Yamuna: Siddhitraya, Part 3: Samvitsiddhi Input by members of the Sansknet project (www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. THE TEXT IS NOT PROOF-READ! *{...}* = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ *{÷rãþ /}* *{÷rãharirjayati /}* *{÷rãmate ràmànujàya namaþ /}* *{paramàcàrya÷rãmadyàmunamunisamanugçhãte siddhitraye -}* *{saüvitsiddhiþ /}* *{siddhà¤jananàmakavyàkhyopetà /}* *{ekamevàdvitãyaü tadbrahmetyupaniùadvacaþ /}* *{brahmaõo 'nyasya sadbhàvaü nanu tatpratiùedhati // 1 //}* (vyàkhyà) ãùñe vi÷vasya nityaü vyapagatatulanàyogyavastvantaro yo vidye yasyàdhigatyai vidurupaniùado dve paràü càparàü ca / yo vi÷vasvàntavàsã prathayati ca dhiyaü tasya tasyànuråpàü devaþ ÷rãmàn sa mahyaü pradi÷atu dayayà dhãvikàsaü samantàt // 1 // yàmunà÷ayavij¤aü taü dhyàtvà lakùmaõayoginam / yàmunàryakçtiü saüvitsiddhiü vyàkaravàõyaham // 2 // pramàõaphalaråpàyàþ saüvidaþ prameyatattvavyavasthàpikàyàþ svaråpàdivi÷odhyate 'tra saüvistiddhau / iyamàdimà siddhitraye ÷lokavàrtikacchlokamàlikàråpà / tantravàrtikavaccàtme÷varasiddhã / atra copakramamadhyàvasàneùu bhåyàn granthabhàgo luptaþ / upalabhyamànasaüvitsiddhibhàge ca bahulamadvaitimataniràso dç÷yate / advaitino hi*{sadeva somyedamagra àsãdekamevàdvitãyam}*iti kàraõãbhåtasya sacchabditasya parabrahmaõo 'dvitãyatva÷ravaõàt*{satyaü j¤ànamanantaü brahme}*ti j¤ànamàtratva÷ravaõàcca sajàtãyavijàtãyasvagatabhedasàmànya÷ånyaü brahmaiva cinmàtraü sat paramàrthaþ, anyatsarvaü tatraivàvidyayà parikalpitaü mithyàbhåtamityàmananti / tatràdvitãya÷rutestadabhimatàrthapratipàdakatvàsambhavaü varõayitumàdau tanmatamanuvadati*{ekameve}*ti / yattadornityasaübandhàtpårvàrdhe yadi tyanuùajyate / yat upaniùadvacaþ, tadityanvayaþ / yadvà uttaràrdhe tacchadbaþ prasiddhaparàmar÷ã na tu yacchabdanirdiùñapratinirde÷aråpaþ / tadbrahmetyatrasadbrahmeti pàñhaþ saübhàvyate / brahmavàcisatpadavi÷eùaõamadvitãyapadaü brahmaõo 'nyasyàsattvaparamiti pårvapakùiõàmà÷ayaþ // 1 // *{atre bråmo 'dvitãyoktau samàsaþ ko vivakùitaþ /}* *{kiüsvittatpuruùaþ kiü và bahuvrãhirathocyatàm // 2 //}* tamimaü dåùayitumadvitãyapade vçttiü vikalpayati siddhàntã*{atre}*ti / advitãyoktau - advitãyapade / athavà kiü bahuvrãhirityanvayaþ // 2 // *{pårvasminnuttarastàvatpràdhànyena vivakùyate /}* *{padàrthastatra tadbrahma tato 'nyatsadç÷aü tu và // 3 //}* *{tadviruddhamatho và syàtriùvapyanyanna bàdhate /}* *{anyatve sadç÷atve và dvitãyaü sidhyati dhruvam // 4 //}* advitãyapadasya tatpuruùavçttatve na dvitãyasya bàdha ityàha*{pårvasmin }*ityàdinà ÷lokacatuùñayena / tatpuruùa iti prathamakalpe tàvaduttarapadàrthaþ pràdhànyena vivakùyate, uttarapadàrthapradhànatvàttatpuruùasyetyarthaþ / *{tatre}*ti / na dvitãyamadvitãyam / na¤tatpuruùe càropitatvasya pårvapadàrthatvaü tasya cottarapadàrthavi÷eùaõatvamiùyate ÷àbdikaiþ / àropa÷ca sadç÷àdau / tatphalitakathanaü tadanyàdyarthe na¤ iti / *{na¤ivayuktamanyasadç÷àdhikaraõe tathà hyarthagati}*riti ca ÷àbdikànàü paribhàùà / tathà càdvitãyapadenàropitadvitãyatvavadbrahmeti bodhe tatra dvitãyànyatvasya dvitãyasadç÷atvasya dvitãyaviruddhatvasya và pratãtiþ phalati / arthatraye 'pi brahmabhinnasya dvitãyapadàrthasya na bàdhaþ / dvitãyapratiyogikasya bhedasya sàdç÷yasya và pratibodhane pratiyogitayà dvitãyasiddherniùpratyåhatvàditi bhàvaþ // 3 //4 // *{viruddhatve dvitãyena tçtãyaü prathamaü tu và /}* *{brahma pràpnoti yasmàttat dvitãyena virudhyate // 5 //}* nanvevamapi dvitãyaviruddhatve brahmaõo bodhite kathaü na dvitãyasya bàdha ityatràha*{viruddhatva}*iti / ayamà÷ayaþ - dvitãyatvaü atra dvitvasaïkhyàpårakatvaråpam / dvitãyaviruddhatvaü ca dvitãyatvaviruddhadharmavattvàt / sa ca dharmaþ prathamatvaü niyamataþ tçtãyatvàdi và / naitàvatà dvitãyasya kasyacidbàdha iti // 5 // *{ataþ saprathamàþ sarve tçtãyàdyartharà÷ayaþ /}* *{dvitãyena tathà spçùñvà svasthàstiùñhantyabàdhitàþ // 6 //}* tadàha*{ata}*iti / dvitãyena - dvitvasaïkhyàpårakeõa, tathà spçùñvà - virodhasaübandhena sambadhya, svasthàþ - svasvapramàõàdhãnasiddhikàþ santaþ, advitãyoktyàbàdhitàþ prathamatçtãyàdyartharà÷ayo vartanta evetyarthaþ / *{spçùñà }*iti pàñhaþ saübhàvyate // 6 // *{nanu na¤ brahmaõo 'nyasya sarvasyaiva niùedhakam /}* *{dvitãyagrahaõaü yasmàtsarvasyavopalakùaõam // 7 //}* atra ÷aïkate pårvapakùã*{nanu na}*¤iti / ayamà÷ayaþ-dvitãyapadaü na mukhyàrthakam / kintu bhedaprapa¤camàtralakùakam / na¤padaü càtyantàbhàvàrthakam / dvitãyasyàbhàvo 'dvitãyam / arthàbhàve 'vyayãbhàvaþ / tathà ca bhedaprapa¤cabàdhaþ sidhyatyadvitãya÷rutyeti // 7 // *{naivaü viùedho na hyasmàdvidãyasyàvagamyate /}* *{tato 'nyattadviruddhaü và sadç÷aü vàtra vakti saþ // 8 //}* pariharati*{naivam}*iti / hirhetau / yato 'smàdadvitãyapadàdbrahmapadasamànàdhikaraõàt dvitãyato bhinnatvàdireva bodhyate brahmaõaþ / na tu prapa¤caniùedhamàtram / ato nàtràvyayãbhàvo yukta iti bhàvaþ / avikalpito 'pyayaü prasaïgàtpratikùipyate 'tra / saþ-advitãya÷abdaþ // 8 // *{dvitãyaü yasya naivàsti tadbrahmeti vivakùite /}* *{satyàdilakùaõoktãnàmapalakùaõatà bhavet // 9 //}* anupapanna÷ca brahmabhinnasya sarvasya niùedhaþ / tathà sati brahmalakùaõavàkyànàmasaïgatiprasaïgàdityàha*{dvitãyam}*iti / yatsaübandhino 'nyasya-yato bhinnasya sarvasyàbhàvaþ, tadbrahmetyarthakathane lakùyavçttyasàdhàraõadharmaråpasya lakùaõasyàpyasattvàtsatyaj¤ànàdilakùaõavàkyamapalakùaõaübhavediti bhàvaþ // 9 // *{advitãye dvitãyàrthanàstitàmàtragocare /}* *{svaniùñhatvànna¤arthasya na syàdbrahmapadànvayaþ // 10 //}* avyayãbhàvasya satpadenànanvayamapyàha*{advitãya}*iti / advitãye-advitãyapade / svaniùñhatvàtsvapradhànatvàt / itarapadàrthàvi÷eùaõatvàditi yàvat / brahmavàcisatpade vi÷eùaõatayànvayo na syàt / tatsamànàdhikaraõaü tadvi÷eùaõaü hãdam / tanneùñàpattiþ kartuü ÷akyà / vàkyabhedaprasaïga÷ca tathàsatãti bhàvaþ // 10 // *{dvitãya÷ånyatà tatra brahmaõo na vi÷eùaõam /}* *{vi÷eùaõe và tadbrahma tçtãyaü prathamaü tu và // 11 //}* nanu dvitãyàbhàvo brahmasvaråpameva / tadbrahmapadasàmànàdhikaraõyaü ghañata iti cettatràha*{dvitãye}*ti / dvitãyàbhàvo 'bhedena brahmaõo na vi÷eùaõaü bhavitumarhati / abhàvasya tucchatvàdbrahmaõaþ satyatvàt satyatucchayoraikyàyogàditi pårvàrdhasyàrthaþ / brahmavi÷eùaõatve 'pi vadàmaþ dvitãyaü pratãyogi prathamam / tadabhàvatvaü dvitãyam / tçtãyaü ca vi÷eùyaü brahma / yadvà brahma prathamam / dvitãyaü pratiyogi dvitãyam / tçtãyaü tadabhàvatvavi÷eùaõamiti prathamatvaü tçtãyatvaü và brahmaõo 'varjanãyamityuttaràrdhàrthaþ / evamavyayãbhàvapakùe 'pyanupapattiruktà // 11 // *{prasaktaü pårvavatsarvaü bahurvãhau samasyati /}* *{brahmaõaþ prathamà ye ca tçtãyàdyà jagatrtraye // 12 //}* *{brahma pratyadvitãyatvàtsvasthàstiùñhantyabàdhitàþ /}* *{ki¤ca tatra bahuvrãhau samàse saü÷rite sati // 13 //}* *{vçttyarthasya na¤arthasya na padàrthàntarànvayaþ /}* *{satyà(tyar)thàntarasambandhe ùaùñhã yasyeti yujyate // 14 //}* atha bahuvrãhipakùe dåùaõamàha*{prasaktam}*iti / bahuvrãhivçtte 'pyadvitãyapadetatpuruùa iva prathamatçtãyàdisarvasadbhàvo 'nivàryaþ prasakta evetyarthaþ / tadevopapàdayatyardhàbhyàü*{brahmaõa }*iti,*{brahme}*ti ca / nàsti dvitãyaü yasya tadbrahmetyatra pakùe vigrahaþ / brahmaniùñhadvitvasaïkhyàpårakaü nàstãtyarthaþ / tathà ca brahmaõa eva dvitãyatvaü labhyeta / tata÷ca brahmàpekùayà prathamasya tçtãyàde÷ca na bàdho 'dvitãya÷rutyetyarthaþ / àdyasaïkhyàpårakatvaü prathamatvam , tritvàdisaïkhyàpårakatvaü ca tçtãyatvàdãti bodhyam / brahma pratyadvitãyatvàt-brahmàpekùayà dvitãyatvàbhàvàt / tacca brahmàpekùayà prathamatvàttçtãyàditvàdvà / svasthà ityàdi pårvapadvyàkhyeyam / nanu bahuvrãhighañakasya dvitãyapadasya dvitvasaïkhyàpårakàrthatvaü, dvitve ca yacchabdàrthasya brahmaõo niùñhatvasaübandhonànvayo nopeyate; yena prathamatçtãyàdiprasaktiþ / kintu dvitãyapadaü bhinnaparam / bhede ca brahmapratiyogikatvasyànvayaþ / yato brahmaõo bhinnaü nàsti tadbrahmàdvitãyamiti dvitãyabàdho 'dvitãya÷rutyà labhyata evetyatràha*{ki¤ce}*ti / anyapadàrthapradhàno hi bahuvrãhiþ / tathà ca bahuvrãhivçttapadopasthàpyadvitãyàbhàvasyànyapadàrthabrahmavi÷eùaõatvaü vaktavyam / tanna ghañate / brahmabhinnasarva÷ånyavàde dvitãyàbhàvasyàpi ÷ånyatayà brahmapadàrthavi÷eùaõatvàyogàdityarthaþ / vçttyarthasya bahuvrãhyarthasya, na¤arthasya dvitãyàbhàvasya / kuto na padàrthàntarànvayàsambhavaþ ? tatràha*{satye}*ti / yasyeti ùaùñhã prakçtyarthànviter'thàntarasaübandhe pràmàõike sati saïgacchate / nirvi÷eùe ca brahmaõi prakçtyarthe padàrthàntarasaübandhasyàsatyatvàt ùaùñhãbahuvrãhi÷ca prakçte na ghañata ityarthaþ // 12 //13 //14 // *{dvitãyavastunàstitvaü na brahma na vi÷eùaõam /}* *{asattvànna hyasadbrahma bhavennàpi vi÷eùaõam // 15 //}* ràhoþ ÷ira ityàdàvabhede 'pi ùaùñhyà dçùñeryadabhinno dvitãyàbhàvastadadvitãyaü brahmeti vivakùàü pratikùepati,*{dvitãye}*ti / asataþ satpadàrthàbhedastadvi÷eùaõatvamapi na yujyate iti bhàvaþ // 15 // *{tasmàtprapa¤casadbhàvo nàdvaita÷rutibàdhitaþ /}* *{svapramàõabalàtsiddhaþ ÷rutyà càpyanumoditaþ // 16 //}* paràbhimatàdvitãya÷rutyarthànupapattiniråpaõaü nigamayati*{tasmà}*diti / nirdeùapratyakùàdipramàõasiddhaþ ÷rutyàpi paramàrthatvenànuvarõito bhedaprapa¤casadbhàvo nàdvitãya÷rutibàdhyaþ, upapàditaprakàreõàdvitãya÷ruteþ brahmabhinnanàstitàpratipàdanàsàmarthyàdityarthaþ // 16 // *{( ityadvitãya÷ruteþ paràbhimatàrthe dåùaõaniråpaõam )}* *{tenàdvitãyaü brahmeti ÷ruterartho 'yamucyate /}* *{dvitãyagaõanàyogyo nàsãdasti bhaviùyati // 17 //}* *{samo vàbhyadhiko vàsya yo dvitãyastugaõyate /}* *{yato 'sya vibhavavyåhakalàmàtramidaü jagat // 18 //}* *{dvitãyavàgàspadatàü pratipadyeta tatkatham /}* *{yathà colançpaþ samràóadvitãyo 'dya bhåtale // 19 //}* *{iti tattulyançpatinivàraõaparaü vacaþ /}* *{na tu tadbhçtyatatputrakalatràdiniùedhakam // 20 ////}* *{tathà suràsuranarabrahmabrahmàõóakoñayaþ /}* *{kle÷akarmavipàkàdyairaspçùñasyàkhile÷ituþ // 21 //}* *{j¤ànàdiùàïguõyanidheracintyavibhavasya tàþ /}* *{viùõorvibhåtimahimasamudradrapsavipruùaþ // 22 //}* kastarhyadvitãya÷rutyarthaþ ? tatràha*{tene}*ti / paràbhimatàrthasyànupapattyànyàdç÷or'thaþ susaïgata upanyasyate 'smàbhirityarthaþ / *{ucyata }*iti pratij¤ànamucyamànàrthasyàpårvavadà÷caryàvahatvadyotanàrthamavadheyatvàrthaü ca / tamevàrthamàha*{dvitãye}*ti / prathamato brahmaõo gaõane kçte tena saha gaõanàrhe dvitãyaþ samo vàdhiko và padàrthaþ kàlatraye 'pi nàstãtyarthaþ / nanu vividhavicitrànantacidacitprapa¤ce kathaü kasyacidapi brahmasamasyàbhàvaþ ? tatràha*{yata}*iti / asya paramàtmano 'nantamahàvibhåtervibhåtyekade÷àü÷amàtratvàccaturda÷abhuvanàtmakabrahmàõóakoñerapi tadantargatasyodumbarama÷akavatparicchinnasvaråpasvabhàvàderbhavabrahmàderapi na tena sàmyagandhaprasaïga iti dvitãyavàgàspa datàü-dvitãyapadavàcyatàü, brahmaõà saha gaõanàyogyatvam , kathaü tat-jagat pratipadyeta-pràpnuyàdityarthaþ / siddhànte 'dvitãyapadasya vçttidvayamapi saübhavatãtyabhipretam / tathà cànugçhãtaü ÷atadåùaõyàü ÷rãmadvedàntade÷ikacaraõaiþasmatpakùe tu vçttidvayamapi samyak / dvitãyavyatirekoktyà sataþ syàdagragaõyatà / dvitãya÷ånyatoktyà ca tatsamànaniùedhakam // iti / etadvyàkurmahe-ati÷ayitavastugaõanàprastàve brahmaõa eva prathamaparigaõanaü nyàyyam / tasyaiva mukhyàti÷ayavattvàt / mukhyasyaiva prathamaparigaõanasya loke ÷àstre ca dçùñeþ / kavikulagaõanàprasaïge kàlidàsasyaiva hi pràthamyena gaõanaü kavilokaprasiddham / yathocyatepuràkavãnàü gaõanàprasaïge kaniùñhikàdhiùñhitakàlidàsà iti / ÷àstrakçto jaimineràcàryasyàpi saümataü mukhyasya prathamaparigaõanam / tathà hi såtrayàmàsa*{mukhyaü và pårvacodanàllokava}*diti / evaü na¤tatpuruùe brahmaõa evàgragaõyatà sthità / tataþ sarvàdhitakatvasiddhiþ / tata÷càdhikaniùedhaþ phalati / samasyaiva dvitãyagaõanàyogyatvamityà÷ayamålakaü capurà kavãnàmiti÷lokasyottaràrdhaü paripañhyate adyàpi tattulyakaverabhàvàdanàmikà sàr'thavatã babhåvaiti / tathà ca bahuvrãhivçttyà samaniùedhaþ phalati brahmaõa iti / muktànàmapi bhogamàtrasàmyamiti na brahmaõà saha gaõanaü mukhyaparigaõanaprastàve yuktam / tanmukhyaü vastu vastuto brahmaikameveti advitãyatvaü tasya pratitiùñhatãti ca bodhyam / evamadvitãya÷ruteþ brahmaõaþ samàbhyadhikaràhityapratipàdanaparatvaü vyavasthàpitam / *{na tatsama÷càbhyadhika÷ca dç÷yate }*iti ÷rutyantarànusàràt*{na tvatsamo 'styabhyadhikaþ kuto 'nyo lokatraye 'pyapratimaprabhàva }*ityupabçühaõànusàràccaidamarthyameva tasya nyàyyamiti hàrdam / athàdvitãyapadasya samàntaraniùedhaparatve laukikaprayogaü ca nidar÷ayati*{yathe}*ti / colançpasyàsthànapaõóitaü vijityavàdàhaveràjàsanaü ràjyàrdhaü ca tatsamarpitamadhigatavanta ime paramàcàryàþ pårvà÷rame / tatprasaïgasmàraka÷càyaü colançpaprastàvo 'tra / yathà ràj¤o 'dvitãyatvavarõanaü ràjavibhåtyàderniùedhakaü na, kintu tatsamançpàntaraniùedhakameva, evaü brahmaõo 'dvitãyatva÷rutirna tadvibhåterniùedhiketyàha*{tathe}*ti / atra yà ityapatitam / yàþ suràsuranarabrahmagarbhabrahmàõóakoñayaþ, tà veùõavamahàvibhåtyarõavavi÷ãryamàõa jalakaõikàyamànàþ tadadvitãyatva÷rutyà na bàdhyanta iti yàvat / aupaniùadaü paraü tattvaü paraü brahma ÷rãmannàràyaõa eveti ca viùõoriti nirde÷ena j¤àpitam // 17 //18 //19 //20 //21 //22 // *{kaþ khalvaïgulibhaïgena samudràn saptasaïkhyà /}* *{gaõayan gaõayedårmiphenabudbudavipruùaþ // 23 //}* *{yathaika eva savità na dvitãyo nabhaþsthale /}* *{ityuktà na hi sàvitrà niùidhyante 'tra ra÷mayaþ // 24 //}* *{yathà pradhànasaïkhyeyasaïkhyàyàü naiva gaõyate /}* *{saïkhyà pçthaksatã tatra saïkhyeyànyapadàrthavat // 25 //}* nanvatulyatve 'pi sahagaõaneùyatàmityatràha*{ka }*iti / tatsvaråpàntargatasya tena saha gaõanàyoga ityatredaü nidar÷anam , savitçnidar÷anaü ca / guõasya guõinà saha gaõanàyoga ityatra*{yathà pradhàne}*ti / pçthaksatã-saïkhyeyàdbhinnatvena sthità / yadvà apçthaksatãticchedaþ / apçthaksiddhavi÷eùaõabhåtetyarthaþ / saïkhyeyànyapadàrthavaditi tu vaidharmyadçùñàntaþ / saïkhyeyadravyagaõanàyàü saïkhyeyo 'nyaþ padàrtho yathà gaõyate na tathà tadguõabhåtà saïkhyà tena saha gaõyata ityarthaþ / yadvà saïkhyeyatvenàprastutavastvantaravadityarthaþ / sàdharmyadçùñàntatvamidànãü ghañate // 23 //24 //25 // *{tathà, pàdo 'sya vi÷và bhåtàni tripàdasyàmçtaü divi /}* *{iti bruvan jagatsarvamitthambhàve nyave÷ayat // 26 //}* nanu sarvaü tadà ÷obhanam ; yadi brahmavibhåtitvàdau pramàõaü syàdityatràha*{tathe}*ti / *{pàdo 'sye}*ti / yathà brahmaguõatvaü sidhyejjagataþ tathaiva brahmàü÷atvaü pratipàdayacchrutijàtaü sarvaü jagata brahmàpçthaksiddhaprakàratve vyavàrthàpayadityarthaþ / guõatvaü càtyantapàratantryaråpamitthambhàva÷abditamapçthaksiddhaprakàratvalakùaõameva / itthambhàva ityanena na svaråpaikade÷atvalakùaõamaü÷atvam / kintu vi÷iùñabrahmasvaråpàntargataprakàrataikaråpatvalakùaõameva jagato brahmàü÷atvamiti vyajyate // 26 // *{tathà, etàvànasya mahimà tato jyàyastaro hi saþ /}* *{yatrànyanna vijànàti sa bhåmodaramantaram /}* *{kurute 'sya bhayaü vyaktamityàdi÷rutayaþ paràþ // 27 //}* *{merorivàõuryasyedaü brahmàõóamakhilaü jagat /}* *{ityàdikàþ samastasya taditthambhàvatàparàþ // 28 //}* brahmasvaråpaikade÷atvameva jagataþ kuto netyatràha*{tathe}*ti / *{etàvà}*niti / mahimà ityanena jagato vibhåtitvaü brahmaõo 'ti÷ayàvahatvàdguõatvaü ca j¤àyate / *{tato jyàyàü÷ca påruùa }*iti brahmaõo jagadapekùayàtivailakùaõyaü ca / ato na brahmasvaråpaikade÷atà mçdaü÷ateva tatpariõàmaghañàderjagato yuktà / ato 'pçthaksiddhavi÷eùaõatayà vi÷iùñaikavastvekade÷atvaråpameva brahmàü÷atvaü jagato 'bhimatamiti bhàvaþ / sarvasya brahmasvaråpàntargatatve ÷rutimudàharati*{yatre}*ti / yatra vi÷iùñe brahmaõi samanubhåyamàne 'nyatsvatantraü vastu na pa÷yati, sarvasya tadantarbhàvàt , sa bhåmetyarthaþ / sarvaprakàrakaþ sarvàtmà paraü brahma paramapuruùo nàràyaõa eva bhåmà, anyaþ sarvo 'pyalpaka iti proktaü bhavati / svaniùñhapra¤cadar÷ananindayà ca brahmaniùñhatvameva tasya gamyata ityà÷ayena ÷rutyantaramupàdatte *{udaram}*iti / *{yadà hyevaiùa etasminnu daramantaraü kurute, atha tasya bhayaü bhavatã}*ti taittirãyopaniùadi / etasmin prapa¤ce daramalpamapi antaramantaràlaü brahmasaübandhavicchedaü yadà pa÷yati tadaivàsyaivaü jànataþ saüsàrabhayamupasthitamagre bhavatãtyarthaþ / paraprakriyàcchàyayaivamatràrtho vivakùito bhedamithyàtvaü na sidhyatyetadvàkyata iti bodhanàya / paramàtmani niùñhà÷abditasya dhruvànusmaraõasya pårvavàkyaprastutasyàlpakàlavicchede 'pi saüsàrabhayaprasaïga eveti tu siddhàntisammator'thaþ / viùõumahàvibhåtyekade÷atve jagataþ smçtivàkyaü*{mero}*rityàdi / ityàdaya ityasyàgre smçtaya÷ceti yojyam / taditthambhàvatàparàþ- brahmàpçthaksiddhaprakàratvapratipàdanatatparàþ // 27 //28 // *{vàcàrambhaõamàtraü tu jagat sthàvarajaïgamam /}* *{vikàrajàtaü, kåñasthaü målakàraõameva sat // 29 //}* nanu virukteùu vacaneùu brahmavibhåtitvàdau jagataþ pratipàdite 'pi vacanàntareùu kàraõamàtrasya satyatvam anyasya sarvasyàsatyatvaü ca pratãyate iti tadanurodheneùàü vyàvahàrikaviùayatvameva mantavyamiti cettatràha*{vàce}*ti / vacanàntareùvapi mithyàtvaü nocyate bhedaprapa¤casya, kintu brahmàtmakatvena sattaiveti bhàvaþ / ÷rautakatipayapadaghañitaü ÷rautàrthànuvàdaråpaü *{vàcàrambhaõamàtra}*mityàdi / tattatpadasmàritàni ÷rutivàkyàni vivakùitàni / *{vàcà'sambhaõaü vikàro nàmadheyaü mçttiketyeva satyam}*iti cchàndogye ùaùñhaprapàñhake / vàcà*{ }*iti tçtãyà prayojanasya hetutvavivakùayà / àrambhaõam-àlambhavam-spçùñam / àlambhaþ spar÷ahiüsayoþ / gçhãtamiti yàvat / àrambhate ityàrambhaõaü-sçùñamiti và / napuüsakaika÷eùaikavadbhàvau / kintat ? vikàro nàmadheyaü ca / kena spçùñamityàkàïkùàyàüntvetha yathà somyaikena mçtpiõóeneti pårvaprakçto mçtpiõóo yogyatvàtkartçtayànveti / ghañatvàdyavasthàråpo vikàraþ tattadavasthàyogaprayuktaü ghañàdinàma ca mçtpiõóenaiva gçhãtaü vàkpårvakavyavahàràyeti phalitam / evaü kàraõadravyasyaiva nànàvasthàbhàktvena nànàkàryàtmakatvàtkàryàõàü kàraõànanyatvamityàha*{mçttiketyeva satyam}*iti / atra sarvaü mçõmayaü vi÷eùyam / iti÷abdaþ prakàravàcã / sarvaü mçõmayaü mçttikàtvaprakàreõaiva pràmàõikam / na tu mçdanàtmakatvenetyarthaþ / anena kàõàdàbhimata upàdànopàdeyayoratyantabhedo nirastaþ / ekavij¤ànena sarvavij¤ànapratij¤opapàdanàrthaü pravçttatvàdasya vàkyasyopàdànopàdeyayorananyatva eva tàtparyamuktadi÷à / na tu kàryamàtrasya mithyàtve / tathà sati sarvasya j¤àtavyasyàbhàvàdeva sarvaü j¤àtaü syàdityasaïgatamàpadyeta / samastapadatve paràbhimate vàgàrambhaõamiti bhavet / vàcàrambhaõa÷abdasya mithyàrthakatvaü càprasiddhameva paràbhimatamiti bodhyam / *{tatsatya}*mityasyàrthato 'nuvàdaþ*{kåñastha}*mityàdiþ / upàdànatve 'pi brahmaõo nirvikàratvaü kåñastha÷abdena vivakùitam / satsatyam-satataikaråpam / nanu nirvikàratve kathamupàdànatvam ? sarvacidaciccharãrakatvàt såkùmacidacidvi÷iùñatvenopàdànatvaü brahmaõa upapannameva / so 'yaü ÷arãràtmabhàvo jagadbrahmaõoþ*{sadàyatanàþ aitadàtmyamidaü sarvam}*iti nirdiùñaþ / nacaivaü svaråpapariõàmàbhàve mçõmayadçùñàntàsaïgatiþ, kàryakàraõayorananyatvamàtre dçùñàntasaïgateþ / nanu cetanàcetanaprapa¤casya brahmànanyatvaü và katham ? brahmàtmakatvena brahmaråpatvenànanyatvopapatteþ / tadidameva pràmàõikamiti cocyate *{etadàtmyamidaü sarvaü tatsatya}*mityekavàkyatayànvayàt / dçùñàntavàkyànuguõa÷càyamevàrthaü iti dhyeyam / paravyàkhyàcchàyayà tu tadbrahma satyaü sadaikaråpamityartho varõitaþ / ÷lokevàcàrambhaõamàtramityasya vàkpårvavyavahàràyaiva niùpannaü kàrtsnyenetyarthaþ // 29 // *{ananyatkàraõàtkàryaü pàvakàdvisphuliïgavat /}* *{mçttikàlohabãjàdinànàdçùñàntavistaraiþ // 30 //}* samànaprakaraõeùåpàdànopàdeyayoraikyasyaiva pratipàdanàcca na kàryasya mithyàtvaü vàcàrambhaõa÷ruterarthaþ / kintu kàraõàtmakataiveti pratibodhayannàha*{ananya}*diti / pàpakàdvyucca ritànàü visphuliïgànàmagnyaü÷atvenàgnyananyatvavadbrahmaõa udbhåtasya prapa¤casyàpi brahmàü÷abhåtasya brahmànanyatvameva vivakùitam / idaü cànanyatvaü mçdàdidçùñàntai÷ca ÷rutiùu niråpitamiti yàvat // 30 // *{nà÷akaddagdhumanalastçõaü majjayituü jalam /}* *{na vàyu÷calituü ÷aktaþ tacchaktyàpyàyanàdçte // 31 //}* kàryàõàü kàraõàtmakatve upattiruktà / arthavàdaråpamapi tàtparyaliïgamastãtyàha*{nà÷aka}*diti / kenopaniùadi prasiddho 'yamarthaþ // 31 // *{ekapradhànavij¤ànàdvij¤àtamakhilaü bhavet /}* *{ityàdivedavacanatanmålàptàgamairapi // 32 //}* *{brahmàtmanà'tmalàbho 'yaü prapa¤ca÷cidacinmayaþ /}* *{iti pramãyate bràhmã vibhåtirna niùidhyate // 33 //}* nanu*{uta tamàde÷amapràkùyoyenà÷rataü ÷rutaü bhavatã}*ti pratij¤àtamekavij¤ànena sarvavij¤ànaü brahmaõa ekasyaiva pàramàrthye ghañate / natu tadbhinnànàü bahånàü pàramàrthye / tatprapa¤casyàpàramàrthyamakàmenàpi svãkartavyamiti cettatràha*{eke}*ti / brahmaõo nikhilajagadantaràtmatvena nikhilajagatpradhànatayà nikhilasya ca taccharãratvena tatprakàrataikasvaråpatayà tasmin j¤àte tadanantargataü kimapi j¤àtavyaü mukhyaü nàva÷iùyata iti ekavij¤ànena sarvavij¤àvàkyasyàrtha iti bhàvaþ / *{ityàdã}*ti / niruktàrthaparaiþ ÷rutivacanaistanmålopabçühaõasmçtivacanai÷ca brahmàtmakatvena labdhasvaråpaþ prapa¤ca ityeva bodhyate / na tu brahmaõo vibhåtibhåtaþ sa niùidhyata ityarthaþ / *{brahmàtmanà'tmalàbha }*iti / àtmano làbho yasyeti bahuvrãhiþ / brahmàbhinnàntaràtmanà prayojyasvaråpalàbhavànityarthaþ / brahmatàtmalàbho 'yamiti samastapàñhaþ saübhàvya / tatra ca àtmano làbhaþ àtmalàbhaþ-svaråpasattà brahmatmatayà-brahmatmakatvena àtmalàbho yasyeti bahuvrãhiþ / brahmàvibhåtibhåtasya prapa¤casya na niùedhaþ kçtaþ ÷àstreùviti niråpitametàvatà // 32 //33 // *{tanniùedhe samastasya mithyàtvàllokavedayoþ /}* *{vyavahàràstu lupyeran tathà syàdbrahmadhãrapi // 34 //}* atha prapa¤caniùedhasyànupapannatvàdapi niùedhaparatayevàpàtataþ pratipannàtàü ÷rutivàkyànàmapyànyaparyamevaiùñavyamityà÷ayavànàha*{tanniùedha }*iti / prapa¤caniùedhe vivakùite ÷àstravacanataþ tattadarthavi÷eùapratipàdanopàdànàdyarthàþ sarve vyavahàrà laukikà vaidikà÷ca lupyeran-apràmàõikà visaüvàdina÷ca bhaveyuþ, sarvasya mithyàtvàdityarthaþ / nanu bhedavyavahàràõàmapràmàõikatvamiùñameveti cettatràha*{tathe}*ti / brahmabhinnasarvamithyàtve brahmaviùayakadhiya aupaniùadyà apivilopo 'satyatà prasajyata ityarthaþ / asatyakàraõajanyatvàdasatyatvamasatyaviùayatvaü ca bhavettasyà iti bhàvaþ // 34 // *{vyàvahàrikasatyatvànmçùàtve 'pyaviruddhatà /}* *{pratyakùàderiti mataü pràgeva samadåduùam // 35 //}* nanu paramàrthadçùñyà brahmabhinnasya sarvasya mithyàtve 'pi tataþ pràk avidyàtaþ pramàõaprameyavyavahàràdi niråhyata iti cettatràha*{vyàvahàrike}*ti / etaddåùaõabhàgo viluptaþ / vyàvahàrikasattayà pramàõaprameyavyavahàropapàdane vyàvahàrikapramàõabhàvena ÷rutyàdinà janità parabrahmabuddhirapi bhavatabhimatà vyàvahàrikàrthamàtragocarà bhavet ; nirvi÷eùabrahmamàtrapàramàrthyasyàpi vyavahàraika÷araõatvàt / tathà ca brahmamàtrapàramàrthyamapi paramàrthasàdhakàbhàvànna sidhyet / etadviùaye pårvàcàryaiþ såribhireva paràkràntaü nitaràmiti visamyate 'treti bodhyam // 35 // *{ata÷copaniùajjàtabrahmàdvaitadhitadhiyà jagat /}* *{na bàdhyate vibhåtitvàdbrahmaõa÷cetyavasthitam // 36 //}* *{( iti prapa¤casya brahmavibhåtitvasthàpanapårvakamadvitãya÷rutyarthavarõanam )}* advitãya÷ruteþ prapa¤càbàdhakatvaniråpaõaü nigamayati*{ata÷ce}*ti / brahmaõo vibhåtitvàcca jagadbrahmàdvaitadhiyà na bàdhyate / savibhåtikasyaiva tasyàdvitãyatvadhiya upaniùatsiddhatvàt / cakàro 'bàdhitapratãtisiddhatvàdihetvantarasamuccàyakaþ / yadvà castvarthe / samo 'dhiko và bàdhyate / na tu jagadvibhåtibhåtamityarthaþ // 36 // *{nanu sattve prapa¤casya nàstãti pratyayaþ katham /}* *{asattve và kathaü tasminnastãti pratyayo bhavet // 37 //}* prapa¤casyàdvitãya÷rutyà bàdha iti parapakùo nirastaþ / atha tasya sadasadanirvacanãyatvamapi paràbhimataü nirasituü vicàramupakramate *{nanu sattve }*iti / sattve prapa¤casya nàstãti bàdhaviùayatvaü kathaü ghañatetyàkùepo màdhyamikàdãnàm / atra pratãpakùaþ sàïkhyàdãnàm*{asattveve}*ti / asattve sadbuddhibodhyatvaü pratipannaü tasya kathaü ghañeteti // 37 // *{sadasattvaü tathaikasya viruddhatvàdasambhavi /}* *{sadasatpratyayapràptaviruddhadvandvasaïgame // 38 //}* *{tayoranyataràrthasya ni÷cayàbhàvahetutaþ /}* *{sadasattvaü prapa¤casya jainàstu pratipedire // 39 //}* nanu astinàstibuddhibalàtsadasattvaü vàcyamiti jainàþ / tatràha*{sadasattvam}*iti / viruddhadvayamasambhavadekasminnopagamàrhamiti yàvat / vicàraprasaktimàha*{sadasa}*diti / viruddhàkàradvayaprasaïge parasparavirodhàdubhayasyànyatarasyàkàrasya vànirõayàddhetorvicàraþ pràptàvasara iti yàvat / atravicàraþ prakramyataiti ÷eùapåraõena vàkyàrtho vaktavyaþ / tatràdàvanaikàntyavàdinàü jainànàü matamàha*{sadasatvam}*iti / pratãyamànatvàdevaikasmin sadasattvayorna virodha ityabhimànaþ / yadvà jainamatànuvàdaþ*{sadasatpratyayapràpte}*tyàrabhya*{jainàstu pratijànata }*ityantena / sadasattvayoþ pratãyayormadhye ekasyaiva nirõaye hetvabhàvàdyathàpratãti prapa¤casyobhayamevaiùñavyamiti janà àsthità ityarthaþ / ni÷cayàbhàvahetuta ityanena ni÷cayahetvabhàvo vivakùitaþ / pàñhàntaraü và saübhàvyate // 38 //39 // *{sattvapràptiü puraskçtya nàstãti pratyayodayàt /}* *{sadà sattvaü prapa¤casya sàïkhyàstu pratipedire // 40 //}* etadvirodhisattvekàntavàdikàpilamatamàha*{sattvapràptim}*iti / prasaktipårvakatvànniùedhasyopajãvyatvàtsattvapratãtiþ prabalà / tatsadà sattvameva prapa¤casya / nàstãti tvabhivyaktyabhàvaparà pratãtirityeteùàmà÷ayaþ // 40 // *{sadasatpratyaya pràptaviruddhadvandvasaïkañe /}* *{virodhaparihàràrthaü sattvàsatatvàü÷abhaïgataþ /}* *{sadasadbhyàmanirvàcyaü prapa¤caü kecidåcire // 41 //}* matadvayapratyanãkaü màyàvàdinàü matamàha*{sadasa}*diti / pratãtibalàtsattvàsattvaråpaviruddhadharmadvayàpattiråpasaïkañe prasakte viruddhayoraikàdhikaraõyànupapattibalàtsattvamasattvaü ca viruddhaü dharmadvayaü parityajya na sat nàpyasaditi sadasadanirvacaniyaü prapa¤ca nirvacanti ÷àïkarà ityarthaþ // 41 // *{sattvàsattve vibhàgena de÷akàlàdibhedataþ /}* *{ghañàderiti manvànà vyavasthàmapare jaguþ // 42 //}* naiyàyikàdãnàü pakùamàha*{sadasattve }*iti / vibhàgeneti tçtãyetthambhàve / vibhaktade÷akàlàdivi÷eùataþ sattvamasattvaü ca pratãtaü vyavasthitaü ghañàderghañata eveti bhàvo 'mãùàm // 42 // *{tadevaü vàdisammardàt saü÷aye samupasthite /}* *{nirõayaþ kriyate tatra mãmàüsakamatena tu // 43 //}* *{tadevam}*iti / vàdisaümardàt-vàdivivàdàt / vipratipatteriti yàvat / vipratipatteþ sandehodayàt sandigdhàrthanirõayàya vicàra upacikramiùitaþ / tatra pakùàntaràõàü sadoùatvapratipàdanapårvakaü sopàdhikasattvàsattvapakùo mãmàüsakàbhimato nirõãyate sadyuktyeti bhàvaþ / kriyata iti vartamànavyapade÷astatsàmãpyàt / pratij¤àceyaü ÷rotçbuddhisamàdhyarthà // 43 // *{ghañasvaråpe nàstitvamastitvaü yadyabåbudhat /}* *{syàdeva yugapatsattvamasattvaü ca ghañàdiùu // 44 //}* *{idànãmidamatràsti nàstãtyevaüvidhà yataþ /}* *{de÷akàlada÷àbhedàdastinàstãti no dhiyaþ // 45 //}* *{ato de÷àdibhedena sadasattvaü ghañàdiùu /}* *{vyavasthitaü nirastatvà(syà)dvàdasyeha na sambhavaþ // 46 //}* tatra nirupàdhikasattvàsattvasamuccayapakùanirasanena siddhàntaþ samanuvarõyate *{ghañasvaråpa}*ityàdinà ÷lokatrayeõa / ayamarthaþ - ghañasvaråpe nàstitvaü pratãyamànameva, nàstãtipratãtireveti yàvat , yadyastitvamapi tasya pratyapàdayiùyat , yadvà pratãtiþ sattvamasattvaü ca niråpàdhi yadi pratyapàdayiùyat , tarhi sadasattvasamuccayo 'bhyupàgaüsyata / nacaivam / kintu ki¤cidde÷akàlàvasthàdivi÷eùeõa sattvam , anyade÷àdyaupàdhikamasattvameva ca pratipàdayanti pratãtayaþ / ato de÷àdibhedataþ sadasattve vyavasthite ghañàdau / tat vàdasyànyavàdasya bàdhàdidoùadåùitatvànna sambhava ityarthaþ / nirastasyàdvàdasyeti pàñhaþ sambhàvyate / tadàyamarthaþ - nirastasya vyàghàtabàdhitasya syàdvàdasya syàdasti, syànnàstãti jainànàmanaikàntyavàdasya na sambhava iti / atra ca naiyàyikàdimataü, tataþ siddhànte vi÷eùa÷ca ÷atadåùaõyàü vyavriyata ùaùñitame vàde ÷rãmannigamàntàcàryacaraõaiþ / yathà upàdhibhedàdubhayavyavastheti pakùamadåraviprakarùàtparigçhõãmahe / upàdhibhedastu svàtmanà sattvam , anyàtmanàsattvam / svakàle sattvam , anyakàle punarasattvam / tathà svade÷e sattvam , anyade÷e punarasattvamiti / iha tàdàtmyaü saüsargo và sattvamiti vyapadi÷yate / tadviruddhaveùeõa vastunyevàsadvyapade÷aþ / ùaùñhe tu pakùe viruddhadharmayoga eva vastunyasadvyavahàrahetutayà vyapadi÷yate / ghaño hi ghañàtmanà san pañàtmanà punarasanniti nirdi÷yate / sanneva svade÷akàlayoþ svavirodhide÷akàlayorasanniti / upalambhànukålatvàllàghavàccedamevàdriyante vçddhàþiti / atràyaü vivekaþ - sattà tàdàtmyataditarasaübandhànyataralakùaõà / ayaü ghaño 'stãtyatra ghañatàdàtmyalakùaõà sattà pratãyate / atredànãü ghaño 'stãtyatra caitadde÷akàlasaüyogalakùaõà / tathà ayaü paño nàstãtyatra pañatàdàtmyàbhàvalakùaõà