Yamuna: Isvarasiddhi

Input by Sadanori ISHITOBI


ANALYTIC TEXT VERSION (BHELA conventions)


___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________

ANALYTIC VERSION according to BHELA conventions:

Sandhi markers:
(. =short vowel, - =long vowel)

in word-sandhi:
1: . .  e.g.: veda+anta = vedà1nta
2: - .
3: . -
4: - -
 
in sentence-sandhi:
7: . .  e.g.: ca+api = cà7pi
8: . -
9: - .
0: - -

*******************************************************************


      tatra kasyacid ekasya va÷e vi÷vaü pravartate  |
      iti sàdhayituü pårvaü pårva-pakùaü pracakùmahe  || YIs_1 ||

tatra mãmàüsakàþ pràhuþ --- nà7yaü sarvà1rtha-dar÷ana-÷akti-sampannaþ puruùo 'bhyupagamam arhati, atipatita-sakala-sàdhaka-pramàõa-sambhàvanà-bhåmitvàt sphuña-vividha-bàdhakatvàc ca / tathà hi --- asya pratyakùam anyad và sàdhakaü bhavet ? pratyakùam api laukikaü yaugikaü và ?

      vyavasthita-mita-svà1rthaü na tàvad iha laukikam  |
      sàdhanaü tena sarvà1rtha-taj-j¤ànà3der asiddhitaþ  || YIs_2 ||

sarvà1rtha-dar÷ana-÷akti-÷àlinam avagamayatà hi de÷a-kàla-svabhàva-viprakarùa-vyavadhàna-juùaþ sarva evà7rthàs dar÷anaü ÷akti÷ ca gocarayitavyàni / na ca vidyamàne1ndriya-sannikarùa-yogya-katipaya-viùaya-niyata-vçtter laukika-pratyakùasya niravadhir ayaü mahimà saübhàvanà-bhåmir iti katham iva tad iha sàdhanam iti manyemahi /

nà7pi yogi-pratyakùam asya sàdhakam; yataþ ---

      pratyakùatve tad apy evaü vidyamànai1ka-gocaram  |
      bhåtà3di-gocaraü nai7va pratyakùaü pratibhà4divat  || YIs_3 ||

tat khalu yogi-vij¤ànam aindriyakaü na và ? aindriyakam api bahir-indriya-sambhavam àntara-karaõa-janitaü và ? bahir-indriyàõi tàvat samadhigata-nija-viùaya-sannikarùa-sahakàrãõi tad-gocara-j¤àna-jananànã7ti jagati viditam / ato na rasanà3dibhir ajàtà1tivçtta-vyavahità3di-sakala-viùaya-vedana-prasaïgaþ / na cà7vidyamànair ajàtà3dibhiþ saübhavati sannikarùaþ; tasya hy à÷rayatvàd à÷rayà1bhàve tad-asambhavàt / ato 'pekùito 'rtha-sannikarùaþ / sahakàri-virahe katham indriyàõy atãtà3di-viùaya-sàkùàtkàràya kalperan ? / bhavati ca --- yad yat-sahakàri yat-kàrya-jananam, tat tad-abhàve na taj janayati ; yathà kùiti-salila-sahakàri aïkura-kàrya-janana-bãjaü kùity-àdy-abhàve 'ïkuram / artha-sannikarùa-sahakàrãõi bahir-indriyàõi j¤àna-jananànã7ti tàny api nà7tãte 'nàgate và9rthe j¤ànaü janayantã7ti na tad upajanitaü pratyakùaü yatho2kta-viùaya-niyamam atikràmati /

