Gaudapada: Agamasastra (=Gaudapadakarika, Gaudapadiyakarika) [verse commentary on the Mandukya-Upanisad] Based on the edition by Vinayaka Ganesha Apate. Pune 1921 (Anandasrama Sanskrit Series ; 10) Compared with the following editions: [S:] Ishadi-dashopanishadah : Ten Principal Upanishads with Shankarabhashya, Delhi 1964 (pp. 424-497) [B:] The Agamasastra of Gaudapada, ed. Vidhushekhara Bhattacharya, Calcutta 1943 (reprint: Delhi 1989) [K:] Gaudapada-Karika : edited with a complete translation into English ..., [ed.] Raghujnath Damodar Karmarkar. Poona 1963 (reprint: 1973). Input by Peter Schreiner ANALYTIC VERSION according to BHELA conventions ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ANALYTIC VERSION according to BHELA conventions: Sandhi markers: (. =short vowel, - =long vowel) in word-sandhi: 1: . . e.g.: veda+anta = vedà1nta 2: - . 3: . - 4: - - in sentence-sandhi: 7: . . e.g.: ca+api = cà7pi 8: . - 9: - . 0: - - PADA MARKERS For a four-pada verse: ........ $ ........ & ........ % ........ // For a six-pada verse: ........ $ ........ & ........ % ........ \ ........ # ........ // atha gauóapàdãya-kàrikàþ (bahiù-[S:]bahiþ-)praj¤o vibhur vi÷vo hy $ antaþ-praj¤as tu taijasaþ & ghana-praj¤as tathà pràj¤a % eka eva tridhà (smçtaþ [B:]sthitaþ) // 1.1 // dakùiõà1kùi-mukhe vi÷vo $ manasy antas tu taijasaþ & àkà÷e ca hçdi pràj¤as % tridhà dehe vyavasthitaþ // 1.2 // vi÷vo hi sthåla-bhuï nityaü $ taijasaþ pravivikta-bhuk & ànanda-bhuk tathà pràj¤as % tridhà bhogaü nibodhata // 1.3 // sthålaü tarpayate vi÷vaü $ praviviktaü tu taijasam & ànanda÷ ca tathà pràj¤aü % tridhà tçptiü nibodhata // 1.4 // triùu dhàmasu yad bhojyaü $ bhoktà ya÷ ca prakãrtitaþ & vedai7tad ubhayaü yas tu % sa bhu¤jàno na lipyate // 1.5 // prabhavaþ sarva-(bhàvànàü [B:]bhåtànàü) $ satàm iti vini÷cayaþ & sarvaü janayati pràõa÷ % ceto-aü÷ån puruùaþ pçthak // 1.6 // vibhåtiü prasavaü tv anye $ manyante sçùñi-cintakàþ & svapna-màyà-(sa-[B:]sva-)råpe9ti % sçùñir anyair vikalpità // 1.7 // icchà-màtraü prabhoþ sçùñir $ iti sçùñau vini÷citàþ & kàlàt prasåtiü bhåtànàü % manyante kàla-cintakàþ // 1.8 // bhogà1rthaü sçùtir ity anye $ krãóà2rtham iti cà7pare & devasyai7ùa sva-bhàvo 'yam % àpta-kàmasya kà spçhà // 1.9 // nivçtteþ sarva-duþkhànàm $ ã÷ànaþ prabhur a-vyayaþ & a-dvaitaþ sarva-bhàvànàü % devas turyo vibhuþ smçtaþ // 1.10 // kàrya-kàraõa-baddhau tàv $ iùyete vi÷va-taijasau & pràj¤aþ kàraõa-baddhas tu % (dvau tau [B:]dve tu) turye na sidhyataþ // 1.11 // nà8tmànaü na (paràü÷ [S:]paraü) cai7va $ na satyaü nà7pi cà7n-çtam & pràj¤aþ kiü-cana saüvetti % (turyaü tat [B:]turãyaþ) sarva-dçk sadà // 1.12 // dvaitasyà7-grahaõaü tulyam $ ubhayoþ pràj¤a-turyayoþ & bãja-nidrà4yutaþ pràj¤aþ % sà ca turye na vidyate // 1.13 // svapna-nidrà4yutàv àdyau $ pràj¤as tv a-svapna-nidrayà & na nidràü nai7va ca svapnaü % turye pa÷yanti ni÷citàþ // 1.14 // anyathà gçhõataþ svapno $ nidrà tattvam a-jànataþ & viparyàse tayoþ kùãõe % turãyaü padam a÷nute // 1.15 // an-àdi-màyayà supto $ yadà jãvaþ prabudhyate & a-jam a-nidram a-svapnam % a-dvaitaü budhyate tadà // 1.16 // prapa¤co yadi vidyeta $ nivarteta na saü÷ayaþ & màyà-màtram idaü dvaitam % a-dvaitaü paramà1rthataþ // 1.17 // vikalpo vinivarteta $ kalpito yadi kena-cit & upade÷àd ayaü vàdo % j¤àte dvaitaü na vidyate // 1.18 // vi÷vasyà7tva-vivakùàyàm $ àdi-sàmànyam utkañam & màtrà-saüpratipattau syàd % àpti-sàmànyam eva ca // 1.19 // taijasasyo7tva-vij¤àne $ utkarùo dç÷yate sphuñam & màtrà-saüpratipattau syàd % ubhayatvaü tathà-vidham // 1.20 // ma-kàra-bhàve pràj¤asya $ màna-sàmànyam utkañam & màtrà-saüpratipattau tu % laya-sàmànyam eva ca // 1.21 // triùu dhàmasu (yat [B:]yas) tulyaü $ sàmànyaü vetti ni÷citaþ & sa påjyaþ sarva-bhåtànàü % vandya÷ cai7va mahà-muniþ // 1.22 // a-kàro nayate vi÷vam $ u-kàra÷ cà7pi taijasam & ma-kàra÷ ca punaþ pràj¤aü % nà7-màtre vidyate gatiþ // 1.23 // oü-kàraü pàda÷o vidyàt $ pàdà màtrà na saü÷ayaþ & oü-kàraü pàda÷o j¤àtvà % na kiü-cid api cintayet // 1.24 // yu¤jãta praõave cetaþ $ praõavo brahma nir-bhayam & praõave nitya-yuktasya % na bhayaü vidyate kva-cit // 1.25 // praõavo hy aparaü brahma $ praõava÷ ca (paraþ [B:,S:]paraü) smçtaþ & a-pårvo 'n-antaro '-bàhyo % an-aparaþ praõavo '-vyayaþ // 1.26 // sarvasya praõavo hy àdir $ madhyam antas tathai9va ca & evaü hi praõavaü j¤àtvà % vya÷nute tad an-antaram // 1.27 // praõavaü hã8÷varaü vidyàt $ sarvasya hçdi saüsthitam & sarva-vyàpinam oü-kàraü % matvà dhãro na ÷ocati // 1.28 // a-màtro 'n-anta-màtra÷ ca $ dvaitasyo7pa÷amaþ ÷ivaþ & oü-kàro vidito yena % sa munir ne7taro janaþ // 1.29 // [col: iti (màõóåkyo1paniùad-arthà3viù-karaõa-paràyàü gauóapàdãya-kàrikàyàü prathamam àgama- prakaraõam [B:]gauda-pàdãye àgama-÷àstre àgamà3khyaü prathamaü prakaraõaü samàptam) :col] (atha gauóapàdãya-kàrikàyàü vaitathyà3khyaü dvitãyaü prakaraõam [K:]dvitãyaü prakaraõam [S:]vaitathya-prakaraõam) vaitathyaü sarva-bhàvànàü $ svapne àhur manãùiõaþ & antaþ-sthànàt tu bhàvànàü % saüvçtatvena hetunà // 2.1 // a-dãrghatvàc ca kàlasya $ gatvà de÷àn na pa÷yati & pratibuddha÷ ca vai sarvas % tasmin de÷e na vidyate // 2.2 // a-bhàva÷ ca rathà3dãnàü $ ÷råyate nyàya-pårvakam & vaitathyaü tena vai pràptaü % svapne àhuþ prakà÷itam // 2.3 // antaþ-sthànàt tu bhedànàü $ (tasmàj [B:]tathà) jàgarite smçtam & yathà tatra tathà svapne % (saüvçtatvena [B:]saüvçtatvaü na) bhidyate // 2.4 // (svapna-jàgarita-sthàne [B,S:]svapna-jàgarite sthàne) hy $ ekam àhur manãùiõaþ & bhedànàü hi samatvena % prasiddhenai7va hetunà // 2.5 // àdàv ante ca yan nà7sti $ vartamàne 'pi tat tathà & vi-tathaiþ sa-dç÷àþ santo % a-vi-tathà iva lakùitàþ // 2.6 // sa-prayojanatà teùàü $ svapne (vipratipadyate [B:]api pratipadyate) & tasmàd àdy-antavattvena % mithyai9va khalu te smçtàþ // 2.7 // (a-pårvaü [B:]a-pårvàþ) sthàni-(dharmo [B:]dharmà) hi $ yathà svarga-nivàsinàm & tàn ayaü prekùate gatvà % yathai9ve7ha su-÷ikùitaþ // 2.8 // svapna-vçttàv api tv anta÷ $ cetasà kalpitaü tv a-sat & bahi÷ ceto-gçhãtaü sad % dçùñaü vaitathyam etayoþ // 2.9 // jàgrad-vçttàv api tv anta÷ $ cetasà kalpitaü tv a-sat & bahi÷ ceto-gçhãtaü sad % yuktaü vaitathyam etayoþ // 2.10 // ubhayor api vaitathyaü $ bhedànàü sthànayor yadi & ka etàn budhyate bhedàn % ko vai teùàü vikalpakaþ // 2.11 // kalpayaty àtmanà0tmànam $ àtmà devaþ sva-màyayà & sa eva budhyate bhedàn % iti vedà1nta-ni÷cayaþ // 2.12 // vikaroty aparàn bhàvàn $ anta÷ citte (vyavasthitàn [B:]a-vyavasthitàn) & niyatàü÷ ca bahi÷ citte % evaü kalpayate prabhuþ // 2.13 // citta-(kàlà hi [B:]kàlà÷ ca) ye 'ntas tu $ dvaya-kàlà÷ ca ye bahiþ & kalpità eva te sarve % vi÷eùo nà7nya-hetukaþ // 2.14 // a-vyaktà eva ye 'ntas tu $ sphuñà eva ca ye bahiþ & kalpità eva te sarve % vi÷eùas tv indriyà1ntare // 2.15 // jãvaü kalpayate pårvaü $ tato bhàvàn pçthag-vidhàn & bàhyàn àdhyàtmikàü÷ cai7va % yathà-vidyas tathà-smçtiþ // 2.16 // a-ni÷cità yathà rajjur $ andha-kàre vikalpità & sarpa-dhàrà4dibhir bhàvais % tadvad àtmà vikalpitaþ // 2.17 // ni÷citàyàü yathà rajjvàü $ vikalpo vinivartate & rajjur eve7ti cà7-dvaitaü % tadvad àtma-vini÷cayaþ // 2.18 // pràõà3dibhir (an-antai÷ ca [B,S:]an-antais tu) $ bhàvair etair vikalpitaþ & màyai9ùà tasya devasya % (yayà saümohitaþ [B,S:]yayà9yaü mohitaþ) svayam // 2.19 // (pràõa [B:]pràõà) iti pràõa-vido $ bhåtànã7ti ca tad-vidaþ & guõà iti guõa-vidas % tattvànã7ti ca tad-vidaþ // 2.20 // pàdà iti pàda-vido $ viùayà iti tad-vidaþ & lokà iti loka-vido % devà iti ca tad-vidaþ // 2.21 // vedà iti veda-vido $ yaj¤à iti ca tad-vidaþ & bhokte9ti ca bhoktç-vido % bhojyam iti ca tad-vidaþ // 2.22 // såkùma iti såkùma-vidaþ $ sthåla iti ca tad-vidaþ & mårta iti mårta-vido % a-mårta iti ca tad-vidaþ // 2.23 // kàla iti kàla-vido $ di÷a iti ca tad-vidaþ & vàdà iti vàda-vido % bhuvanànã7ti tad-vidaþ // 2.24 // mana iti mano-vido $ buddhir iti ca tad-vidaþ & cittam iti citta-vido % dharmà1-dharmau ca tad-vidaþ // 2.25 // pa¤ca-viü÷aka ity eke $ ùaó-viü÷a iti cà7pare & eka-triü÷aka ity àhur % an-anta iti cà7pare // 2.26 // lokàül loka-vidaþ pràhur $ à÷ramà iti tad-vidaþ & strã-puü-na-puüsakaü laiïgàþ % parà1param athà7pare // 2.27 // sçùñir iti sçùñi-vido $ laya iti ca tad-vidaþ & sthitir iti sthiti-vidaþ % (sarve [B:]sarvaü) ce7ha tu sarvadà // 2.28 // yaü bhàvaü dar÷ayed yasya $ taü bhàvaü sa tu pa÷yati & taü cà7vati sa bhåtvà9sau % tad-grahaþ samupaiti tam // 2.29 // etair eùo a-pçthag-bhàvaiþ $ pçthag eve7ti lakùitaþ & evaü yo veda tattvena % kalpayet so '-vi÷aïkitaþ // 2.30 // svapna-màye yathà dçùñe $ gandharva-nagaraü yathà & tathà vi÷vam idaü dçùñaü % vedà1nteùu vicakùaõaiþ // 2.31 // na nirodho na co7tpattir $ na baddho na ca sàdhakaþ & na mumukùur na vai mukta % ity eùà paramà1rthatà // 2.32 // bhàvair a-sadbhir evà7yam $ a-dvayena ca kalpitaþ & bhàvà apy a-dvayenai7va % tasmàd a-dvayatà ÷ivà // 2.33 // (nà8tma-[B:]nà7nya-)bhàvena nàne9daü $ na svenà7pi kathaü-cana & na pçthaï nà7-pçthak kiü-cid % iti tattva-vido viduþ // 2.34 // vãta-ràga-bhaya-krodhair $ munibhir veda-pàra-gaiþ & nir-vikalpo hy ayaü dçùñaþ % prapa¤co1pa÷amo '-dvayaþ // 2.35 // tasmàd evaü viditvai9nam $ a-dvaite yojayet smçtim & a-dvaitaü samanupràpya % jaóaval lokam àcaret // 2.36 // niþ-stutir nir-namas-kàro $ niþ-svadhà-kàra eva ca & calàcala-niketa÷ ca % yatir yàdçcchiko bhavet // 2.37 // tattvam àdhyàtmikaü dçùñvà $ tattvaü dçùñvà tu bàhyataþ & tattvã-bhåtas tad-àràmas % tattvàd a-pracyuto bhavet // 2.38 // [col: iti (gauóapàdãya-kàrikàyàü [B:]gauóapàdãye àgama-÷àstre [S:]gauóapàdãya- kàrikàsu)vaitathyà3khyaü dvitãyaü (prakaraõam [B:]prakaraõaü samàptam) :col] atha gauóapàdãya-kàrikàsv a-dvaità3khyaü tçtãyaü prakaraõam | oü upàsanà4÷rito dharmo $ jàte brahmaõi vartate & pràg utpatter a-jaü sarvaü % tenà7sau kçpaõaþ smçtaþ // 3.1 // ato vakùyàmy a-kàrpaõyam $ a-jàti samatàü gatam & yathà na jàyate kiü-cij % jàyamànaü sam-antataþ // 3.2 // àtmà hy àkà÷avaj jãvair $ ghañà3kà÷air ivo7ditaþ & ghañà3divac ca saüghàtair % jàtàv etan nidar÷anam // 3.3 // ghañà3diùu pralãneùu $ ghañà3kà÷à3dayo yathà & àkà÷e saüpralãyante % tadvaj jãvà ihà8tmani // 3.4 // yathai9kasmin ghañà3kà÷e $ rajo-dhåmà3dibhir yute & na sarve saüprayujyante % tadvaj jãvàþ sukhà3dibhiþ // 3.5 // råpa-kàrya-samàkhyà÷ ca $ bhidyante tatra tatra vai & àkà÷asya na bhedo 'sti % tadvaj jãveùu nirõayaþ // 3.6 // nà8kà÷asya ghañà3kà÷o $ vikàrà1vayavau yathà & nai7và8tmanaþ sadà jãvo % vikàrà1vayavau tathà // 3.7 // yathà bhavati bàlànàü $ gaganaü malinaü malaiþ & tathà bhavaty a-buddhànàm % àtmà9pi malino malaiþ // 3.8 // maraõe saübhave cai7va $ gaty-àgamanayor api & (sthitau [B:]sthitaþ) sarva-÷arãreùu % (àkà÷enà7-[K,S:]cà8kà÷enà7-)vilakùaõaþ [CHECK!] // 3.9 // saüghàtàþ svapnavat (sarve [K: ,S:]sarve) $ àtma-màyà-visarjitàþ [CHECK!] & àdhikye sarva-sàmye và % no7papattir hi vidyate // 3.10 // rasà3dayo hi ye ko÷à $ vyàkhyàtàs taittirãyake & teùàü àtmà paro jãvaþ % (khaü yathà [B:]sa-yathà) saüprakà÷itaþ // 3.11 // dvayor dvayor madhu-j¤àne $ paraü brahma prakà÷itam & pçthivyàm udare cai7va % yathà0kà÷aþ prakà÷itaþ // 3.12 // jãvà3tmanor an-anyatvam $ a-bhedena pra÷asyate & nànàtvaü nindyate yac ca % tad evaü hi sama¤jasam // 3.13 // jãvà3tmanoþ pçthaktvaü yat $ pràg utpatteþ prakãrtitam & bhaviùyad-vçttyà gauõaü tan % mukhyatvaü (hi na [B:]na hi) yujyate // 3.14 // mçl-loha-visphuliïgà3dyaiþ $ sçùñir yà codità9nyathà & upàyaþ so 'vatàràya % nà7sti bhedaþ kathaü-cana // 3.15 // à÷ramàs tri-vidhà hãna- $ madhyamo1tkçùña-dçùñayaþ & upàsano9padiùñe9yaü % tad-artham anukampayà // 3.16 // sva-siddhà1nta-vyavasthàsu $ dvaitino ni÷cità dçóham & paras-paraü virudhyante % tair ayaü na virudhyate // 3.17 // a-dvaitaü paramà1rtho hi $ dvaitaü tad-bheda ucyate & teùàm ubhayathà dvaitaü % tenà7yaü na virudhyate // 3.18 // màyayà bhidyate hy etan $ nà7nyathà9-jaü kathaü-cana & tattvato bhidyamàne hi % martyatàm a-mçtaü vrajet // 3.19 // a-jàtasyai7va bhàvasya $ jàtim icchanti vàdinaþ & a-jàto hy a-mçto bhàvo % martyatàü katham eùyati // 3.20 // na bhavaty a-mçtaü martyaü $ na martyam a-mçtaü tathà & prakçter anyathà-bhàvo % na kathaü-cid bhaviùyati // 3.21 // sva-bhàvenà7-mçto yasya $ bhàvo gacchati martyatàm & kçtakenà7-mçtas tasya % kathaü sthàsyati ni÷-calaþ // 3.22 // bhåtato '-bhåtato và9pi $ sçjyamàne samà ÷rutiþ & ni÷citaü yukti-yuktaü ca % yat tad bhavati ne7tarat // 3.23 // ne7ha nàne9ti cà8mnàyàd $ indro màyàbhir ity api & a-jàyamàno bahudhà % màyayà jàyate tu saþ // 3.24 // saübhåter apavàdàc ca $ saübhavaþ pratiùidhyate & ko (nv [K,B,S:]tv) enaü janayed iti % kàraõaü pratiùidhyate [CHECK!] // 3.25 // sa eùa ne7ti ne7tã7ti $ vyàkhyàtaü nihnute yataþ & sarvam a-gràhya-bhàvena % hetunà9-jaü prakà÷ate // 3.26 // sato hi màyayà janma $ yujyate na tu tattvataþ & tattvato jàyate yasya % jàtaü tasya hi jàyate // 3.27 // a-sato màyayà janma $ tattvato nai7va yujyate & vandhyà-putro na tattvena % màyayà và9pi jàyate // 3.28 // yathà svapne dvayà3bhàsaü $ spandate màyayà manaþ & tathà jàgrad-dvayà3bhàsaü % spandate màyayà manaþ // 3.29 // a-dvayaü ca dvayà3bhàsaü $ manaþ svapne na saü÷ayaþ & a-dvayaü ca dvayà3bhàsaü % tathà jàgran na saü÷ayaþ // 3.30 // mano-dç÷yam idaü dvaitaü $ yat kiü-cit sa-carà1-caram & manaso hy a-manã-bhàve % dvaitaü nai7vo7palabhyate // 3.31 // àtma-satyà1nubodhena $ na saükalpayate yadà & a-manastàü tadà yàti % gràhyà1-bhàve (tad a-graham [B:]tad-a-grahàt) // 3.32 // a-kalpakam a-jaü j¤ànaü $ j¤eyà1-bhinnaü pracakùate & brahma j¤eyam a-jaü nityam % a-jenà7jaü vibudhyate // 3.33 // nigçhãtasya manaso $ nir-vikalpasya dhãmataþ & pracàraþ sa tu vij¤eyaþ % su-ùupte 'nyo na tat-samaþ // 3.34 // lãyate hi su-ùupte tan $ nigçhãtaü na lãyate & tad eva nir-bhayaü brahma % j¤ànà3lokaü sam-antataþ // 3.35 // a-jam a-nidram a-svapnam $ a-nàmakam a-råpakam & sakçd-vibhàtaü sarva-j¤aü % no7pacàraþ kathaü-cana // 3.36 // sarvà1bhilàpa-vigataþ $ sarva-cintà-samutthitaþ & su-pra÷àntaþ sakçj-jyotiþ % samàdhir a-calo '-bhayaþ // 3.37 // graho na tatra no7tsarga÷ $ cintà yatra na vidyate & àtma-saüsthaü tadà j¤ànam % a-jàti samatàü gatam // 3.38 // a-spar÷a-yogo (vai nàma [B:]nàmai7ùa) $ dur-dar÷aþ sarva-yogibhiþ & yogino bibhyati hy asmàd % a-bhaye bhaya-dar÷inaþ // 3.39 // manaso nigrahà3yattam $ a-bhayaü sarva-yogiõàm & duþkha-kùayaþ prabodha÷ cà7py % a-kùayà ÷àntir eva ca // 3.40 // utseka uda-dher yadvat $ ku÷à1greõai7ka-bindunà & manaso nigrahas tadvad % bhaved a-parikhedataþ // 3.41 // upàyena nigçhõãyàd $ vikùiptaü kàma-bhogayoþ & su-prasannaü laye cai7va % yathà kàmo layas tathà // 3.42 // duþkhaü sarvam anusmçtya $ (kàma-[S:]kàya-)bhogàn nivartayet & a-jaü sarvam anusmçtya % jàtaü nai7va tu pa÷yati // 3.43 // laye saübodhayec cittaü $ vikùiptaü ÷amayet punaþ & sakaùàyaü (vijànãyàt % sama- [B:]vijànãyàc chama-)pràptaü na càlayet // 3.44 // nà8svàdayet sukhaü tatra $ niþ-saïgaþ praj¤ayà bhavet & ni÷-calaü ni÷carat cittam % ekã-kuryàt prayatnataþ // 3.45 // yadà na lãyate cittaü $ na ca vikùipyate punaþ & an-iïganam an-àbhàsaü % niùpannaü brahma tat tadà // 3.46 // sva-sthaü ÷àntaü sa-nirvàõam $ a-kathyaü sukham uttamam & a-jam a-jena j¤eyena % sarva-j¤aü paricakùate // 3.47 // na ka÷-cij jàyate jãvaþ $ saübhavo 'sya na vidyate & etat tad uttamaü satyaü % yatra kiü-cin na jàyate // 3.48 // [col: iti (gauóapàdãya-kàrikàyàm a-dvaità3khyaü [B:]gauóapàdãye àgama-÷àstre '-dvaità3khyaü) tçtãyaü (prakaraõam || oü tat sat || [B:]prakaraõaü samàptam) :col] athà7làta-÷ànty-àkhyaü caturtha-prakaraõam j¤ànenà8kà÷a-kalpena $ dharmàn yo gagano1pamàn & j¤eyà1bhinnena saübuddhas % taü vande dvi-padàü varam // 4.1 // a-spar÷a-yogo vai nàma $ sarva-sattva-sukho hitaþ & a-vivàdo a-viruddha÷ ca % de÷itas taü namàmy aham // 4.2 // bhåtasya jàtim icchanti $ vàdinaþ ke-cid eva hi & a-bhåtasyà7pare dhãrà % vivadantaþ paras-param // 4.3 // bhåtaü na jàyate kiü-cid $ a-bhåtaü nai7va jàyate & vivadanto (dvayà [B:]a-dvayà) hy evam % a-jàtiü khyàpayanti te // 4.4 // khyàpyamànàm a-jàtiü tair $ anumodàmahe vayam & vivadàmo na taiþ sà1rdham % a-vivàdaü nibodhata // 4.5 // a-jàtasyai7va dharmasya $ jàtim icchanti vàdinaþ & a-jàto hy a-mçto dharmo % martyatàü katham eùyati // 4.6 // na bhavaty a-mçtaü martyaü $ na martyam a-mçtaü tathà & prakçter anyathà-bhàvo % na kathaü-cid bhaviùyati // 4.7 // sva-bhàvenà7-mçto yasya $ dharmo gacchati martyatàm & kçtakenà7-mçtas tasya % kathaü sthàsyati ni÷-calaþ // 4.8 // sàüsiddhikã svàbhàvikã $ (saha-jà [B:]saha-jà9py) a-kçtà ca yà & prakçtiþ se9ti vij¤eyà % sva-bhàvaü na jahàti yà // 4.9 // jarà-maraõa-nirmuktàþ $ sarve dharmàþ sva-bhàvataþ & jarà-maraõam icchanta÷ % cyavante tan-manãùayà // 4.10 // kàraõaü yasya vai kàryaü $ kàraõaü tasya jàyate & jàyamànaü katham a-jaü % bhinnaü nityaü kathaü ca tat // 4.11 // kàraõàd (yady [B:]yad) an-anyatvam $ ataþ kàryam a-jaü (tava [B:]yadi) & jàyamànàd dhi vai kàryàt % kàraõaü te kathaü dhruvam // 4.12 // a-jàd vai jàyate yasya $ dçùñà1ntas tasya nà7sti vai & jàtàc ca jàyamànasya % (na vyavasthà [B:]na-vyavasthà) prasajyate // 4.13 // hetor àdiþ phalaü yeùàm $ àdir hetuþ phalasya ca & hetoþ phalasya cà7n-àdiþ % kathaü tair upavarõyate // 4.14 // hetor àdiþ phalaü yeùàm $ àdir hetuþ phalasya ca & tathà janma bhavet teùàü % putràj janma pitur yathà // 4.15 // saübhave hetu-phalayor $ eùitavyaþ kramas tvayà & yuga-pat saübhave yasmàd % a-saübandho viùàõavat // 4.16 // phalàd utpadyamànaþ san $ na te hetuþ prasidhyati & a-prasiddhaþ kathaü hetuþ % phalam utpàdayiùyati // 4.17 // yadi hetoþ phalàt siddhiþ $ phala-siddhi÷ ca hetutaþ & katarat (pårva-niùpannaü [B:]pårvam utpannaü) % yasya siddhir apekùayà // 4.18 // a-÷aktir a-parij¤ànaü $ krama-kopo 'tha và punaþ & evaü hi sarvathà buddhair % a-jàtiþ paridãpità // 4.19 // bãjà1ïkurà3khyo dçùñà1ntaþ $ sadà sàdhya-samo hi (saþ [B:]naþ) & na (hi [B:]ca) sàdhya-samo hetuþ % siddhau sàdhyasya yujyate // 4.20 // pårvà1parà1-parij¤ànam $ a-jàteþ paridãpakam & jàyamànàd dhi vai dharmàt % kathaü pårvaü na gçhyate // 4.21 // svato và parato và9pi $ na kiü-cid vastu jàyate & sad a-sat sad-a-sad và9pi % na kiü-cid vastu jàyate // 4.22 // hetur na jàyate (an-àdeþ [B:]an-àdiþ) $ phalaü (cà7pi [B:]và9pi) sva-bhàvataþ & àdir na vidyate yasya % tasya (hy àdir [B:]jàtir) na vidyate // 4.23 // praj¤apteþ sa-nimittatvam $ anyathà dvaya-nà÷ataþ & saükle÷asyo7palabdhe÷ ca % para-tantrà1stità matà // 4.24 // praj¤apteþ sa-nimittatvam $ iùyate yukti-dar÷anàt & nimittasyà7-nimittatvam % iùyate bhåta-dar÷anàt // 4.25 // cittaü na saüspç÷aty arthaü $ nà7rthà3bhàsaü tathai9va ca & a-bhåto hi yata÷ cà7rtho % nà7rthà3bhàsas tataþ pçthak // 4.26 // nimittaü na sadà cittaü $ saüspç÷aty adhvasu triùu & a-nimitto viparyàsaþ % kathaü tasya bhaviùyati // 4.27 // tasmàn na jàyate cittaü $ citta-dç÷yaü na jàyate & tasya pa÷yanti ye jàtiü % khe vai pa÷yanti te padam // 4.28 // a-jàtaü jàyate yasmàd $ a-jàtiþ prakçtis tataþ & prakçter anyathà-bhàvo % na kathaü-cid bhaviùyati // 4.29 // an-àder antavattvaü ca $ saüsàrasya na setsyate & an-antatà cà8dimato % mokùasya na bhaviùyati // 4.30 // àdàv ante ca yan nà7sti $ vartamàne 'pi tat tathà & vi-tathaiþ sa-dç÷àþ santo % a-vi-tathà iva lakùitàþ // 4.31 // sa-prayojanatà teùàü $ svapne (vipratipadyate [B:]api pratipadyate) & tasmàd àdy-antavattvena % mithyai9va khalu te smçtàþ // 4.32 // sarve dharmà mçùà svapne $ kàyasyà7ntar-nidar÷anàt & saüvçte 'smin prade÷e vai % bhåtànàü dar÷anaü kutaþ // 4.33 // na yuktaü dar÷anaü gatvà $ kàlasyà7-niyamàd gatau & pratibuddha÷ ca vai sarvas % tasmin de÷e na vidyate // 4.34 // mitrà3dyaiþ saha saümantrya $ (saübuddho [B:]prabuddho) na prapadyate & gçhãtaü cà7pi yat kiü-cit % pratibuddho na pa÷yati // 4.35 // svapne cà7-vastukaþ kàyaþ $ pçthag anyasya dar÷anàt & yathà kàyas tathà sarvaü % citta-dç÷yam a-vastukam // 4.36 // grahaõàj jàgaritavat $ tad-dhetuþ svapne iùyate & tad-(dhetutvàt tu [B:]dhetutvàc ca) tasyai7va % saj jàgaritam iùyate // 4.37 // utpàdasyà7-prasiddhatvàd $ a-jaü sarvam udàhçtam & na ca bhåtàd a-bhåtasya % saübhavo 'sti kathaü-cana // 4.38 | B: 4.40 // a-saj jàgarite dçùñvà $ svapne pa÷yati tanmayaþ & a-sat svapne 'pi dçùñvà ca % pratibuddho na pa÷yati // 4.39 | B: 4.38 // nà7sty a-sad-dhetukam a-sat $ sad a-sad-dhetukaü tathà & sac ca sad-dhetukaü nà7sti % sad-dhetukam a-sat kutaþ // 4.40 | B: 4.41 // viparyàsàd yathà jàgrad $ a-cintyàn bhåtavat spç÷et & tathà svapne viparyàsàd % dharmàüs tatrai7va pa÷yati // 4.41 | B: 4.39 // upalambhàt samàcàràd $ asti-vastutva-vàdinàm & jàtis tu de÷ità buddhair % a-jàtes trasatàü sadà // 4.42 // a-jàtes trasatàü teùàm $ upalaübhàd viyanti ye & jàti-doùà na setsyanti % doùo 'py alpo bhaviùyati // 4.43 // upalambhàt samàcàràn $ màyà-hastã yatho9cyate & upalambhàt samàcàràd % asti vastu