Badarayana: Brahmasutra, Adhyaya 4 with Vacaspati's Bhamati (a subcommentary on Samkara's Brahmasutrabhasya) Input by members of the Sansknet Project This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. The text is not proof-read! REFERENCE SYSTEM (added): BBs_n,n.n = Badarayana-Brahmasutra_Adhyaya,Pada.Sutra BsVBh_n,n.n.n = Brahmasutra-Vacaspatimisra-Bhamati_Adhyaya,Pada.Adhikarana.Sutra #<...># = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ## nÃbhyarthyà iha santa÷ svayaæ prav­ttà na cetare ÓakyÃ÷ / matsarapittanibandhanamacikitsyamarocakaæ ye«Ãm //1// ÓaÇke saæprati nirviÓaÇkamadhunà svarÃjyasaukhyaæ vahannendra÷ sÃndratapa÷sthite«u kathamapyudvegamabhye«yati / yadvÃcaspatimiÓranirmitamitavyÃkhyÃnamÃtrasphuÂadvedÃntÃrthavivekava¤cidabhavÃ÷ svarge 'pyamÅ ni÷sp­hÃ÷ //2// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.1.1 #<Ãv­ttir asak­dupadeÓÃt | BBs_4,1.1 |># sÃdhanÃnu«ÂhÃnapÆrvakatvÃtphalasiddhervi«ayakrameïa vi«ayiïorapi tadvicÃrayo÷ kramamÃha--## muktilak«aïasya phalasyÃtyantaparok«atvÃttadarthÃni darÓanaÓravaïamanananididhyÃsanÃni codyamÃnÃnyad­«ÂÃrthÃnÅti yÃvadvidhÃnamanu«ÂheyÃni na tu tato 'dhikamÃvartanÅyÃni pramÃïÃbhÃvÃt / yatra puna÷ sak­dupadeÓa upÃsÅtetyÃdi«u tatra sak­deva prayoga÷ prayÃjÃdivaditi prÃpta ucyate / yadyapi muktirad­«ÂacarÅ tathÃpi savÃsanÃvidyocchedenÃtmana÷ svarÆpÃvasthÃnalak«aïÃyÃstasyÃ÷ ÓrutisiddhatvÃdavidyÃyÃÓca vidyotpÃdavirodhitayà vidyotpÃdena samucchedasyÃhivibhramasyeva rajjutatvasÃk«ÃtkÃreïa samucchedasyopapattisiddhatvÃdanvayavyatirekÃbhyÃæ ca ÓravaïamanananididhyÃsanÃbhyÃsasyaiva svagocarasÃk«ÃtkÃraphalatvena lokasiddhatvÃsakaladu÷khavinirmuktaikacaitanyÃtmako 'hamityaparok«arÆpÃnubhavasyÃpi ÓravaïÃdyabhyÃsasÃdhanatvenÃnumÃnÃttadarthÃni ÓravaïÃdÅni d­«ÂÃrthÃni bhavanti / na ca d­«ÂÃrthatve satyad­«ÂÃrthatvaæ yuktam / na caitÃnyanÃv­ttÃni satkÃradÅrghakÃlanairantaryeïa sÃk«ÃtkÃravate tÃd­ÓÃnubhavÃya kalpante / na cÃtrÃsÃk«ÃtkÃravadvij¤Ãnaæ sÃk«ÃtkÃravatÅmavidyÃmucchettumarhati / na khalu pittopah­tendriyasya gu¬e tiktatÃsÃk«ÃtkÃro 'ntareïamÃdhuryasÃk«ÃtkÃraæ sahasreïÃpyupapattibhirnivartitumarhati / atadvato narÃntaravacÃæsivopapattisahasrÃïi và parÃm­Óato 'pi thÆtk­tya gu¬atyÃgÃt / tadevaæ d­«ÂÃrthatvaddhyÃnopÃsanayoÓcÃntanÅrtÃv­ttikatvena lokata÷ pratÅterÃv­ttireveti siddham //1// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.1.2 ## adhikaraïÃrthamuktvà nirupÃdhibrahmavi«ayatvamasyÃk«ipati--## sÃdhye hyanubhave pratyayÃv­ttirarthavatÅ nÃsÃdhye / nahi brahmÃnubhavo brahmasÃk«ÃtkÃro nityaÓuddhasvabhÃvÃdbrahmaïo 'tiricyate / tathÃca nityasya brahmaïa÷ svabhÃvo nitya eveti k­tamatra pratyayÃv­tyà / tadidamuktam---#<ÃtmabhÆtamiti /># Ãk«eptÃraæ pratiÓaÇkate #<---sak­cchrutÃviti /># ayamabhisaædhi÷--na ca brahmÃtmabhÆtastatsÃk«ÃtkÃro 'vidyÃmucchinanti tayà sahÃnuv­tteravirodhÃt / virodhe và tasya nityatvÃnnÃvidyodÅyeta kuta eva tu tena sahÃnuvarteta / tasmÃttanniv­ttaye ÃgantukastatsÃk«ÃtkÃra e«itavya÷ / tathÃca pratyayÃnuv­ttirarthavatÅ / Ãk«eptà sarvapÆrvoktÃk«epeïa pratyavati«Âhate #<---na Ãv­ttÃvapÅti /># na khalu jyoti«ÂomavÃkyÃrthapratyaya÷ ÓataÓo 'pyÃvartamÃna÷ sÃk«ÃtkÃrapramÃïaæ svavi«aye janayati / utpannasyÃpi tÃd­Óo d­«ÂavyabhicÃratvena prÃtibhatvÃt / ##brahmatmasÃk«ÃtkÃram / puna÷ ÓaÇkate--## Ãk«eptÃdÆ«ayati#<---tathÃpyÃv­tyÃnarthakyamiti /># vÃkyaæ cedyuktyapek«aæ sÃk«ÃtkÃrÃya prabhavati tathà sati k­tamÃv­tyà / sak­tprav­ttasyaiva tasya sopapattikasya yÃvatkartavyakaraïÃditi / puna÷ ÓaÇkate #<---athÃpi syÃditi /># na yuktivÃkye sÃk«ÃtkÃraphale pratyak«asyaiva pramÃïasya tatphalatvÃt / te tu parok«ÃrthÃvagÃhinÅ sÃmÃnyamÃtramabhiniviÓate natu viÓe«aæ sÃk«Ãtkuruta iti tadviÓe«asÃk«ÃtkÃrÃyÃv­ttirupÃsyate / sà hi satkÃradÅrghakÃlanairantaryasevità satÅ d­¬habhÆmirviÓe«asÃk«ÃtkÃrÃya prabhavati kÃminÅbhÃvaneva straiïasya puæsa iti / Ãk«eptÃha#<--na / asak­dapÅti /># sa khalvayaæ sÃk«ÃtkÃra÷ ÓÃstra yuktiyonirvà syÃdbhÃvanÃmÃtrayonirvà / na tÃvatparok«ÃbhÃsavij¤Ãnaphale ÓÃstrayuktÅ sÃk«ÃtkÃralak«aïaæ pratyak«apramÃïaphalaæ prasotumarhata÷ / na khalu kuÂajabÅjÃdvaÂÃÇkuro jÃyate / naca bhÃvanÃprakar«aparyantajamaparok«ÃvabhÃsamapi j¤Ãnaæ pramÃïaæ vyabhicÃrÃdityuktam / Ãk«eptà svapak«amupasaæharati--## Ãk«eptÃk«epÃntaramÃha#<---naca sak­tprav­tte iti /># kaÓcitkhalu Óuddhasatvogarbhastha iva vÃmadeva÷ Órutvà ca matvà ca k«aïamavadhÃya jÅvÃtmano brahmÃtmatamanubhavati / tato 'pyÃv­ttiranarthiketi / ataÓcÃv­ttiranarthikà yanniraæÓasya grahaïamadgrahaïaæ và na tu vyaktÃvyaktatve sÃmÃnyavaÓe«avatpadmarÃgÃdivadityata Ãha#<--api cÃnekÃæÓeti /># samÃdhatte--## ayamabhisandhi÷---satyaæ na brahmasÃk«ÃtkÃra÷ sÃk«ÃdÃgamayuktiphalamapi tu yuktyÃgamÃrthaj¤ÃnÃhitasaæskÃrasacivaæ cittameva brahmaïi sÃk«ÃtkÃravartÅæ buddhiv­ttiæ samÃdhatte / sà ca nÃnumÃnitavahnisÃk«ÃtkÃravatprÃtibhatvenÃpramÃïaæ tadÃnÅæ vahnisvalak«aïasyaparok«atvÃtsadÃtanaæ tu brahmasvarÆpasyopÃdhirÆpitasya jÅvasyÃparok«atvam / nahi