nà7py antarakaraõa-sambhavam, àntaragocara eva sukhà3dau svà1nta-svàtantryàt / bàhya-viùaya-mitiùu ca manaso niraïku÷a-karaõatà2ïgãkàre hi kçtaü cakùur-àdibhiþ / ata÷ ca ka÷cid andho badhiro và bhavet / bhavati cà7tra vimati-padaü mano bahir-indriya-nirapekùaü na bàhya-pratyakùa-gocare pravartate, tatra tat-tantra-vçttitvàt / yady atra yat-tantra-vçtti na tat tan-nirapekùaü tatra pravartate, yathà0lokà1pekùa-pravçtti cakùuþ sva-gocare 'ndha-tamasa iti / na ca siddhà1uùadha-mantra-tapaþ-samàdhi-mahima-samàsàdità1ti÷ayànã7ndriyàõi kadàcid apajahati samadhigata-viùaya-niyamam iti sambhavati; sàüsiddhika-sàmàrthà3virbhàvai1ka-phalatvàt teùàm, sàmarthyasya ca pratiniyamàt / na khalu suprayukta-bheùa-ja-÷ata-vihita-saüskàram api ÷rotraü råpa-rasa-vibhàvà1vagamàya kalpate / bhavati ca --- vivàdà1dhyàsita-bàhyà1bhyantara-karaõa-pàñavà1ti÷ayo 'nullaïghita-sãmà, aindriyaka-prakarùatvàt, dç÷yamàna-tat-prakarùavad ity aindriyakaü j¤ànaü nà7tãtà3di gocarayati /

bhàvanà-prakarùa-paryanta-janmanas tu saty api vi÷ada-nirbhàsatve pràcyà1nubhava-gocaràd anadhikam adhikaü và9dhyavasyataþ smçti-vibhrama-srotasor anyatarà3varta-parivartinaþ kutaþ pràmàõya-kåla-pratilabhaþ ? kutastaràü ca pratyakùatayo9ttambhanam ? / pratyakùasya và sataþ katham iva vidita-viùaya-niyama-vyatikramaþ ? atikràmato và kutaþ pratyakùatvam iti na vi÷và1nubhavà1i÷varya-÷àlini pratyakùaü pramàõam / 

nà7pi pramàõà1ntaram / tat khalv anumànam àgamo và ? anumànam api vi÷eùato dçùñaü sàmànyato dçùñaü và ? tatra sakala-padavã-davãyasi bhavati na tàvat sva-lakùaõa-sàkùàtkàra-pårvakà1vinàbhàvà1vadhàraõà1dhãno1dayatvàd idam anumànam udetum alam / na hy anavagata-cara-huta-bhujas tad-avinàbhàvitayà dhåmam anusandhàtum ã÷ate / na ca sarvà1rtha-nirmàõa-sàkùàtkàra-pañãyasi liïgaü sàmànyato dçùñam api ki¤cana labhate /

      nanv eka-cetanà1dhãnaü vivàdà1dhyàsitaü jagat  |
      acetanenà7nàrabdhatvàd aroga-sva-÷arãravat  || YIs_4 ||
      tathà sarvà1rtha-nirmàõa-sàkùàtkaraõa-kau÷alam  |
      kàryatvàd eva jagatas tat-kartur anumãyatàm  || YIs_5 ||

sarvaü hi kàryam upàdàno1pakaraõa-sampradàna-prayojana-saüvedi-cetana-racitam avagataü ghaña-maõika-gçhà3di / kàryaü ca vimati-padam avani-giri-mahà2rõavà3dã7ti tad api tathà-vidha-buddhimad-dhetukam adhyavasãyate / na ca kàryatvam asiddham iti vàcyam, avayava-sannive÷à3dibhir hetubhis tat-siddheþ / iha cà7nyà1vayavibhyaþ prabhçti à-dvyaõukam akhilam avayavi krama-nihãyamàna-nànà2vayava-vyatiùaïga-vi÷eùa-janitam avagatam ity antata upàdànaü catur-vidhàþ paramà1õavaþ prapa¤casya / teùàm àdi-parispandasya tad-anuguõà1dçùña-vi÷iùña-tat-tat-kùetra-j¤a-saüyogà1samavàyikàraõaka iti upakaraõam api samasta-kùetra-j¤a-vartini dharmà1dharma-lakùaõàny adçùñàni / prayojanaü punas-tad-abhinirvartita-vicitrà1rtha-kriyà-kàra÷ cetano1pakàra-pakàra-bhedo 'payantaþ / tad-upabhujasta eva kùetra-j¤àþ sampradànam / na cà7mã sva-samavàyinàv api dharmà1dharmà1valam avalokayitum iti tad-atirekã nikhila-bhuvana-nirmàõa-nipuõo 'dhikaraõa-siddhànta-samadhigata-nirati÷aya-sahaja-sakala-viùaya-saüvid-ai÷varya-÷akty-ati÷ayaþ puruùa-dhaureyakaþ kim iti na sàmànyato-dçùña-liïgàd anumãyate ?

