Samkara (attrib.):
Vivekacudamani

Input by ...

[Not proof-read! Transliteration intended to emulate Nagari script.]


___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________



vivekacuóàmaõi

sarva-vedànta-siddhànta-gocaraü tamagocaram  &
govindaü paramànandaü sad-guruü praõato 'smy aham  // 1 //

jantånàü narajanma durlabhamataþ puüstvaü tato vipratà
tasmàdvaidikadharmamàrgaparatà vidvattvamasmàtparam  &
àtmànàtma-vivecanaü svanubhavo brahmàtmanà saüsthitiþ
muktir no ÷ata-janma-koñi-sukçtaiþ puõyair vinà labhyate  // 2 //

durlabhaü trayam evaitaddevànugrahahetukam  &
manuùyatvaü mumukùutvaü mahàpuruùasaü÷rayaþ  // 3 //

labdhvà kathaücin narajanma durlabhaü
     tatràpi puüstvaü ÷rutipàradar÷anam  &
yastv àtma-muktau na yateta måóhadhãþ
     sa hy àtma-hà svaü vinihantyasadgrahàt  // 4 //

itaþ ko nvasti måóhàtmà yas tu svàrthe pramàdyati  &
durlabhaü mànuùaü dehaü pràpya tatràpi pauruùam  // 5 //

vadantu ÷àstràõi yajantu devàn
     kurvantu karmàõi bhajantu devatàþ  &
àtmaikyabodhena vinàpi muktiþ
     na sidhyati brahma÷atàntare 'pi  // 6 //

amçtatvasya nà÷àsti vittenety eva hi ÷rutiþ  &
bravãti karmaõo mukterahetutvaü sphuñaü yataþ  // 7 //

ato vimuktyai prayatet vidvàn
     saünyastabàhyàrthasukhaspçhaþ san  &
santaü mahàntaü samupetya de÷ikaü
     tenopadiùñàrthasamàhitàtmà  // 8 //

uddharedàtmanàtmànaü magnaü saüsàravàridhau  &
yogàråóhatvamàsàdya samyagdar÷ananiùñhayà  // 9 //

saünyasya sarvakarmàõi bhavabandhavimuktaye  &
yatyatàü paõóitair dhãrair àtmàbhyàsa upasthitaiþ  // 10 //

cittasya ÷uddhaye karma na tu vaståpalabdhaye  &
vastusiddhirvicàreõa na kiücit karmakoñibhiþ  // 11 //

samyagvicàrataþ siddhà rajjutattvàvadhàraõà  &
bhràntoditamahàsarpabhayaduþkhavinà÷inã  // 12 //

arthasya ni÷cayo dçùño vicàreõa hitoktitaþ  &
na snànena na dànena pràõàyama÷atena và  // 13 //

adhikàriõamà÷àste phalasiddhirvi÷eùataþ  &
upàyà de÷akàlàdyàþ santyasminsahakàriõaþ  // 14 //

ato vicàraþ kartavyo jij¤àsor àtmavastunaþ  &
samàsàdya dayàsindhuü guruü brahmaviduttamam  // 15 //

medhàvã puruùo vidvànuhàpohavicakùaõaþ  &
adhikàryàtmavidyàyàmuktalakùaõalakùitaþ  // 16 //

vivekino viraktasya ÷amàdiguõa÷àlinaþ  &
mumukùor eva hi brahmajij¤àsàyogyatà matà  // 17 //

sàdhanànyatra catvàri kathitàni manãùibhiþ  &
yeùu satsv eva sanniùñhà yadabhàve na sidhyati  // 18 //

àdau nityànityavastuvivekaþ parigamyate  &
ihàmutraphalabhogaviràgastadanantaram  \
÷amàdiùañkasampattirmumukùutvamiti sphuñam  // 19 //

brahma satyaü jaganmithyety evaüråpo vini÷cayaþ  &
so 'yaü nityànityavastuvivekaþ samudàhçtaþ  // 20 //

tadvairàgyaü jihàsà yà dar÷ana÷ravaõàdibhiþ  &
dehàdibrahmaparyante hyanitye bhogavastuni  // 21 //

virajya viùayavràtàddoùadçùñyà muhurmuhuþ  &
svalakùye niyatàvasthà manasaþ ÷ama ucyate  // 22 //

viùayebhyaþ paràvartya sthàpanaü svasvagolake  &
ubhayeùàmindriyàõàü sa damaþ parikãrtitaþ  \
bàhyànàlambanaü vçttereùoparatiruttamà  // 23 //

sahanaü sarvaduþkhànàmapratãkàrapårvakam  &
cintàvilàparahitaü sà titikùà nigadyate  // 24 //

÷àstrasya guruvàkyasya satyabuddhyavadhàraõam  &
sà ÷raddhà kathità sadbhiryayà vaståpalabhyate  // 25 //

sarvadà sthàpanaü buddheþ ÷uddhe brahmaõi sarvadà  &
tatsamàdhànamityuktaü na tu cittasya làlanam  // 26 //

ahaükàràdidehàntàn bandhànaj¤ànakalpitàn  &
svasvaråpàvabodhena moktumicchà mumukùutà  // 27 //

mandamadhyamaråpàpi vairàgyeõa ÷amàdinà  &
prasàdena guroþ seyaü pravçddhà såyate phalam  // 28 //

vairàgyaü ca mumukùutvaü tãvraü yasya tu vidyate  &
tasminnevàrthavantaþ syuþ phalavantaþ ÷amàdayaþ  // 29 //

etayor mandatà yatra viraktatvamumukùayoþ  &
marau salãlavattatra ÷amàderbhànamàtratà  // 30 //

mokùakàraõasàmagryàü bhaktir eva garãyasã  &
svasvaråpànusandhànaü bhaktirityabhidhãyate  // 31 //

svàtmatattvànusandhànaü bhaktirityapare jaguþ  &
uktasàdhanasaüpannastattvajij¤àsuràtmanaþ  \
upasãdedguruü pràj¤yaü yasmàdbandhavimokùaõam  // 32 //

÷rotriyo 'vçjino 'kàmahato yo brahmavittamaþ  &
brahmaõy uparataþ ÷ànto nirindhana ivànalaþ  \
ahetukadayàsindhurbandhurànamatàü satàm  // 33 //

tamàràdhya guruü bhaktyà prahvapra÷rayasevanaiþ  &
prasannaü tamanupràpya pçcchejj¤àtavyamàtmanaþ  // 34 //

svàmin namaste natalokabandho
     kàruõyasindho patitaü bhavàbdhau  &
màmuddharàtmãyakañàkùadçùñyà
     çjvyàtikàruõyasudhàbhivçùñyà  // 35 //

durvàrasaüsàradavàgnitaptaü
     dodhåyamànaü duradçùñavàtaiþ  &
bhãtaü prapannaü paripàhi mçtyoþ
     ÷araõyamanyadyadahaü na jàne  // 36 //

÷àntà mahànto nivasanti santo
     vasantavallokahitaü carantaþ  &
tãrõàþ svayaü bhãmabhavàrõavaü janàn
     ahetunàn yàn api tàrayantaþ  // 37 //

ayaü svabhàvaþ svata eva yatpara-
     ÷ramàpanodapravaõaü mahàtmanàm  &
sudhàü÷ureùa svayamarkakarka÷a-
     prabhàbhitaptàmavati kùitiü kila  // 38 //

brahmànandarasànubhåtikalitaiþ pårtaiþ su÷ãtair yutaiþ
yuùmadvàkkala÷ojjhitaiþ ÷rutisukhair vàkyàmçtaiþ secaya  &
saütaptaü bhavatàpadàvadahanajvàlàbhirenaü prabho
dhanyàste bhavadãkùaõakùaõagateþ pàtrãkçtàþ svãkçtàþ  // 39 //

kathaü tareyaü bhavasindhumetaü
     kà và gatirme katamo 'sty upàyaþ  &
jàne na ki¤jcitkçpayàva màü prabho
     saüsàraduþkhakùatimàtanuùva  // 40 //

tathà vadantaü ÷araõàgataü svaü
     saüsàradàvànalatàpataptam  &
nirãkùya kàruõyarasàrdradçùñyà
     dadyàdabhãtiü sahasà mahàtmà  // 41 //

vidvàn sa tasmà upasattimãyuùe
     mumukùave sàdhu yathoktakàriõe  &
pra÷àntacittàya ÷amànvitàya
     tattvopade÷aü kçpayaiva kuryàt  // 42 //

mà bhaiùña vidvaüstava nàsty apàyaþ
     saüsàrasindhostaraõe 'sty upàyaþ  &
yenaiva yàtà yatayo 'sya pàraü
     tam eva màrgaü tava nirdi÷àmi  // 43 //

asty upàyo mahàn ka÷citsaüsàrabhayanà÷anaþ  &
tena tãrtvà bhavàmbhodhiü paramànandamàpsyasi  // 44 //

vedàntàrthavicàreõa jàyate j¤ànamuttamam  &
tenàtyantikasaüsàraduþkhanà÷o bhavatyanu  // 45 //

÷raddhàbhaktidhyànayogàmmumukùoþ
     mukterhetånvakti sàkùàcchrutergãþ  &
yo và eteùv eva tiùñhatyamuùya
     mokùo 'vidyàkalpitàddehabandhàt  // 46 //

aj¤ànayogàtparamàtmanastava
     hyanàtmabandhastata eva saüsçtiþ  &
tayor vivekoditabodhavanhiþ
     aj¤ànakàryaü pradahetsamålam  // 47 //

÷iùya uvàca

kçpayà ÷råyatàü svàmin pra÷no 'yaü kriyate mayà  &
yaduttaramahaü ÷rutvà kçtàrthaþ syàü bhavanmukhàt  // 48 //

ko nàma bandhaþ katham eùa àgataþ
     kathaü pratiùñhàsya kathaü vimokùaþ  &
ko 'sàvanàtmà paramaþ ka àtmà
     tayor vivekaþ katham etaducyatàm  // 49 //

÷rãguruvàca

dhanyo 'si kçtakçtyo 'si pàvita te kulaü tvayà  &
yadavidyàbandhamuktyà brahmãbhavitumicchasi  // 50 //

çõamocanakartàraþ pituþ santi sutàdayaþ  &
bandhamocanakartà tu svasmàdanyo na ka÷cana  // 51 //

mastakanyastabhàràderduþkhamanyair nivàryate  &
kùudhàdikçtaduþkhaü tu vinà svena na kenacit  // 52 //

pathyamauùadhasevà ca kriyate yena rogiõà  &
àrogyasiddhirdçùñàsya nànyànuùñhitakarmaõà  // 53 //

vastusvaråpaü sphuñabodhacakùuùà
     svenaiva vedyaü na tu paõóitena  &
candrasvaråpaü nijacakùuùaiva
     j¤àtavyamanyair avagamyate kim  // 54 //

avidyàkàmakarmàdipà÷abandhaü vimocitum  &
kaþ ÷aknuyàdvinàtmànaü kalpakoñi÷atair api  // 55 //

na yogena na sàükhyena karmaõà no na vidyayà  &
brahmàtmaikatvabodhena mokùaþ sidhyati nànyathà  // 56 //

vãõàyà råpasaundaryaü tantrãvàdanasauùñhavam  &
prajàra¤jjanamàtraü tan na sàmràjyàya kalpate  // 57 //

vàgvaikharã ÷abdajharã ÷àstravyàkhyànakau÷alam  &
vaiduùyaü viduùàü tadvadbhuktaye na tu muktaye  // 58 //

avij¤àte pare tattve ÷àstràdhãtistu niùphalà  &
vij¤àte 'pi pare tattve ÷àstràdhãtistu niùphalà  // 59 //

÷abdajàlaü mahàraõyaü cittabhramaõakàraõam  &
ataþ prayatnàjj¤àtavyaü tattvaj¤aistattvam àtmanaþ  // 60 //

aj¤ànasarpadaùñasya brahmaj¤ànauùadhaü vinà  &
kimu vedai÷ca ÷àstrai÷ca kimu mantraiþ kimauùadhaiþ  // 61 //

na gacchati vinà pànaü vyàdhirauùadha÷abdataþ  &
vinàparokùànubhavaü brahma÷abdair na mucyate  // 62 //

akçtvà dç÷yavilayamaj¤àtvà tattvam àtmanaþ  &
brahma÷abdaiþ kuto muktiruktimàtraphalair nçõàm  // 63 //

akçtvà ÷atrusaühàramagatvàkhilabhå÷riyam  &
ràjàhamiti ÷abdànno ràjà bhavitumarhati  // 64 //

àptoktiü khananaü tathopari÷ilàdyutkarùaõaü svãkçtiü
nikùepaþ samapekùate nahi bahiþ ÷abdaistu nirgacchati  &
tadvadbrahmavidopade÷amananadhyànàdibhirlabhyate
màyàkàryatirohitaü svamamalaü tattvaü na duryuktibhiþ  // 65 //

tasmàtsarvaprayatnena bhavabandhavimuktaye  &
svair eva yatnaþ kartavyo rogàdàv iva paõóitaiþ  // 66 //

yastvayàdya kçtaþ pra÷no varãyà¤jchàstravinmataþ  &
såtrapràyo nigåóhàrtho j¤àtavya÷ca mumukùubhiþ  // 67 //

÷çõuùvàvahito vidvanyanmayà samudãryate  &
tadetacchravaõàtsadyo bhavabandhàdvimokùyase  // 68 //

mokùasya hetuþ prathamo nigadyate
     vairàgyamatyantamanityavastuùu  &
tataþ ÷ama÷càpi damastitikùà
     nyàsaþ prasaktàkhilakarmaõàü bhç÷am  // 69 //

tataþ ÷rutis tanmananaü satattva-
     dhyànaü ciraü nityanirantaraü muneþ  &
tato 'vikalpaü parametya vidvàn
     ihaiva nirvàõasukhaü samçcchati  // 70 //

yadboddhavyaü tavedànãmàtmàn àtmavivecanam  &
taducyate mayà samyak ÷rutvàtmanyavadhàraya  // 71 //

majjàsthimedaþpalaraktacarma-
     tvagàhvayair dhàtubhirebhiranvitam  &
pàdor uvakùobhujapçùñhamastakaiþ
     aïgair upàïgair upayuktametat  // 72 //

ahaümametiprathitaü ÷arãraü
     mohàspadaü sthålamitãryate budhaiþ  &
nabhonabhasvaddahanàmbubhåmayaþ
     såkùmàõi bhåtàni bhavanti tàni  // 73 //

parasparàü÷air militàni bhåtvà
     sthålàni ca sthåla÷arãrahetavaþ  &
màtràstadãyà viùayà bhavanti
     ÷abdàdayaþ pa¤ca sukhàya bhoktuþ  // 74 //

ya eùu måóhà viùayeùu baddhà
     ràgorupà÷ena sudurdamena  &
àyànti niryàntyadha årdhvamuccaiþ
     svakarmadåtena javena nãtàþ  // 75 //

÷abdàdibhiþ pa¤cabhir eva pa¤ca
     pa¤catvamàpuþ svaguõena baddhàþ  &
kuraïgamàtaïgapataïgamãna-
     bhçïgà naraþ pa¤cabhira¤citaþ kim  // 76 //

doùeõa tãvro viùayaþ kçùõasarpaviùàd api  &
viùaü nihanti bhoktàraü draùñàraü cakùuùàpyayam  // 77 //

viùayà÷àmahàpà÷àdyo vimuktaþ sudustyajàt  &
sa eva kalpate muktyai nànyaþ ùañ÷àstravedy api  // 78 //