ÓuddhabuddhatvÃdayo vastutastato 'tiricyante / jÅva eva tu tattadupÃdhirahita÷ ÓuddhÃdisvabhÃvo brahmeti gamyate / naca tattadupÃdhiviraho 'pi tato 'tiricyate / tasmÃdyathà gÃndharvaÓÃstrÃrthaj¤ÃnÃbhyÃsÃhitasaæskÃra÷ sacivena Órotreïa «a¬jÃdisvaragrÃmamÆrcchanÃmedamadhyak«eïek«ate evaæ vedÃntÃrthaj¤ÃnÃhitasaæskÃro jÅvasya brahmasvabhÃvamanta÷karaïeneti / ## Órutvà matvà k«aïamavadhÃya prÃgbhavÅyÃbhyÃsajÃtasaæskÃrÃdityartha÷ / ## prÃgbhavÅyabrahmÃbhyÃsarahita ityartha÷ / ## yatra parok«apratibhÃsini vÃkyÃrthe 'pi vyaktÃvyaktatvatÃratamyaæ tatra mananottarakÃlamÃdhyÃsanÃbhyÃsanikar«aprakar«akramajanmani pratyayapravÃhe sÃk«ÃtkÃrÃvadhau vyaktitÃratamyaæ prati kaiva katheti bhÃva÷ / tadevaæ vÃkyamÃtrasyÃrthe 'pi na drÃgityeva pratyaya ityuktam / tattvamasÅti tu vÃkyamatyantadurgrahapadÃrthaæ na padÃrthaj¤ÃnapÆrvake svÃrthe j¤Ãne drÃgityeva pravartate / kintu vilambitatamapadÃrthaj¤ÃnamativilambenetyÃha#<---apica tatvamasÅtyetadvÃkyaæ tvaæpadÃrthasyeti /># syÃdetat padÃrthasaæsargÃtmà vÃkyÃrtha÷ padÃrthaj¤Ãnakrameïa tadadhÅnanirÆpaïÅyatayà kramavatpratÅtiryujyate / brahma tu niraæÓatvenÃsas­«ÂanÃnÃtvapadÃrthakamiti kasyÃnukramema kramavatÅ pratÅtiriti sak­deva tadg­hyeta na và g­hyatetyuktamityata Ãha#<---yadyapi ca pratipattavya Ãtmà niraæÓa iti /># niraæÓo 'pyahamaparok«o 'pyÃtmà tattaddehÃdyÃropavyudÃsÃbhyÃmaæÓavÃnivÃtyantaparok«a iva / tataÓca vÃkyÃrthatayà kramavatpratyaya upapadyate / tatkiæmiyameva vÃkyajanità pratÅtirÃtmani tathÃca na sÃk«ÃtpratÅtirÃtmanyanÃgataphalatvÃdasya ityata Ãha#<---tattu pÆrvarÆpamevÃtmapratipatte÷ >#sÃk«ÃtkÃravatyÃ÷ / etaduktaæ bhavati---vÃkyÃrthaÓravaïamananottarakÃlà viÓe«aïatrayavatÅ bhÃvanà brahma sÃk«ÃtkÃrÃya kalpata iti vÃkyÃrthapratÅti÷ sÃk«ÃtkÃrasya pÆrvarÆpamiti / ÓaÇkate #<--satyamevamiti /># samÃropa hi tatvapratyayenÃpodyate na tatvapratyaya÷ / du÷khitvÃdipratyayaÓcÃtmani sarve«Ãæ sarvadotpadyata ityabÃdhitatvÃtsamÅcÅna iti balavÃnna Óakyo 'panetumityartha÷ / nirÃkaroti#<---na / dehÃdyabhimÃnavaditi /># nahi sarve«Ãæ sarvadotpadyata ityetÃvatà tÃtvikatvam / dehÃtmÃbhimÃnasyÃpi satyatvaprasaÇgÃtso 'pi sarve«Ãæ sarvadotpadyate / uktaæ cÃsya tatra tatropapatyà bÃdhanamevaæ du÷khitvÃdyabhimÃno 'pi tathà / nahi nityaÓuddhabuddhasvabhÃvasyÃtmanà upajanÃpÃyadharmÃïo du÷khaÓokÃdaya ÃtmÃno bhavitumarhanti / nÃpi dharmÃ÷ te«Ãæ tato 'tyantabhinnÃnÃæ taddharmatvÃnupapatte÷, nahi gauraÓvasya dharma÷ saæbandhasyÃpi vyatirekÃvyatirekÃbhyÃæ saæbandhÃsaæbandhÃbhyÃæ ca vicÃrÃsahatvÃt / bhedÃbhedayoÓca parasparavirodenaikatrÃsaæbhavatvÃt / iti sarvametadupapÃditaæ dvitÅyÃdhyÃye / tadidamuktaæ#<---dehÃdivadeva caitanyÃdbahirupalabhyamÃnatvÃditi /># itaÓca du÷khitvÃdÅnÃæ na tÃdÃtmyamityÃha#<----su«uptÃdi«u ceti /># syÃdetat / kasmÃdanubhavÃrtha evÃv­tyabhyupagamo yÃvatà dra«Âavya÷ Órotavya ityÃdibhistatvamasivÃkyavi«ayÃdanyavi«ayaivÃv­ttirvidhÃsyata ityata Ãha#<---tatrÃpi na tatvamasivÃkyÃrthÃditi /># Ãtmà và are dra«Âavya ityÃdyÃtmavi«ayaæ darÓanaæ vidhÅyate / na ca tattvamasÅvÃkyavi«ayÃdanyadÃtmadarÓanamÃmnÃtaæ yenopakramyate yena copasaæhriyate sa vÃkyÃrtha÷ / sadeva somyedamiti copakramya tattvamasÅtyupasaæh­ta iti sa eva vÃkyÃrtha÷ / tadita÷ prÃcyÃvyÃv­ttimanyatra vidadhÃna÷ pradhÃnamaÇgena vihanti / varo hi karmaïÃbhipreyamÃïatvÃtsaæpradÃnaæ pradhÃnam / tamudvÃhena karmaïÃÇgena na vighnantÅti / nanu vidhipradhÃnatvÃdvÃkyasya na bhÆtÃrthapradhÃnatvaæ bhÆtastvarthastadaÇgatayà pratyÃyyate / yathÃhu÷ 'codanà hi bhÆtaæ bhavantam'ityÃdi ÓÃbaraæ vÃkyaæ vyÃcak«ÃïÃ÷--'kÃryamarthamavagamayantÅ codanà tacche«atayà bhÆtÃdikamavagamayati'ityÃÓaÇkyÃha---## yathà tÃvadbhÆtÃrthaparyavasità vedÃntà na kÃryavidhini«ÂÃstathopapÃditaæ 'tattu samanvayÃt' ityatra / pratyuta vidhini«Âhatve muktiviruddhapratyotpÃdÃnmuktivihant­tvamevÃsyetyabhyuccayamÃtramatroktamiti //2// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.2.3 #<Ãtmeti tÆpagacchanti grÃhayanti ca | BBs_4,1.3 |># yadyapi tatvamasÅtyÃdyÃ÷ Órutaya÷ saæsÃriïa÷ paramÃtmabhÃvaæ pratipÃdayanti tathÃpi tayorapahatapÃpmatvÃnapahatapÃpmatvÃdilak«aïaviruddhadharmasaæsagreïa nÃnatvasya viniÓcayÃcchruteÓca tatvamasÅtyadyÃyà 'mano brahma, 'Ãdityo brahma,'ityÃdivatpratÅkopadeÓaparatayÃpyupapatte÷ pratÅkopadeÓa evÃyam / naca yathà samÃropitaæ sarpatvamanÆdya rajjutvaæ purovartino dravyasyavidhÅyata evaæ prakÃÓÃtmano jÅvabhÃvamanÆdya paramÃtmatvaæ vidhÅyata iti yuktam / yuktaæ hi purovartini dravye drÃghÅyasi sÃmÃnyarÆpeïÃlocite viÓe«arÆpeïÃg­hÅte viÓe«ÃntarasamÃropaïam / iha tu prakÃÓÃtmano nirviÓe«asÃmÃnyasyÃparÃdhÅnaprakÃÓasya nÃg­hÅtamasti ki¤cidrupamiti kasya viÓe«asyÃgrahe kiæ viÓe«Ãntaraæ samÃropyatÃm / tasmÃdbrahmaïo jÅvabhÃvÃropÃsaæbhavÃjjÅvo jÅvo brahma ca hrahmeti tattvamasÅti pratÅkopadeÓa eveti prÃptam / evaæ prÃpte 'bhidhÅyate---ÓvetaketorÃtmaiva parameÓvara÷pratipattavyo na tu Óvetaketorvyatirikta÷ parameÓvara÷ / bhede hi gauïatvÃpattirna ca mukhyasaæbhave gauïatvaæ yuktam / apica