Yamuna: Siddhitraya, Part 2: Isvarasiddhi Input by members of the Sansknet project (www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. THE TEXT IS NOT PROOF-READ! *{...}* = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ *{ã÷varasiddhiþ /}* *{siddhà¤jananàmakavyàkhyopetà /}* *{(så0) tatra kasyacidekasya va÷e vi÷vaü pravartate /}* *{iti sàdhayituü pårvaü pårvapakùaü pracakùmahe // 1 //}* *{tatra mãmàüsakàþ pràhuþ - nàyaü sarvàrthadar÷ana÷aktisampannaþ puruùo 'bhyupagamamarhati, atipatitasakalasàdhakapramàõasambhàvanàbhåmitvàtsphuñavividhabàdhakatvàcca / tathàhi - asya papratyakùamanyadvà sàdhakaü bhavet ? pratyakùamapi laukikaü yaugikaü và ?}* *{(vyàkhyà) dhyàtvà ÷rãpaticaraõau natvà càcàryapàdadmayugam /}* *{ã÷varasiddhervivçtiü kurve lalitàü sukhàvabodhàrthàm // 1 //}* *{trayyantasiddha ã÷o matastu sadyukticintakairani÷am /}* *{bhaktyà dhyànàbhyàsàt prakañaþ praj¤àü tanotu me ÷ubhràm // 2 //}* *{atha khalu tatrabhavàn paramàcàryaþ ÷rãmadbhagavadyàmunamuniràtmacintàü vidhàyàtmasiddhau paramàtmacintàü vidadhadã÷varasiddhàvã÷varasàdhakapramàõavyavasthàpanàyopakramamàõaþ pratijànãte tatre ti / samastamaü cetanàcatanàtmakaü jagat ekasya - sarve÷varasya va÷e - icchàyàü saïkalpalakùaõàyàü pravartateprakarùeõa vartate - asaïkãrõasvaråpasvabhàvavyavasthamàste, pravartate ca sve sve karmaõi yathàyathamiti kçtsnasya sarve÷varasaïkalpàdhãnasvaråpasthitipravçttikatvaü sàdhayituü - pramàõato vyavasthàpayituü, prathamataþ pårvapakùaü varõayàma iti kàrikàrthaþ / atra tatreti prakàntaparàmar÷akatacchabdanirde÷àdetatpårvatanaþ ka÷cane÷varasiddhagranthabhàgaþ syàt , yo bahoþ kàlàtpårvamevavilupta ityabhyåhyate 1}* *{vyavasthitamitasvàrthaü na tàvadiha laukikam /}* *{sàdhanaü tena sarvàrthatajj¤ànàderasiddhitaþ // 2 //}* *{sarvàrthadar÷ana÷akti÷àlinamavagamayatà hi de÷akàlasvabhàvaviprakarùavyavadhànajuùaþ sarva evàrthàstaddar÷anaü ÷akti÷ca gocarayitavyàni / na ca vidyamànendriyasannikarùayogyakatipayaviùayanipatavçtterlaukikapratyakùasya niravadhirayaü mahimà saübhàvanàbhåmiriti kathamiva tadiha sàdhanamiti manyemahi/ 'nàyam' iti / sarvàrthasàkùàtkakàrasarvakàryopajanana÷akti sampanna÷cetanavi÷eùa ã÷vara÷abditaþ sàdhakàbhàvàdbàdhakabalàcca nàïgãkartuü yogya ityarthaþ / ' atipatite ' ti / atipatità - apakràntà sakalasàdhakapramàõasambhàvanà yasyàþ evambhåtà bhåmirviùayaþ, tattvàt - vyapetasakalasàdhakapramàõasambhàvanàtmakaviùayatvàdityarthaþ / atra iti 'atipatitasakalasàdhakapramàõasaübhàvanàbhåmitvatvà' diti 'atipatitasakala sàdhakapramàõasaübhàvanàbhåmitvatvà'diti và pàñhaþ sambhàvyate / 'sphuñe' ti / sphuñàni - prasiddhàni vividhàni bàdhakàni yasyaivambhåtatvàccetyarthaþ / upakùiptayorã÷vare sàdhakàbhàvabàdhakabhàvayoþ sàdhakàbhàvaü tàvadàdau samarthayitumupakramate 'tathàhi'tyàdinà / anyat - anumànàdi /}* *{laukikasyendriyàrthasannikarùajasya pratyakùasye÷varàsàdhakatàmupapàdayati 'vyavasthite'ti / hetugarbhamidaü vi÷eùaõam / laukikapratyakùasya viùayà yataþ parimità vyavasthità÷ca, ata ityarthaþ / iha - ã÷vare viùaye / sàdhanaüsàdhakam / pramàõamiti yàvat / tena - laukikapratyakùeõa / asiddhitaþ -aprakà÷ataþ / ayaü bhàvaþ - càkùuùasya tàvat pratyakùasya råparåpiråpaikàrthasamavetasaïkhyàdaya eva viùayàþ, na tu rasàdaya iti parimitatà / udbhåtànabhibhåtameva råpaü mahattvaikàdhikaraõaü gràhyaü na tu paramàõvàdigatamiti tatràpi vyavasthitatà / evaü ràsanàdiùvapi bodhyam / evaübhåtasya caindriyikapratyakùasya sarvàrthàderaprakà÷akatvànne÷vare pramàõatvaü sambhavati / sarvàrthadar÷anakaraõasàmarthyavi÷iùño hyabhimataþ saþ / sarvàrthasya tadgrahaõasya tacchakte÷ca grahaõamantarà ca na tasya grahaõaü ghañate / sarvàrtheùvayogyànàmapi praviùñatvàcchakte÷càtãndriyatvàt , j¤ànasya bahirindriyàgràhyatvàdvàhyàrthànàü ca kevalena manasàgrahànnendriyeõa kenàpi sarvàrthàdergrahaõam / tadgrahaõamantarà ca na vi÷iùñe÷varagrahaõam /}* *{'nàgçhãtavi÷eùaõe' ti nyàyàt / tadaindriyikalaukikapratyakùaü ne÷vare pramàõaü bhavitumarhatãti // 2 //}* *{nàpi yogipratyakùamasya sàdhakam ; yataþ -}* *{pratyakùatve tadapyevaü vidyamànaikagocaram /}* *{bhåtàdigocaraü naiva pratyakùaü pratibhàdivat // 3 //}* *{tat khalu yogivij¤ànamaindriyikaü na và ? aindriyikamapi bahirindriyasambhavamàntarakaraõajanitaü và ? bahirindriyàõi tàvatsamadhigatanijaviùayasannikarùasahakàrãõi tadgocaraj¤ànajananànãti jagati viditam / ato na rasanàdibhirajàtàtivçttavyavahitàdi sakalaviùayavedanaprasaïgaþ / na càvidyamànairajàtàdibhiþ saübhavati sannikarùaþ ; tasya dvyà÷rayatvàdà÷rayàbhàve tadasambhavàt / ato 'pekùitor'thasannikarùaþ / sahakàrivirahe kathamindriyàõyatãtàdiviùayasàkùàtkàràya kalperan? / bhavati ca - yat yatsahakàri yatkàryajananam , tattadabhàve na tajjanayati ; yathà kùitisalilasahakàri aïkarakàryajananabãjaü kùityàdyabhàve 'ïkaram / arthasannikarùasahakàrãõi bahirindriyàõi j¤ànajananànãti tànyapi nàtãte 'nàgate vàr'the j¤ànaü janayantãti na tadupajanitaü pratyakùaü yathoktaviùayaniyamamatikràmati / nàpyàntarakaraõasambhavam , àntaragocara eva sukhàdau svàntasvàtatryàt / bàhyaviùayamitiùu ca manaso niraïku÷akaraõatàïgãkàre hi kçtaü cakùuràdibhiþ / ata÷ca na ka÷cidandho badhiro và bhavet / bhavati càtra - vimatipadaü mano bahirindriyanirapekùaü na bàhyapratyakùagocare pravartate, tatra tattantravçttitvàt / yadyatra yattantravçtti na tattannirapekùaü tatra pravartate, yathà'lokàpekùapravçtti cakùuþ svagocare 'ndhatamasa iti / na ca siddhauùadhamatpratapaþsamàdhimahimasamàsàditàti÷ayànãndriyàõi kadàcidapajahati samàdhigataviùayaniyamamiti sambhavati ; sàüsiddhikasàmarthyàvirbhàvaikaphalatvàtteùàm , sàmarthyasya ca pratiniyamàt / na khalu suprayuktabheùaja÷atavihitasaüskàramapi ÷rotraü råparasavibhàgàvagamàya kalpate / bhavati ca - vivàdàdhyàsitabàhyabhyantarakaraõapàñavàti÷ayo 'nullaïghitasãmà, aindriyikaprakarùatvàt , dç÷yamànatatprakarùavat ityaindriyikaü j¤ànaü nàtãtàdi gocarayati /}* *{bhàvanàprakarùaparyantajanmanastu satyapi vi÷adanirbhàsatve pràcyànu bhavagocaràdanadhikamadhikaü vàdhyavasyataþ smçtivibhramastrotasoranya taràvartaparivartinaþ kutaþ pràmàõyakålapratilambhaþ ? kutastaràü ca pratyakùatayottambhanam ? / pratyakùasya và sataþ kathamiva viditaviùayaniyamavyatikramaþ ? atikràmato và kutaþ pratkùatvamiti na vi÷vànubhavai÷varya÷àlini pratyakùaü pramàõam /}* *{(itã÷vare pratyakùapramàõanirasanam)}* *{nàpi pramàõàntaram / tatsvalvanumànamàgamo và ? anumànamapi vi÷eùatodçùñaü sàmànyatodçùñaü và ? tatra sakalapadavãdavãyasi bhagavati na tàvatsvalakùaõasàkùàtkàrapårvakàvinàbhàvàvadhàraõàdhãnodayatvàdidamanumànamudatumalam / na hyanavagatacarahutabhujastadavinàbhàvitayà dhåmamanusandhàtumã÷ate / naca sarvàrthanirmàõasàkùàtkàrapañãyasi liïgaü sàmànyatodçùñamapi ki¤cana labhyate/}* *{(itã÷vare 'numànasya pràmàõyàsambhavopakùepaþ)}* *{'vyavasthite'tyàdãkàrikàrthaü svayameva vivçõoti 'sarvàrthe'ti /}* *{avagamayatà - gçhõatà / avagamayanta iti pårvamudritapàñho '÷uddhaþ / de÷aviprakarùo dårade÷asthatvam / kàlaviprakarùo 'tãtatvamanàgatatvaü ca / svabhàvaviprakarùo 'yogyatvamatãndriyatvaråpam / yogyànàmapi kuóyàdivyavahitànàü cakùuràdinàgrahaõaü dçùñam / sarvàrtheùvevambhåtà api padàrthàþ praviùñà iti bhàvaþ / evakàro 'pyarthe / gocarayitavyàni - viùayãkaraõãyàni / 'napuüsakamanapuüsakene'ti klãbaika÷eùanirde÷o 'yam / ' na ce ' ti / vidyamànetyanena kàlaviprakçùñasya vyavacchedaþ / indriyasannikarùayogyetyanena vyavahitasya de÷aviprakçùñasya ca / katipayetyanenàtãndriyasya / katipayaviùayaniyatavçtteþ - niruktavidhakakatipayapadàrthamàtragrahaõànuguõavyàpàravataþ / niravadhirmahimà apakarùàsamànàdhikaraõotkarùaþ / sa ca j¤ànasya sarvàrthagocaratvaråpaþ / tat - laukikapratyakùam / iha - sarvadar÷itvàdivi÷iùña ã÷vare / sàdhanaü - pramàõam / ÷iùñaü spaùñam /}* *{yogipratyakùasyàpã÷varàsàdhakatvaü sàdhayati 'pratyakùatva' iti / pratyakùatvavyàpakatvàdvartamànàrthagràhakatvasya yogij¤ànamapi pratyakùaü cedvartamànaikagràhi}* *{bhavediti na