àpàtavairàgyavato mumukùån
     bhavàbdhipàraü pratiyàtumudyatàn  &
à÷àgraho majjayate 'ntaràle
     nigçhya kaõñhe vinivartya vegàt  // 79 //

viùayàkhyagraho yena suviraktyasinà hataþ  &
sa gacchati bhavàmbhodheþ pàraü pratyåhavarjitaþ  // 80 //

viùamaviùayamàrgair gacchato 'nacchabuddheþ
     pratipadamabhiyàto mçtyurapyeùa viddhi  &
hitasujanaguruktyà gacchataþ svasya yuktyà
     prabhavati phalasiddhiþ satyam ity eva viddhi  // 81 //

mokùasya kàükùà yadi vai tavàsti
     tyajàtidåràdviùayànviùaü yathà  &
pãyåùavattoùadayàkùamàrjava-
     pra÷àntidàntãrbhaja nityamàdaràt  // 82 //

anukùaõaü yatparihçtya kçtyaü
     anàdyavidyàkçtabandhamokùaõam  &
dehaþ paràrtho 'yamamuùya poùaõe
     yaþ sajjate sa svamanena hanti  // 83 //

÷arãrapoùaõàrthã san ya àtmànaü didçkùati  &
gràhaü dàrudhiyà dhçtvà nadi tartuü sa gacchati  // 84 //

moha eva mahàmçtyurmumukùorvapuràdiùu  &
moho vinirjito yena sa muktipadamarhati  // 85 //

mohaü jahi mahàmçtyuü dehadàrasutàdiùu  &
yaü jitvà munayo yànti tadviùõoþ paramaü padam  // 86 //

tvaïmàüsarudhirasnàyumedomajjàsthisaükulam  &
pårõaü måtrapurãùàbhyàü sthålaü nindyamidaü vapuþ  // 87 //

pa¤cãkçtebhyo bhåtebhyaþ sthålebhyaþ pårvakarmaõà  &
samutpannamidaü sthålaü bhogàyatanam àtmanaþ  \
avasthà jàgarastasya sthålàrthànubhavo yataþ  // 88 //

bàhyendriyaiþ sthålapadàrthasevàü
     srakcandanastryàdivicitraråpàm  &
karoti jãvaþ svayametad àtmanà
     tasmàtpra÷astirvapuùo 'sya jàgare  // 89 //

sarvàpi bàhyasaüsàraþ puruùasya yadà÷rayaþ  &
viddhi dehamidaü sthålaü gçhavadgçhamedhinaþ  // 90 //

sthålasya saübhavajaràmaraõàni dharmàþ
     sthaulyàdayo bahuvidhàþ ÷i÷utàdyavasthàþ  &
varõà÷ramàdiniyamà bahudhàmayàþ syuþ
     påjàvamànabahumànamukhà vi÷eùàþ  // 91 //

buddhãndriyàõi ÷ravaõaü tvagakùi
     ghràõaü ca jivhà viùayàvabodhanàt  &
vàkpàõipàdà gudamapyupasthaþ
     karmendriyàõi pravaõena karmasu  // 92 //


nigadyate 'ntaþkaraõaü manodhãþ
     ahaükçti÷cittamiti svavçttibhiþ  &
manastu saükalpavikalpanàdibhiþ
     buddhiþ padàrthàdhyavasàyadharmataþ  // 93 //

atràbhimànàdahamityahaükçtiþ  &
     svàrthànusandhànaguõena cittam  // 94 //

pràõàpànavyànodànasamànà bhavatyasau pràõaþ  &
svayam eva vçttibhedàdvikçtibhedàtsuvarõasalilàdivat  // 95 //

vàgàdi pa¤ca ÷ravaõàdi pa¤ca
     pràõàdi pa¤càbhramukhàni pa¤ca  &
buddhyàdyavidyàpi ca kàmakarmaõã
     puryaùñakaü såkùma÷arãramàhuþ  // 96 //

idaü ÷arãraü ÷çõu såkùmasaüj¤itaü
     liïgaü tvapa¤cãkçtasaübhavam  &
savàsanaü karmaphalànubhàvakaü
     svàj¤ànato 'nàdirupàdhir àtmanaþ  // 97 //

svapno bhavatyasya vibhaktyavasthà
     svamàtra÷eùeõa vibhàti yatra  &
svapne tu buddhiþ svayam eva jàgrat
     kàlãnanànàvidhavàsanàbhiþ  // 98 //

kartràdibhàvaü pratipadya ràjate
     yatra svayaü bhàti hyayaü paràtmà  &
dhãmàtrakopàdhira÷eùasàkùã
     na lipyate tatkçtakarmale÷aiþ  \
yasmàdasaïgastata eva karmabhiþ
     na lipyate kiücid upàdhinà kçtaiþ  // 99 //

sarvavyàpçtikaraõaü liïgamidaü syàccid àtmanaþ puüsaþ  &
vàsyàdikam iva takùõastenaivàtmà bhavatyasaïgo 'yam  // 100 //

andhatvamandatvapañutvadharmàþ
     sauguõyavaiguõyava÷àddhi cakùuùaþ  &
bàdhiryamåkatvamukhàstathaiva
     ÷rotràdidharmà na tu vettur àtmanaþ  // 101 //

ucchvàsaniþ÷vàsavijçmbhaõakùut
     prasyandanàdyutkramaõàdikàþ kriyàþ  &
pràõàdikarmàõi vadanti taj¤àþ
     pràõasya dharmàva÷anàpipàse  // 102 //

antaþkaraõameteùu cakùuràdiùu varùmaõi  &
ahamityabhimànena tiùñhatyàbhàsatejasà  // 103 //

ahaükàraþ sa vij¤eyaþ kartà bhoktàbhimànyayam  &
sattvàdiguõayogena càvasthàtrayama÷nute  // 104 //

viùayàõàmànukålye sukhã duþkhã viparyaye  &
sukhaü duþkhaü ca taddharmaþ sadànandasya nàtmanaþ  // 105 //

àtmàrthatvena hi preyànviùayo na svataþ priyaþ  &
svata eva hi sarveùàmàtmà priyatamo yataþ  \
tata àtmà sadànando nàsya duþkhaü kadàcana  // 106 //

yatsuùuptau nirviùaya àtmànando 'nubhåyate  &
÷rutiþ pratyakùamaitihyamanumànaü ca jàgrati  // 107 //

avyaktanàmnã parame÷a÷aktiþ
     anàdyavidyà triguõàtmikà parà  &
kàryànumeyà sudhiyaiva màyà
     yayà jagatsarvamidaü prasåyate  // 108 //

sannàpyasannàpyubhayàtmikà no
     bhinnàpyabhinnàpyubhayàtmikà no  &
sàïgàpyanaïgà hyubhayàtmikà no
     mahàdbhutànirvacanãyaråpà  // 109 //

÷uddhàdvayabrahmavibhodhanà÷yà
     sarpabhramo rajjuvivekato yathà  &
rajastamaþsattvamiti prasiddhà
     guõàstadãyàþ prathitaiþ svakàryaiþ  // 110 //

vikùepa÷aktã rajasaþ kriyàtmikà
     yataþ pravçttiþ prasçtà puràõã  &
ràgàdayo 'syàþ prabhavanti nityaü
     duþkhàdayo ye manaso vikàràþ  // 111 //

kàmaþ krodho lobhadambhàdyasåyà
     ahaükàrerùyàmatsaràdyàstu ghoràþ  &
dharmà ete ràjasàþ pumpravçttiþ
     yasmàdeùà tadrajo bandhahetuþ  // 112 //

eùàvçtirnàma tamoguõasya
     ÷aktirmayà vastvavabhàsate 'nyathà  &
saiùà nidànaü puruùasya saüsçteþ
     vikùepa÷akteþ pravaõasya hetuþ  // 113 //

praj¤àvàn api paõóito 'pi caturo 'py atyantasåkùmàtmadçg-
vyàlãóhas tamasà na vetti bahudhà saübodhito 'pi sphuñam  &
bhràntyàropitam eva sàdhu kalayatyàlambate tadguõàn
hantàsau prabalà durantatamasaþ ÷aktirmahatyàvçtiþ  // 114 //

abhàvanà và viparãtabhàvanà
     asaübhàvanà vipratipattirasyàþ  &
saüsargayuktaü na vimu¤cati dhruvaü
     vikùepa÷aktiþ kùapayatyajasram  // 115 //

aj¤ànamàlasyajaóatvanidrà-
     pramàdamåóhatvamukhàstamoguõàþ  &
etaiþ prayukto nahi vetti kiücin
     nidràluvatstambhavad eva tiùñhati  // 116 //

sattvaü vi÷uddhaü jalavattathàpi
     tàbhyàü militvà saraõàya kalpate  &
yatràtmabimbaþ pratibimbitaþ san
     prakà÷ayatyarka ivàkhilaü jaóam  // 117 //

mi÷rasya sattvasya bhavanti dharmàþ
     tvamànitàdyà niyamà yamàdyàþ  &
÷raddhà ca bhakti÷ca mumukùatà ca
     daivã ca sampattirasannivçttiþ  // 118 //

vi÷uddhasattvasya guõàþ prasàdaþ
     svàtmànubhåtiþ paramà pra÷àntiþ  &
tçptiþ praharùaþ paramàtmaniùñhà
     yayà sadànandarasaü samçcchati  // 119 //

avyaktametattriguõair niruktaü
     tatkàraõaü nàma ÷arãram àtmanaþ  &
suùuptiretasya vibhaktyavasthà
     pralãnasarvendriyabuddhivçttiþ  // 120 //

sarvaprakàrapramitipra÷àntiþ
     bãjàtmanàvasthitir eva buddheþ  &
suùuptiretasya kila pratãtiþ
     kiücin na vedmãti jagatprasiddheþ  // 121 //

dehendriyapràõamano 'ham àdayaþ
     sarve vikàrà viùayàþ sukhàdayaþ  &
vyomàdibhåtànyakhilaü na vi÷vaü
     avyaktaparyantamidaü hyanàtmà  // 122 //

màyà màyàkàryaü sarvaü mahadàdidehaparyantam  &
asadidamanàtmatattvaü viddhi tvaü marumarãcikàkalpam  // 123 //

atha te saüpravakùyàmi svaråpaü param àtmanaþ  &
yadvij¤àya naro bandhànmuktaþ kaivalyama÷nute  // 124 //

asti ka÷citsvayaü nityamahaüpratyayalambanaþ  &
avasthàtrayasàkùã saüpa¤cako÷avilakùaõaþ  // 125 //

yo vijànàti sakalaü jàgratsvapnasuùuptiùu  &
buddhitadvçttisadbhàvamabhàvamahamityayam  // 126 //

yaþ pa÷yati svayaü sarvaü yaü na pa÷yati ka÷cana  &
ya÷cetayati buddhyàdi na tadyaü cetayatyayam  // 127 //

yena vi÷vamidaü vyàptaü yaü na vyàpnoti kiücana  &
abhàråpamidaü sarvaü yaü bhàntyamanubhàtyayam  // 128 //

yasya sannidhimàtreõa dehendriyamanodhiyaþ  &
viùayeùu svakãyeùu vartante prerità iva  // 129 //

ahaïkàràdidehàntà viùayà÷ca sukhàdayaþ  &
vedyante ghañavad yena nityabodhasvaråpiõà  // 130 //

eùo 'ntaràtmà puruùaþ puràõo
     nirantaràkhaõóasukhànubhåtiþ  &
sadaikaråpaþ pratibodhamàtro
     yeneùità vàgasava÷caranti  // 131 //

atraiva sattvàtmani dhãguhàyàü
     avyàkçtàkà÷a u÷atprakà÷aþ  &
àkà÷a uccai ravivatprakà÷ate
     svatejasà vi÷vamidaü prakà÷ayan  // 132 //

j¤àtà mano 'haükçtivikriyàõàü
     dehendriyapràõakçtakriyàõàm  &
ayo 'gnivattànanuvartamàno
     na ceùñate no vikaroti kiücana  // 133 //

na jàyate no mriyate na vardhate
     na kùãyate no vikaroti nityaþ  &
vilãyamàne 'pi vapuùyamuùmin
     na lãyate kumbha ivàmbaraü svayam  // 134 //

prakçtivikçtibhinnaþ ÷uddhabodhasvabhàvaþ
     sadasadidama÷eùaü bhàsayannirvi÷eùaþ  &
vilasati paramàtmà jàgradàdiùvavasthà-
     svahamahamiti sàkùàtsàkùiråpeõa buddheþ  // 135 //

niyamitamanasàmuü tvaü svamàtmànam àtmany
     ayamahamiti sàkùàdviddhi buddhiprasàdàt  &
janimaraõataraïgàpàrasaüsàrasindhuü
     pratara bhava kçtàrtho brahmaråpeõa saüsthaþ  // 136 //

atrànàtmanyahamiti matirbandha eùo 'sya puüsaþ
     pràpto 'j¤ànàjjananamaraõakle÷asaüpàtahetuþ  &
yenaivàyaü vapuridamasatsatyamity àtmabuddhyà
     puùyatyukùatyavati viùayaistantubhiþ ko÷akçdvat  // 137 //

atasmiüstadbuddhiþ prabhavati vimåóhasya tamasà
vivekàbhàvàdvai sphurati bhujage rajjudhiùaõà  &
tato 'narthavràto nipatati samàdàturadhikaþ
tato yo 'sadgràhaþ sa hi bhavati bandhaþ ÷çõu sakhe  // 138 //

akhaõóanityàdvayabodha÷aktyà
     sphurantamàtmànamanantavaibhavam  &
samàvçõotyàvçti÷aktireùà
     tamomayã ràhurivàrkabimbam  // 139 //

tirobhåte svàtmanyamalataratejovati pumàn
     anàtmànaü mohàdahamiti ÷arãraü kalayati  &
tataþ kàmakrodhaprabhçtibhiramuü bandhanaguõaiþ
     paraü vikùepàkhyà rajasa uru÷aktirvyathayati  // 140 //

mahàmohagràhagrasanagalitàtmàvagamano
     dhiyo nànàvasthàü svayamabhinayaüstadguõatayà  &
apàre saüsare viùayaviùapåre jalanidhau
     nimajyonmajyàyaü bhramati kumatiþ kutsitagatiþ  // 141 //

bhànuprabhàsaüjanitàbhrapaïktiþ
     bhànuü tirodhàya vijçmbhate yathà  &
àtmoditàhaükçtir àtmatattvaü
     tathà tirodhàya vijçmbhate svayam  // 142 //

kavalitadinanàrthe durdine sàndrameghaiþ
     vyathayati himajhaüjhàvàyurugro yathaitàn  &
aviratatamasàtmanyàvçte måóhabuddhiü
     kùapayati bahuduþkhaistãvravikùepa÷aktiþ  // 143 //

etàbhyàm eva ÷aktibhyàü bandhaþ puüsaþ samàgataþ  &
yàbhyàü vimohito dehaü matvàtmànaü bhramatyayam  // 144 //

bãjaü  saüsçtibhåmijasya tu tamo dehàtmadhãraïkuro
ràgaþ pallavamambu karma tu vapuþ skandhoo 'savaþ ÷àkhikàþ  &
agràõãndriyasaühati÷ca viùayàþ puùpàõi duþkhaü phalaü
nànàkarmasamudbhavaü bahuvidhaü bhoktàtra jãvaþ khagaþ  // 145 //

aj¤ànamålo 'yamanàtmabandho
     naisargiko 'nàdirananta ãritaþ  &
janmàpyayavyàdhijaràdiduþkha-
     pravàhapàtaü janayatyamuùya  // 146 //

nàstrair na ÷astrair anilena vanhinà
     chettuü na ÷akyo na ca karmakoñibhiþ  &
vivekavij¤ànamahàsinà vinà
     dhàtuþ prasàdena ÷itena ma¤junà  // 147 //

÷rutipramàõaikamateþ svadharma
     niùñhà tayaivàtmavi÷uddhirasya  &
vi÷uddhabuddheþ param àtmavedanaü
     tenaiva saüsàrasamålanà÷aþ  // 148 //

ko÷air annamayàdyaiþ pa¤cabhiràtmà na saüvçto bhàti  &
nija÷aktisamutpannaiþ ÷aivàlapañalair ivàmbu vàpãstham  // 149 //

tacchaivàlàpanaye samyak salilaü pratãyate ÷uddham  &
tçùõàsantàpaharaü sadyaþ saukhyapradaü paraü puüsaþ  // 150 //

pa¤cànàm api ko÷ànàmapavàde vibhàtyayaü ÷uddhaþ  &
nityànandaikarasaþ pratyagråpaþ paraþ svayaüjyotiþ  // 151 //

àtmànàtmavivekaþ kartavyo bandhamuktaye viduùà  &
tenaivànandã bhavati svaü vij¤àya saccidànandam  // 152 //

mu¤jàdiùãkàm iva dç÷yavargàt
     pratya¤camàtmànamasaïgamakriyam  &
vivicya tatra pravilàpya sarvaü
     tad àtmanà tiùñhati yaþ sa muktaþ  // 153 //

deho 'yamannabhavano 'nnamayastu ko÷aþ
     cànnena jãvati vina÷yati tadvihãnaþ  &
tvakcarmamàüsarudhiràsthipurãùarà÷iþ
     nàyaü svayaü bhavitumarhati nitya÷uddhaþ  // 154 //

pårvaü janeradhimçter api nàyamasti
     jàtakùaõaþ kùaõaguõo 'niyatasvabhàvaþ  &
naiko jaóa÷ca ghañavatparidç÷yamànaþ
svàtmà kathaü bhavati bhàvavikàravettà  // 155 //

pàõipàdàdimàndeho nàtmà vyaïge 'pi jãvanàt  &
tattacchakteranà÷àcca na niyamyo niyàmakaþ  // 156 //

dehataddharmatatkarmatadavasthàdisàkùiõaþ  &
sata eva svataþsiddhaü tadvailakùaõyam àtmanaþ  // 157 //

÷alyarà÷irmàüsalipto malapårõo 'tika÷malaþ  &
kathaü bhavedayaü vettà svayametadvilakùaõaþ  // 158 //

tvaïmàüsamedo 'sthipurãùarà÷à-
     vahaümatiü måóhajanaþ karoti  &
vilakùaõaü vetti vicàra÷ãlo
     nijasvaråpaü paramàrtha bhåtam  // 159 //

deho 'ham ity eva jaóasya buddhiþ
     dehe ca jãve viduùastvahaüdhãþ  &
vivekavij¤ànavato mahàtmano
     brahmàham ity eva matiþ sadàtmani  // 160 //

atràtmabuddhiü tyaja måóhabuddhe
     tvaïmàüsamedo 'sthipurãùarà÷au  &
sarvàtmani brahmaõi nirvikalpe
     kuruùva ÷ànti paramàü bhajasva  // 161 //

dehendriyàdàvasati bhramoditàü
     vidvànahaü tàü na jahàti yàvat  &
tàvan na tasyàsti vimuktivàrtàpy
     astveùa vedàntanayàntadar÷ã  // 162 //

chàyà÷arãre pratibimbagàtre
     yatsvapnadehe hçdi kalpitàïge  &
yathàtmabuddhistava nàsti kàcij
     jãvaccharãre ca tathaiva màstu  // 163 //

dehàtmadhãr eva nçõàmasaddhiyàü
     janmàdiduþkhaprabhavasya bãjam  &
yatastatastvaü jahi tàü prayatnàt
     tyakte tu citte na punarbhavà÷à  // 164 //

karmendriyaiþ pa¤cabhira¤cito 'yaü
     pràõo bhavetpràõamayastu ko÷aþ  &
yenàtmavànannamayo 'nupårõaþ
     pravartate 'sau sakalakriyàsu  // 165 //

naivàtmàpi pràõamayo vàyuvikàro
     gantàgantà vàyuvadantarbahireùaþ  &
yasmàt kiücit kvàpi na vettãùñamaniùñaü
     svaü vànyaü và kiücana nityaü paratantraþ  // 166 //

j¤ànendriyàõi ca mana÷ca manomayaþ syàt
     ko÷o mamàhamiti vastuvikalpahetuþ  &
saüj¤àdibhedakalanàkalito balãyàüs
     tatpårvako÷amabhipårya vijçmbhate yaþ  // 167 //

pa¤cendriyaiþ pa¤cabhir eva hotçbhiþ
     pracãyamàno viùayàjyadhàrayà  &
jàjvalyamàno bahuvàsanendhanaiþ
     manomayàgnirdahati prapa¤cam  // 168 //

na hyasty avidyà manaso 'tiriktà
     mano hyavidyà bhavabandhahetuþ  &
tasminvinaùñe sakalaü vinaùñaü
     vijçmbhite 'sminsakalaü vijçmbhate  // 169 //

svapne 'rtha÷ånye sçjati sva÷aktyà
     bhoktràdivi÷vaü mana eva sarvam  &
tathaiva jàgraty api no vi÷eùaþ
     tatsarvametanmanaso vijçmbhaõam  // 170 //

suùuptikàle manasi pralãne
     naivàsti kiücit sakalaprasiddheþ  &
ato manaþkalpit eva puüsaþ
     saüsàra etasya na vastuto 'sti  // 171 //

vàyunànãyate medhaþ punastenaiva nãyate  &
manasà kalpyate bandho mokùastenaiva kalpyate  // 172 //

dehàdisarvaviùaye parikalpya ràgaü
     badhnàti tena puruùaü pa÷uvadguõena  &
vairasyamatra viùavat suvudhàya pa÷càd
     enaü vimocayati tanmana eva bandhàt  // 173 //

tasmànmanaþ kàraõamasya jantoþ
     bandhasya mokùasya ca và vidhàne  &
bandhasya heturmalinaü rajoguõaiþ
     mokùasya ÷uddhaü virajastamaskam  // 174 //

vivekavairàgyaguõàtirekàc
     chuddhatvamàsàdya mano vimuktyai  &
bhavatyato buddhimato mumukùos
     tàbhyàü dçóhàbhyàü bhavitavyamagre  // 175 //

mano nàma mahàvyàghro viùayàraõyabhåmiùu  &
caratyatra na gacchantu sàdhavo ye mumukùavaþ  // 176 //

manaþ prasåte viùayàna÷eùàn
     sthålàtmanà såkùmatayà ca bhoktuþ  &
÷arãravarõà÷ramajàtibhedàn
     guõakriyàhetuphalàni nityam  // 177 //

asaïgacidråpamamuü vimohya
     dehendriyapràõaguõair nibaddhya  &
ahaümameti bhramayatyajasraü
     manaþ svakçtyeùu phalopabhuktiùu  // 178 //

adhyàsadoùàtpuruùasya saüsçtiþ
     adhyàsabandhastvamunaiva kalpitaþ  &
rajastamodoùavato 'vivekino
     janmàdiduþkhasya nidànametat  // 179 //

ataþ pràhurmano 'vidyàü paõóitàstattvadar÷inaþ  &
yenaiva bhràmyate vi÷vaü vàyunevàbhramaõóalam  // 180 //

tanmanaþ÷odhanaü kàryaü prayatnena mumukùuõà  &
vi÷uddhe sati caitasminmuktiþ karaphalàyate  // 181 //

mokùaikasaktyà viùayeùu ràgaü
     nirmålya saünyasya ca sarvakarma  &
sacchraddhayà yaþ ÷ravaõàdiniùñho
     rajaþsvabhàvaü sa dhunoti buddheþ  // 182 //

manomayo nàpi bhavetparàtmà
     hyàdyantavattvàtpariõàmibhàvàt  &
duþkhàtmakatvàdviùayatvahetoþ
     draùñà hi dç÷yàtmatayà na dçùñaþ  // 183 //

buddhirbuddhãndriyaiþ sàrdhaü savçttiþ kartçlakùaõaþ  &
vij¤ànamayako÷aþ syàtpuüsaþ saüsàrakàraõam  // 184 //

anuvrajaccitpratibimba÷aktiþ
     vij¤ànasaüj¤aþ prakçtervikàraþ  &
j¤ànakriyàvànahamityajasraü
     dehendriyàdiùvabhimanyate bhç÷am  // 185 //

anàdikàlo 'yamahaüsvabhàvo
     jãvaþ samastavyavahàravoóhà  &
karoti karmàõy api pårvavàsanaþ
     puõyànyapuõyàni ca tatphalàni  // 186 //

bhuïkte vicitràsv api yoniùu vrajan
     nàyàti niryàtyadha årdhvameùaþ  &
asyaiva vij¤ànamayasya jàgrat-
     svapnàdyavasthàþ sukhaduþkhabhogaþ  // 187 //

dehàdiniùñhà÷ramadharmakarma-
     guõàbhimànaþ satataü mameti  &
vij¤ànako÷o 'yamatiprakà÷aþ
     prakçùñasànnidhyava÷àtparàtmanaþ  &
ato bhavatyeùa upàdhirasya
     yad àtmadhãþ saüsarati bhrameõa  // 188 //

yo 'yaü vij¤ànamayaþ pràõeùu hçdi sphuratyayaü jyotiþ  &
kåñasthaþ sannàtmà kartà bhoktà bhavatyupàdhisthaþ  // 189 //

svayaü paricchedamupetya buddheþ
     tàdàtmyadoùeõa paraü mçùàtmanaþ  &
sarvàtmakaþ sann api vãkùate svayaü
     svataþ pçthaktvena mçdo ghañàn iva  // 190 //

upàdhisaübandhava÷àtparàtmà
     hyupàdhidharmànanubhàti tadguõaþ  &
ayovikàrànavikàrivanhivat
     sadaikaråpo 'pi paraþ svabhàvàt  // 191 //

÷iùya uvàca

bhrameõàpyanyathà vàstu jãvabhàvaþ paràtmanaþ  &
tadupàdheranàditvànnànàdernà÷a iùyate  // 192 //

ato 'sya jãvabhàvo 'pi nityà bhavati saüsçtiþ  &
na nivarteta tanmokùaþ kathaü me ÷rãguro vada  // 193 //

÷rãgururuvàca

samyakpçùñaü tvayà vidvansàvadhànena tacchçõu  &
pràmàõikã na bhavati bhràntyà mohitakalpanà  // 194 //

bhràntiü vinà tvasaïgasya niùkriyasya niràkçteþ  &
na ghañetàrthasaübandho nabhaso nãlatàdivat  // 195 //

svasya draùñurnirguõasyàkriyasya
     pratyagbodhànandaråpasya buddheþ  &
bhràntyà pràpto jãvabhàvo na satyo
     mohàpàye nàsty avastusvabhàvàt  // 196 //

yàvadbhràntistàvadevàsya sattà
     mithyàj¤ànojjçmbhitasya pramàdàt  &
rajjvàü sarpo bhràntikàlãna eva
     bhrànternà÷e naiva sarpo 'pi tadvat  // 197 //

anàditvamavidyàyàþ kàryasyàpi tatheùyate  &
utpannàyàü tu vidyàyàmàvidyakamanàdy api  // 198 //

prabodhe svapnavatsarvaü sahamålaü vina÷yati  &
anàdyapãdaü no nityaü pràgabhàva iva sphuñam  // 199 //

anàder api vidhvaüsaþ pràgabhàvasya vãkùitaþ  &
yadbuddhyupàdhisaübandhàtparikalpitam àtmani  // 200 //

jãvatvaü na tato 'nyastu svaråpeõa vilakùaõaþ  &
saübandhastv àtmano buddhyà mithyàj¤ànapuraþsaraþ  // 201 //

vinivçttirbhavettasya samyagj¤ànena nànyathà  &
brahmàtmaikatvavij¤ànaü samyagj¤ànaü ÷rutermatam  // 202 //

tadàtmànàtmanoþ samyagvivekenaiva sidhyati  &
tato vivekaþ kartavyaþ pratyagàtmasadàtmanoþ  // 203 //

jalaü païkavadatyantaü païkàpàye jalaü sphuñam  &
yathà bhàti tathàtmàpi doùàbhàve sphuñaprabhaþ  // 204 //

asannivçttau tu sadàtmanà sphuñaü
     pratãtiretasya bhavetpratãcaþ  &
tato niràsaþ karaõãya eva
     sadàtmanaþ sàdhvahamàdivastunaþ  // 205 //

ato nàyaü paràtmà syàdvij¤ànamaya÷abdabhàk  &
vikàritvàjjaóatvàcca paricchinnatvahetutaþ  &
dç÷yatvàdvyabhicàritvànnànityo nitya iùyate  // 206 //

ànandapratibimbacumbitatanurvçttistamojçmbhità
syàdànandamayaþ priyàdiguõakaþ sveùñàrthalàbhodayaþ  &
puõyasyànubhave vibhàti kçtinàmànandaråpaþ svayaü
sarvo nandati yatra sàdhu tanubhçnmàtraþ prayatnaü vinà  // 207 //

ànandamayako÷asya suùuptau sphårtirutkañà  &
svapnajàgarayorãùadiùñasaüdar÷anàvinà  // 208 //

naivàyamànandamayaþ paràtmà
     sopàdhikatvàtprakçtervikàràt  &
kàryatvahetoþ sukçtakriyàyà
     vikàrasaïghàtasamàhitatvàt  // 209 //

pa¤cànàm api ko÷ànàü niùedhe yuktitaþ ÷ruteþ  &
tanniùedhàvadhi sàkùã bodharåpo 'va÷iùyate  // 210 //

yo 'yamàtmà svayaüjyotiþ pa¤cako÷avilakùaõaþ  &
avasthàtrayasàkùã sannirvikàro nira¤janaþ  \
sadànandaþ sa vij¤eyaþ svàtmatvena vipa÷cità  // 211 //

÷iùya uvàca

mithyàtvena niùiddheùu ko÷eùveteùu pa¤casu  &
sarvàbhàvaü vinà kiücin na pa÷yàmyatra he guro  \
vij¤eyaü kimu vastvasti svàtmanàtmavipa÷cità  // 212 //