pratÅkopadeÓe sak­dvacanaæ tu pratÅyate bhedadarÓananindà ca(?) / abhyÃse hi bhÆyastvamarthasya bhavati, nÃlpatvamatidavÅya evopacaritatvam / tasmÃtpaurvÃparyalocanayà ÓrutestÃvajjÅvasya paramÃtmatà vÃstavÅtyetatparatà lak«yate / naca mÃnÃntaravÅrodhÃdatrÃprÃmÃïyaæ Órute÷ / naca mÃnÃntaravirodha ityÃdi tu sarvamupÃditaæ prathamÃdhyÃye / niraæÓasyÃpi cÃnÃdyanirvÃcyÃvidyÃtadvÃsanÃsamÃropitavividhaprapa¤cÃtmana÷ sÃæÓasyeva kasyacidaæÓasyÃgrahaïÃdvibhrama iva paramÃrthastu na vibhramo nÃma kaÓcinna ca saæsÃro nÃma / kintu sarvametatsarvÃnupapattibhÃjanatvenÃnirvacanÅyamiti yuktamutpaÓyÃma÷ / tadanenÃbhisaædhinoktam----## anye 'pyÃhu÷---'yadyadvaite na to«o 'sti mukta evÃsi sarvadÃ'iti / atirehitÃrthamanyaditi //3// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.3.4 ## yathà hi ÓÃstroktaæ ÓuddhamuktasvabhÃvaæ brahmÃtmatvenaiva jÅvenopÃsyate 'haæ brahmÃsmi tattvamasi Óvetaketo ityÃdi«u tkasya hetorjÅvÃtmano brahmarÆpeïa tÃtvikatvÃdadvitÅyamiti ÓruteÓca / jÅvÃtmÃnaÓcÃvidyÃdarpaïà yathà brahmapratibimbakÃstathà yatra yatra mano brahmÃdityo brahmetyÃdi«u brahmad­«ÂerupadeÓastatra sarvatrÃhaæ mana ityÃdi dra«Âavyaæ brahmaïo mukhyamÃtmatvamiti / upapannaæ ca mana÷prabh­tÅnÃæ brahmavikÃratvena tÃdÃtmyam / ghaÂaÓarÃvoda¤canÃdÅnÃmiva m­dvikÃrÃïÃæ m­dÃtmakatvam / tathÃca tÃd­ÓÃnÃæ pratÅkopadeÓÃnÃæ kvacit kasyacidvikÃrasya pravilayÃvagamÃdbhedaprapa¤capravilayaparatvameveti prÃpta ucyate---na tÃvadahaæ brahmetyÃdibhiryathÃhaÇkÃrÃspadasya brahmÃtmatvamupadiÓyate evaæ mano brahmetyÃdibhirahaÇkÃrÃspadatvaæ mana÷prabh­tÅnÃæ, kintve«Ãæ brahmatvenopÃsyatvam / ahaÇkÃrÃspadasya brahmatayà brahmatvenopÃsanÅye«u mana÷prabh­ti«vapyahaÇkÃrÃspadatvenopÃsanamiti cet / na / evamÃdi«vahamityaÓravaïÃt / brahmÃtmatayà tvahaÇkÃrÃspadatvakalpane tatpratibimbasyeva tadvikÃrÃntarasyÃpyÃkÃÓÃdermana÷prabh­ti«ÆpÃsanaprasaÇga÷ / tasmÃdyasya yanmÃtrÃtmatayopÃsanaæ vihitaæ tasya tanmÃtrÃtmatayaiva pratipattavyaæ 'yÃvadvacanaæ vÃcanikam 'iti nyÃyÃt / nÃdhikamadhyÃhartavyamatiprasaÇgÃt / naca sarvasya vÃkyajÃtasya prapa¤casya vilaya÷ prayojanam / tadarthatve hi mana iti pratÅkagrahaïamanarthakaæ viÓvamiti vÃcyaæ yathà sarvaæ khalvidaæ brahmeti / naca sarvopalak«aïÃrthaæ manograhaïaæ yuktam / mukhyÃrthasaæbhave lak«aïayà ayogÃt / Ãdityo brahmetyÃdÅnÃæ cÃnarthakyÃpatte÷ / ## anubhavÃdvà pratÅkÃnÃæ mana÷prabh­tÅnÃmÃtmatvenÃkalanaæ ÓrutervÃ, na tvetadubhayamastÅtyartha÷ / ## nanu yathÃvacchinnasyÃhaÇkarÃspadasyÃnavacchinnabrahmÃtmatayà bhavatyabhÃva evaæ pratÅkÃnÃmapi bhavi«yatÅtyata Ãha---## iha hi pratÅkÃnyahaÇkÃrÃspadatvenopÃsyatayà pradhÃnatvena vidhitsitÃni / natu tatvamasÅtyÃdÃvahaÇkÃrÃspadamupÃsyamavagamyate / kintu sarpatvÃnuvÃdena rajjutatvaÓj¤Ãpana ivÃhaÇkÃrÃspadasyÃvacchinnasya pravilayo 'vagamyate / kimato yadyevam / etadato bhavati---pradhÃnÅbhÆtÃnÃæ na pratÅkÃnÃmucchedo yukto naca taducchede vidheyasyÃpyupapattiriti / apica## nahyupÃsanavidhÃnÃni jÅvÃtmano brahmasvabhÃvapratipÃdanaparaistatvamasyÃdisaædarbhairekavÃkyabhÃvamÃpadyante yena tadekavÃkyatayà brahmad­«ÂyupadeÓe«vÃtmad­«Âi÷ kalpeta bhinnaprakaraïatvÃt / tathÃca tatra yathÃlokapratÅtivyavasthito jÅva÷ kartà bhoktà ca saæsÃrÅ na brahmeti kathaæ tasya brahmÃtmatayÃbrahmad­«ÂyupadeÓe«vÃtmad­«ÂirupadiÓyatetyartha÷ / ## yadyapyupÃsako jÅvÃtmà na brahmavikÃra÷, pratÅkÃni tu mana÷prabh­tÅnibrahmavikÃrastathÃpyavacchinnatayà jÅvÃtmana÷ pratÅkai÷ sÃmyaæ d­«Âavyam //4// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.4.5 ## yadyapi sÃmÃnÃdhikaraïmubhayathÃpi ghaÂate tathÃpi brahmaïa÷ sarvÃdhyak«atayà phalaprasavasÃmarthyena phalavatvÃtprÃdhÃnyena tadevÃdityÃdid­«Âibhi÷ saæskartavyamityÃdityÃdid­«Âayo brahmaïyeva kartavyà na tu brahmad­«ÂirÃdityÃdi«u / na caivaævidhe 'vadh­te ÓÃstrÃrthe nik­«Âad­«Âinork­«Âa iti laukiko nyÃyo 'pavÃdÃya prabhavatyÃgamavirodhena tasyaivÃpoditatvÃditi pÆrvapak«asaæk«epa÷ / satyaæ sarvÃdhyak«atayà phaladÃt­tvena brahmaïa eva sarvatra vÃstavaæ prÃdhÃnyaæ tathÃpi Óabdagatyanurodhena kvacitkarmaïa eva prÃdhÃnyamavasÅyate / yathà 'darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ yajeta svargakÃma÷', 'citrayà yajeta paÓukÃma÷'ityÃdau / atra hi sarvatra yÃgÃdyÃrÃdhità devataiva phalaæ prayacchatÅti sthÃpitaæ tathÃpi Óabdata÷ karmaïa÷ karaïatvÃvagamane phalavatvapratÅte÷ prÃdhÃnyam / kvacidravyasya yathà vrÅhÅnprok«atÅtyÃdau / taduktaæ----'yaistu dravyaæ saæcikÅr«yate guïastatra pratÅyate'iti / tadiha yadyapi sarvÃdhyak«atayà vastuto brahmaiva phalaæ prayacchati tathÃpi ÓÃstraæ brahmabuddhyÃ'dityÃdau pratÅka upÃsyamÃne brahma phalÃya kalpate ityabhivadati kiævÃdityÃdibuddhyà brahmaiva vi«ayÅk­taæ phalÃyetyubhayathÃpi brahmaïa÷ sarvÃdhyak«asya phaladÃnopapatte÷ ÓÃstrÃrthasaædehe lokÃnusÃrato niÓcÅyate / tadidamuktam--## na kevalaæ laukiko nyÃyo niÓcaye heturapi tu ÃdityÃdiÓabdÃnÃæ prÃthamyena mukhyÃrthatvamapÅtyÃha#<---prÃthamyÃcceti /># iti paratvamapi brahmaÓabdasyÃmumeva nyÃyamavagamayati / tathÃhi----svaraprav­tyà ÃdityÃdiÓabdà yathà svÃrthe vartante tathà brahmaÓabdo 'pi svÃrthe vartsyati yadi svÃrtho 'sya vipak«ita÷syÃt / tathÃcetiparatvamanarthakaæ tasmÃditÅnà svÃrthÃtpracyÃvya brahmapadaæ j¤Ãnaparaæ svarÆpaparaæ và kartavyam / naca brahmapadamÃdityÃdipadÃrtha iti, pratÅtipara evÃyamitipara÷Óabdo yathà gauriti me gavayo 'bhavaditi / tathÃca ÃdityÃdayo brahmeti pratipattavyà ityartho bhavatÅtyÃha---## Óe«amatirohitÃrtham //5// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.5.6 #<ÃdityÃdimatayaÓ cÃÇga upapatte÷ | BBs_4,1.6 | athavà niyamenodgÅthÃdimataya ÃdityÃdi«vadhyasyeranniti /># satsvapi ÃdityÃdi«u phalÃnutpÃdÃdutpattimata÷ karmaïa eva phaladarÓanÃtkarmaiva phalavat / tathà cÃdityÃdimatibhiryadyudgÅthÃdikarmÃïi vi«ayÅkriyeraæstata ÃdityÃdid­«Âibhi÷ karmarÆpÃïyabhibhÆyeran // eva¤ca karmarÆpe«vasatkalpe«u kuta÷ phalamutpadyeta / ÃdityÃdi«u punarudgÅthÃdid­«ÂÃvudgÅthÃdibudyopÃsyamÃnà ÃdityÃdaya÷ karmÃtmaka÷santa÷ phalÃya kalpi«yanta iti / ata eva ca p­thvyagnyor­ksÃmaÓabdaprayoga upapanno yata÷ p­thvyÃm­gd­«ÂiradhyastÃgnau ca sÃmad­«Âi÷ / sÃmni punaragnid­«Âau ­ci ca p­thvÅd­«Âau viparÅtaæ bhavet / tasmÃdapyetadeva yuktamityÃha---## upapattyantaramÃha---## evaæ khalvadhikaraïanirdeÓo vi«ayatvapratipÃdanapara upapadyate yadi loke«u sÃmad­«Âiradhyasyeta nÃnyatheti / pÆrvÃdhikaraïarÃddhÃntopapattimatraivÃrthe brÆte---## siddhÃntamatra prakramate---#<ÃdityÃdimataya eveti /># yadyudgÅthÃdimataya ÃdityÃdi«uk«ipyeraæstata ÃdityÃdÅnÃæsvayamakÃryatvÃdudgÅthÃdimatestatra vaiyarthyaæ prasajyeta / nahyÃdityÃdibhi÷ ki¤citkriyate yadvidyayà vÅryavattaraæ bhavedÃdityÃdimatyà vidyayodgÅthÃdikarmasu kÃrye«u yadeva vidyaya karoti tadeva vÅryavattaraæ bhavatÅtyÃdityamatÅnÃmupapadyate udgÅthÃdi«u saæskÃrakatvenopayoga÷ / codayati---## yatra hi karmaïa÷ phalaæ tatraivaæ bhavatu yatra tu guïÃtaphalaæ tatra guïasya siddhatvenÃkÃryatvÃtkarotÅtyeva nÃstÅtyatra vidyÃyÃ÷ kva upayoga ityartha÷ / pariharati---## na tÃvadguïa÷ siddhasvabhÃva÷ kÃryÃya phalÃya paryÃpta÷, mà bhÆtprak­takarmÃniveÓino yatki¤citphalotpÃda÷, tasmÃtprak­tÃpÆrvasaæniveÓina÷ phalotpÃda iti tasya kriyamÃïatvena vidyayà vÅryavattaratvopapattiriti / ## yadyapi brahmavikÃratvenÃdityodgÅthayoraviÓe«astathÃpi phalÃtmakatvenÃdityÃdÅnÃmastyudgÅthÃdibhyo viÓe«a ityartha÷ / dvitÅyanirdeÓÃdapyudgÅthÃdÅnÃæ prÃdhÃnyamityÃha---## svayamevopÃsanasya karmatvÃtphalavatvopapatte÷ / nanÆktaæ siddharÆpairÃdityÃdibhiradhyastai÷ sÃdhyabhÆtatvamabhibhÆtaÇkarmaïÃmityata Ãha---#<ÃdityÃdibhÃvenÃpi ca d­ÓyamÃnÃnÃmiti /># bhavedetavaæ yadyadyÃsena kramarÆpamabhibhÆyeta / api tu mÃïavaka ivÃgnid­«Âi÷ kenacittÅvratvÃdinà guïena gauïyanabhibhÆtamÃïavakatvÃttathehÃpi / nahÅyaæ ÓuktikÃyÃæ rajatadhÅriva vahnidhÅryena mÃïavakattvamabhibhavet / kintu gauïÅ / tatheyamapyudgÅthÃdÃvÃdityad­«ÂirgauïÅti bhÃva÷ / ## anyathÃpi lak«aïopapattau na ­ksÃmetyadhyÃsakalpanà p­thvyagnayorityartha÷ / ak«aranyÃsÃlocanayà tu viparÅtamevetyÃha---## 'loke«upa¤cavidhaæ sÃmopÃsÅta'iti dvitÅyÃnirdeÓÃtsÃmnÃmupÃsyatvamavagamyate / tatra yadi sÃmadhÅradhyasyeta tato na sÃmÃnyupÃsyeran api tu lokÃ÷ p­thivyÃdaya÷ / tathà ca dvitÅyÃrthaæ parityajya t­tÅyÃrtha÷ parikalpayeta sÃmneti / loke«viti saptamÅ dvitÅyÃrthe katha¤cinnÅyate / akÃre gÃvo vÃsyantÃæ prÃvÃre kusumÃnÅtivat tenoktanyÃyÃnurodhena saptamyÃÓcobhayathÃpyavaÓyaæ kalpanÅyÃrthatvÃdvaraæ yathÃÓrutadvitÅyÃrthÃnurodhÃya t­tÅyÃrthe saptamÅ vyÃkhyÃtavyà / lokap­thivyÃdibuddhyà pa¤cavidhaæ hiÇkÃraprastÃvoÇkÃrodgÅthapratihÃropadravanidhanaprakÃraæ sÃmopÃsÅteti, tatra ko vinigamanÃyÃæ heturityata Ãha#<---tatrÃpÅti /># tatrÃpi samastasya saptavidhasya sÃmna upÃsanamiti sÃmna upÃsyatvaÓrute÷ sÃdhviti pa¤cavidhasya / sÃdhutvaæ cÃsya dharmatvam / tathÃca Óruti÷ --'sÃdhukÃrÅ sÃdhurbhavati'iti / hiÇkÃrÃnuvÃdena p­thivÅd­«ÂividhÃne hiÇkÃra÷ p­thivÅti prÃpte viparÅtanirdeÓa÷ p­thivÅ hiÇkÃra÷#< //6//># ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.6.7 #<ÃsÅna÷ saæbhavÃt | BBs_4,1.7 |># karmÃÇgasaæmandhi«u yatra hi ti«Âhata÷ karma coditaæ tatra tatsaæbaddhopÃsÃnÃpi ti«Âhataiva kartavyà / yatra tvÃsÅnasya tatrapÃsanÃpyÃsÅnenaiveti / nÃpi samyagdarÓane vastutantratvÃtpramÃïatantratvÃtrcca / pramÃïatantrà ca vastuvyavasthà pramÃïaæ ca .....nÃpek«ata iti tatrÃpyaniyama÷(?) / yanmahatà prayatnena vinopÃsitumaÓakyaæ yathà pratÅkÃdi, yathà và samyagdarÓanamapi tatvamasyÃdi, tatrai«Ã cintà / tatra codakaÓÃstrÃbhÃvÃdaniyame prÃpte yathà Óakyata ityupabhandhÃdÃsÅnasyaiva siddham / nanu yasyÃmavasthÃyÃæ dhyÃyatirupacaryate prayujyate kimasau tadà ti«Âhato na bhavati na bhavatÅtyÃha / ÃsÅnaÓcÃvidyamÃnÃyÃso bhavatÅti / atirohitÃrthamitarat //7// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.6.8-10 dhyÃnÃc ca | BBs_4,1.8 | acalatvaæ cÃpek«ya | BBs_4,1.9 | smaranti ca | BBs_4,1.10 | ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.7.11 ## same Óucau ÓarkarÃvahnivÃlukÃvivarjita ityÃdivacanÃnniyame siddhe