Gaudapada: Agamasastra (=Gaudapadakarika, Gaudapadiyakarika) [verse commentary on the Mandukya-Upanisad] Input by Peter Schreiner PLAIN TEXT VERSION Based on the edition by Vinayaka Ganesha Apate. Pune 1921 (Anandasrama Sanskrit Series ; 10) Compared with the following editions: [S:] Ishadi-dashopanishadah : Ten Principal Upanishads with Shankarabhashya, Delhi 1964 (pp. 424-497) [B:] The Agamasastra of Gaudapada, ed. Vidhushekhara Bhattacharya, Calcutta 1943 (reprint: Delhi 1989) [K:] Gaudapada-Karika : edited with a complete translation into English ..., [ed.] Raghujnath Damodar Karmarkar. Poona 1963 (reprint: 1973). ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Classical Sanskrit Extended ³ ³ (CSX) encoding: ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 224 ³ ³ long A â 226 ³ ³ long i ã 227 ³ ³ long I ä 228 ³ ³ long u å 229 ³ ³ long U æ 230 ³ ³ vocalic r ç 231 ³ ³ vocalic R è 232 ³ ³ long vocalic r é 233 ³ ³ vocalic l ë 235 ³ ³ long vocalic l í 237 ³ ³ velar n ï 239 ³ ³ velar N ð 240 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t ñ 241 ³ ³ retroflex T ò 242 ³ ³ retroflex d ó 243 ³ ³ retroflex D ô 244 ³ ³ retroflex n õ 245 ³ ³ retroflex N ö 246 ³ ³ palatal s ÷ 247 ³ ³ palatal S ø 248 ³ ³ retroflex s ù 249 ³ ³ retroflex S ú 250 ³ ³ anusvara ü 252 ³ ³ anusvara (overdot) § 167 ³ ³ capital anusvara ý 253 ³ ³ visarga þ 254 ³ ³ (capital visarga 255) ³ ³ long e ¹ 185 ³ ³ long o º 186 ³ ³ ³ ³ additional: ³ ³ l underbar × 215 ³ ³ r underbar Ÿ 159 ³ ³ n underbar ­ 173 ³ ³ k underbar É 201 ³ ³ t underbar  194 ³ ³ ³ ³ Other characters of the CSX encoding table are ³ ³ not included. Accents have been dropped in order ³ ³ to facilitate word search. ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ atha gauóapàdãyakàrikàþ (bahiù[S:]bahiþ)praj¤o vibhur vi÷vo hy antaþpraj¤as tu taijasaþ / ghanapraj¤as tathà pràj¤a eka eva tridhà (smçtaþ [B:]sthitaþ) // 1.1 // dakùiõàkùimukhe vi÷vo manasy antas tu taijasaþ / àkà÷e ca hçdi pràj¤as tridhà dehe vyavasthitaþ // 1.2 // vi÷vo hi sthålabhuï nityaü taijasaþ praviviktabhuk / ànandabhuk tathà pràj¤as tridhà bhogaü nibodhata // 1.3 // sthålaü tarpayate vi÷vaü praviviktaü tu taijasam / ànanda÷ ca tathà pràj¤aü tridhà tçptiü nibodhata // 1.4 // triùu dhàmasu yad bhojyaü bhoktà ya÷ ca prakãrtitaþ / vedaitad ubhayaü yas tu sa bhu¤jàno na lipyate // 1.5 // prabhavaþ sarva(bhàvànàü [B:]bhåtànàü) satàm iti vini÷cayaþ / sarvaü janayati pràõa÷ cetoaü÷ån puruùaþ pçthak // 1.6 // vibhåtiü prasavaü tv anye manyante sçùñicintakàþ / svapnamàyà(sa[B:]sva)råpeti sçùñir anyair vikalpità // 1.7 // icchàmàtraü prabhoþ sçùñir iti sçùñau vini÷citàþ / kàlàt prasåtiü bhåtànàü manyante kàlacintakàþ // 1.8 // bhogàrthaü sçùtir ity anye krãóàrtham iti càpare / devasyaiùa svabhàvo 'yam àptakàmasya kà spçhà // 1.9 // nivçtteþ sarvaduþkhànàm ã÷ànaþ prabhur avyayaþ / advaitaþ sarvabhàvànàü devas turyo vibhuþ smçtaþ // 1.10 // kàryakàraõabaddhau tàv iùyete vi÷vataijasau / pràj¤aþ kàraõabaddhas tu (dvau tau [B:]dve tu) turye na sidhyataþ // 1.11 // nàtmànaü na (paràü÷ [S:]paraü) caiva na satyaü nàpi cànçtam / pràj¤aþ kiücana saüvetti (turyaü tat [B:]turãyaþ) sarvadçk sadà // 1.12 // dvaitasyàgrahaõaü tulyam ubhayoþ pràj¤aturyayoþ / bãjanidràyutaþ pràj¤aþ sà ca turye na vidyate // 1.13 // svapnanidràyutàv àdyau pràj¤as tv asvapnanidrayà / na nidràü naiva ca svapnaü turye pa÷yanti ni÷citàþ // 1.14 // anyathà gçhõataþ svapno nidrà tattvam ajànataþ / viparyàse tayoþ kùãõe turãyaü padam a÷nute // 1.15 // anàdimàyayà supto yadà jãvaþ prabudhyate / ajam anidram asvapnam advaitaü budhyate tadà // 1.16 // prapa¤co yadi vidyeta nivarteta na saü÷ayaþ / màyàmàtram idaü dvaitam advaitaü paramàrthataþ // 1.17 // vikalpo vinivarteta kalpito yadi kenacit / upade÷àd ayaü vàdo j¤àte dvaitaü na vidyate // 1.18 // vi÷vasyàtvavivakùàyàm àdisàmànyam utkañam / màtràsaüpratipattau syàd àptisàmànyam eva ca // 1.19 // taijasasyotvavij¤àne utkarùo dç÷yate sphuñam / màtràsaüpratipattau syàd ubhayatvaü tathàvidham // 1.20 // makàrabhàve pràj¤asya mànasàmànyam utkañam / màtràsaüpratipattau tu layasàmànyam eva ca // 1.21 // triùu dhàmasu (yat [B:]yas) tulyaü sàmànyaü vetti ni÷citaþ / sa påjyaþ sarvabhåtànàü vandya÷ caiva mahàmuniþ // 1.22 // akàro nayate vi÷vam ukàra÷ càpi taijasam / makàra÷ ca punaþ pràj¤aü nàmàtre vidyate gatiþ // 1.23 // oükàraü pàda÷o vidyàt pàdà màtrà na saü÷ayaþ / oükàraü pàda÷o j¤àtvà na kiücid api cintayet // 1.24 // yu¤jãta praõave cetaþ praõavo brahma nirbhayam / praõave nityayuktasya na bhayaü vidyate kvacit // 1.25 // praõavo hy aparaü brahma praõava÷ ca (paraþ [B:,S:]paraü) smçtaþ / apårvo 'nantaro 'bàhyo anaparaþ praõavo 'vyayaþ // 1.26 // sarvasya praõavo hy àdir madhyam antas tathaiva ca / evaü hi praõavaü j¤àtvà vya÷nute tad anantaram // 1.27 // praõavaü hã÷varaü vidyàt sarvasya hçdi saüsthitam / sarvavyàpinam oükàraü matvà dhãro na ÷ocati // 1.28 // amàtro 'nantamàtra÷ ca dvaitasyopa÷amaþ ÷ivaþ / oükàro vidito yena sa munir netaro janaþ // 1.29 // [col: iti (màõóåkyopaniùadarthàviùkaraõaparàyàü gauóapàdãyakàrikàyàü prathamam àgamaprakaraõam [B:]gaudapàdãye àgama÷àstre àgamàkhyaü prathamaü prakaraõaü samàptam) :col] (atha gauóapàdãyakàrikàyàü vaitathyàkhyaü dvitãyaü prakaraõam [K:]dvitãyaü prakaraõam [S:]vaitathyaprakaraõam) vaitathyaü sarvabhàvànàü svapne àhur manãùiõaþ / antaþsthànàt tu bhàvànàü saüvçtatvena hetunà // 2.1 // adãrghatvàc ca kàlasya gatvà de÷àn na pa÷yati / pratibuddha÷ ca vai sarvas tasmin de÷e na vidyate // 2.2 // abhàva÷ ca rathàdãnàü ÷råyate nyàyapårvakam / vaitathyaü tena vai pràptaü svapne àhuþ prakà÷itam // 2.3 // antaþsthànàt tu bhedànàü (tasmàj [B:]tathà) jàgarite smçtam / yathà tatra tathà svapne (saüvçtatvena [B:]saüvçtatvaü na) bhidyate // 2.4 // (svapnajàgaritasthàne [B,S:]svapnajàgarite sthàne) hy ekam àhur manãùiõaþ / bhedànàü hi samatvena prasiddhenaiva hetunà // 2.5 // àdàv ante ca yan nàsti vartamàne 'pi tat tathà / vitathaiþ sadç÷àþ santo avitathà iva lakùitàþ // 2.6 // saprayojanatà teùàü svapne (vipratipadyate [B:]api pratipadyate) / tasmàd àdyantavattvena mithyaiva khalu te smçtàþ // 2.7 // (apårvaü [B:]apårvàþ) sthàni(dharmo [B:]dharmà) hi yathà svarganivàsinàm / tàn ayaü prekùate gatvà yathaiveha su÷ikùitaþ // 2.8 // svapnavçttàv api tv anta÷ cetasà kalpitaü tv asat / bahi÷ cetogçhãtaü sad dçùñaü vaitathyam etayoþ // 2.9 // jàgradvçttàv api tv anta÷ cetasà kalpitaü tv asat / bahi÷ cetogçhãtaü sad yuktaü vaitathyam etayoþ // 2.10 // ubhayor api vaitathyaü bhedànàü sthànayor yadi / ka etàn budhyate bhedàn ko vai teùàü vikalpakaþ // 2.11 // kalpayaty