÷rãgururuvàca

satyamuktaü tvayà vidannipuõo 'si vicàraõe  &
ahamàdivikàràste tadabhàvo 'yamapyanu  // 213 //

sarve yenànubhåyante yaþ svayaü nànubhåyate  &
tamàtmànaü veditàraü viddi buddhyà susåkùmayà  // 214 //

tatsàkùikaü bhavettattadyadyadyenànubhåyate  &
kasyàpyananubhåtàrthe sàkùitvaü nopayujyate  // 215 //

asau svasàkùiko bhàvo yataþ svenànubhåyate  &
ataþ paraü svayaü sàkùàtpratyagàtmà na cetaraþ  // 216 //

jàgratsvapnasuùuptiùu sphuñataraü yo 'sau samujjçmbhate
pratyagråpatayà sadàhamahamityantaþ sphurannaikadhà  &
nànàkàravikàrabhàgina imàn pa÷yannahaüdhãmukhàn
nityànandacid àtmanà sphurati taü viddhi svametaü hçdi  // 217 //

ghañodake bimbitamarkabimbam
     àlokya måóho ravim eva manyate  &
tathà cidàbhàsamupàdhisaüsthaü
     bhràntyàham ity eva jaóo 'bhimanyate  // 218 //

ghañaü jalaü tadgatamarkabimbaü
     vihàya sarvaü vinirãkùyate 'rkaþ  &
tañastha etattritayàvabhàsakaþ
     svayaüprakà÷o viduùà yathà tathà  // 219 //

dehaü dhiyaü citpratibimbam evaü
     visçjya buddhau nihitaü guhàyàm  &
draùñàramàtmànamakhaõóabodhaü
     sarvaprakà÷aü sadasadvilakùaõam  // 220 //

nityaü vibhuü sarvagataü susåkùmaü
     antarbahiþ÷ånyamananyam àtmanaþ  &
vij¤àya samyaïnijaråpametat
     pumàn vipàpmà virajo vimçtyuþ  // 221 //

vi÷oka ànandaghano vipa÷cit
     svayaü kuta÷cin na bibheti ka÷cit  &
nànyo 'sti panthà bhavabandhamukteþ
     vinà svatattvàvagamaü mumukùoþ  // 222 //

brahmàbhinnatvavij¤ànaü bhavamokùasya kàraõam  &
yenàdvitãyamànandaü brahma sampadyate budhaiþ  // 223 //

brahmabhåtastu saüsçtyai vidvànnàvartate punaþ  &
vij¤àtavyamataþ samyagbrahmàbhinnatvam àtmanaþ  // 224 //

satyaü j¤ànamanantaü brahma vi÷uddhaü paraü svataþsiddham  &
nityànandaikarasaü pratyagabhinnaü nirantaraü jayati  // 225 //

sadidaü paramàdvaitaü svasmàdanyasya vastuno 'bhàvàt  &
na hyanyadasti kiücit samyak paramàrthatattvabodhada÷àyàm  // 226 //

yadidaü sakalaü vi÷vaü nànàråpaü pratãtamaj¤ànàt  &
tatsarvaü brahmaiva pratyastà÷eùabhàvanàdoùam  // 227 //

mçtkàryabhåto 'pi mçdo na bhinnaþ
     kumbho 'sti sarvatra tu mçtsvaråpàt  &
na kumbharåpaü pçthagasti kumbhaþ
     kuto mçùà kalpitanàmamàtraþ  // 228 //

kenàpi mçdbhinnatayà svaråpaü
     ghañasya saüdar÷ayituü na ÷akyate  &
ato ghañaþ kalpita eva mohàn
     mçd eva satyaü paramàrthabhåtam  // 229 //

sadbrahmakàryaü sakalaü sadevaü
     tanmàtrametan na tato 'nyadasti  &
astãti yo vakti na tasya moho
     vinirgato nidritavatprajalpaþ  // 230 //

brahmaivedaü vi÷vam ity eva vàõã
     ÷rautã bråte 'tharvaniùñhà variùñhà  &
tasmàdetadbrahmamàtraü hi vi÷vaü
     nàdhiùñhànàdbhinnatàropitasya  // 231 //

satyaü yadi syàjjagadetad àtmano
     'nantattvahànirnigamàpramàõatà  &
asatyavàditvamapã÷ituþ syàn
     naitattrayaü sàdhu hitaü mahàtmanàm  // 232 //

ã÷varo vastutattvaj¤o na càhaü teùvavasthitaþ  &
na ca matsthàni bhåtànãty evam eva vyacãkëpat  // 233 //

yadi satyaü bhavedvi÷vaü suùuptàmupalabhyatàm  &
yannopalabhyate kiücid ato 'satsvapnavanmçùà  // 234 //

ataþ pçthaïnàsti jagatparàtmanaþ
     pçthakpratãtistu mçùà guõàdivat  &
àropitasyàsti kimarthavattàd
     dhiùñhànamàbhàti tathà bhrameõa  // 235 //

bhràntasya yady adbhramataþ pratãtaü
     bhràmaiva tattadrajataü hi ÷uktiþ  &
idaütayà brahma sadaiva råpyate
     tvàropitaü brahmaõi nàmamàtram  // 236 //

ataþ paraü brahma sadadvitãyaü
     vi÷uddhavij¤ànaghanaü nira¤janam  &
prà÷àntamàdyantavihãnamakriyaü
     nirantarànandarasasvaråpam  // 237 //

nirastamàyàkçtasarvabhedaü
     nityaü sukhaü niùkalamaprameyam  &
aråpamavyaktamanàkhyamavyayaü
     jyotiþ svayaü kiücid idaü cakàsti  // 238 //

j¤àtçj¤eyaj¤àna÷ånyamanantaü nirvikalpakam  &
kevalàkhaõóacinmàtraü paraü tattvaü vidurbudhàþ  // 239 //

aheyamanupàdeyaü manovàcàmagocaram  &
aprameyamanàdyantaü brahma pårõamahaü mahaþ  // 240 //

tattvaüpadàbhyàmabhidhãyamànayoþ
     brahmàtmanoþ ÷odhitayoryadãttham  &
÷rutyà tayostattvamasãti samyag
     ekatvam eva pratipàdyate muhuþ  // 241.

aikyaü tayor lakùitayor na vàcyayoþ
     nigadyate 'nyonyaviruddhadharmiõoþ  &
khadyotabhànvor iva ràjabhçtyayoþ
     kåpàmburà÷yoþ paramàõumervoþ  // 242 //

tayor virodho 'yamupàdhikalpito
     na vàstavaþ ka÷cidupàdhireùaþ  &
ã÷asya màyà mahadàdikàraõaü
     jãvasya kàryaü ÷çõu pa¤cako÷am  // 243 //

etàvupàdhã parajãvayostayoþ
     samyaïniràse na paro na jãvaþ  &
ràjyaü narendrasya bhañasya kheñak
     tayor apohe na bhaño na ràjà  // 244 //

athàta àde÷a iti ÷rutiþ svayaü
     niùedhati brahmaõi kalpitaü dvayam  &
÷rutipramàõànugçhãtabodhàt
     tayor niràsaþ karaõãya eva  // 245 //

nedaü nedaü kalpitatvàn na satyaü
     rajjudçùñavyàlavatsvapnavacca  &
itthaü dç÷yaü sàdhuyuktyà vyapohya
     j¤eyaþ pa÷càdekabhàvastayor yaþ  // 246 //

tatastu tau lakùaõayà sulakùyau
     tayor akhaõóaikarasatvasiddhaye  &
nàlaü jahatyà na tathàjahatyà
     kintåbhayàrthàtmikayaiva bhàvyam  // 247 //

sa devadatto 'yamitãha caikatà
     viruddhadharmàü÷amapàsya kathyate  &
yathà tathà tattvamasãtivàkye
     viruddhadharmànubhayatra hitvà  // 248 //

saülakùya cinmàtratayà sadàtmanoþ
     akhaõóabhàvaþ paricãyate budhaiþ  &
evaü mahàvàkya÷atena kathyate
     brahmàtmanor aikyamakhaõóabhàvaþ  // 249 //

asthålamityetadasannirasya
     siddhaü svato vyomavadapratarkyam  &
ato mçùàmàtramidaü pratãtaü
     jahãhi yatsvàtmatayà gçhãtam  \
brahmàham ity eva vi÷uddhabuddhyà
     viddhi svamàtmànamakhaõóabodham  // 250 //

mçtkàryaü sakalaü ghañàdi satataü mçnmàtramevàhitaü
tadvatsajjanitaü sadàtmakamidaü sanmàtramevàkhilam  &
yasmànnàsti sataþ paraü kim api tatsatyaü sa àtmà svayaü
tasmàttattvamasi pra÷àntamamalaü brahmàdvayaü yatparam  // 251 //

nidràkalpitade÷akàlaviùayaj¤àtràdi sarvaü yathà
mithyà tadvadihàpi jàgrati jagatsvàj¤ànakàryatvataþ  &
yasmàd evamidaü ÷arãrakaraõapràõàhamàdyapyasat
tasmàttattvamasi pra÷àntamamalaü brahmàdvayaü yatparam  // 252 //

yatra bhràntyà kalpita tadviveke
     tattanmàtraü naiva tasmàdvibhinnam  &
svapne naùñaü svapnavi÷vaü vicitraü
     svasmàdbhinnaü kinnu dçùñaü prabodhe  // 253 //

jàtinãtikulagotradåragaü
     nàmaråpaguõadoùavarjitam  &
de÷akàlaviùayàtivarti yad
     brahma tattvamasi bhàvayàtmani  // 254 //

yatparaü sakalavàgagocaraü
     gocaraü vimalabodhacakùuùaþ  &
÷uddhacidghanamanàdi vastu yad
     brahma tattvamasi bhàvayàtmani  // 255 //

ùaóbhirårmibhirayogi yogihçd-
     bhàvitaü na karaõair vibhàvitam  &
buddhyavedyamanavadyamasti yad
     brahma tattvamasi bhàvayàtmani  // 256 //

bhràntikalpitajagatkalà÷rayaü
     svà÷rayaü ca sadasadvilakùaõam  &
niùkalaü nirupamànavaddhi yad
     brahma tattvamasi bhàvayàtmani  // 257 //

janmavçddhipariõatyapakùaya-
     vyàdhinà÷anavihãnamavyayam  &
vi÷vasçùñyavavighàtakàraõaü
     brahma tattvamasi bhàvayàtmani  // 258 //

astabhedamanapàstalakùaõaü
     nistaraïgajalarà÷ini÷calam  &
nityamuktamavibhaktamårti yad
     brahma tattvamasi bhàvayàtmani  // 259 //

ekam eva sadanekakàraõaü
     kàraõàntaraniràsyakàraõam  &
kàryakàraõavilakùaõaü svayaü
     brahma tattvamasi bhàvayàtmani  // 260 //

nirvikalpakamanalpamakùaraü
     yatkùaràkùaravilakùaõaü param  &
nityamavyayasukhaü nira¤janaü
     brahma tattvamasi bhàvayàtmani  // 261 //

yadvibhàti sadanekadhà bhramàn
     nàmaråpaguõavikriyàtmanà  &
hemavatsvayamavikriyaü sadà
     brahma tattvamasi bhàvayàtmani  // 262 //

yaccakàstyanaparaü paràtparaü
     pratyagekarasam àtmalakùaõam  &
satyacitsukhamanantamavyayaü
     brahma tattvamasi bhàvayàtmani  // 263 //

uktamarthamimam àtmani svayaü
     bhàvayetprathitayuktibhirdhiyà  &
saü÷ayàdirahitaü karàmbuvat
     tena tattvanigamo bhaviùyati  // 264 //

saübodhamàtraü pari÷uddhatattvaü
     vij¤àya saïghe nçpavacca sainye  &
tadà÷rayaþ svàtmani sarvadà sthito
     vilàpaya brahmaõi vi÷vajàtam  // 265 //

buddhau guhàyàü sadasadvilakùaõaü
     brahmàsti satyaü paramadvitãyam  &
tad àtmanà yo 'tra vasedguhàyàü
     punarna tasyàïgaguhàprave÷aþ  // 266 //

j¤àte vastuny api balavatã vàsanànàdireùà
kartà bhoktàpyahamiti dçóhà yàsya saüsàrahetuþ  &
pratyagdçùñyàtmani nivasatà sàpaneyà prayatnàn
muktiü pràhustadiha munayo vàsanàtànavaü yat  // 267 //

ahaü mameti yo bhàvo dehàkùàdàvanàtmani  &
adhyàso 'yaü nirastavyo viduùà svàtmaniùñhayà  // 268 //

j¤àtvà svaü pratyagàtmànaü buddhitadvçttisàkùiõam  &
so 'ham ity eva sadvçttyànàtmanyàtmamatiü jahi  // 269 //

lokànuvartanaü tyaktvà tyaktvà dehànuvartanam  &
÷àstrànuvartanaü tyaktvà svàdhyàsàpanayaü kuru  // 270 //

lokavàsanayà jantoþ ÷àstravàsanayàpi ca  &
dehavàsanayà j¤ànaü yathàvannaiva jàyate  // 271 //

saüsàrakàràgçhamokùamicchor
     ayomayaü pàdanibandha÷çïkhalam  &
vadanti tajj¤àþ pañu vàsanàtrayaü
     yo 'smàdvimuktaþ samupaiti muktim  // 272 //

jalàdisaüsargava÷àtprabhåta-
     durgandhadhåtàgarudivyavàsanà  &
saügharùaõenaiva vibhàti samyag-
     vidhåyamàne sati bàhyagandhe  // 273 //

antaþ÷ritànantadårantavàsanà-
     dhålãviliptà param àtmavàsanà  &
praj¤àtisaügharùaõato vi÷uddhà
     pratãyate candanagandhavat sphuñam  // 274 //

anàtmavàsanàjàlaistirobhåtàtmavàsanà  &
nityàtmaniùñhayà teùàü nà÷e bhàti svayaü sphuñam  // 275 //

yathà yathà pratyagavasthitaü manaþ
     tathà tathà mu¤cati bàhyavàsanàm  &
niþ÷eùamokùe sati vàsanànàü
     àtmànubhåtiþ pratibandha÷ånyà  // 276 //

svàtmany eva sadà sthitvà mano na÷yati yoginaþ  &
vàsanànàü kùaya÷càtaþ svàdhyàsàpanayaü kuru  // 277 //

tamo dvàbhyàü rajaþ sattvàtsattvaü ÷uddhena na÷yati  &
tasmàtsattvamavaùñabhya svàdhyàsàpanayaü kuru  // 278 //

pràrabdhaü puùyati vapuriti ni÷citya ni÷calaþ  &
dhairyamàlambya yatnena svàdhyàsàpanayaü kuru  // 279 //

nàhaü jãvaþ paraü brahmetyatadvyàvçttipårvakam  &
vàsanàvegataþ pràptasvàdhyàsàpanayaü kuru  // 280 //