pañàtmanàsattà pratãyate / tatra tadà ghaño nàstãtyatra ca tadde÷akàlasaüyogàbhàvalakùaõàsattà pratãyate / evaü bhàvàbhàvaråpayoþ sadasattvayorde÷àdibhedenopapattirghañàdàviti ekaþ pakùaþ / abhàvo 'pi bhàvàntararåpa eveti pakùàntaraõ / yathà ghañatvameva hi ayaü ghaño 'stãtyatra pratãtaü ghañasya sattvam / tadevàyaü paño nàstãtyatràpi pratãyate pañàdbhedaråpam / evaü svade÷akàlasaübandhalakùaõà sattaivànyade÷akàlanàstitàpratãtàvapi viùayo bhavati de÷àntaràdisaübandhàbhàvatveneti / tathà ca dharmavi÷eùa eva bhàvànàmastinàstipratãtigocara iti siddham / idameva siddhàntinàmapi saümatamiti // 44 //45 //46 // *{nanu de÷àdisambandhaþ sata evopapadyate /}* *{na de÷akàlasambandhàdasataþ sattvamiùyate // 47 //}* *{sambadho dvyà÷rayastasmàtsataþ sattvaü sadà bhavet /}* *{asataþ kàrakaiþ sattvaü janmanetyatidurghañam // 48 //}* *{àdyantavàn prapa¤co 'taþ satkakùyàntarnive÷yate /}* *{uktaü ca - àdàvante ca yannàsti nàsti madhye 'pi tattathà iti /}* *{ato ni÷citasadbhàvaþ sadà sannabhyuyeyatàm // 49 //}* avirodhena sadasattvasamarthanasamahamànaþ sattvaikàntyavàdã kàpilo 'tra pratyavatiùñhate *{nanu de÷àdã}*ti / pårvamasato ghañàdeþ svade÷akàlasaübandhena sattotpattyà durupapàdà / saübandhasya saüyogasya saübandhidvayajanyasyàsati saübandhinyatarasminnapi samutpatterayogàt / tathà ca svade÷akàlasaübandhàtsattvam / sattve ca svade÷akàlasaübandha ityanyonyasaü÷rayaþ / ataþ sattvameva sadà mantavyaü bhàvànàmiti*{sataþ sattvaü sadà bhave}*dityantasyàrthaþ / nanu sadà sattve kàrakacakravyàpàrànarthakyaü prasajyeta / tatpårvamasata eva kàrakavyàpàreõotpattirvàcyetyatràha*{asata }*iti / asataþ prayatna÷atenàpi niùpattyà sattvaü durupapàdaü sikatàbhyastailasyeva / ki¤càsata utpattau daõóacakràdito 'sattvàvi÷eùàdghañasyeva pañasyàpyutpàdaprasaïgaþ / kenacidedvyàpàreõa ÷a÷e 'pi ÷çïgasya kadàcidudayaprasaïga÷ca / etadanusandhànenoktamiti / nanåpàdànavi÷eùe kàryavi÷eùotpàdanasàmarthyapratiniyamànnàtiprasaïga iti cenmaivam , kàryagarbhatvamantarà sàmarthyaniyamasyàpi durniråpatvàt / tatsadeva kàryaü kàrakavyàpàreõàbhivyajyata ityeùñavyamityàha*{àdyantavà}*niti / àvirbhàvatirobhàvalakùaõàveva càdyantau utpàdavinà÷àviti bhàvaþ / atra saüvàdaþ*{àdà}*viti / *{ata }*iti / sattvena ni¤citaþ sadà sannevetãùyatàmityarthaþ // 47 //48 //49 // *{asataþ sarvadàsattvaü janyayogàt khapuùpavat /}* *{asattve na vi÷eùo 'sti pràgatyantàsatoriha // 50 //}* *{( iti prapa¤casya sattvapakùasamarthanam )}* *{asata}*iti / janyayogàt - utpattyayogàt / pràgatyantàsatoþ - pårvamasatotyantàsa ta÷ca / iti kàpilamatamupapàditam / atropapàditasya kàpilamatasya pratikùepaparaþ, matàntaropapàdanapratikùepapara÷ca granthabhàgo vilupta ityåhyate / buddhisaukaryàya sàïkhyapakùapratikùepaprakàro diómàtraü pradar÷yate 'tra / dvavyaü tàvat nityameva / avasthàbhedàstu ghañatvakapàlatvàdaya àgantukàþ / avasthàvi÷eùasampattyartha eva ca kàrakavyàpàraþ / dravyasya sattvàdeva kàrakavyàpàragocaratvamavasthàntarabhàktvaü ca ghañate / anvayavyatirekàbhyàü ca kàrakacakrasya tasya tasya tatra tatra kàrye sàmarthyaniyamaþ sidhyatãti nàtiprasaïgaþ / tattadavasthàvi÷iùñaveùeõa jàtatvanaùñatvàdipratãti÷copapadyate / kàrakacakrasyàbhivya¤jakatvamiti pakùe tu kàrakaj¤àpakavibhàgàyogaþ / abhivyakterj¤ànàdbhede prakàràntareõotpattirevàpatità / ki¤ca abhivyakternityatve kàrakavyàpàravaiyarthyameva / tasyà api abhivyaktyantarasvãkàre 'navasthà / tasyà utpàdyatve tvasatkàryavàdaprasaïgaþ / tadabhivyakterutpattyupagamato yathopalambhaü tasyotpattirupagantumucità / sadeva dravyamavasthàntarabhàksatkàryaü bhavatãtyeva satkàryavàdaþ saürakùaõãyaþ / ayameva ca trayyantasiddho 'pãti / àvidyo bhedaprapa¤co mithyà / advitãya÷rutyà ca mithyàtvaü gamyate / tacca pratãtibàdhàbhyàü sadasadvilakùaõatvasiddheþ supratiùñhitamiti hi màyàvàdinàü matam / tacca pårvottarapraghaññakaiþ pratikùiptapràyamevetibodhyam // 50 // *{÷vetaketumupàdàya tattvamityapi yacchrutam /}* *{ùaùñhaprapàñhake tasya kuto mukhyàrthasambhavaþ // 51 //}* atha nirvi÷eùacinmàtrabrahmàtmaikyaj¤ànamevàvidyànivartakam / nirvi÷eùacinmàtrabrahmàtmaikyaü ca*{tattvamasi}*vàkyapratipannamiti vàdamadvaitinàü pratikùeptuü tattvamasivàkyàrthavicàramupakramate *{÷vetaketum}*iti / upàdàyasambodhya / chàndogya ityàdiþ / jãvabrahmaikye tattvamasivàkyameva mukhyaü pramàõamabhimanyate taiþ / asyàpi samànàdhikaraõavàkyasya mukhyàrthatvaü tanmate na saübhavatãtyaha*{tasye}*tyàdinà // 51 // *{kàrpaõya÷okaduþkhàrta÷cetanastvaüpadoditaþ /}* *{sarvaj¤assatyasaïkalpo nissãmasukhasàgaraþ /}* *{tatpadàrthastayoraikyaü tejastimiravatkatham // 52 //}* *{kàrpaõye}*ti / kàrpaõyaü-dainyam , gati÷ånyatà / ÷okaþ gataduþkhànusandhànajà cittavaiyàkulã / duþkhaü vartamànàniùñànubhavalakùaõam / samànavibhaktyà pratipannamaikyaü jãve÷varayorviruddhasvabhàvayorna ghañata iti mukhyàrthàsaübhava evetyà÷ayaþ // 52 // *{tvamarthasthe tañasthe và ..... ( taderthasthe vibhedake ) /}* *{guõe tattvaüpada÷rutyoraikàrthyaü dåravàritam // 53 //}* *{tvamarthasthe}*iti / tvamarthaniùñho guõo 'j¤atvaduþkhitvàdiþ / tadarthaniùñha÷ca sarvaj¤atvajagatkàraõatvàdiþ / sa ca brahmaõastañasthalakùaõatvena paràbhimataþ / anayordharmayorà÷rayabhedakatvàttattvamarthayoraikyaü sudåranirastama÷vagardabhayorivetyarthaþ // 53 // *{aj¤atvasarvaveditvaduþkhitvasukhitàdike /}* *{vi÷eùaõe và ciddhàtorathavàpyupalakùaõe /}* *{viruddhaguõasaïkànterbhedaþ syàt tvantadarthayoþ // 54 //}* nanvaj¤atvàdi sarvaj¤atvàdi copalakùaõatayaivocyate, na tu vi÷eùaõatayà / ubhayopalakùitaü vastvekamevetyarthaþ / ato na virodha ityatràha*{aj¤atve}*ti / ciddhàtoþ - cittattvàsya / upalakùaõatve 'pi aj¤atvàdinopalakùyasya jãvabhàvasya sarvaj¤atvàdinopalakùyasye÷varabhàvasya ca vaiyadhikaraõyàdeva tvantadarthayoraikyaü na sidhyatãtyarthaþ // 54 // *{vàcyaikade÷abhaïgena cidekavyaktiniùñhatà /}* *{so 'yaü gaurivattattvaüpadayorityape÷alam // 55 //}* nanu virodhànmukhyàrthastyajyate / cinmàtre tu padadvayalakùaõopeyate, yathà so 'yaü raurityatra tattedantopalakùite vastumàtre lakùaõà padadvayasya tatheti ÷aïkate *{vàcye}*ti / vàcyaikade÷asya pravçttinimittabhedasya tyàgena vi÷eùyamàtre cinmàtre padadvayasya vçttiþ jahadajahallakùaõayeti / etatpratikùipati*{ityapyape÷alam}*iti / ape÷alam - asundaram / ekapadalakùaõayaiva virodhaparihàre padadvayalakùaõàkalpanà na manorametyarthaþ // 55 // *{de÷akàlada÷àbhedàdekasminnapi dharmiõi /}* *{viruddhadvandvasaïkànteþ so 'yaü gauriti yujyate // 56 //}* dçùñànte padadvayasyàpi na lakùaõetyàha*{de÷akàle}*ti / tattà nàma tadde÷akàlayogità / idantaitadde÷akàlayogità / tattàvi÷iùñe idantànvayasya bàdhe 'pi ekasmin dharmiõyubhayànvaye na virodhaþ / de÷advayasaübandhaþ paricchinnasya vastunaþ kàlabhedàtparihriyate / kàladvayasambandhastu sthiratvàdeva niråhyate / pràtipadikàbhyàü de÷advayakàladvayasaübandhasya samànavibhaktyà tadà÷rayadravyaikyasya ca pratipàdane na virodhale÷o 'pi / asminnevàrthesoyamiti vàkyasya tàtparyam / tanna padadvayalakùaõà dçùñànte ityarthaþ // 56 // *{svaprakà÷asya ciddhàtorviruddhadvandvasaïgatau /}* *{na vyavasthàpakaü ki¤cidde÷akàlada÷àdike // 57 //}* na tvevaü bhavatà vaktuü ÷akyata ityàha*{svaprakà÷asye}*ti / nirvi÷eùe cinmàtre viruddhadharmadvayasambandhasyàvirodhopapàdakaü de÷akàlàvasthàbhedàdau ki¤cidapi na ghañate / svayamprakà÷asvaråpatvàdaj¤ànamapyavirodhopapàdakaü na ÷akya÷aïkatasminniti bhàvaþ // 57 // *{nirdhåtanikhiladvandvasvaprakà÷e cidàtmani /}* *{dvaitànarthabhramàbhàvàcchàstraü nirviùayaü bhavet // 58 //}* brahmaõyavidyànvayàyogàdevàvidyàkçtabhedadar÷ananirasanàrthatvaü ÷àstrasya nirvi÷eùacinmàtra brahmàtmaikyaviùayatvaü ca paràbhimataü na saübhavãtyàha*{nirdhåte}*ti / dvandva÷abdo bhedavàcyatra / aj¤ànenaiva bhedabhramo vaktavyaþ / na ca nirvi÷eùe svaprakà÷e ca tatprasaktiþ / tannirasanãyasyàsiddhestanniràsakatvàbhimataikyaj¤àne ÷àstratàtparyaü na kalpayituü ÷akyam / tannirarthakamàpadyetàdhyàtma÷àstraü tattvamasimahàvàkyaü vetyarthaþ / etenàvidyàkçtàntaþkaraõabheda eva jãve÷varabhàvakalpakopàdhi÷cinmàtre ityapi parastam / avidyàyà evàsambhavàttatreti bodhyam // 58 // *{etena satyakàmatvajagatkàraõatàdayaþ /}* *{mà ... pare ( màyopàdhau pare )'dhyastàþ ÷okamohadayaþ punaþ // 59 //}* *{avidyopàdhike jãve vinà÷e neti yanmatam /}* *{kùudrabrahmavidàmetanmataü pràgeva dåùitam // 60 //}* cinmàtre brahmaõyavidyànvayànupapattiparyàlocanayà kai÷cidadvaitibhiþ kalpitaü màyàvidyopàdhibhedaü tata eve÷e÷itavyabhedaü càparamàrthamupapàdyamànaü nirasyati*{etene}*ti / etena-nirdhåtatrividhabhede cinmàtre màyàvidyopàdhibhedàsiddhyaiva / màyopàdhau-màyopahitacinmàtre pare-ã÷vare / vinà÷eneti / tattvamasivàkyajanyaikyasàkùàtkàreõa màyàvidyopàdhinà÷e tatkalpita ã÷ajãvabhàvo 'pi nivçtto nàvatiùñhata ityarthaþ / *{pràgeva dåùitam}*iti / etaddåùaõabhàgo viluptaþ / aparamàrthatvenàbhimatayostayoþ kalpakàbhàvàdasiddhireva / svataþkalpanàyàmàtmà÷rayaþ / brahmaõa eva tatkalpakatve brahmasvaråpasya nityatvàttayornityatvaprasaktiþ / aikyaj¤ànena nivçttyupagame 'pi tasya kùaõikatvàdeva punarapi brahmasvaråpabalàttayoþ kalpanàprasaïgaþ / ki¤ca màyàyà bhràntijanakatve duþkhàdijanakatve càvidyàto vibhàgàsiddhiþ / tasyà yathàrthabuddhijanakatve krãóàrasamàtraparikaratve càpuruùàrthatvàyogàttannirasanànupapattiþ / anàdibhàvaråpàyàstasyà j¤ànamàtrato nirasanàyoga÷cetyàdi dåùaõamanusandheyam / avidyàyà eva bahusaümatatvànmàyàvidyopàdhibhedavàdino 'mã kùudrà brahmavido 'dvaitiùviti ca bodhyam // 59 //60 // *{citsvaråpe vi÷iùñe và màyàvidyàdyupàdhayaþ /}* *{pårvasmin sarvasàïkaryaü parajãvàvibhàgataþ // 61 //}* *{uttarasminnapi tathà vi÷iùñamapi cidyadi /}* *{citsvaråpaü hi nirbhedaü màyàvidyàdyupàdhibhiþ /}* *{vibhinnamiva vibhràntaü vi÷iùñaü ca ... (mataü tava ) // 62 //}* upàdhibhedopagamàsambhava ityuktam / tadupagamena dåùaõàntaraü cocyate *{citsvaråpe }*iti / kiü cinmàtremàyàvidyàdyupàdhayaþ saübandhante, uta vi÷iùñe / niraü÷e cinmàtre màyàvidyàsambandhe tatprayuktasvabhàvabhedà ekasminneva prasajyante iti jãve÷varasvabhàvasàïkaryaprasaïgaþ / vi÷iùñe cet kiü tadvi÷eùaõam ? màyàvidyà ceti cedàtmà÷rayaþ, jãvatve÷varatve iti cedanyonyà÷rayaþ, anyattu vi÷eùaõaü durvacameva / ki¤ca màyayàvidyayà và saüvitsvaråpasya cchedàsambhavàdekameva tattadupahitaü bhavedgaganamiva mañhàntavartighañena mañhena copahitam / tathà ca hastapàdàdyavacchinnasukhaduþkhabhoga ekasyaiva yathà jãvasya, tathà tattadupàdhiprayuktai÷varyaduþkhàdibhoga ekasyaiva brahmaõaþ prasajyata iti jãvaparasvabhàvàvyavasthitirevetyarthaþ // 61 //62 // *{tañasthàvasthità dharmàþ svaråpaü na spç÷anti kim /}* *{na hi daõói÷ira÷chedàddevadatto na hiüsitaþ // 63 //}* nanvaupàdhikaprade÷abhedopagamàdbrahmaõi na jãve÷asvabhàvasàïkaryamiti cettatràha*{tañasthe}*ti / màyayàvidyayà vopahitaü tañasthamityucyate brahma / tanniùñhasya sàrvaj¤yàderaj¤atvàde÷ca daõóena kuõóalena vopahite kàdàcitkadaõóàdivi÷eùaõavattayà tañastha÷abdite devadatte vartamànasya sukhasya duþkhasya ca devadattàtmanãva brahmaõi sambandho durvàra eveti bhàvaþ / tatrànanditvaprasaïgasya sahyatvàtkatha¤cihuþkhitvasyàsahyasya prasaïge nidar÷anamàha*{nahã}*ti / upàdhibhede 'pi viruddhasamàve÷aprasaïgo durvàraþ / vastubhedamantarà kalpitaprade÷abhedamàtreõa vyavasthà durghañà / tathàca màyàvidyopàdhibhe dakalpanàpàrtheti sthitam // 63 // *{acidaü÷avyapohena cidekapari÷eùatà /}* *{atastattvamasãtyàderartha ityapyasundaram // 64 //}* *{( iti tattvamasivàkyasya paràbhimatabrahmàtmaikyaparatve 'nupapattyupapàdanam )}* etena màyàvidyopàdhiråpavi÷eùaõabhedaparityàgena vi÷eùyãbhåtacinmàtraikyaü tattvamasivàkyàrtha ityapi nirastamityàha*{acidaü÷e}*ti / padadvayalakùaõà, brahmaõyeva doùàpatti÷cetyuktametàvatà // 64 // *{abrahmànàtmatàbhàve pratyak cit pari÷iùyate /}* *{tattvaüpadadvayaü jãvaparatàdàtmyagocaram /}* *{tanmukhyavçtti tàdàtmyamapi vastudvayà÷rayam // 65 //}* atha paramate sàmànàdhikaraõyàrthasya tàdàtmyasyàpyanupapattimupapàdayati*{abrahme}*ti / brahmabhinnasyànàtmatve tattvaüpadadvayalakùyàrtha eka pratyaktatvaü cinmàtramava ÷iùyate / tatra ca samànàdhikaraõavàkyàrthasya tàdàtmyasyanupapattirityarthaþ / atrottaràrdhaü viluptamityåhyate / tacca*{eka÷eùe tu tàdàtmyaü cinmàtre naiva sambhavet }*iti syàt / eka÷eùe tàdàtmyànupapattimeva vivçõoti*{tattvam}*iti / samànàdhikaraõamiti ÷eùaþ / tasya mukhyavçttiryatra tat tanmukhyavçtti / *{vastudvayà÷rayam}*iti / bhedasamànàdhikaraõàbhedasya tàdàtmyasyàtyantàyàbhede 'sambhava iti bhàvaþ / atra yàdavaprakà÷aprakriyayà bhàññaprakriyayà và niråpyate tàdàtmyamiti bodhyam / siddhànte tu*{vastudvayà÷raya}*mityasya pravçttinimittadharmabhedavadekavastvà÷ritamityarthaþ / dharmadvàrakabhedavi÷iùñasvaråpàbheda eva ca tàdàtmyaü matamiti vivekaþ // 65 // *{bhedàbhedavikalpastu yastvayà paricoditaþ /}* *{abhedàbhedino 'satye bandhe sati nirarthakaþ // 66 //}* nanu bhedàbhedastàdàtmyamiti na saübhavati / bhedàbhedayorabhede 'tyantabhede 'pi bhedàbhedasyàsiddheþ / bhedàbhede và tatràpi tathetyanavastheti cettatràha*{bhedàbhede}*ti / ayaü vikalpanaprakàro nopalabhyamànagranthabhàge 'sti / tadbhàgo viluptaþ syàdvà / bhinnayostàdàtmyamutàbhinnayoþ / àdye ghañaþ paña iti prasajyate / antye ghaño ghaña itãti và bhedàbhedavikalpo bodhyaþ / abhedàbhedinaþ-bhedàbhedibhinnasya, atyantabhinnasyàtyantàbhinnasya và bandhe - tàdàtmyasambandhe asati-apràmàõike sati bhavatkçto 'yaü vikalpo 'pàrtha ityarthaþ / na hi ghaño ghaña iti và ghañaþ paña iti và sàmànàdhikaraõyaü dçùñam / kintu nãlo ghaña ityeva / tadbhedàbheda eva tàdàtmya meùñavyam / bhedàbhedayorbheda eva / na ca bhede tayorvirodhàdekatra samàve÷o na ghañata iti vàcyam , nãlaghañayoþ pratãtatvàdeva tayorvirodhàbhàvàt / dharmato bhedaþ svaråpato 'bheda iti vàvirodha iti bhàvaþ // 66 // *{abhedo bhedamardã tu svà÷rayãbhåtavastunoþ /}* *{bhedaþ parasparànàtmyaü bhàvànàmevametayoþ // 67 //}* *{svaråpamabhyupetyaiva bhedàbhedavikalpayoþ /}* bhedàbhedaü vikalpayataþ svavyàghàto 'pãtyàha*{abheda }*iti ÷lokadvayena / bhedamardãtiiti kvacitpàñhaþ / tatra iti÷abdasya evamityanenànvayaþ ityevamiti / bhedamardã-atyantabhedaniràsakaþ / etayoþ-bhedàbhedayoþ svaråpaü svaråpabhedamupagamyaiva bhedo 'bhedo veti vikalpakoñyorbàdhanaü dåùaõaü kriyate / tenasvàbhyugamena, vàgbàdhà-bhavaduktadåùaõavacanoparodhaþ / prasajyata iti ÷eùaþ / tvaü ca svàbhyupagamaviruddhavacanatvena nigçhyasa ityarthaþ // 67 //68 // *{bhinnàbhinnatvasambandhasadasattvavikalpanam /}* *{pratyakùànubhàvàpàstaü kevalaü kaõñha÷oùaõam // 69 //}* *{bhinnàbhinnatve}*ti / bhinnàbhinnatvasya dharmiõà sambandho 'sti na và / àdye tatsambandhe 'pi sambandhàntaraü vàcyam / tatràpi tathetyanavasthà / antye asambaddhasya vi÷iùñabuddhinirvàhakatvaü tasya na syàditi vikalpanamapi kaõñha÷oùaõamàtraphalakaü pratyakùànubhavabàdhitaü cetyarthaþ // 69 // *{nãle nãlamatiryàdçgutpale nãladhãrhi sà /}* *{nãlamutpalamevedamiti sàkùàccakàsti naþ // 70 //}* *{nãla}*iti / nãlaråpavati ghañàdau nãlabuddhiryathà nãlasamavàyàvagàhinã vidità nàpalapyà, evaü nãlamutpalamiti viditàprasiddhà nãlatàdàtmyamatirapi nàpalapyà / svaparanirvàhakasamàdhinà svaråpasambandhena vànavasthà parihàryeti bhàvaþ // 70 // *{yathà viditasaüyogasambandhe 'pyakùagocare /}* *{bhedàbhedàdidustarkavikalpàdhànavibhramaþ // 71 //}* *{tadvattàdàtmyasambandhe ÷rutipratyakùamålake /}* *{÷rutidaõóena dustarkavikalpabhramavàraõam // 72 //}* tàdàtmyasambandhavidveùiprayuktànàü dustarkàõàü pratyakùa÷àstraparàhatatvameva prapa¤cayati*{yathe}*ti / saüyoge bhedàbhedàditustarko yathà-bhinnayoþ saüyoga utàbhinnayoþ / àdye himavadvindhyayorapi saüyogaprasaïgaþ / antye svenaiva svasya saþ / saüyogo dharmiõo bhinno na và / bhede tasyàpi sambandhàntaraü tasyàpi tathetyanavasthà / abhede saüyoga eva na sidhyatãtyàdiþ / sphuñapratipanne saüyoge dustarkatanmålavikalpanàdi yathà bhramalakùaõaü kaõñha÷oùaõamàtram , pratyakùaparàhataü ca ; evaü nãlotpalàditàdàtmye pratyakùe jãvabrahmatàdàtmye ca ÷àstrasiddhe dustarkavikalpanàdi pratyakùa÷àstradaõóanivàritamiti bhàvaþ / ÷rutidaõóeneti prakçtatattvamasivàkyàrthàbhipràyeõoktam // 71 //72 // *{nirdeùàpauruùeyã ca ÷rutiratyarthamàdaràt /}* *{asakçttattvamityàha tàdàtmyaü brahmajãvàyoþ // 73 //}* jãvaparayosdàtmye 'bhyàsaråpaü tàtparyaliïgamapyastãtyàha*{nirdeùe}*ti / pravçttinimittaråpadharmabhedena dharmisvaråpàbhedena ca tàdàtmyaü tattvamasãtyàdau tvamàdi÷abdànàü tattaccharãrakabrahmaparyantatayà niråpaõãyam , tadàdipadànàü brahmàtmakaparatayà và / yàdavaprakà÷àdimate tu jãvabrahmasvaråpagatàveva bhedàbhedàviti vivekaþ // 73 // *{brahmànandahradàntaþstho muktàtmà sukhamedhate /}* *{phale ca phalino 'bhàvànmokùasyàpuruùàrthatà /}* *{eka÷eùe hi ciddhàtoþ kasya mokùaþ phalaü bhavet // 74 //}* *{( iti paramate sàmànàdhikaraõyàrthàyogavarõanam )}* etàvatà paramate pràtipadikayoriva samànavibhakterapi na mukhyàrthateti vyavasthàpitam / yadyapi abhedamàtrasya samànavibhaktyarthatvaü sambhavati / tathàpi pravçttinimittadharmabhedaprahàõànna sàmànàdhikaraõyamukhyàrthatà paramata iti bodhyam / atha cinmàtrapari÷eùe 'pi na yuktaþ / tathà sati mokùasyàpuruùàrthatàprasakterityàha*{brahme}*ti / *{eùa brahma praviùño 'smi grãùme ÷ãtamiva hradam }*itivacanànusàreõa brahmànandasya hradatvaråpaõam , sakalasaüsàratàpakle÷aharatvànnirati÷ayàhlàdakaratvàcca tasya / brahmànandaü hçdantaþstha*{ }*iti pårvamudritapàñhastu na samãcãnaþ / muktàtmàparicchinnabrahmànandasàgare nimagno nityapravçddhasukho varãvartitaràmiti ÷àstramaryàdà / paramaphale mokùe bhoktçtvàvasthàpannasya svasya vilayaü cejjànãyànnàbhilaùyettàmityarthaþ / eka÷eùe-nirvi÷eùacinmà trapari÷eùe, kasya-brahmaõo jãvasya và mokùaþ phalam ? na brahmaõaþ, nityamuktatvàt , nàpi jãvasya, tasyaiva tadà vilayàditi bhàvaþ / cinmàtrameva brahma jãvasya svaråpamiti cettarhi brahmaõa evàvidyàjãvabhàvàdi vaktavyam / tacca ÷rutiyuktiparàhatamiti dhyeyam / evamavidyàparikalpitajãve÷varatvàdivikalpaparityàgena nirvi÷eùacinmàtraikyaüntattvamasivàkyàrtha ityatra dåùaõajàtaü proktam // 74 // *{ki¤ca prapa¤caråpeõa ko nu saüvidvivartate /}* *{na tàvadghañadhãstasyàmasatyàmapi dar÷anàt // 75 //}* *{na hi tasyàmajàtàyàü naùñàyàü vàkhilaü jagat /}* *{nàstãti ÷akyate vaktumuktau pratyakùabàdhanàt /}* *{nàpyanyasaüvit tannà÷e 'pyanyeùàmupalambhanàt // 76 //}* atha prapa¤cabhramàdhiùñhànasya tadbhramaheto÷ca svaråpavimar÷enàpi paramate 'sàma¤jasyamudbhàvayati*{ki¤ce}*tyàdinà / vivartate ayathàkàreõa bhàsate / dar÷anàt - bhedaprapa¤casya dçùñeþ / adhiùñhànamantarà'ropyapratãtyayogànna ghañapañàdidhiyàmàgamàpàyinãnàü prapa¤cabhramàdhiùñhànatvaü sambhavatãti bhàvaþ / jagat - bhedaprapa¤caþ / tadbhànamiti yàvat / *{nàpã}*ti / pañaj¤ànanà÷e 'pi anyeùàü ghañàdibhedànàmupalambhànna pañaj¤ànàderapi prapa¤càdhyàsàdhiùñhànatvaü saübhavatãtyarthaþ / saüvideva prapa¤cabhramàdhiùñhànamiti pareùàü matam / tatra ghañapañàdisaüvidàü nàdhiùñhànatvaü sambhavatãtyuktaü bhavati // 75 //76 // *{nanu saüvidabhinnaikà na tasyàmasti bhedadhãþ /}* *{ghañàdayo hi bhidyante na tu sà cit prakà÷anàt // 77 //}* *{ghañadhãþ pañasaüvittisamaye nàvabhàti cet /}* *{naivaü, ghaño hi nàbhàti sà sphuratyeva tu sphuñam // 78 //}* *{ghañavyàvçttasaüvittiratha na sphuratãti cet /}* *{tadvyàvçttipadenàpi kiü saivoktàtha vetarat /}* *{saiva cedbhàsate 'nyaccenna bråmastasya bhàsanam // 79 //}* atra pareùàmà÷aïkà*{nanu }*iti / akhaõóà saüvidekà nityàvibhvã ca / ghañàdãnàmevànyaj¤àneùvabhàsamànànàü bhedaþ / saüvidastu sarvaj¤àneùu prakà÷amànatvàdekatvameva / tasyàü bhedabuddhistvaupàdhikaviùayà na yathàrthasaüvitsvaråpabhedaviùayà / saiva prapa¤cabhramàdhiùñhànaü bhavati / ghañabuddhiþ pañaj¤ànakàle na bhàsate, kintu pañadhãreveti cet , maivam / tadà ghaña eva na bhàsate / j¤ànaü tu bhàsata eva / nanu ghañaviùayakatvavi÷iùñasaüvidaþ pañaj¤àne 'bhànamiti cet , maivam / ghañaviùayakatvaråpaü ghañavyàvçttattvamapi saüvitsvaråpameva / ataþ pañaj¤àne tasya bhànameva / ghañaþ paraü na bhàsate / tasyàtiriktatve tu pañaj¤àne tadabhàne 'pi saüvidobhànamakùatameveti samudità÷ayaþ // 77 //78 //79 // *{ki¤càsyàþ svaprakà÷àyà nãråpàyà na hi svataþ /}* *{çte viùayanànàtvànnànàtvàvagrahabhramaþ // 80 //}* nanu saüvidibhedàbhàve ghañaj¤ànamidaü, pañaj¤ànaü tat , ekamutpannamaparaü vinaùñamityàdyanupapannaü bhavedityatràha*{ki¤ce}*ti / nãråpàyàþ-niràkàràyàþ / nirvi÷eùàyà iti yàvat / nànàtvàvagrahabhramaþ-nànàtvaråpàsadàkàropahitatvabhramaþ / svaprakà÷àyà iti hetugarbham / saüvinna nànà svaprakà÷atvàt , yannànà tadasvaprakà÷aü yathà ghañàdãti / saüvidi nànàtvapratãtirapi viùayabhedaupàdhikã bhràntireva / na tu vàstavo bhedastasyàmiti bhàvaþ // 80 // *{na vastu vastudharmo và na pratyakùo na laiïgikaþ /}* *{ghañàdivedyabhedo 'pi kevalaü bhramalakùaõaþ // 81 //}* nanåpàdhibhedenaiva bhedo 'pi tatra vàstavo bhavet / sàüsargikasya dharmasya tatra tatrodayadar÷anàdityatràha*{ne}*ti / viùayabhedasyaivàvàstavikatvàttatprayuktaü saüvinnànàtvamapyavàstavikameveti bhàvaþ / bhedasya càvàstavikatvaü durniråpatvàt / tathàhi-bhedo na tàvadvastusvaråpam / pratiyogigrahàpekùagrahasya bhedasya tadanapekùagrahasvaråpatvàyogàt / nàpi vastudharmo 'yam / bhedasya dharmibhedo dharmàntaram / tasyàpi svadharmibhedo dharmàntaram , evamuparyapi / evaü ghañasya pañabhedo dharmaþ, pañabhedabhedo 'pi tathà, evaü tadbhedo 'pãti cànavasthàprasakteþ / evaü svaråpato durniråpasya pramàõato 'pi durniråpatvam / yathà-pratyakùaü tàvanna bhedagràhi, kùaõikasya tasya svaråpapratiyogigrahaõapårvakabhedagrahaõaparyantàvasthànàbhàvàdviramya vyàpàràyogàcca / yugapadeva tritayaü gçhõàti cet , samåhàlambanavadupa÷leùavi÷eùàsiddhiþ / pratyakùeõa bhedagrahaõàbhàvàdeva tanmålàvinàbhàvagrahàdhãnodayamanumànamapi na bhede pramàõaü bhavediti hçdayam / nanu tarhi bhedagrahaþ katham ? tatràha*{kevalaü bhramalakùaõa }*iti // 81 // *{yadà, tadà tadàyatto dhãbhedàvagrahodayaþ /}* *{kutaþ, kutastaràü tasya paramàrthatvasambhavaþ // 82 //}* *{yade}*ti / saüvidinànàtvasya svàbhàvikatvakathà sudåre / aupàdhikamapi nànàtvaü na / upàdhibhedasyàbhàvàt / kintu anàdyavidyàdoùamålàparamàrthopàdhibhedàdhãnanànàtva bhramamàtramityarthaþ / evaü j¤àne viùayabhedena bhedabuddhirayathàrthetyuktam // 82 // *{ki¤ca svayaüprakà÷asya svato và parato 'pi và /}* *{pràgabhàvàdisiddhiþ syàt , svatastàvanna yujyate // 83 //}* *{svasmin sati viruddhatvàdabhàvasyànavasthiteþ /}* *{svanimittaprakà÷asya svasyàbhàve 'pyasambhavàt //}* *{ananyagocaratvena citona parato 'pi ca // 84 //}* athotpattyàdipratãtyà bhedabuddhirapi tatràyathàrthaiveti niråpayitumutpattyàdyayogamàha*{ki¤ce}*ti / saüvidaþ pràgabhàvaþ pradhvaüsàbhàvo và kiü tayaiva gçhyate ? uta saüvidantareõeti vikalpya prathamaü kalpa pratikùipati*{svata }*iti / svena satà svàbhàvo gçhyata ? utàsatà ? àdyandåùayati*{svasmi}*nniti / antyaü dåùayati*{svanimitte}*ti / svàdhãnasya prakà÷asya svasya gràhakasyàbhàve 'sambhavàdityarthaþ / parata iti kalpaü dåùayati*{ananye}*ti / pratiyoginamullikhya hyabhàvo gràhyaþ / j¤ànasya j¤ànàntaragocaratvàbhàvànna j¤ànàntareõàpi tatpràgabhàvagrahaõaü sambhavatãtyarthaþ / saüvinnànàtvopagame 'pi na tatpràgabhàvagrahasambhava ityabhyupagamya vàdaþ kçtaþ / natvadvaitinàmabhimataü vastutaþ tannànàtvamiti bodhyam // 83 //84 // *{ki¤ca vedyasya bhedàderna ciddharmatvasambhavaþ /}* *{råpàdivat , ataþ saüvidadvitãyà svayaüprabhà // 85 //}* saüvidi nànàtvàbhàve pramàõamàha*{ki¤ce}*ti / bhedo na cito vedyatvàdråpàdivadityanumànamatra vivakùitam / *{ata }*iti / bhedasya durniråpatvàtsaüviddharmatvàsambhavàcca sàdvitãyà-sajàtãyavijàtãyasvagatabheda÷ånyaiva, svayamprakà÷atvàcca tucchavyàvçtteti bhàvaþ // 85 // *{atastadbhedama÷ritya yadvikalpàdijalpitam /}* *{tadavidyàvilàso 'yamiti brahmavido viduþ // 86 //}* *{( iti parakãyasaüvidekatvavyavasthàpanànuvàdaþ )}* *{ata}*iti / yato nirbhedatvaü saüvidaþ, ataþ kiü ghañasaüvidadhiùñhànamàhosvitpaña- saüvidityàdivikalpajalpanaü yat , so 'yaü saüvidbhedàvalambã vikalpàdivàdaþ saüvitsvaråpayàthàtmyàj¤ànakàrya ityadvaitino manyanta ityarthaþ // 86 // *{hanta brahmopade÷o 'yaü ÷raddadhàneùu ÷obhate /}* *{vayama÷raddadhànàþ smo ye yuktiü pràrthayàmahe // 87 //}* anåditaü paramataü pratikùeptumupakramate *{hante}*ti / hanteti vyàmohavatsu pareùu khodo vyajyate / ÷raddhàmàtra÷araõeùu vineyabuddhiùu niråpaõàsamartheùu bhavadabhimato 'yaü brahmopade÷aþ ÷obhate nàma / yuktivimar÷akà vayaü tu nàtra bhavadãye brahmopade÷e ÷raddhàlavaþ / ato 'smàn ra¤jayituü satpramàõatarkà evopàdeyàþ, na tu ÷uùkopade÷à iti bhàvaþ // 87 // *{pratipramàtçviùayaü parasparavilakùaõàþ /}* *{aparokùaü prakà÷ante sukhadukhàdivaddhiyaþ // 88 //}* àdau tàvat saüvinnànàtvamanubhavasiddhaü nàpalàpàrhaü kåñayuktibhirityàha*{pratipramàtri}*ti / puruùabhedena, ekasminnapi puruùe viùayabhedena, ekasminneva viùaye kàlabhedena karaõabhedena ca dhiyo nànà pratyàtmamadhyakùasiddhàþ sukhaduþkhàdivadityarthaþ / j¤ànanànàtvàpalàpe tulyanayena sukhaduþkhanànàtvasyàpyapalàpaprasaïgaþ / iùña÷cedanubhavavirodha iti bhàvaþ // 88 // *{sambandhivyaïgyabhedasya saüyogecchàdikasya naþ /}* *{na hi bhedaþ svato nàsti nàpratyakùa÷ca sammataþ // 89 //}* nanu yathà nirbhede 'pyàkà÷e sambandhivyaïgyo bhedo ghañàkà÷o 'yamayaü tu mañhàkà÷a iti pratãyate, evaü saüvidyapi viùayà÷rayavyaïgyo bhedo na vàstava iti cettatràha*{sambandhã}*ti / yathà bhåtalaghañasaüyogo 'yam , sa tu kuóyamusalasaüyoga iti sambandhibhedenaiva vyàvçttatayà pratãyamànaþ saüyogabhedo vàstava eva sambandhijanyatvàttasya, yathà và caitrasya ghañecchà, maitrasya pañecchetyevaü sambandhibhedena bhinnatayà pratãyamànà bhinnabhinnaivecchà tattatpuruùãyà tadà tadà jàyamànà, evaü viùayà÷rayabhedena pratãyamãnaþ saüvidbhedo 'pi vàstavika eva kàlàdibhedena jàyamàna iti bhàvaþ / siddhànte tattatpuruùe vartamànasya dharmabhutaj¤ànasyaikatve nityatve 'pi tattadarthaprakà÷anàrthaprasaraõàvasthàbhedavi÷iùñaveùeõa nànàtvamanityatvaü ca saümataü, prakçternityaikatve 'pi tatpariõàmabhedànàmivetyavadheyamatra // 89 // *{yadi sarvagatà nityà saüvidevà(kà)bhyupeyate /}* *{tataþ sarvaü sadà bhàyàt , na và ki¤citkadàcana // 90 //}* evamupalambhabalàt saüvinnànàtvaü samàrthya tadaikye bàdhakamapyàha*{yadã}*tyàdinà / nityavibhunaþ prakà÷akasyaikasya j¤ànasya sarvaviùayasambandhe samàne sadà sarvàrthasya bhànaprasaïgaþ / prakà÷akaj¤ànasambandhe 'pyabhàne tu kasyacidapi kadàpi bhànaü na syàt / prakà÷ej¤ànasaübandhàtirekiõo hetvantarasyàsambhavàdityarthaþ // 90 // *{tadànãü na hi vedyasya sannidhãtarakàrità /}* *{vyavasthà ghañate, vittervyomavadvaibhavà÷rayàt // 91 //}* *{tadànãm}*iti / sannidhãtarat-asannidhànam / j¤ànasannidhyasannidhiprayuktàr'thabhede bhànàbhànavyavasthà durupapadà / j¤ànasya sarvadà sarvasambaddhatvàdgaganavadityarthaþ / siddhànte tu saïkocavikàsàbhyàü j¤ànasya viùayabhede sannidhyasannidhã vyavasthite iti bodhyam // 91 // *{nàpi kàraõabhedena, nityàyàstadabhàvataþ /}* *{na ca svaråpanànàtvàt , tadekatvaparigrahàt // 92 //}* etatkaraõajanyaü j¤ànametamevàrthaü gçhõàtãtyevaü karaõabhedenàpi vyavasthà durvacà bhavadbhirityàha*{nàpã}*ti / nityatve j¤ànasya karaõàsambhavàditi yàvat / arthabhedena j¤ànabhedo 'pi durvacaþ saüvidadvaitavàdibhirityàha*{na ce}*ti // 92 // *{tata÷ca badhiràndhàdeþ ÷abdàdigrahaõaü bhavet /}* *{guru÷iùyàdibheda÷ca nirnimittaþ prasajyate // 93 //}* *{( iti saüvidaikyamatadåùaõena saüvinnànàtvopapàdanam )}* prakà÷akasaüvidaikyavàde laukikavaidikamaryàdàbhaïgaprasaïgamapyudbhàvayati*{tata÷ce}*ti / nanu prakà÷akasya caitanyasyaikatve 'pi cakùuràdiprasçtayà'ntarakaraõavçttyà viùayasambaddhayàvidyàvaraõanivartana eva caitanyaü taü tamarthaü prakà÷ayatãti vyavasthà ghañata iti cet ; naitatsàdhu ; vçtterjaóàyà avidyàvaraõanivartakatvàyogàt / tathàtve và tasyà evàrthaprakà÷akatvamapi bhavatu / kimantargaóunà caitanyenetyanyatra vistaraþ / tadgràhyagràhakabhedena j¤ànabhedo mantavya eveti bhàvaþ // 93 // *{nanu naþ saüvido bhinnaü sarvaü nàma na ki¤cana /}* *{ataþ sarvaü sadà bhàyàdityakàõóe 'nujyate // 94 //}* sarvasya sarvadà bhànaprasaïgaü siddhàntinodbhàvitamàkùipati paraþ*{nanu }*iti / saüvidbhinnasya sarvasya virahàdevàsmanmate sarvaü sadà bhàyàditya sthànaü'nuyogo bhavatàmityarthaþ // 94 // *{idamàkhyàhi bhoþ kiü nu nãlàdirna prakà÷ate /}* *{prakà÷amàno nãlàdiþ saüvido và na bhidyate // 95 //}* prativakti siddhàntã*{idam}*iti / kiü nãlàdipratãtireva nàstãtyucyate, uta nãlàdeþ saüvidabhinnatvena tatpratãtiþ saüvitpratãtirevàbhimanyata ityarthaþ // 95 // *{àdau pratãtisubhago nirvàho lokavedayoþ /}* *{yataþ padapadàrthàdi na ki¤cidavabhàsate // 96 //}* àdyaþ kalpo na