àtmanàtmànam àtmà devaþ svamàyayà / sa eva budhyate bhedàn iti vedàntani÷cayaþ // 2.12 // vikaroty aparàn bhàvàn anta÷ citte (vyavasthitàn [B:]avyavasthitàn) / niyatàü÷ ca bahi÷ citte evaü kalpayate prabhuþ // 2.13 // citta(kàlà hi [B:]kàlà÷ ca) ye 'ntas tu dvayakàlà÷ ca ye bahiþ / kalpità eva te sarve vi÷eùo nànyahetukaþ // 2.14 // avyaktà eva ye 'ntas tu sphuñà eva ca ye bahiþ / kalpità eva te sarve vi÷eùas tv indriyàntare // 2.15 // jãvaü kalpayate pårvaü tato bhàvàn pçthagvidhàn / bàhyàn àdhyàtmikàü÷ caiva yathàvidyas tathàsmçtiþ // 2.16 // ani÷cità yathà rajjur andhakàre vikalpità / sarpadhàràdibhir bhàvais tadvad àtmà vikalpitaþ // 2.17 // ni÷citàyàü yathà rajjvàü vikalpo vinivartate / rajjur eveti càdvaitaü tadvad àtmavini÷cayaþ // 2.18 // pràõàdibhir (anantai÷ ca [B,S:]anantais tu) $ bhàvair etair vikalpitaþ / màyaiùà tasya devasya (yayà saümohitaþ [B,S:]yayàyaü mohitaþ) svayam // 2.19 // (pràõa [B:]pràõà) iti pràõavido bhåtànãti ca tadvidaþ / guõà iti guõavidas tattvànãti ca tadvidaþ // 2.20 // pàdà iti pàdavido viùayà iti tadvidaþ / lokà iti lokavido devà iti ca tadvidaþ // 2.21 // vedà iti vedavido yaj¤à iti ca tadvidaþ / bhokteti ca bhoktçvido bhojyam iti ca tadvidaþ // 2.22 // såkùma iti såkùmavidaþ sthåla iti ca tadvidaþ / mårta iti mårtavido amårta iti ca tadvidaþ // 2.23 // kàla iti kàlavido di÷a iti ca tadvidaþ / vàdà iti vàdavido bhuvanànãti tadvidaþ // 2.24 // mana iti manovido buddhir iti ca tadvidaþ / cittam iti cittavido dharmàdharmau ca tadvidaþ // 2.25 // pa¤caviü÷aka ity eke ùaóviü÷a iti càpare / ekatriü÷aka ity àhur ananta iti càpare // 2.26 // lokàül lokavidaþ pràhur à÷ramà iti tadvidaþ / strãpuünapuüsakaü laiïgàþ paràparam athàpare // 2.27 // sçùñir iti sçùñivido laya iti ca tadvidaþ / sthitir iti sthitividaþ (sarve [B:]sarvaü) ceha tu sarvadà // 2.28 // yaü bhàvaü dar÷ayed yasya taü bhàvaü sa tu pa÷yati / taü càvati sa bhåtvàsau tadgrahaþ samupaiti tam // 2.29 // etair eùo apçthagbhàvaiþ pçthag eveti lakùitaþ / evaü yo veda tattvena kalpayet so 'vi÷aïkitaþ // 2.30 // svapnamàye yathà dçùñe gandharvanagaraü yathà / tathà vi÷vam idaü dçùñaü vedànteùu vicakùaõaiþ // 2.31 // na nirodho na cotpattir na baddho na ca sàdhakaþ / na mumukùur na vai mukta ity eùà paramàrthatà // 2.32 // bhàvair asadbhir evàyam advayena ca kalpitaþ / bhàvà apy advayenaiva tasmàd advayatà ÷ivà // 2.33 // (nàtma[B:]nànya)bhàvena nànedaü na svenàpi kathaücana / na pçthaï nàpçthak kiücid iti tattvavido viduþ // 2.34 // vãtaràgabhayakrodhair munibhir vedapàragaiþ / nirvikalpo hy ayaü dçùñaþ prapa¤copa÷amo 'dvayaþ // 2.35 // tasmàd evaü viditvainam advaite yojayet smçtim / advaitaü samanupràpya jaóaval lokam àcaret // 2.36 // niþstutir nirnamaskàro niþsvadhàkàra eva ca / calàcalaniketa÷ ca yatir yàdçcchiko bhavet // 2.37 // tattvam àdhyàtmikaü dçùñvà tattvaü dçùñvà tu bàhyataþ / tattvãbhåtas tadàràmas tattvàd apracyuto bhavet // 2.38 // [col: iti (gauóapàdãyakàrikàyàü [B:]gauóapàdãye àgama÷àstre [S:]gauóapàdãyakàrikàsu)vaitathyàkhyaü dvitãyaü (prakaraõam [B:]prakaraõaü samàptam) :col] atha gauóapàdãyakàrikàsv advaitàkhyaü tçtãyaü prakaraõam | oü upàsanà÷rito dharmo jàte brahmaõi vartate / pràg utpatter ajaü sarvaü tenàsau kçpaõaþ smçtaþ // 3.1 // ato vakùyàmy akàrpaõyam ajàti samatàü gatam / yathà na jàyate kiücij