÷rutyà yuktyà svànubhåtyà j¤àtvà sàrvàtmyam àtmanaþ  &
kvacidàbhàsataþ pràptasvàdhyàsàpanayaü kuru  // 281 //

anàdànavisargàbhyàmãùannàsti kriyà muneþ  &
tadekaniùñhayà nityaü svàdhyàsàpanayaü kuru  // 282 //

tattvamasyàdivàkyotthabrahmàtmaikatvabodhataþ  &
brahmaõy àtmatvadàróhyàya svàdhyàsàpanayaü kuru  // 283 //

ahaübhàvasya dehe 'sminniþ÷eùavilayàvadhi  &
sàvadhànena yuktàtmà svàdhyàsàpanayaü kuru  // 284 //

pratãtirjãvajagatoþ svapnavadbhàti yàvatà  &
tàvannirantaraü vidvansvàdhyàsàpanayaü kuru  // 285 //

nidràyà lokavàrtàyàþ ÷abdàder api vismçteþ  &
kvacinnàvasaraü dattvà cintayàtmànam àtmani  // 286 //

màtàpitror malodbhåtaü malamàüsamayaü vapuþ  &
tyaktvà càõóàlavaddåraü brahmãbhåya kçtã bhava  // 287 //

ghañàkà÷aü mahàkà÷a ivàtmànaü paràtmani  &
vilàpyàkhaõóabhàvena tåùõã bhava sadà mune  // 288 //

svaprakà÷amadhiùñhànaü svayaübhåya sadàtmanà  &
brahmàõóam api piõóàõóaü tyajyatàü malabhàõóavat  // 289 //

cidàtmani sadànande dehàråóhàmahaüdhiyam  &
nive÷ya liïgamutsçjya kevalo bhava sarvadà  // 290 //

yatraiùa jagadàbhàso darpaõàntaþ puraü yathà  &
tadbrahmàhamiti j¤àtvà kçtakçtyo bhaviùyasi  // 291 //

yatsatyabhåtaü nijaråpamàdyaü
     cidadvayànandamaråpamakriyam  &
tadetya mithyàvapurutsçjeta
     ÷ailåùavadveùamupàttamàtmanaþ  // 292 //

sarvàtmanà dç÷yamidaü mçùaiva
     naivàhamarthaþ kùaõikatvadar÷anàt  &
jànàmyahaü sarvamiti pratãtiþ
     kuto 'ham àdeþ kùaõikasya sidhyet  // 293 //

ahaüpadàrthastvahamàdisàkùã
     nityaü suùuptàv api bhàvadar÷anàt  &
bråte hyajo nitya iti ÷rutiþ svayaü
     tatpratyagàtmà sadasadvilakùaõaþ  // 294 //

vikàriõàü sarvavikàravettà
     nityàvikàro bhavituü samarhati  &
manorathasvapnasuùuptiùu sphuñaü
     punaþ punardçùñamasattvametayoþ  // 295 //

ato 'bhimànaü tyaja màüsapiõóe
     piõóàbhimàniny api buddhikalpite  &
kàlatrayàbàdhyamakhaõóabodhaü
     j¤àtvà svamàtmànamupaihi ÷àntim  // 296 //

tyajàbhimànaü kulagotranàma-
     råpà÷rameùvàrdra÷avà÷riteùu  &
liïgasya dharmàn api kartçtàdiüs
     tyaktà bhavàkhaõóasukhasvaråpaþ  // 297 //

santyanye pratibandhàþ puüsaþ saüsàrahetavo dçùñàþ  &
teùàm evaü målaü prathamavikàro bhavatyahaükàraþ  // 298 //

yàvatsyàtsvasya saübandho 'haükàreõa duràtmanà  &
tàvan na le÷amàtràpi muktivàrtà vilakùaõà  // 299 //

ahaükàragrahànmuktaþ svaråpamupapadyate  &
candravadvimalaþ pårõaþ sadànandaþ svayaüprabhaþ  // 300 //

yo và pure so 'ham iti pratãto
     buddhyà prakëptastamasàtimåóhayà  &
tasyaiva niþ÷eùatayà vinà÷e
     brahmàtmabhàvaþ pratibandha÷ånyaþ  // 301 //

brahmànandanidhirmahàbalavatàhaükàraghoràhinà
saüveùñy àtmani rakùyate guõamayai÷caõóestribhirmastakaiþ  &
vij¤ànàkhyamahàsinà ÷rutimatà vicchidya ÷ãrùatrayaü
nirmålyàhimimaü nidhiü sukhakaraü dhãro 'nubhoktuükùamaþ  // 302 //

yàvadvà yat kiücid viùadoùasphårtirasti ceddehe  &
katham àrogyàya bhavettadvadahantàpi yogino muktyai  // 303 //

ahamo 'tyantanivçttyà tatkçtanànàvikalpasaühçtyà  &
pratyaktattvavivekàdidamahamasmãti vindate tattvam  // 304 //

ahaükàre kartaryahamiti matiü mu¤ca sahasà
vikàràtmany àtmapratiphalajuùi svasthitimuùi  &
yadadhyàsàtpràptà janimçtijaràduþkhabahulà
pratãca÷cinmårtestava sukhatanoþ saüsçtiriyam  // 305 //

sadaikaråpasya cidàtmano vibhor
     ànandamårteranavadyakãrteþ  &
naivànyathà kvàpyavikàriõaste
     vinàhamadhyàsamamuùya saüsçtiþ  // 306 //

tasmàdahaükàramimaü sva÷atruü
     bhokturgale kaõñakavatpratãtam  &
vicchidya vij¤ànamahàsinà sphuñaü
     bhuïkùvàtmasàmràjyasukhaü yatheùñam  // 307 //

tato 'ham àdervinivartya vçttiü
     saütyaktaràgaþ paramàrthalàbhàt  &
tåùõãü samàssvàtmasukhànubhåtyà
     pårõàtmanà brahmaõi nirvikalpaþ  // 308 //

samålakçtto 'pi mahànahaü punaþ
     vyullekhitaþ syàdyadi cetasà kùaõam  &
saüjãvya vikùepa÷ataü karoti
     nabhasvatà pràvçùi vàrido yathà  // 309 //

nigçhya ÷atrorahamo 'vakà÷aþ
     kvacin na deyo viùayànucintayà  &
sa eva saüjãvanaheturasya
     prakùãõajambãrataror ivàmbu  // 310 //

dehàtmanà saüsthita eva kàmã
     vilakùaõaþ kàmayità kathaü syàt  &
ato 'rthasandhànaparatvam eva
     bhedaprasaktyà bhavabandhahetuþ  // 311 //

kàryapravardhanàdbãjapravçddhiþ paridç÷yate  &
kàryanà÷àdbãjanà÷astasmàtkàryaü nirodhayet  // 312 //

vàsanàvçddhitaþ kàryaü kàryavçddhyà ca vàsanà  &
vardhate sarvathà puüsaþ saüsàro na nivartate  // 313 //

saüsàrabandhavicchittyai tad dvayaü pradahedyatiþ  &
vàsanàvçddhiretàbhyàü cintayà kriyayà bahiþ  // 314 //

tàbhyàü pravardhamànà sà såte saüsçtim àtmanaþ  &
trayàõàü ca kùayopàyaþ sarvàvasthàsu sarvadà  // 315 //

sarvatra sarvataþ sarvabrahmamàtràvalokanaiþ  &
sadbhàvavàsanàdàróhyàttattrayaü layama÷nute  // 316 //

kriyànà÷e bhaveccintànà÷o 'smàdvàsanàkùayaþ  &
vàsanàprakùayo mokùaþ sà jãvanmuktiriùyate  // 317 //

sadvàsanàsphårtivijçmbhaõe sati
     hyasau vilãnàpyahamàdivàsanà  &
atiprakçùñàpyaruõaprabhàyàü
     vilãyate sàdhu yathà tamisrà  // 318 //

tamastamaþkàryamanarthajàlaü
     na dç÷yate satyudite dine÷e  &
tathàdvayànandarasànubhåtau
     na vàsti bandho na ca duþkhagandhaþ  // 319 //

dç÷yaü pratãtaü pravilàpayansan
     sanmàtramànandaghanaü vibhàvayan  &
samàhitaþ sanbahirantaraü và
     kàlaü nayethàþ sati karmabandhe  // 320 //

pramàdo brahmaniùñhàyàü na kartavyaþ kadàcana  &
pramàdo mçtyurityàha bhagavànbrahmaõaþ sutaþ  // 321 //

na pramàdàdanartho 'nyo j¤àninaþ svasvaråpataþ  &
tato mohastato 'haüdhãstato bandhastato vyathà  // 322 //

viùayàbhimukhaü dçùñvà vidvàüsam api vismçtiþ  &
vikùepayati dhãdoùair yoùà jàram iva priyam  // 323 //

yathàpakçùñaü ÷aivàlaü kùaõamàtraü na tiùñhati  &
àvçõoti tathà màyà pràj¤aü vàpi paràïmukham  // 324 //

lakùyacyutaü cedyadi cittamãùad
     bahirmukhaü sannipatettatastataþ  &
pramàdataþ pracyutakelikandukaþ
     sopànapaïktau patito yathà tathà  // 325 //

viùayeùvàvi÷accetaþ saükalpayati tadguõàn  &
samyaksaükalpanàtkàmaþ kàmàtpuüsaþ pravartanam  // 326 //

ataþ pramàdàn na paro 'sti mçtyuþ
     vivekino brahmavidaþ samàdhau  &
samàhitaþ siddhimupaiti samyak
     samàhitàtmà bhava sàvadhànaþ  // 327 //

tataþ svaråpavibhraü÷o vibhraùñastu patatyadhaþ  &
patitasya vinà nà÷aü punarnàroha ãkùyate  // 328 //

saükalpaü varjayettasmàtsarvànarthasya kàraõam  &
jãvato yasya kaivalyaü videhe sa ca kevalaþ  \
yat kiücit pa÷yato bhedaü bhayaü bråte yajuþ÷rutiþ  // 329 //

yadà kadà vàpi vipa÷cideùa
     brahmaõy anante 'py aõumàtrabhedam  &
pa÷yatyathàmuùya bhayaü tadaiva
     yadvãkùitaü bhinnatayà pramàdàt  // 330 //

÷rutismçtinyàya÷atair niùiddhe
     dç÷ye 'tra yaþ svàtmamatiü karoti  &
upaiti duþkhopari duþkhajàtaü
     niùiddhakartà sa malimluco yathà  // 331 //

satyàbhisaüdhànarato vimukto
     mahattvamàtmãyamupaiti nityam  &
mithyàbhisandhànaratastu na÷yed
     dçùñaü tadetadyadacauracaurayoþ  // 332 //

yatirasadanusandhiü bandhahetuü vihàya
     svayamayamahamasmãty àtmadçùñyaiva tiùñhet  &
sukhayati nanu niùñhà brahmaõi svànubhåtyà
     harati paramavidyàkàryaduþkhaü pratãtam  // 333 //

bàhyànusandhiþ parivardhayetphalaü
     durvàsanàm eva tatastato 'dhikàm  &
j¤àtvà vivekaiþ parihçtya bàhyaü
     svàtmànusandhiü vidadhãta nityam  // 334 //

bàhye niruddhe manasaþ prasannatà
     manaþprasàde paramàtmadar÷anam  &
tasminsudçùñe bhavabandhanà÷o
     bahirnirodhaþ padavã vimukteþ  // 335 //

kaþ paõóitaþ sansadasadvivekã
     ÷rutipramàõaþ paramàrthadar÷ã  &
jànanhi kuryàdasato 'valambaü
     svapàtahetoþ ÷i÷uvanmumukùuþ  // 336 //

dehàdisaüsaktimato na muktiþ
     muktasya dehàdyabhimatyabhàvaþ  &
suptasya no jàgaraõaü na jàgrataþ
     svapnastayor bhinnaguõà÷rayatvàt  // 337 //

antarbahiþ svaü sthirajaïgameùu
     j¤àtvàtmanàdhàratayà vilokya  &
tyaktàkhilopàdhirakhaõóaråpaþ
     pårõàtmanà yaþ sthita eùa muktaþ  // 338 //

sarvàtmanà bandhavimuktihetuþ
     sarvàtmabhàvàn na paro 'sti ka÷cit  &
dç÷yàgrahe satyupapadyate 'sau
     sarvàtmabhàvo 'sya sadàtmaniùñhayà  // 339 //

dç÷yasyàgrahaõaü kathaü nu ghañate dehàtmanà tiùñhato
bàhyàrthànubhavaprasaktamanasastattatkriyàü kurvataþ  &
saünyastàkhila-dharma-karma-viùayair nityàtmaniùñhàparaiþ
tattvaj¤aiþ karaõãyam àtmani sadànandecchubhiryatnataþ  // 340 //

sarvàtmasiddhaye bhikùoþ kçta÷ravaõakarmaõaþ  &
samàdhiü vidadhàtyeùà ÷ànto dànta iti ÷rutiþ  // 341 //

àråóha÷akterahamo vinà÷aþ
     kartun na ÷akya sahasàpi paõóitaiþ  &
ye nirvikalpàkhyasamàdhini÷calàþ
     tànantarànantabhavà hi vàsanàþ  // 342 //

ahaübuddhyaiva mohinyà yojayitvàvçterbalàt  &
vikùepa÷aktiþ puruùaü vikùepayati tadguõaiþ  // 343 //

vikùepa÷aktivijayo viùamo vidhàtuü
     niþ÷eùamàvaraõa÷aktinivçttyabhàve  &
dçgdç÷yayoþ sphuñapayojalavadvibhàge
     na÷yettadàvaraõam àtmani ca svabhàvàt  \
niþsaü÷ayena bhavati pratibandha÷ånyo
     vikùepaõaü nahiü tadà yadi cenmçùàrthe  // 344 //

samyagvivekaþ sphuñabodhajanyo
     vibhajya dçgdç÷yapadàrthatattvam  &
chinatti màyàkçtamohabandhaü
     yasmàdvimuktastu punarna saüsçtiþ  // 345 //

paràvaraikatvavivekavanhiþ
     dahatyavidyàgahanaü hya÷eùam  &
kiü syàtpunaþ saüsaraõasya bãjaü
     advaitabhàvaü samupeyuùo 'sya  // 346 //

àvaraõasya nivçttirbhavati hi samyakpadàrthadar÷anataþ  &
mithyàj¤ànavinà÷astadvikùepajanitaduþkhanivçttiþ  // 347 //

etattritayaü dçùñaü samyagrajjusvaråpavij¤ànàt  &
tasmàdvastusatattvaü j¤àtavyaü bandhamuktaye viduùà  // 348 //

ayo 'gniyogàd iva satsamanvayàn
     màtràdiråpeõa vijçmbhate dhãþ  &
tatkàryametaddvitayaü yato mçùà
     dçùñaü bhramasvapnamanoratheùu  // 349 //

tato vikàràþ prakçterahaümukhà
     dehàvasànà viùayà÷ca sarve  &
kùaõe 'nyathàbhàvitayà hyamãùàm
     asattvamàtmà tu kadàpi nànyathà  // 350 //

nityàdvayàkhaõóacidekaråpo
     buddhyàdisàkùã sadasadvilakùaõaþ  &
ahaüpadapratyayalakùitàrthaþ
     pratyak sadànandaghanaþ paràtmà  // 351 //

itthaü vipa÷citsadasadvibhajya
     ni÷citya tattvaü nijabodhadçùñyà  &
j¤àtvà svamàtmànamakhaõóabodhaü
     tebhyo vimuktaþ svayam eva ÷àmyati  // 352 //

aj¤ànahçdayagrantherniþ÷eùavilayastadà  &
samàdhinàvikalpena yadàdvaitàtmadar÷anam  // 353 //

tvamahamidamitãyaü kalpanà buddhidoùàt
     prabhavati paramàtmanyadvaye nirvi÷eùe  &
pravilasati samàdhàvasya sarvo vikalpo
     vilayanamupagacchedvastutattvàvadhçtyà  // 354 //

