàdiùu ! <7.21/3> sarveùu nirmamo bhåtvà samàdhiü samavàpnuyàt !!7.21! <7.22/1> layàmçtaü paraü tattvaü ÷ivoktaü vividhàni ca ! <7.22/2> teùàü saükùepam àdàya kathitaü muktilakùaõam !!7.22! <7.23/1> iti te kathita÷ caõóa samàdhir durlabhaþ paraþ ! <7.23/2> yaü j¤àtvà na punarjanma jàyate bhåmimaõóale !!7.23! <7.24/0> [[iti ÷rãgheraõóasaühitàyàü gheraõóacaõóasaüvàde ghatasthayogasàdhane yogasya saptasàre samàdhiyogo nàma saptamopade÷aþ samàptaþ !!7 ]]