tatho9cyate // 4.44 // jàty-àbhàsaü calà3bhàsaü $ vastv-àbhàsaü tathai9va ca & a-jà1-calam a-vastutvaü % vij¤ànaü ÷àntam a-dvayam // 4.45 // evaü na jàyate cittam $ evaü dharmà a-jàþ smçtàþ & evam eva vijànanto % na patanti viparyaye // 4.46 // çju-vakrà3dikà3bhàsam $ (alàta-spanditaü [B:]alàtaü spanditaü) yathà & grahaõa-gràhakà3bhàsaü % (vij¤àna-spanditaü [B:]vij¤ànaü spanditaü) tathà // 4.47 // a-spandamànam (alàtam [B:]àlàtam) $ an-àbhàsam a-jaü yathà & a-spandamànaü vij¤ànam % an-àbhàsam a-jaü tathà // 4.48 // alàte spandamàne vai $ nà8bhàsà anyato-bhuvaþ & na tato 'nyatra nispandàn % nà7làtaü pravi÷anti te // 4.49 // na nirgatà alàtàt te $ dravyatvà1-bhàva-yogataþ & vij¤àne 'pi tathai9va syur % àbhàsasyà7-vi÷eùataþ // 4.50 // vij¤àne spandamàne vai $ nà8bhàsà anyato-bhuvaþ & na tato 'nyatra nispandàn % na vij¤ànaü vi÷anti te // 4.51 // na nirgatàs te vij¤ànàd $ dravyatvà1-bhàva-yogataþ & kàrya-kàraõatà2-bhàvàd % yato '-cintyàþ sadai9va te // 4.52 // dravyaü dravyasya hetuþ syàd $ anyad anyasya cai7va hi & dravyatvam anya-bhàvo và % dharmàõàü no7papadyate // 4.53 // evaü na citta-jà dharmà÷ $ cittaü và9pi na dharma-jam & evaü hetu-phalà1-jàtiü % pravi÷anti manãùiõaþ // 4.54 // yàvad dhetu-phalà3ve÷as $ tàvad dhetu-phalo1dbhavaþ & kùãõe hetu-phalà3ve÷e % nà7sti hetu-phalo1dbhavaþ // 4.55 // yàvad dhetu-phalà3ve÷aþ $ saüsàras tàvad àyataþ & kùãõe hetu-phalà3ve÷e % (saüsàraü na prapadyate [B:]saüsàro no7papadyate) // 4.56 // saüvçtyà jàyate sarvaü $ ÷à÷vataü (nà7sti tena [B:]tena nà7sti) vai & (sad-[B:]sva-)bhàvena hy a-jaü sarvam % ucchedas tena nà7sti vai // 4.57 // dharmà ye iti jàyante $ (jàyante [B:]saüvçtyà) te na tattvataþ & janma màyo2pamaü teùàü % sà ca màyà na vidyate // 4.58 // yathà màyàmayàd bãjàj $ jàyate tanmayo 'ïkuraþ & nà7sau nityo na co7cchedã % tadvad dharmeùu yojanà // 4.59 // nà7-jeùu sarva-dharmeùu $ ÷à÷vatà1-÷à÷vatà1bhidhà & yatra varõà na vartante % vivekas tatra no7cyate // 4.60 // yathà svapne dvayà3bhàsaü $ cittaü calati màyayà & tathà jàgrad dvayà3bhàsaü % cittaü calati màyayà // 4.61 // a-dvayaü ca dvayà3bhàsaü $ cittaü svapne na saü÷ayaþ & a-dvayaü ca dvayà3bhàsaü % (tathà [B:]cittaü) jàgran na saü÷ayaþ // 4.62 // svapna-dçk pracaran svapne $ dikùu vai da÷asu sthitàn & aõóa-jàn sveda-jàn và9pi % jãvàn pa÷yati yàn sadà // 4.63 // svapna-dçk-citta-dç÷yàs te $ na vidyante tataþ pçthak & tathà tad-dç÷yam eve7daü % svapna-dçk-cittam iùyate // 4.64 // cara¤ jàgarite jàgrad $ dikùu vai da÷asu sthitàn & aõóa-jàn sveda-jàn và9pi % jãvàn pa÷yati yàn sadà // 4.65 // jàgrac-citte3kùaõãyàs te $ na vidyante tataþ pçthak & tathà tad-dç÷yam eve7daü % jàgrata÷ cittam iùyate // 4.66 // ubhe hy anyo-anya-dç÷ye te $ kiü tad astã7ti co7cyate & lakùaõà-÷ånyam ubhayaü % tan-matenai7va gçhyate // 4.67 // yathà svapnamayo jãvo $ jàyate mriyate 'pi ca & tathà jãvà amã sarve % bhavanti na bhavanti ca // 4.68 // yathà màyàmayo jãvo $ jàyate mriyate 'pi ca & tathà jãvà amã sarve % bhavanti na bhavanti ca // 4.69 // yathà nirmitako jãvo $ jàyate mriyate 'pi ca & tathà jãvà amã sarve % bhavanti na bhavanti ca // 4.70 // na ka÷-cij jàyate jãvaþ $ saübhavo 'sya na vidyate & etat tad uttamaü satyaü % yatra kiü-cin na jàyate // 4.71 // citta-spanditam eve7daü $ gràhya-gràhakavad dvayam & cittaü nir-viùayaü nityam % a-saïgaü tena kãrtitam // 4.72 // yo 'sti kalpita-saüvçtyà $ paramà1rthena nà7sty asau & (para-tantrà1bhisaüvçtyà [B:]para-tantro 'bhisaüvçtyà) % syàn