jàyamànaü samantataþ // 3.2 // àtmà hy àkà÷avaj jãvair ghañàkà÷air ivoditaþ / ghañàdivac ca saüghàtair jàtàv etan nidar÷anam // 3.3 // ghañàdiùu pralãneùu ghañàkà÷àdayo yathà / àkà÷e saüpralãyante tadvaj jãvà ihàtmani // 3.4 // yathaikasmin ghañàkà÷e rajodhåmàdibhir yute / na sarve saüprayujyante tadvaj jãvàþ sukhàdibhiþ // 3.5 // råpakàryasamàkhyà÷ ca bhidyante tatra tatra vai / àkà÷asya na bhedo 'sti tadvaj jãveùu nirõayaþ // 3.6 // nàkà÷asya ghañàkà÷o vikàràvayavau yathà / naivàtmanaþ sadà jãvo vikàràvayavau tathà // 3.7 // yathà bhavati bàlànàü gaganaü malinaü malaiþ / tathà bhavaty abuddhànàm àtmàpi malino malaiþ // 3.8 // maraõe saübhave caiva gatyàgamanayor api / (sthitau [B:]sthitaþ) sarva÷arãreùu (àkà÷enà[K,S:]càkà÷enà)vilakùaõaþ [CHECK!] // 3.9 // saüghàtàþ svapnavat (sarve [K: ,S:]sarve) àtmamàyàvisarjitàþ [CHECK!] / àdhikye sarvasàmye và nopapattir hi vidyate // 3.10 // rasàdayo hi ye ko÷à vyàkhyàtàs taittirãyake / teùàü àtmà paro jãvaþ (khaü yathà [B:]sayathà) saüprakà÷itaþ // 3.11 // dvayor dvayor madhuj¤àne paraü brahma prakà÷itam / pçthivyàm udare caiva yathàkà÷aþ prakà÷itaþ // 3.12 // jãvàtmanor ananyatvam abhedena pra÷asyate / nànàtvaü nindyate yac ca tad evaü hi sama¤jasam // 3.13 // jãvàtmanoþ pçthaktvaü yat pràg utpatteþ prakãrtitam / bhaviùyadvçttyà gauõaü tan mukhyatvaü (hi na [B:]na hi) yujyate // 3.14 // mçllohavisphuliïgàdyaiþ sçùñir yà coditànyathà / upàyaþ so 'vatàràya nàsti bhedaþ kathaücana // 3.15 // à÷ramàs trividhà hãna $ madhyamotkçùñadçùñayaþ / upàsanopadiùñeyaü tadartham anukampayà // 3.16 // svasiddhàntavyavasthàsu dvaitino ni÷cità dçóham / parasparaü virudhyante tair ayaü na virudhyate // 3.17 // advaitaü paramàrtho hi dvaitaü tadbheda ucyate / teùàm ubhayathà dvaitaü tenàyaü na virudhyate // 3.18 // màyayà bhidyate hy etan nànyathàjaü kathaücana / tattvato bhidyamàne hi martyatàm amçtaü vrajet // 3.19 // ajàtasyaiva bhàvasya jàtim icchanti vàdinaþ / ajàto hy amçto bhàvo martyatàü katham eùyati // 3.20 // na bhavaty amçtaü martyaü na martyam amçtaü tathà / prakçter anyathàbhàvo na kathaücid bhaviùyati // 3.21 // svabhàvenàmçto yasya bhàvo gacchati martyatàm / kçtakenàmçtas tasya kathaü sthàsyati ni÷calaþ // 3.22 // bhåtato 'bhåtato vàpi sçjyamàne samà ÷rutiþ / ni÷citaü yuktiyuktaü ca yat tad bhavati netarat // 3.23 // neha nàneti càmnàyàd indro màyàbhir ity api / ajàyamàno bahudhà màyayà jàyate tu saþ // 3.24 // saübhåter apavàdàc ca saübhavaþ pratiùidhyate / ko (nv [K,B,S:]tv) enaü janayed iti kàraõaü pratiùidhyate [CHECK!] // 3.25 // sa eùa neti netãti vyàkhyàtaü nihnute yataþ / sarvam agràhyabhàvena hetunàjaü prakà÷ate // 3.26 // sato hi màyayà janma yujyate na tu tattvataþ / tattvato jàyate yasya jàtaü tasya hi jàyate // 3.27 // asato màyayà janma tattvato naiva yujyate / vandhyàputro na tattvena màyayà vàpi jàyate // 3.28 // yathà svapne dvayàbhàsaü spandate màyayà manaþ / tathà jàgraddvayàbhàsaü spandate màyayà manaþ // 3.29 // advayaü ca dvayàbhàsaü manaþ svapne na saü÷ayaþ / advayaü ca dvayàbhàsaü tathà jàgran na saü÷ayaþ // 3.30 // manodç÷yam idaü dvaitaü yat kiücit sacaràcaram / manaso hy amanãbhàve dvaitaü naivopalabhyate // 3.31 // àtmasatyànubodhena na saükalpayate yadà / amanastàü tadà yàti gràhyàbhàve (tad agraham [B:]tadagrahàt) // 3.32 // akalpakam ajaü j¤ànaü