Yamuna: Siddhitraya, Part 3: Samvitsiddhi Input by members of the Sansknet project (www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. THE TEXT IS NOT PROOF-READ! *{...}* = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ *{ÓrÅ÷ /}* *{ÓrÅharirjayati /}* *{ÓrÅmate rÃmÃnujÃya nama÷ /}* *{paramÃcÃryaÓrÅmadyÃmunamunisamanug­hÅte siddhitraye -}* *{saævitsiddhi÷ /}* *{siddhäjananÃmakavyÃkhyopetà /}* *{ekamevÃdvitÅyaæ tadbrahmetyupani«advaca÷ /}* *{brahmaïo 'nyasya sadbhÃvaæ nanu tatprati«edhati // 1 //}* (vyÃkhyÃ) Å«Âe viÓvasya nityaæ vyapagatatulanÃyogyavastvantaro yo vidye yasyÃdhigatyai vidurupani«ado dve parÃæ cÃparÃæ ca / yo viÓvasvÃntavÃsÅ prathayati ca dhiyaæ tasya tasyÃnurÆpÃæ deva÷ ÓrÅmÃn sa mahyaæ pradiÓatu dayayà dhÅvikÃsaæ samantÃt // 1 // yÃmunÃÓayavij¤aæ taæ dhyÃtvà lak«maïayoginam / yÃmunÃryak­tiæ saævitsiddhiæ vyÃkaravÃïyaham // 2 // pramÃïaphalarÆpÃyÃ÷ saævida÷ prameyatattvavyavasthÃpikÃyÃ÷ svarÆpÃdiviÓodhyate 'tra saævistiddhau / iyamÃdimà siddhitraye ÓlokavÃrtikacchlokamÃlikÃrÆpà / tantravÃrtikavaccÃtmeÓvarasiddhÅ / atra copakramamadhyÃvasÃne«u bhÆyÃn granthabhÃgo lupta÷ / upalabhyamÃnasaævitsiddhibhÃge ca bahulamadvaitimatanirÃso d­Óyate / advaitino hi*{sadeva somyedamagra ÃsÅdekamevÃdvitÅyam}*iti kÃraïÅbhÆtasya sacchabditasya parabrahmaïo 'dvitÅyatvaÓravaïÃt*{satyaæ j¤Ãnamanantaæ brahme}*ti j¤ÃnamÃtratvaÓravaïÃcca sajÃtÅyavijÃtÅyasvagatabhedasÃmÃnyaÓÆnyaæ brahmaiva cinmÃtraæ sat paramÃrtha÷, anyatsarvaæ tatraivÃvidyayà parikalpitaæ mithyÃbhÆtamityÃmananti / tatrÃdvitÅyaÓrutestadabhimatÃrthapratipÃdakatvÃsambhavaæ varïayitumÃdau tanmatamanuvadati*{ekameve}*ti / yattadornityasaæbandhÃtpÆrvÃrdhe yadi tyanu«ajyate / yat upani«advaca÷, tadityanvaya÷ / yadvà uttarÃrdhe tacchadba÷ prasiddhaparÃmarÓÅ na tu yacchabdanirdi«ÂapratinirdeÓarÆpa÷ / tadbrahmetyatrasadbrahmeti pÃÂha÷ saæbhÃvyate / brahmavÃcisatpadaviÓe«aïamadvitÅyapadaæ brahmaïo 'nyasyÃsattvaparamiti pÆrvapak«iïÃmÃÓaya÷ // 1 // *{atre brÆmo 'dvitÅyoktau samÃsa÷ ko vivak«ita÷ /}* *{kiæsvittatpuru«a÷ kiæ và bahuvrÅhirathocyatÃm // 2 //}* tamimaæ dÆ«ayitumadvitÅyapade v­ttiæ vikalpayati siddhÃntÅ*{atre}*ti / advitÅyoktau - advitÅyapade / athavà kiæ bahuvrÅhirityanvaya÷ // 2 // *{pÆrvasminnuttarastÃvatprÃdhÃnyena vivak«yate /}* *{padÃrthastatra tadbrahma tato 'nyatsad­Óaæ tu và // 3 //}* *{tadviruddhamatho và syÃtri«vapyanyanna bÃdhate /}* *{anyatve sad­Óatve và dvitÅyaæ sidhyati dhruvam // 4 //}* advitÅyapadasya tatpuru«av­ttatve na dvitÅyasya bÃdha ityÃha*{pÆrvasmin }*ityÃdinà Ólokacatu«Âayena / tatpuru«a iti prathamakalpe tÃvaduttarapadÃrtha÷ prÃdhÃnyena vivak«yate, uttarapadÃrthapradhÃnatvÃttatpuru«asyetyartha÷ / *{tatre}*ti / na dvitÅyamadvitÅyam / na¤tatpuru«e cÃropitatvasya pÆrvapadÃrthatvaæ tasya cottarapadÃrthaviÓe«aïatvami«yate ÓÃbdikai÷ / ÃropaÓca sad­ÓÃdau / tatphalitakathanaæ tadanyÃdyarthe na¤ iti / *{na¤ivayuktamanyasad­ÓÃdhikaraïe tathà hyarthagati}*riti ca ÓÃbdikÃnÃæ paribhëà / tathà cÃdvitÅyapadenÃropitadvitÅyatvavadbrahmeti bodhe tatra dvitÅyÃnyatvasya dvitÅyasad­Óatvasya dvitÅyaviruddhatvasya và pratÅti÷ phalati / arthatraye 'pi brahmabhinnasya dvitÅyapadÃrthasya na bÃdha÷ / dvitÅyapratiyogikasya bhedasya sÃd­Óyasya và pratibodhane pratiyogitayà dvitÅyasiddherni«pratyÆhatvÃditi bhÃva÷ // 3 //4 // *{viruddhatve dvitÅyena t­tÅyaæ prathamaæ tu và /}* *{brahma prÃpnoti yasmÃttat dvitÅyena virudhyate // 5 //}* nanvevamapi dvitÅyaviruddhatve brahmaïo bodhite kathaæ na dvitÅyasya bÃdha ityatrÃha*{viruddhatva}*iti / ayamÃÓaya÷ - dvitÅyatvaæ atra dvitvasaÇkhyÃpÆrakatvarÆpam / dvitÅyaviruddhatvaæ ca dvitÅyatvaviruddhadharmavattvÃt / sa ca dharma÷ prathamatvaæ niyamata÷ t­tÅyatvÃdi và / naitÃvatà dvitÅyasya kasyacidbÃdha iti // 5 // *{ata÷ saprathamÃ÷ sarve t­tÅyÃdyartharÃÓaya÷ /}* *{dvitÅyena tathà sp­«Âvà svasthÃsti«ÂhantyabÃdhitÃ÷ // 6 //}* tadÃha*{ata}*iti / dvitÅyena - dvitvasaÇkhyÃpÆrakeïa, tathà sp­«Âvà - virodhasaæbandhena sambadhya, svasthÃ÷ - svasvapramÃïÃdhÅnasiddhikÃ÷ santa÷, advitÅyoktyÃbÃdhitÃ÷ prathamat­tÅyÃdyartharÃÓayo vartanta evetyartha÷ / *{sp­«Âà }*iti pÃÂha÷ saæbhÃvyate // 6 // *{nanu na¤ brahmaïo 'nyasya sarvasyaiva ni«edhakam /}* *{dvitÅyagrahaïaæ yasmÃtsarvasyavopalak«aïam // 7 //}* atra ÓaÇkate pÆrvapak«Å*{nanu na}*¤iti / ayamÃÓaya÷-dvitÅyapadaæ na mukhyÃrthakam / kintu bhedaprapa¤camÃtralak«akam / na¤padaæ cÃtyantÃbhÃvÃrthakam / dvitÅyasyÃbhÃvo 'dvitÅyam / arthÃbhÃve 'vyayÅbhÃva÷ / tathà ca bhedaprapa¤cabÃdha÷ sidhyatyadvitÅyaÓrutyeti // 7 // *{naivaæ vi«edho na hyasmÃdvidÅyasyÃvagamyate /}* *{tato 'nyattadviruddhaæ và sad­Óaæ vÃtra vakti sa÷ // 8 //}* pariharati*{naivam}*iti / hirhetau / yato 'smÃdadvitÅyapadÃdbrahmapadasamÃnÃdhikaraïÃt dvitÅyato bhinnatvÃdireva bodhyate brahmaïa÷ / na tu prapa¤cani«edhamÃtram / ato nÃtrÃvyayÅbhÃvo yukta iti bhÃva÷ / avikalpito 'pyayaæ prasaÇgÃtpratik«ipyate 'tra / sa÷-advitÅyaÓabda÷ // 8 // *{dvitÅyaæ yasya naivÃsti tadbrahmeti vivak«ite /}* *{satyÃdilak«aïoktÅnÃmapalak«aïatà bhavet // 9 //}* anupapannaÓca brahmabhinnasya sarvasya ni«edha÷ / tathà sati brahmalak«aïavÃkyÃnÃmasaÇgatiprasaÇgÃdityÃha*{dvitÅyam}*iti / yatsaæbandhino 'nyasya-yato bhinnasya sarvasyÃbhÃva÷, tadbrahmetyarthakathane lak«yav­ttyasÃdhÃraïadharmarÆpasya lak«aïasyÃpyasattvÃtsatyaj¤ÃnÃdilak«aïavÃkyamapalak«aïaæbhavediti bhÃva÷ // 9 // *{advitÅye dvitÅyÃrthanÃstitÃmÃtragocare /}* *{svani«ÂhatvÃnna¤arthasya na syÃdbrahmapadÃnvaya÷ // 10 //}* avyayÅbhÃvasya satpadenÃnanvayamapyÃha*{advitÅya}*iti / advitÅye-advitÅyapade / svani«ÂhatvÃtsvapradhÃnatvÃt / itarapadÃrthÃviÓe«aïatvÃditi yÃvat / brahmavÃcisatpade viÓe«aïatayÃnvayo na syÃt / tatsamÃnÃdhikaraïaæ tadviÓe«aïaæ hÅdam / tanne«ÂÃpatti÷ kartuæ Óakyà / vÃkyabhedaprasaÇgaÓca tathÃsatÅti bhÃva÷ // 10 // *{dvitÅyaÓÆnyatà tatra brahmaïo na viÓe«aïam /}* *{viÓe«aïe và tadbrahma t­tÅyaæ prathamaæ tu và // 11 //}* nanu dvitÅyÃbhÃvo brahmasvarÆpameva / tadbrahmapadasÃmÃnÃdhikaraïyaæ ghaÂata iti cettatrÃha*{dvitÅye}*ti / dvitÅyÃbhÃvo 'bhedena brahmaïo na viÓe«aïaæ bhavitumarhati / abhÃvasya tucchatvÃdbrahmaïa÷ satyatvÃt satyatucchayoraikyÃyogÃditi pÆrvÃrdhasyÃrtha÷ / brahmaviÓe«aïatve 'pi vadÃma÷ dvitÅyaæ pratÅyogi prathamam / tadabhÃvatvaæ dvitÅyam / t­tÅyaæ ca viÓe«yaæ brahma / yadvà brahma prathamam / dvitÅyaæ pratiyogi dvitÅyam / t­tÅyaæ tadabhÃvatvaviÓe«aïamiti prathamatvaæ t­tÅyatvaæ và brahmaïo 'varjanÅyamityuttarÃrdhÃrtha÷ / evamavyayÅbhÃvapak«e 'pyanupapattiruktà // 11 // *{prasaktaæ pÆrvavatsarvaæ bahurvÅhau samasyati /}* *{brahmaïa÷ prathamà ye ca t­tÅyÃdyà jagatrtraye // 12 //}* *{brahma pratyadvitÅyatvÃtsvasthÃsti«ÂhantyabÃdhitÃ÷ /}* *{ki¤ca tatra bahuvrÅhau samÃse saæÓrite sati // 13 //}* *{v­ttyarthasya na¤arthasya na padÃrthÃntarÃnvaya÷ /}* *{satyÃ(tyar)thÃntarasambandhe «a«ÂhÅ yasyeti yujyate // 14 //}* atha bahuvrÅhipak«e dÆ«aïamÃha*{prasaktam}*iti / bahuvrÅhiv­tte 'pyadvitÅyapadetatpuru«a iva prathamat­tÅyÃdisarvasadbhÃvo 'nivÃrya÷ prasakta evetyartha÷ / tadevopapÃdayatyardhÃbhyÃæ*{brahmaïa }*iti,*{brahme}*ti ca / nÃsti dvitÅyaæ yasya tadbrahmetyatra pak«e vigraha÷ / brahmani«ÂhadvitvasaÇkhyÃpÆrakaæ nÃstÅtyartha÷ / tathà ca brahmaïa eva dvitÅyatvaæ labhyeta / tataÓca brahmÃpek«ayà prathamasya t­tÅyÃdeÓca na bÃdho 'dvitÅyaÓrutyetyartha÷ / ÃdyasaÇkhyÃpÆrakatvaæ prathamatvam , tritvÃdisaÇkhyÃpÆrakatvaæ ca t­tÅyatvÃdÅti bodhyam / brahma pratyadvitÅyatvÃt-brahmÃpek«ayà dvitÅyatvÃbhÃvÃt / tacca brahmÃpek«ayà prathamatvÃtt­tÅyÃditvÃdvà / svasthà ityÃdi pÆrvapadvyÃkhyeyam / nanu bahuvrÅhighaÂakasya dvitÅyapadasya dvitvasaÇkhyÃpÆrakÃrthatvaæ, dvitve ca yacchabdÃrthasya brahmaïo ni«ÂhatvasaæbandhonÃnvayo nopeyate; yena prathamat­tÅyÃdiprasakti÷ / kintu dvitÅyapadaæ bhinnaparam / bhede ca brahmapratiyogikatvasyÃnvaya÷ / yato brahmaïo bhinnaæ nÃsti tadbrahmÃdvitÅyamiti dvitÅyabÃdho 'dvitÅyaÓrutyà labhyata evetyatrÃha*{ki¤ce}*ti / anyapadÃrthapradhÃno hi bahuvrÅhi÷ / tathà ca bahuvrÅhiv­ttapadopasthÃpyadvitÅyÃbhÃvasyÃnyapadÃrthabrahmaviÓe«aïatvaæ vaktavyam / tanna ghaÂate / brahmabhinnasarvaÓÆnyavÃde dvitÅyÃbhÃvasyÃpi ÓÆnyatayà brahmapadÃrthaviÓe«aïatvÃyogÃdityartha÷ / v­ttyarthasya bahuvrÅhyarthasya, na¤arthasya dvitÅyÃbhÃvasya / kuto na padÃrthÃntarÃnvayÃsambhava÷ ? tatrÃha*{satye}*ti / yasyeti «a«ÂhÅ prak­tyarthÃnviter'thÃntarasaæbandhe prÃmÃïike sati saÇgacchate / nirviÓe«e ca brahmaïi prak­tyarthe padÃrthÃntarasaæbandhasyÃsatyatvÃt «a«ÂhÅbahuvrÅhiÓca prak­te na ghaÂata ityartha÷ // 12 //13 //14 // *{dvitÅyavastunÃstitvaæ na brahma na viÓe«aïam /}* *{asattvÃnna hyasadbrahma bhavennÃpi viÓe«aïam // 15 //}* rÃho÷ Óira ityÃdÃvabhede 'pi «a«Âhyà d­«Âeryadabhinno dvitÅyÃbhÃvastadadvitÅyaæ brahmeti vivak«Ãæ pratik«epati,*{dvitÅye}*ti / asata÷ satpadÃrthÃbhedastadviÓe«aïatvamapi na yujyate iti bhÃva÷ // 15 // *{tasmÃtprapa¤casadbhÃvo nÃdvaitaÓrutibÃdhita÷ /}* *{svapramÃïabalÃtsiddha÷ Órutyà cÃpyanumodita÷ // 16 //}* parÃbhimatÃdvitÅyaÓrutyarthÃnupapattinirÆpaïaæ nigamayati*{tasmÃ}*diti / nirde«apratyak«ÃdipramÃïasiddha÷ ÓrutyÃpi paramÃrthatvenÃnuvarïito bhedaprapa¤casadbhÃvo nÃdvitÅyaÓrutibÃdhya÷, upapÃditaprakÃreïÃdvitÅyaÓrute÷ brahmabhinnanÃstitÃpratipÃdanÃsÃmarthyÃdityartha÷ // 16 // *{( ityadvitÅyaÓrute÷ parÃbhimatÃrthe dÆ«aïanirÆpaïam )}* *{tenÃdvitÅyaæ brahmeti Óruterartho 'yamucyate /}* *{dvitÅyagaïanÃyogyo nÃsÅdasti bhavi«yati // 17 //}* *{samo vÃbhyadhiko vÃsya yo dvitÅyastugaïyate /}* *{yato 'sya vibhavavyÆhakalÃmÃtramidaæ jagat // 18 //}* *{dvitÅyavÃgÃspadatÃæ pratipadyeta tatkatham /}* *{yathà colan­pa÷ samrìadvitÅyo 'dya bhÆtale // 19 //}* *{iti tattulyan­patinivÃraïaparaæ vaca÷ /}* *{na tu tadbh­tyatatputrakalatrÃdini«edhakam // 20 ////}* *{tathà surÃsuranarabrahmabrahmÃï¬akoÂaya÷ /}* *{kleÓakarmavipÃkÃdyairasp­«ÂasyÃkhileÓitu÷ // 21 //}* *{j¤ÃnÃdi«ÃÇguïyanidheracintyavibhavasya tÃ÷ /}* *{vi«ïorvibhÆtimahimasamudradrapsavipru«a÷ // 22 //}* kastarhyadvitÅyaÓrutyartha÷ ? tatrÃha*{tene}*ti / parÃbhimatÃrthasyÃnupapattyÃnyÃd­Óor'tha÷ susaÇgata upanyasyate 'smÃbhirityartha÷ / *{ucyata }*iti pratij¤ÃnamucyamÃnÃrthasyÃpÆrvavadÃÓcaryÃvahatvadyotanÃrthamavadheyatvÃrthaæ ca / tamevÃrthamÃha*{dvitÅye}*ti / prathamato brahmaïo gaïane k­te tena saha gaïanÃrhe dvitÅya÷ samo vÃdhiko và padÃrtha÷ kÃlatraye 'pi nÃstÅtyartha÷ / nanu vividhavicitrÃnantacidacitprapa¤ce kathaæ kasyacidapi brahmasamasyÃbhÃva÷ ? tatrÃha*{yata}*iti / asya paramÃtmano 'nantamahÃvibhÆtervibhÆtyekadeÓÃæÓamÃtratvÃccaturdaÓabhuvanÃtmakabrahmÃï¬akoÂerapi tadantargatasyodumbaramaÓakavatparicchinnasvarÆpasvabhÃvÃderbhavabrahmÃderapi na tena sÃmyagandhaprasaÇga iti dvitÅyavÃgÃspa datÃæ-dvitÅyapadavÃcyatÃæ, brahmaïà saha gaïanÃyogyatvam , kathaæ tat-jagat pratipadyeta-prÃpnuyÃdityartha÷ / siddhÃnte 'dvitÅyapadasya v­ttidvayamapi saæbhavatÅtyabhipretam / tathà cÃnug­hÅtaæ ÓatadÆ«aïyÃæ ÓrÅmadvedÃntadeÓikacaraïai÷asmatpak«e tu v­ttidvayamapi samyak / dvitÅyavyatirekoktyà sata÷ syÃdagragaïyatà / dvitÅyaÓÆnyatoktyà ca tatsamÃnani«edhakam // iti / etadvyÃkurmahe-atiÓayitavastugaïanÃprastÃve brahmaïa eva prathamaparigaïanaæ nyÃyyam / tasyaiva mukhyÃtiÓayavattvÃt / mukhyasyaiva prathamaparigaïanasya loke ÓÃstre ca d­«Âe÷ / kavikulagaïanÃprasaÇge kÃlidÃsasyaiva hi prÃthamyena gaïanaæ kavilokaprasiddham / yathocyatepurÃkavÅnÃæ gaïanÃprasaÇge kani«ÂhikÃdhi«ÂhitakÃlidÃsà iti / ÓÃstrak­to jaiminerÃcÃryasyÃpi saæmataæ mukhyasya prathamaparigaïanam / tathà hi sÆtrayÃmÃsa*{mukhyaæ và pÆrvacodanÃllokava}*diti / evaæ na¤tatpuru«e brahmaïa evÃgragaïyatà sthità / tata÷ sarvÃdhitakatvasiddhi÷ / tataÓcÃdhikani«edha÷ phalati / samasyaiva dvitÅyagaïanÃyogyatvamityÃÓayamÆlakaæ capurà kavÅnÃmitiÓlokasyottarÃrdhaæ paripaÂhyate adyÃpi tattulyakaverabhÃvÃdanÃmikà sÃr'thavatÅ babhÆvaiti / tathà ca bahuvrÅhiv­ttyà samani«edha÷ phalati brahmaïa iti / muktÃnÃmapi bhogamÃtrasÃmyamiti na brahmaïà saha gaïanaæ mukhyaparigaïanaprastÃve yuktam / tanmukhyaæ vastu vastuto brahmaikameveti advitÅyatvaæ tasya pratiti«ÂhatÅti ca bodhyam / evamadvitÅyaÓrute÷ brahmaïa÷ samÃbhyadhikarÃhityapratipÃdanaparatvaæ vyavasthÃpitam / *{na tatsamaÓcÃbhyadhikaÓca d­Óyate }*iti ÓrutyantarÃnusÃrÃt*{na tvatsamo 'styabhyadhika÷ kuto 'nyo lokatraye 'pyapratimaprabhÃva }*ityupab­æhaïÃnusÃrÃccaidamarthyameva tasya nyÃyyamiti hÃrdam / athÃdvitÅyapadasya samÃntarani«edhaparatve laukikaprayogaæ ca nidarÓayati*{yathe}*ti / colan­pasyÃsthÃnapaï¬itaæ vijityavÃdÃhaverÃjÃsanaæ rÃjyÃrdhaæ ca tatsamarpitamadhigatavanta ime paramÃcÃryÃ÷ pÆrvÃÓrame / tatprasaÇgasmÃrakaÓcÃyaæ colan­paprastÃvo 'tra / yathà rÃj¤o 'dvitÅyatvavarïanaæ rÃjavibhÆtyÃderni«edhakaæ na, kintu tatsaman­pÃntarani«edhakameva, evaæ brahmaïo 'dvitÅyatvaÓrutirna tadvibhÆterni«edhiketyÃha*{tathe}*ti / atra yà ityapatitam / yÃ÷ surÃsuranarabrahmagarbhabrahmÃï¬akoÂaya÷, tà ve«ïavamahÃvibhÆtyarïavaviÓÅryamÃïa jalakaïikÃyamÃnÃ÷ tadadvitÅyatvaÓrutyà na bÃdhyanta iti yÃvat / aupani«adaæ paraæ tattvaæ paraæ brahma ÓrÅmannÃrÃyaïa eveti ca vi«ïoriti nirdeÓena j¤Ãpitam // 17 //18 //19 //20 //21 //22 // *{ka÷ khalvaÇgulibhaÇgena samudrÃn saptasaÇkhyà /}* *{gaïayan gaïayedÆrmiphenabudbudavipru«a÷ // 23 //}* *{yathaika eva savità na dvitÅyo nabha÷sthale /}* *{ityuktà na hi sÃvitrà ni«idhyante 'tra raÓmaya÷ // 24 //}* *{yathà pradhÃnasaÇkhyeyasaÇkhyÃyÃæ naiva gaïyate /}* *{saÇkhyà p­thaksatÅ tatra saÇkhyeyÃnyapadÃrthavat // 25 //}* nanvatulyatve 'pi sahagaïane«yatÃmityatrÃha*{ka }*iti / tatsvarÆpÃntargatasya tena saha gaïanÃyoga ityatredaæ nidarÓanam , savit­nidarÓanaæ ca / guïasya guïinà saha gaïanÃyoga ityatra*{yathà pradhÃne}*ti / p­thaksatÅ-saÇkhyeyÃdbhinnatvena sthità / yadvà ap­thaksatÅticcheda÷ / ap­thaksiddhaviÓe«aïabhÆtetyartha÷ / saÇkhyeyÃnyapadÃrthavaditi tu vaidharmyad­«ÂÃnta÷ / saÇkhyeyadravyagaïanÃyÃæ saÇkhyeyo 'nya÷ padÃrtho yathà gaïyate na tathà tadguïabhÆtà saÇkhyà tena saha gaïyata ityartha÷ / yadvà saÇkhyeyatvenÃprastutavastvantaravadityartha÷ / sÃdharmyad­«ÂÃntatvamidÃnÅæ ghaÂate // 23 //24 //25 // *{tathÃ, pÃdo 'sya viÓvà bhÆtÃni tripÃdasyÃm­taæ divi /}* *{iti bruvan jagatsarvamitthambhÃve nyaveÓayat // 26 //}* nanu sarvaæ tadà Óobhanam ; yadi brahmavibhÆtitvÃdau pramÃïaæ syÃdityatrÃha*{tathe}*ti / *{pÃdo 'sye}*ti / yathà brahmaguïatvaæ sidhyejjagata÷ tathaiva brahmÃæÓatvaæ pratipÃdayacchrutijÃtaæ sarvaæ jagata brahmÃp­thaksiddhaprakÃratve vyavÃrthÃpayadityartha÷ / guïatvaæ cÃtyantapÃratantryarÆpamitthambhÃvaÓabditamap­thaksiddhaprakÃratvalak«aïameva / itthambhÃva ityanena na svarÆpaikadeÓatvalak«aïamaæÓatvam / kintu viÓi«ÂabrahmasvarÆpÃntargataprakÃrataikarÆpatvalak«aïameva jagato brahmÃæÓatvamiti vyajyate // 26 // *{tathÃ, etÃvÃnasya mahimà tato jyÃyastaro hi sa÷ /}* *{yatrÃnyanna vijÃnÃti sa bhÆmodaramantaram /}* *{kurute 'sya bhayaæ vyaktamityÃdiÓrutaya÷ parÃ÷ // 27 //}* *{merorivÃïuryasyedaæ brahmÃï¬amakhilaæ jagat /}* *{ityÃdikÃ÷ samastasya taditthambhÃvatÃparÃ÷ // 28 //}* brahmasvarÆpaikadeÓatvameva jagata÷ kuto netyatrÃha*{tathe}*ti / *{etÃvÃ}*niti / mahimà ityanena jagato vibhÆtitvaæ brahmaïo 'tiÓayÃvahatvÃdguïatvaæ ca j¤Ãyate / *{tato jyÃyÃæÓca pÆru«a }*iti brahmaïo jagadapek«ayÃtivailak«aïyaæ ca / ato na brahmasvarÆpaikadeÓatà m­daæÓateva tatpariïÃmaghaÂÃderjagato yuktà / ato 'p­thaksiddhaviÓe«aïatayà viÓi«ÂaikavastvekadeÓatvarÆpameva brahmÃæÓatvaæ jagato 'bhimatamiti bhÃva÷ / sarvasya brahmasvarÆpÃntargatatve ÓrutimudÃharati*{yatre}*ti / yatra viÓi«Âe brahmaïi samanubhÆyamÃne 'nyatsvatantraæ vastu na paÓyati, sarvasya tadantarbhÃvÃt , sa bhÆmetyartha÷ / sarvaprakÃraka÷ sarvÃtmà paraæ brahma paramapuru«o nÃrÃyaïa eva bhÆmÃ, anya÷ sarvo 'pyalpaka iti proktaæ bhavati / svani«Âhapra¤cadarÓananindayà ca brahmani«Âhatvameva tasya gamyata ityÃÓayena ÓrutyantaramupÃdatte *{udaram}*iti / *{yadà hyevai«a etasminnu daramantaraæ kurute, atha tasya bhayaæ bhavatÅ}*ti taittirÅyopani«adi / etasmin prapa¤ce daramalpamapi antaramantarÃlaæ brahmasaæbandhavicchedaæ yadà paÓyati tadaivÃsyaivaæ jÃnata÷ saæsÃrabhayamupasthitamagre bhavatÅtyartha÷ / paraprakriyÃcchÃyayaivamatrÃrtho vivak«ito bhedamithyÃtvaæ na sidhyatyetadvÃkyata iti bodhanÃya / paramÃtmani ni«ÂhÃÓabditasya dhruvÃnusmaraïasya pÆrvavÃkyaprastutasyÃlpakÃlavicchede 'pi saæsÃrabhayaprasaÇga eveti tu siddhÃntisammator'tha÷ / vi«ïumahÃvibhÆtyekadeÓatve jagata÷ sm­tivÃkyaæ*{mero}*rityÃdi / ityÃdaya ityasyÃgre sm­tayaÓceti yojyam / taditthambhÃvatÃparÃ÷- brahmÃp­thaksiddhaprakÃratvapratipÃdanatatparÃ÷ // 27 //28 // *{vÃcÃrambhaïamÃtraæ tu jagat sthÃvarajaÇgamam /}* *{vikÃrajÃtaæ, kÆÂasthaæ mÆlakÃraïameva sat // 29 //}* nanu virukte«u vacane«u brahmavibhÆtitvÃdau jagata÷ pratipÃdite 'pi vacanÃntare«u kÃraïamÃtrasya satyatvam anyasya sarvasyÃsatyatvaæ ca pratÅyate iti tadanurodhene«Ãæ vyÃvahÃrikavi«ayatvameva mantavyamiti cettatrÃha*{vÃce}*ti / vacanÃntare«vapi mithyÃtvaæ nocyate bhedaprapa¤casya, kintu brahmÃtmakatvena sattaiveti bhÃva÷ / ÓrautakatipayapadaghaÂitaæ ÓrautÃrthÃnuvÃdarÆpaæ *{vÃcÃrambhaïamÃtra}*mityÃdi / tattatpadasmÃritÃni ÓrutivÃkyÃni vivak«itÃni / *{vÃcÃ'sambhaïaæ vikÃro nÃmadheyaæ m­ttiketyeva satyam}*iti cchÃndogye «a«ÂhaprapÃÂhake / vÃcÃ*{ }*iti t­tÅyà prayojanasya hetutvavivak«ayà / Ãrambhaïam-Ãlambhavam-sp­«Âam / Ãlambha÷ sparÓahiæsayo÷ / g­hÅtamiti yÃvat / Ãrambhate ityÃrambhaïaæ-s­«Âamiti và / napuæsakaikaÓe«aikavadbhÃvau / kintat ? vikÃro nÃmadheyaæ ca / kena sp­«ÂamityÃkÃÇk«ÃyÃæntvetha yathà somyaikena m­tpiï¬eneti pÆrvaprak­to m­tpiï¬o yogyatvÃtkart­tayÃnveti / ghaÂatvÃdyavasthÃrÆpo vikÃra÷ tattadavasthÃyogaprayuktaæ ghaÂÃdinÃma ca m­tpiï¬enaiva g­hÅtaæ vÃkpÆrvakavyavahÃrÃyeti phalitam / evaæ kÃraïadravyasyaiva nÃnÃvasthÃbhÃktvena nÃnÃkÃryÃtmakatvÃtkÃryÃïÃæ kÃraïÃnanyatvamityÃha*{m­ttiketyeva satyam}*iti / atra sarvaæ m­ïmayaæ viÓe«yam / itiÓabda÷ prakÃravÃcÅ / sarvaæ m­ïmayaæ m­ttikÃtvaprakÃreïaiva prÃmÃïikam / na tu m­danÃtmakatvenetyartha÷ / anena kÃïÃdÃbhimata upÃdÃnopÃdeyayoratyantabhedo nirasta÷ / ekavij¤Ãnena sarvavij¤Ãnapratij¤opapÃdanÃrthaæ prav­ttatvÃdasya vÃkyasyopÃdÃnopÃdeyayorananyatva eva tÃtparyamuktadiÓà / na tu kÃryamÃtrasya mithyÃtve / tathà sati sarvasya j¤ÃtavyasyÃbhÃvÃdeva sarvaæ j¤Ãtaæ syÃdityasaÇgatamÃpadyeta / samastapadatve parÃbhimate vÃgÃrambhaïamiti bhavet / vÃcÃrambhaïaÓabdasya mithyÃrthakatvaæ cÃprasiddhameva parÃbhimatamiti bodhyam / *{tatsatya}*mityasyÃrthato 'nuvÃda÷*{kÆÂastha}*mityÃdi÷ / upÃdÃnatve 'pi brahmaïo nirvikÃratvaæ kÆÂasthaÓabdena vivak«itam / satsatyam-satataikarÆpam / nanu nirvikÃratve kathamupÃdÃnatvam ? sarvacidaciccharÅrakatvÃt sÆk«macidacidviÓi«ÂatvenopÃdÃnatvaæ brahmaïa upapannameva / so 'yaæ ÓarÅrÃtmabhÃvo jagadbrahmaïo÷*{sadÃyatanÃ÷ aitadÃtmyamidaæ sarvam}*iti nirdi«Âa÷ / nacaivaæ svarÆpapariïÃmÃbhÃve m­ïmayad­«ÂÃntÃsaÇgati÷, kÃryakÃraïayorananyatvamÃtre d­«ÂÃntasaÇgate÷ / nanu cetanÃcetanaprapa¤casya brahmÃnanyatvaæ và katham ? brahmÃtmakatvena brahmarÆpatvenÃnanyatvopapatte÷ / tadidameva prÃmÃïikamiti cocyate *{etadÃtmyamidaæ sarvaæ tatsatya}*mityekavÃkyatayÃnvayÃt / d­«ÂÃntavÃkyÃnuguïaÓcÃyamevÃrthaæ iti dhyeyam / paravyÃkhyÃcchÃyayà tu tadbrahma satyaæ sadaikarÆpamityartho varïita÷ / ÓlokevÃcÃrambhaïamÃtramityasya vÃkpÆrvavyavahÃrÃyaiva ni«pannaæ kÃrtsnyenetyartha÷ // 29 // *{ananyatkÃraïÃtkÃryaæ pÃvakÃdvisphuliÇgavat /}* *{m­ttikÃlohabÅjÃdinÃnÃd­«ÂÃntavistarai÷ // 30 //}* samÃnaprakaraïe«ÆpÃdÃnopÃdeyayoraikyasyaiva pratipÃdanÃcca na kÃryasya mithyÃtvaæ vÃcÃrambhaïaÓruterartha÷ / kintu kÃraïÃtmakataiveti pratibodhayannÃha*{ananya}*diti / pÃpakÃdvyucca ritÃnÃæ visphuliÇgÃnÃmagnyaæÓatvenÃgnyananyatvavadbrahmaïa udbhÆtasya prapa¤casyÃpi brahmÃæÓabhÆtasya brahmÃnanyatvameva vivak«itam / idaæ cÃnanyatvaæ m­dÃdid­«ÂÃntaiÓca Óruti«u nirÆpitamiti yÃvat // 30 // *{nÃÓakaddagdhumanalast­ïaæ majjayituæ jalam /}* *{na vÃyuÓcalituæ Óakta÷ tacchaktyÃpyÃyanÃd­te // 31 //}* kÃryÃïÃæ kÃraïÃtmakatve upattiruktà / arthavÃdarÆpamapi tÃtparyaliÇgamastÅtyÃha*{nÃÓaka}*diti / kenopani«adi prasiddho 'yamartha÷ // 31 // *{ekapradhÃnavij¤ÃnÃdvij¤Ãtamakhilaæ bhavet /}* *{ityÃdivedavacanatanmÆlÃptÃgamairapi // 32 //}* *{brahmÃtmanÃ'tmalÃbho 'yaæ prapa¤caÓcidacinmaya÷ /}* *{iti pramÅyate brÃhmÅ vibhÆtirna ni«idhyate // 33 //}* nanu*{uta tamÃdeÓamaprÃk«yoyenÃÓrataæ Órutaæ bhavatÅ}*ti pratij¤Ãtamekavij¤Ãnena sarvavij¤Ãnaæ brahmaïa ekasyaiva pÃramÃrthye ghaÂate / natu tadbhinnÃnÃæ bahÆnÃæ pÃramÃrthye / tatprapa¤casyÃpÃramÃrthyamakÃmenÃpi svÅkartavyamiti cettatrÃha*{eke}*ti / brahmaïo nikhilajagadantarÃtmatvena nikhilajagatpradhÃnatayà nikhilasya ca taccharÅratvena tatprakÃrataikasvarÆpatayà tasmin j¤Ãte tadanantargataæ kimapi j¤Ãtavyaæ mukhyaæ nÃvaÓi«yata iti ekavij¤Ãnena sarvavij¤ÃvÃkyasyÃrtha iti bhÃva÷ / *{ityÃdÅ}*ti / niruktÃrthaparai÷ ÓrutivacanaistanmÆlopab­æhaïasm­tivacanaiÓca brahmÃtmakatvena labdhasvarÆpa÷ prapa¤ca ityeva bodhyate / na tu brahmaïo vibhÆtibhÆta÷ sa ni«idhyata ityartha÷ / *{brahmÃtmanÃ'tmalÃbha }*iti / Ãtmano lÃbho yasyeti bahuvrÅhi÷ / brahmÃbhinnÃntarÃtmanà prayojyasvarÆpalÃbhavÃnityartha÷ / brahmatÃtmalÃbho 'yamiti samastapÃÂha÷ saæbhÃvya / tatra ca Ãtmano lÃbha÷ ÃtmalÃbha÷-svarÆpasattà brahmatmatayÃ-brahmatmakatvena ÃtmalÃbho yasyeti bahuvrÅhi÷ / brahmÃvibhÆtibhÆtasya prapa¤casya na ni«edha÷ k­ta÷ ÓÃstre«viti nirÆpitametÃvatà // 32 //33 // *{tanni«edhe samastasya mithyÃtvÃllokavedayo÷ /}* *{vyavahÃrÃstu lupyeran tathà syÃdbrahmadhÅrapi // 34 //}* atha prapa¤cani«edhasyÃnupapannatvÃdapi ni«edhaparatayevÃpÃtata÷ pratipannÃtÃæ ÓrutivÃkyÃnÃmapyÃnyaparyamevai«ÂavyamityÃÓayavÃnÃha*{tanni«edha }*iti / prapa¤cani«edhe vivak«ite ÓÃstravacanata÷ tattadarthaviÓe«apratipÃdanopÃdÃnÃdyarthÃ÷ sarve vyavahÃrà laukikà vaidikÃÓca lupyeran-aprÃmÃïikà visaævÃdinaÓca bhaveyu÷, sarvasya mithyÃtvÃdityartha÷ / nanu bhedavyavahÃrÃïÃmaprÃmÃïikatvami«Âameveti cettatrÃha*{tathe}*ti / brahmabhinnasarvamithyÃtve brahmavi«ayakadhiya aupani«adyà apivilopo 'satyatà prasajyata ityartha÷ / asatyakÃraïajanyatvÃdasatyatvamasatyavi«ayatvaæ ca bhavettasyà iti bhÃva÷ // 34 // *{vyÃvahÃrikasatyatvÃnm­«Ãtve 'pyaviruddhatà /}* *{pratyak«Ãderiti mataæ prÃgeva samadÆdu«am // 35 //}* nanu paramÃrthad­«Âyà brahmabhinnasya sarvasya mithyÃtve 'pi tata÷ prÃk avidyÃta÷ pramÃïaprameyavyavahÃrÃdi nirÆhyata iti cettatrÃha*{vyÃvahÃrike}*ti / etaddÆ«aïabhÃgo vilupta÷ / vyÃvahÃrikasattayà pramÃïaprameyavyavahÃropapÃdane vyÃvahÃrikapramÃïabhÃvena ÓrutyÃdinà janità parabrahmabuddhirapi bhavatabhimatà vyÃvahÃrikÃrthamÃtragocarà bhavet ; nirviÓe«abrahmamÃtrapÃramÃrthyasyÃpi vyavahÃraikaÓaraïatvÃt / tathà ca brahmamÃtrapÃramÃrthyamapi paramÃrthasÃdhakÃbhÃvÃnna sidhyet / etadvi«aye pÆrvÃcÃryai÷ sÆribhireva parÃkrÃntaæ nitarÃmiti visamyate 'treti bodhyam // 35 // *{ataÓcopani«ajjÃtabrahmÃdvaitadhitadhiyà jagat /}* *{na bÃdhyate vibhÆtitvÃdbrahmaïaÓcetyavasthitam // 36 //}* *{( iti prapa¤casya brahmavibhÆtitvasthÃpanapÆrvakamadvitÅyaÓrutyarthavarïanam )}* advitÅyaÓrute÷ prapa¤cÃbÃdhakatvanirÆpaïaæ nigamayati*{ataÓce}*ti / brahmaïo vibhÆtitvÃcca jagadbrahmÃdvaitadhiyà na bÃdhyate / savibhÆtikasyaiva tasyÃdvitÅyatvadhiya upani«atsiddhatvÃt / cakÃro 'bÃdhitapratÅtisiddhatvÃdihetvantarasamuccÃyaka÷ / yadvà castvarthe / samo 'dhiko và bÃdhyate / na tu jagadvibhÆtibhÆtamityartha÷ // 36 // *{nanu sattve prapa¤casya nÃstÅti pratyaya÷ katham /}* *{asattve và kathaæ tasminnastÅti pratyayo bhavet // 37 //}* prapa¤casyÃdvitÅyaÓrutyà bÃdha iti parapak«o nirasta÷ / atha tasya sadasadanirvacanÅyatvamapi parÃbhimataæ nirasituæ vicÃramupakramate *{nanu sattve }*iti / sattve prapa¤casya nÃstÅti bÃdhavi«ayatvaæ kathaæ ghaÂatetyÃk«epo mÃdhyamikÃdÅnÃm / atra pratÅpak«a÷ sÃÇkhyÃdÅnÃm*{asattveve}*ti / asattve sadbuddhibodhyatvaæ pratipannaæ tasya kathaæ ghaÂeteti // 37 // *{sadasattvaæ tathaikasya viruddhatvÃdasambhavi /}* *{sadasatpratyayaprÃptaviruddhadvandvasaÇgame // 38 //}* *{tayoranyatarÃrthasya niÓcayÃbhÃvahetuta÷ /}* *{sadasattvaæ prapa¤casya jainÃstu pratipedire // 39 //}* nanu astinÃstibuddhibalÃtsadasattvaæ vÃcyamiti jainÃ÷ / tatrÃha*{sadasattvam}*iti / viruddhadvayamasambhavadekasminnopagamÃrhamiti yÃvat / vicÃraprasaktimÃha*{sadasa}*diti / viruddhÃkÃradvayaprasaÇge parasparavirodhÃdubhayasyÃnyatarasyÃkÃrasya vÃnirïayÃddhetorvicÃra÷ prÃptÃvasara iti yÃvat / atravicÃra÷ prakramyataiti Óe«apÆraïena vÃkyÃrtho vaktavya÷ / tatrÃdÃvanaikÃntyavÃdinÃæ jainÃnÃæ matamÃha*{sadasatvam}*iti / pratÅyamÃnatvÃdevaikasmin sadasattvayorna virodha ityabhimÃna÷ / yadvà jainamatÃnuvÃda÷*{sadasatpratyayaprÃpte}*tyÃrabhya*{jainÃstu pratijÃnata }*ityantena / sadasattvayo÷ pratÅyayormadhye ekasyaiva nirïaye hetvabhÃvÃdyathÃpratÅti prapa¤casyobhayamevai«Âavyamiti janà Ãsthità ityartha÷ / niÓcayÃbhÃvahetuta ityanena niÓcayahetvabhÃvo vivak«ita÷ / pÃÂhÃntaraæ và saæbhÃvyate // 38 //39 // *{sattvaprÃptiæ purask­tya nÃstÅti pratyayodayÃt /}* *{sadà sattvaæ prapa¤casya sÃÇkhyÃstu pratipedire // 40 //}* etadvirodhisattvekÃntavÃdikÃpilamatamÃha*{sattvaprÃptim}*iti / prasaktipÆrvakatvÃnni«edhasyopajÅvyatvÃtsattvapratÅti÷ prabalà / tatsadà sattvameva prapa¤casya / nÃstÅti tvabhivyaktyabhÃvaparà pratÅtirityete«ÃmÃÓaya÷ // 40 // *{sadasatpratyaya prÃptaviruddhadvandvasaÇkaÂe /}* *{virodhaparihÃrÃrthaæ sattvÃsatatvÃæÓabhaÇgata÷ /}* *{sadasadbhyÃmanirvÃcyaæ prapa¤caæ kecidÆcire // 41 //}* matadvayapratyanÅkaæ mÃyÃvÃdinÃæ matamÃha*{sadasa}*diti / pratÅtibalÃtsattvÃsattvarÆpaviruddhadharmadvayÃpattirÆpasaÇkaÂe prasakte viruddhayoraikÃdhikaraïyÃnupapattibalÃtsattvamasattvaæ ca viruddhaæ dharmadvayaæ parityajya na sat nÃpyasaditi sadasadanirvacaniyaæ prapa¤ca nirvacanti ÓÃÇkarà ityartha÷ // 41 // *{sattvÃsattve vibhÃgena deÓakÃlÃdibhedata÷ /}* *{ghaÂÃderiti manvÃnà vyavasthÃmapare jagu÷ // 42 //}* naiyÃyikÃdÅnÃæ pak«amÃha*{sadasattve }*iti / vibhÃgeneti t­tÅyetthambhÃve / vibhaktadeÓakÃlÃdiviÓe«ata÷ sattvamasattvaæ ca pratÅtaæ vyavasthitaæ ghaÂÃderghaÂata eveti bhÃvo 'mÅ«Ãm // 42 // *{tadevaæ vÃdisammardÃt saæÓaye samupasthite /}* *{nirïaya÷ kriyate tatra mÅmÃæsakamatena tu // 43 //}* *{tadevam}*iti / vÃdisaæmardÃt-vÃdivivÃdÃt / vipratipatteriti yÃvat / vipratipatte÷ sandehodayÃt sandigdhÃrthanirïayÃya vicÃra upacikrami«ita÷ / tatra pak«ÃntarÃïÃæ sado«atvapratipÃdanapÆrvakaæ sopÃdhikasattvÃsattvapak«o mÅmÃæsakÃbhimato nirïÅyate sadyuktyeti bhÃva÷ / kriyata iti vartamÃnavyapadeÓastatsÃmÅpyÃt / pratij¤Ãceyaæ Órot­buddhisamÃdhyarthà // 43 // *{ghaÂasvarÆpe nÃstitvamastitvaæ yadyabÆbudhat /}* *{syÃdeva yugapatsattvamasattvaæ ca ghaÂÃdi«u // 44 //}* *{idÃnÅmidamatrÃsti nÃstÅtyevaævidhà yata÷ /}* *{deÓakÃladaÓÃbhedÃdastinÃstÅti no dhiya÷ // 45 //}* *{ato deÓÃdibhedena sadasattvaæ ghaÂÃdi«u /}* *{vyavasthitaæ nirastatvÃ(syÃ)dvÃdasyeha na sambhava÷ // 46 //}* tatra nirupÃdhikasattvÃsattvasamuccayapak«anirasanena siddhÃnta÷ samanuvarïyate *{ghaÂasvarÆpa}*ityÃdinà Ólokatrayeïa / ayamartha÷ - ghaÂasvarÆpe nÃstitvaæ pratÅyamÃnameva, nÃstÅtipratÅtireveti yÃvat , yadyastitvamapi tasya pratyapÃdayi«yat , yadvà pratÅti÷ sattvamasattvaæ ca nirÆpÃdhi yadi pratyapÃdayi«yat , tarhi sadasattvasamuccayo 'bhyupÃgaæsyata / nacaivam / kintu ki¤ciddeÓakÃlÃvasthÃdiviÓe«eïa sattvam , anyadeÓÃdyaupÃdhikamasattvameva ca pratipÃdayanti pratÅtaya÷ / ato deÓÃdibhedata÷ sadasattve vyavasthite ghaÂÃdau / tat vÃdasyÃnyavÃdasya bÃdhÃdido«adÆ«itatvÃnna sambhava ityartha÷ / nirastasyÃdvÃdasyeti pÃÂha÷ sambhÃvyate / tadÃyamartha÷ - nirastasya vyÃghÃtabÃdhitasya syÃdvÃdasya syÃdasti, syÃnnÃstÅti jainÃnÃmanaikÃntyavÃdasya na sambhava iti / atra ca naiyÃyikÃdimataæ, tata÷ siddhÃnte viÓe«aÓca ÓatadÆ«aïyÃæ vyavriyata «a«Âitame vÃde ÓrÅmannigamÃntÃcÃryacaraïai÷ / yathà upÃdhibhedÃdubhayavyavastheti pak«amadÆraviprakar«Ãtparig­hïÅmahe / upÃdhibhedastu svÃtmanà sattvam , anyÃtmanÃsattvam / svakÃle sattvam , anyakÃle punarasattvam / tathà svadeÓe sattvam , anyadeÓe punarasattvamiti / iha tÃdÃtmyaæ saæsargo và sattvamiti vyapadiÓyate / tadviruddhave«eïa vastunyevÃsadvyapadeÓa÷ / «a«Âhe tu pak«e viruddhadharmayoga eva vastunyasadvyavahÃrahetutayà vyapadiÓyate / ghaÂo hi ghaÂÃtmanà san paÂÃtmanà punarasanniti nirdiÓyate / sanneva svadeÓakÃlayo÷ svavirodhideÓakÃlayorasanniti / upalambhÃnukÆlatvÃllÃghavÃccedamevÃdriyante v­ddhÃ÷iti / atrÃyaæ viveka÷ - sattà tÃdÃtmyataditarasaæbandhÃnyataralak«aïà / ayaæ ghaÂo 'stÅtyatra ghaÂatÃdÃtmyalak«aïà sattà pratÅyate / atredÃnÅæ ghaÂo 'stÅtyatra caitaddeÓakÃlasaæyogalak«aïà / tathà ayaæ paÂo nÃstÅtyatra paÂatÃdÃtmyÃbhÃvalak«aïà