tad idam avidità1numàna-vçttasya sva-mati-racita-tarala-tarko1llasitam iti parihasanti mãmàüsakàþ / tathà hi --- kim idam eka-cetanà1dhãnatvaü nàmà7bhipretaü tanu-bhuvanà3deþ ? / tad-àyattatvam iti cet;

      kim asya tasminn àyattaü kiü nu janmà7tha và sthitiþ  |
      pravçttir và0dyayos tàvat sàdhya-hãnaü nidar÷anam  || YIs_6 ||

na khalu ÷arãram eka-cetanà1dhãno1tpatti-sthiti / ye hi yad-dehà1dhãna-sukha-duþkho1pabhoga-bhàginaþ, bhavati hi tad-ucità1dçùña-÷àlinàü sarveùàm eva teùàü tad-dehina iva tad-utpatti-sthiti-nimittatvam / api ca ÷arãrà1vayavinaþ svà1vayava-samavàya-lakùaõà sthitir avayavy-atiùaïga-vi÷eùàd çte na cetayitàraü param apekùate / yà punas tad-apekùiõã pràõana-lakùaõà sthitiþ, na sà pakùãkçte kùity-àdau sambhavatã7ti sthitim api nai7ka-råpàü pakùa-sapakùà1nuyàyinãm udãkùàmahe / eka-cetanà1dhãna-pravçttitve tu prabala-bahu-jana-sarabhasa-prayatna-pracàlyair upala-taru-rathà3dibhir vyabhicàraþ / àrabdhatvàd eva cai7tat-sàdhya-siddhà1badhikam idam upàdàna-vi÷eùa-vacanam /

      cetanà1dhãnatà-màtra-sàhdane siddha-sàdhyatà  |
      cetanair bhoktçbhir bhogyaþ karmabhir janyate hi naþ  || YIs_7 ||

yuktaü cai7tat --- yad-ubhaya-vàdi-siddhànàm eva cetanànàü kartçtvà1bhyupagamaþ; làghavàt / na co7pàdànà3dy-anabhij¤atayà tat-pratikùepaþ /

      upàdànaü pçthivy-àdi yàga-dànà3di sàdhanam  |
      sàkùàtkartuü kùamante yat sarva eva ca cetanàþ  || YIs_8 ||

adyavad eva vi÷vambharà3dayaþ krama-pràptà3gantuko1pacayà1pacayai1ka-de÷a-÷àlino na yugapad eva nirava÷eùa-vilaya-janana-bhàgina ity-antima-paramà1õu-sàkùàtkàro na kartç-bhàvo1payogã /

      karmaõaþ ÷akti-råpaü yad-pårvà3di-padà3spadam  |
      mà bhåt pratyakùatà tasya ÷aktimad dhy akùa-gocaraþ  || YIs_9 ||

na khalu kulàlà3dayaþ kumbhà3di-kàryam àrabhamàõàs tad-upàdàno1pakaraõa-bhåta-mçd-daõóa-cakrà3di-kàryo1tpàdana-÷aktiü sàkùàtkçtya tat tad àrabhante / yadi paraü ÷aktim aviduùàm abhilaùita-sàdhane tad-upàdànà3di-vyavahàro 'nupapannaþ, iha tu ---