j¤eyàbhinnaü pracakùate / brahma j¤eyam ajaü nityam ajenàjaü vibudhyate // 3.33 // nigçhãtasya manaso nirvikalpasya dhãmataþ / pracàraþ sa tu vij¤eyaþ suùupte 'nyo na tatsamaþ // 3.34 // lãyate hi suùupte tan nigçhãtaü na lãyate / tad eva nirbhayaü brahma j¤ànàlokaü samantataþ // 3.35 // ajam anidram asvapnam anàmakam aråpakam / sakçdvibhàtaü sarvaj¤aü nopacàraþ kathaücana // 3.36 // sarvàbhilàpavigataþ $ sarvacintàsamutthitaþ / supra÷àntaþ sakçjjyotiþ samàdhir acalo 'bhayaþ // 3.37 // graho na tatra notsarga÷ cintà yatra na vidyate / àtmasaüsthaü tadà j¤ànam ajàti samatàü gatam // 3.38 // aspar÷ayogo (vai nàma [B:]nàmaiùa) durdar÷aþ sarvayogibhiþ / yogino bibhyati hy asmàd abhaye bhayadar÷inaþ // 3.39 // manaso nigrahàyattam abhayaü sarvayogiõàm / duþkhakùayaþ prabodha÷ càpy akùayà ÷àntir eva ca // 3.40 // utseka udadher yadvat $ ku÷àgreõaikabindunà / manaso nigrahas tadvad bhaved aparikhedataþ // 3.41 // upàyena nigçhõãyàd vikùiptaü kàmabhogayoþ / suprasannaü laye caiva yathà kàmo layas tathà // 3.42 // duþkhaü sarvam anusmçtya (kàma[S:]kàya)bhogàn nivartayet / ajaü sarvam anusmçtya jàtaü naiva tu pa÷yati // 3.43 // laye saübodhayec cittaü vikùiptaü ÷amayet punaþ / sakaùàyaü (vijànãyàt sama [B:]vijànãyàc chama)pràptaü na càlayet // 3.44 // nàsvàdayet sukhaü tatra niþsaïgaþ praj¤ayà bhavet / ni÷calaü ni÷carat cittam ekãkuryàt prayatnataþ // 3.45 // yadà na lãyate cittaü na ca vikùipyate punaþ / aniïganam anàbhàsaü niùpannaü brahma tat tadà // 3.46 // svasthaü ÷àntaü sanirvàõam akathyaü sukham uttamam / ajam ajena j¤eyena sarvaj¤aü paricakùate // 3.47 // na ka÷cij jàyate jãvaþ saübhavo 'sya na vidyate / etat tad uttamaü satyaü yatra kiücin na jàyate // 3.48 // [col: iti (gauóapàdãyakàrikàyàm advaitàkhyaü [B:]gauóapàdãye àgama÷àstre 'dvaitàkhyaü) tçtãyaü (prakaraõam || oü tat sat || [B:]prakaraõaü samàptam) :col] athàlàta÷àntyàkhyaü caturthaprakaraõam j¤ànenàkà÷akalpena dharmàn yo gaganopamàn / j¤eyàbhinnena saübuddhas taü vande dvipadàü varam // 4.1 // aspar÷ayogo vai nàma sarvasattvasukho hitaþ / avivàdo aviruddha÷ ca de÷itas taü namàmy aham // 4.2 // bhåtasya jàtim icchanti vàdinaþ kecid eva hi / abhåtasyàpare dhãrà vivadantaþ parasparam // 4.3 // bhåtaü na jàyate kiücid abhåtaü naiva jàyate / vivadanto (dvayà [B:]advayà) hy evam ajàtiü khyàpayanti te // 4.4 // khyàpyamànàm ajàtiü tair anumodàmahe vayam / vivadàmo na taiþ sàrdham avivàdaü nibodhata // 4.5 // ajàtasyaiva dharmasya jàtim icchanti vàdinaþ / ajàto hy amçto dharmo martyatàü katham eùyati // 4.6 // na bhavaty amçtaü martyaü na martyam amçtaü tathà / prakçter anyathàbhàvo na kathaücid bhaviùyati // 4.7 // svabhàvenàmçto yasya dharmo gacchati martyatàm / kçtakenàmçtas tasya kathaü sthàsyati ni÷calaþ // 4.8 // sàüsiddhikã svàbhàvikã (sahajà [B:]sahajàpy) akçtà ca yà / prakçtiþ seti vij¤eyà svabhàvaü na jahàti yà // 4.9 // jaràmaraõanirmuktàþ sarve dharmàþ svabhàvataþ / jaràmaraõam icchanta÷ cyavante tanmanãùayà // 4.10 // kàraõaü yasya vai kàryaü kàraõaü tasya jàyate / jàyamànaü katham ajaü bhinnaü nityaü kathaü ca tat // 4.11 // kàraõàd (yady [B:]yad) ananyatvam ataþ kàryam ajaü (tava [B:]yadi) / jàyamànàd dhi vai kàryàt kàraõaü te kathaü dhruvam // 4.12 // ajàd vai jàyate yasya dçùñàntas tasya nàsti vai / jàtàc ca jàyamànasya (na vyavasthà [B:]navyavasthà) prasajyate // 4.13 // hetor àdiþ phalaü yeùàm àdir hetuþ phalasya ca / hetoþ phalasya cànàdiþ kathaü tair upavarõyate // 4.14 // hetor àdiþ phalaü yeùàm àdir hetuþ phalasya ca / tathà janma bhavet teùàü putràj janma pitur yathà // 4.15 // saübhave hetuphalayor eùitavyaþ kramas tvayà / yugapat saübhave yasmàd asaübandho viùàõavat // 4.16 // phalàd utpadyamànaþ san na te hetuþ prasidhyati / aprasiddhaþ kathaü hetuþ phalam utpàdayiùyati // 4.17 // yadi hetoþ phalàt siddhiþ phalasiddhi÷ ca hetutaþ / katarat (pårvaniùpannaü [B:]pårvam utpannaü) yasya siddhir apekùayà // 4.18 // a÷aktir aparij¤ànaü kramakopo 'tha và punaþ / evaü hi sarvathà buddhair ajàtiþ paridãpità // 4.19 // bãjàïkuràkhyo dçùñàntaþ sadà sàdhyasamo hi (saþ [B:]naþ) / na (hi [B:]ca) sàdhyasamo hetuþ siddhau sàdhyasya yujyate // 4.20 // pårvàparàparij¤ànam ajàteþ paridãpakam / jàyamànàd dhi vai dharmàt kathaü pårvaü na gçhyate // 4.21 // svato và parato vàpi na kiücid vastu jàyate / sad asat sadasad vàpi na kiücid vastu jàyate // 4.22 // hetur na jàyate (anàdeþ [B:]anàdiþ) phalaü (càpi [B:]vàpi) svabhàvataþ / àdir na vidyate yasya tasya (hy àdir [B:]jàtir) na vidyate // 4.23 // praj¤apteþ sanimittatvam anyathà dvayanà÷ataþ / saükle÷asyopalabdhe÷ ca paratantràstità matà // 4.24 // praj¤apteþ sanimittatvam iùyate yuktidar÷anàt / nimittasyànimittatvam iùyate bhåtadar÷anàt // 4.25 // cittaü na saüspç÷aty arthaü nàrthàbhàsaü tathaiva ca / abhåto hi yata÷ càrtho nàrthàbhàsas tataþ pçthak // 4.26 // nimittaü na sadà cittaü saüspç÷aty adhvasu triùu / animitto viparyàsaþ kathaü tasya bhaviùyati // 4.27 // tasmàn na jàyate cittaü cittadç÷yaü na jàyate / tasya pa÷yanti ye jàtiü khe vai pa÷yanti te padam // 4.28 // ajàtaü jàyate yasmàd ajàtiþ prakçtis tataþ / prakçter anyathàbhàvo na kathaücid bhaviùyati // 4.29 // anàder antavattvaü ca saüsàrasya na setsyate / anantatà càdimato mokùasya na bhaviùyati // 4.30 // àdàv ante ca yan nàsti vartamàne 'pi tat tathà / vitathaiþ sadç÷àþ santo avitathà iva lakùitàþ // 4.31 // saprayojanatà teùàü svapne (vipratipadyate [B:]api pratipadyate) / tasmàd àdyantavattvena mithyaiva khalu te smçtàþ // 4.32 // sarve dharmà mçùà svapne kàyasyàntarnidar÷anàt / saüvçte 'smin prade÷e vai bhåtànàü dar÷anaü kutaþ // 4.33 // na yuktaü dar÷anaü gatvà kàlasyàniyamàd gatau / pratibuddha÷ ca vai sarvas tasmin de÷e na vidyate // 4.34 // mitràdyaiþ saha saümantrya (saübuddho [B:]prabuddho) na prapadyate / gçhãtaü càpi yat kiücit pratibuddho na pa÷yati // 4.35 // svapne càvastukaþ kàyaþ pçthag anyasya dar÷anàt / yathà kàyas tathà sarvaü cittadç÷yam avastukam // 4.36 // grahaõàj jàgaritavat taddhetuþ svapne iùyate / tad(dhetutvàt tu [B:]dhetutvàc ca) tasyaiva saj jàgaritam iùyate // 4.37 // utpàdasyàprasiddhatvàd ajaü sarvam udàhçtam / na ca bhåtàd abhåtasya saübhavo 'sti kathaücana // 4.38 | B: 4.40 // asaj jàgarite dçùñvà svapne pa÷yati tanmayaþ / asat svapne 'pi dçùñvà ca pratibuddho na pa÷yati // 4.39 | B: 4.38 // nàsty asaddhetukam asat sad asaddhetukaü tathà / sac ca saddhetukaü nàsti saddhetukam asat kutaþ // 4.40 | B: 4.41 // viparyàsàd yathà jàgrad acintyàn bhåtavat spç÷et / tathà svapne viparyàsàd dharmàüs tatraiva pa÷yati // 4.41 | B: 4.39 // upalambhàt samàcàràd astivastutvavàdinàm / jàtis tu de÷ità buddhair ajàtes trasatàü