tasya sarvàrthagràhakatvam / atãtàdilaviùayatve và na tatpratyakùaü bhavet / kintu pratibhàdij¤ànavadupanãtabhànavi÷eùaråpameva saü÷ayàdisahamiti na pramàõatàmanubhavitumalamã÷vara ityarthaþ//3//}* *{nanvekacetanàdhãnaü vivàdàdhyàsitaü jagat /}* *{acetanenàrabdhatvàdarogasva÷arãravat // 4 //}* *{tathà sarvàrthanirmàõasàkùàtkaraõakau÷alam /}* *{kàryatvàdeva jagatastatkarturanumãyatàm // 5 //}* *{sarvaü hi kàryamupàdànopakaraõasampradànaprayojanasaüvedicetanaracitamavagataü ghañamaõikakagçhàdi / kàryaü ca vimatipadamavanigirimahàrõavàdãti tadapi}* *{tathàvidhabuddhimaddhetukamadhyavasãyate / na ca kàryatvamasiddhamiti vàcyam , avayavasannive÷àdibhirhetubhistatsiddheþ / iha càntyàvayavibhyaþ prabhçti àdvyaõukakamakhilamavayavikramanihãyamànanànàvayavavyatiùaïgavi÷eùajanitamavagatam ityantata upàdànaü caturvidhàþ paramàõavaþ prapa¤casya / teùàmàdiparispanda÷ca tadamuguõàdçùñavi÷iùñatattatkùetraj¤asaüyogàsamavàyikàraõakaka iti upakaraõamapi samastabhetraj¤avartãni dharmàdharmalakùaõànyadçùñàni / prayojanaü punastadabhinirvartitavicitràrthakriyàkàra÷cetanopakàraprakàrabhedo 'payantaþ / tadupabhujasta eva kùetraj¤àþ samprdànam / na càmã svasamavàyinàvapi dharmàdharmàvalamavalokayitumiti tadatirekã nikhilabhuvananirmàõa nipuõo 'dhikaraõasiddhàntasamadhigatanirati÷ayasahajasakalaviùayasaüvide÷varya÷akyatyati÷ayaþ puruùadhaureyakaþ kimiti na sàmànyatodçùñaliïgàdanumãyate ?}* *{(itã÷vare sàmànyatodçùñànumànasya pramàõatàpratipàdanam) tadidamaviditànumànavçttasya svamatiracitataralatarkollasitamiti parihasanti mãmàsaükàþ / tathàhi - kimidamekacetanàdhãnatvaü nàmàbhipretaü tanubhåvanàdeþ ? tadàyattatvamiti cet ;}* *{÷lokàrthameva prapa¤cayati 'ta' dityàdinà / 'samadhigate'tyàdi bahuvrãhivçttam / yaiþ svayogyàrthasannikarùaråpasahakàrikàraõamadhigatam , evaübhåtàni cakùuràdãni}* *{svaviùayapratyakùaj¤ànajanakànãti loke prasiddhamityarthaþ / 'ata' iti / yator'thasannikarùasya sahakàritvaü prasiddhamanvayavyatirekàbhyàm , ata ityarthaþ / 'rasanàdibhi'riti / 'nayanàdibhi'riti pàñhaþ syàdvà / ajàtàtivçttau - àgàmyatãtau / indriyeõàtãtànàgatayoragrahaõe prayojakaü sannikarùàbhàvamupapàdayati 'na ce' ti / rajatàdibhiriti mudritapàñhastu na susaïgataþ / tasya - sannikarùasya saüyogalakùaõasya, dvyà÷rayatvàt - ubhayasamavàyikatvàt , à÷rayàbhàve - anyatarà÷rayavirahe, tadasambhavàt - sannikarùotpattyayogàt / 'ataþ' iti sahakàritvàdityarthaþ / indriyeõàtãtàdigrahaõàsambhavamupapàdayati sahakàrãti / kàraõàbhàvàtkàryàbhàva iti bhàvaþ / amumarthaü prayogàråóhaü prapa¤cayati bhavati ceti / yadityàdyudàharaõavàkyam / yatsahakàri yasya tadyatsahakàrãti bahuvrãhivçttam / yàdçksahakàrivi÷iùñamityarthaþ / evamagre 'pi bodhyam / jananam - janakam / arthasannikarùe tyàdyupanayaþ / tànyapãti nigamanam / indriyàõi nàtãtàdigràhãõi, tadasannikçùñatvàditi pratij¤àhetå cànusandheyau / evaü yogipratyakùasyabahirindriyajatve na sarvàrthagocaratvamityuktam / ata÷ce÷vare tasya sàdhanatvàyogaþ phalitaþ / }* *{atha tasya manomàtrajanyatve 'pi na tatpramàõatvaü sarvàrthadyagràhakatvàdevetyàha ' nàpyàntare' ti / ' àntaragocara' iti / karmadhàrayo 'yam / abàhyaviùaye sukhàdàveva manaso bahirindrayamadvàhãkçtya pratyakùajanakatvàdityarthaþ / manasaþ sàkùàdeva bàhyàrthagràhakatve doùamàha ' niraïku÷e' ti / niraïku÷atvamatra bahirindriyanirapekùatvam / evaü manasi hetumupapàdya sàdhyaü prayogamukhataþ sàdhayati ' bhavatã ' ti / prayoga iti ÷eùaþ / na pravartatena grahaõànuguõapravçttimat / tattantravçttitvàt - bàhyàrtheùu bahirindriyasahakàradvàrakagrahaõavyàpçtimattvàt / tantraü - prayojakaü, sahakàri và / tattantraü yasyàþ, evambhåtà vçttiryasya tattattantravçtti, tasya bhàvastattvaü tasmàditi ca}* *{vyutpattiþ / udàharaõaü ' yadyatre ' ti / yadyatra kàrye yatsahakàrisamavadhànàdhãnajananavyàpàravat tattadasamavadhàne na tatkàryajanakatàvat , yathà'lokasahakàrikaü jakùurnàlokàbhàve svàrthaghañàdicàkùuùajanakamityarthaþ / ÷aïkate ' na ce ' ti / àjanmasiddherapi pràktanatapaþ phalatvàtpçthaganuktiratra / siddhauùadhàdisàdhya÷cendriyàõàü pàñavàti÷ayaþ såkùmaviprakçùñàdigrahaõasàmarthyalakùaõaþ /}* *{samadhigataviùayaniyamam - autsargikaü vartamànayogyasannikçùñàrthamàtragràhakatvaråpaniyamam / apajahati - parityajanti / pariharati ' sàüsiddhike ' ti / karmapratibaddhasaïkucitapravçttisvàbhàvikakaraõa÷aktivikàsakatvameva siddhauùa dhàdãnàm , natvapårva÷aktyàdhàyakatvamityarthaþ / nanvastvevam / tàvatà yogicakùuràdinà sarvàrthàgrahaõasya kimàyàtam ? atràha ' ÷akte÷ce ' ti / cakùuùo hi svàbhàvikaü sàmarthyaü råparåpyàdigrahaõa eva, na tu yogàdinàpi rasàdigrahaõe sàmarthyaü tasya saübhavatãtyarthaþ / tathàca pàñavàti÷ayàddhavãyo 'pi såkùmatamaü råpaü gçhõàtu nàma yogicakùuþ / naitàvatàtãtàdeþ rasàdervà tadgràhakaü bhavediti bhàvaþ / atra ca nyàyamàha ' bhavatã' ti / anullaïghitasãmà - anatikràntasvamaryàdaþ / maryàdà ca cakùuùo råpàdiùu caturùu råpasyaiva gràhakatvamiti / evaü rasanàdàvapi anusandheyam / ' dç÷yamàne ' ti / ayoginàmapi càkùuùatejomàndyaprakarùàbhyàü råpàdigrahaõatàratamyaü hi dçùñam / evameva yogicakùustejaþprakarùo 'pi tato 'pyadhikagocaro 'natikràntamaryàda eva sidhyedityà÷ayaþ / evamaindriyikatve yogij¤ànasya sarvàrthàdyagràhakatvamupapàdyànaindriyikatve 'pi tasya yathàtvamata eve÷vare pramàõatvàsaübhavaü copapàdayati ' bhàvane ' ti / bhàvanàprakarùaprayante janma yasyeti bahuvrãhiþ / vi÷adanirbhàsatve - vi÷adaprakà÷akatve - laukikaviùayatàniråpakatve / pràcyànubhavagocaràt - pårvànubhavaviùayàt / adhyavasyataþ - prakà÷ayataþ / pårvànubhåtàdanadhikaviùayatve smçtitvam / adhikaviùayatve tu bhramatvam , kàminãbhàvayituþ kàminaþ purovartitvenàsatyàþ kàminyàþ pratimànasyevetyarthaþ / samudità÷ayastvayam - anubhåtasya paunaþpunyena smçtyabhyàsena saüskàrapracayaþ saüpadyate / tatparyante smçtyabhyàse sati jàyamànà smçtirevapratyakùavadvi÷adaviùayàvabhàsà bhavatãti pratyakùasamànàkàraü smaraõameva cedyogipratyakùaü vivakùitam , tarhi tasya pårvànubhåtàrthamàtragocaratvànne÷varagocaratvam / sarvàrthagrahaõàdisamarthasye÷varasya pramàõàbhàvena pràgananubhåtatvàt / smçtitve ca yathàrthànubhavatvalakùaõamaj¤àtàrthaj¤àpakatvalakùaõaü và pràmàõyaü tannàrhatyeva / ata eva pramàõavi÷eùapratyakùaråpatvaü tasya na taràü ghañata iti / ' pratyakùatve ' iti}* *{÷lokàrthopasaühàraþ ' pratyakùasya ve ' ti / viditatvaü - prasiddhatvam / ' na vi÷ve ' ti / sarvasàkùàtkartari sarvakartari sarvaniyantari ce÷vare 'smadàdãnàü yoginàü vendriyaråpaü pratyakùaü na pramàõaü - na pramitijanakamityarthaþ / nanu kevalasya bahirasvàtantrye 'pi yogajaprakçùñàdçùñasahakçtasya tasya bàhyeùvatãndriyeùu traikàlikeùu càrtheùu pravçttiþ saübhavennàma / tat prakçùñàdçùñasahakçtamanojanyameva pratyakùaü yoginàü syàdã÷vare pramàõam / pratyakùasya vartamànamàtragràhitvamiti vyavasthà càyogipratyakùaikagocareti cet ; atra bråmaþ - prakçùñàdçùñavi÷eùasahakàràdapi pràmàõikasarvàrthagrahaõameva bhavennàma/ sarve÷vare caikasmin na pramàõaü ki¤cit / ato na tatsiddhiryogajapratyakùeõàpãti hàrdamàkùeptuþ / etena paramàtmadhyànajanitameva paramàtmaviùayamànasapratyatraü pramàõaü tasminnityapi nirastam / paramàtmano dhyànaü hi tajj¤ànamantarà na saübhavati / taccàntato gatvà ÷àstrajanitameveti vaktavyam / ÷àstrasya ca kàryaparasya na tatra tàtparyam / ÷rutipauruùeyatvanaye punaranyonyasaü÷rayaþ spaùña eva ã÷varasiddhau taduktatvàcchàstrapràmàõyasiddhiþ, tatsiddhau ce÷varasiddhiriti / anumànaü ca na pramàõaü tatretyanantarameva vakùyate / tathà ce÷varapramiterevàbhàvàttanmålataddhyànàdyasiddhireveti / evaü laukikayaugikabhedena dvividhasya pratyakùasye÷vare na pramàõatvamityuktam /}* *{kimasya tasminnàyattaü kiü nu janmàthavà sthitiþ /}* *{pravçttirvà'dyayostàvat sàdhyahãnaü nidar÷anam // 6 //}* *{na khalu ÷arãramekacetanàdhãnotpattisthiti / ye hi yaddehàdhãnasukhaduþkhopabhogabhàginaþ, bhavati hi taducitàdçùña÷àlinàü sarveùàmeva teùàü taddehina iva tadutpattisthitinimittatvam / api ca ÷arãràvayavinaþ svàvayavasamavàyalakùaõà sthitiravayavavyatiùaïgavi÷eùàdçte na cetayitàraü paramapekùate / yà punastadapekùiõã pràõanalakùaõà sthitiþ, na sà pakùãkçte kùityàdau sambhavatãti sthitimapi naikaråpàü pakùasapakùànuyàyinãmudãkùàmahe /}* *{ekacetanàdhãnapravçttitve tu prabalabahujanasarabhasaprayatnapracàlyairupalataru rathàdibhirvyabhicàraþ / àrabdhatvàdeva caitatsàdhyasiddhàvadhikamidamupàdàna vi÷eùavacanam/}* anenànumànenàbhimate÷varàkàravi÷eùasiddhiprakàraü vi÷adayati '*{sarvam}*' iti / upàdànaü-samavàyikàraõam / upakaraõaü-sahakàrarikàraõam / saüpradànaü-kàryaü yadbhogàrthaü sçùñaü, sa upabhoktà / prayojanaü-kriyamàõavastusàdhyaü phalam / upàdànàdãnàü saüvedã-sàkùàtkartà ya÷cetanaþ tena nimittahetunà kriyamàõaü dçùñaü ghañàdikàryamityarthaþ / maõiko-mahàghañaþ / etadvàkyena kàryatvasya sakartçkatvavyàpyatvaü pratipàditaü bhavati / upàdànàdigocaràparokùaj¤àna cikãrùàkçtimattvaü kartçtvamatra vivakùitam / upanayanimane '*{kàryaü ce}*'ti / vimatipadaü sakartçkatvàkartçkatvavipratipattiviùayãbhåtam / anena sandigdhasàdhyakatvalakùaõaü pakùatvamavanyàderupapannamiti såcitam / svaråpàsiddhimà÷aïkya pariharati '*{na ce}*' ti / pakùe mahyàdàviti ÷eùaþ / àkçtimattvàdibhiþ kùityàdeþ kàryatvasiddhiriti bhàvaþ / pakùadharmatàbalàtkartçvi÷eùasiddhiriti pratipàdanàrthaü kàryasàmànyopàdànàdi nirdhàrayati '*{ihe}*' ti / avayavatvàsamànàdhikaraõàvayavitvàmantyàvayavitvam / antyàvayavita àrabhyàdyàvayavidvyaõukamabhivyàpya sarvamavayavikàryadravyajàta mavayavasaüyogavi÷eùajanitaü prasiddhamityarthaþ / uttarottaràpekùayà pårvapårvakàrye 'vayavàlpatvaü 'kramanihãyamàne'-tyucyate / avayavasaü÷leùavi÷eùajanitatvaü ca kvacitpratyakùàdanumànàccakvacit siddhamiti bhàvaþ / antyepàdanatvam avayavitvàsamànàdhikaraõàvayavatvam / caturvidhàþ paramàõavaþ pçthivãjalajvalanapavanaparamàõavaþ / prapa¤casya-kàryadravyaprapa¤casya / '*{teùà}*' miti / paramàõånàmàdiparispandaþsargàdyakàlãnàrambhakasaüyogajanakakriyàlakùaõaþ adçùña vadàtmasaüyogaråpàsamavàyihetuja ityadçùñànàmupakaraõatvamityarthaþ / àdyaparispandasyàdçùñahetukatvaü ca kaõàdamuninà såtritam '*{agrerårdhvajvalanaü vàyostiryakpavanamaõånàü manasa÷càdyaü karmàdçùñakàritam}*' iti / '*{prayojana}*'miti / sçùñiprayojanamanavadhirjãvopakàra prakàrabhedaþ sçjyapadàrthanirvàhyanànàvidhàrthakriyàråpaþ nànàvidhabhoganiùpàdana lakùaõo 'saïkhyàta ityarthaþ/ sampradànaü ca sàkùàtparamparayà và kàryapadàrthaniùpàditaü bhogamanubhavanto jãvarà÷aya ityàha '*{tadupabhuja}*' iti / evaü sarvavidhaparamàõusarvajãvàdçùñasarvajãvopakàraprakàraråpanikhila jagadupàdànopakaraõa- prayojanasàkùàtkartçtvàdi jãveùi na sa bhavatãti kaimutikanyàyena sàdhayituü svãyàdçùñàsàkùàtkartçtvamapi na teùvityàha '*{na càmã}*' iti / tadatirekã-jãvavilakùaõaþ / '*{yatsiddhàvanyaprakaraõasiddhiþ so 'dhikaraõasiddhàntaþ}* 'iti nyàyasåtram / yatsiddhimantarà prakçtor'thoü na sidhyati, tathàbhåtaþ prakçtàrthasiddhernàntarãyakatayà sidhyannartho 'dhikaraõasiddhàntasiddha ityarthaþ / tathàcanikhilàrthasàkùàtkàritvàdyantarà kartçþ kùityàdeþ sakartçkatvaråpaþ prakçtàrtho na sidhyatãti vi÷iùñakartçlàbho 'dhikaraõasiddhàntanayeneti phalitam / tàrkikàbhimatamã÷varànumànaprakàramimaü nirasyanti mãmàüsakàþ '*{tadida}*' mityàdinà / dçùñàjàtãyasyaiva sàdhakamanumànaü, na tvatãndriyàrthasyetyanumànavçttamajànataþ svabuddhyatprekùitàvyavasthitatarkàbhàsa målamidaüvilakùaõapuruùasàdhanamityarthaþ / tarkasvabhàvànabhij¤asya tàrkikatvavyapade÷aþsu÷obhana iti copahàso garbhitaþ / paroktasya tarkasyàbhàsatvamupapàdayitumupakramate '*{tathàhã}*' ti / '*{kimidam}*' iti / tanumuvanàdeþ-piõóabrahmàõóàdeþ / piõóo dehaþ / tathàca puràõaratne '*{piõóaþ pçthagyataþ puüsaþ ÷iraþpàõyàdilakùaõaþ}*'iti / pakùasapakùayoriti vàr'thaþ / ekacetanàyattatvaü jagato vikalpya dåùayati '*{kimasye}*' ti kàrikayà / àyattaü-kàryatvena saübaddham / ekacetanahetukatvaü kiü bhuvanajanmanaþ sàdhyate, uta bhuvanasthiteþ, àhosvidbhuvanapravçtteþ ? àdyayoþ kalpayoranvayadçùñànto nãrogadehaþ sàdhyavikala ityarthaþ / tathàca vyàptyasiddhirvyabhicàra÷ceti bhàvaþ // 6 // *{cetanàdhãnatàmàtrasàdhane siddhasàdhyatà /}* *{cetanairbhoktçbhirbhogyaþ karmabhirjanyate hi naþ // 7 //}* *{yuktaü caitat-yadubhayavàdisiddhànàmeva cetanànàü kartçtvàbhyupagamaþ làghavàt / na copàdànàdyanabhij¤atayà tatpratikùepaþ /}* dçùñànte sàdhya÷ånyatvamupapàdayati '*{na khalvi}*' tyàdinà / sva÷arãrotpattisthityoþ svasyàpyadçùñadvàrà hetutvaü vàcyam / taccharãràdhãnopabhogopakàrabhàjàmanyeùàü ca tatràdçùñadvàrà hetutvaü taddehina ivàstãti ekacetanàyattotpattisthitikatvaü dçùñànte nàstãtyarthaþ / dvitãye kalpe sthiti÷abdàrthavikalpanamukhena dåùaõàntaramapyàha '*{api ce}*' ti/ ÷arãràvayavuna iti karmadhàrayavçttam / àrambhakasaüyoge 'vayavasamavete dçóhe sati svàvayavasamavetatvalakùaõàvayavinaþ sthitiþ ÷arãrasya niràbàdhà ghañàderiva prasidhyatyeveti naivaüvidhasthite÷cetanàpekùatà / pràõavçttyadhãnà÷aithilyàvasthànalakùaõà ÷arãradhçtiþ paraü jãvanayoniyatnahetukatvàdbhavennàma cetanàpekùà dçùñànte vyàpakatvena sàdhanasya gçhãtaivaüvidhà sthitistu na pakùe mahyàdau / tathàca kàryatvàvacchedena evaüvidhaikacetanàdhãnàsthitikatvasàdhaneü'÷ato bàdha iti bhàvaþ / tçtãye kalpe ekacetanàyattapravçttikatve 'naikànyamàha '*{eke}*' ti / sarabhasaprayatnaþ-tãvraprayatnaþ / bahujanaikasàdhyacalanapravçttimati mahopalàdau sàdhya÷ånye sattvàdanekàntatà hetorityarthaþ / hetorvyarthavi÷eùaõatvaü càha '*{àrabdhatvàdeve}*' ti / janyatvasyaiva hetutve vyabhicàràprasakteracetanopàdànaniråpitatvasya tadvi÷eùaõasya vaiyarthyam / tathà ca vyàpyatvàsiddhiþ / adhikaü nàma nigrahasthànaü ca prayu¤jata iti bhàvaþ / yadyapi samavetadravyatvaråpe phalite hetau na vaiyarthya prasaktiþ / athàpi yathà÷rutahetvabhipràyeõa vyarthavi÷eùaõatvàbidhanam / phalite 'pi hetàvanaikànyaü tu durvàrameveti dik / nanvanaikàntyaprasaïgàdekatvavi÷eùaõaü tyajyate / cetanàdhãnatvameva tu sàdhyata iti cettatràha '*{cetana}*' ti / yadyapyuktahànyàdyevaü vadataþ prasajyata eva / athàpi tasyaktidoùatvattadupekùyàrthadåùaõamevàtrocyate / '*{hã}*' ti prasiddhau / asmàkamapi kàryasàmànyasya jãvàdçùñahetukatvena cetanàdhãnatvasya sampratipatteþ cetanàdhãnatvamàtrasàdhane jãvaiþ sdidhasàdhanam / bhavata÷càrthàntaramiti bhàvaþ // 7// *{upàdànaü pçthivyàdi yàgadànàdi sàdhanam /}* *{sàkùàtkartuü kùamante yatsarva eva ca cetanàþ // 8 //}* *{adyavadeva vi÷vambharàdayaþ karmapràptàgantukopacayàpacayaikade÷a÷àlino na yugapadeva nirava÷eùavilayajananabhàgina ityantimaparamàõusàkùàtkàro na kartçbhàvopayogã /}* nanvadçùñadvàrà cenaprayojyatvamàtraü na sàdhyate/ kiü tu cetanakartçkatvam / kartçtvaü ca kùityàdau jãvànàü nasaübhavatãti cet ; evaü sati dvitãyànumàna eva vi÷ràntiþ / tatràpi siddhasàdhanamevetyàha'*{yukta}*'miti / làghavapakùapàtitvàdanumànasya sakartçkatvànumànasyàpi saüpratipannajãva màtravi÷ràntiriti bhàvaþ / nanu jãvasya jagatkartçtvamanupannam / anupapanne càrthe làghavamaki¤citkaram / tadã÷varasiddhirapratyåheti ÷aïkàü pratikùipati '*{na copàdàne}*'ti / jãvasyàpyupàdànàdisàkùàtkàra upapanna evetyàha '*{upadàna}*'miti / ayamà÷ayaþ-tattadvaidikakarmaõo 'ti÷ayitatattatphalasàdhanatvamavagatya vedàdvaidikànàü vacanàcca tadanugrahata evànuùñhàya tattatkarma yathàvidhi samadhigatasàmarthyavi÷eùà jãvavi÷eùà eva pçthivyàdibhåtacatuùñayaü bhautikakàryavargopàdànabhåtaü sahakàrivargaü ca sàkùàtkçtyopàdàya ca jagatsçjeyuriti na kartrantarakalpanàvakà÷a iti / yat yasmàt, kùamante, atona tatpratikùepa ityanvayaþ pårveõa // 8 // *{karmaõaþ ÷aktiråpaü yadapårvàdipadàspadam /}* *{mà bhåtpratyakùatà tasya ÷aktimaddhyakùagocaraþ // 9 //}* *{na khalu kulàlàdayaþ kumbhàdikàryamàrabhamàõàstadupàdànopakaraõa- bhåtamçddaõóacakràdikàryotpàdana÷aktiü sàkùàtkçtya tattadàrabhante / yadi paraü ÷aktimaviduùàmabhilaùitasàdhane tadupàdànàdivyavahàro 'nupapannaþ, iha tu-}* nanu pralaye pçthvyàderàdyadvyaõukaü vinà÷àjjãvànàü ca tadà karaõakale varavidhuratvena