÷ànto dàntaþ paramuparataþ kùàntiyuktaþ samàdhiü
kurvannityaü kalayati yatiþ svasya sarvàtmabhàvam  &
tenàvidyàtimirajanitànsàdhu dagdhvà vikalpàn
brahmàkçtyà nivasati sukhaü niùkriyo nirvikalpaþ  // 355 //

samàhità ye pravilàpya bàhyaü
     ÷rotràdi cetaþ svamahaü cidàtmani  &
ta eva muktà bhavapà÷abandhaiþ
     nànye tu pàrokùyakathàbhidhàyinaþ  // 356 //

upàdhibhedàtsvayam eva bhidyate
     copàdhyapohe svayam eva kevalaþ  &
tasmàdupàdhervilayàya vidvàn
     vasetsadàkalpasamàdhiniùñhayà  // 357 //

sati sakto naro yàti sadbhàvaü hyekaniùñhayà  &
kãñako bhramaraü dhyàyan bhramaratvàya kalpate  // 358 //

kriyàntaràsaktimapàsya kãñako
     dhyàyannalitvaü hyalibhàvamçcchati  &
tathaiva yogã paramàtmatattvaü
     dhyàtvà samàyàti tadekaniùñhayà  // 359 //

atãva såkùmaü paramàtmatattvaü
     na sthåladçùñyà pratipattumarhati  &
samàdhinàtyantasusåkùmavçtyà
     j¤àtavyamàryair ati÷uddhabuddhibhiþ  // 360 //

yathà suvarõaü puñapàka÷odhitaü
     tyaktvà malaü svàtmaguõaü samçcchati  &
tathà manaþ sattvarajastamomalaü
     dhyànena santyajya sameti tattvam  // 361 //

nirantaràbhyàsava÷àttaditthaü
     pakvaü mano brahmaõi lãyate yadà  &
tadà samàdhiþ savikalpavarjitaþ
     svato 'dvayànandarasànubhàvakaþ  // 362 //

samàdhinànena samastavàsanà-
     granthervinà÷o 'khilakarmanà÷aþ  &
antarbahiþ sarvata eva sarvadà
     svaråpavisphårtirayatnataþ syàt  // 363 //

÷ruteþ  ÷ataguõaü vidyànmananaü mananàd api  &
nidiüdhyàsaü lakùaguõamanantaü nirvikalpakam  // 364 //

nirvikalpakasamàdhinà sphuñaü
     brahmatattvamavagamyate dhruvam  &
nànyathà calatayà manogateþ
     pratyayàntaravimi÷ritaü bhavet  // 365 //

ataþ samàdhatsva yatendriyaþ san
     nirantaraü ÷àntamanàþ pratãci  &
vidhvaüsaya dhvàntamanàdyavidyayà
     kçtaü sadekatvavilokanena  // 366 //

yogasya prathamadvàraü vàïnirodho 'parigrahaþ  &
nirà÷à ca nirãhà ca nityamekànta÷ãlatà  // 367 //

ekàntasthitirindriyoparamaõe henurdama÷cetasaþ
saürodhe karaõaü ÷amena vilayaü yàyàdahaüvàsanà  &
tenànandarasànubhåtiracalà bràhmã sadà yoginaþ
tasmàccittanirodha eva satataü kàryaþ prayatno muneþ  // 368 //

vàcaü niyacchàtmani taü niyaccha
     buddhau dhiyaü yaccha ca buddhisàkùiõi  &
taü càpi pårõàtmani nirvikalpe
     vilàpya ÷àntiü paramàü bhajasva  // 369 //

dehapràõendriyamanobuddhyàdibhirupàdhibhiþ  &
yair yair vçtteþsamàyogastatadbhàvo 'sya yoginaþ  // 370 //

tannivçttyà muneþ samyak sarvoparamaõaü sukham  &
saüdç÷yate sadànandarasànubhavaviplavaþ  // 371 //

antastyàgo bahistyàgo viraktasyaiva yujyate  &
tyajatyantarbahiþsaïgaü viraktastu mumukùayà  // 372 //

bahistu viùayaiþ saïgaü tathàntarahamàdibhiþ  &
virakta eva ÷aknoti tyaktuü brahmaõi niùñhitaþ  // 373 //

vairàgyabodhau puruùasya pakùivat
     pakùau vijànãhi vicakùaõa tvam  &
vimuktisaudhàgralatàdhirohaõaü
     tàbhyàü vinà nànyatareõa sidhyati  // 374 //

atyantavairàgyavataþ samàdhiþ
     samàhitasyaiva dçóhaprabodhaþ  &
prabuddhatattvasya hi bandhamuktiþ
     muktàtmano nityasukhànubhåtiþ  // 375 //

vairàgyàn na paraü sukhasya janakaü pa÷yàmi va÷yàtmanaþ
taccecchuddhataràtmabodhasahitaü svàràjyasàmràjyadhuk  &
etaddvàramajasramuktiyuvateryasmàttvamasmàtparaü
sarvatràspçhayà sadàtmani sadà praj¤àü kuru ÷reyase  // 376 //

à÷àü chinddhi viùopameùu viùayeùveùaiva mçtyoþ kçtis
tyaktvà jàtikulà÷rameùvabhimatiü mu¤càtidåràtkriyàþ  &
dehàdàvasati tyajàtmadhiùaõàü praj¤àü kuruùvàtmani
tvaü draùñàsyamano 'si nirdvayaparaü brahmàsi yadvastutaþ  // 377 //

lakùye brahmaõi mànasaü dçóhataraü saüsthàpya bàhyendriyaü
svasthàne vinive÷ya ni÷calatanu÷copekùya dehasthitim  &
brahmàtmaikyamupetya tanmayatayà càkhaõóavçttyàni÷aü
brahmànandarasaü pibàtmani mudà ÷ånyaiþ kimanyair bhç÷am  // 378 //

anàtmacintanaü tyaktvà ka÷malaü duþkhakàraõam  &
cintayàtmànamànandaråpaü yanmuktikàraõam  // 379 //

eùa svayaüjyotira÷eùasàkùã
     vij¤ànako÷o vilasatyajasram  &
lakùyaü vidhàyainamasadvilakùaõam
     akhaõóavçttyàtmatayànubhàvaya  // 380 //

etamacchãnnayà vçttyà pratyayàntara÷ånyayà  &
ullekhayanvijànãyàtsvasvaråpatayà sphuñam  // 381 //

atràtmatvaü dçóhãkurvannahamàdiùu saütyajan  &
udàsãnatayà teùu tiùñhetsphuñaghañàdivat  // 382 //

vi÷uddhamantaþkaraõaü svaråpe
     nive÷ya sàkùiõy avabodhamàtre  &
÷anaiþ ÷anair ni÷calatàmupànayan
     pårõaü svamevànuvilokayettataþ  // 383 //

dehendriyapràõamano 'ham àdibhiþ
     svàj¤ànakëptair akhilair upàdhibhiþ  &
vimuktamàtmànamakhaõóaråpaü
     pårõaü mahàkà÷amivàvalokayet  // 384 //

ghañakala÷akusålasåcimukhyaiþ
     gaganamupàdhi÷atair vimuktamekam  &
bhavati na vividhaü tathaiva ÷uddhaü
     paramahamàdivimuktamekam eva  // 385 //

brahmàdistambaparyantà mçùàmàtrà upàdhayaþ  &
tataþ pårõaü svamàtmànaü pa÷yedekàtmanà sthitam  // 386 //

yatra bhràntyà kalpitaü tadviveke
     tattanmàtraü naiva tasmàdvibhinnam  &
bhrànternà÷e bhàti dçùñàhitattvaü
     rajjustadvadvi÷vam àtmasvaråpam  // 387 //

svayaü brahmà svayaü viùõuþ svayamindraþ svayaü ÷ivaþ  &
svayaü vi÷vamidaü sarvaü svasmàdanyan na kiücana  // 388 //

antaþ svayaü càpi bahiþ svayaü ca
     svayaü purastàt svayam eva pa÷càt  &
svayaü hyàvàcyàü svayamapyudãcyàü
     tathopariùñàtsvayamapyadhastàt  // 389 //

taraïgaphenabhramabudbudàdi
     sarvaü svaråpeõa jalaü yathà tathà  &
cid eva dehàdyahamantametat
     sarvaü cid evaikarasaü vi÷uddham  // 390 //

sadevedaü sarvaü jagadavagataü vàïmanasayoþ
sato 'nyannàsty eva prakçtiparasãmni sthitavataþ  &
pçthak kiü mçtsnàyàþ kala÷aghañakumbhàdyavagataü
vadatyeùa bhràntastvamahamiti màyàmadirayà  // 391 //

kriyàsamabhihàreõa yatra nànyaditi ÷rutiþ  &
bravãti dvaitaràhityaü mithyàdhyàsanivçttaye  // 392 //

àkà÷avannirmalanirvikalpaü
     niþsãmaniþspandananirvikàram  &
antarbahiþ÷ånyamananyamadvayaü
     svayaü paraü brahma kimasti bodhyam  // 393 //

vaktavyaü kimu vidyate 'tra bahudhà brahmaiva jãvaþ svayaü
brahmaitajjagadàtataü nu sakalaü brahmàdvitãyaü ÷rutiþ  &
brahmaivàhamiti prabuddhamatayaþ saütyaktabàhyàþ sphuñaü
brahmãbhåya vasanti santatacidànandàtmanaitaddhruvam  // 394 //

jahi malamayako÷e 'haüdhiyotthàpità÷àü
     prasabhamanilakalpe liïgadehe 'pi pa÷càt  &
nigamagaditakãrtiü nityamànandamårtiü
     svayamiti paricãya brahmaråpeõa tiùñha  // 395 //

÷avàkàraü yàvadbhajati manujastàvada÷uciþ
parebhyaþ syàtkle÷o jananamaraõavyàdhinilayaþ  &
yadàtmànaü ÷uddhaü kalayati ÷ivàkàramacalam
tadà tebhyo mukto bhavati hi tadàha ÷rutir api  // 396 //

svàtmanyàropità÷eùàbhàsarvastuniràsataþ  &
svayam eva paraü brahma pårõamadvayamakriyam  // 397 //

samàhitàyàü sati cittavçttau
     paràtmani brahmaõi nirvikalpe  &
na dç÷yate ka÷cidayaü vikalpaþ
     prajalpamàtraþ pari÷iùyate yataþ  // 398 //

asatkalpo vikalpo 'yaü vi÷vamityekavastuni  &
nirvikàre niràkàre nirvi÷eùe bhidà kutaþ  // 399 //

draùñudar÷anadç÷yàdibhàva÷ånyaikavastuni  &
nirvikàre niràkàre nirvi÷eùe bhidà kutaþ  // 400 //

kalpàrõava ivàtyantaparipårõaikavastuni  &
nirvikàre niràkàre nirvi÷eùe bhidà kutaþ  // 401 //

tejasãva tamo yatra pralãnaü bhràntikàraõam  &
advitãye pare tattve nirvi÷eùe bhidà kutaþ  // 402 //

ekàtmake pare tattve bhedavàrtà kathaü vaset  &
suùuptau sukhamàtràyàü bhedaþ kenàvalokitaþ  // 403 //

na hyasti vi÷vaü paratattvabodhàt
     sadàtmani brahmaõi nirvikalpe  &
kàlatraye nàpyahirãkùito guõe
     na hyambubindurmçgatçùõikàyàm  // 404 //

màyàmàtramidaü dvaitamadvaitaü paramàrthataþ  &
iti bråte ÷rutiþ sàkùàtsuùuptàvanubhåyate  // 405 //

ananyatvamadhiùñhànàdàropyasya nirãkùitam  &
paõóitai rajjusarpàdau vikalpo bhràntijãvanaþ  // 406 //

cittamålo vikalpo 'yaü cittàbhàve na ka÷cana  &
ata÷cittaü samàdhehi pratyagråpe paràtmani  // 407 //

kim api satatabodhaü kevalànandaråpaü
     nirupamamativelaü nityamuktaü nirãham  &
niravadhigaganàbhaü niùkalaü nirvikalpaü
     hçdi kalayati vidvàn brahma pårõaü samàdhau  // 408 //

prakçtivikçti÷ånyaü bhàvanàtãtabhàvaü
     samarasamasamànaü mànasaü bandhadåram  &
nigamavacanasiddhaü nityamasmatprasiddhaü
     hçdi kalayati vidvàn brahma pårõaü samàdhau  // 409 //

ajaramamaramastàbhàvavastusvaråpaü
     stimitasalilarà÷iprakhyamàkhyàvihãnam  &
÷amitaguõavikàraü ÷à÷vataü ÷àntamekaü
     hçdi kalayati vidvàn brahma pårõaü samàdhau  // 410 //

samàhitàntaþkaraõaþ svaråpe
     vilokayàtmànamakhaõóavaibhavam  &
vicchinddhi bandhaü bhavagandhagandhitaü
     yatnena puüstvaü saphalãkuruùva  // 411.

sarvopàdhivinirmuktaü saccidànandamadvayam|
bhàvayàtmànam àtmasthaü na bhåyaþ kalpase 'dhvane  // 412 //

chàyeva puüsaþ paridç÷yamàn
     màbhàsaråpeõa phalànubhåtyà  &
÷arãramàràcchavavannirastaü
     punarna saüdhatta idaü mahàtmà  // 413 //

satatavimalabodhànandaråpaü sametya
     tyaja jaóamalaråpopàdhimetaü sudåre  &
atha punar api naiùa smaryatàü vàntavastu
     smaraõaviùayabhåtaü palpate kutsanàya  // 414 //

samålametatparidàhya vanhau
     sadàtmani brahmaõi nirvikalpe  &
tataþ svayaü nityavi÷uddhabodhà
     nandàtmanà tiùñhati vidvariùñhaþ  // 415 //

pràrabdhasåtragrathitaü ÷arãraü
     prayàtu và tiùñhatu gor iva srak  &
na tatpunaþ pa÷yati tattvavettà-
     (à)nandàtmani brahmaõi lãnavçttiþ  // 416 //

akhaõóànandamàtmànaü vij¤àya svasvaråpataþ  &
kimicchan kasya và hetor dehaü puùõàti tattvavit  // 417 //

saüsiddhasya phalaü tvetajjãvanmuktasya yoginaþ  &
bahirantaþ sadànandarasàsvàdanam àtmani  // 418 //

vairàgyasya phalaü bodho bodhasyoparatiþ phalam  &
svànandànubhavàcchàntireùaivoparateþ phalam  // 419 //

yady uttarottaràbhàvaþ pårvapårvantu niùphalam  &
nivçttiþ paramà tçptirànando 'nupamaþ svataþ  // 420 //

dçùñaduþkheùvanudvego vidyàyàþ prastutaü phalam  &
yatkçtaü bhràntivelàyàü nànà karma jugupsitam  \
pa÷cànnaro vivekena tat kathaü kartum arhati  // 421 //

vidyàphalaü syàdasato nivçttiþ
     pravçttiraj¤ànaphalaü tadãkùitam  &
tajj¤àj¤ayor yanmçgatçùõikàdau
     nocedvidàü dçùñaphalaü kimasmàt  // 422 //

aj¤ànahçdayagranthervinà÷o yady a÷eùataþ  &
anicchorviùayaþ kiü nu pravçtteþ kàraõaü svataþ  // 423 //

vàsanànudayo bhogye vairàgasya tadàvadhiþ  &
ahaübhàvodayàbhàvo bodhasya paramàvadhiþ  \
lãnavçttair anutpattirmaryàdoparatestu sà  // 424 //

brahmàkàratayà sadà sthitatayà nirmuktabàhyàrthadhãr
anyàveditabhogyabhogakalano nidràluvadbàlavat  &
svapnàlokitalokavajjagadidaü pa÷yan kvacil labdhadhãr
àste ka÷cidanantapuõyaphalabhugdhanyaþ sa mànyo bhuvi  // 425 //

sthitapraj¤o yatirayaü yaþ sadànandama÷nute  &
brahmaõy eva vilãnàtmà nirvikàro viniùkriyaþ  // 426 //

brahmàtmanoþ ÷odhitayor ekabhàvàvagàhinã  &
nirvikalpà ca cinmàtrà vçttiþ praj¤eti kathyate  \
susthitàsau bhavedyasya sthitapraj¤aþ sa ucyate  // 427 //

yasya sthità bhavetpraj¤à yasyànando nirantaraþ  &
prapa¤co vismçtapràyaþ sa jãvanmukta iùyate  // 428 //

lãnadhãr api jàgarti jàgraddharmavivarjitaþ  &
bodho nirvàsano yasya sa jãvanmukta iùyate  // 429 //