sadà // 4.42 // ajàtes trasatàü teùàm upalaübhàd viyanti ye / jàtidoùà na setsyanti doùo 'py alpo bhaviùyati // 4.43 // upalambhàt samàcàràn màyàhastã yathocyate / upalambhàt samàcàràd asti vastu tathocyate // 4.44 // jàtyàbhàsaü calàbhàsaü vastvàbhàsaü tathaiva ca / ajàcalam avastutvaü vij¤ànaü ÷àntam advayam // 4.45 // evaü na jàyate cittam evaü dharmà ajàþ smçtàþ / evam eva vijànanto na patanti viparyaye // 4.46 // çjuvakràdikàbhàsam (alàtaspanditaü [B:]alàtaü spanditaü) yathà / grahaõagràhakàbhàsaü (vij¤ànaspanditaü [B:]vij¤ànaü spanditaü) tathà // 4.47 // aspandamànam (alàtam [B:]àlàtam) anàbhàsam ajaü yathà / aspandamànaü vij¤ànam anàbhàsam ajaü tathà // 4.48 // alàte spandamàne vai nàbhàsà anyatobhuvaþ / na tato 'nyatra nispandàn nàlàtaü pravi÷anti te // 4.49 // na nirgatà alàtàt te dravyatvàbhàvayogataþ / vij¤àne 'pi tathaiva syur àbhàsasyàvi÷eùataþ // 4.50 // vij¤àne spandamàne vai nàbhàsà anyatobhuvaþ / na tato 'nyatra nispandàn na vij¤ànaü vi÷anti te // 4.51 // na nirgatàs te vij¤ànàd dravyatvàbhàvayogataþ / kàryakàraõatàbhàvàd yato 'cintyàþ sadaiva te // 4.52 // dravyaü dravyasya hetuþ syàd anyad anyasya caiva hi / dravyatvam anyabhàvo và dharmàõàü nopapadyate // 4.53 // evaü na cittajà dharmà÷ cittaü vàpi na dharmajam / evaü hetuphalàjàtiü pravi÷anti manãùiõaþ // 4.54 // yàvad dhetuphalàve÷as tàvad dhetuphalodbhavaþ / kùãõe hetuphalàve÷e nàsti hetuphalodbhavaþ // 4.55 // yàvad dhetuphalàve÷aþ saüsàras tàvad àyataþ / kùãõe hetuphalàve÷e (saüsàraü na prapadyate [B:]saüsàro nopapadyate) // 4.56 // saüvçtyà jàyate sarvaü ÷à÷vataü (nàsti tena [B:]tena nàsti) vai / (sad[B:]sva)bhàvena hy ajaü sarvam ucchedas tena nàsti vai // 4.57 // dharmà ye iti jàyante (jàyante [B:]saüvçtyà) te na tattvataþ / janma màyopamaü teùàü sà ca màyà na vidyate // 4.58 // yathà màyàmayàd bãjàj jàyate tanmayo 'ïkuraþ / nàsau nityo na cocchedã tadvad dharmeùu yojanà // 4.59 // nàjeùu sarvadharmeùu ÷à÷vatà÷à÷vatàbhidhà / yatra varõà na vartante vivekas tatra nocyate // 4.60 // yathà svapne dvayàbhàsaü cittaü calati màyayà / tathà jàgrad dvayàbhàsaü cittaü calati màyayà // 4.61 // advayaü ca dvayàbhàsaü cittaü svapne na saü÷ayaþ / advayaü ca dvayàbhàsaü (tathà [B:]cittaü) jàgran na saü÷ayaþ // 4.62 // svapnadçk pracaran svapne dikùu vai da÷asu sthitàn / aõóajàn svedajàn vàpi jãvàn pa÷yati yàn sadà // 4.63 // svapnadçkcittadç÷yàs te na vidyante tataþ pçthak / tathà taddç÷yam evedaü svapnadçkcittam iùyate // 4.64 // cara¤ jàgarite jàgrad dikùu vai da÷asu sthitàn / aõóajàn svedajàn vàpi jãvàn pa÷yati yàn sadà // 4.65 // jàgraccittekùaõãyàs te na vidyante tataþ pçthak / tathà taddç÷yam evedaü jàgrata÷ cittam iùyate // 4.66 // ubhe hy anyoanyadç÷ye te kiü tad astãti cocyate / lakùaõà÷ånyam ubhayaü tanmatenaiva gçhyate // 4.67 // yathà svapnamayo jãvo jàyate mriyate 'pi ca / tathà jãvà amã sarve bhavanti na bhavanti ca // 4.68 // yathà màyàmayo jãvo jàyate mriyate 'pi ca / tathà jãvà amã sarve bhavanti na bhavanti ca // 4.69 // yathà nirmitako jãvo jàyate mriyate 'pi ca / tathà jãvà amã sarve bhavanti na bhavanti ca // 4.70 // na ka÷cij jàyate jãvaþ saübhavo 'sya na vidyate / etat tad uttamaü satyaü yatra kiücin na jàyate // 4.71 // cittaspanditam evedaü gràhyagràhakavad dvayam / cittaü nirviùayaü nityam asaïgaü tena kãrtitam // 