      àgamàd avagamyante vicitràþ karma-÷aktayaþ  |
      tena karmabhir àtmànaþ sarvaü nirmimatàü pçthak  || YIs_10 ||

api ca tad eva cetana-karñrkaü jagati paridç÷yate, yad eva ÷akya-kriyaü ÷akya-j¤àno1pàdànà3di ca / na ca tathà mahã-mahã÷vara-mahàrõavà3dã7ti katham iva tat-tat-kàryatvam ? kathantaràü ca tad-upàdàno1pakaraõà3deþ sàkùàtkàra-gocaratà ? yàdç÷aü hi kàryam upàdànà3dy-abhij¤a-pårvakam avagataü ghaña-maõikà3di, tàdç÷am eva hi tathà-vidha-buddhimad-dhetukatvà1numànàya prabhavati /

api cà7nã÷vareõa parimita-÷akti-j¤ànena vigrahavatà9navàpta-kàmena kçtam avagataü ghañà3di-kàryam iti tathà-vidhaü boddhàram upasthàpayan hetur abhimata-puruùa-sàrvaj¤ya-sarvà1i÷varyà3di-viparyaya-sàdhanà3di-viruddhaþ syàt / na cai7vaü sati sarvà1numàna-vyavahàro1ccheda-prasaïgaþ ÷aïkitavyaþ / pramàõà1ntara-gocare hi liïgini liïga-balàd àpatato viparãta-vi÷eùàüs tat-pramàõam eva pratiruõaddhi / iha punar atipatita-sakala-mànà1ntara-karma-bhàve sarva-nirmàõa-nipuõe siùàdhayiùite yàvanto 'nvaya-vyatirekà1vadhàrità2vinà-bhàva-bhàjo dharmàs tàn apy avi÷eùeõo7pasthàpayati /

api ca ---

      svàrtha-kàruõya-bhàvena vyàptàþ prekùàvataþ kriyàþ  |
      ã÷varasyo7bhayà1bhàvàj jagat-sargo na yujyate  || YIs_11 ||

avàpta-kàmatvàn na tàvad àtmà1rthe sçjati; pralaya-samaye pralãna-sakala-karaõa-kalevarà3di-bhogo1pakaraõatayà ca cetanànàü duþkhà1bhàvàd duþkhi-dar÷ana-janita-kçpà-prayuktir api nà7stã7ti vyàpaka-bhåta-svà1rtha-kàruõya-nivçtter vyàpya-bhåtayà prekùàvat-pravçttyà9pi nivartitavyam /

      sukhai1katànaü janayej jagat-karuõayà sçjan  |
      tat-karmà1nuvidhàyitve hãyetà7sya sva-tantratà  || YIs_12 ||

na co7pàdànà3di-sàkùàtkàriõi eva kartçtvam ity api niyamaþ; upàdànam upakaraõaü cà7viduùa evà8tmano j¤ànà3diùu kartçtvàt /

ataþ ---

      asiddhatvàd viruddhatvàd anaikàntyàc ca varõitàt  |
      kàryatva-hetor jagato na yatho2dita-kartçtà  || YIs_13 ||

prayoga÷ ca bhavati --- mahã-mahãdharà3di kàryaü na bhavati, prasiddha-kàrya-vilakùaõatvàt, gaganavat; a÷akya-dar÷ano1pàdàno1pakaraõatvàd và, vyatirekeõa ghañà3divat / paramà1õavo na pratyakùàþ nirati÷aya-såkùma-dravyatvàt, tathai9va ghañà3divat / vimati-viùayaþ kàle na loka-÷ånyaþ, kàlatvàd idànãntana-kàlavat / tanu-bhuvanà3dã3÷vara-kartçkaü na bhavati kàryatvàt tadvad eva / ã÷varaþ kartà na bhavati prayojana-rahitatvàd a÷arãratvàd và muktà3tmavad iti /

      atra bråmo na kàryatvaü kùity-àdau ÷akya-nihnavam  |
      sabhàgatvàt kriyàvattvàn mahattvena vi÷eùitàt  || YIs_14 ||
      tàdç÷àd eva mårtatvàd bàhya-pratyakùatà2nvitàt  |
      sa-sàmànya-vi÷eùatvàd ity-àdibhyo ghañà3divat  || YIs_15 ||