digdeÓÃdiniyamamavÃcanikamapi prÃcÅnapravaïe vaiÓvadevena yajetetivadvaidikÃrambhasÃmÃnyÃtkvacitkaÓcitadÃÓaÇkate / tamanugrahÅtumÃcÃrya÷ suh­dbhÃvenaiva tadÃha sma / yatraikÃgratà manastatraiva bhÃvanaæ prayojayat / oviÓe«Ãt / nahyatrÃsti vaiÓvadevÃdivadvacanaæ viÓe«ekaæ tasmÃditi //11// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.8.12 #<à prayÃïÃt tatrÃpi hi d­«Âam | BBs_4,1.12 |># adhikaraïavi«ayaæ vivecayati--## avidyamÃnaniyojyà yà brahmÃtmapratipattistasyÃ÷ / ÓÃstraæ hi niyojyasya kÃryarÆpaniyogasaæbandhamavabodhayati tasyaiva karmaïyaiÓvaryalak«aïamadhikÃraæ taccaitadubhayamatÅndriyatvÃdbhavati ÓÃstralak«aïaæ pramÃïÃntarÃprÃpye ÓÃstrasyÃrthavattvÃdbrahmÃtvapratÅtestu jÅvanmuktena d­«ÂatvÃnnÃstÅha tirohitamiva ki¤caneti kimatra ÓÃstraæ kari«yati / nanvevamapyabhyudayaphalÃnyupÃsanÃni tatra niyojyaniyogalak«aïasya ca karmaïi svÃmitÃlak«aïasya ca saæbandhasyÃtÅndriyatvÃttatra sak­tkÃraïÃdeva ÓÃstrÃrthasamÃptauprÃptÃyÃmupÃsanapadavedanÅyÃv­ttimÃtrameva k­tavata uparama÷ prÃptastÃvataiva k­taÓÃstrÃrthatvÃditi prÃpte 'bhidhÅyate--savij¤Ãno bhavatÅtyÃdiÓruteryatra svargÃdiphalÃnÃmapi karmaïÃæ prÃyaïakÃle svargÃdivij¤ÃnÃpek«akatvaæ tatra kaiva kathÃtÅndriyaphalÃnÃmupÃsanÃnÃm / tÃni khalu ÃprÃyaïaæ tattadupÃsyagocarabuddhipravÃhavÃhitayà d­«Âenaiva rÆpeïa prÃyaïasamaye tadbuddiæ bhÃvayi«yanti / kimatra phalavatprÃyaïasamaye buddhyÃk«epeïa nahi d­«Âe saæbhavatyad­«Âakalpanà yuktà / tasmÃdÃprÃyaïaæ prav­ttà v­ttiriti / tadidamuktam--## tathà ca Óruti÷ sarvÃdÅndriyavi«aya--'sa yathÃkraturasmÃllokÃt praiti tÃtkraturhÃmuæ lokaæ pretyabhisaæbhavati'iti / kratu÷ saækalpaviÓe«a÷ / sm­tayaÓcodÃh­tà iti //12// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.9.13 ## gatast­tÅyaÓe«a÷ sÃdhanagocaro vicÃra÷ / idÃnÅmetadadhyÃyagataphalavi«ayà cintà pratanyate / tatra tÃvatprathamamidaæ vicÃryate kiæ brahmÃdhigame brahmaj¤Ãne sati brahmaj¤ÃnaphalÃnmok«ÃdviparÅtaphalaæ duritaæ bandhanaphalaæ k«Åyate na k«Åyata iti saæÓaya÷ / kiæ tÃvatprÃptaæ, ÓÃstreïa hi phalÃya yadvihitaæ prati«iddhaæ cÃnarthaparihÃrÃyÃÓvamedhÃdi brahmahatyÃdi cÃpÆrvÃntaravyÃpÃraæ kiæ tadapÆrvamuparate 'pi karmaïyatra sukhadu÷khopabhogÃtprÃÇgÃvirantumarhati / sa hi tasya vinÃÓahetustadabhÃve kathaæ vinaÓyediti / tasyÃkasmikatvaprasaÇgÃt ÓÃstravyÃkopÃcceti / adattaphalaæ cetkarmÃpÆrvaæ vinaÓyati karmaïa eva phalaprasavasÃmarthyabodhakaÓÃstramapramÃïaæ bhavet / naca prÃyaÓcittamiva brahmaj¤ÃnamadattaphalÃnyapi karmapÆrvÃïi k«iïotÅti sÃmpratam / prÃyaÓcittÃnÃmapi tadaprak«ayahetutvÃt tadvidhÃnasya cainasvinarÃdhikÃriprÃptimÃtreïopapattÃvupÃttaduritanirbahaïaphalÃk«epakatvÃyogÃt / ata eva smaranti nÃbhuktaæ k«Åyate karmeti / yadi punarapek«itopÃyatÃtmà prÃyaÓcittavidhirna niyojyaviÓe«apratilambhamÃtreïa nirv­ïotÅtyapek«itÃkÃÇk«ÃyÃæ do«asaæyogena ÓravaïÃttannibarhaïaphala÷ kalpeta / tathÃpi brahmaj¤Ãnasya tatsaæyogenÃÓravaïÃnnaduritanibarhaïasÃmarthye pramÃïamasti mok«avÃt / tasyÃpi svargÃdiphalavaddeÓakÃlanimittÃpek«ayopapatte÷ / ÓÃstraprÃmÃïyÃtsaæbhavi«yatyasÃvavasthà yasyÃmupabhogena samastakarmak«aye brahmaj¤Ãnaæ mok«aæ praso«yati / yogÃdhdyairva và divi bhuvyantarÅk«e bahÆni ÓarÅrendriyÃïi nirmÃya phalÃnyupabhujyarddhena yogasÃmarthyena yogÅ karmÃïi k«apayitvà mok«Å saæpatsyate / sthite caitasminnarthe nyÃyabalÃdyathà pu«karapalÃÓa ityÃdivyapadeÓo brahmavidyÃstutimÃtraparatayà vyÃkhyeya iti prÃpta ucyate--vyÃkhyÃyetaivaæ vyapadeÓo yadi karmavidhivirodha÷ syÃnna tvayamasti / ÓÃstraæ hi phalotpÃdanasÃmarthyamÃtraæ karmaïÃmavagamayati na tu kutaÓcidÃgantukÃnnimittata÷ prÃyaÓcittÃdestadapratibandhamapi / tasya tatraudÃsÅnyÃt / yadi ÓÃstrabodhitaphalaprasavasÃmarthyamapratibaddhamÃgantukena kenacit karmaïà tatastatphalaæ prasÆta eveti na ÓÃstravyÃghÃta÷ / nÃbhuktaæ karma k«Åyataiti ca smaraïapratibaddhasÃmarthyakarmÃbhiprÃyaæ / do«ak«ayoddheÓena cÃparavidyÃnÃmasti prÃyaÓcittavadvidhÃnamaiÓvaryabhalÃnÃmapyubhayasaæyogÃviÓe«Ãt / yatrÃpi nirguïÃyÃæ paravidyÃyÃæ do«oddheÓo nÃsti tatrÃpi tatsvabhÃvÃlocanÃdeva tatprak«ayaprasavasÃmarthyamavasÅyate / nahi tattvamasivÃkyÃrthaparibhÃvanÃbhuvà prasaækhyÃnena nirm­«Âanikhilakart­bhokt­tvÃdivibhramo jÅva÷ phalopabhogona yujyate / nahi rajjavÃæ bhujaÇkasamÃropanibandhanà bhayakampÃdaya÷ sati rajjutatvasÃk«ÃtkÃre prabhavanti, kintu saæskÃraÓe«Ãtki¤citkÃlamanuv­ttà api nivartanta eva / amumevÃrthamanuvadanto yathà pu«karapalÃÓa ityÃdayo vyapadeÓÃ÷ samavetÃrthÃ÷ santo na stutimÃtratayà katha¤cidvyÃkhyÃnamarhanti / nanÆktaæ saæbhavi«yanti sÃvasthà jÅvÃtmano yasyÃæ paryÃyeïopabhogÃdvà yogarddhe÷ prabhÃvato yugapannaikavidhakÃyanirmÃïenÃparyÃyeïopabhogÃdvà jantu÷ karmÃïi k«apayitvà mok«Å saæpatsyata ityata Ãha---## anÃdikÃlaprav­ttà hi karmÃÓayà aniyatakÃlavipÃkÃ÷ kramavatà tÃvadbhogena k«etumaÓakyÃ÷ / bhu¤jÃna÷ khalvayamaparÃnapi saæcinoti karmÃÓayÃniti / nÃpyaparyÃyamupabhogenÃsakta÷ karmÃntarÃïyasaæcinvÃna÷ k«e«yatÅti sÃmpratam / kalpaÓatÃni kramakÃlabhogyÃnÃæ samprati bhoktumasÃmarthyÃt / dÅrghakÃlaphalÃni ca karmÃïi kathamekapade k«e«yanti / tasmÃnnÃnyathà mok«asaæbhava÷ / nanu satsvapi karmÃÓayÃntare«u sukhadu÷khaphale«u mok«aphalÃt karmaïa÷ samudÃcarato brahmabhÃvamanubhÆyÃtha labdhavipÃkÃnÃæ karmÃntarÃïÃæ phalÃni bhok«yanta ityÃha--## nahi kÃrya÷ sanmok«o mok«o bhavitumarhati brahmabhÃvo hi sa÷ / naca brahma kriyate nityatvÃdityartha÷ / parok«atvÃnupatteÓca j¤Ãnaphalasya / j¤Ãnaphalaæ khalu mok«o 'bhyupeyate / j¤Ãnasya cÃnantarabhÃvinÅj¤eyÃbhivyakti÷ phalaæ, saivÃvidyocchedamÃdadhatÅ brahmasvabhÃvasvarÆpÃvasthÃnalak«aïÃya mok«Ãya kalpate / evaæ hi d­«ÂÃrthatà j¤Ãnasya syÃt / apÆrvÃdhÃnaparamparayà j¤Ãnasya mok«aphale kalpyamÃne j¤Ãnasya parok«aphalatvamad­«ÂÃrthatvaæ bhavet / naca d­«Âe saæbhavatyad­«Âakalpanà yuktetyartha÷ / tasmÃdbrahmÃdhigame brahmaj¤Ãnesatyadvaitasiddhau duritak«aya iti siddham //13// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.10.14 ## adharmasya svÃbhÃvikatvena rÃgÃdinibandhanatvena ÓÃstrÅyeïa brahmaj¤Ãnena pratibandho yukta÷ / dharmaj¤Ãnayostu ÓÃstrÅyatvena, jyoti«ÂomadarÓapaurïamÃsavirodhÃnnocchedyocchett­bhÃvo yujyate / pÃpnamanaÓca viÓe«ato brahmaj¤ÃnocchedyatvaÓruterdharmasyana taducchedyatvam / viÓe«avidhÃnasya Óe«aprati«edhanÃntarÅyakatvena lokata÷ siddhe÷ / yathà devadatto dak«iïenÃk«ïà paÓyatÅtyukte na vÃmena paÓyatÅti gamyate / ubhe hyevai«a ete taratÅti ca yathÃsaæbhavaæ, brahmaj¤Ãnena du«k­taæ bhogena suk­tamiti / 'k«Åyante cÃsya karmÃïi'iti ca sÃmÃnyavacanaæ 'sarve pÃpmÃna÷'iti viÓe«aÓravaïÃtpÃpakarmÃïÅti viÓe«e upasaæharaïÅyam / tasmÃdbrahmaj¤ÃnÃddu«k­tasyaiva k«ayo na suk­tasyeti prÃpte pÆrvÃdhikaraïarÃddhÃnte 'tidiÓyate / no khalu brahmavidyà kenacidad­«Âena dvÃreïa du«k­tamapanayatyapi tu d­«Âenaiva bhokt­bhoktavyabhogÃdipravilayadvÃreïa taccaitattulyaæ suk­tepÅti kathametadapi nocchindyÃt / evaæ ca sati na ÓÃstrÅyatvasÃmyamÃtramavirodhaheturnahi pratyak«atvasÃmÃnyamÃtrÃdavirodho jalÃnalÃdÅnÃæ / naca suk­taÓÃstramanarthakamabrahmavidaæ prati tadvidherarthavatvÃt / evamavasthite ca pÃpmaÓrutyà puïyamapi grahÅtavyam / brahmaj¤Ãnamapek«ya puïyasya nik­«ÂaphalatvÃttatphalaæ hi k«ayÃtiÓayavat / nahyevaæ mok«o niratiÓayatvÃnnityatvÃcca / d­«ÂaprayogaÓcÃyaæ pÃpmaÓabdo vede puïyapÃpayo÷ / tadyathà puïyapÃpe anukramya sarve pÃpmÃno 'to nivartanta ityatra / tasmÃdaviÓe«eïa puïyapÃpayoraÓle«avinÃÓÃviti siddham //14// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.11.15 ## yadyadvaitaj¤ÃnasvabhÃvÃlocanayottarapÆrvasuk­tadu«k­tayoraÓle«avinÃÓau hanta ÃrabdhÃnÃrabdhakÃryayoÓcÃviÓe«eïaiva vinÃÓa÷ syÃt / kart­karmÃdipravilayasyobhayatrÃviÓe«Ãt / tannibandhanatvÃcca vinÃÓasya / naca saæskÃraÓe«ÃtkulÃlacakrabhramaïavadanuv­tti÷ / vastuna÷ khalvanuv­tti÷ / mÃyÃvÃdinaÓca puïyapÃpayoÓcamÃyÃmÃtravinirmitatvena mÃyÃniv­ttau na puïyÃpuïye na tatsaæskÃro vastusantÅti kasyÃnuv­tti÷ / naca rajjau sarpÃdivibhramajanità bhayakampÃdayo niv­tte 'pi vibhrame yathÃnuvartante tathehÃpÅti yuktam / tatrÃpi sarpÃsattve 'pi tajj¤Ãnasya sattve tajjanitabhayakampÃdÅnÃæ tatsaæskÃrÃïÃæ ca vastusattvena niv­tte 'pi vibhrame 'niv­tte÷ / atra tu na mÃyà na tajja÷ saæskÃro na tadgocara iti tucchatvÃtkimanuvarteta / na saæskÃraÓe«o na karmetyaviÓe«eïÃrabdhakÃryÃïÃmanÃrabdhakÃryÃïÃæ ca niv­tti÷ / naca tasya tÃvadeva ciraæ yÃvanna vimok«ye 'tha saæpatsya iti ÓruterdehapÃtapratÅk«ÃrabdhakÃryÃïÃæ yuktà / nahye«Ã ÓrutiravadhibhedavidhÃyinyapi tu k«ipratÃparà / yathà loka etÃvanme ciraæ yatsnÃto bhu¤jÃnaÓceti / nahi tatra snÃnabhojane avadhitvena vidhÅyate kitu k«apÅyastà pratipÃdyate ubhayavidhÃne hi vÃkyaæ bhidyetÃvadhibheda÷ ciratÃceti prÃpte 'bhidhÅyate--yadyapyadvaitabrahmatattvasÃk«ÃtkÃro 'nÃdyavidyapadarÓitapru¤camÃtravirodhitayà tanmadhyapatitasakalakarmaviredhÅ / tathÃpyanÃrabdhavipÃkaæ karmajÃtaæ drÃgityeva samucchinatti na tvÃrabdhavipÃkaæ saæpÃditajÃtyÃyurvitatapÆrvÃparÅbhÆtasukhadu÷khopabhogapravÃhaæ karmajÃtam / taddhi samudÃcÃradv­ttitayetarebhya÷prasuptav­ttibhyo balavat / anyathà devar«ÅïÃæ hiraïyagarbhamanÆddÃlakaprabh­tÅnÃævigalitanikhilakleÓajÃlÃvaraïatayà parita÷ pradyotamÃnabuddhisatvÃnÃæ na jyogjÅvità bhavet / ÓrÆyate cai«Ãæ Órutism­tÅtihÃsapurÃïe«u tattvaj¤atà ca mahÃkalpakalpamanvantarÃdijÅvità ca / na caite mahÃdhiyo na brahmavido brahmacidaÓcÃlpapuïyamedhaso manu«yà iti Óraddheyaæ / tasmÃdÃgamÃnusÃrato 'sti prÃrabdhavibhÃgÃnÃæ karmaïÃæ prak«ayÃya tadÅyasamastaphalopabhogapratÅk«Ã satyapi tattvasÃk«ÃtkÃre / tÃvadeva ciramiti na ciratà vidhÅyate / api tu ÓrutyantarasiddhÃæ ciratÃmanÆdya dehapÃtÃvadhimÃtravidhÃnaæ tadetadabhisaædhÃyaucityamÃtratayÃha sma bhagavÃn bhëyÃkÃra÷---## na cedaæ na jÃtu d­«Âaæ yadvirodhisamavÃye viroddhyantaramanuvartata ityÃha---## yadà loke 'pi virodhino÷ ki¤citkÃlaæ sahÃnuv­ttirupalabdhà tadehagamabalÃddÅrghakÃlamapi bhavatÅti na Óakyà nivÃrayitum / pramÃïasiddhasya niyogaparyanuyogÃnupapatte÷ / tadevaæ madhyasthÃnpratipÃdya ye bhëyakÃramÃptaæ manyante