4.72 // yo 'sti kalpitasaüvçtyà paramàrthena nàsty asau / (paratantràbhisaüvçtyà [B:]paratantro 'bhisaüvçtyà) syàn nàsti paramàrthataþ // 4.73 // ajaþ kalpitasaüvçtyà paramàrthena nàpy ajaþ / (paratantràbhiniùpattyà [B:]paratantro 'bhiniùpattyà) saüvçtyà jàyate tu saþ // 4.74 // abhåtàbhinive÷o 'sti dvayaü tatra na vidyate / dvayàbhàvaü sa buddhvaiva nirnimitto na jàyate // 4.75 // yadà na labhate hetån uttamàdhamamadhyamàn / tadà na jàyate cittaü hetvabhàve phalaü kutaþ // 4.76 // animittasya cittasya yànutpattiþ samàdvayà / ajàtasyaiva sarvasya cittadç÷yaü hi tad yataþ // 4.77 // buddhvànimittatàü satyàü hetuü pçthag an(àpnuvan [B:]àpnuvat) / vãta÷okaü (tathà[B:]tadà)kàmam abhayaü padam a÷nute // 4.78 // abhåtàbhinive÷àd dhi sadç÷e tat pravartate / vastvabhàvaü sa buddhvaiva niþsaïgaü vinivartate // 4.79 // nivçttasyàpravçttasya ni÷calà hi tadà sthitiþ / viùayaþ sa hi buddhànàü tat sàmyam ajam advayam // 4.80 // ajam anidram asvapnaü prabhàtaü bhavati svayam / sakçdvibhàto hy evaiùa dharmo (dhàtusvabhàvataþ [B:]dhàtuþ svabhàvataþ) // 4.81 // sukham àvriyate nityaü duþkhaü vivriyate sadà / yasya kasya ca dharmasya graheõa bhagavàn asau // 4.82 // asti nàsty asti nàstãti nàsti nàstãti và punaþ / calasthirobhayàbhàvair àvçõoty eva bàli÷aþ // 4.83 // koñya÷ catasra etàs tu grahair yàsàü (sadàvçtaþ [K:]sahàvçtaþ) / bhagavàn àbhir aspçùño yena dçùñaþ sa sarvadçk // 4.84 // pràpya sarvaj¤atàü kçtsnàü bràhmaõyaü padam advayam / anàpannàdimadhyàntaü kim ataþ param ãhate // 4.85 // vipràõàü vinayo hy eùa ÷amaþ pràkçta ucyate / damaþ prakçtidàntatvàd evaü vidvठ÷amaü vrajet // 4.86 // savastu sopalambhaü ca dvayaü laukikam iùyate / avastu sopalambhaü ca ÷uddhaü laukikam iùyate // 4.87 // avastv anupalambhaü ca lokottaram iti smçtam / j¤ànaü j¤eyaü ca vij¤eyaü sadà buddhaiþ prakãrtitam // 4.88 // j¤àne ca trividhe j¤eye krameõa vidite svayam / sarvaj¤atà hi sarvatra bhavatãha mahàdhiyaþ // 4.89 // heyaj¤eyàpyapàkyàni vij¤eyàny agra(yàõataþ [B:]yànataþ) / teùàm anyatra vij¤eyàd upalambhas triùu smçtaþ // 4.90 // prakçtyàkà÷avaj j¤eyàþ sarve dharmà anàdayaþ / vidyate na hi nànàtvaü teùàü kvacana kiücana // 4.91 // àdibuddhàþ prakçtyaiva sarve dharmàþ suni÷citàþ / yasyaivaü bhavati kùàntiþ so 'mçtatvàya kalpate // 4.92 // àdi÷àntà hy anutpannàþ prakçtyaiva sunirvçtàþ / sarve dharmàþ samàbhinnà ajaü sàmyaü vi÷àradam // 4.93 // vai÷àradyaü tu vai nàsti bhede vicaratàü sadà / bhedanimnàþ pçthagvàdàs tasmàt te kçpaõàþ smçtàþ // 4.94 // aje sàmye tu ye kecid bhaviùyanti suni÷citàþ / te hi loke mahàj¤ànàs tac ca loko na gàhate // 4.95 // ajeùv ajam asaükràntaü dharmeùu j¤ànam iùyate / yato na kramate j¤ànam asaïgaü tena kãrtitam // 4.96 // aõumàtre 'pi vaidharmye jàyamàne 'vipa÷citaþ / asaïgatà sadà nàsti kim utàvaraõacyutiþ // 4.97 // alabdhàvaraõàþ sarve dharmàþ prakçtinirmalàþ / àdau buddhàs tathà muktà budhyante iti nàyakàþ // 4.98 // kramate na hi buddhasya j¤ànaü dharmeùu (tàpinaþ ([B,K:]tàyinaþ) / (sarve dharmàs [B:]sarvadharmàs) tathà j¤ànaü naitad buddhena bhàùitam // 4.99 // durdar÷am atigambhãram ajaü sàmyaü vi÷àradam / buddhvà padam anànàtvaü namas kurmo yathàbalam // 4.100 // [col: iti (gauóapàdàcàryakçtà màõóåkyopaniùadkàrikàþ saüpårõàþ [B:]gauóapàdãye àgama÷àstre 'làta÷àntyàkhyaü caturthaü prakaraõaü samàptam) :col]