÷àntasaüsàrakalanaþ kalàvàn api niùkalaþ  &
yasya cittaü vini÷cintaü sa jãvanmukta iùyate  // 430 //

vartamàne 'pi dehe 'smi¤chàyàvadanuvartini  &
ahantàmamatàbhàvo jãvanmuktasya lakùaõam  // 431 //

atãtànanusandhànaü bhaviùyadavicàraõam  &
audàsãnyam api pràptaü jãvanmuktasya lakùaõam  // 432 //

guõadoùavi÷iùñe 'sminsvabhàvena vilakùaõe  &
sarvatra samadar÷itvaü jãvanmuktasya lakùaõam  // 433 //

iùñàniùñàrthasampràptau samadar÷itayàtmani  &
ubhayatràvikàritvaü jãvanmuktasya lakùaõam  // 434 //

brahmànandarasàsvàdàsaktacittatayà yateþ  &
antarbahiravij¤ànaü jãvanmuktasya lakùaõam  // 435 //

dehendriyàdau kartavye mamàhaübhàvavarjitaþ  &
audàsãnyena yas tiùñhetsa jãvanmuktalakùaõaþ  // 436 //

vij¤àta àtmano yasya brahmabhàvaþ ÷ruterbalàt  &
bhavabandhavinirmuktaþ sa jãvanmuktalakùaõaþ  // 437 //

dehendriyeùvahaübhàva idaübhàvastadanyake  &
yasya no bhavataþ kvàpi sa jãvanmukta iùyate  // 438 //

na pratyagbrahmaõor bhedaü kadàpi brahmasargayoþ  &
praj¤ayà yo vijàniti sa jãvanmuktalakùaõaþ  // 439 //

sàdhubhiþ påjyamàne 'smin pãóyamàne 'pi durjanaiþ  &
samabhàvo bhavedyasya sa jãvanmuktalakùaõaþ  // 440 //

yatra praviùñà viùayàþ parerità
     nadãpravàhà iva vàrirà÷au  &
linanti sanmàtratayà na vikriyàü
     utpàdayantyeùa yatirvimuktaþ  // 441 //

vij¤àtabrahmatattvasya yathàpårvaü na saüsçtiþ  &
asti cen na sa vij¤àtabrahmabhàvo bahirmukhaþ  // 442 //

pràcãnavàsanàvegàdasau saüsaratãti cet  &
na sadekatvavij¤ànànmandã bhavati vàsanà  // 443 //

atyantakàmukasyàpi vçttiþ kuõñhati màtari  &
tathaiva brahmaõi j¤àte pårõànande manãùiõaþ  // 444 //

nididhyàsana÷ãlasya bàhyapratyaya ãkùyate  &
bravãti ÷rutiretasya pràrabdhaü phaladar÷anàt  // 445 //

sukhàdyanubhavo yàvattàvatpràrabdhamiùyate  &
phalodayaþ kriyàpårvo niùkriyo na hi kutracit  // 446 //

ahaü brahmeti vij¤ànàt kalpakoñi÷atàrjitam  &
sa¤citaü vilayaü yàti prabodhàtsvapnakarmavat  // 447 //

yatkçtaü svapnavelàyàü puõyaü và pàpam ulbaõam  &
suptotthitasya kiü tat syàt svargàya narakàya và  // 448 //

svam asaïgam udàsãnaü parij¤àya nabho yathà  &
na ÷liùyati ca yat kiücit kadàcid bhàvikarmabhiþ  // 449 //

na nabho ghañayogena suràgandhena lipyate  &
tathàtmopàdhiyogena taddharmair naiva lipyate  // 450 //

j¤ànodayàtpuràrabdhaü karmaj¤ànàn na na÷yati  &
adatvà svaphalaü lakùyamuddi÷yotsçùñabàõavat  // 451 //

vyàghrabuddhyà vinirmukto bàõaþ pa÷càttu gomatau  &
na tiùñhati chinaty eva lakùyaü vegena nirbharam  // 452 //

pràbdhaü balavattaraü khalu vidàü bhogena tasya kùayaþ
samyagj¤ànahutà÷anena vilayaþ pràkùaücitàgàminàm  &
brahmàtmaikyamavekùya tanmayatayà ye sarvadà saüsthitàþ
teùàü tattritayaü nahi kvacid api brahmaiva te nirguõam  // 453 //

upàdhitàdàtmyavihãnakevala-
     brahmàtmanaivàtmani tiùñhato muneþ  &
pràrabdhasadbhàvakathà na yuktà
     svapnàrthasaübandhakatheva jàgrataþ  // 454 //

na hi prabuddhaþ pratibhàsadehe
     dehopayoginy api ca prapa¤ce  &
karotyahantàü mamatànidantàü
     kintu svayaü tiùñhati jàgareõa  // 455 //

na tasya mithyàrthasamarthanecchà
     na saügrahastajjagato 'pi dçùñaþ  &
tatrànuvçttiryadi cenmçùàrthe
     na nidrayà mukta itãùyate dhruvam  // 456 //

tadvatpare brahmaõi vartamànaþ
     sadàtmanà tiùñhati nànyadãkùate  &
smçtiryathà svapnavilokitàrthe
     tathà vidaþ prà÷anamocanàdau  // 457 //

karmaõà nirmito dehaþ pràrabdhaü tasya kalpyatàm  &
nànàder àtmano yuktaü naivàtmà karmanirmitaþ  // 458 //

ajo nityaþ ÷à÷vata iti bråte ÷rutiramoghavàk  &
tad àtmanà tiùñhato 'sya kutaþ pràrabdhakalpanà  // 459 //

pràrabdhaü sidhyati tadà yadà dehàtmanà sthitiþ  &
dehàtmabhàvo naiveùñaþ pràrabdhaü tyajyatàmataþ  // 460 //

÷arãrasyàpi pràrabdhakalpanà bhràntir eva hi  &
adhyastasya kutaþ sattvamasatyasya kuto janiþ  \
ajàtasya kuto nà÷aþ pràrabdhamasataþ kutaþ  // 461 //

j¤ànenàj¤ànakàryasya samålasya layo yadi  &
tiùñhatyayaü kathaü deha iti ÷aïkàvato jaóàn  // 462 //

samàdhàtuü bàhyadçùñyà pràrabdhaü vadati ÷rutiþ  &
na tu dehàdisatyatvabodhanàya vipa÷citàm  // 463 //

paripårõamanàdyantamaprameyamavikriyam  &
ekamevàdvayaü brahma neha nànàsti kiücana  // 464 //

sadganaü cidghanaü nityamànandaghanamakriyam  &
ekamevàdvayaü brahma neha nànàsti kiücana  // 465 //

pratyagekarasaü pårõamanantaü sarvatomukham  &
ekamevàdvayaü brahma neha nànàsti kiücana  // 466 //

aheyamanupàdeyamanàdeyamanà÷rayam  &
ekamevàdvayaü brahma neha nànàsti kiücana  // 467 //

nirguõaü niùkalaü såkùmaü nirvikalpaü nira¤janam  &
ekamevàdvayaü brahma neha nànàsti kiücana  // 468 //

aniråpya svaråpaü yanmanovàcàmagocaram  &
ekamevàdvayaü brahma neha nànàsti kiücana  // 469 //

satsamçddhaü svataþsiddhaü ÷uddhaü buddhamanãdç÷am  &
ekamevàdvayaü brahma neha nànàsti kiücana  // 470 //

nirastaràgà vinirastabhogàþ
     ÷àntàþ sudàntà yatayo mahàntaþ  &
vij¤àya tattvaü parametadante
     pràptàþ paràü nirvçtim àtmayogàt  // 471 //

bhavànapãdaü paratattvam àtmanaþ
     svaråpamànandaghanaü vicàrya  &
vidhåya mohaü svamanaþprakalpitaü
     muktaþ kçtàrtho bhavatu prabuddhaþ  // 472 //

samàdhinà sàdhuvini÷calàtmanà
     pa÷yàtmatattvaü sphuñabodhacakùuùà  &
niþsaü÷ayaü samyagavekùita÷cec
     chrutaþ padàrtho na punarvikalpyate  // 473 //

svasyàvidyàbandhasaübandhamokùàt
     satyaj¤ànànandaråpàtmalabdhau  &
÷àstraü yuktirde÷ikoktiþ pramàõaü
     càntaþsiddhà svànubhåtiþ pramàõam  // 474 //

bandho mokùa÷ca tçpti÷ca cintàrogyakùudàdayaþ  &
svenaiva vedyà yajj¤ànaü pareùàmànumànikam  // 475 //

tañasthità bodhayanti guravaþ ÷rutayo yathà  &
praj¤ayaiva taredvidvànã÷varànugçhãtayà  // 476 //

svànubhåtyà svayaü j¤àtvà svamàtmànamakhaõóitam  &
saüsiddhaþ saümukhaü tiùñhennirvikalpàtmanàtmani  // 477 //

vedàntasiddhàntaniruktireùà
     brahmaiva jãvaþ sakalaü jagacca  &
akhaõóaråpasthitir eva mokùo
     brahmàdvitãye ÷rutayaþ pramàõam  // 478 //

iti guruvacanàcchrutipramàõàt
     paramavagamya satattvam àtmayuktyà  &
pra÷amitakaraõaþ samàhitàtmà
     kvacidacalàkçtir àtmaniùñhato 'bhåt  // 479 //

kiücit kàlaü samàdhàya pare brahmaõi mànasam  &
utthàya paramànandàdidaü vacanamabravãt  // 480 //

buddhirvinaùñà galità pravçttiþ
     brahmàtmanor ekatayàdhigatyà  &
idaü na jàne 'py anidaü na jàne
     kiü và kiyadvà sukhamasty apàram  // 481 //

vàcà vaktuma÷akyam eva manasà mantuü na và ÷akyate
svànandàmçtapårapåritaparabrahmàmbudhervaibhavam  &
ambhorà÷ivi÷ãrõavàrùika÷ilàbhàvaü bhajanme mano
yasyàü÷àü÷alave vilãnamadhunànandàtmanà nirvçtam  // 482 //

kva gataü kena và nãtaü kutra lãnamidaü jagat  &
adhunaiva mayà dçùñaü nàsti kiü mahadadbhutam  // 483 //

kiü heyaü kimupàdeyaü kimanyatkiü vilakùaõam  &
akhaõóànandapãyåùapårõe brahmamahàrõave  // 484 //

na kiücid atra pa÷yàmi na ÷çõomi na vedmy aham  &
svàtmanaiva sadànandaråpeõàsmi vilakùaõaþ  // 485 //

namo namaste gurave mahàtmane
     vimuktasaïgàya saduttamàya  &
nityàdvayànandarasasvaråpiõe
     bhåmne sadàpàradayàmbudhàmne  // 486 //

yatkañàkùa÷a÷isàndracandrikà-
     pàtadhåtabhavatàpaja÷ramaþ  &
pràptavànahamakhaõóavaibhavà-
     nandam àtmapadamakùayaü kùaõàt  // 487 //

dhanyo 'haü kçtakçtyo 'haü vimukto 'haü bhavagrahàt  &
nityànandasvaråpo 'haü pårõo 'haü tvadanugrahàt  // 488 //

asaïgo 'ham anaïgo 'ham aliïgo 'ham abhaïguraþ  &
pra÷ànto 'ham ananto 'ham amalo 'haü cirantanaþ  // 489 //

akartàhamabhoktàhamavikàro 'ham akriyaþ  &
÷uddhabodhasvaråpo 'haü kevalo 'haü sadà÷ivaþ  // 490 //

draùñuþ ÷roturvaktuþ karturbhokturvibhinna evàham  &
nityanirantaraniùkriyaniþsãmàsaïgapårõabodhàtmà  // 491 //

nàhamidaü nàhamado 'py ubhayor avabhàsakaü paraü ÷uddham  &
bàhyàbhyantara÷ånyaü pårõaü brahmàdvitãyamevàham  // 492 //

nirupamamanàditattvaü tvamahamidamada iti kalpanàdåram  &
nityànandaikarasaü satyaü brahmàdvitãyamevàham  // 493 //

nàràyaõo 'haü narakàntako 'haü
     puràntako 'haü puruùo 'ham ã÷aþ  &
akhaõóabodho 'ham a÷eùasàkùã
     nirã÷varo 'haü nirahaü ca nirmamaþ  // 494 //

sarveùu bhåteùv aham eva saüsthito
     j¤ànàtmanàntarbahirà÷rayaþ san  &
bhoktà ca bhogyaü svayam eva sarvaü
     yadyatpçthagdçùñamidantayà purà  // 495 //

mayyakhaõóasukhàmbhodhau bahudhà vi÷vavãcayaþ  &
utpadyante vilãyante màyàmàrutavibhramàt  // 496 //

sthulàdibhàvà mayi kalpità bhramàd
     àropitànusphuraõena lokaiþ  &
kàle yathà kalpakavatsaràya-
     õartvàdayo niùkalanirvikalpe  // 497 //

àropitaü nà÷rayadåùakaü bhavet
     kadàpi måóhair atidoùadåùitaiþ  &
nàrdrikarotyåùarabhåmibhàgaü
     marãcikàvàri mahàpravàhaþ  // 498 //