paÂÃtmanÃsattà pratÅyate / tatra tadà ghaÂo nÃstÅtyatra ca taddeÓakÃlasaæyogÃbhÃvalak«aïÃsattà pratÅyate / evaæ bhÃvÃbhÃvarÆpayo÷ sadasattvayordeÓÃdibhedenopapattirghaÂÃdÃviti eka÷ pak«a÷ / abhÃvo 'pi bhÃvÃntararÆpa eveti pak«Ãntaraï / yathà ghaÂatvameva hi ayaæ ghaÂo 'stÅtyatra pratÅtaæ ghaÂasya sattvam / tadevÃyaæ paÂo nÃstÅtyatrÃpi pratÅyate paÂÃdbhedarÆpam / evaæ svadeÓakÃlasaæbandhalak«aïà sattaivÃnyadeÓakÃlanÃstitÃpratÅtÃvapi vi«ayo bhavati deÓÃntarÃdisaæbandhÃbhÃvatveneti / tathà ca dharmaviÓe«a eva bhÃvÃnÃmastinÃstipratÅtigocara iti siddham / idameva siddhÃntinÃmapi saæmatamiti // 44 //45 //46 // *{nanu deÓÃdisambandha÷ sata evopapadyate /}* *{na deÓakÃlasambandhÃdasata÷ sattvami«yate // 47 //}* *{sambadho dvyÃÓrayastasmÃtsata÷ sattvaæ sadà bhavet /}* *{asata÷ kÃrakai÷ sattvaæ janmanetyatidurghaÂam // 48 //}* *{ÃdyantavÃn prapa¤co 'ta÷ satkak«yÃntarniveÓyate /}* *{uktaæ ca - ÃdÃvante ca yannÃsti nÃsti madhye 'pi tattathà iti /}* *{ato niÓcitasadbhÃva÷ sadà sannabhyuyeyatÃm // 49 //}* avirodhena sadasattvasamarthanasamahamÃna÷ sattvaikÃntyavÃdÅ kÃpilo 'tra pratyavati«Âhate *{nanu deÓÃdÅ}*ti / pÆrvamasato ghaÂÃde÷ svadeÓakÃlasaæbandhena sattotpattyà durupapÃdà / saæbandhasya saæyogasya saæbandhidvayajanyasyÃsati saæbandhinyatarasminnapi samutpatterayogÃt / tathà ca svadeÓakÃlasaæbandhÃtsattvam / sattve ca svadeÓakÃlasaæbandha ityanyonyasaæÓraya÷ / ata÷ sattvameva sadà mantavyaæ bhÃvÃnÃmiti*{sata÷ sattvaæ sadà bhave}*dityantasyÃrtha÷ / nanu sadà sattve kÃrakacakravyÃpÃrÃnarthakyaæ prasajyeta / tatpÆrvamasata eva kÃrakavyÃpÃreïotpattirvÃcyetyatrÃha*{asata }*iti / asata÷ prayatnaÓatenÃpi ni«pattyà sattvaæ durupapÃdaæ sikatÃbhyastailasyeva / ki¤cÃsata utpattau daï¬acakrÃdito 'sattvÃviÓe«ÃdghaÂasyeva paÂasyÃpyutpÃdaprasaÇga÷ / kenacidedvyÃpÃreïa ÓaÓe 'pi Ó­Çgasya kadÃcidudayaprasaÇgaÓca / etadanusandhÃnenoktamiti / nanÆpÃdÃnaviÓe«e kÃryaviÓe«otpÃdanasÃmarthyapratiniyamÃnnÃtiprasaÇga iti cenmaivam , kÃryagarbhatvamantarà sÃmarthyaniyamasyÃpi durnirÆpatvÃt / tatsadeva kÃryaæ kÃrakavyÃpÃreïÃbhivyajyata itye«ÂavyamityÃha*{ÃdyantavÃ}*niti / ÃvirbhÃvatirobhÃvalak«aïÃveva cÃdyantau utpÃdavinÃÓÃviti bhÃva÷ / atra saævÃda÷*{ÃdÃ}*viti / *{ata }*iti / sattvena ni¤cita÷ sadà sannevetÅ«yatÃmityartha÷ // 47 //48 //49 // *{asata÷ sarvadÃsattvaæ janyayogÃt khapu«pavat /}* *{asattve na viÓe«o 'sti prÃgatyantÃsatoriha // 50 //}* *{( iti prapa¤casya sattvapak«asamarthanam )}* *{asata}*iti / janyayogÃt - utpattyayogÃt / prÃgatyantÃsato÷ - pÆrvamasatotyantÃsa taÓca / iti kÃpilamatamupapÃditam / atropapÃditasya kÃpilamatasya pratik«epapara÷, matÃntaropapÃdanapratik«epaparaÓca granthabhÃgo vilupta ityÆhyate / buddhisaukaryÃya sÃÇkhyapak«apratik«epaprakÃro di¬mÃtraæ pradarÓyate 'tra / dvavyaæ tÃvat nityameva / avasthÃbhedÃstu ghaÂatvakapÃlatvÃdaya ÃgantukÃ÷ / avasthÃviÓe«asampattyartha eva ca kÃrakavyÃpÃra÷ / dravyasya sattvÃdeva kÃrakavyÃpÃragocaratvamavasthÃntarabhÃktvaæ ca ghaÂate / anvayavyatirekÃbhyÃæ ca kÃrakacakrasya tasya tasya tatra tatra kÃrye sÃmarthyaniyama÷ sidhyatÅti nÃtiprasaÇga÷ / tattadavasthÃviÓi«Âave«eïa jÃtatvana«ÂatvÃdipratÅtiÓcopapadyate / kÃrakacakrasyÃbhivya¤jakatvamiti pak«e tu kÃrakaj¤ÃpakavibhÃgÃyoga÷ / abhivyakterj¤ÃnÃdbhede prakÃrÃntareïotpattirevÃpatità / ki¤ca abhivyakternityatve kÃrakavyÃpÃravaiyarthyameva / tasyà api abhivyaktyantarasvÅkÃre 'navasthà / tasyà utpÃdyatve tvasatkÃryavÃdaprasaÇga÷ / tadabhivyakterutpattyupagamato yathopalambhaæ tasyotpattirupagantumucità / sadeva dravyamavasthÃntarabhÃksatkÃryaæ bhavatÅtyeva satkÃryavÃda÷ saærak«aïÅya÷ / ayameva ca trayyantasiddho 'pÅti / Ãvidyo bhedaprapa¤co mithyà / advitÅyaÓrutyà ca mithyÃtvaæ gamyate / tacca pratÅtibÃdhÃbhyÃæ sadasadvilak«aïatvasiddhe÷ suprati«Âhitamiti hi mÃyÃvÃdinÃæ matam / tacca pÆrvottarapraghaÂÂakai÷ pratik«iptaprÃyamevetibodhyam // 50 // *{ÓvetaketumupÃdÃya tattvamityapi yacchrutam /}* *{«a«ÂhaprapÃÂhake tasya kuto mukhyÃrthasambhava÷ // 51 //}* atha nirviÓe«acinmÃtrabrahmÃtmaikyaj¤ÃnamevÃvidyÃnivartakam / nirviÓe«acinmÃtrabrahmÃtmaikyaæ ca*{tattvamasi}*vÃkyapratipannamiti vÃdamadvaitinÃæ pratik«eptuæ tattvamasivÃkyÃrthavicÃramupakramate *{Óvetaketum}*iti / upÃdÃyasambodhya / chÃndogya ityÃdi÷ / jÅvabrahmaikye tattvamasivÃkyameva mukhyaæ pramÃïamabhimanyate tai÷ / asyÃpi samÃnÃdhikaraïavÃkyasya mukhyÃrthatvaæ tanmate na saæbhavatÅtyaha*{tasye}*tyÃdinà // 51 // *{kÃrpaïyaÓokadu÷khÃrtaÓcetanastvaæpadodita÷ /}* *{sarvaj¤assatyasaÇkalpo nissÅmasukhasÃgara÷ /}* *{tatpadÃrthastayoraikyaæ tejastimiravatkatham // 52 //}* *{kÃrpaïye}*ti / kÃrpaïyaæ-dainyam , gatiÓÆnyatà / Óoka÷ gatadu÷khÃnusandhÃnajà cittavaiyÃkulÅ / du÷khaæ vartamÃnÃni«ÂÃnubhavalak«aïam / samÃnavibhaktyà pratipannamaikyaæ jÅveÓvarayorviruddhasvabhÃvayorna ghaÂata iti mukhyÃrthÃsaæbhava evetyÃÓaya÷ // 52 // *{tvamarthasthe taÂasthe và ..... ( taderthasthe vibhedake ) /}* *{guïe tattvaæpadaÓrutyoraikÃrthyaæ dÆravÃritam // 53 //}* *{tvamarthasthe}*iti / tvamarthani«Âho guïo 'j¤atvadu÷khitvÃdi÷ / tadarthani«ÂhaÓca sarvaj¤atvajagatkÃraïatvÃdi÷ / sa ca brahmaïastaÂasthalak«aïatvena parÃbhimata÷ / anayordharmayorÃÓrayabhedakatvÃttattvamarthayoraikyaæ sudÆranirastamaÓvagardabhayorivetyartha÷ // 53 // *{aj¤atvasarvaveditvadu÷khitvasukhitÃdike /}* *{viÓe«aïe và ciddhÃtorathavÃpyupalak«aïe /}* *{viruddhaguïasaÇkÃnterbheda÷ syÃt tvantadarthayo÷ // 54 //}* nanvaj¤atvÃdi sarvaj¤atvÃdi copalak«aïatayaivocyate, na tu viÓe«aïatayà / ubhayopalak«itaæ vastvekamevetyartha÷ / ato na virodha ityatrÃha*{aj¤atve}*ti / ciddhÃto÷ - cittattvÃsya / upalak«aïatve 'pi aj¤atvÃdinopalak«yasya jÅvabhÃvasya sarvaj¤atvÃdinopalak«yasyeÓvarabhÃvasya ca vaiyadhikaraïyÃdeva tvantadarthayoraikyaæ na sidhyatÅtyartha÷ // 54 // *{vÃcyaikadeÓabhaÇgena cidekavyaktini«Âhatà /}* *{so 'yaæ gaurivattattvaæpadayorityapeÓalam // 55 //}* nanu virodhÃnmukhyÃrthastyajyate / cinmÃtre tu padadvayalak«aïopeyate, yathà so 'yaæ raurityatra tattedantopalak«ite vastumÃtre lak«aïà padadvayasya tatheti ÓaÇkate *{vÃcye}*ti / vÃcyaikadeÓasya prav­ttinimittabhedasya tyÃgena viÓe«yamÃtre cinmÃtre padadvayasya v­tti÷ jahadajahallak«aïayeti / etatpratik«ipati*{ityapyapeÓalam}*iti / apeÓalam - asundaram / ekapadalak«aïayaiva virodhaparihÃre padadvayalak«aïÃkalpanà na manorametyartha÷ // 55 // *{deÓakÃladaÓÃbhedÃdekasminnapi dharmiïi /}* *{viruddhadvandvasaÇkÃnte÷ so 'yaæ gauriti yujyate // 56 //}* d­«ÂÃnte padadvayasyÃpi na lak«aïetyÃha*{deÓakÃle}*ti / tattà nÃma taddeÓakÃlayogità / idantaitaddeÓakÃlayogità / tattÃviÓi«Âe idantÃnvayasya bÃdhe 'pi ekasmin dharmiïyubhayÃnvaye na virodha÷ / deÓadvayasaæbandha÷ paricchinnasya vastuna÷ kÃlabhedÃtparihriyate / kÃladvayasambandhastu sthiratvÃdeva nirÆhyate / prÃtipadikÃbhyÃæ deÓadvayakÃladvayasaæbandhasya samÃnavibhaktyà tadÃÓrayadravyaikyasya ca pratipÃdane na virodhaleÓo 'pi / asminnevÃrthesoyamiti vÃkyasya tÃtparyam / tanna padadvayalak«aïà d­«ÂÃnte ityartha÷ // 56 // *{svaprakÃÓasya ciddhÃtorviruddhadvandvasaÇgatau /}* *{na vyavasthÃpakaæ ki¤ciddeÓakÃladaÓÃdike // 57 //}* na tvevaæ bhavatà vaktuæ Óakyata ityÃha*{svaprakÃÓasye}*ti / nirviÓe«e cinmÃtre viruddhadharmadvayasambandhasyÃvirodhopapÃdakaæ deÓakÃlÃvasthÃbhedÃdau ki¤cidapi na ghaÂate / svayamprakÃÓasvarÆpatvÃdaj¤ÃnamapyavirodhopapÃdakaæ na ÓakyaÓaÇkatasminniti bhÃva÷ // 57 // *{nirdhÆtanikhiladvandvasvaprakÃÓe cidÃtmani /}* *{dvaitÃnarthabhramÃbhÃvÃcchÃstraæ nirvi«ayaæ bhavet // 58 //}* brahmaïyavidyÃnvayÃyogÃdevÃvidyÃk­tabhedadarÓananirasanÃrthatvaæ ÓÃstrasya nirviÓe«acinmÃtra brahmÃtmaikyavi«ayatvaæ ca parÃbhimataæ na saæbhavÅtyÃha*{nirdhÆte}*ti / dvandvaÓabdo bhedavÃcyatra / aj¤Ãnenaiva bhedabhramo vaktavya÷ / na ca nirviÓe«e svaprakÃÓe ca tatprasakti÷ / tannirasanÅyasyÃsiddhestannirÃsakatvÃbhimataikyaj¤Ãne ÓÃstratÃtparyaæ na kalpayituæ Óakyam / tannirarthakamÃpadyetÃdhyÃtmaÓÃstraæ tattvamasimahÃvÃkyaæ vetyartha÷ / etenÃvidyÃk­tÃnta÷karaïabheda eva jÅveÓvarabhÃvakalpakopÃdhiÓcinmÃtre ityapi parastam / avidyÃyà evÃsambhavÃttatreti bodhyam // 58 // *{etena satyakÃmatvajagatkÃraïatÃdaya÷ /}* *{mà ... pare ( mÃyopÃdhau pare )'dhyastÃ÷ Óokamohadaya÷ puna÷ // 59 //}* *{avidyopÃdhike jÅve vinÃÓe neti yanmatam /}* *{k«udrabrahmavidÃmetanmataæ prÃgeva dÆ«itam // 60 //}* cinmÃtre brahmaïyavidyÃnvayÃnupapattiparyÃlocanayà kaiÓcidadvaitibhi÷ kalpitaæ mÃyÃvidyopÃdhibhedaæ tata eveÓeÓitavyabhedaæ cÃparamÃrthamupapÃdyamÃnaæ nirasyati*{etene}*ti / etena-nirdhÆtatrividhabhede cinmÃtre mÃyÃvidyopÃdhibhedÃsiddhyaiva / mÃyopÃdhau-mÃyopahitacinmÃtre pare-ÅÓvare / vinÃÓeneti / tattvamasivÃkyajanyaikyasÃk«ÃtkÃreïa mÃyÃvidyopÃdhinÃÓe tatkalpita ÅÓajÅvabhÃvo 'pi niv­tto nÃvati«Âhata ityartha÷ / *{prÃgeva dÆ«itam}*iti / etaddÆ«aïabhÃgo vilupta÷ / aparamÃrthatvenÃbhimatayostayo÷ kalpakÃbhÃvÃdasiddhireva / svata÷kalpanÃyÃmÃtmÃÓraya÷ / brahmaïa eva tatkalpakatve brahmasvarÆpasya nityatvÃttayornityatvaprasakti÷ / aikyaj¤Ãnena niv­ttyupagame 'pi tasya k«aïikatvÃdeva punarapi brahmasvarÆpabalÃttayo÷ kalpanÃprasaÇga÷ / ki¤ca mÃyÃyà bhrÃntijanakatve du÷khÃdijanakatve cÃvidyÃto vibhÃgÃsiddhi÷ / tasyà yathÃrthabuddhijanakatve krŬÃrasamÃtraparikaratve cÃpuru«ÃrthatvÃyogÃttannirasanÃnupapatti÷ / anÃdibhÃvarÆpÃyÃstasyà j¤ÃnamÃtrato nirasanÃyogaÓcetyÃdi dÆ«aïamanusandheyam / avidyÃyà eva bahusaæmatatvÃnmÃyÃvidyopÃdhibhedavÃdino 'mÅ k«udrà brahmavido 'dvaiti«viti ca bodhyam // 59 //60 // *{citsvarÆpe viÓi«Âe và mÃyÃvidyÃdyupÃdhaya÷ /}* *{pÆrvasmin sarvasÃÇkaryaæ parajÅvÃvibhÃgata÷ // 61 //}* *{uttarasminnapi tathà viÓi«Âamapi cidyadi /}* *{citsvarÆpaæ hi nirbhedaæ mÃyÃvidyÃdyupÃdhibhi÷ /}* *{vibhinnamiva vibhrÃntaæ viÓi«Âaæ ca ... (mataæ tava ) // 62 //}* upÃdhibhedopagamÃsambhava ityuktam / tadupagamena dÆ«aïÃntaraæ cocyate *{citsvarÆpe }*iti / kiæ cinmÃtremÃyÃvidyÃdyupÃdhaya÷ saæbandhante, uta viÓi«Âe / niraæÓe cinmÃtre mÃyÃvidyÃsambandhe tatprayuktasvabhÃvabhedà ekasminneva prasajyante iti jÅveÓvarasvabhÃvasÃÇkaryaprasaÇga÷ / viÓi«Âe cet kiæ tadviÓe«aïam ? mÃyÃvidyà ceti cedÃtmÃÓraya÷, jÅvatveÓvaratve iti cedanyonyÃÓraya÷, anyattu viÓe«aïaæ durvacameva / ki¤ca mÃyayÃvidyayà và saævitsvarÆpasya cchedÃsambhavÃdekameva tattadupahitaæ bhavedgaganamiva maÂhÃntavartighaÂena maÂhena copahitam / tathà ca hastapÃdÃdyavacchinnasukhadu÷khabhoga ekasyaiva yathà jÅvasya, tathà tattadupÃdhiprayuktaiÓvaryadu÷khÃdibhoga ekasyaiva brahmaïa÷ prasajyata iti jÅvaparasvabhÃvÃvyavasthitirevetyartha÷ // 61 //62 // *{taÂasthÃvasthità dharmÃ÷ svarÆpaæ na sp­Óanti kim /}* *{na hi daï¬iÓiraÓchedÃddevadatto na hiæsita÷ // 63 //}* nanvaupÃdhikapradeÓabhedopagamÃdbrahmaïi na jÅveÓasvabhÃvasÃÇkaryamiti cettatrÃha*{taÂasthe}*ti / mÃyayÃvidyayà vopahitaæ taÂasthamityucyate brahma / tanni«Âhasya sÃrvaj¤yÃderaj¤atvÃdeÓca daï¬ena kuï¬alena vopahite kÃdÃcitkadaï¬ÃdiviÓe«aïavattayà taÂasthaÓabdite devadatte vartamÃnasya sukhasya du÷khasya ca devadattÃtmanÅva brahmaïi sambandho durvÃra eveti bhÃva÷ / tatrÃnanditvaprasaÇgasya sahyatvÃtkatha¤cihu÷khitvasyÃsahyasya prasaÇge nidarÓanamÃha*{nahÅ}*ti / upÃdhibhede 'pi viruddhasamÃveÓaprasaÇgo durvÃra÷ / vastubhedamantarà kalpitapradeÓabhedamÃtreïa vyavasthà durghaÂà / tathÃca mÃyÃvidyopÃdhibhe dakalpanÃpÃrtheti sthitam // 63 // *{acidaæÓavyapohena cidekapariÓe«atà /}* *{atastattvamasÅtyÃderartha ityapyasundaram // 64 //}* *{( iti tattvamasivÃkyasya parÃbhimatabrahmÃtmaikyaparatve 'nupapattyupapÃdanam )}* etena mÃyÃvidyopÃdhirÆpaviÓe«aïabhedaparityÃgena viÓe«yÅbhÆtacinmÃtraikyaæ tattvamasivÃkyÃrtha ityapi nirastamityÃha*{acidaæÓe}*ti / padadvayalak«aïÃ, brahmaïyeva do«ÃpattiÓcetyuktametÃvatà // 64 // *{abrahmÃnÃtmatÃbhÃve pratyak cit pariÓi«yate /}* *{tattvaæpadadvayaæ jÅvaparatÃdÃtmyagocaram /}* *{tanmukhyav­tti tÃdÃtmyamapi vastudvayÃÓrayam // 65 //}* atha paramate sÃmÃnÃdhikaraïyÃrthasya tÃdÃtmyasyÃpyanupapattimupapÃdayati*{abrahme}*ti / brahmabhinnasyÃnÃtmatve tattvaæpadadvayalak«yÃrtha eka pratyaktatvaæ cinmÃtramava Ói«yate / tatra ca samÃnÃdhikaraïavÃkyÃrthasya tÃdÃtmyasyanupapattirityartha÷ / atrottarÃrdhaæ viluptamityÆhyate / tacca*{ekaÓe«e tu tÃdÃtmyaæ cinmÃtre naiva sambhavet }*iti syÃt / ekaÓe«e tÃdÃtmyÃnupapattimeva viv­ïoti*{tattvam}*iti / samÃnÃdhikaraïamiti Óe«a÷ / tasya mukhyav­ttiryatra tat tanmukhyav­tti / *{vastudvayÃÓrayam}*iti / bhedasamÃnÃdhikaraïÃbhedasya tÃdÃtmyasyÃtyantÃyÃbhede 'sambhava iti bhÃva÷ / atra yÃdavaprakÃÓaprakriyayà bhÃÂÂaprakriyayà và nirÆpyate tÃdÃtmyamiti bodhyam / siddhÃnte tu*{vastudvayÃÓraya}*mityasya prav­ttinimittadharmabhedavadekavastvÃÓritamityartha÷ / dharmadvÃrakabhedaviÓi«ÂasvarÆpÃbheda eva ca tÃdÃtmyaæ matamiti viveka÷ // 65 // *{bhedÃbhedavikalpastu yastvayà paricodita÷ /}* *{abhedÃbhedino 'satye bandhe sati nirarthaka÷ // 66 //}* nanu bhedÃbhedastÃdÃtmyamiti na saæbhavati / bhedÃbhedayorabhede 'tyantabhede 'pi bhedÃbhedasyÃsiddhe÷ / bhedÃbhede và tatrÃpi tathetyanavastheti cettatrÃha*{bhedÃbhede}*ti / ayaæ vikalpanaprakÃro nopalabhyamÃnagranthabhÃge 'sti / tadbhÃgo vilupta÷ syÃdvà / bhinnayostÃdÃtmyamutÃbhinnayo÷ / Ãdye ghaÂa÷ paÂa iti prasajyate / antye ghaÂo ghaÂa itÅti và bhedÃbhedavikalpo bodhya÷ / abhedÃbhedina÷-bhedÃbhedibhinnasya, atyantabhinnasyÃtyantÃbhinnasya và bandhe - tÃdÃtmyasambandhe asati-aprÃmÃïike sati bhavatk­to 'yaæ vikalpo 'pÃrtha ityartha÷ / na hi ghaÂo ghaÂa iti và ghaÂa÷ paÂa iti và sÃmÃnÃdhikaraïyaæ d­«Âam / kintu nÅlo ghaÂa ityeva / tadbhedÃbheda eva tÃdÃtmya me«Âavyam / bhedÃbhedayorbheda eva / na ca bhede tayorvirodhÃdekatra samÃveÓo na ghaÂata iti vÃcyam , nÅlaghaÂayo÷ pratÅtatvÃdeva tayorvirodhÃbhÃvÃt / dharmato bheda÷ svarÆpato 'bheda iti vÃvirodha iti bhÃva÷ // 66 // *{abhedo bhedamardÅ tu svÃÓrayÅbhÆtavastuno÷ /}* *{bheda÷ parasparÃnÃtmyaæ bhÃvÃnÃmevametayo÷ // 67 //}* *{svarÆpamabhyupetyaiva bhedÃbhedavikalpayo÷ /}* bhedÃbhedaæ vikalpayata÷ svavyÃghÃto 'pÅtyÃha*{abheda }*iti Ólokadvayena / bhedamardÅtiiti kvacitpÃÂha÷ / tatra itiÓabdasya evamityanenÃnvaya÷ ityevamiti / bhedamardÅ-atyantabhedanirÃsaka÷ / etayo÷-bhedÃbhedayo÷ svarÆpaæ svarÆpabhedamupagamyaiva bhedo 'bhedo veti vikalpakoÂyorbÃdhanaæ dÆ«aïaæ kriyate / tenasvÃbhyugamena, vÃgbÃdhÃ-bhavaduktadÆ«aïavacanoparodha÷ / prasajyata iti Óe«a÷ / tvaæ ca svÃbhyupagamaviruddhavacanatvena nig­hyasa ityartha÷ // 67 //68 // *{bhinnÃbhinnatvasambandhasadasattvavikalpanam /}* *{pratyak«ÃnubhÃvÃpÃstaæ kevalaæ kaïÂhaÓo«aïam // 69 //}* *{bhinnÃbhinnatve}*ti / bhinnÃbhinnatvasya dharmiïà sambandho 'sti na và / Ãdye tatsambandhe 'pi sambandhÃntaraæ vÃcyam / tatrÃpi tathetyanavasthà / antye asambaddhasya viÓi«ÂabuddhinirvÃhakatvaæ tasya na syÃditi vikalpanamapi kaïÂhaÓo«aïamÃtraphalakaæ pratyak«ÃnubhavabÃdhitaæ cetyartha÷ // 69 // *{nÅle nÅlamatiryÃd­gutpale nÅladhÅrhi sà /}* *{nÅlamutpalamevedamiti sÃk«ÃccakÃsti na÷ // 70 //}* *{nÅla}*iti / nÅlarÆpavati ghaÂÃdau nÅlabuddhiryathà nÅlasamavÃyÃvagÃhinÅ vidità nÃpalapyÃ, evaæ nÅlamutpalamiti viditÃprasiddhà nÅlatÃdÃtmyamatirapi nÃpalapyà / svaparanirvÃhakasamÃdhinà svarÆpasambandhena vÃnavasthà parihÃryeti bhÃva÷ // 70 // *{yathà viditasaæyogasambandhe 'pyak«agocare /}* *{bhedÃbhedÃdidustarkavikalpÃdhÃnavibhrama÷ // 71 //}* *{tadvattÃdÃtmyasambandhe Órutipratyak«amÆlake /}* *{Órutidaï¬ena dustarkavikalpabhramavÃraïam // 72 //}* tÃdÃtmyasambandhavidve«iprayuktÃnÃæ dustarkÃïÃæ pratyak«aÓÃstraparÃhatatvameva prapa¤cayati*{yathe}*ti / saæyoge bhedÃbhedÃditustarko yathÃ-bhinnayo÷ saæyoga utÃbhinnayo÷ / Ãdye himavadvindhyayorapi saæyogaprasaÇga÷ / antye svenaiva svasya sa÷ / saæyogo dharmiïo bhinno na và / bhede tasyÃpi sambandhÃntaraæ tasyÃpi tathetyanavasthà / abhede saæyoga eva na sidhyatÅtyÃdi÷ / sphuÂapratipanne saæyoge dustarkatanmÆlavikalpanÃdi yathà bhramalak«aïaæ kaïÂhaÓo«aïamÃtram , pratyak«aparÃhataæ ca ; evaæ nÅlotpalÃditÃdÃtmye pratyak«e jÅvabrahmatÃdÃtmye ca ÓÃstrasiddhe dustarkavikalpanÃdi pratyak«aÓÃstradaï¬anivÃritamiti bhÃva÷ / Órutidaï¬eneti prak­tatattvamasivÃkyÃrthÃbhiprÃyeïoktam // 71 //72 // *{nirde«Ãpauru«eyÅ ca ÓrutiratyarthamÃdarÃt /}* *{asak­ttattvamityÃha tÃdÃtmyaæ brahmajÅvÃyo÷ // 73 //}* jÅvaparayosdÃtmye 'bhyÃsarÆpaæ tÃtparyaliÇgamapyastÅtyÃha*{nirde«e}*ti / prav­ttinimittarÆpadharmabhedena dharmisvarÆpÃbhedena ca tÃdÃtmyaæ tattvamasÅtyÃdau tvamÃdiÓabdÃnÃæ tattaccharÅrakabrahmaparyantatayà nirÆpaïÅyam , tadÃdipadÃnÃæ brahmÃtmakaparatayà và / yÃdavaprakÃÓÃdimate tu jÅvabrahmasvarÆpagatÃveva bhedÃbhedÃviti viveka÷ // 73 // *{brahmÃnandahradÃnta÷stho muktÃtmà sukhamedhate /}* *{phale ca phalino 'bhÃvÃnmok«asyÃpuru«Ãrthatà /}* *{ekaÓe«e hi ciddhÃto÷ kasya mok«a÷ phalaæ bhavet // 74 //}* *{( iti paramate sÃmÃnÃdhikaraïyÃrthÃyogavarïanam )}* etÃvatà paramate prÃtipadikayoriva samÃnavibhakterapi na mukhyÃrthateti vyavasthÃpitam / yadyapi abhedamÃtrasya samÃnavibhaktyarthatvaæ sambhavati / tathÃpi prav­ttinimittadharmabhedaprahÃïÃnna sÃmÃnÃdhikaraïyamukhyÃrthatà paramata iti bodhyam / atha cinmÃtrapariÓe«e 'pi na yukta÷ / tathà sati mok«asyÃpuru«ÃrthatÃprasakterityÃha*{brahme}*ti / *{e«a brahma pravi«Âo 'smi grÅ«me ÓÅtamiva hradam }*itivacanÃnusÃreïa brahmÃnandasya hradatvarÆpaïam , sakalasaæsÃratÃpakleÓaharatvÃnniratiÓayÃhlÃdakaratvÃcca tasya / brahmÃnandaæ h­danta÷stha*{ }*iti pÆrvamudritapÃÂhastu na samÅcÅna÷ / muktÃtmÃparicchinnabrahmÃnandasÃgare nimagno nityaprav­ddhasukho varÅvartitarÃmiti ÓÃstramaryÃdà / paramaphale mok«e bhokt­tvÃvasthÃpannasya svasya vilayaæ cejjÃnÅyÃnnÃbhila«yettÃmityartha÷ / ekaÓe«e-nirviÓe«acinmà trapariÓe«e, kasya-brahmaïo jÅvasya và mok«a÷ phalam ? na brahmaïa÷, nityamuktatvÃt , nÃpi jÅvasya, tasyaiva tadà vilayÃditi bhÃva÷ / cinmÃtrameva brahma jÅvasya svarÆpamiti cettarhi brahmaïa evÃvidyÃjÅvabhÃvÃdi vaktavyam / tacca ÓrutiyuktiparÃhatamiti dhyeyam / evamavidyÃparikalpitajÅveÓvaratvÃdivikalpaparityÃgena nirviÓe«acinmÃtraikyaæntattvamasivÃkyÃrtha ityatra dÆ«aïajÃtaæ proktam // 74 // *{ki¤ca prapa¤carÆpeïa ko nu saævidvivartate /}* *{na tÃvadghaÂadhÅstasyÃmasatyÃmapi darÓanÃt // 75 //}* *{na hi tasyÃmajÃtÃyÃæ na«ÂÃyÃæ vÃkhilaæ jagat /}* *{nÃstÅti Óakyate vaktumuktau pratyak«abÃdhanÃt /}* *{nÃpyanyasaævit tannÃÓe 'pyanye«ÃmupalambhanÃt // 76 //}* atha prapa¤cabhramÃdhi«ÂhÃnasya tadbhramahetoÓca svarÆpavimarÓenÃpi paramate 'sÃma¤jasyamudbhÃvayati*{ki¤ce}*tyÃdinà / vivartate ayathÃkÃreïa bhÃsate / darÓanÃt - bhedaprapa¤casya d­«Âe÷ / adhi«ÂhÃnamantarÃ'ropyapratÅtyayogÃnna ghaÂapaÂÃdidhiyÃmÃgamÃpÃyinÅnÃæ prapa¤cabhramÃdhi«ÂhÃnatvaæ sambhavatÅti bhÃva÷ / jagat - bhedaprapa¤ca÷ / tadbhÃnamiti yÃvat / *{nÃpÅ}*ti / paÂaj¤ÃnanÃÓe 'pi anye«Ãæ ghaÂÃdibhedÃnÃmupalambhÃnna paÂaj¤ÃnÃderapi prapa¤cÃdhyÃsÃdhi«ÂhÃnatvaæ saæbhavatÅtyartha÷ / saævideva prapa¤cabhramÃdhi«ÂhÃnamiti pare«Ãæ matam / tatra ghaÂapaÂÃdisaævidÃæ nÃdhi«ÂhÃnatvaæ sambhavatÅtyuktaæ bhavati // 75 //76 // *{nanu saævidabhinnaikà na tasyÃmasti bhedadhÅ÷ /}* *{ghaÂÃdayo hi bhidyante na tu sà cit prakÃÓanÃt // 77 //}* *{ghaÂadhÅ÷ paÂasaævittisamaye nÃvabhÃti cet /}* *{naivaæ, ghaÂo hi nÃbhÃti sà sphuratyeva tu sphuÂam // 78 //}* *{ghaÂavyÃv­ttasaævittiratha na sphuratÅti cet /}* *{tadvyÃv­ttipadenÃpi kiæ saivoktÃtha vetarat /}* *{saiva cedbhÃsate 'nyaccenna brÆmastasya bhÃsanam // 79 //}* atra pare«ÃmÃÓaÇkÃ*{nanu }*iti / akhaï¬Ã saævidekà nityÃvibhvÅ ca / ghaÂÃdÅnÃmevÃnyaj¤Ãne«vabhÃsamÃnÃnÃæ bheda÷ / saævidastu sarvaj¤Ãne«u prakÃÓamÃnatvÃdekatvameva / tasyÃæ bhedabuddhistvaupÃdhikavi«ayà na yathÃrthasaævitsvarÆpabhedavi«ayà / saiva prapa¤cabhramÃdhi«ÂhÃnaæ bhavati / ghaÂabuddhi÷ paÂaj¤ÃnakÃle na bhÃsate, kintu paÂadhÅreveti cet , maivam / tadà ghaÂa eva na bhÃsate / j¤Ãnaæ tu bhÃsata eva / nanu ghaÂavi«ayakatvaviÓi«Âasaævida÷ paÂaj¤Ãne 'bhÃnamiti cet , maivam / ghaÂavi«ayakatvarÆpaæ ghaÂavyÃv­ttattvamapi saævitsvarÆpameva / ata÷ paÂaj¤Ãne tasya bhÃnameva / ghaÂa÷ paraæ na bhÃsate / tasyÃtiriktatve tu paÂaj¤Ãne tadabhÃne 'pi saævidobhÃnamak«atameveti samuditÃÓaya÷ // 77 //78 //79 // *{ki¤cÃsyÃ÷ svaprakÃÓÃyà nÅrÆpÃyà na hi svata÷ /}* *{­te vi«ayanÃnÃtvÃnnÃnÃtvÃvagrahabhrama÷ // 80 //}* nanu saævidibhedÃbhÃve ghaÂaj¤Ãnamidaæ, paÂaj¤Ãnaæ tat , ekamutpannamaparaæ vina«ÂamityÃdyanupapannaæ bhavedityatrÃha*{ki¤ce}*ti / nÅrÆpÃyÃ÷-nirÃkÃrÃyÃ÷ / nirviÓe«Ãyà iti yÃvat / nÃnÃtvÃvagrahabhrama÷-nÃnÃtvarÆpÃsadÃkÃropahitatvabhrama÷ / svaprakÃÓÃyà iti hetugarbham / saævinna nÃnà svaprakÃÓatvÃt , yannÃnà tadasvaprakÃÓaæ yathà ghaÂÃdÅti / saævidi nÃnÃtvapratÅtirapi vi«ayabhedaupÃdhikÅ bhrÃntireva / na tu vÃstavo bhedastasyÃmiti bhÃva÷ // 80 // *{na vastu vastudharmo và na pratyak«o na laiÇgika÷ /}* *{ghaÂÃdivedyabhedo 'pi kevalaæ bhramalak«aïa÷ // 81 //}* nanÆpÃdhibhedenaiva bhedo 'pi tatra vÃstavo bhavet / sÃæsargikasya dharmasya tatra tatrodayadarÓanÃdityatrÃha*{ne}*ti / vi«ayabhedasyaivÃvÃstavikatvÃttatprayuktaæ saævinnÃnÃtvamapyavÃstavikameveti bhÃva÷ / bhedasya cÃvÃstavikatvaæ durnirÆpatvÃt / tathÃhi-bhedo na tÃvadvastusvarÆpam / pratiyogigrahÃpek«agrahasya bhedasya tadanapek«agrahasvarÆpatvÃyogÃt / nÃpi vastudharmo 'yam / bhedasya dharmibhedo dharmÃntaram / tasyÃpi svadharmibhedo dharmÃntaram , evamuparyapi / evaæ ghaÂasya paÂabhedo dharma÷, paÂabhedabhedo 'pi tathÃ, evaæ tadbhedo 'pÅti cÃnavasthÃprasakte÷ / evaæ svarÆpato durnirÆpasya pramÃïato 'pi durnirÆpatvam / yathÃ-pratyak«aæ tÃvanna bhedagrÃhi, k«aïikasya tasya svarÆpapratiyogigrahaïapÆrvakabhedagrahaïaparyantÃvasthÃnÃbhÃvÃdviramya vyÃpÃrÃyogÃcca / yugapadeva tritayaæ g­hïÃti cet , samÆhÃlambanavadupaÓle«aviÓe«Ãsiddhi÷ / pratyak«eïa bhedagrahaïÃbhÃvÃdeva tanmÆlÃvinÃbhÃvagrahÃdhÅnodayamanumÃnamapi na bhede pramÃïaæ bhavediti h­dayam / nanu tarhi bhedagraha÷ katham ? tatrÃha*{kevalaæ bhramalak«aïa }*iti // 81 // *{yadÃ, tadà tadÃyatto dhÅbhedÃvagrahodaya÷ /}* *{kuta÷, kutastarÃæ tasya paramÃrthatvasambhava÷ // 82 //}* *{yade}*ti / saævidinÃnÃtvasya svÃbhÃvikatvakathà sudÆre / aupÃdhikamapi nÃnÃtvaæ na / upÃdhibhedasyÃbhÃvÃt / kintu anÃdyavidyÃdo«amÆlÃparamÃrthopÃdhibhedÃdhÅnanÃnÃtva bhramamÃtramityartha÷ / evaæ j¤Ãne vi«ayabhedena bhedabuddhirayathÃrthetyuktam // 82 // *{ki¤ca svayaæprakÃÓasya svato và parato 'pi và /}* *{prÃgabhÃvÃdisiddhi÷ syÃt , svatastÃvanna yujyate // 83 //}* *{svasmin sati viruddhatvÃdabhÃvasyÃnavasthite÷ /}* *{svanimittaprakÃÓasya svasyÃbhÃve 'pyasambhavÃt //}* *{ananyagocaratvena citona parato 'pi ca // 84 //}* athotpattyÃdipratÅtyà bhedabuddhirapi tatrÃyathÃrthaiveti nirÆpayitumutpattyÃdyayogamÃha*{ki¤ce}*ti / saævida÷ prÃgabhÃva÷ pradhvaæsÃbhÃvo và kiæ tayaiva g­hyate ? uta saævidantareïeti vikalpya prathamaæ kalpa pratik«ipati*{svata }*iti / svena satà svÃbhÃvo g­hyata ? utÃsatà ? ÃdyandÆ«ayati*{svasmi}*nniti / antyaæ dÆ«ayati*{svanimitte}*ti / svÃdhÅnasya prakÃÓasya svasya grÃhakasyÃbhÃve 'sambhavÃdityartha÷ / parata iti kalpaæ dÆ«ayati*{ananye}*ti / pratiyoginamullikhya hyabhÃvo grÃhya÷ / j¤Ãnasya j¤ÃnÃntaragocaratvÃbhÃvÃnna j¤ÃnÃntareïÃpi tatprÃgabhÃvagrahaïaæ sambhavatÅtyartha÷ / saævinnÃnÃtvopagame 'pi na tatprÃgabhÃvagrahasambhava ityabhyupagamya vÃda÷ k­ta÷ / natvadvaitinÃmabhimataæ vastuta÷ tannÃnÃtvamiti bodhyam // 83 //84 // *{ki¤ca vedyasya bhedÃderna ciddharmatvasambhava÷ /}* *{rÆpÃdivat , ata÷ saævidadvitÅyà svayaæprabhà // 85 //}* saævidi nÃnÃtvÃbhÃve pramÃïamÃha*{ki¤ce}*ti / bhedo na cito vedyatvÃdrÆpÃdivadityanumÃnamatra vivak«itam / *{ata }*iti / bhedasya durnirÆpatvÃtsaæviddharmatvÃsambhavÃcca sÃdvitÅyÃ-sajÃtÅyavijÃtÅyasvagatabhedaÓÆnyaiva, svayamprakÃÓatvÃcca tucchavyÃv­tteti bhÃva÷ // 85 // *{atastadbhedamaÓritya yadvikalpÃdijalpitam /}* *{tadavidyÃvilÃso 'yamiti brahmavido vidu÷ // 86 //}* *{( iti parakÅyasaævidekatvavyavasthÃpanÃnuvÃda÷ )}* *{ata}*iti / yato nirbhedatvaæ saævida÷, ata÷ kiæ ghaÂasaævidadhi«ÂhÃnamÃhosvitpaÂa- saævidityÃdivikalpajalpanaæ yat , so 'yaæ saævidbhedÃvalambÅ vikalpÃdivÃda÷ saævitsvarÆpayÃthÃtmyÃj¤ÃnakÃrya ityadvaitino manyanta ityartha÷ // 86 // *{hanta brahmopadeÓo 'yaæ ÓraddadhÃne«u Óobhate /}* *{vayamaÓraddadhÃnÃ÷ smo ye yuktiæ prÃrthayÃmahe // 87 //}* anÆditaæ paramataæ pratik«eptumupakramate *{hante}*ti / hanteti vyÃmohavatsu pare«u khodo vyajyate / ÓraddhÃmÃtraÓaraïe«u vineyabuddhi«u nirÆpaïÃsamarthe«u bhavadabhimato 'yaæ brahmopadeÓa÷ Óobhate nÃma / yuktivimarÓakà vayaæ tu nÃtra bhavadÅye brahmopadeÓe ÓraddhÃlava÷ / ato 'smÃn ra¤jayituæ satpramÃïatarkà evopÃdeyÃ÷, na tu Óu«kopadeÓà iti bhÃva÷ // 87 // *{pratipramÃt­vi«ayaæ parasparavilak«aïÃ÷ /}* *{aparok«aæ prakÃÓante sukhadukhÃdivaddhiya÷ // 88 //}* Ãdau tÃvat saævinnÃnÃtvamanubhavasiddhaæ nÃpalÃpÃrhaæ kÆÂayuktibhirityÃha*{pratipramÃtri}*ti / puru«abhedena, ekasminnapi puru«e vi«ayabhedena, ekasminneva vi«aye kÃlabhedena karaïabhedena ca dhiyo nÃnà pratyÃtmamadhyak«asiddhÃ÷ sukhadu÷khÃdivadityartha÷ / j¤ÃnanÃnÃtvÃpalÃpe tulyanayena sukhadu÷khanÃnÃtvasyÃpyapalÃpaprasaÇga÷ / i«ÂaÓcedanubhavavirodha iti bhÃva÷ // 88 // *{sambandhivyaÇgyabhedasya saæyogecchÃdikasya na÷ /}* *{na hi bheda÷ svato nÃsti nÃpratyak«aÓca sammata÷ // 89 //}* nanu yathà nirbhede 'pyÃkÃÓe sambandhivyaÇgyo bhedo ghaÂÃkÃÓo 'yamayaæ tu maÂhÃkÃÓa iti pratÅyate, evaæ saævidyapi vi«ayÃÓrayavyaÇgyo bhedo na vÃstava iti cettatrÃha*{sambandhÅ}*ti / yathà bhÆtalaghaÂasaæyogo 'yam , sa tu ku¬yamusalasaæyoga iti sambandhibhedenaiva vyÃv­ttatayà pratÅyamÃna÷ saæyogabhedo vÃstava eva sambandhijanyatvÃttasya, yathà và caitrasya ghaÂecchÃ, maitrasya paÂecchetyevaæ sambandhibhedena bhinnatayà pratÅyamÃnà bhinnabhinnaivecchà tattatpuru«Åyà tadà tadà jÃyamÃnÃ, evaæ vi«ayÃÓrayabhedena pratÅyamÅna÷ saævidbhedo 'pi vÃstavika eva kÃlÃdibhedena jÃyamÃna iti bhÃva÷ / siddhÃnte tattatpuru«e vartamÃnasya dharmabhutaj¤Ãnasyaikatve nityatve 'pi tattadarthaprakÃÓanÃrthaprasaraïÃvasthÃbhedaviÓi«Âave«eïa nÃnÃtvamanityatvaæ ca saæmataæ, prak­ternityaikatve 'pi tatpariïÃmabhedÃnÃmivetyavadheyamatra // 89 // *{yadi sarvagatà nityà saævidevÃ(kÃ)bhyupeyate /}* *{tata÷ sarvaæ sadà bhÃyÃt , na và ki¤citkadÃcana // 90 //}* evamupalambhabalÃt saævinnÃnÃtvaæ samÃrthya tadaikye bÃdhakamapyÃha*{yadÅ}*tyÃdinà / nityavibhuna÷ prakÃÓakasyaikasya j¤Ãnasya sarvavi«ayasambandhe samÃne sadà sarvÃrthasya bhÃnaprasaÇga÷ / prakÃÓakaj¤Ãnasambandhe 'pyabhÃne tu kasyacidapi kadÃpi bhÃnaæ na syÃt / prakÃÓej¤ÃnasaæbandhÃtirekiïo hetvantarasyÃsambhavÃdityartha÷ // 90 // *{tadÃnÅæ na hi vedyasya sannidhÅtarakÃrità /}* *{vyavasthà ghaÂate, vittervyomavadvaibhavÃÓrayÃt // 91 //}* *{tadÃnÅm}*iti / sannidhÅtarat-asannidhÃnam / j¤ÃnasannidhyasannidhiprayuktÃr'thabhede bhÃnÃbhÃnavyavasthà durupapadà / j¤Ãnasya sarvadà sarvasambaddhatvÃdgaganavadityartha÷ / siddhÃnte tu saÇkocavikÃsÃbhyÃæ j¤Ãnasya vi«ayabhede sannidhyasannidhÅ vyavasthite iti bodhyam // 91 // *{nÃpi kÃraïabhedena, nityÃyÃstadabhÃvata÷ /}* *{na ca svarÆpanÃnÃtvÃt , tadekatvaparigrahÃt // 92 //}* etatkaraïajanyaæ j¤ÃnametamevÃrthaæ g­hïÃtÅtyevaæ karaïabhedenÃpi vyavasthà durvacà bhavadbhirityÃha*{nÃpÅ}*ti / nityatve j¤Ãnasya karaïÃsambhavÃditi yÃvat / arthabhedena j¤Ãnabhedo 'pi durvaca÷ saævidadvaitavÃdibhirityÃha*{na ce}*ti // 92 // *{tataÓca badhirÃndhÃde÷ ÓabdÃdigrahaïaæ bhavet /}* *{guruÓi«yÃdibhedaÓca nirnimitta÷ prasajyate // 93 //}* *{( iti saævidaikyamatadÆ«aïena saævinnÃnÃtvopapÃdanam )}* prakÃÓakasaævidaikyavÃde laukikavaidikamaryÃdÃbhaÇgaprasaÇgamapyudbhÃvayati*{tataÓce}*ti / nanu prakÃÓakasya caitanyasyaikatve 'pi cak«urÃdipras­tayÃ'ntarakaraïav­ttyà vi«ayasambaddhayÃvidyÃvaraïanivartana eva caitanyaæ taæ tamarthaæ prakÃÓayatÅti vyavasthà ghaÂata iti cet ; naitatsÃdhu ; v­tterja¬Ãyà avidyÃvaraïanivartakatvÃyogÃt / tathÃtve và tasyà evÃrthaprakÃÓakatvamapi bhavatu / kimantarga¬unà caitanyenetyanyatra vistara÷ / tadgrÃhyagrÃhakabhedena j¤Ãnabhedo mantavya eveti bhÃva÷ // 93 // *{nanu na÷ saævido bhinnaæ sarvaæ nÃma na ki¤cana /}* *{ata÷ sarvaæ sadà bhÃyÃdityakÃï¬e 'nujyate // 94 //}* sarvasya sarvadà bhÃnaprasaÇgaæ siddhÃntinodbhÃvitamÃk«ipati para÷*{nanu }*iti / saævidbhinnasya sarvasya virahÃdevÃsmanmate sarvaæ sadà bhÃyÃditya sthÃnaæ'nuyogo bhavatÃmityartha÷ // 94 // *{idamÃkhyÃhi bho÷ kiæ nu nÅlÃdirna prakÃÓate /}* *{prakÃÓamÃno nÅlÃdi÷ saævido và na bhidyate // 95 //}* prativakti siddhÃntÅ*{idam}*iti / kiæ nÅlÃdipratÅtireva nÃstÅtyucyate, uta nÅlÃde÷ saævidabhinnatvena tatpratÅti÷ saævitpratÅtirevÃbhimanyata ityartha÷ // 95 // *{Ãdau pratÅtisubhago nirvÃho lokavedayo÷ /}* *{yata÷ padapadÃrthÃdi na ki¤cidavabhÃsate // 96 //}* Ãdya÷ kalpo na