nà7sti paramà1rthataþ // 4.73 // a-jaþ kalpita-saüvçtyà $ paramà1rthena nà7py a-jaþ & (para-tantrà1bhiniùpattyà [B:]para-tantro 'bhiniùpattyà) % saüvçtyà jàyate tu saþ // 4.74 // a-bhåtà1bhinive÷o 'sti $ dvayaü tatra na vidyate & dvayà1-bhàvaü sa buddhvai9va % nir-nimitto na jàyate // 4.75 // yadà na labhate hetån $ uttamà1dhama-madhyamàn & tadà na jàyate cittaü % hetv-a-bhàve phalaü kutaþ // 4.76 // a-nimittasya cittasya $ yà9n-utpattiþ samà9-dvayà & a-jàtasyai7va sarvasya % citta-dç÷yaü hi tad yataþ // 4.77 // buddhvà9-nimittatàü satyàü $ hetuü pçthag an-(àpnuvan [B:]àpnuvat) & vãta-÷okaü (tathà9-[B:]tadà9-)kàmam % a-bhayaü padam a÷nute // 4.78 // a-bhåtà1bhinive÷àd dhi $ sa-dç÷e tat pravartate & vastv-a-bhàvaü sa buddhvai9va % niþ-saïgaü vinivartate // 4.79 // nivçttasyà7-pravçttasya $ ni÷-calà hi tadà sthitiþ & viùayaþ sa hi buddhànàü % tat sàmyam a-jam a-dvayam // 4.80 // a-jam a-nidram a-svapnaü $ prabhàtaü bhavati svayam & sa-kçd-vibhàto hy evai7ùa % dharmo (dhàtu-sva-bhàvataþ [B:]dhàtuþ sva-bhàvataþ) // 4.81 // sukham àvriyate nityaü $ duþkhaü vivriyate sadà & yasya kasya ca dharmasya % graheõa bhagavàn asau // 4.82 // asti nà7sty asti nà7stã7ti $ nà7sti nà7stã7ti và punaþ & cala-sthiro1bhayà1-bhàvair % àvçõoty eva bàli÷aþ // 4.83 // koñya÷ catasra etàs tu $ grahair yàsàü (sadà0vçtaþ [K:]sahà8vçtaþ) & bhagavàn àbhir a-spçùño % yena dçùñaþ sa sarva-dçk // 4.84 // pràpya sarva-j¤atàü kçtsnàü $ bràhmaõyaü padam a-dvayam & an-àpannà3di-madhyà1ntaü % kim ataþ param ãhate // 4.85 // vipràõàü vinayo hy eùa $ ÷amaþ pràkçta ucyate & damaþ prakçti-dàntatvàd % evaü vidvठ÷amaü vrajet // 4.86 // sa-vastu so1palambhaü ca $ dvayaü laukikam iùyate & a-vastu so1palambhaü ca % ÷uddhaü laukikam iùyate // 4.87 // a-vastv an-upalambhaü ca $ loko1ttaram iti smçtam & j¤ànaü j¤eyaü ca vij¤eyaü % sadà buddhaiþ prakãrtitam // 4.88 // j¤àne ca tri-vidhe j¤eye $ krameõa vidite svayam & sarva-j¤atà hi sarvatra % bhavatã7ha mahà-dhiyaþ // 4.89 // heya-j¤eyà3pya-pàkyàni $ vij¤eyàny agra-(yàõataþ [B:]yànataþ) & teùàm anyatra vij¤eyàd % upalambhas triùu smçtaþ // 4.90 // prakçtyà0kà÷avaj j¤eyàþ $ sarve dharmà an-àdayaþ & vidyate na hi nànàtvaü % teùàü kva-cana kiü-cana // 4.91 // àdi-buddhàþ prakçtyai9va $ sarve dharmàþ su-ni÷citàþ & yasyai7vaü bhavati kùàntiþ % so '-mçtatvàya kalpate // 4.92 // àdi-÷àntà hy an-utpannàþ $ prakçtyai9va su-nirvçtàþ & sarve dharmàþ samà1-bhinnà % a-jaü sàmyaü vi÷àradam // 4.93 // vai÷àradyaü tu vai nà7sti $ bhede vicaratàü sadà & bheda-nimnàþ pçthag-vàdàs % tasmàt te kçpaõàþ smçtàþ // 4.94 // a-je sàmye tu ye ke-cid $ bhaviùyanti su-ni÷citàþ & te hi loke mahà-j¤ànàs % tac ca loko na gàhate // 4.95 // a-jeùv a-jam a-saükràntaü $ dharmeùu j¤ànam iùyate & yato na kramate j¤ànam % a-saïgaü tena kãrtitam // 4.96 // aõu-màtre 'pi vaidharmye $ jàyamàne '-vipa÷-citaþ & a-saïgatà sadà nà7sti % kim utà8varaõa-cyutiþ // 4.97 // a-labdhà3varaõàþ sarve $ dharmàþ prakçti-nir-malàþ & àdau buddhàs tathà muktà % budhyante iti nàyakàþ // 4.98 // kramate na hi buddhasya $ j¤ànaü dharmeùu (tàpinaþ ([B,K:]tàyinaþ) & (sarve dharmàs [B:]sarva-dharmàs) tathà j¤ànaü % nai7tad buddhena bhàùitam // 4.99 // dur-dar÷am ati-gambhãram $ a-jaü sàmyaü vi÷àradam & buddhvà padam a-nànàtvaü % namas kurmo yathà-balam // 4.100 // [col: iti (gauóa-pàdà3càrya-kçtà màõóåkyo1paniùad-kàrikàþ saüpårõàþ [B:]gauóapàdãye àgama-÷àstre 'làta-÷ànty-àkhyaü caturthaü prakaraõaü samàptam) :col]