àkà÷avallepavidårago 'haü
     àdityavadbhàsyavilakùaõo 'ham  &
ahàryavannityavini÷calo 'haü
     ambhodhivatpàravivarjito 'ham  // 499 //

na me dehena saübandho megheneva vihàyasaþ  &
ataþ kuto me taddharmà jàkratsvapnasuùuptayaþ  // 500 //

upàdhiràyàti sa eva gacchati
     sa eva karmàõi karoti bhuïkte  &
sa eva jãryan mriyate sadàhaü
     kulàdrivanni÷cala eva saüsthitaþ  // 501 //

na me  pravçttirna ca me nivçttiþ
     sadaikaråpasya niraü÷akasya  &
ekàtmako yo nivióo nirantaro
     vyomeva pårõaþ sa kathaü nu ceùñate  // 502 //

puõyàni pàpàni nirindriyasya
     ni÷cetaso nirvikçterniràkçteþ  &
kuto mamàkhaõóasukhànubhåteþ
     bråte hyananvàgatamity api ÷rutiþ  // 503 //

chàyayà spçùñamuùõaü và ÷ãtaü và suùñhu duþùñhu và  &
na spç÷aty eva yat kiücit puruùaü tadvilakùaõam  // 504 //

na sàkùiõaü sàkùyadharmàþ saüspç÷anti vilakùaõam  &
avikàramudàsãnaü gçhadharmàþ pradãpavat  // 505 //

raveryathà karmaõi sàkùibhàvo
     vanheryathà dàhaniyàmakatvam  &
rajjoryathàropitavastusaïgaþ
     tathaiva kåñasthacidàtmano me  // 506 //

kartàpi và kàrayitàpi nàhaü
     bhoktàpi và bhojayitàpi nàham  &
draùñàpi và dar÷ayitàpi nàhaü
     so 'haü svayaüjyotiranãdçgàtmà  // 507 //

calatyupàdhau pratibimbalaulyam
     aupàdhikaü måóhadhiyo nayanti  &
svabimbabhåtaü ravivadviniùkriyaü
     kartàsmi bhoktàsmi hato 'smi heti  // 508 //

jale vàpi sthale vàpi luñhatveùa jaóàtmakaþ  &
nàhaü vilipye taddharmair ghañadharmair nabho yathà  // 509 //

kartçtvabhoktçtvakhalatvamattatà-
     jaóatvabaddhatvavimuktatàdayaþ  &
buddhervikalpà na tu santi vastutaþ
     svasmin pare brahmaõi kevale 'dvaye  // 510 //

santu vikàràþ prakçterda÷adhà ÷atadhà sahasradhà vàpi  &
kiü me 'saïgacitastair na ghanaþ kvacidambaraü spç÷ati  // 511 //

avyaktàdisthålaparyantametat
     vi÷va yatràbhàsamàtraü pratãtam  &
vyomaprakhyaü såkùmamàdyantahãnaü
     brahmàdvaitaü yattadevàhamasmi  // 512 //

sarvàdhàraü sarvavastuprakà÷aü
     sarvàkàraü sarvagaü sarva÷ånyam  &
nityaü ÷uddhaü ni÷calaü nirvikalpaü
     brahmàdvaitaü yattadevàhamasmi  // 513 //

yatpratyastà÷eùamàyàvi÷eùaü
     pratyagråpaü pratyayàgamyamànam  &
satyaj¤ànànantamànandaråpaü
     brahmàdvaitaü yattadevàhamasmi  // 514 //

niùkriyo 'smy avikàro 'smi
     niùkalo 'smi niràkçtiþ  &
nirvikalpo 'smi nityo 'smi
     niràlambo 'smi nirdvayaþ  // 515 //

sarvàtmako 'haü sarvo 'haü sarvàtãto 'ham advayaþ  &
kevalàkùaõóabodho 'ham ànando 'haü nirantaraþ  // 516 //

svàràjyasàmràjyavibhåtireùà
     bhavatkçpà÷rãmahimaprasàdàt  &
pràptà mayà ÷rãgurave mahàtmane
     namo namaste 'stu punarnamo 'stu  // 517 //

mahàsvapne màyàkçtajanijaràmçtyugahane
bhramantaü kli÷yantaü bahulataratàpair anudinam  &
ahaükàravyàghravyathitamimamatyantakçpayà
prabodhya prasvàpàtparamavitavànmàmasi guro  // 518 //

namastasmai sadaikasmai kasmaicinmahase namaþ  &
yadetadvi÷varåpeõa ràjate gururàja te  // 519 //

iti natamavalokya ÷iùyavaryaü
     samadhigatàtmasukhaü prabuddhatattvam  &
pramuditahçdayaü sa de÷ikendraþ
     punaridamàha vacaþ paraü mahàtmà  // 520 //

brahmapratyayasantatirjagadato brahmaiva tatsarvataþ
pa÷yàdhyàtmadç÷à pra÷àntamanasà sarvàsvavasthàsv api  &
råpàdanyadavekùitaü kimabhita÷cakùuùmatàü dç÷yate
tadvadbrahmavidaþ sataþ kimaparaü buddhervihàràspadam  // 521 //

kastàü parànandarasànubhåti-
     mçtsçjya ÷ånyeùu rameta vidvàn  &
candre mahàlhàdini dãpyamàne
     citrendumàlokayituü ka icchet  // 522 //

asatpadàrthànubhavena kiücin
     na hyasti tçptirna ca duþkhahàniþ  &
tadadvayànandarasànubhåtyà
     tçptaþ sukhaü tiùñha sadàtmaniùñhayà  // 523 //

svam eva sarvathà pa÷yanmanyamànaþ svamadvayam  &
svànandamanubhu¤jànaþ kàlaü naya mahàmate  // 524 //

akhaõóabodhàtmani nirvikalpe
     vikalpanaü vyomni puraprakalpanam  &
tadadvayànandamayàtmanà sadà
     ÷àntiü paràmetya bhajasva maunam  // 525 //

tåùõãmavasthà paramopa÷àntiþ
     buddherasatkalpavikalpahetoþ  &
brahmàtmana brahmavido mahàtmano
     yatràdvayànandasukhaü nirantaram  // 526 //

nàsti nirvàsanànmaunàtparaü sukhakçduttamam  &
vij¤àtàtmasvaråpasya svànandarasapàyinaþ  // 527 //

gacchaüstiùñhannupavi÷a¤chayàno vànyathàpi và  &
yathecchayà vesedvidvànàtnàràmaþ sadà muniþ  // 528 //

na de÷akàlàsanadigyamàdi-
     lakùyàdyapekùàpratibaddhavçtteþ  &
saüsiddhatattvasya mahàtmano 'sti
     svavedane kà niyamàdyavasthà  // 529 //

ghaño 'yamiti vij¤àtuü niyamaþ ko 'nvavekùate  &
vinà pramàõasuùñhutvaü yasmin sati padàrthadhãþ  // 530 //

ayamàtmà nityasiddhaþ pramàõe sati bhàsate  &
na de÷aü nàpi kàlaü na ÷uddhiü vàpyapekùate  // 531 //

devadatto 'ham ity etad vij¤ànaü nirapekùakam  &
tadvad brahmavido 'py asya brahmàhamiti vedanam  // 532 //

bhànuneva jagatsarvaü bhàsate yasya tejasà  &
anàtmakamasattucchaü kiü nu tasyàvabhàsakam  // 533 //

veda÷àstrapuràõàni bhåtàni sakalàny api  &
yenàrthavanti taü kinnu vij¤àtàraü prakà÷ayet  // 534 //

eùa svayaüjyotirananta÷aktiþ
     àtmàprameyaþ sakalànubhåtiþ  &
yam eva vij¤àya vimuktabandho
     jayatyayaü brahmaviduttamottamaþ  // 535 //

na khidyate no viùayaiþ pramodate
     na sajjate nàpi virajyate ca  &
svasminsadà krãóati nandati svayaü
     nirantarànandarasena tçptaþ  // 536 //

kùudhàü dehavyathàü tyaktvà bàlaþ krãóati vastuniþ  &
tathaiva vidvàn ramate nirmamo nirahaü sukhã  // 537 //

cintà÷ånyamadainyabhaikùama÷anaü pànaü saridvàriùu
svàtantryeõa niraïku÷à sthitirabhãrnidrà ÷ma÷àne vane  &
vastraü kùàlana÷oùaõàdirahitaü digvàstu ÷ayyà mahã
saücàro nigamàntavãthiùu vidàü krãóà pare brahmaõi  // 538 //

vimànamàlambya ÷arãrametad
     bhunaktya÷eùànviùayànupasthitàn  &
parecchayà bàlavad àtmavettà
     yo 'vyaktaliïgo 'nanuùaktabàhyaþ  // 539 //

digambaro vàpi ca sàmbaro và
     tvagambaro vàpi cidambarasthaþ  &
unmattavadvàpi ca bàlavadvà
     pi÷àcavadvàpi caratyavanyàm  // 540 //

kàmànniùkàmaråpã saü÷caratyekacàro muniþ  &
svàtmanaiva sadà tuùñaþ svayaü sarvàtmanà sthitaþ  // 541 //

kvacinmåóho vidvàn kvacid api mahàràjavibhavaþ
kvacidbhràntaþ saumyaþ kvacidajagaràcàrakalitaþ  &
kvacitpàtrãbhåtaþ kvacidavamataþ kvàpyaviditaþ
caraty evaü pràj¤aþ satataparamànandasukhitaþ  // 542 //

nirdhano 'pi sadà tuùño 'py asahàyo mahàbalaþ  &
nityatçpto 'py abhu¤jàno 'py asamaþ samadar÷anaþ  // 543 //

api kurvannakurvàõa÷càbhoktà phalabhogy api  &
÷arãryapya÷arãryeùa paricchinno 'pi sarvagaþ  // 544 //

a÷arãraü sadà santamimaü brahmavidaü kvacit  &
priyàpriye na spç÷atastathaiva ca ÷ubhà÷ubhe  // 545 //

sthålàdisaübandhavato 'bhimàninaþ
     sukhaü ca duþkhaü ca ÷ubhà÷ubhe ca  &
vidhvastabandhasya sadàtmano muneþ
     kutaþ ÷ubhaü vàpya÷ubhaü phalaü và  // 546 //

tamasà grastavadbhànàdagrasto 'pi ravirjanaiþ  &
grasta ityucyate bhràntyàü hyaj¤àtvà vastulakùaõam  // 547 //

tadvaddehàdibandhebhyo vimuktaü brahmavittamam  &
pa÷yanti dehivanmåóhàþ ÷arãràbhàsadar÷anàt  // 548 //

ahirnirlvayanãü vàyaü muktvà dehaü tu tiùñhati  &
itastata÷càlyamàno yat kiücit pràõavàyunà  // 549 //

strotasà nãyate dàru yathà nimnonnatasthalam  &
daivena nãyate deho yathàkàlopabhuktiùu  // 550 //

pràrabdhakarmaparikalpitavàsanàbhiþ
     saüsàrivaccarati bhuktiùu muktadehaþ  &
siddhaþ svayaü vasati sàkùivadatra tåùõãü
     cakrasya målam iva kalpavikalpa÷ånyaþ  // 551 //

naivendriyàõi viùayeùu niyuïkta eùa
     naivàpayuïkta updar÷analakùaõasthaþ  &
naiva kriyàphalamapãùadavekùate sa
     svànandasàndrarasapànasumattacittaþ  // 552 //

lakùyàlakùyagatiü tyaktvà yas tiùñhet kevalàtmanà  &
÷iva eva svayaü sàkùàdayaü brahmaviduttamaþ  // 553 //

jãvann eva sadà muktaþ kçtàrtho brahmavittamaþ  &
upàdhinà÷àdbrahmaiva san brahmàpyeti nirdvayam  // 554 //

÷ailåùo veùasadbhàvà- bhàvayo÷ ca yathà pumàn  &
tathaiva brahmavic chreùñhaþ sadà brahmaiva nàparaþ  // 555 //

yatra kvàpi vi÷ãrõaü satparõam iva taror vapuþ patatàt  &
brahmãbhåtasya yateþ pràg eva taccidagninà dagdham  // 556 //

sadàtmani brahmaõi tiùñhato muneþ
     pårõàdvayànandamayàtmanà sadà  &
na de÷akàlàdyucitapratãkùà
     tvaïmàüsaviñpiõóavisarjanàya  // 557 //

dehasya mokùo no mokùo na daõóasya kamaõóaloþ  &
avidyàhçdayagranthimokùo mokùo yatastataþ  // 558 //

kulyàyàmatha nadyàü và ÷ivakùetre 'pi catvare  &
parõaü patati cettena taroþ kiü nu ÷ubhà÷ubham  // 559 //

patrasya puùpasya phalasya nà÷avad-
     dehendriyapràõadhiyàü vinà÷aþ  &
naivàtmanaþ svasya sadàtmakasyà-
     nandàkçter vçkùavad asti caiùaþ  // 560 //

praj¤ànaghana ity àtmalakùaõaü satyasåcakam  &
anådyaupàdhikasyaiva kathayanti vinà÷anam  // 561 //

avinà÷ã và are 'yamàtmeti ÷rutir àtmanaþ  &
prabravãtyavinà÷itvaü vina÷yatsu vikàriùu  // 562 //

pàùàõavçkùatçõadhànyakaóaïkaràdyà
     dagdhà bhavanti hi mçd eva yathà tathaiva  &
dehendriyàsumana àdi samastadç÷yaü
     j¤ànàgnidagdhamupayàti paràtmabhàvam  // 563 //

vilakùaõaü yathà dhvàntaü lãyate bhànutejasi  &
tathaiva sakalaü dç÷yaü brahmaõi pravilãyate  // 564 //

ghañe naùñe yathà vyoma vyomaiva bhavati sphuñam  &
tathaivopàdhivilaye brahmaiva brahmavitsvayam  // 565 //

kùãraü kùãre yathà kùiptaü tailaü taile jalaü jale  &
saüyuktamekatàü yàti tathàtmany àtmavinmuniþ  // 566 //

evaü videhakaivalyaü sanmàtratvamakhaõóitam  &
brahmabhàvaü prapadyaiùa yatirnàvartate punaþ  // 567 //

sadàtmaikatvavij¤ànadagdhàvidyàdivarùmaõaþ  &
amuùya brahmabhåtatvàd brahmaõaþ kuta udbhavaþ  // 568 //

màyàkëptau bandhamokùau na staþ svàtmani vastutaþ  &
yathà rajjau niùkriyàyàü sarpàbhàsavinirgamau  // 569 //

àvçteþ sadasattvàbhyàü vaktavye bandhamokùaõe  &
nàvçtirbrahmaõaþ kàcidanyàbhàvàdanàvçtam    \
yady asty advaitahàniþ syàd dvaitaü no sahate ÷rutiþ  // 570 //

bandha¤ca mokùa¤ca mçùaiva måóhà
     buddherguõaü vastuni kalpayanti  &
dçgàvçtiü meghakçtàü yathà ravau
     yato 'dvayàsaïgacidetadakùaram  // 571 //

astãti pratyayo ya÷ca ya÷ca nàstãti vastuni  &
buddher eva guõàvetau na tu nityasya vastunaþ  // 572 //

atastau màyayà këptau bandhamokùau na càtmani  &
niùkale niùkriye ÷ànte niravadye nira¤jane    \
advitãye pare tattve vyomavatkalpanà kutaþ  // 573 //

na nirodho na cotpattirna baddho na ca sàdhakaþ  &
na mumukùurna vai mukta ityeùà paramàrthatà  // 574 //

sakalanigamacåóàsvàntasiddhàntaråpaü
     paramidamatiguhyaü dar÷itaü te mayàdya  &
apagatakalidoùaü kàmanirmuktabuddhiü
     svasutavadasakçttvàü bhàvyitvà mumukùum  // 575 //

iti ÷rutvà guror vàkyaü pra÷rayeõa kçtànatiþ  &
sa tena samanuj¤àto yayau nirmuktabandhanaþ  // 576 //

gurur eva sadànandasindhau nirmagnamànasaþ  &
pàvayanvasudhàü sarvàõ vicacàra nirantaraþ  // 577 //

ityàcàryasya ÷iùyasya saüvàdenàtmalakùaõam  &
niråpitaü mumukùåõàü sukhabodhopapattaye  // 578 //

hitamidamupade÷amàdriyantàü
     vihitanirastasamastacittadoùàþ  &
bhavasukhaviratàþ pra÷àntacittàþ
     ÷rutirasikà yatayo mumukùavo ye  // 579 //

saüsàràdhvani tàpabhànukiraõaprodbhåtadàhavyathà-
khinnànàü jalakàïkùayà marubhuvi bhràntyà paribhràmyatàm  &
atyàsannasudhàmbudhiü sukhakaraü brahmàdvayaü dar÷ayaty
eùà ÷aükarabhàratã vijayate nirvàõasaüdàyinã  // 580 //

||iti ÷aükaràcàryaviracitaü vivekacuóàmaõi||

||auü tatsat||