kalpata ityÃha*{ÃdÃ}*viti / nÃnÃpratÅtinihnive nÃnÃpadapadÃrthapratÅtinirvÃhya÷ sarvo laukiko vaidikaÓca vyavahÃra÷ pratÅtisubhaga÷-abÃdhitÃnubhavasiddha÷ samyaÇ nirvyƬho bhavedbhavadbhirityupÃlambha÷ / *{katham}*iti Óe«apÆraïena vyÃkhyeyam // 96 // *{dvitÅye saævido 'dvaitaæ vyÃhanyeta samÅhitam /}* *{yadyayaæ vividhÃkÃraprapa¤ca÷ saævidÃtmaka÷ /}* *{sÃpi saævittadÃtmeti yato nÃnà prasajyate // 97 //}* dvitÅyaæ dÆ«ayati*{dvitÅya }*iti / pratÅyamÃnanÃnÃprapa¤caikye saævido nÃnÃtvaæ prasajyata ityabhimatatadadvaitahÃnirityartha÷ / evaæ vadato 'pasiddhÃntaÓceti hÃrdam // 97 // *{nacÃvidyÃvilÃsatvÃdbhedÃbhedÃnirÆpaïà /}* *{sà hi nyÃyÃnapasp­«Âà jÃtu«ÃbharaïÃyate // 98 //}* atra ÓaÇkate *{nace}*ti / nÅlÃdibhideti viÓe«yamadhyÃhÃryamatra / bhinnatvenÃbhinnatvena và nirÆpayitumaÓakyatvaæ ca tasyà avidyÃvilÃsatvÃt bhedÃbhedayoranirÆpaïaæ yasyà bhedÃbhedÃnirÆpaïà / ÃvidyÃsya nÅlÃdibhedasya mithyÃtvÃt mithyÃrthe ca durghaÂatvasya bhÆ«aïatvÃdbhedÃbhedÃnirÆpaïopapatti÷ / upapattyananuvartitvÃdeva ca sarvaæ sadà bhÃyÃdityÃdyÃpatterapyanavakÃÓa iti h­dayam / pariharati*{sà hÅ}*ti / jatuno vikÃro jÃtu«am / *{trapujatuno÷ «uk }*ityaï «uk ca / avidyà hi nyÃyÃnalasp­«Âà jÃtu«avanna jÅvituæ prabhavati / tattadvilÃsatvaæ prapa¤casya na setsyatitarÃmityÃÓaya÷ // 98 // *{tathÃhi yadyavidyeyaæ vidyÃbhÃvÃtmike«yate /}* *{nirupÃkhyasvabhÃvatvÃtsà na ki¤cinniyacchati // 99 //}* *{arthÃntaramavidyà cetsÃdhvÅ bhedÃnirÆpaïà /}* *{arthÃnarthÃntaratvÃdivikalpo 'syà na yujyate /}* *{vidyÃtor'thÃntaraæ cÃsÃviti suvyÃh­taæ vaca÷ // 100 //}* nyÃyaparÃhatatvamevÃvidyÃyÃ÷ prapa¤cayati*{tathÃhÅ}*tyÃdinà / atra vikalpa÷-kiæ vidyÃbhÃvo 'vidyÃ, uta vidyÃbhinnaæ bhÃvÃntaramiti / Ãdye dÆ«aïamÃha*{nirupÃkhye}*ti / nirupÃkhyasvabhÃvatvaæ ÓÆnyasvarÆpatvam / tathà ca svayamevÃlabdhasattÃvidyà kathaæ prapa¤cavyavasthÃpikà bhavedityÃkÆtam / kalpÃntaramanÆdyadÆ«ayati*{arthÃntaram}*iti / sÃdhvÅ-upapattyasahÃ, bhedÃnirÆpaïÃ-bhinnatvenÃbhinnatvena vÃÓakyanirÆpaïà cÃvidyÃr'thÃntaraæ cedityanvaya÷ / atra svavÃgvirodhamÃha*{arthÃnarthe}*ti / suvyÃh­tamiti viparÅtalÃk«aïikam / arthÃnarthÃntaratvÃdivikalpo 'syà na yujyataiti vacanaævidyÃtor'thÃntaramasÃviti ca vacanaæ mitho viruddhamiti yÃvat // 99 //100 // *{athÃrthÃntarabhÃvo 'pi tasyÃste bhrÃntikalpita÷ /}* *{hantaivaæ satyavidyaiva vidyà syÃtparamÃrthata÷ // 101 //}* avidyÃyà arthÃntaratvamapi kalpitameveti cettatrÃha*{athe}*ti / bhedÃnirÆpaïe bhavadabhimatà vidyaiva syÃdavidyeti bhÃva÷ // 101 // *{ki¤ca ÓuddhÃja¬Ã saævit , avidyeyaæ tu ned­ÓÅ /}* *{tatkena hetunà seyamanyaiva na nirÆpyate // 102 //}* vastuto bhinnatvenaiva nirÆpaïamarhatyavidyetyÃha*{ki¤ce}*ti / tathà ca ÓuddhÃja¬asaævidapek«ayà vikÃrÃspadÃÓuddhaja¬ÃvidyÃyà bheda eva paramÃrthata÷ kuto na nirÆpyata ityartha÷ / tathà ca paramÃrthÃvidyÃvilÃso bheda÷ sarvo 'pi saævida ekasyà eva sakalÃrthaprakÃÓakatve sarvadà bhÃseteti do«astadavastha iti bhÃva÷ // 102 // *{api ceyamavidyà te yadabhÃvÃdirÆpiïÅ /}* *{sà vidyà kiæ nu saævittirvedyaæ và veditÃthavà // 103 //}* avidyÃyà bhinnÃbhinnatvÃbhyÃmanirvacanÅyatvaæ nirasya tasyÃ÷ svarÆpÃnupapattimapyÃha*{apiceyam}*iti / vidyÃbhÃvarÆpà vidyÃbhinnarÆpà vÃvidyÃstu / tatra pratiyogibhÆtà vidyà kiærÆpeti vikalpanaæ vimarÓanÃrtham // 103 // *{vedyatve vedit­tve ca nÃsyÃstÃbhyÃæ nivartanam /}* *{na hi j¤ÃnÃd­te 'j¤Ãnamanyataste nivartate //}* *{saævideveti cettasyà nanu bhÃvÃdasambhava÷ // 104 //}* tatra vidyÃyà vedyarÆpatve vedit­svarÆpatve và do«amÃha*{vedyatve }*iti / tayoravidyÃnivartakatvÃbhÃvÃttadrÆpÃyà vidyÃyà apyavidyÃnivartakatvÃbhÃvaprasaÇga ityartha÷ / *{te }*ityasyÃgre *{mate }*iti Óe«a÷ / saævittirÆpatve do«amÃha*{saævidevetÅ}*ti / saævido nityasiddhatvÃtsarvagatatvÃcca tadabhÃvarÆpÃvidyÃyà asiddhireveti bhÃva÷ // 104 // *{ki¤ceyaæ tadviruddhà vÃ, na tasyÃ÷ kvÃpi sambhava÷ /}* *{yato 'khilaæ jagadvyÃptaæ vidyayavÃdvitÅyayà // 105 //}* vidyà saævit , tadviruddhÃvidyetyatra dÆ«aïamÃha*{ki¤ceyam}*iti / divÃkarakaravyÃpte deÓe divÃkare và tadvirodhino 'ndhatamasasyeva vibhvyà saævidà vyÃpte sarvatra saævidi và nÃvidyÃyÃ÷ samÃveÓasambhava ityartha÷ / vidyÃbhinnÃvidyetyapi durvacamevÃdvaitavÃdibhiriti sÆcyate *{advitÅyaye}*tyanena // 105 // *{abhÃvo 'nyo viruddho và saævito 'pi yadÅ«yate /}* *{tadÃnÅæ saævidadvaitapratij¤Ãæ dÆratastyaja // 106 //}* *{( ityavidyÃyÃ÷ svarÆpÃnirvacanÅyatvÃnupapattivarïanam )}* kalpatraye 'pi dÆ«aïamÃha*{abhÃva }*iti / saævidabhÃvÃdirÆpÃnÃdiravidyÃsti cet , saævidevaikÃstÅti bhavadabhimatamadvaitaæ na sidhyediti bhÃva÷ / nanu saævinmÃtraæ paramÃrthasaditi paramÃrthaikyamevÃsmÃkamabhimatam / avidyÃyà aparamÃrthatvena tadanÃditve 'pi nÃsmadabhimatÃdvaitoparodha iti cedatra brama÷-anÃditvenopagamyamÃnÃyà avidyÃyÃ÷ kalpakado«ÃntarÃyogenÃpÃramÃrthyÃyoga÷ / brahmaïa eva tatkalpakado«atve durghaÂatvena hetvantarÃnapek«atve và muktÃvapi tatprasaÇga÷ / anÃdibhÃvasyÃtyantanÃÓÃyogÃjj¤ÃnanivartyatvasyÃpyayoga iti dik / evamavidyÃsvarÆpÃnupapattiruktà // 106 // *{ki¤cÃsau kasya ? jÅvasya, ko jÅvo yasya seti cet /}* *{nanvevamasamÃdhÃnamanyonyÃÓrayaïaæ bhavet // 107 //}* *{na te jÅvÃdavidyà syÃt , na ca jÅvastayà vinà /}* *{na bÅjÃÇkuratulyatvaæ jÅvotpatterayogata÷ // 108 //}* atha tasyà ÃÓrayÃnupapattimÃha*{ki¤cÃsÃ}*viti / na vidyate samÃdhÃnaæ yasya tadasamÃdhÃnam - asamÃdheyam / avidyÃkalpito jÅvabhÃva÷, tasmin siddha evÃvidyÃsiddhiriti jÅvÃvidyÃpak«e paramate 'nyonyÃÓrayo 'samÃdheya÷ prasajatÅtyartha÷ / asmanmate 'kalpitatvÃjjÅvasya tatrÃvidyopagame na do«a÷ / kintu bhavatÃmeveti dyotyate *{te }*iti nirdeÓena / jÅvÃdityasyÃgre 'pi vinÃpadaæ yojyam / narteiti và pÃÂha÷ sambhÃvyate / bÅjÃÇkura nyÃyena sa do«a÷ parihÃrya ityatrÃha*{ne }*ti / bÅjÃÇkurapravÃhe tvanyÃnyasya bÅjasyÃÇkurasya cotpÃdyotpÃdakabhÃva÷ / naivaæ prak­te sambhavati / ekajÅvasthÃne 'nekajÅvaprasaÇgÃjjÅvÃnÃmutpÃdavinÃÓaprasaÇgÃccetibhÃva÷ //107 //108 // *{brahmaïaÓcenna sarvaj¤aæ kathaæ tat baæbhramÅti te(bho÷) /}* *{avidyÃk­tadehÃtmapratyayÃdhÅnatà na te /}* *{brahmasarvaj¤abhÃvasya, tatsvÃbhÃvikatÃÓrute÷ // 109 //}* nanvastu tarhi brahmaivÃÓrayo 'vidyÃyÃ÷ / tatrÃha*{brahmaïa }*iti / sarvaæ sarvadà sarvathà yathÃvasthitaæ svata÷ sÃk«Ãtkurvatastasya nÃnÃvidhabhrÃntilak«aïÃvidyÃÓrayatvaæ viruddhatvÃnna sambhavatÅtyartha÷ / brahma bambhramÅtÅti te 'bhimataæ kathaæ ghaÂate ? tasya sarvaj¤atvena bhramÃyogÃditi bhÃva÷ / nanu saævinmÃtraæ brahma / tasya sÃrvaj¤yamapyavidyÃkalpitaæ mithyÃbhedaprapa¤casadbhÃvagocaraæ bhrÃntilak«aïaæ mithyaivetyatrÃha*{avidyÃk­te}*ti / te ityasyÃgre 'bhimateti Óe«a÷ / avidyÃmÆlÃhaÇkÃranibandhanatà ca brahmani«Âhasya sÃrvaj¤yasya na ghaÂate,*{parÃsya Óaktirvividhaiva ÓrÆyate svÃbhÃvikÅ j¤Ãnabalakriyà ceti }*tasyÃnanyopÃdhikatvaÓravaïÃdityartha÷ / brahmaïa÷ svabhÃvo 'vidyÃ, tanmÆlatvÃtsvÃ- bhÃvikatvamityarthakaraïaæ tÆpahÃsyam / svabhÃvasya duratikramatvÃtsadà brahmaïo 'j¤atvÃdanirmok«aprasaÇgaÓca tathÃsatÅti bodhyam // 109 // *{bhedÃvabhÃsagarbhatvÃdatha sarvaj¤atà m­«Ã /}* *{tata evÃm­«Ã kasmÃnna syÃcchabdÃntarÃdivat // 110 //}* evamavidyÃkalpitatvaæ nirasya sÃrvaj¤yasya bhedÃvabhÃsagarbhatvÃdayathÃrthatvamityapi nirasya ti*{bhede}*ti / athaÓabdo yadyarthaka÷ / tata eva-bhedÃvabhÃsagarbhatvÃdeva / am­«Ã yathÃrthavi«ayà / pÆrvottarÃrdhÃbhyÃæ pÆrvottarapak«apratipÃdanam / bhedasya mithyÃtvamevÃsiddham / yena tadavabhÃsakasyÃyathÃrthatvaæ midhyedityÃÓaya÷ // 110 // *{yathà ÓabdÃntarÃbhyÃsasaÇkhyÃdÃyÃ÷ ÓÃstrabhedakÃ÷ /}* *{bhedÃvabhÃsagarbhÃÓca yathÃrthÃ÷, tÃd­ÓÅ na kim // 111 //}* *{ÓabdÃntarÃdiva}*dityuktameva viv­ïoti*{yathe}*ti / pÆrvamÅmÃæsÃyÃæ ÓabdÃntarÃbhyÃsasaÇkhyÃsaæj¤ÃguïaprakaraïÃntarai÷ karmabhedo nirÆpyate / te ÓabdÃntarÃdaya÷ ÓÃstrabhedakÃ÷-tattadvidhivÃkyasya vibhinnavibhinnavidheyakatvena bhedavyavasthÃpakÃ÷ bhedakapramÃïabhÆtÃstÃntrikairmatÃ÷, tanmÆlà vidheyabhedapratyayÃÓca yathÃrthà eva yathà ; tathà sarvaj¤atÃpi pÃramÃrthikÃrthabhedagocarà yathÃrthaiva kiæ na syÃdityartha÷ // 111 // *{sarvaj¤e nityamukte 'pi yadyaj¤Ãnasya sambhava÷ /}* *{tejasÅva tamastasmÃnna nivarteta kenacit // 112 //}* parabrahmaïi parameÓvare svata÷ sarvaj¤e 'vidyÃyà asambhava ukta÷ / tatra tadupagame bÃdhakaæ cÃha*{sarvaj¤a }*iti / nityamuktasvabhÃvatvÃtsarvaj¤atvÃcca bandhakÃvidyÃpratibhaÂe sarveÓvara eva yadyavidyà vindeta padaæ gabhastimÃlinÅvÃndhatamasaæ tarhi na tasyà nivartakamanyatki¤cidapi sambhavedityaniv­ttiprasaÇga ityartha÷ / nanu tattvamasÅtivÃkyajanyÃparok«acinmÃtrabrahmÃtmaikyasÃk«ÃtkÃreïaivÃvidyÃniv­ttiriti cet , naitatsÃdhu, vÃkyasyÃparok«ajanakatvÃbhÃvÃt , ÓukÃde÷ sÃk«ÃtkÃreïaivÃvidyÃniv­tte÷ saæsÃropalambhavirodhÃt , ekajÅvavÃdasya ca nirÃkari«yamÃïatvÃt / ki¤ca brahma svÃvidyayà bambhramÅti, jÅva÷ svavidyayà tadunmocayatÅti viparÅtamidamadhyÃtmadarÓanaæ vedÃntivikhyÃtÃnÃm / svarÆpavyÃkriyaivaitanmatasya parÃkriyà / tathà cÃmananti sma parÃÓarabhaÂÂapÃdÃ÷*{etadrÃmÃstraæ dalayatu kalibrahmamÅmÃæsakÃæÓca j¤aptirbrahmaitajjavaladapi nijÃvidyayà bambhramÅti / tasya bhrÃntiæ tÃæ Ólathayati jitÃdvaitavidyastu jÅvo yadyadd­Óyaæ tadvitathamiti ye j¤Ãpayäcakruraj¤Ã÷ //}* iti // 112 // *{pramÃïatvamadvaitavacasÃmiti /}* *{niyÃmakaæ na paÓyÃmo nirbandhÃttÃvakÃd­te // 113 //}* nanu bhedakapramÃïÃnÃæ sarvaj¤atvÃdivacanÃnÃmapi vyÃvahÃrikÃrthabhedagocarÃïÃæ vyÃvahÃrikameva pramÃïyam / paramÃrthapramÃïatvaæ tvadvaitavacasÃmeva / paramÃrthastu paraæ brahma nirviÓe«asaccinmÃtrameva / tatra jÅveÓvarÃdibhedo 'pyavidyayà vinÃnupapanna iti brahmÃÓritaiva sÃnÃyatyà mantavyeti ÓaÇkate *{sarvaj¤atvÃdÅ}*ti / etaddÆ«ayati*{niyÃmakam}*iti / tvatkalpitasaÇketabalena vinà naivaævidhavyavasthÃyÃæ ki¤cana pramÃïamasti / ÓÃstraæ tu na tvaduktÃrthe pramÃïam / tathÃhi-dvaitÃdvaitaÓrutyo÷ prakÃranÃnÃtvaprakÃryekatvaparatvÃnnanyatarasyÃpi mithyÃrthakatvam / sÃmÃnÃdhikaraïyaÓrutÅnÃæ ca sarvaÓarÅrakasarvÃtmabhÆtabrahmaikyaparatvamiti na jÅvabhÃvÃdikalpikÃvidyà brahmaïyupagantavyeti ca hÃrdam / vist­taæ caitadÃkarÃdÃviti viramyate // 113 // *{ÃÓrayapratiyogitve parasparavirodhinÅ / kathaæ vaikarasaæ brahma saditi pratipadyate // 14 //}* *{pratyaktvenÃÓrayo brahmarÆpeïa pratiyogi cet /}* *{rÆpabheda÷ kutastyo 'yaæ yadyavidyÃprasÃdaja÷ /}* *{nanu sÃpi tadÃyattetyanyonyÃÓrayaïaæ puna÷ // 115 //}* brahmaïo 'vidyÃÓrayatve dÆ«aïÃntaraæ cÃha*{ÃÓraye}*ti / pratiyogitvamatra vi«ayatvarÆpam / kart­karmabhÃvavirodho yugapadekatraikasyÃbhipreta÷ / *{parasparavirodhinÅ}*ti / saditi sattÃmÃtramekarasaæ svaprakÃÓarÆpaæ brahma kathaæ svavi«ayakÃvidyÃyatanaæ bhavedÃkÃrabhedÃbhÃvÃditi bhÃva÷ / ÃkÃrabhedenÃvirodhamÃÓaÇkate *{pratyaktvene}*ti / sanmÃtrameva brahma svaprakÃÓatvarÆpeïÃhantvarÆpeïa và pratyaktvenÃÓrayo 'vidyÃyÃ÷, brahmatvena vi«aya iti cedayaæ rÆpabheda÷ kathamÃyÃtastatra ? yadyavidyayÃ, anyonyÃÓrayaprasaÇga÷ / svÃbhÃviko 'yamiti tu na vaktuæ Óakyate saviÓe«atvabhiyà parairiti bhÃva÷ jÅvÃvidyÃpak«a ivÃtrÃpyanyonyÃÓra iti punarityanena dyotyate // 114 //115 // *{avastutvÃdavidyÃyÃ÷ .....(nedaæ taddÆ«aïaæ yadi) /}* *{vastuno dÆ«aïatvena tvayà kvedaæ nirÅk«itam // 116 //}* atra ÓaÇkate *{avastutvÃ}*diti / aparamÃrthÃvidyÃyà durghaÂatvaæ bhÆ«aïameva / nÃto 'nyÃnyÃÓrayaïaæ do«arÆpamiti pÆrvordhena ÓaÇkÃnuvÃda÷ / pariharati*{vastuna }*iti / vyÃvahÃrika eva prapa¤ce 'nyonyÃÓrayÃdirde«astatra tatra kathyate / na tu paramÃrthe / tasya vyavahÃrÃgocaratvopagamÃt / tathà cÃvidyÃyÃmapi sa do«o bhavedevetyartha÷ // 116 // *{sasÃ.....uktÃrà ( svasÃdhyasya puraskÃrà ) ddo«o 'nyonyasamÃÓraya÷ /}* *{na vastutvÃdavastutvÃdityato nedamuttaram // 117 //}* *{sasÃ}*iti / atrÃÓuddhirgranthapÃtaÓca vartate / vastutvamavastutvaæ vÃprayojakam / svasÃdhyasya-svÃdhÅnasiddhikasyÃrthasya svasiddhau hetÆkÃrÃdanyonyÃÓrayo do«a÷ prasajyate / ato 'vastutvÃdityuttaraæ na samÅcÅnamityartha÷ // 117 // *{ki¤cÃvidyà na cet ... (vastu vyavahÃryaæ kathaæ bhavet ) /}* *{nÃpyavastviti co....... (ktau tu vastutvaæ sidhyati dhruvam ) /}* *{samastena na¤Ã vastu prathamaæ yanni«idhyate /}* *{pratiprasÆtaæ vyastena punastaditi vastutà // 120 //}* *{ato na vastu nÃ... (vastu na sadvÃcyaæ na cÃpyasat ) /}* *{( ityavidyÃyà ÃÓrayÃnupapattinirÆpaïam )}* *{ki¤ce}*ti / atra katipaye ÓlokÃvaluptabhÆyoæ'Óakà upalabhyante 'ÓuddhibahulÃÓca / d­ÓyamÃnaÓakalÃnusandhÃnata÷ avidyÃyà na vastutvaæ nÃpyavastutvamiti pak«asya pratik«epa÷ k­to 'tretyunnayÃma÷ / yathÃmati pÆritaæ Óodhitaæ cÃsmÃbhirmÆla eva ( ) cihnamadhye pradarÓitamityanusandheyam // 118 //119 //120 //121 // *{ki¤ca prapa¤canirvÃhajananÅ yeyamÃÓrità /}* *{avidyà sà kimekaiva naikà và tadidaæ vada //}* *{tadÃÓrayaÓca saæsÃrÅ tathaiko naika eva và // 122 //}* brahmaïo 'vidyÃÓrayatve 'nupapattimuktvà jÅvÃvidyÃpak«a eva dÆ«aïÃntaramÃha*{ki¤ce}*tyÃdinà / avidyà ekÃ, utÃho anekÃ, tadÃÓrayo jÃvo 'pyeko 'neko veti vikalpa÷ // 122 // *{sà cedekÃ, tatassaikà Óukasya brahmavidyayà /}* *{pÆrvameva nirasteti vyarthaste muktaye Órama÷ // 123 //}* *{( ityavidyÃyà ekÃnekatvavikalpa ekÃvidyÃpak«adÆ«aïaæ ca )}* tatraikÃvidyÃpak«e dÆ«aïamÃha*{sà ce}*diti / Óuko mukto, vÃmadevo mukta iti khalu ÓrautÅprasiddhi÷ / tathà ca Óukasya brahmavidyayaiva prapa¤caheturekÃvidyà vina«Âeti prapa¤cÃnuv­ttiranupapannà / bÃdhitÃnuv­ttipak«e 'pi bhavÃd­ÓÃnÃmarvÃcÅnÃnÃæ punarmuktyarthatattvaj¤ÃnasampÃdanÃyÃso viphala eva / bÃdhitaæ hi svayameva nivartsyati ka¤citkÃlamanuvartamÃnamapÅti bhÃva÷ // 123 // *{syÃnmataæ naiva te santi vÃmadevaÓukÃdaya÷ /}* *{yadvidyayà nirastatvÃnnÃdyÃvidyeti codyate // 124 //}* *{muktÃmuktÃdibhedo hi kalpito madavidyayà /}* *{d­ÓyatvÃnmÃmakasvapnad­Óyabhedaprapa¤cavat // 125 //}* *{yatpunarbrahmavidyÃtaste«Ãæ muktirabhÆditi /}* *{vÃkyaæ tatsvÃpnamuktyuktiyuktyà pratyÆha(hya)tÃmiti // 126 //}* *{( ityekÃvidyÃkalpitaikajÅvavÃdÃnuvÃda÷ )}* atraikajÅvavÃdena para÷ pratyavati«Âhate *{syÃnmatam}*iti / eka eva tu jÅva÷ / sa eva svÃpnavatprapa¤caæ paÓyati / svapnad­Óyapuru«atulyÃ÷ ÓukÃdaya÷ / tanmuktivacanamapi svÃpnadevadattamuktivacanatulyamapramÃïameva / tasya tattvasÃk«ÃtkÃrata evÃvidyÃniv­ttirbhaviteti samuditÃÓaya÷ / ahamevokto jÅvo mÆlÃvidyÃkalpita÷ / madÅyatÆlÃvidyÃkalpitÃstvanye jÅvÃ÷ / muktÃmuktÃdibhedo 'pyevambhÆta eveti*{madavidyaye}*tyanenÃbhipretam / pratyÆhatÃmiti pÃÂhe tadvacanaæ karma, svÃpnamuktyuktiyuktibalena siddhaæ pratyanumÃnaæ pratyÆhatÃæ bÃdhatÃmityartha÷ / pratyÆhyatÃmiti pÃÂha÷ sambhÃvyate / tatra ca tadvacanaæ niruktayuktyà pratirudhyatÃmityartha÷ / *{svÃpnamityuktiyuktà }*iti prÃcÅnamudritapÃÂhastu na Óuddha÷ // 124 //125 //126 // *{nanvÅd­ÓÃnumÃnena svÃvidyÃparikalpitam /}* *{prapa¤caæ sÃdhayatya(nna)nya÷ kathaæ pratyucyate tvayà // 127 //}* *{tvadavidyÃnimittatve yo hetuste vivak«ita÷ /}* *{sa eva hetustasyÃpi bhavetsarvaj¤asiddhivat // 128 //}* pratik«ipati vÃdamenaæ*{nanvÅd­Óe}*ti / svÃvidyÃparikalpitatvaæ tava prapa¤casya ca sÃdhayannanyastulyanayena tvayà kathaæ pratik«epya ityartha÷ / tadÅyÃnumÃnasyÃprayojakatvaæ cettulyaæ tattvadanumÃne 'pÅti bhÃva÷ / *{sarvaj¤asiddhiva}*diti / *{sugato yadi sarvaj¤a÷ kapilo neti kà pramà / ubhau ca yadi sarvaj¤au buddhibheda÷ kathaæ tayo÷ //}* iti nyÃyena parasparavirodhÃdubhayamapi paramÃrthato na sidhyatÅti yÃvat / yadvà sarve«Ãæ j¤Ãnà jÅvÃnÃmaikyasya siddhirivÃnyasya sarvasyaikÃvidyÃkalpitatvasyÃpi siddhirna setsyati / sÃdhakatvÃbhimatasyÃbhÃsatvÃditi bhÃva÷ // 127 // 128 // *{ityanyonyaviruddhoktivyÃhate bhavatÃæ mate /}* *{mukhamastÅti yatki¤citpralapanniva lak«yase // 129 //}* parihasati paramataæ*{ityanyonyeti /}* tvamanyÃn bÃdhase tvadÅyÃn , tvÃæ cÃnye tvadÅyà eveti sundopasundanyÃyaparÃhataæ yu«manmatamiti bhÃva÷ // 129 // *{yathà ca svÃpnamuktyuktisad­ÓÅ tadvimuktigÅ÷ /}* *{tathaiva bhavato 'pÅti vyartho mok«Ãya te Órama÷ // 130 //}* prakÃrÃntareïÃpi vÃde 'smin dÆ«aïamÃha*{yathe}*ti / tadvimuktigÅ÷ - ÓukÃdermuktivÃïÅ / ÓukÃdibhirapyanadhigatà muktiryu«yÃbhi÷ prÃpyetyasambhavam / svÃpnakalpaiva sà bhavantyapi / tadv­thà prayÃso yu«mÃkamityartha÷ // 130 // *{yathà te«ÃmabhÆtaiva purastÃdÃtmavidyayà / muktirbhÆtocyate tadvatparastÃdÃtmavidyayà // 131 //}* *{abhÃvinyeva sà mithyà bhÃvinÅtyapadiÓyatÃm /}* *{santi ca svapnad­«ÂÃni d­«ÂÃntavacanÃni te // 132 //}* muktyarthaprayÃsaæ parityajya muktirna bhavitetyeva sÃdhayatetyÃha*{yathe}*ti / yathÃdhyÃtmavidyayà ÓukÃdÅnÃæ bhÆtaiva muktirabhÆtetyucyate, tathà bhavatÃæ tata÷ paÓcÃdbhÃvinyapi sà mithyÃ, na bhÃvinyeva vastuta ityucyatÃmityartha÷ / sÃmarthyÃbhÃvinÅtiprÃcÅnamudritapÃÂhastu na samanvita÷ / nanu madÅyatattvaj¤Ãnani«padyamÃnamuktimithyÃtvaæ kathamityatrÃha*{santÅ}*ti / bhavadÅyaæ tattvaj¤Ãnaæ nÃvidyÃnivartakaæ tattvaj¤ÃnatvÃt , svÃpnatattvaj¤Ãnavaditi hi suvacaæ bhavadupadarÓitadiÓaiveti bhÃva÷ // 131 //132 // *{nanu nedamani«Âaæ me yanmuktirna bhavi«yati /}* *{Ãtmano nityamuktatvÃnnityasiddhaiva sà yata÷ // 133 //}* mukterabhÃvitvaprasaÇgo 'smÃkami«Âa eveti ÓaÇkate *{nanu nedam}*iti / sÃ-mukti÷ //133 // *{tadidaæ ÓÃntikarmÃdau vetÃlÃvÃhanaæ bhavet /}* *{yenaivaæ sutarÃæ vyartho brahmavidyÃrjanaÓrama÷ // 134 //}* parihÃsamukhena pariharati*{tadidam}*iti / bhavatprav­ttiviruddhaæ bhavadÅyaæ muktyabhÃvitvasÃdhanamiti bhÃva÷ // 134 // *{avidyÃpratibaddhatvÃdatha sà nityasatyapi /}* *{asatÅveti tadvyaktirvidyÃphalamupeyate // 135 //}* *{hastasthameva hemÃdi vism­taæ m­gyate yathà /}* *{yathà tadeva hastasthamavagamyopaÓÃmyati // 136 //}* *{tathaiva nityasiddhÃtmasvarÆpÃnavabodhata÷ /}* *{saæsÃriïastathÃbhÃvo vyajyate brahmavidyayà // 137 //}* atra parihÃraæ ÓaÇkate para÷*{avidye}*ti / ayaæ bhÃva÷ - yadyapi muktirnityasiddhà brahmavidyayà notpÃdyÃ, athÃpyavidyÃpratibaddhÃyÃstirobhÆtÃyÃstasyà abhivyaktyartha eva saphale brahmavidyÃpariÓrama÷, sata evÃprakÃÓamÃnatvenÃsata iva sthitasyÃbhivyaktyartha÷ prayatno yathà loke saphalo d­«Âastatheti // 135 //136 //137 // *{hanta keyamabhivyaktiryà vidyÃphalami«yate /}* *{svaprakÃÓasya ciddhÃtoryà svarÆpapade sthità // 138 //}* *{saævit kiæ saiva kiæ vÃhaæ brahmÃsmÅtÅti kÅd­ÓÅ /}* *{yadi svarÆpasaævit sÃ, nityaiveti na tatphalam // 139 //}* atra yadyapyekÃvidyÃpak«e Óukasya brahmavidyayaivÃvidyÃpratibandhaniv­tteranyadÅyaprayatnavaiphalyaæ sthitam / athÃpi dÆ«aïÃntaramÃha*{hante}*tyÃdinà / nÃnÃvidyÃpak«asÃdhÃraïamidam / kimitarÃnapek«aprakÃÓaikarÆpasya cittattvasya svarÆpameva vidyÃsÃdhyÃbhini«patti÷, pratyutÃhaæ brahmÃsmÅti v­ttidhÅ÷ sÃk«ÃtkÃrarÆpetyartha÷ / brahmÃsmÅtÅtyasyÃgre v­ttidhÅrityÃhÃryam / iti kÅd­ÓÅ-ityevaæ jij¤ÃsitaprakÃrÃbrahmÃsmÅtÅti v­ttidhÅriti và pÃÂha÷ syÃt / apara itikÃro vikalpasamÃptau / Ãdye kalpe dÆ«aïamucyate *{yadÅ}*tyardhena // 138 //139 // *{atha brahmÃhamasmÅti saævittirvyaktiri«yate /}* *{nanu te brahmavidyà sà saiva tasyÃ÷ phalaæ katham // 140 //}* dvitÅye dÆ«aïamucyate *{athe}*ti / saævitti÷ - sÃk«ÃtkÃra÷ / na hi brahmavidyÃsÃdhyaæ prakÃÓÃntaraæ muktau bhavate«yate / tatsaiva tasyÃ÷ phalamiti vaktavyam / tanna saæbhavÅti bhÃva÷ // 140 // *{ki¤ca sà tattvamasyÃdivÃkyajanyà bhavanmate /}* *{utpattimatyanityeti muktasyÃpi bhayaæ bhavet // 141 //}* atra kalpe dÆ«aïÃntaraæ cÃha*{ki¤ce}*ti / nityaÓuddhabuddhamuktÃtmasvabhÃvasyÃbhivyaktirv­ttirÆpà cettasyà utpÃdavinÃÓayogitvÃttanniv­ttau punaravidyà samunmi«editi saæs­tibhayÃnativ­ttiprasaÇga ityartha÷ / nanu pÆrvÃvidyÃæ vinÃÓya vidyà svayamapi naÓyati / avidyÃniv­ttyà ca na punarbhavaprasaÇga iti cet ; atra brÆma÷ - anÃdibhÃvasya nÃÓÃyogÃt tattvasÃk«ÃtkÃreïÃvidyÃyà nÃtyantikoccheda÷ Óakyakriya÷ / sÃvaÓe«occhede tu sÆk«marÆpeïÃvasthitÃyÃstasyà abhivyakterniv­ttau puna÷ sthÆlatayonme«aprasaÇga÷ / na cÃnÃdibhÃvarÆpÃyà api mithyÃtvÃdeva Ãtyantikoccheda÷ kriyate vidyayeti vÃcyam , tanmithyÃtva eva vigÃnÃt ; yukterÃbhÃsatvÃcchÃstrasya cÃnyaparyÃyÃditi dikÆ // 141 // *{api ca vyavahÃraj¤Ã÷ sati pu«kalakÃraïe /}* *{kÃryaæ na jÃyate yena tamÃhu÷ pratibandhakam // 142 //}* *{iha kiæ tadyadutpattumupakrÃntaæ svahetuta÷ /}* *{avidyÃpratibaddhatvÃdutpattiæ na prapadyate // 143 //}* *{na muktirnityasiddhatvÃt , na brahmÃsmÅtidhÅrapi /}* *{na hi brahmÃya(ha)masmÅti saævitpu«kalakÃraïam /}* *{saæsÃriïastadÃstÅti kathaæ sà pratibadhyate // 144 //}* *{yata÷ sà kÃraïÃbhÃvÃdidÃnÅæ nopajÃyate /}* *{na puna÷ pratibaddhatvÃdasthÃne tena tadvaca÷ // 145 //}* *{( ityekajÅvavÃde muktyarthaprav­ttivaiyarthyÃdinirÆpaïam )}* athÃvidyÃyÃ÷ nityamuktabhÃvavyaktipratibandhakatvavacanamapi pare«ÃmanupapannamityÃha*{apice}*ti / sati pu«kalakÃraïe kÃryotpattervighaÂakatvaæ hi pratibandhakatvam / mukterani«pÃdyatvÃttatpratibandhakatvamavidyÃyà na ghaÂate / saæsÃriïaÓca vi«ayaprÃvaïyadasÃyÃæ tattvasÃk«ÃtkÃrapu«kalakÃraïasampattetevÃsiddhyà tadanudaya iti na tatrÃpi pratibandhakatvaæ tasyà ghaÂata ityartha÷ / saævida÷ pu«kalakÃraïamiti tatpuru«a÷ / siddhÃnte tu vidyÃprÃgabhÃvarÆpÃyà avidyÃyà na vidyÃpratibandhakatvam / karmaïastu vidyÃnutpattiprayojakasya ni«kÃmakarmabhirnirÃse svakÃraïÃdvidyÃni«patti÷ / vidyÃmÃhÃtmyÃcca bandhakakarmaniv­ttau karmaïà saÇkucitaprasaraïasya svÃbhÃvikamasaÇkucitaæ prasaraïaæ dharmabhÆtaj¤Ãnasya sadà muktÃviti viÓe«o bodhya÷ / atra pare pratyavati«Âheran - nanvasmanmate 'pi vastutattvÃviÓadaprakÃÓakarÅ nÃnÃbhramaheturavidyÃnÃdiri«yate / vidyayà tanniv­ttau ca svÃbhÃviko viÓadÃvabhÃsa÷ / viÓadaprakÃÓapratirodhakaratvÃdeva ca pratibandhakatvavÃcoyuktistasyà iti / tÃn prati brÆma÷-viÓadaprakÃÓapratirodhakatvaæ kintadutpattinirodhakatvam , utÃho tanniv­ttikaratvam / brahmasvarÆpabhinnatve viÓadaprakÃÓasya brahmaïa÷ saviÓe«atvaprasaÇgÃttadabhinnatve vÃcye 'nutpÃdyatvÃdeva tasya tatpratirodhakatvÃyogÃnnÃdya÷ kalpa÷ / dvitÅye ca brahmasvarÆpasyaiva niv­ttiprasaÇga÷ / vaiÓadyameva nivartate, prakÃÓastvanuvartata iti ca nirviÓe«avÃdinà vaktuæ na Óakyate / ki¤ca viÓadaprakÃÓapratirodhikÃyÃæ satyÃmavidyÃyÃæ kathaæ sÃk«ÃtkÃro bhavet ? so 'pyaviÓadaÓcetprÃthamikaÓrÃvaïaj¤ÃnasyevÃvidyÃnivartakatvÃyoga÷ / ki¤cÃvidyÃniv­ttau viÓadasÃk«ÃtkÃra÷, tenaiva cÃvidyÃniv­ttirityanyonyÃÓraya÷ / ki¤cÃvidyÃniv­ttyanantarabÃvino viÓadÃnubhavasya prÃgasattve mukteranityatvam , sattve ca saæsÃrÃnupapatti÷ saæsÃrÃnupapatti÷ prasajyate / naca niv­ttÃvidyatvameva svarÆpaprakÃÓasya svarÆpaprakÃÓasya vaiÓadyamiti vÃcyam , svaprakÃÓamÃtravapu«i sadà vidyotamÃne nirviÓe«e cinmÃtre brahmaïi avidyÃnvayÃyogÃtpragapi vaiÓadyasyaivopagantavyatvÃt / durghaÂatvÃttatra padama¤catyavidyeti cettarhi tata eva muktÃvapyavidyÃnvayaprasaktiriti muktasyÃpi bhayaæ bhavedeveti // 142 //143 //144 //145 // *{ki¤caiko jÅva ityetadvastusthityà na yujyate /}* *{avidyÃtatsamÃÓle«ajÅvatvÃdÅ m­«Ã hi te // 146 //}* ekajÅvavÃde dÆ«aïÃnyuktÃni / atha tasyopalambhabÃdhitatvamÃha*{ki¤caika }*iti / eko và jÅva÷ paramÃrthone«yate / mithyÃvidyÃkalpitatvena jÅvabhÃvasya mithyÃtvÃt / tathà ca mithyÃbhÆtasyaikasyÃnekasya và jÅvasyopagame na viÓe«o vinÃbhiniveÓÃdityartha÷ // 146 // *{prÃtibhÃsikamekatvaæ pratibhÃsaparÃhatam /}* *{yato na÷ pratibhÃsante saæsaranta÷ sahasraÓa÷ // 147 //}* eko jÅva iti kimekasyaiva pratibhÃsÃdupagamyate, ÃhosvinnÃnÃtvena bhÃsamÃnasyÃpi tasya yuktyaikatvaæ ni«k­«yata iti vikalpamabhipretyÃdyaæ kalpaæ dÆ«ayati*{prÃdibhÃsikam}*iti / spa«Âor'tha÷ // 147 // *{ÃsaæsÃrasamucchedaæ vyavahÃrÃÓca tatk­tÃ÷ /}* *{abÃdhitÃ÷ pratÅyante svapnav­ttavilak«aïÃ÷ // 148 //}* nÃnÃjÅvabhÃnasya na vyavahÃhakÃla eva bÃdhyatvaæ ÓuktirÆpyÃderivetyÃha*{ÃsaæsÃre}*ti / tatk­tÃ÷-jÅvabhedaprayojyÃ÷ / svapnav­ttavilak«aïÃ÷-svÃpnÃrthavyavahÃravilak«aïÃ÷ / ayamÃÓaya÷-yathà svÃpnÃrthavyavahÃrÃïÃæ svapna evÃsattvaæ pÃÓcÃtyabÃdhÃnniÓcÅyate vyavahÃradaÓÃyÃmeva, naivaæ tadaiva jÅvabhedaprayuktavyavahÃrabhedÃnÃæ bÃdho niÓcita÷ / kintvanyajÅvak­tasyopakÃrasyÃpakÃrasya và sattvapratÅtyaiva ÃprÃj¤ÃdÃbÃlagopÃlaæ tadanuguïaprav­ttisaærambho d­Óyate 'nuvartamÃna ÃpralayÃt / vyavahÃrakÃle 'bÃdhyatvÃcca jÅvabhedasya vyÃvahÃrikatvameva paraprakriyayÃpi, na prÃtibhÃsikatvam / jÅvabhedomithyà pratibhÃsamÃnatvÃtsvÃpnapuæbhedavadityanumÃnaæ ca vyavahÃradaÓÃbÃdhyatvena sopÃdhikam / tathà ca sÆtraæ*{vaidharmyÃcca na svapnÃdiva}*ditÅti // 148 // *{tena yauktikamekatvamapi yuktiparÃhatam /}* *{prav­ttibhedÃnumità viruddhamitiv­ttaya÷ /}* *{tattatsvÃtmavadanye 'pi dehino 'ÓakyanihnavÃ÷ // 149 //}* uktenaiva hetunà yauktikaikatvani«kar«amapi nirÃkaroti*{tene}*ti / tena-jÅvabhedasya vyavahÃrakÃlÃbÃdhena / sarve jÅvà ahameva jÅvatvÃdahamiva, sarvÃïi ÓarÅrÃïi mayaivÃtmavanti ÓarÅratvÃt maccharÅravaditi jÅvaikyayuktirjÅvabhedasÃdhakayuktiparÃhatetyartha÷ / jÅvabhedayukte÷ prÃbalyaæ ca vyavahÃrÃbhÃdhyavi«ayatvÃdupalambhÃnuguïyÃcceti bodhyam / nanu kà sà jÅvanÃnÃtvayukti÷ ? tÃmÃha*{prav­ttibhede}*ti / tattaddehagatavilak«aïaprav­ttibhedÃnumitÃ÷ tattadanuguïaviruddhaj¤ÃnasaÇkalpaprayatnavanto 'nye dehino 'pi sa sa svÃtmeva svaÓarÅraprav­ttyanuguïaj¤ÃnÃdimÃn pratyÃtmasiddho na nihnotu Óakyante ityartha÷ / mitiv­ttigrahaïaæ saÇkalpasyÃpyupalak«aïam / paraÓarÅrÃïisÃtmakÃni ce«ÂÃvattvÃt svaÓarÅravaditi sÃtmakatve 'numite tadÃtmanÃæ svÃtmabheda÷ pariÓe«Ãt sidhyati, paraÓarÅraprav­ttihetubhÆtasaÇkalpaprayatnasya svÃsamavetatve sati guïatvÃtsvabhinnasamavetatvÃnumÃnÃt / svÃsamavetatvaæ ca tasya svasya tadà bhinnasaÇkalpaprav­ttimattvÃdeva suniÓceyamiti bodhyam // 149 // *{yathÃnumeyÃdvahnyÃdera(rÃ)numÃnà vilak«aïÃ÷ /}* *{pratyak«aæ te (k«yante)tathÃnyebhyo jÅvebhyo na p­thak katham // 150 //}* sÃdhyÃnÃæ parÃtmanÃæ nidarÓanÅbhÆtasvÃtmabhinnatve nidarÓanaæ pradarÓayati*{yathe}*ti / ÃnumÃnÃ÷ anumÃnaprayojakÃ÷ sapak«ad­«ÂÃ÷ vahnayo 'numeyÃtparvatÅyavahneryathà bhinnÃ÷ vyÃptigrahaïakÃle 'dhyak«itÃ÷, tathÃnumeyebhya÷ paradehasthÃtmabhya÷ ÓarÅraprav­tticetanasahkalpaprayatnapÆrvakatvavyÃptigrahakÃle g­hÅtaæ tvadÅyÃtmasvarÆpaæ tvaccharÅraprav­ttihetusaÇkalpÃdimadbhinnatvena kuto na pratyak«am ? api tu pratyak«ameveti yÃvat / jÅvÃnÃmaikyasÃdhanaæ vahnÅnÃmaikyasÃdhanavadaprayojakamupalambhabÃdhitaæ ceti hÃrdam // 150 // *{na ce¤ce«ÂÃviÓe«eïa paro boddhÃnumÅyate /}* *{vyavahÃro 'valupyeta sarvo laukikavaidika÷ // 151 //}* parÃtmasu sÃdhakamuktam / tadanupagame bÃdhakamapyÃha*{na ce}*diti / paradehe«u parÃtmanaÓce«ÂÃviÓe«airanukÆlapratikÆlodÃsÅnÃnÆhitvaiva hi tattadanuguïà vyavahÃrÃ÷ d­«Âà loke, jÅvabhedaprayuktà eva cÃdhikÃryanadhikÃrivibhÃgÃdivyavahÃrÃ÷ ÓÃstrÅyà d­«ÂÃ÷ / te«Ãmuparodha÷ prasajyate jÅvabhedÃnupagama iti bhÃva÷ // 151 // *{na caupÃdhikabhedena meyamÃt­vibhÃgadhÅ÷ /}* *{svaÓarÅre 'pi tatprapte÷ Óira÷pÃïyÃdibhedata÷ // 152 //}* nanu saævinmÃtramekameva nÃnopÃdhiyogÃnnÃnÃjÅvatayà bhÃti / aupÃdhikajÅvabhedaprayukta eva vyavahÃrabheda÷, svabhÃvÃsaÇkaraÓca / upÃdhibhedo 'pi kalpita tavetyÃÓaÇkÃmanÆtyà pariharati*{na caupÃdhike}*ti / meyavibhÃganirdeÓo nidarÓanÃrtha÷ prÃsaÇgika÷ / aupÃdhikabhedena vyavasthopagame Óira÷pÃïipÃdopÃdhibhedenÃpi tattadavacchinnacito bhedaprasaÇga÷ / tathà ca pÃde me vedanÃ, Óirasi sukhamityÃdipratisandhÃnÃnupattiriti yÃvat // 152 // *{ta(ya)thà tatra Óira÷pÃïipÃdÃdau vedanodaye /}* *{anusandhÃnamekatve, tathà sarvatra te bhavet // 153 //}* nanÆpÃdhibhede 'pyabhedÃccita÷ pratisandhÃnamiti cettatrÃha*{tathe}*ti / tathetyani«ÂasamuccayÃrtha÷ / yatheti và syÃt / vastuta÷ sarvaÓarÅre«u cita aikyÃtsarvagatasukhÃdipratisandhÃnaprasaÇga ityartha÷ / na ca ÓarÅrabhedasyai vÃtmabhedakatvam , nanu karacaraïÃdibhedasyeti vÃcyam , saubharyÃdau ÓarÅrabhede 'pi pratisandhÃnasya d­«ÂatvÃttasyÃpi bhedakatvÃyogÃt / naca tattatpuru«ÅyakarmÃdhÅnadehasyaiva tattadbhogÃvacchedaktvamiti vyavasthà / saubharyÃderyugapannÃnÃdehayogo 'pi taktarmak­ta eva / natvasmadÃdestatheti vÃcyam , aupÃdhikÃtmabhedavÃde pratikarmavyavasthÃyà api durghaÂatvÃt ; upÃdhestadÅyatvaæ tatkarmaïÃ, upÃdhivyavasthayaiva ca tatkarmavyavasthitiriti parasparÃÓrayÃcceti dik / ato jÅvabhedenaiva vÃstavena bhogÃdisÃÇkaryaæ parihÃryamityÃÓaya÷ // 153 // *{prÃyaïÃnnarakakleÓÃt prasÆtivyasanÃdapi /}* *{cirÃtiv­ttÃ÷ prÃgjanmabhogà na sm­tigocarÃ÷ // 154 //}* nanu ÓarÅrabhede 'pyÃtmaikyÃtpratisandhÃne janmÃntare 'nubhÆtasyÃpi janmÃntare pratisandhÃnaæ syÃdityatrÃha*{prÃyaïÃ}*diti / prabaladu÷khÃnubhavasya saæskÃrapramo«akatvaæ d­«Âaæ loke prabalajvarÃdyarditasyÃdhÅtavismaraïÃdinà / janmabhede ca maraïanarakagarbhavÃsajanmakÃlaprabhavakleÓabÃhulyena saæskÃravinÃÓÃtpÆrvajanmÃnubhÆtasmaraïaæ janmÃntare ca jÃyata ityartha÷ / kÃladairghyasyÃpi saæskÃrapramo«akatvamabhipretyoktaæ¤cirÃtiv­ttà iti / jÅvanÃd­«ÂabalÃttu saæskÃraviÓe«asyÃvina«Âatvaæ jÃtamÃtra udbhÆtatvaæ ca kalpyate / ke«Ã¤cittu puïyÃtiÓayena saæskÃrÃpramo«ÃtpÆrvajanmÃdyavismaraïamapi lokaÓÃstrasampratipannameveti bodhyam // 154 // *{yugapajjÃyamÃne«u ...... (sukhadukhÃdi«u sphuÂa÷) /}* *{ÃÓrayÃsaÇkarastatra kathamaikÃrthyavibhrama÷ // 155 //}* *{( ityekÃvidyÃkalpitaikajÅvavÃdanirÃsa÷ )}* *{yugapa}*diti / ekak«aïa eva jÃyamÃne«u nÃnÃsukhadu÷khÃnubhave«u kÃladairghyÃdisaæskÃrapramo«akavirahe 'pi asmaraïÃdi ÃtmanÃmasaÇkarÃt anakyÃdeva vyavasthÃpyam / tathà caikÃtmyadhiyo bhrÃntirÆpÃyà api nodayÃvasara÷, Ãtmabhedasyaiva sphuÂapratibhÃnÃditibhÃva÷ / ekamekÃvidyÃkalpitaikajÅvavÃde dÆ«aïÃni prapa¤citÃni // 155 // *{na ca prÃtisvikÃvidyÃkalpitasvasvad­Óyakai÷ /}* *{jÅvairanekairapye«Ã lokayÃtropapadyate // 156 //}* *{paravÃrtÃnabhij¤Ãste svasvasvapnekadarÓina÷ /}* *{kathaæ pravartayeyustÃæ saÇgÃdyekanibandhanÃm // 157 //}* nÃnÃvidyÃkalpitanÃnÃjÅvavÃdamapi dÆ«ayati*{na ce}*ti / avidyÃkalpitÃÓcito nÃnÃjÅævabhedÃ÷ / te ca svasvÃvidyÃkalpitaæ padÃrthajÃtaæ paÓyanti p­thak p­thak svapna iva / vyÃvahÃrikà anye jÅvà anyena na j¤Ãyante / svena d­Óyà jÅvÃstu svÃpnavatprÃtibhÃsikà evetyetatpak«asÃra÷ / atra cÃnyaæ jÅvaæ tadguïado«Ãdi và vyÃvahÃrikamanyo jÅvastathÃbhÆto na jÃnÃti cettarhi tatsamÃgamÃdiprasaÇgÃbhÃvÃt sahÃnubhÆtayaikasÃdhyo 'nuv­tto lokavyavahÃra÷ kathaæ nirvartyetetyartha÷ / svÃvidyÃkalpitameva paÓyantÅtyuktyà paravÃrtÃnabhij¤atvaæ-vyÃvahÃrikajÅvÃntarav­ttÃnabhij¤atvaæ sidhyati / na hi te jÅvÃntarÃvidyÃkalpitÃ÷ / kintu mÆlÃvidyÃkalpità eva / lokavyavahÃro 'pi prÃtibhÃsika eveti cettarhi ekajÅvavÃdonme«a÷ / tatra ca do«a ukta eveti hÃrdam // 156 //157 // *{ki¤ca svayaæprakÃÓatvavibhutvaikatvanityatÃ÷ /}* *{tvadabhyupetà bÃdheran saævidaste 'dvitÅyatÃm // 158 //}* saævinmÃtre 'vidyÃkalpito meyamÃt­bheda iti paramataæ vistareïa pratik«iptametÃvatà / atha saævidi parÃbhimataæ nirviÓe«atvaæ pratik«ipati*{ki¤ce}*tyÃdinà / te ityasyÃgre matÃmiti Óe«a÷ / bhavadabhimataireva dharmai÷ saviÓe«atvaæ saævida÷ prasajyata iti bhÃva÷ // 158 // *{saævideva na te dharmÃ÷, siddhÃyÃmapi saævidi /}* *{vivÃdadarÓanÃtte«u ; tadrÆpÃïÃæ ca bhedata÷ // 159 //}* svarÆpÃbhedÃtte«Ãæ na saævida÷ sadharmatvamiti ÓaÇkÃmanÆdya nirÃca«Âe*{saævideve}*ti / sampratipanne 'pi saævitsvarÆpe tannityatvavibhutvaikatvasvaprakÃÓatvÃdau bauddhanaiyÃyikamÅmÃæsakÃdÅnÃæ vivÃdÃt svarÆpabhedÃcca te«Ãæ dharmÃïÃæ saævitto na saæpratipannasaævidabhinnatvaæ te«Ãæ yujyata ityartha÷ / svarÆpabhedaÓcÃtmasiddhau nirÆpito 'nusandheya÷ // 159 // *{na ca te bhrÃntisiddhÃste yenÃdvaitÃvirodhina÷ /}* *{tattvÃvedakavedÃntavÃkyasiddhà hi te guïÃ÷ // 160 //}* nanvevamapi te«ÃmaparamÃrthatvÃtparamÃrthadvitÅyarÃhityaæ surak«itameveti cettatrÃha*{na ca te }*iti / tavÃpi tattvedamparaÓrutyantasiddhÃste dharmÃssaævido nityatvÃdaya ityeva matam / tattai÷ saviÓe«atvaæ durvÃram / te«Ãæ bÃdhe tulyanayena saævido 'pi bÃdha÷ syÃditi dyotyate *{tattvÃvedake}*tyÃdinà // 160 // *{ÃnandasvaprakÃÓatvanityatvamahimÃdyatha /}* *{brahmasvarÆpameve«Âaæ, tatrÃpÅdaæ vivicyatÃm // 161 //}* brahmasvarÆpÃbhedasyaiva taddharme«u parÃbhimatatvÃttatra prÃkÃrÃntareïÃpi dÆ«aïamÃha*{Ãnande}*ti / ÃnandaÓabdo bhÃvapradhÃna÷ / mahimÃ-vibhutvam / ÃdipadÃdekatvÃdi grÃhyam / atheti yadyarthakam / avyayÃnÃmanekÃrthatvÃt // 161 // *{brahmeti yÃvannirdi«Âaæ tanmÃtraæ kiæ sukhÃdaya÷ /}* *{athavà tasya te, yadvà ta eva brahmasaæj¤ina÷ // 162 //}* vikalpayati paramataæ*{brahmetÅ}*ti / kimÃnandatvÃdayo brahmasvarÆpamÃtram , uta tanni«Âhà dharmÃ÷, Ãhosvitte«Ãmeva pratyekaæ brahmasaæj¤Ã, samuditÃnÃæ veti vikalpa÷ // 162 // *{Ãdye tattatpadÃmnÃnavaiyarthyaæ vedalokayo÷ /}* *{pÆrvoktanÅtyÃbhedaÓca, jagajjanmÃdikÃraïam // 163 //}* *{abhyupetyaiva hi brahma vivÃdÃste«u vÃdinÃm /}* *{dvitÅye saiva taireva brahmaïa÷ sadvitÅyatà // 164 //}* *{Ãdye }*iti / atyantÃbhede 'natiriktÃrthakatvÃt*{Ãnando brahma satyaæ j¤Ãnamanantaæ brahmetyÃdau }*sahapÃÂhasyÃnarthakyaæ prasajyate / na hi ghaÂa÷ kalaÓa iti sahapÃÂha÷ / brahmasvarÆpaikyÃsambhavaæ ca te«u dharme«u smÃrayati*{pÆrvokte}*ti / dvitÅye kalpe tu brahmaïa÷ saviÓe«atvaprasaÇga ityÃha*{dvitÅya}*iti / saiva-bhavadabhimataviruddhaiva // 163 //164 // *{t­tÅye brahma bhidyeta tanmÃtratvÃtpade pade /}* *{tatsamÆho 'thavà brahma taruv­ndavanÃdivat // 165 //}* t­tÅye pratyekasamudÃyakoÂyo÷ pratyekakoÂiæ dÆ«ayati*{t­tÅye }*iti / pratyekaÓo brahmatvamityatra nÃnà brahma prasajyate satyaæ brahma, j¤Ãnaæ brahma, anantaæ brahma, Ãnando brahmeti ; khaï¬o muï¬a÷ pÆrïaÓ­Çgogaurityatrevetyartha÷ / tanmÃtratvÃt-tattanmÃtrasvarÆpatvÃdbrahmaïa÷ / satyatvÃdisamudÃyo brahmetyatra do«amÃha*{tatsamÆha}*iti / vinÃÓavaditi mudrita÷ pÃÂho 'Óuddha÷ / taruv­ndasya vanatvavatsatyÃdisamudÃyasya brahmatve, samudÃyasya samudÃyyananyatve pratyekapak«oktadÆ«aïÃnativ­tti÷, atiriktatve sÃæÓatvaæ guïatvaæ ca prasajyate brahmaïa iti bhÃva÷ // 165 // *{prakar«aÓca prakÃÓaÓca bhinnÃvevÃrkavartinau /}* *{tena na kvÃpi vÃkyÃrtho vibhÃgo 'sti nidarÓanam // 166 //}* nanu satyÃdivÃkyamakhaï¬Ãrthaparaæ svarÆpalak«aïavÃkyatvÃt , divà divi prak­«ÂaprakÃÓa÷ sÆrya÷, niÓi ca tathÃbhÆtaÓcandra itivaditi nirviÓe«abrahmasiddhirityatrÃha*{prakar«aÓce}*ti / d­«ÂÃnto 'pi na kevalaravyÃdisvarÆpamÃtrapara÷, kintu ravyÃdivyapadeÓagocarÃrthasyÃsÃdhÃraïÃkÃrapradarÓanapara iti nirviÓe«ÃdvaitarÆpo 'khaï¬a÷ samÃnÃdhikaraïavÃkyÃrtho nidarÓanabhÆto naivÃstÅtibhÃva÷ / kvÃpi-kvacidapi samÃnÃdhikaraïavÃkye / avibhÃga÷-akhaï¬a÷ // 166 // *{jìyadu÷khÃdyapohena yadyekatraiva vartità / j¤ÃnÃnandÃdiÓabdÃnÃæ na satassadvitÅyatà // 167 //}* atra ÓaÇkate para÷*{jìye}*ti / j¤ÃnÃdipadaæ na j¤ÃnatvÃdiviÓe«aæ pratipÃdayati / kintu ja¬atvÃdyapohameva / apohastu vyÃv­ttirabhÃvo 'dhikaraïasvarÆpameveti na brahmaïa÷ saviÓe«atvaprasaÇga÷ / ja¬ÃditattatpadÃrthapratiyogikavyÃv­ttisvarÆpatvabodhanena cÃrthavattà padÃnÃmiti ÓaÇkiturÃÓaya÷ / netyata÷ pÆrvamataÓceti yojyam / parapak«ÃnuvÃdaka÷ Óloko 'yam // 167 // *{apohÃ÷ kiæ na santyeva, santo vÃ, nobhaye 'pi và /}* *{sattve satsadvitÅyaæ syÃt ja¬ÃdyÃtmakatetare (tà pare) // 168 //}* atra vikalpya do«amÃha*{apohà }*iti / nobhaye-na santo nÃpyasanta÷, sadasadvilak«aïà iti yÃvat / apohÃnÃæ sattve do«amÃha*{sattve }*iti / apohÃnÃæ sattve tai÷ sata÷ sadvitÅyatà syÃdityartha÷ / asattve dÆ«aïaæ¤ja¬ÃdyÃtmaketi / jìyÃdyapohÃnÃmabhÃve jìyÃdiprasaÇga iti yÃvat / sattvasatsadvitÅya÷ svÃjja¬ÃdyÃtmakatetareiti / mudritapÃÂho 'Óuddha÷ // 168 // *{sadasadvyatirekokti÷ pÆrvameva parÃk­tà /}* *{tathÃtve ca ghaÂÃdibhyo brahmÃpi na viÓi«yate // 169 //}* t­tÅyaæ pratik«ipati*{sadasa}*diti / sadvyatireke 'sattvam , asadvyatireke ca sattvaæ vyavasthitamiti sadasadbhinnatvaæ kasyÃpi na sambhavatÅti pÆrvamevoktamityartha÷ / dÆ«aïÃntaramÃha*{tathÃtva }*iti / apohÃnÃæ brahmasvarÆpatve sadasadvilak«aïatve ca brahmaïa÷ sadasadvilak«aïatvaæ prasajyate prapa¤casyeveti bhÃva÷ // 169 // *{ki¤cÃpohyaja¬atvÃdiviruddhÃrthÃsamarpaïe /}* *{naiva tattadapohyeta tadekÃrthai÷ padairiva // 170 //}* dÆ«aïÃntaramÃha*{ki¤ce}*ti / ja¬ÃdivyÃvartakadharmabodhanamantarà ja¬ÃdivyÃv­ttirna pratipÃdayituæ Óakyate satyÃdipadairja¬ÃdiparyÃyapadairiveti vyÃvartakadharmabodhakatvamavarjanÅyam / tathÃca tairdharmai÷ saviÓe«atvaæ brahmaïo durvÃramityartha÷ / tattat-ja¬atvÃdi, apohyeta-vyÃvartyeta // 170 // *{pratiyogini d­Óye tu yà bhÃvÃntaramÃtradhÅ÷ /}* *{saivÃbhÃva itÅhÃpi sadbhiste sadvitÅyatà // 171 //}* *{( iti saviÓe«atvopapÃdanena saævido nirviÓe«atvanirasanam )}* nanu vyÃvartakadharmavattvaæ na bodhyate / kintu ja¬ÃdivyÃv­ttirÆpatvameva bodhyate j¤ÃnÃdipadairbrahmaïa÷ / tanna ja¬atvÃdiprasaÇga iti cettatrÃha*{pratiyoginÅ}*ti / yogye pratiyoginyanupalabhyamÃne 'dhikaraïamÃtraj¤Ãnameva tadabhÃva iti j¤ÃnaviÓe«arÆpatvÃdabhÃvasya j¤ÃnaviÓe«arÆpai÷ satyÃdipadalak«yÃrthairabhÃvairbhÃvarÆpai÷ saviÓe«atà brahmaïa÷ prasajyata ityartha÷ / abhÃvasya j¤ÃnaviÓe«arÆpatvamiti mataviÓe«eïedam / yadvà bhÃvÃntaramÃtradhÅriti upalabhyamÃnaæ bhÃvÃntaramityarthe paryavasannam / yogye pratiyoginyanupalabhyamÃne tatrÃdhikaraïe yadbhÃvÃntaramupalabhyate tadeva pratiyogivyapek«ayÃbhÃvavyapadeÓabhÃgiti adhikaraïav­ttidharmÃntararÆpatvÃdabhÃvÃnÃæ tai÷ saviÓe«atvaæ prasajyata iti bhÃva÷ / dvavye 'bhÃvo dharmarÆpa÷ / dharmasya tu svaparanirvÃhakatvena svarÆpamevÃbhÃva÷, sati sambhave dharmÃntaraæ veti yathopalambhaæ vyavasthà / yasmin pratÅyamÃne itarÃropo na ghaÂate, tasyaiva tadabhÃvarÆpatvam / satsvarÆpe pratÅyamÃna eva bhedÃnÃmadhyÃsÃcca tatra tasyaiva netarÃbhÃvarÆpatvaæ sambhavi / na cÃvidyayÃviÓadaæ bhÃsamÃne sati bhedabhrama÷ / avidyÃniv­tau viÓadaæ bhÃsamÃne tu na sa iti viÓadasvarÆpasyÃbhÃvarÆpatvaæ sambhavatÅti vÃcyam / vaiÓadyasya svarÆpatve pÆrvamapyavidyÃdibhedÃropÃyogÃt / svarÆpÃtiriktatve tu tasyaivÃbhÃvarÆpatvaæ na svarÆpasyeti prasaÇgÃt / ki¤ca nirviÓe«e svaprakÃÓe vastuni viÓÃdÃviÓadabhÃnameva durvacam / saviÓe«e tu katipayÃkÃreïa bhÃnamaviÓadam , sarvÃkÃrabhÃnaæ viÓadamiti viÓe«a÷ / ki¤ca brahmaïo dravyatve sadharmakatvam , adravyatve tu kasyaciddharmarÆpatvaæ prasajyate / dravyÃdravyavilak«aïatvaæ tu na sambhavÅtyÃdikamanusandheyamatra / ihÃpÅtyapinà satyÃdipadÃnÃmapohalak«aïÃyÃmapi na nirviÓe«atvasiddhi÷ / lak«aïÃkalpanÃyÃsa eva viÓi«yaca iti dyotyate / evamapoharÆpÃïÃmapi satyatvÃdÅnÃæ sadasadanirvacanÅyatvaæ nirastam // 171 // *{bhÆtabhautikabhedÃnÃæ sadasadvyatirekità /}* *{kuto 'vasÅyate kiæ nu pratyak«ÃderutÃgamÃt // 172 //}* *{pratyak«ÃdÅni mÃnÃni svasvamarthaæ yathÃyatham / vyavacchindanti jÃyanta iti yà (tÃ) vat svasÃk«ikam // 173 //}* *{atha prapa¤casyÃpi prasaÇgÃtsadasadanirvacanÅyatvaæ paramataæ nirasyati bhÆte tyÃdinà / pratyak«ÃdÅnÅ ti / svasvaprameyaæ yathÃyathaæ tattadasÃdhÃraïÃkÃrato vijÃtÅyasajÃtÅyÃntaravyattamavagamayanti pratyak«ÃdÅnÅti prasiddham / tadasÃdhÃraïÃkÃreïa sadbhÃva eva vastÆnÃæ pramÃïÃnitÃni , na tu sadasadanirvacanÅyatva iti bhÃva÷ // 172 // 173 //}* *{yathÃgrata÷ sthite nÅle nÅlimÃnyakathà na, dhÅ÷ /}* *{ekÃkÃrà , na hi tathà sphaÂike dhavake mati÷ // 174 //}* *{k«Åre madhuradhÅryÃd­k naiva nibhbaka«ÃyadhÅ÷ /}* *{vyÃvahÃrÃÓca niyatÃ÷ sarve laukikavaidikÃ÷ // 175 //}* *{etadevopapÃdayati yatheti / nÅle nÅlamati÷ , sphaÂike dhavalamatiÓca naikavi«ayà , kintu parasparavyÃv­ttaguïavi«ayaiva ; tathà k«Åre madhuradhÅ÷ , nimbe ka«ÃyadhÅÓca / tathà cÃrthabhedÃlambanatvaæ j¤ÃnÃnÃæ sthitamiti bhÃva÷ / nÅle nÅlabuddhirekÃkÃrà ekavi«ayà / tatra nÅle na nÅlÃnyaguïaprasaÇga÷ / dhavalamatistu tato bhidyate bhinnÃkÃretyartha÷ / naivetyasyÃgre tÃd­giti Ãk«ipyate / naivamiti và pÃÂha÷ syÃt / tattadvastvasÃdhÃraïÃkÃrabhede 'bÃdhitapratÅtimuktvà vyavahÃramapi tÃd­Óamupanyasyati pramÃïatayà vyavahÃrà iti / abÃdhitapratyak«ÃdipramÃïatanmÆlavyavahÃrabalÃdvastÆnÃæ tattadasÃdhÃraïÃkÃreïa sattvamevopeyamiti bhÃva÷ // 174 // 175 //}* *{satyaæ pratÅtirastyasyà mÆlaæ nÃstÅti cenna tat /}* *{sà cedasti tasyà mÆlaæ kalpyatÃæ kÃryabhÆtayà // 176 //}* *{ÓaÇkÃtrÃnÆdyate satyamiti / pariharati na ta diti / sÃghu iti Óe«a÷ / kÃryabalÃttadanuguïaæ mÆlamabÃdhitapratÅtÅnÃæ yathÃrthyavyavasthÃpakamanumÅyatÃmiti bhÃva÷ // 176 //}* *{kÊptaæ cendriyaliÇgÃdi tadbhÃvÃnuvidhÃnata÷ /}* *{yaugapadyakramÃyogÃdvyavacchedavidhÃnayo÷ // 177 //}* *{aikyÃyogÃcca bhedo na pratyak«a iti yo bhrama÷ /}* *{bhedetaretarÃbhÃvavivekÃgrahaïena sa÷ // 178 //}* *{adu«ÂendriyÃdereva mitiyÃthÃrthye hetutvamanvayavyatirekasiddhaæ nÃpalapyaæ cetyÃha kÊpta miti / vastubhedo nirdu«ÂendriyarÆpeïa pratyak«apramÃïenaiva g­hyate iti yÃvat / atra ÓaÇkate yaugapadye ti / vyavacchedo bhedagrahaïam / vidhÃnaæ svarÆpagrahaïam / prÃtyak«ikapramiteryugapadevÃdhikaraïatanni«ÂhabhedobhayagrÃhitvaæ na sambhavati , adhikaraïagrahaïasya pratiyogigraïanairapek«yÃt , bhedagrahaïasya tu tatsÃpek«atvÃt / prathamamadhikaraïasvarÆpaæ g­hÅtvÃthaæ bhedaæ g­hïÃtÅti kramo 'pi na sambhavati , pramite÷ k«aïikatvÃdviramya vyÃpÃrÃyogÃdvà / svarÆpabhedayostadgrahaïayoÓcaikyamapi na sambhavati / ata÷ svarÆpagrahasyaiva pratyak«apramitirÆpatvam , bhedagrahasya tu bhrÃntilak«aïatvameveti bhÃva÷ / ÓaÇkÃæ pratik«ipatÅmÃm itÅ tyÃdinà / bhedo 'nyonyÃbhÃva÷ , itaretarÃbhÃva÷ - anyasminnanyasya saæsargÃbhÃva÷ / yadvà bheda÷ - saæsÃrgÃbhÃvabheda÷ prÃgabhÃvÃdi÷ / itarerÃbhÃva÷ - bheda÷ / tayo÷ svarÆpayÃthÃtmyÃj¤Ãnaprayukto niruktavidha÷ pare«Ãæ bhrama ityartha÷ // 177 // 178 //}* *{svarÆpameva bhÃvÃnÃæ pratyak«eïa parisphurat /}* *{bhedavyÃhÃrahetu÷ syÃt pratiyogivyapek«ayà // 179 //}* *{bhedasya yÃthÃtmyaæ tÃvadÃha svarÆpameve ti / svarÆpaæ - svÃsÃdhÃraïÃkÃra÷}* *{ / tadeva g­hyamÃïÃæ pratiyogismaraïasahakÃreïetarasmÃdbhedavyavahÃranidÃnam , yathà kambugrÅvÃdimattvameva ghaÂasya paÂÃdbheda iti bhÃva÷ // 179 //}* *{yathà tanmÃtradhÅrnÃnÃnÃstivyÃhÃrasÃdhanÅ /}* *{hrasvadÅrghatvabhedà và yathaikatra «a¬aÇgule // 180 //}* *{atra nidarÓanaæ yatheti / yathà bhÆtalasvarÆpaj¤Ãnameva ghaÂÃdyanupalambhe sati tattatsmaraïasahakÃri ghaÂÃdiÓÆnyatÃvyavahÃrasÃdhanaæ matamabhÃvasyÃdhikaraïasvarÆpatvavÃdinÃæ tathetyartha÷ / siddhÃnte tvadhikaraïav­ttidharmaviÓe«arÆpatvaæ bhedÃderiti viveka÷ / ekasyaiva pritayogibhedena nÃnÃvyavahÃrasÃdhanatvaæ nidarÓanamukhena dra¬hayati hrasve ti / ekatraiva «a¬aÇgulimite vastuni tadapek«ayÃdÅrghaæ pÃdarthÃntaramapek«ya hrasvavyavahÃraæ hrasvaæ tadapek«ya dÅrghavyavahÃraæ ca tadvastuj¤Ãnameva tattatpratiyogismaraïasahakÃreïa janayati hÅti bhÃva÷ // 180 //}* *{evaæ vyavasthitÃnekaprakÃrÃkaravattayà /}* *{pratyak«asya prapa¤casya tadbhÃvo 'Óakyanihnava÷ // 181 //}* *{eva miti / svarÆpalak«aïasya bhedasyÃdyak«aïa eva dharmigrahaïe grahasambhavÃdbhedavyavahÃra eva pratiyogismaraïasyÃpek«itatvÃcca nÃnÃkÃravibhinnapadÃrthasvarÆpasya tattvaæ pratyak«apramÃïapramitaæ nÃpalapanÃrhamiti bhÃva÷ / asÃdhÃraïÃkÃrarÆpasya bhedasya svaparanirvÃhakatvÃnnÃnavasthà / tatprÃgabhÃvastatpÆrvÃvasthÃrÆpa÷ / dhvaæsastaduttarÃvasthÃrÆpa÷ / tadatyantÃbhÃvastadadhikaraïasvabhÃvaviÓe«Ãtmaka÷ / sÃmayikÃbhÃva÷ / kÃlaviÓe«ÃvacchinnatattadadhikaraïasvarÆpÃtmaka÷ / e«Ãæ ca tattatpratiyogyuparaktatvena vyavahÃre punastattatpratiyogismaraïÃpek«eti viveko 'tra bodhya÷ // 181 //}* *{Ãgama÷ kÃryani«ÂhatvÃdÅd­Óer'the na tu pramà /}* *{prÃmÃïye 'pyanvayÃyogyapadÃrthatvÃnna bodhaka÷ // 182 //}* *{evaæ bhedaprapa¤casya sattva eva pratyak«aæ pramÃïam , na sadasadanirvacanÅyatva iti sthÃpitam / ÓÃstrasyÃpi na tatra prÃïÃïyamityÃha Ãgama iti / Ãgama÷ - ÓÃstraæ , kÃryani«ÂhatvÃt - kÃryÃrthapratipÃdanatatparatvÃt , Åd­Óe«ar'the -kÃryÃnanvayini siddhe prapa¤cÃnirvacanÅyatvÃdau , na pramà - na pramÃïam / mÅmÃæsakamatenedam / siddhÃntimatenÃpyÃha prÃmÃïye 'pÅti / siddhÃrthe ÓÃstrasya pramÃïabhÃve satyapi ÓÃstrasya pramÃïaÓabdamÃtrasya và nÃnirvacanÅyatvÃdau pramÃïatvam , na sannÃpyasannityÃderananvitÃrthakatvena ÓabdabodhÃjanakatvÃdityartha÷ / tat tatpratipÃdakatayeva pratÅyamÃno 'pi sandarbho 'viruddhÃrthaparatayà neya iti hÃrdam // 182 //}* *{nÃsat pratÅte÷ , bÃdhÃcca na sadityapi yanna tat /}* *{pratÅtereva sat kiæ na , bÃdhÃnnÃsat kuto jagat ? /}* *{tasmÃdavidyayaiveyamavidyà bhavatÃ'Órità // 183 //}* *{athÃnumÃnasyÃpi sadasadanirvacanÅyatve na pramÃïatvamityÃha nÃsa diti / prapa¤ca÷ sadasadbhinna÷ pratÅyamÃnatve sati bÃdhyamÃnatvÃditi yuktirapi na satÅ, prapa¤ca sadasattvavÃn tata evetyÃbhÃsa samÃnayogak«ematvÃditi bhÃva÷ / nirupÃdhikasattvÃsattvayorvirodho 'trà bhipreta÷ / tasmà diti / anirvacanÅyatvasyÃprÃïÃïikatvÃttadupapÃdakÃvidyÃkalpanaæ bhavadaj¤ÃnakÃryamevetyartha÷ // 183 //}* *{ki¤ca bhedaprapa¤casya dharmo mithyÃtvalak«aïa÷ /}* *{mithyà và paramÃrtho và nÃdya÷ kalpo 'yama¤jasà // 184 //}* *{tanmithyÃtve prapa¤casya satyatvaæ durapahnavam /}* *{pÃramÃrthyai'pi tenaiva tavÃdvaitaæ vihanyate // 185 //}* *{(iti prapa¤casya sadasadvyatirekitvarÆpamithyÃtvanirasanam )}* *{pramÃïÃbhÃvÃddÆ«itaæ sadasadanirvacanÅyatvarÆpaæ mithyÃtvaæ prakÃrÃntareïÃpi dÆ«ayati ki¤ceti / bhedamithyÃtvasya mithyÃtve bhedasya satyatvaæ siddham / bhedamithyÃtvasya satyatve brahmabhinnasyÃpi kasyacitsatyatvopagamÃdapasiddhÃnto 'dvaitavyÃghÃtaÓcetyartha÷ / naca bhedamithyÃtvaæ satyaæ brahmasvarÆpameveti nÃdvaitahÃnyÃdÅti vÃcyam // tathÃsati brahmaïo mithyÃvastuguïatvaprasaÇgÃdityanyatra vistara÷ // 184 // 185 //}* *{sarvÃïyeva pramÃïÃni svaæ svamarthaæ yathoditam /}* *{asator'thÃntarebhyaÓca vyavacchindanti bhÃnti na // 186 //}* *{evaæ mithyÃtvaæ nirasya bhedaprapa¤casya satyatvaæ vyavasthÃpayan parÃbhimataæ sadadvaitaæ pratik«eptumupakramate sarvÃïyeveti / yathodita mityatra yathÃyatha miti syÃdvà / yathoditamityasya na pratyak«ÃderanirvacanÅyapratyÃyakatvamati pÆrvanirÆpitÃnatikrameïetyartha÷ // 186 //}* *{tathÃhÅha ghaÂo 'stÅti yeyaæ dhÅrupajÃyate /}* *{sà tadà tasya nÃbhÃvaæ paÂatvaæ vÃnumanyate // 187 //}* *{svasvaprameyasyÃsato 'bhÃvÃdbhÃvÃntarebhyaÓca vyÃv­ttÃkÃratÃpratyÃyakatvaæ pramÃïÃnÃæ prasiddhamiti yaduktam , tadevopapÃdayati tathà hÅhe ti / ihedÃnÅæ ghaÂo 'stÅti pratÅtistadÃnÅæ tatra svÃsÃdhÃraïÃkÃreïa ghaÂasya sattÃmevÃvagÃhate , nÃbhÃvam -nÃsattÃm , na và paÂatvÃdyarthÃntaradharmavattÃmityaryartha÷ / tathà cÃsadvyÃv­ttaæ sadantaravyÃv­ttaæ ca vastuna÷ santaæ ghaÂÃdikameva pratipÃdayanti pratÅtaya÷ ghaÂo 'sti , paÂo 'stÅtyÃdaya iti sannÃnÃtvameva sidhyati , na sadadvaitamiti bhÃva÷ // 187 //}* *{nanvastÅti yaduktaæ kiæ tanmÃtraæ ghaÂa ityapi /}* *{arthÃntaraæ và , tanmÃtre sadadvaitaæ prasajyate /}* *{arthÃntaratve siddhaæ tat sadasadbhyÃæ vilak«aïam // 188 //}* *{atra codayati nanvastÅti / ghaÂapaÂÃdipadenÃpi astÅtyuktaæ sanmÃtramucyate cetsiddhaæ saddvaitam / stor'thÃntaraæ cettena bodhyate tarhi ghaÂÃderÃpatitaæ sadasada nirvÃcya}* *{tvam pratÅtibalÃccÃsadvyÃv­ttiriti bhÃva÷ // 188 //}* *{yadyevamasti brahmeti brahmaupani«adaæ matam /}* *{ghaÂavatsadasadbhyÃmanirvÃcyaæ tavÃpatet // 189 //}* *{eta ddÆ«ayati yadyevamiti / asti brahme tyupani«atpratipÃdyamapi brahmatulyanayÃtsadasadanirvacanÅyaæ prasajyate ityartha÷ // 189 //}* *{Ãnandasatyaj¤ÃnÃdinirdeÓaureva vaidikai÷ /}* *{brahmaïo 'pyatathÃbhÃvastvayaivaivaæ samarthita÷ // 190 //}* *{evaæ sarvatra samÃnÃdhikaraïavÃkye 'nabhimataviruddhÃkÃraprasaÇga ityÃha Ãnandeti / Ãnando brahmetyÃdau ÃnandÃdimÃtraæ brahmapadenocyate cetpadÃntarÃmnÃnavaiyarthyam , tadatiriktabodhane tvÃnandÃnÃnandavilak«aïatvÃdi brahmaïa÷}* *{prasajyata ityartha÷ / ÃnandapadenÃnÃnandavyÃv­tti÷ brahmapadena cÃnandavyÃv­ttirbhavediti yÃvat // atathÃbhÃva÷ - anÃnandatvÃdi÷ // 190 //}* *{sadasadvyatirekokti÷ prapa¤casya ca hÅyate /}* *{yadyathÃki¤ciducyeta tatsarvasya tathà bhavet // 191 //}* *{parasyÃni«ÂÃntaraæ ca prasa¤jayati sadasa diti / sadasadvyatirikta÷ prapa¤ca ityapi svÃrthÃtpracyaveta / niruktarÅtyà sadasadvyatiriktÃnyatvameva prapa¤casya sidhyediti bhÃva÷ / ya diti / yatki¤cidapi vastu yathà - yena prakÃreïocyate , tasya sarvasya tathà - tvadupadarÓitarÅtyà tatprakÃrarÃhityaæ prasajyatà ityartha÷ // 191 //}* *{tasmÃdastÅti saævittirjÃyamÃnà ghaÂÃdi«u /}* *{tattatpadÃrthasaæsthÃnapÃramÃrthyÃvabodhinÅ // 192 //}* *{ghaÂo 'stÅtyÃdau sattÃmÃtrasya viÓe«yatvaæ , tatra ghaÂÃderbhedasyÃropitatvaæ ca parÃbhimataæ pratik«ipanniva svÃbhimatÃrthaæ pratipÃdayati tasmÃditi / spa«Âor'tha÷ // 192 //}* *{sajÃtÅyavijÃtÅyavyavacchedanibandhanai÷ /}* *{svai÷svairvyavasthitai rÆpai÷ padÃrthÃnÃæ tu yà sthiti÷ /}* *{sà sattà na svatantra'nyà tatrÃdvaitakathà katham // 193 //}* *{(iti sadadvaitanirÃsena bhedaprapa¤casya pÃramÃrthikatvasamarthanam )}* *{sajÃtÅye ti / vijÃtÅya sajÃtÅyÃntaravyÃvartakena svasvÃsÃdhÃraïÃkÃreïa}* *{tasya tasya padÃrthasya yà sthiti÷ - kÃlasambandha÷ pramÃïasambandho và , sà tattatpadÃrthasya sattà / sà ca pratipadÃrthaæ vyavasthità , dhÃtvarthatvÃtkart­paratantrà ca / tatsattÃyÃæ svatantratvamadvaitaæ ca bhavadabhimataæ naiva yuktamiti bhÃva÷ // 193 //}* *{na ca nÃnÃvidhÃkÃrapratÅti÷ Óakyanihnavà /}* *{na vedyaæ vittidharma÷ syÃditi yatprÃgudÅritam // 194 //}* *{tenÃpi sÃdhitaæ ki¤cit saævido 'sti na và tvayà /}* *{asti cet pak«apÃta÷ syÃt na cette viphala÷ Órama÷ // 195 //}* *{evaæ prameyabhÆtasannÃnÃtvaæ vyavasthÃpya pramitinÃnÃtvamapi vyavasthÃpayati parÃbhimatacidadvaitanirÃsena naceti / vi«ayÃÓrayaviÓe«ai÷ pratyak«ÃdisvagataviÓe«aiÓcÃnubhÆyamÃnaæ saævinnÃnÃtvamapi na k«eptuæ Óakyamityartha÷ / atra parai÷ saævido nirviÓe«atve proktamanumÃnamanÆdya pratik«ipati na vedya miti / saævidi nirviÓe«atvarÆpa÷ sÃdhyadharma upagamyate na và , upagamyate cennirnimitta ekasmin dharme pak«apÃtaste prasajyate - eko dharma upadamyate , anye prÃmÃïikà api nopadamyanta itÅtyartha÷ / tathà cÃbhyupagatanirviÓe«atvavirodhaprasaÇga iti hÃrdam / pak«abÃdha÷syà diti pÃÂhÃntaram / nopeyate cetsÃdhyadharma÷ , tarhi}* *{tatsÃdhanÃrthasaærambhavaiyarthaæ prasajyata ityartha÷ // 194 // 195 //}* *{ata÷svarasavispa«Âad­«ÂabhedÃstu saævida÷ /}* *{yathÃrathÃdibhirvÃhyai (yathÃvasthÃyibhirbÃhyair) naikyaæ yÃnti ghaÂÃdibhi÷ // 196 //}* *{ata iti / yathà rathÃdibhirvÃhyairnaikyaæ yÃtÅ ti pÆrvamudritapÃÂho 'Óuddha÷ / ata÷ - saævinnirviÓe«atvÃdyanumÃnapratik«epÃt , svarasto vi«ayÃÓrayasvagataviÓe«airviÓi«Âà vilak«aïatvena sphuÂaæ pratÅyamÃnÃ÷ saævida÷ yathÃvasthitairvabÃhyair ghaÂÃdibhirarthairnaikyaæ yÃntÅtyartha÷ / vedyaveditrorvittyabhedamataæ pratik«eptumayamupak«epa÷ // 196 //}* *{sahopalambhaniyamo na khalvaikaikasaævidà /}* *{nacedasti sasÃmÃnyaæ sarvaæ saævedanÃspadam // 197 //}* *{sahopalambhaniyama iti / etacchlokasyottarÃrdhaæ na cÃsti citisÃmÃnyaæ sarvasaævedanÃspada miti và na cidasti sasÃmÃnyaæ sarvasaævedanÃspada miti và sambhÃvyate / saævidà sahaivopalabhyamÃnatvÃjj¤eyaj¤Ãtrostadabheda iti na yuktam , tattatsaævedanaviÓe«eïa sahopalambhaniyamÃbhÃvÃt , ekaæ j¤Ãnaæ vinà j¤ÃnÃntareïÃpyarthopalabdhe÷ / viÓe«eïa}* *{sahopalambhasya vyabhicÃre 'pi citsÃmÃnyena sahopalambhaniyamo 'stÅti cet , tadapi na samyak , viÓe«avyatiriktasya citsÃmÃnyasyaivÃnuv­ttasya sarvavi«ayavij¤Ãnavi«ayasyÃbhÃvadityartha÷ / yathÃmudritapÃÂhe tvayamartha÷ - sahopalambhaniyamo na siddhayati cet sarvaæ sasÃmÃnyavise«aæ j¤Ãt­j¤eyÃtmakaæ j¤eyajÃtaæ j¤ÃnabhinnatayÃstyevetyartha÷ / evaæ mitimÃt­meyabhidÃyÃthÃrthyaæ samarthitaæ bhavati / ayaæ Óloka÷ sahopalambhaniyamà dityÃdinà prapa¤ca sphuÂama¤catÅ tyantena anÆdyamÃnaparapak«a pratik«epabhÃge susaÇgata÷ / tasmÃdupalabhyamÃnasaævitsiddhibhÃgÃntimaÓlokÃnantaraæ saæyojanÅya÷ / ayaæ ca Óloko}* *{j¤eyaj¤Ãtro÷ saævidaikyasÃdha kasahopalambhaniyamarÆpahetorasiddhipratipÃdaka iti dhyeyam // 197 //}* *{sahopalambhaniyamÃnnÃnyor'tha÷ saævido bhavet /}* *{yadetadaparÃdhÅnasvaprakÃÓaæ tadeva hi /}* *{svayabhprakÃÓatÃÓabdamiti v­ddhÃ÷ pracak«ate // 198 //}* *{yasminnabhÃsamÃne 'pi yo nÃmÃrtho na bhÃsate /}* *{nÃsÃvarthÃntarasta(raæ ta) smÃnmithyenduriva candrata÷ // 199 //}* *{abhÃsamÃne vij¤Ãne na cÃtmÃrthÃvabhÃsanam /}* *{iti saævidvivartatvaæ prapa¤ca÷ sphuÂama¤cati // 200 //}* *{atra nirasanÅyamatÃnuvÃda÷ sahopalambhaniyamà dityÃdinà / arthaprakÃÓe niyamena saævido bhÃnÃsiddhyarthaæ tasyÃ÷ svaprakÃÓatvamÃha yadetaditi / svayamprakÃÓatÃprav­ttinimittaka÷ Óabdo yasya tat svayaæprakÃÓatÃÓabdaæ svayaæprakÃÓaÓabdavÃcyam / anena sahopalambhaniyama÷ siddha÷ / yasmi nniti / saævitprakÃÓÃbhÃver'thasyÃpi na prakÃÓa iti saævitprakÃÓÃbhÃvavyÃpakÃbhÃvapratiyogiprakÃÓasyÃrthasya saævidananyatvaæ sidhyati, bimbÃprakoÓe 'prakÃÓamÃnasya pratibambasyeva bimbÃnanyatvamityartha÷ / abhÃsamÃna iti / Ãtmà - j¤Ãtà , artha - j¤eyam / saævidvivartatvama saævidadhi«ÂhÃnakÃropavi«ayatvaæ prapa¤ca÷ - vedyavedit­prapa¤ca÷ , a¤jaticchati , prÃpnotÅti yÃvat / adhi«ÂhÃnasattÃtiriktasattÃÓÆnyatvalak«aïaæ saævidananyatvaæ prapa¤casya vivak«itam / nÅlapÅtÃdibÃhyakÃro vÃsanÃkalpito j¤Ãne iti yogÃcÃrapak«a÷ , nÅlÃpÅtÃdyartho 'vidyÃkalpitastatreti mÃyipak«aÓca nirÃcikÅr«ito 'treti bodhyam // 198 // 199 // 200 // saærak«yamÃïabhedÃste nÃnumÃnÃnuvartina÷ // 201 //}* *{etatpak«aæ pratik«ipati maiva mityÃdinà / evaæ j¤Ãt­j¤eyalak«aïÃrthÃn mà sma paribhava÷, na pratik«iperityartha÷ / pratik«epe«Ãæ kuto na ghaÂate ? tatrÃha pratyak«eïe , ti / balavattarapratyak«apramÃïasaærak«yamÃïà ete na tvadÅyasaævidaikyÃnumÃnÃnuvartino j¤Ãt­j¤eyabhedà ityartha÷ / balÅyastvaæ ca pratyak«asyopajÅvyatvena / arthe«u saævidaikyasÃdhanÃrthaæ hi arthÃnÃæ saævidaÓca svarÆpagrahaïaæ tÃvadapek«itam / tata eva ca mithaste«Ãæ bhedo 'pi siddha iti pratyak«abÃdhitamanumÃnaæ na pravartata ityartha÷ / atra jvÃlÃbhedÃnumÃnavai«amyaprakÃro viv­ta Ãtmasiddhau , tata evÃnusandheya÷ // 201 //}* *{tathà hÅdamahaæ vedmÅtyanyonyÃnÃtmanà sphuÂam /}* *{trayaæ sÃk«ÃccÃkà stÅti sa¬harve«ÃmÃtmasÃk«ikam // 202 //}* *{tathà hi ti / anyonyÃnÃtmanà - parasparabhinnatvena , trayaæ j¤Ãt­j¤eyaj¤Ãnalak«aïapadÃrthatrayam / atra ÓrÅparaÓarabhaÂÂÃryaÓrÅsÆktiranusandheyà ahamidamabhivedmÅtyÃtmabittyorvibhede sphurati yadi tadaikyaæ bÃhyamapyekamastu / pramitirapi m­«Ã syÃtanmeyamithyÃtvavÃde yadi tadapi saheran dÅrdhamasmanmatÃyu÷ iti // 202 //}* *{pratyak«apratipaÓraæ ca nÃnumÃnaæ pravartate / na hi vahneranu«ïatvaæ dravyatvÃdanumÅyate // 203 //}* *{pratyak«eti / pratipak«aæ - viruddham / vahneranu«ïatvÃnumÃnamiva pratyak«abÃdhitamarthaj¤Ãtro÷ saævidaikyÃnumÃnaæ bhavadÅyamiti proktaæ bhavati // 203 //}* *{ki¤ca heturviruddho 'yaæ sahabhÃvo dvayoryata÷ /}* *{tavÃpi na hi saævitti÷ svÃtmanà saha bhÃsate // 204 //}* *{ka¤ci sÃhityaæ bhedaniyataæ j¤ÃnÃrthayorhetughaÂakaæ tadabhedasÃdhane viruddhamityÃha}* *{ki¤ce ti / saævitsaævidà sahopalabhyata iti hi tavÃpi na sammatam / tatsaævidà tatsaævidà sahopalabhyamÃnamarthajÃtaæ niyamena tadbhinnameva bhavediti yÃvat // 204 //}* *{nÅlÃdyupaplavÃpetasvacchacinmÃtrasantati÷ /}* *{svÃpÃdau bhÃsate , naivamartha÷ saævedanÃt p­thak //}* *{tena saævedanaæ satyaæ saævedyor'thastvasanniti // 205 //}* *{atra ÓaÇkate nÅlÃdyupaplave ti / arthoparÃgamantarà j¤Ãnaæ bhÃsate svÃpÃdau / naivamartho j¤ÃnÃdvinà kadÃpi bhÃsate / tatpratibimbasyevÃrthajÃtasyamithyÃtvaæ saævidi kalpitasyeti bhÃva÷ // 205 //}* *{tadetadaparÃm­«Âa svavÃgbÃdhasya jalpitam /}* *{sahopalambhaniyamo yenaivaæ sati hÅyate // 206 //}* *{pariharati tadetaditi / arthaæ vinà saævido bhÃne tÃæ vinÃr'thasyÃpi bhÃnaæ siddhiprÃyamiti sahopalambhanirÆpabhavaduktahetvasiddhiriti pÆrvÃparasvavacanavirodhamapi na parÃm­«ÂavÃn bhavÃnevaævadanniti yÃvat // 206 //}* *{yasmÃd­te yadÃbhÃti bhÃti ya(ta) smÃd­te 'pi tat /}* *{ghaÂÃd­te 'pi nirbhÃta÷ paÂÃdiva ghaÂa÷ svayam // 207 //}* *{(iti cidadvaitanirÃsena mitimÃt­meyabhidÃyÃthÃrthyasamarthanam )}* *{( etÃvÃneva saævistiddhibhÃga upalabhyate )}* *{iti ÓrÅmadviÓi«ÂÃdvaitasiddhÃntapravartanadhurandharaparamÃcÃryaÓrÅmadbhagavadyÃmunamunisamanuga-hÅte siddhitraye saævitsiddhi÷ //}* *{hetvasiddhimevopapÃdayati yasmÃditi / nirbhÃta iti ÓatrantÃtpa¤camÅ / nirbhÃtÃdityartha÷ / ghaÂÃd­te bhÃtÃtatpaÂÃd­te bhÃnaæ ghaÂasya yathà sidhyati , tathÃr'thaæ}* *{vinÃbhÃtÃjj¤ÃnÃdvinà bhÃnasarthasya sidhyatÅti sahopalambhaniyamo nanÅladitaddhiyÃæ sidhyatÅtyartha÷ / nanu j¤ÃnenaivÃrthaprakÃÓasya vÃcyatvÃjj¤Ãnasya ca svaprakÃÓatvÃjj¤ÃnabhÃnaæ vinÃræ'thabhÃnaæ na yujyata iti cedevamapi sahopalambhaniyamo na yujyata eva j¤ÃnaviÓe«eïa j¤ÃnasÃmÃnyena và , pÆrvatra vyabhicÃrÃt uttaratra paramate 'siddhaÓce / idamartha eva sahopalambhaniyama iti 197 tama÷ Óloka÷ , sa cÃtrÃnusandheya iti prÃgevoktam / evaæ mitimÃt­meyabhidÃyÃthÃtmyaæ na nihnotuæ Óakyata iti vyavasthÃpi tamatreti dhyeyam // 207 //}* *{(vyà 0) granthabhÃgo 'grima÷ kvÃpi neta- samupalabhyate /}* *{vyÃkhyÃnaæ vihitaæ yÃvadupalabdhasya sÃrata÷ //}* *{ÓrÅbhëyakÃravÃravaæÓak­tÃvatÃra÷ ÓrÅbhëyabhÃvaviÓadÅkaraïapravÅïa÷ /}* *{praj¤Ãnidhirguruvaro mama bhÆtapuryÃæ rÃmÃnujÃrya urukÅrtÅrayaæ samindhe //}* *{tatpÃdapaÇkajani«evaïalabdhabodha÷ k­«ïÃryasaæj¤agurutÃtapadÃÓrito 'ham /}* *{aïïaÇgarÃrya iti ca prathitÃbhidhÃno vyÃkhyÃbhimÃmakaravaæ prativÃdibhÅk­ta}* *{gurupÃdaprasÃdena yÃmunoktyarïave tari÷ /}* *{vyakhyeyaæ vihità ramyà tu«Âaye gurupÃdayo÷ //}* *{yadyatra tu guïÃ÷ kecitte tvÃcÃryaprasÃdajÃ÷ /}* *{mÃmakÅnÃ÷ punarde«Ã iti dhyeyaæ vivekibhi÷ //}* *{vaca÷ kusumahÃro 'yaæ ÓrÅvak«asi samarpyate /}* *{lak«mÅnÃrÃyaïo 'nena prÅyatÃæ puru«ottama÷ //}* *{­tuvyomakhanetrà (2006) Çke vaikrame 'bde k­tistviyam /}* *{ëìhapaurïamÃsyÃæ saæpÆrïà v­ttÃlaye pure //}* *{iti ÓrÅnagapurÅ (tirunÃÇgÆra) divyadeÓÃbhijanena prativÃdibhayaÇkarÃcÃryÃnvaya -}* *{bhÆ«aïÃvidvadvarya ÓrÅk­«ïamÃcÃryÃkhyÃcÃryavaryarutraratrena catustantrÅpÃ-}* *{rÃvarapÃrÅïadigantaviÓrantakÅrti-dayÃmÆrti-ÓrÅmadbhëyakÃra-}* *{divyavaæÓÃvatÅrïa-ÓrÅbhÆtapurÅnivÃsarasika-vidvatsÃrva-}* *{bhoma-hÃrÅta-ÓrÅmadÃsÆrirÃmÃnujÃcÃryadeÓi-}* *{kendracaraïakamalavarivasyÃsaæmadhigatapadavÃkya -}* *{pramÃïatantrah­dayena ÓrÅvai«ïavadÃsena pra.bha.}* *{aïïaÇgarÃcÃryeïa nyÃyavyÃkaraïa -}* *{ÓiromaïinobhayavedÃntavidu«Ã}* *{pramÅtaæ saævitsiddharvyÃkhyÃnaæ}* *{siddhäjanaæ saæpÆrïaæ}* *{vijayatÃntamÃm //}*