j¤ànopàdànasàmarthyavirahànna teùàü sargàdyajagatsçùñikartçtvaü saübhavatatyatràha '*{adyava}*' diti/ na pçthivyàdãnàü sarvà÷ena pralayotpàdau / kintu vartamàna iva kàle bhàgabhedenaiva tau krama÷aþ / àgantukaikade÷avçddhihràsalakùaõau / tathàca jãveùveva keùà¤citsàdhanavi÷eùasamàsàditaj¤àna÷aktyati÷ayànàü hãnàü÷aprapåraõàtmakaü sarjanaü pçthivyàdyupàdànasàkùàtkàràditaþ saübhavedeva vi÷vàmitràdãnàmivetyarthaþ / nirava÷eùapralaye na punaþsargaþ / sàva÷eùalaye tu jãvavi÷eùàõàü tattadbhàgabhedakartçtvaü saübhaviùyatãti ne÷varakalpanàvasara iti bhàvaþ/ nanvadçùñamapyasti sahakàri puõyapàparåpam / tatsàkùàtàkaramanrà ca na tadanuguõakàryasarjanaü saübhavet / tatsàkùàtkàro na ca jãvànàü ghañata ityatràha '*{karmaõaþ}*' iti / anyakartçkayàgàdidharmàõàü cauryàdyadharmàõàü ca sàkùàtkàre kùamà eva sàkùibhåtàjãvavi÷eùàþ / ÷àsrata÷ca tattatkarmaõaþ phalavi÷eùajanana sàmarthyamadhigatavantaste / tathàca tattadanuguõaü sçjeyurnàma/ ÷aktimataþ sàkùàtkàraþ ÷akterj¤ànamàtraü ca kartçtvopayogi, natu ÷akterapi sàkùàtkaraõam / svasya punaþ / karaõasàmarthyaü càpekùitam / tathàca puõyapàpa÷abditakarma÷aktyasàkùàtkàre 'pi noparodhaþ kartabhàvasyeti bhàvaþ // 9 // *{àgamàdavagamyante vicitràþ karma÷aktayaþ /}* *{tena karmabhiràtmànàþ svaü nirmimatàü pçthak // 10 //}* *{api ca tadeva cetanakartçkaü jagati paridç÷yate, yadeva ÷akyakriyaü ÷akyaj¤ànopàdànàdi ca / na ca tathà mahãmahãdharamahàrõavàdãti kathamiva tattatkàryatvam ? kathantaràü ca tadupàdànopakaraõàdeþ sàkùàtkàragocaratà ? yàdç÷aü hi kàryamupàdànàdyabhij¤apårvakamavagataü ghañamaõikàdi, tàdç÷ameva hi tathàvidhabuddhimaddhetukatvànumànàya prabhavati /}* *{api cànã÷vareõa parimita÷aktij¤ànena vigrahavatànavàptakàmena kçtamavagataü ghañàdikàryamiti tathàvidhaü boddhàramupasthàpayan heturabhimatapuruùa sàrvaj¤yasarvai÷varyàdiviparyayasàdhànàdviruddhaþ syàt / na caivaü sati sarvànumànavyavahàrocchedaprasaïga ÷aïkitavyaþ / pramàõàntaragocare hi liïgini liïgabalàdàpatato viparãtavi÷eùàüstatpramàõameva pratiruõàddhi / iha punaratipatitasakalamànàntarakarmabhàve sarvanirmàõanipuõe siùàdhayiùite yàvanto 'nvayavyatirekàvadhàritàvinàbhàvabhàjodharmàstànapyavi÷eùeõopasthàpa yati /}* upapàdayatyetadeva nidar÷anataþ '*{ne}*' ti / tu÷abdàrthe 'yaü prayukto 'yaü / yadvà ihetyataþ pårvaü*{iti, satyam,}*iti yojyam / '*{àgamà}*' diti/ tena-karmaniùñha÷aktãnàü ÷àsrato 'vagamena, karmabhiþ-nànàjãvãyakarmahetutaþ, karmànuguõamiti yàvat, àtmànaþ-÷aktimanto jãvàþ, pçthak-vibhàgena, tattadeke÷abhedeneti yàvat, sarvaü jagatkàryadravyajàtam, nirmimatàm-sçjantu ityarthaþ // 10 // *{api ca-svàrthakàruõyabhàvena vyàptàþ prekùàvataþ kriyàþ /}* *{ã÷varasyobhayàbhàvàjjagsargo na yujyate // 11 //}* *{avàptakàmatvànna tàvadàtmàrthe sçjati ; pralayasamaye pralãnasakalakaraõakalevaràdibhogopakaraõatayà ca cetanànàü duþkhàbhàvàt duþkhidar÷anajanitakçpàprayuktirapi nàstãti vyàpakabhåtasvàrthakàruõya}* *{nivçttervyàpyabhåtayà prekùàvatpravçttyàpi nivartitavyam/}* atha kàryatvahetau doùànàha '*{apice}*' tyàdinà / tatràdau svaråpàsiddhirupàdhimukhena vyàpyatvàsiddhi÷ca kãrtyete / ÷akyà kriyà-karaõaü yasya tacchakyakrayam / kartçü ÷akyamiti yàvat / ÷akyaü j¤ànaü yasya tacchakyaj¤ànam, ÷akyaj¤ànàmupàdànàdi yasya kàryasya tacchakyaj¤ànopàdànàdi / evaübhåtameva kàryaü sakartçkaü bhavitumarhatãtyarthaþ / cetanakartçkatvarahitaü kàryaü nàstãti cànusandhem / '*{na ce}*' ti / tattatkàryatvam-tasya tasya kàryatvaü kùityàdera÷akyakriyasyetyarthaþ / anena svaråpàsiddhirbhàgàsiddhirvàktà / '*{kathantarà}*' miti / upàdànopakaraõaparamàõvadçùñàdeþsàkùàtkartuma÷akyatayopàdànàdisàkùàtkàracikãrùàkçtimatpuruùapårvakatvaü kathantaràü ghañate kùitidvyaõukàderityarthaþ / kùityàdeþ kàryatve cedàgrahaþ , iùyatàm / sakartçkatvaü tu upapannameveti(?) bhàvaþ / sopàdhikatvamàha '*{yàdç÷am}*' iti / yàdç÷aü-kçtisàdhyatvàrhaü j¤eyatvàrhepàdànàdikaü ca / anena ÷akyakriyatvaü ÷akyaj¤ànopàdànadikatvaü copàdhirityuktaü bhavati / asya vyabhicàronnàyakatvaü satpratipakùonnàyakatvaü và bodhyam / evaü kàryatvahetorabhimatakartçpårvakatvàsàdhakatvamuktvànabhimatàpàdakatvaü càha '*{api ce }*'ti / sapakùe hi ghañàdau vigrahavattvasvàrthàpekùatvànã÷varatvàdivi÷iùñakartçpårvakatvena kàryatvasya vyàptirgçhãtà / vi÷iùñasàdhyena gçhãtavyàptikaü ca ÷arãràdi vi÷iùñameva kartàraü sàdhayet pakùe /te càkàrà abhimataviparãtà iti viruddhavyàpyatvàddhetorviruddhatvamiti bhàvaþ / nanvevaü sapakùe mahànasàdau kàrãùatvàdimatà vahninà gçhãtavyàptinà dhåmena pakùe parvate kàrãùàdivahnereva sàdhanaü syàt / sa ca tatra nàstãti apràmàõyaprasaïgo 'numànamàtrasyetyatràha '*{nacaivam}*' iti / '*{pramàõàntare}*'ti / sàdhyasya pramàõàntaragrahyatve liïgabalàtprasaktànàü viruddhavi÷eùàõàü pratyakùàdinàpavadanàt vahnimàtre pràmàõyamanumànasyavyavasthàpyaü bhavennàma / pramàõàntaràgocare tu sàdhye liïgabalaprasaktànàü viparãtavi÷eùàõàmapavàdakàbhàvàttathaivàvasthànaü syàdityà÷ayaþ / anvayavyatirekasahacàragrahàdyadyaddharmàvacchinnakartçpårvatvena kàryatvasya vyàptirgçhãtà, te kulàlàdyanugatà anã÷vatvasaüsàritvàdayo bhavanti vyàpakatàvacchedakatvena gçhãtàþ / vyàpakatàvacchedakadharmaprakàreõa sàdhyànumàpakatvasvàbhàvyàcca liïgasyànã÷varasaüsàrikartçmàtraparyavasàyitvaü kàryatvahetukasakartçkatvànumànasyeti '*{yàvanta}*' ityàdinà vivakùitam / ã÷varasya jatkartçtvàsaübhavàdapi niruktànumànamanã÷vara eva vi÷ràmyatãtyabhiprayannàha '*{apace}*' ti / svàrthaþ-svaprayojanam / kàruõyam-paraprayojanasampàdanopayogiguõavi÷eùaþ paràrthaparyayavannaþ / svàrthecchàyàþ kàruõyasya và sattayà vyàpyaü buddimatpravçttisàmànyamiti pårvàrdhasyàrthaþ / siùàdhayiùitasye÷varasya tvavàptakàmatvànna svàrthaþ sàdhanãyaþ ka÷cana sambhavati sçùñihetuþ,na và kàruõyam, paraduþkhadar÷anàdhãnoddhodhatvàttasya pralaye ca pareùàü duþkhasyaivàbhàvàt / ataþsvàrthàbhisandhisamudbuddhakàruõyànyatararåpavyàpakanivçttyà jagatkaraõaråpapravçtternivçttirityuttaràrdhasyàrthaþ // 11 // *{sukhaikatànaü janayejjagatakaruõayà sçjan /}* *{tatkarmànuvidhàyitve hãyetàsya svatantratà // 12 //}* *{na copàdànàdisàkùàtkàriõa eva kartçtvamityapi niyamaþ ; upãdànamupakaraõaü càviduùa evàtmano j¤anàdiùu kartçtvàt /}* kàrikàrthameva prapa¤cayati '*{avàpte}*' tyàdinà / prakàràntareõa kàruõyasyàsaümbhavamàha '*{sukhaike}*' ti ÷lokàrdhena / pratyutaþ duþkhàlayaü jagatsçjato na kàruõyale÷o 'pi ghañata iti bhàvaþ / nanvã÷varaþ kàruõyenaiva sraùñuü pravçttaü / athàpi sçjyakarmàpekùayà sarjanànna nairghçõyàdiprasaïga ityatràha '*{tatkarme}*' ti / tathà sati karmapàratantryaprasaïgàdã÷varatvaü bhajyeteti bhàvaþ / å÷àvaro yadi jagatkartà syàdanavàptakàmatvàdimàn syàditi pratitarko 'trànusandheyaþ / pratiprayogastvagre vakùyata eva // 12 // *{ataþ - asiddhatvàdviruddhatvàdanaikàntyàcca varõitàt /}* *{kàryatvahetorjagato nayathoditakartçtà // 13 //}* *{prayoga÷ca bhavati-mahãmahãdharàdi kàryaüna bhavati, prasiddhakàryavilakùaõatvàt, gaganavat ; a÷akyadar÷anopàdànopakaraõatvàdvà, vyatirekeõa ghañàdivat / paramàõavona pratyakùàþ nirati÷ayasåkùmadravyatvàt tathaiva ghañàdivat / vimativiùayaþ}* *{kàlo na loka÷ånyaþ, kàlatvàdidànãntanakàlavat / tanubhuvanàdã÷varakartçkaü na bhavati kàryatvàttadvadeva / ã÷varaþ kartà na bhavati prayojanarahitatvàda÷arãratvàdvà muktàtmavaditi /}* athànaikàntyamapyàhopàdànàdyabhij¤akartçpårvakatvasàdhane '*{na copàdànàdã}*' ti / j¤anàdivi÷eùaguõoparàgeõaivàtmanaþ pratyakùatvàt j¤ànàrthapravçttivelàyàü nàtmano j¤ànopàdànabhåtasvàtmasàkùàtkàritvaü niyamato 'sti / na và tadupakaraõàdçùñamana àdisàkùàtkartçtva m / j¤ànàrtha pravçtterj¤ane kartçtvaü samavàyitvaü ca paramasti / tathà copàdànàdyabhij¤apårvakatvàbhàvavati j¤ànàdai kàryatvasya sattvàdvyabhicàra ityarthaþ/ nirukte÷varànumànadåùaõàni saïgçhõàti '*{asiddhatvà}*' diti / kàryatvasya kùityàdàvasiddhira÷akyakriyatvàdinàkàryatvànumànàttasya anã÷varatvànavàpta kàmatva÷arãritvàdiviparãtàkàrakùepakatvàt kùityàdau kartuþ siùàdhayiùitasya kàryatvasya viruddhatvam / abhimataviparãtàkàràkùepakatvaü hetorviruddhatvamiti hi pràcàü paribhàùà / anai÷varyàdyàpàdakatvaü cànai÷varyàdivi÷iùñakartçkatvena vyàpterghañàdau kàryatvahetorgçhãtatvàdeva / ki¤cacetanajanyatvamàtre sàdhye 'dçùñadvàrà jãvajanyatvasya kàryamàtre 'bhimatatvàtsiddhasàdhanam / tadupàdànàdisàkùàtkartçkartçpårvakatvaü sàdhyamityurarãkàryam / tatra cànupadoktamanaikàntyaü sthitaü j¤ànàdyantarbhàvena / evamasiddhyàdidoùaduùñatvàtkàryatvasya tena kùityàdau upàdanopakaraõàdisàkùàtkartç kartçpårvakatvaü na sàdhayituü ÷akyata ityarthaþ // 13 // *{atra bråmo na kàryatvaü kùityàdau ÷akyanihnavam /}* *{sabhàgatvàt kriyàvattvàt mahattvenavi÷eùitàt // 14 //}* *{tàdç÷àdeva mårtatvàdbahyapratyakùatànvitàt /}* *{samàmànyava÷eùatvàdityàdibhyo ghañàdivat // 15//}* *{na cedç÷a eva sannive÷aþ kàryaþ netara ityavayavasannive÷avi÷eùapratiniyataü råpabhedamudãkùàmahe / yattu ÷akyakriyaü ÷akyaj¤ànopàdànopakaraõaü ca kriyata ita, tadastu nàma / kintu te kriyàj¤àna÷aktã kriyàj¤ànàbhyàmeva samadhigamanãye / te ca kùityàdiùu yathoktasàdhanabalasamupasthàpite iti na vi÷eùaþ}* *{prasiddhapràkàragopuràdi kàryebhyastanubhuvanàdeþ / nacaitàvàneva kriyàgocara iti viùayaniyamaþ ka÷cit kriyàya dçùñaþ ; yenedama÷akyakriyamadhyavasyema / siddhe ca kàryatve tadupàdànàdisàkùàtkaraõatadadhiùñhànatatpreraõanipuõaþ puruùavi÷eùa sidhyatyeva /}* *{adhiùñhànaü ca tatpravçttyanuguõasaïkalpavadã÷varasannikarùaþ, kùetràj¤eneva sva÷arãràdau / sa ca dravyaiþ saüyogalakùaõaþ, tadguõaistisaüyuktasamavàyaråpaþ / pravçtti÷ca paramàõånàü parispandalakùaõà ; dharmàdharmayostu phalodayànukålatàdç÷ade÷akàlàdisahakàrisahitatà / tàbhyàü dharmàdharmàbhyàmeva phalam, cetanànadhiùñhitànàü sarveùàmeteùàmacaitanyenàki¤citkaratvàt / na hi cetanena vardhakinànadhiùñhità vàsã / de÷akàlàdisahakàri ÷atasamadhigame 'pi yåpàdãnyàpàdayitumalam / bãjàïkuràdayastu pakùàntarbhåtà iti tairvyabhicàravacanamanabhij¤atayaiva ÷rotriyàõàm / etena sukhàdibhirvyabhicàro 'pi pratyuktaþ / na cobhayavàdisiddhatàmàtreõa kùetraj¤ànàmevedç÷àdhiùñhàtçtvakalpanamucitam ; teùàü såkùmavyavahitàdidar÷anà ÷akterni÷citatvàt / dçùñànusàriõã hi sarvatra kalpanà ; na dçùvirodhinã / na caivamã÷varasyà÷aktirni÷cità ; pramàõàntaratasta(da)tsiddheþ / yathoditapramàõabalena sidhyam sàüsiddhikasarvàrthadar÷anatatpreraõa÷aktisampanna eva sidhyati ; kàryatvasya samarthakartçpårvakatvena pratibandhàt /}* *{yattu parimita÷aktij¤ànànai÷varyàdyàpadanàddharmavi÷eùaviparãsàdhanatva mudbhàvitam, tadatisthadhãyaþ, aprayojakatvàtteùam / na hi ki¤cit kriyamàõaü karturarthàntaraviùayamasàmarthyamaj¤ànàü và svotpatte 'pekùate ; svasabhpàdanasamarthakartçmàtràkùepàt kevalavyatirekàsiddheþ / tàvataivopapadyamàne kàryodaye sambandino 'ki¤citkarasyàrthàntaraviùayasyàbhàvasya hetutva kalpanànupapatteþ / api ca kiü taditaramastavastuvi, yamaj¤ànàdi vyàpakam, uta katipayagocaramiti vivecanãyam / na tàvada÷eùaviùayam, anupalabdheþ / na khalu kumbhakàraþ kumbhàtireki kimapi na vijànàti / atha katipayaviùayam / tadapi na, aniyataviùayatayà tasya tasyavyabhicàradar÷anàt / na càstiki¤cidvyavasthitam,}* *{yadavidyàdimàneva kartçtàmanubhavati /}* *{na ca ÷arãriõaiva kartrà bhàvyam, ÷arãragrahaõenaivànaikàntyàt / na khalu ÷arãravi÷iùñassannevàyamàtmà ÷arãramupàdatte, ayoginoyugapadaneka÷arãra grahaõàyogàt/pårvadhaparityàgena dehàntarapràpakakarmapreritapràõasahàya eva dehàntaraü pravi÷atãtyupapàditamàtmacintàyàm/}* *{ki¤càtmanaþ ÷arãramadhitiùñhato 'dhiùñhànakriyàtakarmabhåtasya dehasyàdhiùñhàtçda÷à (dehà)nuprave÷o 'nupapannaþ, yugapadekakriyàyàmekasya karmakartçtvavirodhàt / adhitiùñhàsitadehasaüyogavata eva tatpravçttyanuguõa prayatnayogalakùaõamadhiùñhànaü dçùñamiti cet ; astvekatattva (satva)sambaddhasyàdhiùñhànànupapatteþ preryavastusambhandhinà prerakeõa bhavitavyamiti ; na punardehasambandhena (ndhinà) bhàvyamiti / kuto nirõayaþ ? ita eva, yato 'nyadapyadhiùñhãyamànaü mànajaõóàdi svasambandhinauvàdhiùñhãyate / tenàdhiùñhànakriyàpekùitàdhiùñheyapadàrthasambhandhamàtràtirekeõa dehasambandho nàmaparo nàdartavyaþ asti ce÷varasyàpi jagadupàdànopakaraõaissambandha ityuktameva /}* *{atha svadehavyatirikta vastuni pravçttivi÷eùakaratvaü dehadvàreõaiva / dçùñaü hi daõóacakràdiùu karasaüyogàdinà kulàlàdeþ pravartayitçtvamityucyeta ; tadapi na ; abhidhyànamàtreõaiva para÷arãragatagaranirasanavisàraõadar÷anàt /}* *{kathamasati ÷arãre parapreraõàtmakaþ saïkalpa iti cet ; kiü ÷arãraü saïkalpayati, yena tadabhàve na bhavet ? / karaõamiti cenna; manasaþ karaõatvàt kimastã÷varasya manaþ ? bàóham / nanvevaü vugrahadharmàdharmànai÷varyàdayaþ sàdhàraõadharmàþ pràduþùyuþ / maivam ; kàryatvàkùiptasamarthakartçmattvàt (ttvàrtha) draóhimnaivàpàstatvàt / manaso nityendriyatayà dehàpagame 'pi sambandhàbhyupagamàdanaikàntika÷ca / yàvaddhi dçùñànuguõaü vyàptyupayogi, tàvadanuj¤àyate / nacàsmadàdermanasàpyacintyaracanasyàparyantavistàrasya mahàbhåtabhautikaprapa¤casya pràde÷ika÷arãrakaþ ki¤cijj¤aþ puõyapàpaparava÷agatiralaü nirmàõàyetyaparimitaj¤ànai÷varya÷aktiþ ÷arãràdyanapekùaþ saïkalpàdeva sakalabhuvananirmàõakùamaþ kartà siddhaþ /}* *{ãdç÷ena kartrà ghañàdiùu kàryatvasya sambandho na dçùña iti cet ;}* *{atigahanagiritañàdhiùñhànenàtiprakçùñàdçùñacarendhananivahasambandhinà hutavahavi÷eùeõa mahànasàdau dhåmasya và kiü sambandho dçùñaþ ? yena dhåmavi÷eùadar÷anàt giri÷ikhare tathàvidhàgniranumãyate / yàdç÷o dhåmo yatràvagataþ tatraiva tàdç÷astatsampàdanasamarthau dçùñàntabhåmàvaparidçùño 'pi sàmànyavyàptibalena pakùadhramatàva÷àt sidhyatãtita cet ; tadidamasmàbhirabhidhãyamànaü kimiti na hçdayamadhihohati bhavatàm / imàpi kàryatvaü samarthakartçpårvakatvena ghañàdiùu viditasambandhaniyamaü kùityàdiùu dç÷yamànaü svasampàdanasamarthamadçùñapårvameva buddhimatkartàramupasthàpayati / yathaiva hi de÷akàlendhanaparimàõàdivi÷eùànàdareõa dhåmasya svodayànuguõahutavahamàtreõa sambndhaniyamaþ,tathaivànã÷varatvàki¤cijj¤atva÷arãritvapuõyapàpaparava÷atvamanuùyatvàdi- vi÷eùaprahàõena kàryasya svinirmàõasamarkhabuddhimatkartçmàtreõa sambandhaniyamani÷caya iti na ka÷cidvi÷eùaþ /}* *{api ca vibhudravyasaüyoginaþ parispandavata÷ca sarvatra spar÷avattvàvyàbhicàre 'pi j¤ànasukhàdinityadravyavi÷eùaguõànumitàtmasaüyogino manasaþ kathamiva spar÷arahitatvam ? kathaü na vàyavãyadravyasyamahimaguõa÷àlino niyatàdhiùñhànaspàr÷anatvaniyamadar÷ane 'pi tvagindriye tadviparyayaþ ? taijasasya và råpaspar÷ayoranyattarasya và pràkañyaniyame 'pi råpopalambhasàdhanatànumitataijasabhàsya cakùuùo niyamena tadubhayànudbhavàbhyupagamaþ ? / atha kàryadar÷anànumitasadbhàvànàü taijasàdibhàve 'pi tattadvi÷eùàõàü yogyànupalabdhibàdhitatvàt tadabhyupagame 'nekaniyamabhaïgaprasaïgàcca tathàbhyupagamaþ, hanta tarhi prakçviùaye 'pi prasaóha¤jitadharmavi÷eùàõàmanupalambhabàdhàvi÷eùàt anekaniyamadar÷anavighàtaprasaïgàcca tathàbhyupagama iti sarvaü samànamanyatràbhinive÷àt /}* *{dç÷yante hi nãtayaþ / yathà-vivàdàspadaü paramàõvàdi prekùàvapreritaü ceùñate, acetanatvàt ; yadacetanaü tattathà, yathà tathàvidhaü kandukàdi / tathà vivàdàdhyàsità bàhyàbhyantarapravçttaya-prakçtyupakaraõapratyakùapårvikàþ kàryatvàttadvadeva /}* pratiprayogànàha '*{prayoga÷ce}*' ti / a÷akyadar÷anopàdànatvamupàdayati '*{paramàõava}*' iti / tathaiva-vyatirekeõaiva / kàryatvasya pakùe kùityàdau asiddhisàdhanàya prayoga uktaþ / atha jãvaiþ siddhasàdhanatvasàdhanàrtha pralayaniràse prayoga ucyate '*{vimatã}*' ti / sati hi pralaye sargàrambhesraùñçtvaü jãvànàü karaõàdividhuratvànna ghañata iti kartrantaraü mantavyaü bhavet / tat sarvakàryadravyavirahalakùaõaþ pralayo nàstyeveti sàdhyate 'tra / viruddhatvapradar÷anàrthaþ prayogaþ '*{tanubunavanàdã}*' ti / ã÷varakartçkaü na bhavatãtyanã÷varakartçkaü bhavatãtyarthaparyavasàyi / tadvadeva-anvayena ghañàdivadeva / viparãtaparyavasàyitvaü kàryatvànumànasyoktam / abhimataparyavasàyitvàbhàvaü ca sphorayati '*{ã÷vara}*' iti / ã÷varaþã÷varatvàbhimataþ / ayaü ca satpratipakùaråpaþ / evaü mãmàüsakaidråùitameve÷varànumànaü tàrkikaprakriyàmevàvalambya pràya÷o vyava÷thàpayitumupakramate doùoddhàramukhena '*{atra bråma}*'ityàdinà / kàryatvam-utpattimattvam / kùityàdeþ kàryatve hetavaþ sabhàgatvàdayaþ / sabhàgatvaü-sàvayavatvam / '*{vittyàdibhya}*'iti pracãnamudritapàñhastu na samãcãnaþ / kriyàvattvaü, paricchinnaparimàõavattvaråpaü mårtatvaü ca nityaparamàõusàdhàraõamiti sàmànàdhikaraõyasambandhena mahattvavi÷iùñaü taddetåkçtam / sàmànyavi÷eùaþ-dravyatvàdi pçthitvàdi ca, tacac kevalaü nityaparamàõvàdisàdhàraõamiti bàhyapratyakùaviùayatvena vi÷eùitaü taddhetåkçtam / àtmano mànasapratyakùatvàtsàmànyavi÷eùavattvàcca tatra vyabhicàra iti bàhyatvena pratyakùaü vi÷eùitam // 14 // 15 // *{pratyakùaü tat prameyatvàtpadàrthatvàddhañàdivat /}* *{ekecchànuvidhàyãdamacaitanyàt svadehavat // 16 //}* nanu kàryatvamastu niruktahetubhiþ / tàvatà sakartçkatve kimàyàtam ? kàryasàmànye kartuþ kàraõatve mànàbhàvàt, kartàü vinàpi kàraõàntarata eva kùityàderutpattisambhavàdityatràha '*{na cedç÷a}*' iti / sàvayavatvaü hyavayavasannive÷avi÷eùaråpàkçtimattvam / tacca puru÷akçtisàdhyameva dçùñamiti vicitràkàrasya mahyaderapi sakartçkatvameùñavyameva / kàryavi÷eùatvameva sakartçkatvavyàpyamastu / sa ca vi÷eùo na kùoõyàdivyàvçtta iti tasyàpi sakartçkatvasiddhirapratihatà / ki¤ca 'yadvi÷eùayo'rityàdinyàyena kàryavi÷eùo kulàlàdeþ kàraõatvàt kàryatvàvacchinne 'pi kartçtvàvacchinnasya kàraõatvamastyeveti kàryatvameva sakartçkatvavyàpyaü kùityàdau kartàraüsamarthayatãti bhàvaþ / yadvà kùityàdi na kàryaü prasiddhakàryavilakùaõatvàdityatràprayojakatvamàha '*{na cedç÷a}*' iti/ kàryaþ-kçtijanyaþ, utpattimàn và / kçtijanyatve và prayojakaü kùoõyàdyàkàravyàvçttaïghañàdyàkàramàtravçttidharmavi÷eùaü na pa÷yàma ityarthaþ / sati hi tasmin vi÷eùe prasiddhakàryavailakùaõyasyàkartçkartçkatvavyàptiþ prasidhyet / anyathà tvaprayojakatvameva adçùñakartçko ràjapràsàdo na kàryo daùñakartçkaghañàdikàryavilakùaõatvàdityàdivaditi bhàvaþ / nanu ÷akyakriyatvàdireva tàdç÷ovi÷eùaþ kùityàdyàkçtivyàvçtta iti cettatràha '*{yattu}*'iti / '*{tadastunàme}*' ti / kùityàdau tàdç÷avi÷eùàbhàvo 'siddha iti hàrdam / te-kriyàj¤àne / '*{yathokte}*'ti kàryatvahetukasakartçkatvànumànalakùaõeti yàvat / ayaü bhàvaþ - upàdànàdigocaràparokùaj¤ànacikãrùàkçtimajjanyatvaü hi sàdhyeta mahyàdau / tatra ca tadvidheyakakçtiþ, tadupàdànàdyaparokùaj¤ànaü ca ghañakamastyeva / j¤ànakriyayorevaü pràmàõikatvaü tadanuguõasàmarthyamapi kalpanãyameva jagatkarturitya÷akyakriyatvàderasiddhiriti bhàvaþ / kriyàgocara-kçtividheyaþ / '*{siddha}*' iti / pràmàõike ca kàryatve sati kàryatvasya vi÷iùñakartçpåkatvavyàptibalàt kùityàdau kartçvi÷eùasiddhirapratyåhaiveti bhàvaþ / 'tadadhiùñhànatapreraõe' ti karmadhàrayaþ / yadvà parapravçttyanuguõavyàpàraþ / preramam / tàdç÷avyàpàravataþ preryeõa sannikarùo 'dhiùñhànamiti bhidà / evaü kàryatvaü kùityàdestataþ sakartçkatvaü ca sàdhitam / atha sakartçkatvànumànasya jãvaiþ siddhasàdhanatàü parihartuü kartçtvesvaråpànupraviùñamadhiùñànàdi vivçõoti '*{adhiùñhàna}*' mityàdinà / yathà jãvasya ÷arãràvayavàdyadhiùñànaü tatpravçttyanukålasaïkalpena, evaü paramàõyadçùñàdyadhiùñhànaü jagatkartçrã÷varasya tatpravçttyunukålasaïkalpeneti mantavyamityarthaþ / '*{sa}* *{ce}*'ti / ã÷varasannikarùaþ paramàõvàdau saüyogaråpaþ adçùñe ca saüyuktasamavàyaråpo vibhuddhayasaüyogasyopagame / tadanupagame saüyuktasaüyogisamavàyalakùaõo bodhyaþ /idaü ca tàrkikaprakriyayà / '*{pravçtti}*' riti / àrambhakasaüyogànukålakriyàråpà ca paramàõånàü pravçttirityarthaþ / adçùñasya pravçttiü nirvakti '*{dharmàdharmayo' }*riti/ idaü puõyaü pàpaü vàsmin de÷e kàle ca phalaü janayatvitã÷varasaïkalpamålàdçùñasya pravçttiþ phalodayànukålatàdç÷ade÷akàlàdisahakàrisamàsàdanalakùaõà bhavatãtyarthaþ / '*{tàbhyà}*' miti/ evakàro bhinnakramaþ / tàbhyàü-cetanàdhiùñhitàbhyàmeva dharmàdharmàbhyàü palamityànvayaþ / nanu kartàramantaraiva kàraõàntarataþ kùityàdi bhavediti ÷aïkàmantarnidhàya tatparihàramàha '*{cetana}*'ti / aki¤citkaratvamevopapàdayati '*{nahã}*' ti / tathà càdhiùñhàtuþ kàrakacakraprayoktaþ kartç÷cetanasyàpekùà kàryasàmànye 'syeveti kùityàdau sakartçkatvaü nàpahnavàrham / acetanasya kàraõagràmasya catanàdhiùñhànamantarà pravçttyanupapatteriti bhàvaþ / upàdànadigocaràparokùaj¤ànamantarà ca tadadhiùñhànalakùaõasya kartçtvasyàsambhavàt kùityàdikartçþ paramàõvàdisàkùàtkàro 'pyàva÷yakaþ / cikãrùàpårvakàrakacakrapravçttihetukçtiniråpyaü ca preraõamiti kàrakacakraprayoktçtvaråpàdhiùñhàtçtvalakùaõasyopàdànàdigocaràparokùaj¤ànacikãrùàkçtimattvalakùaõasya ca kartçtvasya nàtyantabhedaþ / tata÷ca pårvatropàdànàdigocaràparokùaj¤ànacikãrùàkçtimattvaü kartçtvamuktam / atràdhiùñhàtçtvaråpaü tat samarthyata iti parakçtàsàïgatyamiti ÷aïkàyà nàvasara ityavadheyama / evaübhåtasya kùityàdikartçtvasya sadà sarvadar÷inaü sarvasamarthaü ce÷varaü vinànyatra jãveùvasambhavànna taiþ siddhasàdhanamiti càtra vivakùitam / na cobhayavàdã' tyagrimagranthe caitadvakùyate / madhye 'naikàntyaü paraharati prasaüïgataþ '*{bãje}*' ti / yatra yatra kàrye na dçùñaþ kartà, tatatsarvamipa kàryaü prakçte pakùãkçtam / pakùe ca vyabhicàra÷aïkà na doùàya, anyathànumànakathàyà eva vilopaprasaïgàditi bhàvaþ / '*{etene}*' ti / pakùàntarbhåtatvenaivetyarthaþ / àdipadena j¤ànàdi grahyam / na hi svasukhaj¤ànàdyarthapravçttimàn jãvastadopakaraõopàdànàdçùñasvàtmasàkùàtkartà / tat upàdànàdi sàkùàtkartçpårvakatvaråpasàdhyabhàvavati sukhaj¤ànàdau kàryatvasya sattvàdvyabhicàra ityapi sukhàderapi pakùàntarbhàvata eva nirastamityarthaþ / tatràpyupàdànàdisàkùàtkartçpårvakatvamã÷vareõaiva niråhyate 'smàbhiriti hçdayam / nanu tarhi jãvasya svasukhàdau kartçtvaü na syàditi vàcyam / sukhàdisampàdanàrthatassàdhanadar÷anopàdànapravçttimattvàdevopapatteþ, kulàlàderiva dçùñopakaraõàdidar÷anopàdànàdinà ghañàdau / adçùñakàraõàdhiùñhànaü tu sarvatra kàrye paramàtmana eveti dhyeyam / nanvevamapi svaj¤ànàdyarthapravçttipårvakàle niyamena svasya sàkùàtkàràbhàvàt svaj¤ànàdyupàdànabhåtasvàtmasàkùàtkartçtvaü tadà tasya nàstãti cet, na, àtmanaþ svaprakà÷atvanayena tadà svàtmasàkùàtkàrasyàpi saümànayitavyatvàt / svaj¤ànàdau svasya kartçtvasya svasmçtimàtreõàpi abhyupagantavyatvàdvà na doùaþ / upàdànàdisàkùàtkartçpårvakatvamiti niyamastu ã÷vareõaiva tatra tatra nirvàhyeti ca na vismartavyama / tadarthameva sukhàdyapi pakùãkçtamiti bodhyam / vyabhicàraü parihçtya siddhasàdhanatàü pariharati '*{na cobhaye}*' ti / paramàõvadçùñàdipravçttyanuguõàdhiùñhàtçtvakalpanamityarthaþ / ayuktatve(?) hetimàha '*{teùà}*' miti / draùñumeva tada÷aktànàntadadhiùñhànakathà keti bhàvaþ / nanvã÷varasyàpi adhiùñhànasàmarthamadçùñaü kathaü kalpate ? tatràha '*{na caivam}*' iti / adçùñamapi na dçùñavirodhãti bhàvaþ / kuto na dçùñavirodhaþ ? atràha '*{pramàõàntarata}*' iti / atra 'tadasiddhe' riti pàñhaþ syàdveti sandihyate / pratyakùàdine÷varasyàsiddherasàmarthyasya tasminnadçùñatvàdityarthaþ / nanvanenaivànumànena tasyàsàmarthyaü setsyatãtyatràha '*{yathodite}*' ti / 'tatsiddhe' riti pàñhe tu ÷aktimadã÷varasyaiva vilakùaõapramàõena siddherityarthaþ / kintat ? tadàha '*{yathodite}*'ti / sidhyannityasyàgre '*{hi}*' iti yojyam / '*{sàüsiddhike}*' ti / sarvasyàrthasya kriyàkàrakaphalavargàntaþ pàtitayà sarvàdhiùñhànaü tadarthaü sarvasàkùàtkaraõamapã÷varasya pràpte / te càkaraõakatvànnitye eveti bhàvaþ / '*{kàryatvasye}*' ti / yatra kàryatvaü tatra tatra samarthakartçjanyatvamiti vyàpterityarthaþ / kulàladeþ ki¤cidviùayàj¤ànà÷aktã api vidyete / tadalpaj¤àlpa÷aktikartã vyàptiþ kàryatvasya gçhyate bhåyaþsahacàradar÷anabalàt / tadabhimataviparãtàpàdakatvàdviruddhatvàmiti ÷aïkàü '*{yattu}*' ityàdinànådya pariharati '*{ta}*' diti / aprayojakatvàt-kàryakaraõopayuktatvàbhàvàtki¤cidviùayàj¤ànàdeþ / ayaü bhàvaþ-yenàkareõa kartuþ kàraõatvaü tadråpàvacchinnakartçpårvakatvenaiva kàryatvasya ghañàdau vyàptirgçhãtà / ki¤cidviùayàj¤ànàdimattvena ca na ghañàdau kàraõatvaü kulàlàdeþ / kintu tadupàdànàdisàkùàtkàràdhiùñhànakùamatvavi÷iùñatvenaiva / anyaviùaye j¤ànàj¤àne ÷aktya÷aktã và aprayojake prakçtakàryotpàde / tatsamarthakartçkatvenaiva vyàptiþ kàryatvasya / yathà dhåmasyàdraindhanasaüyogavi÷iùñavahnitvàvacchinnennaiva saübandhaniyamaþ, na tu raktatvakàrãùatvàdyanupayuktadharmàvacchinnena, tadvaditi / aprayojakatvamevopapàdayati '*{nahã}*' ti / aj¤ànam-arthànatropakaraõàdyaj¤ànam / '*{sve}*' ti / svakàraõatvenànumãyamànasya kartuþsvaniùpattyupayogisàmarthyàdyevàkùipyate kàryatvasya masarthakartçkatvavyàpteriti kevalavyarirekasya-kevalasya pårvavartimàtrasyànupayogino vyatirekasya-arthàntaragocara÷aktyàdyabhàvasya prakçtakàrye prayojakatayàsiddherityarthaþ / arthàntaraviùaya÷aktyàdyabhàvasya vyatireke prakçtakàryasya vyatireka iti vyatirekasahacàrasyàsiddheriti vàr'thaþ / målapàñho 'trànyathà syàdvà / tàvataiva-svaniùpàdanopayogij¤àna÷aktita eva / arthàntaro viùayo yasyeti bahutrãhiþ / anyapadàrtho j¤ànàdirarthasiddhaþ / tasya pratiyogitayàbhàve 'nvayaþ / sambandhinaþ-kàryaniyatapårvavartinaþ / aki¤citkarasya-prakçtakàryànupayoginaþ / anyathàsiddhasyeti yàvat / atha vikalpamukhenàrthàntaraviùayakàj¤ànàdeþ niyatapårvavçttitvamapi pratikùipati '*{api ce}*' ti / vyàpakaü-kàryasya niyatapårvavçtti / '*{na tàva}*' prakçtakàryàtiriktasakalakàryopayogij¤ànasàmarthyavirahaþ kartari kutràpyasiddha eveti bhàvaþ / nanu prakçtakàryàtiriktakatipayaviùayàj¤ànàdi karturiùñaü dçùñaü cetyatràha '*{athe}*' ti / arthàntarayatki¤cidaj¤ànàdi na vyavasthitam / yathà ka÷citpañakàraþ ghañaü na jànàti ka÷cittu jànàti, ka÷cittvanyanna jànàti anyastu tajjànàtãti prakçtakarturanyànyaviùayaü j¤ànamaj¤ànaü càvyavasthitaü dç÷yate / pañàdyaj¤ànaü ghañàdyaj¤ànaü và niyataü karturdurvacamiti tattadaj¤ànasya tatra tatrànaikàntyànna hetutvamiti bhàvaþ / sarvasyàpi kartuþ ki¤cidvastu niyamena na j¤àyate iti tu durvacamevetyàha '*{na càstã}*' ti / nanu svavi÷iùñaj¤ànàbhàvatvenàj¤ànasya hetutvamupeyate / svapadaü prakçtakàryaparam / vai÷iùñyaü ca j¤àne svaniùñhaviùayatvàniråpakatvasvànya niùñhaviùayatàniråpakatvobhayasambandhena / tathà ca tattadaj¤ànasya tatra tatra vyabhicàre 'pi niruktaråpàvacchinnaj¤ànàbhàvasya niyatapårvavçttitvasambhava eveti cet, evamapi pårvokmanyathàsiddhatvaü durvàrameveti dhyeyam / kàryatvasyàj¤àtvàdiviruddhàkàràkùepakatvaü kùityàdikartari parihçtametàvatà / atha ÷arãratvalakùaõaviparãtàkàràkùepakatvaü pariharati '*{na ce}*' ti / kartuþ ÷arãravattvameveti na niyamaþ / ekaü dehaü parityajya dehàntaraparigrahaõaü kurvato jãvasya tadà/óa÷arãritvàdita bhàvaþ / yogino yogabalàjjãvato dehàntaragrahaõaü kurvato jãvasya tadà÷arãritvàditi bhàvaþ / yogino yogabalàjjãvato dehàntaragrahaõaü sa÷arãrasyaiva dçùñamityayogina ityuktam / nanu ayogino 'pi såkùma÷arãravata eva sthåladehàntaragrahaõaü pretyeti na vyabhicàra ityatràha '*{pårveti}*' / nanu ÷rutibalàdbhåtasåkùmaiþ pariùvaktasyaiva jãvasya gatyàdireùñavyà / tànyevendriyapràõasaüsçùñàni såkùmadeha ucyate / tathà ca kartuþ ÷arãratvaniyame na vyabhicàra iti cet ; atra bråmaþ / evamapi sthåla÷arãravattvaniyame 'naikàntyaü sthitameva / såkùmasya tu na mukhyaü ÷arãratvam / amukhyaü ca tadã÷varaü prati paramàõånàmapyakùuõõameva / tathàhi nyàyàcàryodayanaþ paramàõånàmã÷vara ÷arãratvamu÷atãti / evaü ÷arãropàdàne kartçtvaü jãvasyà ÷arãrasyaiveti samarthya ÷arãrapreraõe kartçtvamapya÷arãrasyaivetyàha '*{ki¤ce}*' ti / adhitiùñhataþ-pravartayataþ adhiùñhàtçdehànuprave÷aþ adhiùñhàtçtàvacchedakaghañakatà / ÷arãramadhitiùñhato 'dhiùñhàtçtàvacchedakaü saïkalpàdireva, na tu taccharãramapi / adhiùñhànakarmãbhåtasya kàùñhàde stacchettçtàvacchedakatvaü yathà na tadvaditi bhàvaþ / nanu svàdhiùñhàtçsambaddhasya dehasya kathaü nàdhiùñhàtçtàvacchedakatà ? iti ÷aïkate '*{adhitiùñhàsite}*' ti / pariharati '*{astveke}*' ti / 'ekatattve' ti pràcãnamudritapàñho na saü÷uddhaþ / 'ekatastvasaübaddhasye' ti vànyathà và pàñhaþ saübhàvyate / atyantato 'sambaddhasyàdhiùñheyena tadadhiùñhàtçtvasya kàùñhàsaübaddhasya kuñhàrasya cchettçtvasyevàsaübhavàdadhiùñheyasambandhinàdhiùñhàtrà bhavitavyamityeva niyamaþ, na tu dehasaübandhinà bhàvyamitãti bhàvaþ / preraõaü prati preryasambandha eva hetuþ na dehasambandha ityatra niyàmakaü pçcchati '*{kuta}*' iti / tadvadati '*{yata}*' iti / adhiùñhãyamànaü-pravartyamànam / svasaübandhinà-preryasaüyoginà / hastàdi vi÷eùyamatra / ayamà÷ayaþ-÷arãriõa eva pravartakatvamiti na niyamaþ / hastàderapi mànadaõóàdipravartakatvàt / preryasaübandhina eva prerakatvamiti ta saübhavati, hastàderapi preryasambandhàditi / ÷aïkate '*{athe}*' ti / pravartanaü nàma paravyàpàraprayojakaprayatnavattvam / tacca puruùasyaiva / sa ca svahastavyàpàreõa mànadaõóàdi pravartayati / tathà ca dehatadavayavabhinnavastupravartane dehahastàdivyàpàràpekùàsyeveti ne÷varasyànàkçteþ paramàõvàdyadhiùñhàtçtvaü saübhavatãtyà÷ayaþ ÷aïkituþ / imamapi niyamamanaikàntyenaiva dåùayati '*{tadapi ne}*' ti / saïkalpagaruóadhyànàdimànasavyàpàramàtreõa hastàdivyàpàraü vinàpi para÷arãrasthaviùanivartanàdidar÷anàddehatadavayavavyatiriktàdhiùñhàne dehàdivyàpàràpekùàniyamo nàstãtyarthaþ / preryasaübandho 'pyatra prerakasya j¤ànadvàraka eveti ca bodhyam / punaþ ÷aïkate '*{katham}*' iti / janyaj¤ànàdau dehasya hetutvàditi bhàvaþ / antarnihitottara àkùipati '*{ki}*' miti / dehasya kiü saïkalpe kartçtvam ? yena yena tadabhàve saïkalpo na ghañetetyarthaþ / ÷aïkate '*{karaõa}*' miti / tatra karaõaü ÷arãramiti cenna, manasa eva karaõatvàdityarthaþ / tathà ca ÷arãràbhàve 'pi svahetoreva saïkalpo bhaviùyatãti bhàvaþ / nanu manasaþ karaõatve 'pi janyaj¤ànàdau dehasyàpyastyevàpekùàvacchedakatayeti cedatra bråmaþ-baddhaj¤ànàdàveva dehàpekùà, nànyatra / '*{manasaivaitàn kàmàn pa÷yan ramateya ete brahmaloke}*' '*{manasaiva jagatsçùñi}*'-mityàdinà muktasye÷varasya ca manovattvaü, tata eva j¤ànasaïkalpàdikaü ca pratãyate / taddehavigame 'pi manaso nityendriyatvopagamàdeva ÷arãrànapekùasaïkalpàdyupapattiriti / ã÷vare nityaj¤ànacikãrùàprayatnavàdinàü tàrkikàõàü mate tu na taràü ÷arãràdyapekùà / atra manovattvàgantukasaïkalpàdisamarthanaü tu tadekade÷imatena và siddhàntacchàyayà veti bodhyam / manovattve 'niùñaprasaïgaü ÷aïkate '*{nanvevam}*' iti / manovattvasya ÷arãritvàdivyàpyatayà ÷arãritvàdyàpadyete÷varasyetyarthaþ / pariharati '*{maivam}*' iti / samarthakartçpårvakatvena kàryatvasya vyàptergçhãtatvàt tataþ kùityàdau sidhyataþ karturã÷varasyà÷arãritvai÷varyàdyeva setsyati '*{yakùànuråpo bali}*' riti nyàyàt / ÷arãritvàdyupagame càsàmarthyaprasaïgàt / yathàcaitattathà 'nacàsmadàde' -rityanantaravàkye vakùyate / tathà ce÷vare ÷arãratvànai÷varyàdyàpàdanaü dharmigràhakamànabàdhitamityarthaþ / draóhimnaiva-dçóhatayaiva / 'samarthakartçkatvàrthadraóhimnaive'ti samastapàñhaþ sàdhãyàn / manasaþ ÷arãritvàdivyàpyatvamapi niràkaroti '*{manasa}*' iti / sarãràbhàve 'pi pràyaõàvàntaralayàdau nityendriyatayà manasaþ sattvàtkàlàvacchedena ÷arãravyàpyatvaü manaso nàstãtyarthaþ / nanvevamapi sa÷arãrasyaiva kartçtvaü tatra tatra dçùñàmiti ÷arãrikartçkatvena vyàptiþ kàryatvasya kuto na gçhyata ityatràha '*{yàvaddhã}*' ti / dçùñànuguõaü kàryànugumatvena dçùñamata eva vyàptyupayogi thadråpaü tadavacchinnenaiva vyàptireùñavyà / j¤àna÷aktyoreva ca kàryànugumatà / te yadyapi karmaparava÷e kulàlàdau ÷arãràdhãne ; naitàvatà ÷arãràdervyàpakatàvacchedakakoñinive÷a iti bhàvaþ / evamanabhimatàpadakatvaü parihçtam / athàbhimatavi÷eùasiddhiprakàraü prapa¤cayati '*{na càsmadàde}*' riti / aparyantavistàrasya anavadhikàyàmavato 'paricchinnasya pràde÷ika÷arãrakaþ parimitade÷avartiparicchinnamårtimàn / alaü-samarthaþ / ÷iùñaü spaùñam / ÷aïkate '*{ãdç÷ene}*' ti / akarmava÷yatvà÷arãritvasarvaj¤atvàdivi÷iùñakartrà kàryatvasyàvinàbhàvo ghañàdau na dçùña iti ÷aïkiturbhàvaþ / sàmànyadharmàvacchinnavyàptigrahàdeva pakùadharmatàbalasahakàràtpakùãyasàdhya vi÷eùasiddhiriti hàrdena pratibandãmàha '*{atigahane}*' ti / ÷aïkiturmukhenaiva parahàraü vàcayati '*{yàdç÷a}*' iti / yàdç÷aþ-atijaóilaganatalanicumbisantata- santanyamànadhàràråpaþ / tàdç÷aþmahàvahniþ / '*{ta}*' diti / niruktavidhamahàdhåmajananasamartha ityarthaþ / atra '*{tàdç÷atatsaüpàdanasamartha}*' iti samastapàñhaþ syàdvà / uttarataulyamàha '*{tadidam}*' iti / yathà de÷akàlaparimàõàdivi÷eùo vahneranaikàntyàddhåmavyàpakatàvacchedakaghañako na bhavati, kintvàdrendhanayugvahnitvamàtraü tathà, evaü manuùyatvàdi sahacaritamipi na kartçtàvacchedakakoñighañakam / anyatràpi kartçtvadar÷anàt / kintu sàmarthyamàtraü tathetyàha '*{yathaive}*' ti / dhåmàtparvate vahnivi÷eùànumànàt kàryatvàt kùityàdau kartçvi÷eùànumànasya na vailakùaõyam / yathà tatràbhimatavi÷eùasiddhistathà prakçte 'pãte bhàvaþ / atha sapakùadar÷anamàtreõa sarvadharmàpàdane pratibandã vivakùuràha '*{api ce}*' ti / vibhudravyasaüyogina ityanenàvibhutvaü manaso vivakùitam / vibhudvayasaüyogasya tàrkikairanupagamàt / j¤ànàdyasamavàyikàraõasaüyogà÷rayatayà manaþsiddhirita j¤ànetyàdivi÷eùaõam / àtmamanaþsaüyogasyaiva hi j¤ànàdàvasamavàyihetutvaü tanmatam / j¤ànàyaugapadyàcca tasyàõutvaü matam, niþspar÷atvaü ca / spar÷avattve bhåtatvaprasaïgàt / bhåtatve càbhåtavi÷eùaguõagrahakatvàsaübhavàt / atràyaü pratitarko vivakùitaþ-mano yadi paricchinnaparimàmavat syàt kriyàvadvà tarhi spar÷avadbhavediti / bhåyaþ sahacàradçùñasyàpi kvacidvyabhicàra ityasyedamekaü nidar÷anam / atha nidar÷anamanyatpradar÷ayati '*{kathaü ce}*' ti / aniyatàdhiùñhàneti padanchedaþ / yadyapi mahato vàyorgati÷ãlasyàniyatàdhiùñhànatvamudbhåtaspar÷avattvàt spàr÷anapratyakùatvaü ca bhåyo dçùñam / athàpi vàyavãyatvenànumitasya dehavyàpinastvagindriyasya niyatàdhiùñhànatvamaspàr÷anatvaü càbhimatam / atra pratitarkaþ-tvaco vàyavãyamahatkàryatve udbhåtaspar÷avattvàdi bhavediti / nidar÷anàntaraü '*{taijasasye}*' ti / kàryatejaso mahimaguõavato råpaspar÷ayorudbhåtatvaü jvalanàdau / spar÷amàtrasyodbhåtatvaü bharjjitakapàlavahnyàdau / råpamàtrasyodbhåtatvaü prabhàdau / evaü råpaspar÷aubhayatadanyatarodbhavasya bhåyo dçùñatve 'pi cakùuùo råpadiùu råpàdiùu råpamàtravya¤jakatvenànumitataijasabhàvasya tadubhayànudbhavaþ kathamityarthaþ / cakùuùaþ taijasamahatkaryatve råpaspar÷ànyatarodbhavaþ syàditi prasaïgo 'tra bodhyaþ / pratitarkàõàmàbhàsatvamityà÷ayena prativakti paraþ '*{atha }*'ti / tattadvi÷eùàõàm-udbhåtaråpaspar÷ànyataraspàr÷anatvaspar÷avattvàdãnàü bhåyaþ / sahacàradar÷anamàtreõa cakùuràdàvàpàd.mànànàü yogyànupalambhabàdhitatvamiti nàpàdakavyàpakatvamàpàdyasyeti bhàvaþ / yadyapi manaso 'õutvàttatra spar÷avattvasya yogyànupalambhabàdho durvacaþ / tathàpi tatra tadupagame 'nekaniyamabhaïgaprasaïgostyeva / tadàha '*{tadabhyupagama}*' iti / yathà- manasaþ spar÷avattve bhåtatvaprasaïgaþ / bhåtatvànupagame spar÷avato bhåtatvameveti niyamabhaïga/ bhåtatvopagame cendriyàntaravadabhåtàtmavi÷eùaguõàgràhaktavàttiþ / tadgràhakatvopagame càbhåtavi÷eùaguõàgràhakatvaniyamasyàpi bhaïga / iti / evaü cakùuràdàvapi udbhåtaråpavattvàdisvãkàre nànàniyamabhaïgaprasaïgo 'nusandheyaþ / vipakùe bàdhakaviraheõàpàdyàpàdakayorvyàpyavyàpakabhàvàsiddhiþ / tathà ca pratitarkàõàü chinnamålatvaü ca vivakùitam / '*{tathàbhyupagama}*' iti mana-prabhçterniþspar÷atvàdyabhyupagama ityarthaþ / tulyanayena kratçtve sa÷arãratvamiti niyamo 'pi nàstãtyà÷ayavànàhe÷varavàdã '*{hantatarhã}*' ti / svasmin prasa¤jitapratitarkaniràkaramayukteþ paramukhenaivànuvàcanajanitaharùadyotako 'yaü / hanta÷abdaþ / sa÷arãratve ÷arãradvàropalambhaprasaïga ã÷varasya / kramavattve càsàrvaj¤yàdiprasaïgaþ / prakçtaùñadharmavattvàt sàrvaj¤yàdyugama÷ca na saübhavati / sàdhànànuùñhànaràhityàtprakçùñadharmasyànupapatteþ / ã÷varasya sa dharmo nitya evopeyata iti pakùe ca dharmasàmànyasya vihitakriyàjanyatvaniyamabhaïgaþ / akarmatve ce÷varasya sa÷arãratvàyogaþ / taccharãrasya nityatvopagame ca sàvayavatvasya kàryatvavyàpyatvaniyamabhaïgaþ / tathà ca kùityàderapi kàryatvàsiddhestatkartçtvene÷varànumànàyoga iti bahuramåhanãyam / sahacàramàtreõa kartçtvasya na sa÷arãratvàdivyàptiþ, vipakùe bàdhakavirahàditi ca hàrdam / nanu cakùuràdestaijasàdibhàve 'pi tattadvi÷eùasya pramàõasiddhatvànna tadviruddhàpàdànasambhavaþ / naivaü tvã÷varãyavi÷eùàõàü mànasiddhatvamiti cettatràha '*{dç÷yanta}*' iti / nãtayaþ-nyàyàþ, anumànàni / ã÷vare 'pyabhimatavi÷eùeùu santi pramàõànãtyarthaþ tànyeva prapa¤cayati '*{yathà}*' iti / 'tathe' ti pàñhe tu tathà hi nãtayo dç÷yanta ityanvayaþ / tathà-ã÷varãyàbhimatavi÷eùasàdhakàþ / ã÷varasya sraùñçtve tàdanumànamuktaü pårvam / tasya pravartayitçtve tadàha '*{paramàõvàdã}*' ti / vivàdàspadamiti pakùatàsambhavadyotakaü vi÷eùaõam / sàdhyatadabhàvànyataranirõaye hi pakùatàtivartate / sàdhyatadabàvavattvavipratipattiviùayãbhåtamiti /tadarthaþ / sàdhyavattvena sandihyamànamiti phalitam / sàdhyasandehasya pakùatàtvaü pràcàü matam / siddhisthale 'pyàhàryasaü÷ayàdevànumitsayà bhavatyanumànamiti bodhyam / preraõaü ca paraprçttyanuguõasaïkalpaprayannavattvalakùaõam / paramàõvàdigocaràvã÷varasya saïkalpaprayatnau prasàdhya sàkùàtkàramapi tàdç÷aü sàdhayati '*{tathe}*' ti / tadvadeva-kandukàdipravçttivadeva / kandukàdipravçttàvupàdànaü kandukàdi, upakaraõaü daõóàdi / tatsàkùàtkàrã daõóena kandukàdi pravartayati / tata÷ca tatra pravçttiråtpadyate / evaü paramàõvàdipravçtterj¤ànàdyarthàntaràtmapravçtterapyupàdànopakaraõaparamàõvàdyadçùñàdisàkùàtkartàtra sàdhyate / na caitatsàkùàtkartçtvaü jãvànàmiti na taiþ siddhasàdhanam / atãndriyàrthànàmapi sàkùàtkàraþ phalito 'trànumàne / atha sàkùàdevàtãndriyàrthàn pakùãkçtya pratyakùaviùayatvaü sàdhayati '*{pratyakùam}*' iti / tat-paramàõvàdi / atãndriyàrthasàkùàtkartà ka÷cit saübhavatãtyatraiva tàtparyamevaüvadhànumànapratipàdakànàü paramàcàryàõàm / kùityàdikarturabhimata ekatve prayogamàha '*{ekecche}*' ti / idamacetanaprapa¤cajàtam, acaitanyàtam, acaitanyàt acetanatvàt, ekecchànuvidhàyi ekacetanasaïkalpanusàri / atrànvayyudàharaõaü svadehaþ // 16 // *{ekenàdhiùñhitàþ kàryaü-kurvate sravacetanàþ /}* *{dehasambandhasàpekùakàryakçttvàt tvagàdivat // 17 //}* *{ekapradhànapuruùaü vivàdàdhyàsitaü jagat /}* *{cetanàcetanàtmatvàdekaràjakade÷avat // 18 //}* *{iti ÷rãmadvi÷iùñàdvaitasiddhàntapravartanadhurandharaparamàcàrya÷rãbhagavadyàmunamuni samanugçhãtesiddhitraye ã÷varasiddhiþ //}* acetanaprapa¤casye÷varecchànuvidhàyipravçttitvaü prasàdhya cetanaprapa¤casyàpi tatsàdhayati '*{ekene}*' ti / tvagàdivat-tvagàdãndriyavat // 17 // sarvajagatsvàmitvasarve÷varatvaråpavi÷eùasàdhakamanumànamàha '*{eke}*' ti / ekaþ pradhànapuruùo yasya tadekapradhànapuruùam / ekapradhànapuruùavi÷iùñamityarthaþ / puruùasyaikasya pràdhànyaü niyantçtvasvàmitvalakùaõam / vai÷iùñyaü niyàmyatva÷eùatvàdinà // 18 // *{(vyà0)}*niùprayojanatvàtkartçtvàmã÷varasya na saübhavatãtyàderapi paràso 'tra vibhàvyaþ / yathà-jãvarakùàrthameva tàvavadã÷varasya jagadvyàpàraþ / nanu tarhi sukhottarameva jagat sçjet / maivam / jãvãyakarmàpekùayà tathà tathà sarjanàt / nanu karmàpekùitve 'naiva÷varyaü tasya prasajyeta / na / aparàdhànuguõadaõóadharasyeva ràj¤aþ tattatkarmaphalaniùpàdakasye÷varasyàpi ai÷varyàti÷ayasyaiva prasiddheþ / adçùñàdãnàmadhiùñhàtçtvàdi hi tasya mahate vaibhavàya / yathàkarma phalapradatvàt svàmitvamapi sarvasya tasmin pratitiùñhatyeva / sarvapradhànatvàdçùñàdhiùñhàtçtvàdisàdhanapramàõopanyàsakànàü càcàryacaraõànàmetaddhàrdagra mityunnayàma iti dik // *{granthabhàgo 'grimaþ kvàpi netaþ samupalabhyate /}* *{yàvallabdhasya vihità vyàkhyeyaü saralà mayà //}* iti ÷rãnàgapurã (tirunàïgåra) divyade÷àbhijanena prativàdibhayaïkaràcàryànvayabhåùaõavidvadvarya*{÷rãkçùõamàcàryà}*khyàcàryavaryaputraratnena catustantrãpàràvàrapàrãõadigantavi÷rantakãrti-dayàmårti-÷rãmadbhàùyakàradivyavaü÷àvatarõa÷rãbhåtapurånivàsarasika-vidvatsàrvabhauma- hàrãta-*{÷rãmadàsåriràmànujàcàrya}*de÷ikendracaraõakamalavarivasyàsamadhigatapadavàkyapramàõatantrahçdayena ÷rãvaiùõavadàsena pra.bha.*{aõõaïgàcàryeõa }*nyàyavyàkaraõa÷iromaõinobhayavedàntaviduùà praõãtamã÷varasiddhervyàkhyànaü*{siddhà¤janaü }*vijayatàntaràm /