na ce8dç÷a eva sannive÷aþ kàryaþ, ne7tara ity avayava-sannive÷a-vi÷eùa-pratiniyataü råpa-bhedam udãkùàmahe / yat tu ÷akya-kriyaü ÷akya-j¤àno1pàdàno1pakaraõaü ca kriyata iti, tad astu nàma / kin tu te kriyà-j¤àna-÷aktã kriyà-j¤ànàbhyàm eva samadhigamanãye / te ca kùity-àdiùu yatho2kta-sàdhana-bala-samupasthàpite iti na vi÷eùaþ prasiddha-pràkàra-gopurà3di-kàryebhyas tanu-bhuvanà3deþ / na cai7tàvàn eva kriyà-gocara iti viùaya-niyamaþ ka÷cit kriyàyà dçùñaþ; yene7dam a÷akya-kriyam adhyavasyema / siddhe ca kàryatve tad-upàdànà3di-sakùàtkaraõa-tad-adhiùñhàna-tat-preraõa-nipuõaþ puruùa-vi÷eùaþ sidhyaty eva /

adhiùñhànaü ca tat-pravçtty-anuguõa-saïkalpavad-ã÷vara-sannikarùaþ, kùetra-j¤ene7va sva-÷arãrà3dau / sa ca dravyaiþ saüyoga-lakùaõaþ, tad-guõais tu saüyukta-samavàya-råpaþ / pravçtti÷ ca paramà1õånàü parispanda-lakùaõà; dharmà1dharmayos tu phalo1dayà1nukåla-tàdç÷a-de÷a-kàlà3di-sahakàri-sahitatà / tàbhyàü dharmà1dharmàbhyàm eva phalam, cetanà1nadhiùñhitànàü sarveùàm eteùàm acaitanyenà7ki¤citkaratvàt / na hi cetanena vardhakinà9nadhiùñhità vàsã de÷a-kàlà3di-sahakàri-÷ata-samadhigame 'pi yåpà3dãny upàdayitum alam / bãjà1ïkurà3dayas tu pakùà1ntarbhåtà iti tair vyabhicàra-vacanam anabhij¤atayai9va ÷rotriyàõàm / etena sukhà3dibhir vyabhicàro 'pi pratyuktaþ / na co7bhaya-vàdi-siddhatà-màtreõa kùetra-j¤ànàm eve8dç÷à1dhiùñhàtçtva-kalpanam ucitam; teùàü såkùma-vyavahità3di-dar÷anà1÷akter ni÷citatvàt / dçùñà1nusàriõã hi sarvatra kalpanà; na dçùña-virodhinã / na cai7vam ã÷varasyà7÷aktir ni÷cità; pramàõà1ntaratas tat-siddheþ / yatho2dita-pramàõa-balena sidhyan sàüsiddhika-sarvà1rtha-dar÷ana-tat-preraõa-÷akti-sampanna eva sidhyati; kàryatvasya samartha-kartç-pårvakatvena pratibandhàt /

yat tu parimita-÷akti-j¤ànà1nai÷varyà3dy-àpàdanàd dharma-vi÷eùa-viparãta-sàdhanatvam udbhàvitam, tad atisthavãyaþ, aprayojakatvàt teùàm / na hi ki¤cit kriyamàõaü kartur arthà1ntara-viùayam asàmarthyam aj¤ànaü và svo1tpattaye 'pekùate; sva-sampàdana-samartha-kartç-màtrà3kùepàt kevala-vyatirekà1siddheþ / tàvatai9vo7papadyamàne kàryo1daye sambandhino 'ki¤citkarasyà7rthà1ntara-viùayasyà7bhàvasya hetutva-kalpanà2nupapatteþ / api ca kiü tad-itara-samasta-vastu-viùayam aj¤ànà3di vyàpakam, uta katipaya-gocaram iti vivecanãyam / na tàvad a÷eùa-viùayam, anupalabdheþ / na khalu kumbha-kàraþ kumbhà1tireki kim api na vijànàti / atha katipaya-viùayam ? tad api na, aniyata-viùayatayà tasya tasya vyabhicàra-dar÷anàt / na cà7sti ki¤cid-vyavasthitam, yad avidyà4dimàn eva kartçtàm anubhavati /

na ca ÷arãriõai9va kartrà bhàvyam, ÷arãra-grahaõenai7và7naikàntyàt / na khalu ÷arãra-vi÷iùñas sann evà7yam àtmà ÷arãram upàdatte, ayogino yugapad-aneka-÷arãra-grahaõà1yogàt / pårva-deha-parityàgena dehà1ntara-pràpaka-karma-prerita-pràõa-sahàya eva dehà1ntaraü pravi÷atã7ty upapàditam àtma-cintàyàm /

ki¤cid àtmà ÷arãram adhitiùñhato 'dhiùñhàna-kriyà-karma-bhåtasya dehasyà7dhiùñhàtç-da÷a(deha?)-anuprave÷o 'nupapannaþ, yugapad eka-kriyàyàm ekasya karma-kartçtva-virodhàt / adhitiùñhàsita-deha-saüyogavata eva tat-pravçtty-anuguõa-prayatna-yoga-lakùaõam adhiùñhànaü dçùñam iti cet; astv eka-tattva(stva)-sambaddhasyà7dhiùñhànà1nupapatteþ prerya-vastu-sambandhinà prerakeõa bhavitavyam iti; na yato 'nyad apy adhiùñhãyamànaü màna-daõóà3di sva-sambandhinai9và7dhiùñhãyate / tenà7dhiùñhàna-kriyà2pekùità1dhiùñheya-padà1rtha-sambandha-màtrà1tirekeõa deha-sambandho nàmà7paro nà8dartavyaþ / asti ce8÷varasyà7pi jagad-upàdàno1pakaraõais sambandha ity uktam eva /

atha sva-deha-vyatirikte vastuni pravçtti-vi÷eùa-karatvaü deha-dvàreõai7va / dçùñaü hi daõóa-cakrà3diùu kara-saüyogà3dinà kulàlà3deþ pravartayitçtvam ity ucyeta; tad api na; abhidhyàna-màtreõai7va para-÷arãra-gata-gara-nirasana-c(v?)isàraõa-dar÷anàt / katham asati ÷arãre para-preraõà3tmakaþ saïkalpa iti cet; kiü ÷arãraü saïkalpayati, yena tad-abhàve na bhavet ? / karaõam iti cen na; manasaþ karaõatvàt / kim asatã8÷varasya manaþ ? bàóham / nanv evaü vigraha-dharmà1dharmà1nà÷varyà3dayaþ sàdhàraõa-dharmàþ pràduþùyuþ / mai9vam; kàryatvà3kùipta-samartha-kartçmattvàd(-ttvà1rtha?) draóhimnai9và7pàsatvàt / manaso nitye1ndriyatayà dehà1pagame 'pi sambandhà1bhyupagamàd anaikàntika÷ ca / yàvad dhi dçùñà1nuguõaü vyàptay-upayogi, tàvad anuj¤àyate / na cà7smad-àder manasà9py acintya-racanasyà7paryanta-vistàrasya mahàbhåta-bhautika-prapa¤casya pràde÷ika-÷arãrakaþ ki¤cij-j¤aþ puõya-pàpa-parava÷a-gatir alaü nirmàõàye7ty aparimita-j¤ànà1i÷varya-÷aktiþ ÷arãrà3dy-anapekùaþ saïkalpàd eva sakala-bhuvana-nirmàõa-kùamaþ kartà siddhaþ /