kalpata ityàha*{àdà}*viti / nànàpratãtinihnive nànàpadapadàrthapratãtinirvàhyaþ sarvo laukiko vaidika÷ca vyavahàraþ pratãtisubhagaþ-abàdhitànubhavasiddhaþ samyaï nirvyåóho bhavedbhavadbhirityupàlambhaþ / *{katham}*iti ÷eùapåraõena vyàkhyeyam // 96 // *{dvitãye saüvido 'dvaitaü vyàhanyeta samãhitam /}* *{yadyayaü vividhàkàraprapa¤caþ saüvidàtmakaþ /}* *{sàpi saüvittadàtmeti yato nànà prasajyate // 97 //}* dvitãyaü dåùayati*{dvitãya }*iti / pratãyamànanànàprapa¤caikye saüvido nànàtvaü prasajyata ityabhimatatadadvaitahànirityarthaþ / evaü vadato 'pasiddhànta÷ceti hàrdam // 97 // *{nacàvidyàvilàsatvàdbhedàbhedàniråpaõà /}* *{sà hi nyàyànapaspçùñà jàtuùàbharaõàyate // 98 //}* atra ÷aïkate *{nace}*ti / nãlàdibhideti vi÷eùyamadhyàhàryamatra / bhinnatvenàbhinnatvena và niråpayituma÷akyatvaü ca tasyà avidyàvilàsatvàt bhedàbhedayoraniråpaõaü yasyà bhedàbhedàniråpaõà / àvidyàsya nãlàdibhedasya mithyàtvàt mithyàrthe ca durghañatvasya bhåùaõatvàdbhedàbhedàniråpaõopapattiþ / upapattyananuvartitvàdeva ca sarvaü sadà bhàyàdityàdyàpatterapyanavakà÷a iti hçdayam / pariharati*{sà hã}*ti / jatuno vikàro jàtuùam / *{trapujatunoþ ùuk }*ityaõ ùuk ca / avidyà hi nyàyànalaspçùñà jàtuùavanna jãvituü prabhavati / tattadvilàsatvaü prapa¤casya na setsyatitaràmityà÷ayaþ // 98 // *{tathàhi yadyavidyeyaü vidyàbhàvàtmikeùyate /}* *{nirupàkhyasvabhàvatvàtsà na ki¤cinniyacchati // 99 //}* *{arthàntaramavidyà cetsàdhvã bhedàniråpaõà /}* *{arthànarthàntaratvàdivikalpo 'syà na yujyate /}* *{vidyàtor'thàntaraü càsàviti suvyàhçtaü vacaþ // 100 //}* nyàyaparàhatatvamevàvidyàyàþ prapa¤cayati*{tathàhã}*tyàdinà / atra vikalpaþ-kiü vidyàbhàvo 'vidyà, uta vidyàbhinnaü bhàvàntaramiti / àdye dåùaõamàha*{nirupàkhye}*ti / nirupàkhyasvabhàvatvaü ÷ånyasvaråpatvam / tathà ca svayamevàlabdhasattàvidyà kathaü prapa¤cavyavasthàpikà bhavedityàkåtam / kalpàntaramanådyadåùayati*{arthàntaram}*iti / sàdhvã-upapattyasahà, bhedàniråpaõà-bhinnatvenàbhinnatvena và÷akyaniråpaõà càvidyàr'thàntaraü cedityanvayaþ / atra svavàgvirodhamàha*{arthànarthe}*ti / suvyàhçtamiti viparãtalàkùaõikam / arthànarthàntaratvàdivikalpo 'syà na yujyataiti vacanaüvidyàtor'thàntaramasàviti ca vacanaü mitho viruddhamiti yàvat // 99 //100 // *{athàrthàntarabhàvo 'pi tasyàste bhràntikalpitaþ /}* *{hantaivaü satyavidyaiva vidyà syàtparamàrthataþ // 101 //}* avidyàyà arthàntaratvamapi kalpitameveti cettatràha*{athe}*ti / bhedàniråpaõe bhavadabhimatà vidyaiva syàdavidyeti bhàvaþ // 101 // *{ki¤ca ÷uddhàjaóà saüvit , avidyeyaü tu nedç÷ã /}* *{tatkena hetunà seyamanyaiva na niråpyate // 102 //}* vastuto bhinnatvenaiva niråpaõamarhatyavidyetyàha*{ki¤ce}*ti / tathà ca ÷uddhàjaóasaüvidapekùayà vikàràspadà÷uddhajaóàvidyàyà bheda eva paramàrthataþ kuto na niråpyata ityarthaþ / tathà ca paramàrthàvidyàvilàso bhedaþ sarvo 'pi saüvida ekasyà eva sakalàrthaprakà÷akatve sarvadà bhàseteti doùastadavastha iti bhàvaþ // 102 // *{api ceyamavidyà te yadabhàvàdiråpiõã /}* *{sà vidyà kiü nu saüvittirvedyaü và veditàthavà // 103 //}* avidyàyà bhinnàbhinnatvàbhyàmanirvacanãyatvaü nirasya tasyàþ svaråpànupapattimapyàha*{apiceyam}*iti / vidyàbhàvaråpà vidyàbhinnaråpà vàvidyàstu / tatra pratiyogibhåtà vidyà kiüråpeti vikalpanaü vimar÷anàrtham // 103 // *{vedyatve veditçtve ca nàsyàstàbhyàü nivartanam /}* *{na hi j¤ànàdçte 'j¤ànamanyataste nivartate //}* *{saüvideveti cettasyà nanu bhàvàdasambhavaþ // 104 //}* tatra vidyàyà vedyaråpatve veditçsvaråpatve và doùamàha*{vedyatve }*iti / tayoravidyànivartakatvàbhàvàttadråpàyà vidyàyà apyavidyànivartakatvàbhàvaprasaïga ityarthaþ / *{te }*ityasyàgre *{mate }*iti ÷eùaþ / saüvittiråpatve doùamàha*{saüvidevetã}*ti / saüvido nityasiddhatvàtsarvagatatvàcca tadabhàvaråpàvidyàyà asiddhireveti bhàvaþ // 104 // *{ki¤ceyaü tadviruddhà và, na tasyàþ kvàpi sambhavaþ /}* *{yato 'khilaü jagadvyàptaü vidyayavàdvitãyayà // 105 //}* vidyà saüvit , tadviruddhàvidyetyatra dåùaõamàha*{ki¤ceyam}*iti / divàkarakaravyàpte de÷e divàkare và tadvirodhino 'ndhatamasasyeva vibhvyà saüvidà vyàpte sarvatra saüvidi và nàvidyàyàþ samàve÷asambhava ityarthaþ / vidyàbhinnàvidyetyapi durvacamevàdvaitavàdibhiriti såcyate *{advitãyaye}*tyanena // 105 // *{abhàvo 'nyo viruddho và saüvito 'pi yadãùyate /}* *{tadànãü saüvidadvaitapratij¤àü dåratastyaja // 106 //}* *{( ityavidyàyàþ svaråpànirvacanãyatvànupapattivarõanam )}* kalpatraye 'pi dåùaõamàha*{abhàva }*iti / saüvidabhàvàdiråpànàdiravidyàsti cet , saüvidevaikàstãti bhavadabhimatamadvaitaü na sidhyediti bhàvaþ / nanu saüvinmàtraü paramàrthasaditi paramàrthaikyamevàsmàkamabhimatam / avidyàyà aparamàrthatvena tadanàditve 'pi nàsmadabhimatàdvaitoparodha iti cedatra bramaþ-anàditvenopagamyamànàyà avidyàyàþ kalpakadoùàntaràyogenàpàramàrthyàyogaþ / brahmaõa eva tatkalpakadoùatve durghañatvena hetvantarànapekùatve và muktàvapi tatprasaïgaþ / anàdibhàvasyàtyantanà÷àyogàjj¤ànanivartyatvasyàpyayoga iti dik / evamavidyàsvaråpànupapattiruktà // 106 // *{ki¤càsau kasya ? jãvasya, ko jãvo yasya seti cet /}* *{nanvevamasamàdhànamanyonyà÷rayaõaü bhavet // 107 //}* *{na te jãvàdavidyà syàt , na ca jãvastayà vinà /}* *{na bãjàïkuratulyatvaü jãvotpatterayogataþ // 108 //}* atha tasyà à÷rayànupapattimàha*{ki¤càsà}*viti / na vidyate samàdhànaü yasya tadasamàdhànam - asamàdheyam / avidyàkalpito jãvabhàvaþ, tasmin siddha evàvidyàsiddhiriti jãvàvidyàpakùe paramate 'nyonyà÷rayo 'samàdheyaþ prasajatãtyarthaþ / asmanmate 'kalpitatvàjjãvasya tatràvidyopagame na doùaþ / kintu bhavatàmeveti dyotyate *{te }*iti nirde÷ena / jãvàdityasyàgre 'pi vinàpadaü yojyam / narteiti và pàñhaþ sambhàvyate / bãjàïkura nyàyena sa doùaþ parihàrya ityatràha*{ne }*ti / bãjàïkurapravàhe tvanyànyasya bãjasyàïkurasya cotpàdyotpàdakabhàvaþ / naivaü prakçte sambhavati / ekajãvasthàne 'nekajãvaprasaïgàjjãvànàmutpàdavinà÷aprasaïgàccetibhàvaþ //107 //108 // *{brahmaõa÷cenna sarvaj¤aü kathaü tat baübhramãti te(bhoþ) /}* *{avidyàkçtadehàtmapratyayàdhãnatà na te /}* *{brahmasarvaj¤abhàvasya, tatsvàbhàvikatà÷ruteþ // 109 //}* nanvastu tarhi brahmaivà÷rayo 'vidyàyàþ / tatràha*{brahmaõa }*iti / sarvaü sarvadà sarvathà yathàvasthitaü svataþ sàkùàtkurvatastasya nànàvidhabhràntilakùaõàvidyà÷rayatvaü viruddhatvànna sambhavatãtyarthaþ / brahma bambhramãtãti te 'bhimataü kathaü ghañate ? tasya sarvaj¤atvena bhramàyogàditi bhàvaþ / nanu saüvinmàtraü brahma / tasya sàrvaj¤yamapyavidyàkalpitaü mithyàbhedaprapa¤casadbhàvagocaraü bhràntilakùaõaü mithyaivetyatràha*{avidyàkçte}*ti / te ityasyàgre 'bhimateti ÷eùaþ / avidyàmålàhaïkàranibandhanatà ca brahmaniùñhasya sàrvaj¤yasya na ghañate,*{paràsya ÷aktirvividhaiva ÷råyate svàbhàvikã j¤ànabalakriyà ceti }*tasyànanyopàdhikatva÷ravaõàdityarthaþ / brahmaõaþ svabhàvo 'vidyà, tanmålatvàtsvà- bhàvikatvamityarthakaraõaü tåpahàsyam / svabhàvasya duratikramatvàtsadà brahmaõo 'j¤atvàdanirmokùaprasaïga÷ca tathàsatãti bodhyam // 109 // *{bhedàvabhàsagarbhatvàdatha sarvaj¤atà mçùà /}* *{tata evàmçùà kasmànna syàcchabdàntaràdivat // 110 //}* evamavidyàkalpitatvaü nirasya sàrvaj¤yasya bhedàvabhàsagarbhatvàdayathàrthatvamityapi nirasya ti*{bhede}*ti / atha÷abdo yadyarthakaþ / tata eva-bhedàvabhàsagarbhatvàdeva / amçùà yathàrthaviùayà / pårvottaràrdhàbhyàü pårvottarapakùapratipàdanam / bhedasya mithyàtvamevàsiddham / yena tadavabhàsakasyàyathàrthatvaü midhyedityà÷ayaþ // 110 // *{yathà ÷abdàntaràbhyàsasaïkhyàdàyàþ ÷àstrabhedakàþ /}* *{bhedàvabhàsagarbhà÷ca yathàrthàþ, tàdç÷ã na kim // 111 //}* *{÷abdàntaràdiva}*dityuktameva vivçõoti*{yathe}*ti / pårvamãmàüsàyàü ÷abdàntaràbhyàsasaïkhyàsaüj¤àguõaprakaraõàntaraiþ karmabhedo niråpyate / te ÷abdàntaràdayaþ ÷àstrabhedakàþ-tattadvidhivàkyasya vibhinnavibhinnavidheyakatvena bhedavyavasthàpakàþ bhedakapramàõabhåtàstàntrikairmatàþ, tanmålà vidheyabhedapratyayà÷ca yathàrthà eva yathà ; tathà sarvaj¤atàpi pàramàrthikàrthabhedagocarà yathàrthaiva kiü na syàdityarthaþ // 111 // *{sarvaj¤e nityamukte 'pi yadyaj¤ànasya sambhavaþ /}* *{tejasãva tamastasmànna nivarteta kenacit // 112 //}* parabrahmaõi parame÷vare svataþ sarvaj¤e 'vidyàyà asambhava uktaþ / tatra tadupagame bàdhakaü càha*{sarvaj¤a }*iti / nityamuktasvabhàvatvàtsarvaj¤atvàcca bandhakàvidyàpratibhañe sarve÷vara eva yadyavidyà vindeta padaü gabhastimàlinãvàndhatamasaü tarhi na tasyà nivartakamanyatki¤cidapi sambhavedityanivçttiprasaïga ityarthaþ / nanu tattvamasãtivàkyajanyàparokùacinmàtrabrahmàtmaikyasàkùàtkàreõaivàvidyànivçttiriti cet , naitatsàdhu, vàkyasyàparokùajanakatvàbhàvàt , ÷ukàdeþ sàkùàtkàreõaivàvidyànivçtteþ saüsàropalambhavirodhàt , ekajãvavàdasya ca niràkariùyamàõatvàt / ki¤ca brahma svàvidyayà bambhramãti, jãvaþ svavidyayà tadunmocayatãti viparãtamidamadhyàtmadar÷anaü vedàntivikhyàtànàm / svaråpavyàkriyaivaitanmatasya paràkriyà / tathà càmananti sma parà÷arabhaññapàdàþ*{etadràmàstraü dalayatu kalibrahmamãmàüsakàü÷ca j¤aptirbrahmaitajjavaladapi nijàvidyayà bambhramãti / tasya bhràntiü tàü ÷lathayati jitàdvaitavidyastu jãvo yadyaddç÷yaü tadvitathamiti ye j¤àpayà¤cakruraj¤àþ //}* iti // 112 // *{pramàõatvamadvaitavacasàmiti /}* *{niyàmakaü na pa÷yàmo nirbandhàttàvakàdçte // 113 //}* nanu bhedakapramàõànàü sarvaj¤atvàdivacanànàmapi vyàvahàrikàrthabhedagocaràõàü vyàvahàrikameva pramàõyam / paramàrthapramàõatvaü tvadvaitavacasàmeva / paramàrthastu paraü brahma nirvi÷eùasaccinmàtrameva / tatra jãve÷varàdibhedo 'pyavidyayà vinànupapanna iti brahmà÷ritaiva sànàyatyà mantavyeti ÷aïkate *{sarvaj¤atvàdã}*ti / etaddåùayati*{niyàmakam}*iti / tvatkalpitasaïketabalena vinà naivaüvidhavyavasthàyàü ki¤cana pramàõamasti / ÷àstraü tu na tvaduktàrthe pramàõam / tathàhi-dvaitàdvaita÷rutyoþ prakàranànàtvaprakàryekatvaparatvànnanyatarasyàpi mithyàrthakatvam / sàmànàdhikaraõya÷rutãnàü ca sarva÷arãrakasarvàtmabhåtabrahmaikyaparatvamiti na jãvabhàvàdikalpikàvidyà brahmaõyupagantavyeti ca hàrdam / vistçtaü caitadàkaràdàviti viramyate // 113 // *{à÷rayapratiyogitve parasparavirodhinã / kathaü vaikarasaü brahma saditi pratipadyate // 14 //}* *{pratyaktvenà÷rayo brahmaråpeõa pratiyogi cet /}* *{råpabhedaþ kutastyo 'yaü yadyavidyàprasàdajaþ /}* *{nanu sàpi tadàyattetyanyonyà÷rayaõaü punaþ // 115 //}* brahmaõo 'vidyà÷rayatve dåùaõàntaraü càha*{à÷raye}*ti / pratiyogitvamatra viùayatvaråpam / kartçkarmabhàvavirodho yugapadekatraikasyàbhipretaþ / *{parasparavirodhinã}*ti / saditi sattàmàtramekarasaü svaprakà÷aråpaü brahma kathaü svaviùayakàvidyàyatanaü bhavedàkàrabhedàbhàvàditi bhàvaþ / àkàrabhedenàvirodhamà÷aïkate *{pratyaktvene}*ti / sanmàtrameva brahma svaprakà÷atvaråpeõàhantvaråpeõa và pratyaktvenà÷rayo 'vidyàyàþ, brahmatvena viùaya iti cedayaü råpabhedaþ kathamàyàtastatra ? yadyavidyayà, anyonyà÷rayaprasaïgaþ / svàbhàviko 'yamiti tu na vaktuü ÷akyate savi÷eùatvabhiyà parairiti bhàvaþ jãvàvidyàpakùa ivàtràpyanyonyà÷ra iti punarityanena dyotyate // 114 //115 // *{avastutvàdavidyàyàþ .....(nedaü taddåùaõaü yadi) /}* *{vastuno dåùaõatvena tvayà kvedaü nirãkùitam // 116 //}* atra ÷aïkate *{avastutvà}*diti / aparamàrthàvidyàyà durghañatvaü bhåùaõameva / nàto 'nyànyà÷rayaõaü doùaråpamiti pårvordhena ÷aïkànuvàdaþ / pariharati*{vastuna }*iti / vyàvahàrika eva prapa¤ce 'nyonyà÷rayàdirdeùastatra tatra kathyate / na tu paramàrthe / tasya vyavahàràgocaratvopagamàt / tathà càvidyàyàmapi sa doùo bhavedevetyarthaþ // 116 // *{sasà.....uktàrà ( svasàdhyasya puraskàrà ) ddoùo 'nyonyasamà÷rayaþ /}* *{na vastutvàdavastutvàdityato nedamuttaram // 117 //}* *{sasà}*iti / atrà÷uddhirgranthapàta÷ca vartate / vastutvamavastutvaü vàprayojakam / svasàdhyasya-svàdhãnasiddhikasyàrthasya svasiddhau hetåkàràdanyonyà÷rayo doùaþ prasajyate / ato 'vastutvàdityuttaraü na samãcãnamityarthaþ // 117 // *{ki¤càvidyà na cet ... (vastu vyavahàryaü kathaü bhavet ) /}* *{nàpyavastviti co....... (ktau tu vastutvaü sidhyati dhruvam ) /}* *{samastena na¤à vastu prathamaü yanniùidhyate /}* *{pratiprasåtaü vyastena punastaditi vastutà // 120 //}* *{ato na vastu nà... (vastu na sadvàcyaü na càpyasat ) /}* *{( ityavidyàyà à÷rayànupapattiniråpaõam )}* *{ki¤ce}*ti / atra katipaye ÷lokàvaluptabhåyoü'÷akà upalabhyante '÷uddhibahulà÷ca / dç÷yamàna÷akalànusandhànataþ avidyàyà na vastutvaü nàpyavastutvamiti pakùasya pratikùepaþ kçto 'tretyunnayàmaþ / yathàmati påritaü ÷odhitaü càsmàbhirmåla eva ( ) cihnamadhye pradar÷itamityanusandheyam // 118 //119 //120 //121 // *{ki¤ca prapa¤canirvàhajananã yeyamà÷rità /}* *{avidyà sà kimekaiva naikà và tadidaü vada //}* *{tadà÷raya÷ca saüsàrã tathaiko naika eva và // 122 //}* brahmaõo 'vidyà÷rayatve 'nupapattimuktvà jãvàvidyàpakùa eva dåùaõàntaramàha*{ki¤ce}*tyàdinà / avidyà ekà, utàho anekà, tadà÷rayo jàvo 'pyeko 'neko veti vikalpaþ // 122 // *{sà cedekà, tatassaikà ÷ukasya brahmavidyayà /}* *{pårvameva nirasteti vyarthaste muktaye ÷ramaþ // 123 //}* *{( ityavidyàyà ekànekatvavikalpa ekàvidyàpakùadåùaõaü ca )}* tatraikàvidyàpakùe dåùaõamàha*{sà ce}*diti / ÷uko mukto, vàmadevo mukta iti khalu ÷rautãprasiddhiþ / tathà ca ÷ukasya brahmavidyayaiva prapa¤caheturekàvidyà vinaùñeti prapa¤cànuvçttiranupapannà / bàdhitànuvçttipakùe 'pi bhavàdç÷ànàmarvàcãnànàü punarmuktyarthatattvaj¤ànasampàdanàyàso viphala eva / bàdhitaü hi svayameva nivartsyati ka¤citkàlamanuvartamànamapãti bhàvaþ // 123 // *{syànmataü naiva te santi vàmadeva÷ukàdayaþ /}* *{yadvidyayà nirastatvànnàdyàvidyeti codyate // 124 //}* *{muktàmuktàdibhedo hi kalpito madavidyayà /}* *{dç÷yatvànmàmakasvapnadç÷yabhedaprapa¤cavat // 125 //}* *{yatpunarbrahmavidyàtasteùàü muktirabhåditi /}* *{vàkyaü tatsvàpnamuktyuktiyuktyà pratyåha(hya)tàmiti // 126 //}* *{( ityekàvidyàkalpitaikajãvavàdànuvàdaþ )}* atraikajãvavàdena paraþ pratyavatiùñhate *{syànmatam}*iti / eka eva tu jãvaþ / sa eva svàpnavatprapa¤caü pa÷yati / svapnadç÷yapuruùatulyàþ ÷ukàdayaþ / tanmuktivacanamapi svàpnadevadattamuktivacanatulyamapramàõameva / tasya tattvasàkùàtkàrata evàvidyànivçttirbhaviteti samudità÷ayaþ / ahamevokto jãvo målàvidyàkalpitaþ / madãyatålàvidyàkalpitàstvanye jãvàþ / muktàmuktàdibhedo 'pyevambhåta eveti*{madavidyaye}*tyanenàbhipretam / pratyåhatàmiti pàñhe tadvacanaü karma, svàpnamuktyuktiyuktibalena siddhaü pratyanumànaü pratyåhatàü