tÃn pratyÃha---## sthitapraj¤aÓca na sÃdhakastasyottarottaradhyÃnotkar«eïa pÆrvapratyayÃnavasthitatvÃt / niratiÓayastu sthitapraj¤a÷ / sa ca siddha eva / naca j¤ÃnakÃryà bhayakampÃdaya÷, j¤ÃnamÃtrÃdanutpÃdÃt / sarpÃvacchedohi tasya bhayakampÃdihetu÷ / sa cÃsanna nirvacanÅya iti kuto vastusata÷ karyotpÃda÷ / naca kÃryamapi bhayakampÃdi vastusat / tasyÃpi vicÃrÃsahatvenÃnirvÃcyatvÃt / anirvÃcyÃccÃnirvÃcyotpattau nÃnupapatti÷ / yÃd­Óo hi yak«astÃd­Óo baliriti sarvamavadÃtam //15// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.12.16 ## yadi puïyasyÃpyaÓle«avinÃÓau hanta nityamapyagnihotrÃdi na kartavyaæ yogamÃrÆruk«uïà / tasyÃpÅtarapuïyavadvidyayà vinÃÓÃt / 'prak«ÃlanÃddhi paÇkasya dÆrÃdasparÓanaæ vara'miti nyÃyÃt / naca vividi«anti yaj¤ena dÃneti mok«alak«aïaikakÃryatayà vidyÃkarmaïoravirodha÷ / sahÃsaæbhavenaikakÃryatvÃsaæbhavÃt / nahyetamÃtmÃnaæ vidu«o vigalitÃkhilakart­bhokt­tvÃdiprapa¤cavibhramasya pÆrvottare nitye kriyÃjanye puïye saæbhavata÷ / tasmÃdvividi«anti yaj¤eneti vartamÃnÃpadeÓo brahmaj¤Ãnasya yaj¤ÃdÅnÃæ và stutimÃtraæ na tu mok«amÃïasya muktisÃdhanaæ yaj¤Ãdividhiriti prÃpta ucyate / --satyaæ na vidyayaikakÃryatvaæ karmaïÃæ parasparavirodhena sahÃsaæbhavÃt / vidyotpÃdakatayà tu karmaïÃmÃrÃdupakÃrakÃïÃmastu mok«opayoga÷ / naca karmaïÃæ vidyayà virudhyamÃnÃnÃæ na vidyÃkÃraïatvaæ, svakÃraïavirodhinÃæ kÃryÃïÃæ bahulamupalabdhe÷ / tathÃca vidyÃlak«aïakÃryopÃyatayà kÃryavinÃÓyÃnÃmapi karmaïÃmupÃdÃnamarthavat / tadabhÃve tatkÃryasyÃnutpÃdena mok«asyÃsaæbhavÃt / eva¤ca vividi«anti yaj¤eneti yaj¤asÃdhanatvaæ vidyÃya apÆrvamarthaæ prÃpayata÷ pa¤camalakÃrasya nÃtyantaparok«av­ttitayà j¤Ãnastutyarthatayà katha¤cidvyÃkhyÃnaæ bhavi«yati / tadanenÃbhisamadhinoktaæ--## yata eva na vidyodayasamaye karmÃsti nÃpi parastÃdapi tu prÃgeva vidyÃyÃ÷, ata eva cÃtikrÃntavi«ayametatkÃryaikatvÃbhidhÃnam / etadeva sphorayati--## //16// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.12.17 sÆtrÃntaramavatÃrayituæ p­cchati--## / asyottaraæ sÆtram--- ## kÃmyakarmavi«ayamaÓle«avinÃÓavacanaæ ÓÃkhÃntarÅyavacanaæ ca tasya putrà dÃyamupayantÅti //17// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.13.18 ## asti vidyÃsaæyuktaæ yaj¤Ãdi ya evaæ vidvÃnyajetetyÃdikam / asti ca kevalam / tatra yathà brÃhmaïÃya hiraïyaæ dadyÃdiyukte vidu«e brÃhmaïÃya dadyÃnna brÃhmaïabruvÃya mÆrkhÃyeti viÓe«apratilambha÷ tatkasya hetostasyÃtiÓayavatvÃt / evaæ vidyÃrahitÃdyaj¤ÃdervidyÃsahitamatiÓayavaditi tasyaiva paravidyÃsÃdhanatvamupÃttaduritak«ayadvÃrà netarasya / tasmÃdvividi«anti yaj¤enetyaviÓe«aÓrutamapi vidyÃsahite yaj¤ÃdÃvupasaæhartavyamiti prÃpte 'bhidhÅyate--yadeva vidyayà karoti tadevÃsya vÅryavattaramiti tarabarthaÓrutervidyÃrahitasya vÅryavattÃmÃtramavagamyate / naca sarvathÃki¤citkarasya tadupapadyate / tasmÃdastyasyÃpi kayÃpi mÃtrayà paravidyotpÃdopayoga iti vidyÃrahitamapi yaj¤Ãdi paravidyÃrthinÃnu«Âheyamiti siddham //18// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,1.14.19 ## anÃrabdhakÃrya ityasya na¤a÷ phalaæ bhogena niv­ttiæ darÓayatyanena sÆtreïa / asya tÆpapÃdanaæ purastÃdapak­«ya k­tamiti neha kriyate punaruktibhayÃt //19// iti ÓrÅvÃcaspatimiÓraviracite ÓÃrÅrakabhagavatpÃdabhëyavibhÃge bhÃmatyÃæ caturthasyÃdhyÃyasya prathama÷ pÃda÷ samÃpta÷ // ____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ ## ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.1.1 ## athÃsmin phalavicÃralak«aïe vÃÇmanasi saæpadyata ityÃdivicÃro 'saægata ityata Ãha-- ## aparavidyÃphalaprÃptyarthadevayÃnamÃrgÃrthatvÃdutkrÃntestadgato vicÃra÷ pÃramparyeïa bhavati phalavicÃra iti nÃsaægata ityartha÷ / nanvayamutkrÃntikramo vidu«o nopapadyate 'na tasya prÃïà utkrÃmantyatraiva samavanÅyante'iti ÓravaïÃttatkathamasya vidyÃdhikÃra ityata Ãha-- ## vi«ayamÃha-- ## vim­Óati-- ## viÓaya÷ saæÓaya÷ / pÆrvapak«amÃha-- ## Óratilak«aïÃviÓaye saæÓaye / siddhÃntasÆtraæ pÆrayitvà paÂhati-- ## v­ttyadhyÃhÃraprayojanaæ praÓnapÆrvakamÃha ## uttarÃdhikaraïaparyÃlocanenaivaæ pÆritamityartha÷ / tattvasya dharmiïo vÃca÷ pralayavivak«ÃyÃæ tviha sarvatraiva paratreha cÃvibhÃgasÃmyÃtkiæ paratraiva viÓiæ«yÃdavibhÃga iti na tvatrÃpi / tasmÃdihÃvibhÃgenÃviæÓi«ato 'tra v­ttyupasaæhÃramÃtravivak«Ã sÆtrakÃrasyeti gamyate / siddhÃntahetuæ praÓnapÆrvakamÃha-- ## satyÃmeva manov­ttau vÃgv­tterupasaæhÃradarÓanÃt / vÃcastÆpasaæhÃramad­«Âaæ nÃgamo 'pi gamayitumarhati / ÃgamaprabhavayuktivirodhÃÓca / Ãgamo hi d­«ÂÃnusÃrata÷ prak­tau vikÃrÃïÃæ layamÃha / na ca vÃca÷ prak­tirmano yenÃsminniyaæ lÅyeta / tasmÃtv­ttiv­ttimatorabhedavivak«ayà vÃkpadaæ tadv­ttau vyÃkhyeyam / saæbhavati ca vÃgv­ttervÃgaprak­tÃvapi manasi laya÷ / tathà tatra tatra darÓanÃdityÃha-- ## ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.1.2 ## yata eva prak­tivikÃrabhÃvÃbhÃvanmanasi na svarÆpalayo vÃco 'pi tu v­ttilaya÷, ata eva ca sarve«Ãæ cak«urÃdÅnÃmidriyÃïÃæ satyeva sav­ttike manasi v­tteranugatirlayo na svarÆpalaya÷ / vÃcastu p­thak