ãdç÷ena kartrà ghañà3diùu kàryatvasya sambandho na dçùña iti cet; atigahana-giri-tañà1dhiùñhànenà7tiprakçùñà1dçùña-care1ndhana-nivaha-sambandhinà hutavaha-vi÷eùeõa mahànasà3dau dhåmasya và kiü sambandho dçùñaþ ? yena dhåma-vi÷eùa-dar÷anàd giri-÷ikhare tathà-vidhà1gnir anumãyate / yàdç÷o dhåmo yatrà7vagataþ tatrai7va tàdç÷as tat-sampàdana-samartho dçùtànta-bhåmàv aparidçùño 'pi sàmànya-vyàpti-balena pakùa-dharmatà-va÷àt sidhyatã7ti cet; tad idam asmàbhir abhidhãyamànaü kim iti na hçdayam adhirohati bhavatàm / ihà7pi kàryatvaü samartha-kartç-pårvakatvena ghañà3diùu vidita-sambandha-niyamaü kùtity-àdiùu dç÷yamànaü sva-sampàdana-samartham adçùña-pårvam eva buddhimat-kartàram upasthàpayati / yathai9va hi de÷a-kàle1ndhana-parimàõà3di-vi÷eùà1nàdareõa dhåmasya svo1dayà1nuguõa-hutavaha-màtreõa sambandha-niyamaþ, tathai9và7nã÷varatvà1ki¤cij-j¤atva-÷arãritva-puõya-pàpa-para-va÷atvam anuùyatvà3di-vi÷eùa-prahàõena kàryasya sva-nirmàõa-samartha-buddhimat-kartç-màtreõa sambandha-niyama-ni÷caya iti na ka÷cid-vi÷eùaþ /

api ca vibhu-dravya-saüyoginaþ parispandavata÷ ca sarvatra spar÷avattvà1vyabhicàre 'pi j¤àna-sukhà3di-nitya-dravya-vi÷eùa-guõà1numità3tma-saüyogino manasaþ katham iva spar÷a-rahitatatvam ? kathaü ca vàyavãya-dravyasya mahima-guõa-÷àlino niyatà1dhiùñhàna-spar÷anatva-niyama-dar÷ane 'pi tvag-indriye tad-viparyayaþ ? taijasasya và råpa-spar÷ayor anyattarasya và pràkañya-niyame 'pi råpo1palambha-sàdhanatà9numita-taijasa-bhàvasya cakùuùo niyamena tad-ubhayà1nudbhavà1bhyupagamaþ ? / atha kàrya-dar÷anà1numita-sad-bhàvànàü taijasà3di-bhàve 'pi tat-tad-vi÷eùaõàü yogyà1nupalabdhi-bàdhitatvàt tad-abhyupagame 'neka-niyama-bhaïga-prasaïgàc ca tathà9bhyupagamaþ, hanta tarhi prakçta-viùaye 'pi prasa¤jita-dharma-vi÷eùàõàm anupalambha-bàdhà-vi÷eùàd aneka-niyama-dar÷ana-vighàta-prasaïgàc ca tathà9bhyupagama iti sarvaü samànam anyatrà7bhinive÷àt /

dç÷yante hi nãtayaþ / yathà vivàdà3spadaü paramà1õv-àdi prekùàvat-preritaü ce7ùñate, acetanatvàt; yad acetanaü tat tathà, yathà tathà-vidhaü kandukà3di / tathà vivàdà1dhyàsità bàhyà1bhyantara-pravçttayaþ prakçty-upa-karaõa-pratyakùa-pårvikàþ kàryatvàt tadvad eva  |

      pratyakùaü tat prameyatvàt padàrthatvàd ghañà3divat/
      eke1cchà2nuvidhàyã7dam acaitanyàt sva-dehavat  || YIs_16 ||
      ekenà7bhiùñhitàþ kàryaü kurvate sarva-cetanàþ  |
      deha-sambandha-sàpekùa-kàrya-kçttvàt tvag-àdivat  || YIs_17 ||
      eka-pradhàna-puruùaü vivàdà1dhyàsitaü jagat  |
      cetanà1cetanà3tmatvàd eka-ràjaka-de÷avat  || YIs_18 ||