bàdhatàmityarthaþ / pratyåhyatàmiti pàñhaþ sambhàvyate / tatra ca tadvacanaü niruktayuktyà pratirudhyatàmityarthaþ / *{svàpnamityuktiyuktà }*iti pràcãnamudritapàñhastu na ÷uddhaþ // 124 //125 //126 // *{nanvãdç÷ànumànena svàvidyàparikalpitam /}* *{prapa¤caü sàdhayatya(nna)nyaþ kathaü pratyucyate tvayà // 127 //}* *{tvadavidyànimittatve yo hetuste vivakùitaþ /}* *{sa eva hetustasyàpi bhavetsarvaj¤asiddhivat // 128 //}* pratikùipati vàdamenaü*{nanvãdç÷e}*ti / svàvidyàparikalpitatvaü tava prapa¤casya ca sàdhayannanyastulyanayena tvayà kathaü pratikùepya ityarthaþ / tadãyànumànasyàprayojakatvaü cettulyaü tattvadanumàne 'pãti bhàvaþ / *{sarvaj¤asiddhiva}*diti / *{sugato yadi sarvaj¤aþ kapilo neti kà pramà / ubhau ca yadi sarvaj¤au buddhibhedaþ kathaü tayoþ //}* iti nyàyena parasparavirodhàdubhayamapi paramàrthato na sidhyatãti yàvat / yadvà sarveùàü j¤ànà jãvànàmaikyasya siddhirivànyasya sarvasyaikàvidyàkalpitatvasyàpi siddhirna setsyati / sàdhakatvàbhimatasyàbhàsatvàditi bhàvaþ // 127 // 128 // *{ityanyonyaviruddhoktivyàhate bhavatàü mate /}* *{mukhamastãti yatki¤citpralapanniva lakùyase // 129 //}* parihasati paramataü*{ityanyonyeti /}* tvamanyàn bàdhase tvadãyàn , tvàü cànye tvadãyà eveti sundopasundanyàyaparàhataü yuùmanmatamiti bhàvaþ // 129 // *{yathà ca svàpnamuktyuktisadç÷ã tadvimuktigãþ /}* *{tathaiva bhavato 'pãti vyartho mokùàya te ÷ramaþ // 130 //}* prakàràntareõàpi vàde 'smin dåùaõamàha*{yathe}*ti / tadvimuktigãþ - ÷ukàdermuktivàõã / ÷ukàdibhirapyanadhigatà muktiryuùyàbhiþ pràpyetyasambhavam / svàpnakalpaiva sà bhavantyapi / tadvçthà prayàso yuùmàkamityarthaþ // 130 // *{yathà teùàmabhåtaiva purastàdàtmavidyayà / muktirbhåtocyate tadvatparastàdàtmavidyayà // 131 //}* *{abhàvinyeva sà mithyà bhàvinãtyapadi÷yatàm /}* *{santi ca svapnadçùñàni dçùñàntavacanàni te // 132 //}* muktyarthaprayàsaü parityajya muktirna bhavitetyeva sàdhayatetyàha*{yathe}*ti / yathàdhyàtmavidyayà ÷ukàdãnàü bhåtaiva muktirabhåtetyucyate, tathà bhavatàü tataþ pa÷càdbhàvinyapi sà mithyà, na bhàvinyeva vastuta ityucyatàmityarthaþ / sàmarthyàbhàvinãtipràcãnamudritapàñhastu na samanvitaþ / nanu madãyatattvaj¤ànaniùpadyamànamuktimithyàtvaü kathamityatràha*{santã}*ti / bhavadãyaü tattvaj¤ànaü nàvidyànivartakaü tattvaj¤ànatvàt , svàpnatattvaj¤ànavaditi hi suvacaü bhavadupadar÷itadi÷aiveti bhàvaþ // 131 //132 // *{nanu nedamaniùñaü me yanmuktirna bhaviùyati /}* *{àtmano nityamuktatvànnityasiddhaiva sà yataþ // 133 //}* mukterabhàvitvaprasaïgo 'smàkamiùña eveti ÷aïkate *{nanu nedam}*iti / sà-muktiþ //133 // *{tadidaü ÷àntikarmàdau vetàlàvàhanaü bhavet /}* *{yenaivaü sutaràü vyartho brahmavidyàrjana÷ramaþ // 134 //}* parihàsamukhena pariharati*{tadidam}*iti / bhavatpravçttiviruddhaü bhavadãyaü muktyabhàvitvasàdhanamiti bhàvaþ // 134 // *{avidyàpratibaddhatvàdatha sà nityasatyapi /}* *{asatãveti tadvyaktirvidyàphalamupeyate // 135 //}* *{hastasthameva hemàdi vismçtaü mçgyate yathà /}* *{yathà tadeva hastasthamavagamyopa÷àmyati // 136 //}* *{tathaiva nityasiddhàtmasvaråpànavabodhataþ /}* *{saüsàriõastathàbhàvo vyajyate brahmavidyayà // 137 //}* atra parihàraü ÷aïkate paraþ*{avidye}*ti / ayaü bhàvaþ - yadyapi muktirnityasiddhà brahmavidyayà notpàdyà, athàpyavidyàpratibaddhàyàstirobhåtàyàstasyà abhivyaktyartha eva saphale brahmavidyàpari÷ramaþ, sata evàprakà÷amànatvenàsata iva sthitasyàbhivyaktyarthaþ prayatno yathà loke saphalo dçùñastatheti // 135 //136 //137 // *{hanta keyamabhivyaktiryà vidyàphalamiùyate /}* *{svaprakà÷asya ciddhàtoryà svaråpapade sthità // 138 //}* *{saüvit kiü saiva kiü vàhaü brahmàsmãtãti kãdç÷ã /}* *{yadi svaråpasaüvit sà, nityaiveti na tatphalam // 139 //}* atra yadyapyekàvidyàpakùe ÷ukasya brahmavidyayaivàvidyàpratibandhanivçtteranyadãyaprayatnavaiphalyaü sthitam / athàpi dåùaõàntaramàha*{hante}*tyàdinà / nànàvidyàpakùasàdhàraõamidam / kimitarànapekùaprakà÷aikaråpasya cittattvasya svaråpameva vidyàsàdhyàbhiniùpattiþ, pratyutàhaü brahmàsmãti vçttidhãþ sàkùàtkàraråpetyarthaþ / brahmàsmãtãtyasyàgre vçttidhãrityàhàryam / iti kãdç÷ã-ityevaü jij¤àsitaprakàràbrahmàsmãtãti vçttidhãriti và pàñhaþ syàt / apara itikàro vikalpasamàptau / àdye kalpe dåùaõamucyate *{yadã}*tyardhena // 138 //139 // *{atha brahmàhamasmãti saüvittirvyaktiriùyate /}* *{nanu te brahmavidyà sà saiva tasyàþ phalaü katham // 140 //}* dvitãye dåùaõamucyate *{athe}*ti / saüvittiþ - sàkùàtkàraþ / na hi brahmavidyàsàdhyaü prakà÷àntaraü muktau bhavateùyate / tatsaiva tasyàþ phalamiti vaktavyam / tanna saübhavãti bhàvaþ // 140 // *{ki¤ca sà tattvamasyàdivàkyajanyà bhavanmate /}* *{utpattimatyanityeti muktasyàpi bhayaü bhavet // 141 //}* atra kalpe dåùaõàntaraü càha*{ki¤ce}*ti / nitya÷uddhabuddhamuktàtmasvabhàvasyàbhivyaktirvçttiråpà cettasyà utpàdavinà÷ayogitvàttannivçttau punaravidyà samunmiùediti saüsçtibhayànativçttiprasaïga ityarthaþ / nanu pårvàvidyàü vinà÷ya vidyà svayamapi na÷yati / avidyànivçttyà ca na punarbhavaprasaïga iti cet ; atra bråmaþ - anàdibhàvasya nà÷àyogàt tattvasàkùàtkàreõàvidyàyà nàtyantikocchedaþ ÷akyakriyaþ / sàva÷eùocchede tu såkùmaråpeõàvasthitàyàstasyà abhivyakternivçttau punaþ sthålatayonmeùaprasaïgaþ / na cànàdibhàvaråpàyà api mithyàtvàdeva àtyantikocchedaþ kriyate vidyayeti vàcyam , tanmithyàtva eva vigànàt ; yukteràbhàsatvàcchàstrasya cànyaparyàyàditi dikå // 141 // *{api ca vyavahàraj¤àþ sati puùkalakàraõe /}* *{kàryaü na jàyate yena tamàhuþ pratibandhakam // 142 //}* *{iha kiü tadyadutpattumupakràntaü svahetutaþ /}* *{avidyàpratibaddhatvàdutpattiü na prapadyate // 143 //}* *{na muktirnityasiddhatvàt , na brahmàsmãtidhãrapi /}* *{na hi brahmàya(ha)masmãti saüvitpuùkalakàraõam /}* *{saüsàriõastadàstãti kathaü sà pratibadhyate // 144 //}* *{yataþ sà kàraõàbhàvàdidànãü nopajàyate /}* *{na punaþ pratibaddhatvàdasthàne tena tadvacaþ // 145 //}* *{( ityekajãvavàde muktyarthapravçttivaiyarthyàdiniråpaõam )}* athàvidyàyàþ nityamuktabhàvavyaktipratibandhakatvavacanamapi pareùàmanupapannamityàha*{apice}*ti / sati puùkalakàraõe kàryotpattervighañakatvaü hi pratibandhakatvam / mukteraniùpàdyatvàttatpratibandhakatvamavidyàyà na ghañate / saüsàriõa÷ca viùayapràvaõyadasàyàü tattvasàkùàtkàrapuùkalakàraõasampattetevàsiddhyà tadanudaya iti na tatràpi pratibandhakatvaü tasyà ghañata ityarthaþ / saüvidaþ puùkalakàraõamiti tatpuruùaþ / siddhànte tu vidyàpràgabhàvaråpàyà avidyàyà na vidyàpratibandhakatvam / karmaõastu vidyànutpattiprayojakasya niùkàmakarmabhirniràse svakàraõàdvidyàniùpattiþ / vidyàmàhàtmyàcca bandhakakarmanivçttau karmaõà saïkucitaprasaraõasya svàbhàvikamasaïkucitaü prasaraõaü dharmabhåtaj¤ànasya sadà muktàviti vi÷eùo bodhyaþ / atra pare pratyavatiùñheran - nanvasmanmate 'pi vastutattvàvi÷adaprakà÷akarã nànàbhramaheturavidyànàdiriùyate / vidyayà tannivçttau ca svàbhàviko vi÷adàvabhàsaþ / vi÷adaprakà÷apratirodhakaratvàdeva ca pratibandhakatvavàcoyuktistasyà iti / tàn prati bråmaþ-vi÷adaprakà÷apratirodhakatvaü kintadutpattinirodhakatvam , utàho tannivçttikaratvam / brahmasvaråpabhinnatve vi÷adaprakà÷asya brahmaõaþ savi÷eùatvaprasaïgàttadabhinnatve vàcye 'nutpàdyatvàdeva tasya tatpratirodhakatvàyogànnàdyaþ kalpaþ / dvitãye ca brahmasvaråpasyaiva nivçttiprasaïgaþ / vai÷adyameva nivartate, prakà÷astvanuvartata iti ca nirvi÷eùavàdinà vaktuü na ÷akyate / ki¤ca vi÷adaprakà÷apratirodhikàyàü satyàmavidyàyàü kathaü sàkùàtkàro bhavet ? so 'pyavi÷ada÷cetpràthamika÷ràvaõaj¤ànasyevàvidyànivartakatvàyogaþ / ki¤càvidyànivçttau vi÷adasàkùàtkàraþ, tenaiva càvidyànivçttirityanyonyà÷rayaþ / ki¤càvidyànivçttyanantarabàvino vi÷adànubhavasya pràgasattve mukteranityatvam , sattve ca saüsàrànupapattiþ saüsàrànupapattiþ prasajyate / naca nivçttàvidyatvameva svaråpaprakà÷asya svaråpaprakà÷asya vai÷adyamiti vàcyam , svaprakà÷amàtravapuùi sadà vidyotamàne nirvi÷eùe cinmàtre brahmaõi avidyànvayàyogàtpragapi vai÷adyasyaivopagantavyatvàt / durghañatvàttatra padama¤catyavidyeti cettarhi tata eva muktàvapyavidyànvayaprasaktiriti muktasyàpi bhayaü bhavedeveti // 142 //143 //144 //145 // *{ki¤caiko jãva ityetadvastusthityà na yujyate /}* *{avidyàtatsamà÷leùajãvatvàdã mçùà hi te // 146 //}* ekajãvavàde dåùaõànyuktàni / atha tasyopalambhabàdhitatvamàha*{ki¤caika }*iti / eko và jãvaþ paramàrthoneùyate / mithyàvidyàkalpitatvena jãvabhàvasya mithyàtvàt / tathà ca mithyàbhåtasyaikasyànekasya và jãvasyopagame na vi÷eùo vinàbhinive÷àdityarthaþ // 146 // *{pràtibhàsikamekatvaü pratibhàsaparàhatam /}* *{yato naþ pratibhàsante saüsarantaþ sahasra÷aþ // 147 //}* eko jãva iti kimekasyaiva pratibhàsàdupagamyate, àhosvinnànàtvena bhàsamànasyàpi tasya yuktyaikatvaü niùkçùyata iti vikalpamabhipretyàdyaü kalpaü dåùayati*{pràdibhàsikam}*iti / spaùñor'thaþ // 147 // *{àsaüsàrasamucchedaü vyavahàrà÷ca tatkçtàþ /}* *{abàdhitàþ pratãyante svapnavçttavilakùaõàþ // 148 //}* nànàjãvabhànasya na vyavahàhakàla eva bàdhyatvaü ÷uktiråpyàderivetyàha*{àsaüsàre}*ti / tatkçtàþ-jãvabhedaprayojyàþ / svapnavçttavilakùaõàþ-svàpnàrthavyavahàravilakùaõàþ / ayamà÷ayaþ-yathà svàpnàrthavyavahàràõàü svapna evàsattvaü pà÷càtyabàdhànni÷cãyate vyavahàrada÷àyàmeva, naivaü tadaiva jãvabhedaprayuktavyavahàrabhedànàü bàdho ni÷citaþ / kintvanyajãvakçtasyopakàrasyàpakàrasya và sattvapratãtyaiva àpràj¤àdàbàlagopàlaü tadanuguõapravçttisaürambho dç÷yate 'nuvartamàna àpralayàt / vyavahàrakàle 'bàdhyatvàcca jãvabhedasya vyàvahàrikatvameva paraprakriyayàpi, na pràtibhàsikatvam / jãvabhedomithyà pratibhàsamànatvàtsvàpnapuübhedavadityanumànaü ca vyavahàrada÷àbàdhyatvena sopàdhikam / tathà ca såtraü*{vaidharmyàcca na svapnàdiva}*ditãti // 148 // *{tena yauktikamekatvamapi yuktiparàhatam /}* *{pravçttibhedànumità viruddhamitivçttayaþ /}* *{tattatsvàtmavadanye 'pi dehino '÷akyanihnavàþ // 149 //}* uktenaiva hetunà yauktikaikatvaniùkarùamapi niràkaroti*{tene}*ti / tena-jãvabhedasya vyavahàrakàlàbàdhena / sarve jãvà ahameva jãvatvàdahamiva, sarvàõi ÷arãràõi mayaivàtmavanti ÷arãratvàt maccharãravaditi jãvaikyayuktirjãvabhedasàdhakayuktiparàhatetyarthaþ / jãvabhedayukteþ pràbalyaü ca vyavahàràbhàdhyaviùayatvàdupalambhànuguõyàcceti bodhyam / nanu kà sà jãvanànàtvayuktiþ ? tàmàha*{pravçttibhede}*ti / tattaddehagatavilakùaõapravçttibhedànumitàþ tattadanuguõaviruddhaj¤ànasaïkalpaprayatnavanto 'nye dehino 'pi sa sa svàtmeva sva÷arãrapravçttyanuguõaj¤ànàdimàn pratyàtmasiddho na nihnotu ÷akyante ityarthaþ / mitivçttigrahaõaü saïkalpasyàpyupalakùaõam / para÷arãràõisàtmakàni ceùñàvattvàt sva÷arãravaditi sàtmakatve 'numite tadàtmanàü svàtmabhedaþ pari÷eùàt sidhyati, para÷arãrapravçttihetubhåtasaïkalpaprayatnasya svàsamavetatve sati guõatvàtsvabhinnasamavetatvànumànàt / svàsamavetatvaü ca tasya svasya tadà bhinnasaïkalpapravçttimattvàdeva suni÷ceyamiti bodhyam // 149 // *{yathànumeyàdvahnyàdera(rà)numànà vilakùaõàþ /}* *{pratyakùaü te (kùyante)tathànyebhyo jãvebhyo na pçthak katham // 150 //}* sàdhyànàü paràtmanàü nidar÷anãbhåtasvàtmabhinnatve nidar÷anaü pradar÷ayati*{yathe}*ti / ànumànàþ anumànaprayojakàþ sapakùadçùñàþ vahnayo 'numeyàtparvatãyavahneryathà bhinnàþ vyàptigrahaõakàle 'dhyakùitàþ, tathànumeyebhyaþ paradehasthàtmabhyaþ ÷arãrapravçtticetanasahkalpaprayatnapårvakatvavyàptigrahakàle gçhãtaü tvadãyàtmasvaråpaü tvaccharãrapravçttihetusaïkalpàdimadbhinnatvena kuto na pratyakùam ? api tu pratyakùameveti yàvat / jãvànàmaikyasàdhanaü vahnãnàmaikyasàdhanavadaprayojakamupalambhabàdhitaü ceti hàrdam // 150 // *{na ce¤ceùñàvi÷eùeõa paro boddhànumãyate /}* *{vyavahàro 'valupyeta sarvo laukikavaidikaþ // 151 //}* paràtmasu sàdhakamuktam / tadanupagame bàdhakamapyàha*{na ce}*diti / paradeheùu paràtmana÷ceùñàvi÷eùairanukålapratikålodàsãnànåhitvaiva hi tattadanuguõà vyavahàràþ dçùñà loke, jãvabhedaprayuktà eva càdhikàryanadhikàrivibhàgàdivyavahàràþ ÷àstrãyà dçùñàþ / teùàmuparodhaþ prasajyate jãvabhedànupagama iti bhàvaþ // 151 // *{na caupàdhikabhedena meyamàtçvibhàgadhãþ /}* *{sva÷arãre 'pi tatprapteþ ÷iraþpàõyàdibhedataþ // 152 //}* nanu saüvinmàtramekameva nànopàdhiyogànnànàjãvatayà bhàti / aupàdhikajãvabhedaprayukta eva vyavahàrabhedaþ, svabhàvàsaïkara÷ca / upàdhibhedo 'pi kalpita tavetyà÷aïkàmanåtyà pariharati*{na caupàdhike}*ti / meyavibhàganirde÷o nidar÷anàrthaþ pràsaïgikaþ / aupàdhikabhedena vyavasthopagame ÷iraþpàõipàdopàdhibhedenàpi tattadavacchinnacito bhedaprasaïgaþ / tathà ca pàde me vedanà, ÷irasi sukhamityàdipratisandhànànupattiriti yàvat // 152 // *{ta(ya)thà tatra ÷iraþpàõipàdàdau vedanodaye /}* *{anusandhànamekatve, tathà sarvatra te bhavet // 153 //}* nanåpàdhibhede 'pyabhedàccitaþ pratisandhànamiti cettatràha*{tathe}*ti / tathetyaniùñasamuccayàrthaþ / yatheti và syàt / vastutaþ sarva÷arãreùu cita aikyàtsarvagatasukhàdipratisandhànaprasaïga ityarthaþ / na ca ÷arãrabhedasyai vàtmabhedakatvam , nanu karacaraõàdibhedasyeti vàcyam , saubharyàdau ÷arãrabhede 'pi pratisandhànasya dçùñatvàttasyàpi bhedakatvàyogàt / naca tattatpuruùãyakarmàdhãnadehasyaiva tattadbhogàvacchedaktvamiti vyavasthà / saubharyàderyugapannànàdehayogo 'pi taktarmakçta eva / natvasmadàdestatheti vàcyam , aupàdhikàtmabhedavàde pratikarmavyavasthàyà api durghañatvàt ; upàdhestadãyatvaü tatkarmaõà, upàdhivyavasthayaiva ca tatkarmavyavasthitiriti parasparà÷rayàcceti dik / ato jãvabhedenaiva vàstavena bhogàdisàïkaryaü parihàryamityà÷ayaþ // 153 // *{pràyaõànnarakakle÷àt prasåtivyasanàdapi /}* *{ciràtivçttàþ pràgjanmabhogà na smçtigocaràþ // 154 //}* nanu ÷arãrabhede 'pyàtmaikyàtpratisandhàne janmàntare 'nubhåtasyàpi janmàntare pratisandhànaü syàdityatràha*{pràyaõà}*diti / prabaladuþkhànubhavasya saüskàrapramoùakatvaü dçùñaü loke prabalajvaràdyarditasyàdhãtavismaraõàdinà / janmabhede ca maraõanarakagarbhavàsajanmakàlaprabhavakle÷abàhulyena saüskàravinà÷àtpårvajanmànubhåtasmaraõaü janmàntare ca jàyata ityarthaþ / kàladairghyasyàpi saüskàrapramoùakatvamabhipretyoktaü¤ciràtivçttà iti / jãvanàdçùñabalàttu saüskàravi÷eùasyàvinaùñatvaü jàtamàtra udbhåtatvaü ca kalpyate / keùà¤cittu puõyàti÷ayena saüskàràpramoùàtpårvajanmàdyavismaraõamapi loka÷àstrasampratipannameveti bodhyam // 154 // *{yugapajjàyamàneùu ...... (sukhadukhàdiùu sphuñaþ) /}* *{à÷rayàsaïkarastatra kathamaikàrthyavibhramaþ // 155 //}* *{( ityekàvidyàkalpitaikajãvavàdaniràsaþ )}* *{yugapa}*diti / ekakùaõa eva jàyamàneùu nànàsukhaduþkhànubhaveùu kàladairghyàdisaüskàrapramoùakavirahe 'pi asmaraõàdi àtmanàmasaïkaràt anakyàdeva vyavasthàpyam / tathà caikàtmyadhiyo bhràntiråpàyà api nodayàvasaraþ, àtmabhedasyaiva sphuñapratibhànàditibhàvaþ / ekamekàvidyàkalpitaikajãvavàde dåùaõàni prapa¤citàni // 155 // *{na ca pràtisvikàvidyàkalpitasvasvadç÷yakaiþ /}* *{jãvairanekairapyeùà lokayàtropapadyate // 156 //}* *{paravàrtànabhij¤àste svasvasvapnekadar÷inaþ /}* *{kathaü pravartayeyustàü saïgàdyekanibandhanàm // 157 //}* nànàvidyàkalpitanànàjãvavàdamapi dåùayati*{na ce}*ti / avidyàkalpità÷cito nànàjãüvabhedàþ / te ca svasvàvidyàkalpitaü padàrthajàtaü pa÷yanti pçthak pçthak svapna iva / vyàvahàrikà anye jãvà anyena na j¤àyante / svena dç÷yà jãvàstu svàpnavatpràtibhàsikà evetyetatpakùasàraþ / atra cànyaü jãvaü tadguõadoùàdi và vyàvahàrikamanyo jãvastathàbhåto na jànàti cettarhi tatsamàgamàdiprasaïgàbhàvàt sahànubhåtayaikasàdhyo 'nuvçtto lokavyavahàraþ kathaü nirvartyetetyarthaþ / svàvidyàkalpitameva pa÷yantãtyuktyà paravàrtànabhij¤atvaü-vyàvahàrikajãvàntaravçttànabhij¤atvaü sidhyati / na hi te jãvàntaràvidyàkalpitàþ / kintu målàvidyàkalpità eva / lokavyavahàro 'pi pràtibhàsika eveti cettarhi ekajãvavàdonmeùaþ / tatra ca doùa ukta eveti hàrdam // 156 //157 // *{ki¤ca svayaüprakà÷atvavibhutvaikatvanityatàþ /}* *{tvadabhyupetà bàdheran saüvidaste 'dvitãyatàm // 158 //}* saüvinmàtre 'vidyàkalpito meyamàtçbheda iti paramataü vistareõa pratikùiptametàvatà / atha saüvidi paràbhimataü nirvi÷eùatvaü pratikùipati*{ki¤ce}*tyàdinà / te ityasyàgre matàmiti ÷eùaþ / bhavadabhimataireva dharmaiþ savi÷eùatvaü saüvidaþ prasajyata iti bhàvaþ // 158 // *{saüvideva na te dharmàþ, siddhàyàmapi saüvidi /}* *{vivàdadar÷anàtteùu ; tadråpàõàü ca bhedataþ // 159 //}* svaråpàbhedàtteùàü na saüvidaþ sadharmatvamiti ÷aïkàmanådya niràcaùñe*{saüvideve}*ti / sampratipanne 'pi saüvitsvaråpe tannityatvavibhutvaikatvasvaprakà÷atvàdau bauddhanaiyàyikamãmàüsakàdãnàü vivàdàt svaråpabhedàcca teùàü dharmàõàü saüvitto na saüpratipannasaüvidabhinnatvaü teùàü yujyata ityarthaþ / svaråpabheda÷càtmasiddhau niråpito 'nusandheyaþ // 159 // *{na ca te bhràntisiddhàste yenàdvaitàvirodhinaþ /}* *{tattvàvedakavedàntavàkyasiddhà hi te guõàþ // 160 //}* nanvevamapi teùàmaparamàrthatvàtparamàrthadvitãyaràhityaü surakùitameveti cettatràha*{na ca te }*iti / tavàpi tattvedampara÷rutyantasiddhàste dharmàssaüvido nityatvàdaya ityeva matam / tattaiþ savi÷eùatvaü durvàram / teùàü bàdhe tulyanayena saüvido 'pi bàdhaþ syàditi dyotyate *{tattvàvedake}*tyàdinà // 160 // *{ànandasvaprakà÷atvanityatvamahimàdyatha /}* *{brahmasvaråpameveùñaü, tatràpãdaü vivicyatàm // 161 //}* brahmasvaråpàbhedasyaiva taddharmeùu paràbhimatatvàttatra pràkàràntareõàpi dåùaõamàha*{ànande}*ti / ànanda÷abdo bhàvapradhànaþ / mahimà-vibhutvam / àdipadàdekatvàdi gràhyam / atheti yadyarthakam / avyayànàmanekàrthatvàt // 161 // *{brahmeti yàvannirdiùñaü tanmàtraü kiü sukhàdayaþ /}* *{athavà tasya te, yadvà ta eva brahmasaüj¤inaþ // 162 //}* vikalpayati paramataü*{brahmetã}*ti / kimànandatvàdayo brahmasvaråpamàtram , uta tanniùñhà dharmàþ, àhosvitteùàmeva pratyekaü brahmasaüj¤à, samuditànàü veti vikalpaþ // 162 // *{àdye tattatpadàmnànavaiyarthyaü vedalokayoþ /}* *{pårvoktanãtyàbheda÷ca, jagajjanmàdikàraõam // 163 //}* *{abhyupetyaiva hi brahma vivàdàsteùu vàdinàm /}* *{dvitãye saiva taireva brahmaõaþ sadvitãyatà // 164 //}* *{àdye }*iti / atyantàbhede 'natiriktàrthakatvàt*{ànando brahma satyaü j¤ànamanantaü brahmetyàdau }*sahapàñhasyànarthakyaü prasajyate / na hi ghañaþ kala÷a iti sahapàñhaþ / brahmasvaråpaikyàsambhavaü ca teùu dharmeùu smàrayati*{pårvokte}*ti / dvitãye kalpe tu brahmaõaþ savi÷eùatvaprasaïga ityàha*{dvitãya}*iti / saiva-bhavadabhimataviruddhaiva // 163 //164 // *{tçtãye brahma bhidyeta tanmàtratvàtpade pade /}* *{tatsamåho 'thavà brahma taruvçndavanàdivat // 165 //}* tçtãye pratyekasamudàyakoñyoþ pratyekakoñiü dåùayati*{tçtãye }*iti / pratyeka÷o brahmatvamityatra nànà brahma prasajyate satyaü brahma, j¤ànaü brahma, anantaü brahma, ànando brahmeti ; khaõóo muõóaþ pårõa÷çïgogaurityatrevetyarthaþ / tanmàtratvàt-tattanmàtrasvaråpatvàdbrahmaõaþ / satyatvàdisamudàyo brahmetyatra doùamàha*{tatsamåha}*iti / vinà÷avaditi mudritaþ pàñho '÷uddhaþ / taruvçndasya vanatvavatsatyàdisamudàyasya brahmatve, samudàyasya samudàyyananyatve pratyekapakùoktadåùaõànativçttiþ, atiriktatve sàü÷atvaü guõatvaü ca prasajyate brahmaõa iti bhàvaþ // 165 // *{prakarùa÷ca prakà÷a÷ca bhinnàvevàrkavartinau /}* *{tena na kvàpi vàkyàrtho vibhàgo 'sti nidar÷anam // 166 //}* nanu satyàdivàkyamakhaõóàrthaparaü svaråpalakùaõavàkyatvàt , divà divi prakçùñaprakà÷aþ såryaþ, ni÷i ca tathàbhåta÷candra itivaditi nirvi÷eùabrahmasiddhirityatràha*{prakarùa÷ce}*ti / dçùñànto 'pi na kevalaravyàdisvaråpamàtraparaþ, kintu ravyàdivyapade÷agocaràrthasyàsàdhàraõàkàrapradar÷anapara iti nirvi÷eùàdvaitaråpo 'khaõóaþ samànàdhikaraõavàkyàrtho nidar÷anabhåto naivàstãtibhàvaþ / kvàpi-kvacidapi samànàdhikaraõavàkye / avibhàgaþ-akhaõóaþ // 166 // *{jàóyaduþkhàdyapohena yadyekatraiva vartità / j¤ànànandàdi÷abdànàü na satassadvitãyatà // 167 //}* atra ÷aïkate paraþ*{jàóye}*ti / j¤ànàdipadaü na j¤ànatvàdivi÷eùaü pratipàdayati / kintu jaóatvàdyapohameva / apohastu vyàvçttirabhàvo 'dhikaraõasvaråpameveti na brahmaõaþ savi÷eùatvaprasaïgaþ / jaóàditattatpadàrthapratiyogikavyàvçttisvaråpatvabodhanena càrthavattà padànàmiti ÷aïkiturà÷ayaþ / netyataþ pårvamata÷ceti yojyam / parapakùànuvàdakaþ ÷loko 'yam // 167 // *{apohàþ kiü na santyeva, santo và, nobhaye 'pi và /}* *{sattve satsadvitãyaü syàt jaóàdyàtmakatetare (tà pare) // 168 //}* atra vikalpya doùamàha*{apohà }*iti / nobhaye-na santo nàpyasantaþ, sadasadvilakùaõà iti yàvat / apohànàü sattve doùamàha*{sattve }*iti / apohànàü sattve taiþ sataþ sadvitãyatà syàdityarthaþ / asattve dåùaõaü¤jaóàdyàtmaketi / jàóyàdyapohànàmabhàve jàóyàdiprasaïga iti yàvat / sattvasatsadvitãyaþ svàjjaóàdyàtmakatetareiti / mudritapàñho '÷uddhaþ // 168 // *{sadasadvyatirekoktiþ pårvameva paràkçtà /}* *{tathàtve ca ghañàdibhyo brahmàpi na vi÷iùyate // 169 //}* tçtãyaü pratikùipati*{sadasa}*diti / sadvyatireke 'sattvam , asadvyatireke ca sattvaü vyavasthitamiti sadasadbhinnatvaü kasyàpi na sambhavatãti pårvamevoktamityarthaþ / dåùaõàntaramàha*{tathàtva }*iti / apohànàü brahmasvaråpatve sadasadvilakùaõatve ca brahmaõaþ sadasadvilakùaõatvaü prasajyate prapa¤casyeveti bhàvaþ // 169 // *{ki¤càpohyajaóatvàdiviruddhàrthàsamarpaõe /}* *{naiva tattadapohyeta tadekàrthaiþ padairiva // 170 //}* dåùaõàntaramàha*{ki¤ce}*ti / jaóàdivyàvartakadharmabodhanamantarà jaóàdivyàvçttirna pratipàdayituü ÷akyate satyàdipadairjaóàdiparyàyapadairiveti vyàvartakadharmabodhakatvamavarjanãyam / tathàca tairdharmaiþ savi÷eùatvaü brahmaõo durvàramityarthaþ / tattat-jaóatvàdi, apohyeta-vyàvartyeta // 170 // *{pratiyogini dç÷ye tu yà bhàvàntaramàtradhãþ /}* *{saivàbhàva itãhàpi sadbhiste sadvitãyatà // 171 //}* *{( iti savi÷eùatvopapàdanena saüvido nirvi÷eùatvanirasanam )}* nanu vyàvartakadharmavattvaü na bodhyate / kintu jaóàdivyàvçttiråpatvameva bodhyate j¤ànàdipadairbrahmaõaþ / tanna jaóatvàdiprasaïga iti cettatràha*{pratiyoginã}*ti / yogye pratiyoginyanupalabhyamàne 'dhikaraõamàtraj¤ànameva tadabhàva iti j¤ànavi÷eùaråpatvàdabhàvasya j¤ànavi÷eùaråpaiþ satyàdipadalakùyàrthairabhàvairbhàvaråpaiþ savi÷eùatà brahmaõaþ prasajyata ityarthaþ / abhàvasya j¤ànavi÷eùaråpatvamiti matavi÷eùeõedam / yadvà bhàvàntaramàtradhãriti upalabhyamànaü bhàvàntaramityarthe paryavasannam / yogye pratiyoginyanupalabhyamàne tatràdhikaraõe yadbhàvàntaramupalabhyate tadeva pratiyogivyapekùayàbhàvavyapade÷abhàgiti adhikaraõavçttidharmàntararåpatvàdabhàvànàü taiþ savi÷eùatvaü prasajyata iti bhàvaþ / dvavye 'bhàvo dharmaråpaþ / dharmasya tu svaparanirvàhakatvena svaråpamevàbhàvaþ, sati sambhave dharmàntaraü veti yathopalambhaü vyavasthà / yasmin pratãyamàne itaràropo na ghañate, tasyaiva tadabhàvaråpatvam / satsvaråpe pratãyamàna eva bhedànàmadhyàsàcca tatra tasyaiva netaràbhàvaråpatvaü sambhavi / na càvidyayàvi÷adaü bhàsamàne sati bhedabhramaþ / avidyànivçtau vi÷adaü bhàsamàne tu na sa iti vi÷adasvaråpasyàbhàvaråpatvaü sambhavatãti vàcyam / vai÷adyasya svaråpatve pårvamapyavidyàdibhedàropàyogàt / svaråpàtiriktatve tu tasyaivàbhàvaråpatvaü na svaråpasyeti prasaïgàt / ki¤ca nirvi÷eùe svaprakà÷e vastuni vi÷àdàvi÷adabhànameva durvacam / savi÷eùe tu katipayàkàreõa bhànamavi÷adam , sarvàkàrabhànaü vi÷adamiti vi÷eùaþ / ki¤ca brahmaõo dravyatve sadharmakatvam , adravyatve tu kasyaciddharmaråpatvaü prasajyate / dravyàdravyavilakùaõatvaü tu na sambhavãtyàdikamanusandheyamatra / ihàpãtyapinà satyàdipadànàmapohalakùaõàyàmapi na nirvi÷eùatvasiddhiþ / lakùaõàkalpanàyàsa eva vi÷iùyaca iti dyotyate / evamapoharåpàõàmapi satyatvàdãnàü sadasadanirvacanãyatvaü nirastam // 171 // *{bhåtabhautikabhedànàü sadasadvyatirekità /}* *{kuto 'vasãyate kiü nu pratyakùàderutàgamàt // 172 //}* *{pratyakùàdãni mànàni svasvamarthaü yathàyatham / vyavacchindanti jàyanta iti yà (tà) vat svasàkùikam // 173 //}* *{atha prapa¤casyàpi prasaïgàtsadasadanirvacanãyatvaü paramataü nirasyati bhåte tyàdinà / pratyakùàdãnã ti / svasvaprameyaü yathàyathaü tattadasàdhàraõàkàrato vijàtãyasajàtãyàntaravyattamavagamayanti pratyakùàdãnãti prasiddham / tadasàdhàraõàkàreõa sadbhàva eva vastånàü pramàõànitàni , na tu sadasadanirvacanãyatva iti bhàvaþ // 172 // 173 //}* *{yathàgrataþ sthite nãle nãlimànyakathà na, dhãþ /}* *{ekàkàrà , na hi tathà sphañike dhavake matiþ // 174 //}* *{kùãre madhuradhãryàdçk naiva nibhbakaùàyadhãþ /}* *{vyàvahàrà÷ca niyatàþ sarve laukikavaidikàþ // 175 //}* *{etadevopapàdayati yatheti / nãle nãlamatiþ , sphañike dhavalamati÷ca naikaviùayà , kintu parasparavyàvçttaguõaviùayaiva ; tathà kùãre madhuradhãþ , nimbe kaùàyadhã÷ca / tathà càrthabhedàlambanatvaü j¤ànànàü sthitamiti bhàvaþ / nãle nãlabuddhirekàkàrà ekaviùayà / tatra nãle na nãlànyaguõaprasaïgaþ / dhavalamatistu tato bhidyate bhinnàkàretyarthaþ / naivetyasyàgre tàdçgiti àkùipyate / naivamiti và pàñhaþ syàt / tattadvastvasàdhàraõàkàrabhede 'bàdhitapratãtimuktvà vyavahàramapi tàdç÷amupanyasyati pramàõatayà vyavahàrà iti / abàdhitapratyakùàdipramàõatanmålavyavahàrabalàdvastånàü tattadasàdhàraõàkàreõa sattvamevopeyamiti bhàvaþ // 174 // 175 //}* *{satyaü pratãtirastyasyà målaü nàstãti cenna tat /}* *{sà cedasti tasyà målaü kalpyatàü kàryabhåtayà // 176 //}* *{÷aïkàtrànådyate satyamiti / pariharati na ta diti / sàghu iti ÷eùaþ / kàryabalàttadanuguõaü målamabàdhitapratãtãnàü yathàrthyavyavasthàpakamanumãyatàmiti bhàvaþ // 176 //}* *{këptaü cendriyaliïgàdi tadbhàvànuvidhànataþ /}* *{yaugapadyakramàyogàdvyavacchedavidhànayoþ // 177 //}* *{aikyàyogàcca bhedo na pratyakùa iti yo bhramaþ /}* *{bhedetaretaràbhàvavivekàgrahaõena saþ // 178 //}* *{aduùñendriyàdereva mitiyàthàrthye hetutvamanvayavyatirekasiddhaü nàpalapyaü cetyàha këpta miti / vastubhedo nirduùñendriyaråpeõa pratyakùapramàõenaiva gçhyate iti yàvat / atra ÷aïkate yaugapadye ti / vyavacchedo bhedagrahaõam / vidhànaü svaråpagrahaõam / pràtyakùikapramiteryugapadevàdhikaraõatanniùñhabhedobhayagràhitvaü na sambhavati , adhikaraõagrahaõasya pratiyogigraõanairapekùyàt , bhedagrahaõasya tu tatsàpekùatvàt / prathamamadhikaraõasvaråpaü gçhãtvàthaü bhedaü gçhõàtãti kramo 'pi na sambhavati , pramiteþ kùaõikatvàdviramya vyàpàràyogàdvà / svaråpabhedayostadgrahaõayo÷caikyamapi na sambhavati / ataþ svaråpagrahasyaiva pratyakùapramitiråpatvam , bhedagrahasya tu bhràntilakùaõatvameveti bhàvaþ / ÷aïkàü pratikùipatãmàm itã tyàdinà / bhedo 'nyonyàbhàvaþ , itaretaràbhàvaþ - anyasminnanyasya saüsargàbhàvaþ / yadvà bhedaþ - saüsàrgàbhàvabhedaþ pràgabhàvàdiþ / itareràbhàvaþ - bhedaþ / tayoþ svaråpayàthàtmyàj¤ànaprayukto niruktavidhaþ pareùàü bhrama ityarthaþ // 177 // 178 //}* *{svaråpameva bhàvànàü pratyakùeõa parisphurat /}* *{bhedavyàhàrahetuþ syàt pratiyogivyapekùayà // 179 //}* *{bhedasya yàthàtmyaü tàvadàha svaråpameve ti / svaråpaü - svàsàdhàraõàkàraþ}* *{ / tadeva gçhyamàõàü pratiyogismaraõasahakàreõetarasmàdbhedavyavahàranidànam , yathà kambugrãvàdimattvameva ghañasya pañàdbheda iti bhàvaþ // 179 //}* *{yathà tanmàtradhãrnànànàstivyàhàrasàdhanã /}* *{hrasvadãrghatvabhedà và yathaikatra ùaóaïgule // 180 //}* *{atra nidar÷anaü yatheti / yathà bhåtalasvaråpaj¤ànameva ghañàdyanupalambhe sati tattatsmaraõasahakàri ghañàdi÷ånyatàvyavahàrasàdhanaü matamabhàvasyàdhikaraõasvaråpatvavàdinàü tathetyarthaþ / siddhànte tvadhikaraõavçttidharmavi÷eùaråpatvaü bhedàderiti vivekaþ / ekasyaiva pritayogibhedena nànàvyavahàrasàdhanatvaü nidar÷anamukhena draóhayati hrasve ti / ekatraiva ùaóaïgulimite vastuni tadapekùayàdãrghaü pàdarthàntaramapekùya hrasvavyavahàraü hrasvaü tadapekùya dãrghavyavahàraü ca tadvastuj¤ànameva tattatpratiyogismaraõasahakàreõa janayati hãti bhàvaþ // 180 //}* *{evaü vyavasthitànekaprakàràkaravattayà /}* *{pratyakùasya prapa¤casya tadbhàvo '÷akyanihnavaþ // 181 //}* *{eva miti / svaråpalakùaõasya bhedasyàdyakùaõa eva dharmigrahaõe grahasambhavàdbhedavyavahàra eva pratiyogismaraõasyàpekùitatvàcca nànàkàravibhinnapadàrthasvaråpasya tattvaü pratyakùapramàõapramitaü nàpalapanàrhamiti bhàvaþ / asàdhàraõàkàraråpasya bhedasya svaparanirvàhakatvànnànavasthà / tatpràgabhàvastatpårvàvasthàråpaþ / dhvaüsastaduttaràvasthàråpaþ / tadatyantàbhàvastadadhikaraõasvabhàvavi÷eùàtmakaþ / sàmayikàbhàvaþ / kàlavi÷eùàvacchinnatattadadhikaraõasvaråpàtmakaþ / eùàü ca tattatpratiyogyuparaktatvena vyavahàre punastattatpratiyogismaraõàpekùeti viveko 'tra bodhyaþ // 181 //}* *{àgamaþ kàryaniùñhatvàdãdç÷er'the na tu pramà /}* *{pràmàõye 'pyanvayàyogyapadàrthatvànna bodhakaþ // 182 //}* *{evaü bhedaprapa¤casya sattva eva pratyakùaü pramàõam , na sadasadanirvacanãyatva iti sthàpitam / ÷àstrasyàpi na tatra pràõàõyamityàha àgama iti / àgamaþ - ÷àstraü , kàryaniùñhatvàt - kàryàrthapratipàdanatatparatvàt , ãdç÷eùar'the -kàryànanvayini siddhe prapa¤cànirvacanãyatvàdau , na pramà - na pramàõam / mãmàüsakamatenedam / siddhàntimatenàpyàha pràmàõye 'pãti / siddhàrthe ÷àstrasya pramàõabhàve satyapi ÷àstrasya pramàõa÷abdamàtrasya và nànirvacanãyatvàdau pramàõatvam , na sannàpyasannityàderananvitàrthakatvena ÷abdabodhàjanakatvàdityarthaþ / tat tatpratipàdakatayeva pratãyamàno 'pi sandarbho 'viruddhàrthaparatayà neya iti hàrdam // 182 //}* *{nàsat pratãteþ , bàdhàcca na sadityapi yanna tat /}* *{pratãtereva sat kiü na , bàdhànnàsat kuto jagat ? /}* *{tasmàdavidyayaiveyamavidyà bhavatà'÷rità // 183 //}* *{athànumànasyàpi sadasadanirvacanãyatve na pramàõatvamityàha nàsa diti / prapa¤caþ sadasadbhinnaþ pratãyamànatve sati bàdhyamànatvàditi yuktirapi na satã, prapa¤ca sadasattvavàn tata evetyàbhàsa samànayogakùematvàditi bhàvaþ / nirupàdhikasattvàsattvayorvirodho 'trà bhipretaþ / tasmà diti / anirvacanãyatvasyàpràõàõikatvàttadupapàdakàvidyàkalpanaü bhavadaj¤ànakàryamevetyarthaþ // 183 //}* *{ki¤ca bhedaprapa¤casya dharmo mithyàtvalakùaõaþ /}* *{mithyà và paramàrtho và nàdyaþ kalpo 'yama¤jasà // 184 //}* *{tanmithyàtve prapa¤casya satyatvaü durapahnavam /}* *{pàramàrthyai'pi tenaiva tavàdvaitaü vihanyate // 185 //}* *{(iti prapa¤casya sadasadvyatirekitvaråpamithyàtvanirasanam )}* *{pramàõàbhàvàddåùitaü sadasadanirvacanãyatvaråpaü mithyàtvaü prakàràntareõàpi dåùayati ki¤ceti / bhedamithyàtvasya mithyàtve bhedasya satyatvaü siddham / bhedamithyàtvasya satyatve brahmabhinnasyàpi kasyacitsatyatvopagamàdapasiddhànto 'dvaitavyàghàta÷cetyarthaþ / naca bhedamithyàtvaü satyaü brahmasvaråpameveti nàdvaitahànyàdãti vàcyam // tathàsati brahmaõo mithyàvastuguõatvaprasaïgàdityanyatra vistaraþ // 184 // 185 //}* *{sarvàõyeva pramàõàni svaü svamarthaü yathoditam /}* *{asator'thàntarebhya÷ca vyavacchindanti bhànti na // 186 //}* *{evaü mithyàtvaü nirasya bhedaprapa¤casya satyatvaü vyavasthàpayan paràbhimataü sadadvaitaü pratikùeptumupakramate sarvàõyeveti / yathodita mityatra yathàyatha miti syàdvà / yathoditamityasya na pratyakùàderanirvacanãyapratyàyakatvamati pårvaniråpitànatikrameõetyarthaþ // 186 //}* *{tathàhãha ghaño 'stãti yeyaü dhãrupajàyate /}* *{sà tadà tasya nàbhàvaü pañatvaü vànumanyate // 187 //}* *{svasvaprameyasyàsato 'bhàvàdbhàvàntarebhya÷ca vyàvçttàkàratàpratyàyakatvaü pramàõànàü prasiddhamiti yaduktam , tadevopapàdayati tathà hãhe ti / ihedànãü ghaño 'stãti pratãtistadànãü tatra svàsàdhàraõàkàreõa ghañasya sattàmevàvagàhate , nàbhàvam -nàsattàm , na và pañatvàdyarthàntaradharmavattàmityaryarthaþ / tathà càsadvyàvçttaü sadantaravyàvçttaü ca vastunaþ santaü ghañàdikameva pratipàdayanti pratãtayaþ ghaño 'sti , paño 'stãtyàdaya iti sannànàtvameva sidhyati , na sadadvaitamiti bhàvaþ // 187 //}* *{nanvastãti yaduktaü kiü tanmàtraü ghaña ityapi /}* *{arthàntaraü và , tanmàtre sadadvaitaü prasajyate /}* *{arthàntaratve siddhaü tat sadasadbhyàü vilakùaõam // 188 //}* *{atra codayati nanvastãti / ghañapañàdipadenàpi astãtyuktaü sanmàtramucyate cetsiddhaü saddvaitam / stor'thàntaraü cettena bodhyate tarhi ghañàderàpatitaü sadasada nirvàcya}* *{tvam pratãtibalàccàsadvyàvçttiriti bhàvaþ // 188 //}* *{yadyevamasti brahmeti brahmaupaniùadaü matam /}* *{ghañavatsadasadbhyàmanirvàcyaü tavàpatet // 189 //}* *{eta ddåùayati yadyevamiti / asti brahme tyupaniùatpratipàdyamapi brahmatulyanayàtsadasadanirvacanãyaü prasajyate ityarthaþ // 189 //}* *{ànandasatyaj¤ànàdinirde÷aureva vaidikaiþ /}* *{brahmaõo 'pyatathàbhàvastvayaivaivaü samarthitaþ // 190 //}* *{evaü sarvatra samànàdhikaraõavàkye 'nabhimataviruddhàkàraprasaïga ityàha ànandeti / ànando brahmetyàdau ànandàdimàtraü brahmapadenocyate cetpadàntaràmnànavaiyarthyam , tadatiriktabodhane tvànandànànandavilakùaõatvàdi brahmaõaþ}* *{prasajyata ityarthaþ / ànandapadenànànandavyàvçttiþ brahmapadena cànandavyàvçttirbhavediti yàvat // atathàbhàvaþ - anànandatvàdiþ // 190 //}* *{sadasadvyatirekoktiþ prapa¤casya ca hãyate /}* *{yadyathàki¤ciducyeta tatsarvasya tathà bhavet // 191 //}* *{parasyàniùñàntaraü ca prasa¤jayati sadasa diti / sadasadvyatiriktaþ prapa¤ca ityapi svàrthàtpracyaveta / niruktarãtyà sadasadvyatiriktànyatvameva prapa¤casya sidhyediti bhàvaþ / ya diti / yatki¤cidapi vastu yathà - yena prakàreõocyate , tasya sarvasya tathà - tvadupadar÷itarãtyà tatprakàraràhityaü prasajyatà ityarthaþ // 191 //}* *{tasmàdastãti saüvittirjàyamànà ghañàdiùu /}* *{tattatpadàrthasaüsthànapàramàrthyàvabodhinã // 192 //}* *{ghaño 'stãtyàdau sattàmàtrasya vi÷eùyatvaü , tatra ghañàderbhedasyàropitatvaü ca paràbhimataü pratikùipanniva svàbhimatàrthaü pratipàdayati tasmàditi / spaùñor'thaþ // 192 //}* *{sajàtãyavijàtãyavyavacchedanibandhanaiþ /}* *{svaiþsvairvyavasthitai råpaiþ padàrthànàü tu yà sthitiþ /}* *{sà sattà na svatantra'nyà tatràdvaitakathà katham // 193 //}* *{(iti sadadvaitaniràsena bhedaprapa¤casya pàramàrthikatvasamarthanam )}* *{sajàtãye ti / vijàtãya sajàtãyàntaravyàvartakena svasvàsàdhàraõàkàreõa}* *{tasya tasya padàrthasya yà sthitiþ - kàlasambandhaþ pramàõasambandho và , sà tattatpadàrthasya sattà / sà ca pratipadàrthaü vyavasthità , dhàtvarthatvàtkartçparatantrà ca / tatsattàyàü svatantratvamadvaitaü ca bhavadabhimataü naiva yuktamiti bhàvaþ // 193 //}* *{na ca nànàvidhàkàrapratãtiþ ÷akyanihnavà /}* *{na vedyaü vittidharmaþ syàditi yatpràgudãritam // 194 //}* *{tenàpi sàdhitaü ki¤cit saüvido 'sti na và tvayà /}* *{asti cet pakùapàtaþ syàt na cette viphalaþ ÷ramaþ // 195 //}* *{evaü prameyabhåtasannànàtvaü vyavasthàpya pramitinànàtvamapi vyavasthàpayati paràbhimatacidadvaitaniràsena naceti / viùayà÷rayavi÷eùaiþ pratyakùàdisvagatavi÷eùai÷cànubhåyamànaü saüvinnànàtvamapi na kùeptuü ÷akyamityarthaþ / atra paraiþ saüvido nirvi÷eùatve proktamanumànamanådya pratikùipati na vedya miti / saüvidi nirvi÷eùatvaråpaþ sàdhyadharma upagamyate na và , upagamyate cennirnimitta ekasmin dharme pakùapàtaste prasajyate - eko dharma upadamyate , anye pràmàõikà api nopadamyanta itãtyarthaþ / tathà càbhyupagatanirvi÷eùatvavirodhaprasaïga iti hàrdam / pakùabàdhaþsyà diti pàñhàntaram / nopeyate cetsàdhyadharmaþ , tarhi}* *{tatsàdhanàrthasaürambhavaiyarthaü prasajyata ityarthaþ // 194 // 195 //}* *{ataþsvarasavispaùñadçùñabhedàstu saüvidaþ /}* *{yathàrathàdibhirvàhyai (yathàvasthàyibhirbàhyair) naikyaü yànti ghañàdibhiþ // 196 //}* *{ata iti / yathà rathàdibhirvàhyairnaikyaü yàtã ti pårvamudritapàñho '÷uddhaþ / ataþ - saüvinnirvi÷eùatvàdyanumànapratikùepàt , svarasto viùayà÷rayasvagatavi÷eùairvi÷iùñà vilakùaõatvena sphuñaü pratãyamànàþ saüvidaþ yathàvasthitairvabàhyair ghañàdibhirarthairnaikyaü yàntãtyarthaþ / vedyaveditrorvittyabhedamataü pratikùeptumayamupakùepaþ // 196 //}* *{sahopalambhaniyamo na khalvaikaikasaüvidà /}* *{nacedasti sasàmànyaü sarvaü saüvedanàspadam // 197 //}* *{sahopalambhaniyama iti / etacchlokasyottaràrdhaü na càsti citisàmànyaü sarvasaüvedanàspada miti và na cidasti sasàmànyaü sarvasaüvedanàspada miti và sambhàvyate / saüvidà sahaivopalabhyamànatvàjj¤eyaj¤àtrostadabheda iti na yuktam , tattatsaüvedanavi÷eùeõa sahopalambhaniyamàbhàvàt , ekaü j¤ànaü vinà j¤ànàntareõàpyarthopalabdheþ / vi÷eùeõa}* *{sahopalambhasya vyabhicàre 'pi citsàmànyena sahopalambhaniyamo 'stãti cet , tadapi na samyak , vi÷eùavyatiriktasya citsàmànyasyaivànuvçttasya sarvaviùayavij¤ànaviùayasyàbhàvadityarthaþ / yathàmudritapàñhe tvayamarthaþ - sahopalambhaniyamo na siddhayati cet sarvaü sasàmànyaviseùaü j¤àtçj¤eyàtmakaü j¤eyajàtaü j¤ànabhinnatayàstyevetyarthaþ / evaü mitimàtçmeyabhidàyàthàrthyaü samarthitaü bhavati / ayaü ÷lokaþ sahopalambhaniyamà dityàdinà prapa¤ca sphuñama¤catã tyantena anådyamànaparapakùa pratikùepabhàge susaïgataþ / tasmàdupalabhyamànasaüvitsiddhibhàgàntima÷lokànantaraü saüyojanãyaþ / ayaü ca ÷loko}* *{j¤eyaj¤àtroþ saüvidaikyasàdha kasahopalambhaniyamaråpahetorasiddhipratipàdaka iti dhyeyam // 197 //}* *{sahopalambhaniyamànnànyor'thaþ saüvido bhavet /}* *{yadetadaparàdhãnasvaprakà÷aü tadeva hi /}* *{svayabhprakà÷atà÷abdamiti vçddhàþ pracakùate // 198 //}* *{yasminnabhàsamàne 'pi yo nàmàrtho na bhàsate /}* *{nàsàvarthàntarasta(raü ta) smànmithyenduriva candrataþ // 199 //}* *{abhàsamàne vij¤àne na càtmàrthàvabhàsanam /}* *{iti saüvidvivartatvaü prapa¤caþ sphuñama¤cati // 200 //}* *{atra nirasanãyamatànuvàdaþ sahopalambhaniyamà dityàdinà / arthaprakà÷e niyamena saüvido bhànàsiddhyarthaü tasyàþ svaprakà÷atvamàha yadetaditi / svayamprakà÷atàpravçttinimittakaþ ÷abdo yasya tat svayaüprakà÷atà÷abdaü svayaüprakà÷a÷abdavàcyam / anena sahopalambhaniyamaþ siddhaþ / yasmi nniti / saüvitprakà÷àbhàver'thasyàpi na prakà÷a iti saüvitprakà÷àbhàvavyàpakàbhàvapratiyogiprakà÷asyàrthasya saüvidananyatvaü sidhyati, bimbàprako÷e 'prakà÷amànasya pratibambasyeva bimbànanyatvamityarthaþ / abhàsamàna iti / àtmà - j¤àtà , artha - j¤eyam / saüvidvivartatvama saüvidadhiùñhànakàropaviùayatvaü prapa¤caþ - vedyaveditçprapa¤caþ , a¤jaticchati , pràpnotãti yàvat / adhiùñhànasattàtiriktasattà÷ånyatvalakùaõaü saüvidananyatvaü prapa¤casya vivakùitam / nãlapãtàdibàhyakàro vàsanàkalpito j¤àne iti yogàcàrapakùaþ , nãlàpãtàdyartho 'vidyàkalpitastatreti màyipakùa÷ca niràcikãrùito 'treti bodhyam // 198 // 199 // 200 // saürakùyamàõabhedàste nànumànànuvartinaþ // 201 //}* *{etatpakùaü pratikùipati maiva mityàdinà / evaü j¤àtçj¤eyalakùaõàrthàn mà sma paribhavaþ, na pratikùiperityarthaþ / pratikùepeùàü kuto na ghañate ? tatràha pratyakùeõe , ti / balavattarapratyakùapramàõasaürakùyamàõà ete na tvadãyasaüvidaikyànumànànuvartino j¤àtçj¤eyabhedà ityarthaþ / balãyastvaü ca pratyakùasyopajãvyatvena / artheùu saüvidaikyasàdhanàrthaü hi arthànàü saüvida÷ca svaråpagrahaõaü tàvadapekùitam / tata eva ca mithasteùàü bhedo 'pi siddha iti pratyakùabàdhitamanumànaü na pravartata ityarthaþ / atra jvàlàbhedànumànavaiùamyaprakàro vivçta àtmasiddhau , tata evànusandheyaþ // 201 //}* *{tathà hãdamahaü vedmãtyanyonyànàtmanà sphuñam /}* *{trayaü sàkùàccàkà stãti saóharveùàmàtmasàkùikam // 202 //}* *{tathà hi ti / anyonyànàtmanà - parasparabhinnatvena , trayaü j¤àtçj¤eyaj¤ànalakùaõapadàrthatrayam / atra ÷rãpara÷arabhaññàrya÷rãsåktiranusandheyà ahamidamabhivedmãtyàtmabittyorvibhede sphurati yadi tadaikyaü bàhyamapyekamastu / pramitirapi mçùà syàtanmeyamithyàtvavàde yadi tadapi saheran dãrdhamasmanmatàyuþ iti // 202 //}* *{pratyakùapratipa÷raü ca nànumànaü pravartate / na hi vahneranuùõatvaü dravyatvàdanumãyate // 203 //}* *{pratyakùeti / pratipakùaü - viruddham / vahneranuùõatvànumànamiva pratyakùabàdhitamarthaj¤àtroþ saüvidaikyànumànaü bhavadãyamiti proktaü bhavati // 203 //}* *{ki¤ca heturviruddho 'yaü sahabhàvo dvayoryataþ /}* *{tavàpi na hi saüvittiþ svàtmanà saha bhàsate // 204 //}* *{ka¤ci sàhityaü bhedaniyataü j¤ànàrthayorhetughañakaü tadabhedasàdhane viruddhamityàha}* *{ki¤ce ti / saüvitsaüvidà sahopalabhyata iti hi tavàpi na sammatam / tatsaüvidà tatsaüvidà sahopalabhyamànamarthajàtaü niyamena tadbhinnameva bhavediti yàvat // 204 //}* *{nãlàdyupaplavàpetasvacchacinmàtrasantatiþ /}* *{svàpàdau bhàsate , naivamarthaþ saüvedanàt pçthak //}* *{tena saüvedanaü satyaü saüvedyor'thastvasanniti // 205 //}* *{atra ÷aïkate nãlàdyupaplave ti / arthoparàgamantarà j¤ànaü bhàsate svàpàdau / naivamartho j¤ànàdvinà kadàpi bhàsate / tatpratibimbasyevàrthajàtasyamithyàtvaü saüvidi kalpitasyeti bhàvaþ // 205 //}* *{tadetadaparàmçùña svavàgbàdhasya jalpitam /}* *{sahopalambhaniyamo yenaivaü sati hãyate // 206 //}* *{pariharati tadetaditi / arthaü vinà saüvido bhàne tàü vinàr'thasyàpi bhànaü siddhipràyamiti sahopalambhaniråpabhavaduktahetvasiddhiriti pårvàparasvavacanavirodhamapi na paràmçùñavàn bhavànevaüvadanniti yàvat // 206 //}* *{yasmàdçte yadàbhàti bhàti ya(ta) smàdçte 'pi tat /}* *{ghañàdçte 'pi nirbhàtaþ pañàdiva ghañaþ svayam // 207 //}* *{(iti cidadvaitaniràsena mitimàtçmeyabhidàyàthàrthyasamarthanam )}* *{( etàvàneva saüvistiddhibhàga upalabhyate )}* *{iti ÷rãmadvi÷iùñàdvaitasiddhàntapravartanadhurandharaparamàcàrya÷rãmadbhagavadyàmunamunisamanuga-hãte siddhitraye saüvitsiddhiþ //}* *{hetvasiddhimevopapàdayati yasmàditi / nirbhàta iti ÷atrantàtpa¤camã / nirbhàtàdityarthaþ / ghañàdçte bhàtàtatpañàdçte bhànaü ghañasya yathà sidhyati , tathàr'thaü}* *{vinàbhàtàjj¤ànàdvinà bhànasarthasya sidhyatãti sahopalambhaniyamo nanãladitaddhiyàü sidhyatãtyarthaþ / nanu j¤ànenaivàrthaprakà÷asya vàcyatvàjj¤ànasya ca svaprakà÷atvàjj¤ànabhànaü vinàrü'thabhànaü na yujyata iti cedevamapi sahopalambhaniyamo na yujyata eva j¤ànavi÷eùeõa j¤ànasàmànyena và , pårvatra vyabhicàràt uttaratra paramate 'siddha÷ce / idamartha eva sahopalambhaniyama iti 197 tamaþ ÷lokaþ , sa càtrànusandheya iti pràgevoktam / evaü mitimàtçmeyabhidàyàthàtmyaü na nihnotuü ÷akyata iti vyavasthàpi tamatreti dhyeyam // 207 //}* *{(vyà 0) granthabhàgo 'grimaþ kvàpi neta- samupalabhyate /}* *{vyàkhyànaü vihitaü yàvadupalabdhasya sàrataþ //}* *{÷rãbhàùyakàravàravaü÷akçtàvatàraþ ÷rãbhàùyabhàvavi÷adãkaraõapravãõaþ /}* *{praj¤ànidhirguruvaro mama bhåtapuryàü ràmànujàrya urukãrtãrayaü samindhe //}* *{tatpàdapaïkajaniùevaõalabdhabodhaþ kçùõàryasaüj¤agurutàtapadà÷rito 'ham /}* *{aõõaïgaràrya iti ca prathitàbhidhàno vyàkhyàbhimàmakaravaü prativàdibhãkçta}* *{gurupàdaprasàdena yàmunoktyarõave tariþ /}* *{vyakhyeyaü vihità ramyà tuùñaye gurupàdayoþ //}* *{yadyatra tu guõàþ kecitte tvàcàryaprasàdajàþ /}* *{màmakãnàþ punardeùà iti dhyeyaü vivekibhiþ //}* *{vacaþ kusumahàro 'yaü ÷rãvakùasi samarpyate /}* *{lakùmãnàràyaõo 'nena prãyatàü puruùottamaþ //}* *{çtuvyomakhanetrà (2006) ïke vaikrame 'bde kçtistviyam /}* *{àùàóhapaurõamàsyàü saüpårõà vçttàlaye pure //}* *{iti ÷rãnagapurã (tirunàïgåra) divyade÷àbhijanena prativàdibhayaïkaràcàryànvaya -}* *{bhåùaõàvidvadvarya ÷rãkçùõamàcàryàkhyàcàryavaryarutraratrena catustantrãpà-}* *{ràvarapàrãõadigantavi÷rantakãrti-dayàmårti-÷rãmadbhàùyakàra-}* *{divyavaü÷àvatãrõa-÷rãbhåtapurãnivàsarasika-vidvatsàrva-}* *{bhoma-hàrãta-÷rãmadàsåriràmànujàcàryade÷i-}* *{kendracaraõakamalavarivasyàsaümadhigatapadavàkya -}* *{pramàõatantrahçdayena ÷rãvaiùõavadàsena pra.bha.}* *{aõõaïgaràcàryeõa nyàyavyàkaraõa -}* *{÷iromaõinobhayavedàntaviduùà}* *{pramãtaü saüvitsiddharvyàkhyànaü}* *{siddhà¤janaü saüpårõaü}* *{vijayatàntamàm //}*