grahaïaæ pÆrvasÆtre udÃharaïÃpek«aæ na tu tadeveha vivak«itamityartha÷ //2// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.2.3 ## yadi svaprak­tau vikÃrasya layastato mana÷ prÃïe saæpadyate ityatra mana÷svarÆpasyaiva prÃïe saæpattyà bhavitavyam / tathà hi mana÷ iti nopacÃrato vyÃkhyÃnaæ bhavi«yati / saæbhavati hi prak­tivikÃrabhÃva÷ prÃïamanaso÷ / annamayaæ hi somya mana ityannÃtmatÃmÃha manasa÷ ÓrutirÃpomaya÷ prÃïa iti ca prÃïasyÃbÃtmatÃm / prak­tivikÃrayostÃdÃtmyÃt / tathà ca prÃïo manasa÷ prak­tiriti manaso v­ttimata÷ prÃïe laya iti prÃpte 'bhidhÅyate--satyam, Ãpo 'nnamas­janta iti Óruterabannayo÷ prak­tivikÃrabhÃvo 'vagamyate / na tu tadvikÃrayo÷ prÃïamanaso÷ / svayoniprÃïìikayà tu mitho vikÃrayo÷ prak­tivikÃrabhÃvÃbhyupagame saækarÃdatiprasaÇga÷ syÃt / tasmÃdyo yasya sÃk«ÃdvikÃrastasya tatra laya ityannasyÃpsu layo na tvabvikÃre prÃïe 'nnavikÃrasya manasa÷ / tathà cÃtrÃpi manov­tterv­ttimati prÃïe layo na tu v­ttimato manasa iti siddham //3// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.3.4 ## prÃïastejasÅti teja÷Óabdasya bhÆtaviÓe«avacanatvÃdvij¤ÃnÃtmani cÃprasiddhe÷ prÃïasya jÅvÃtmanyupagamÃnugamÃvasthÃnaÓrutÅnÃæ ca tejoddhÃreïÃpyupapatte÷ / tejasi samÃpannav­tti÷ khalu prÃïa÷ / tejastu jÅvÃtmani samÃpannav­tti / tadvÃrà jÅvÃtmasamÃpannav­tti÷ prÃïa ityupapadyate / tasmÃttejasyeva prÃïav­ttipravilaya iti prÃpte 'bhidhÅyate---sa prak­ta÷prÃïo 'dhyak«e vij¤ÃnÃtmanyavati«Âhate tattantrav­ttirbhavati / kuta÷--upagamÃnugamÃvasthÃnebhyo hetubhya÷ / tatropagamaÓrutimÃha-- ## anugamanaÓrutimÃha-- ## avasthÃnaÓrutimÃha- ## vij¤Ãyate 'neneti vij¤Ãnaæ pa¤cav­ttiprÃïasahita indriyagrÃmastena sahÃvati«Âhata iti savij¤Ãna÷ / codayati-- ## adhikÃvÃpo 'ÓabdÃrthavyÃkhyÃnam / pariharati-- ## yadyapi prÃïastejasÅtyatastejasi prÃïav­ttilaya÷ pratÅyate, tathÃpi sarvaÓÃkhÃpratyayatvena vidyÃnÃæ ÓrutyantarÃlocanayà vij¤ÃnÃtmani layo 'vagamyate / na ca tejasastatrÃpi laya iti sÃmpratam / tasyÃnilÃkÃÓakrameïa paramÃtmani tattvalayÃvagamÃt / tasmÃttejograhaïenopalak«yate teja÷ sahacaritadehabÅjabhÆtapa¤cabhÆtasÆk«maparicÃrÃdhyak«o jÅvÃtmà tasmin prÃïav­ttirapyetÅti / codayati-- ## teja÷sahacaritÃni bhÆtÃnyupalak«yantÃæ teja÷ÓabdenÃdhyak«e tu kimÃyÃtaæ tasya tadasÃhacaryÃdityartha÷ / pariharati-- ## yadà hyayaæ prÃïo 'ntarÃle 'dhyak«aæ prÃpyÃdhyak«asaæparkavaÓÃdeva teja÷prabh­tÅni bhÆtasÆk«mÃïi prÃpnoti tadopapadyate prÃïastejasÅti / atraiva d­«ÂÃntamÃha--- ## ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.3.5 bhÆte«u tacchrute÷ | BBs_4,2.5 | ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.3.6 sÆtrÃntaramavatÃrayituæ p­cchati-- ## atra bhëyakÃro 'numÃnadarÓanamÃha-- ## sthÆlaÓarÅrÃnurÆpamanumeyaæ sÆk«mamapi ÓarÅraæ pa¤cÃtmakamityartha÷ / darÓayata iti sÆtrÃvayavaæ vyÃca«Âe-- ## praÓnaprativacanÃbhiprÃyaæ dvivacanaæ Órutism­tyabhiprÃyaæ và / aïvyo mÃtrÃ÷ sÆk«mà daÓÃrdhÃnÃæ pa¤cabhÆtÃnÃmiti / Órutyantaravirodhaæ codayati-- ## karmÃÓrayateti pratÅyate na bhÆtÃÓrayatetyartha÷ / pariharati-- ## grahà indriyÃïi atigrahÃstadvi«ayÃ÷ / karmaïÃæ prayojakatvenÃÓrayatvaæ bhÆtÃnÃæ tÆpÃdÃnatvenetyavirodha÷ / praÓaæsÃÓabdo 'pi karmaïÃæ prayojakatayà prak­«ÂamÃÓrayatvaæ brÆte sati nik­«Âa ÃÓrayÃntare tadupapatterityÃha-- ## ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.4.7 ## atrÃm­tatvaprÃptiÓrute÷ paravidyÃvantaæ pratyetaditi manvÃnasya pÆrva÷ pak«a÷ / ##saædihÃnÃnÃæ puæsÃm / codayati-- ## pariharati-- ## paravidyayaivÃm­tatvaprÃptyavasthÃmÃkhyÃtuæ tatsadharmÃÓca tadvidharmÃÓcÃnyà apyavasthÃstadanuguïatayÃkhyÃyante / sÃdharmyavaidharmyÃbhyÃæ hi sphuÂatara÷ pratipipÃdayi«ite vastuni pratyayo bhavatÅti / na tu vidu«a÷ sakÃÓÃdviÓe«avanto 'vidvÃæso vidhÅyante yena vidyÃprakaraïavyÃkhyÃto bhavedapi tu vidyÃæ pratipÃdayituæ lokasiddhÃnÃæ tadanuguïatayà te«ÃmanuvÃda iti / evaæ prÃpte 'bhidhÅyate--- ## kuta÷-- #<Ãs­tyupak­mÃt /># s­ti÷ saraïaæ devayÃnena pathà kÃryabrahmalokaprÃptirÃs­terÃkÃryabrahmalokaprÃpte÷ / ayaæ vidyopakrama Ãrambha÷ prayatna iti yÃvat / tasmÃdetaduktaæ bhavati--neyaæ parà vidyà yato nìÅdvÃramÃÓrayate / api tvaparavidyeyam / na cÃsyÃmÃtyantika÷ kleÓapradÃho yato na tatrotkrÃntirbhavet / tasmÃdaparavidyÃsÃmarthyÃdÃpek«ikabhÃbhÆtasaæplavasthÃnamam­tatvaæ prepsate puru«ÃrthÃya saæbhavatye«a utkrÃntibhedavÃn s­tyupakramopadeÓa÷ / upapÆrvÃdu«a dÃha ityasmÃdupo«yeti prayoga÷ //7// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.5.8 ## siddhÃæ k­tvà bÅjabhÃvÃvaÓe«aæ paramÃtmasaæpattiæ vidvadavidu«orutkrÃnti÷ samarthità / saiva saæprati cintyate / kimÃtmani teja÷prabh­tÅnÃæ bhÆtasÆk«mÃïÃæ tatvapravilaya eva saæpattirÃhosvidbÅjabhÃvÃvaÓe«eti / yadi pÆrva÷ pak«a÷, notkrÃnti÷ / athottara÷ tata÷ seti / tatrÃprak­tau na vikÃratattvapravilayo yathà manasi na vÃgÃdÅnÃm / sarvasya ca janimata÷ prak­ti÷ parà devateti tattvapralaya evÃtyantika÷ syÃtteja÷prabh­tÅnÃmiti prÃpte 'bhidhÅyate--'yonimanye prapadyante ÓarÅratvÃya dehina÷ / sthÃïumanye 'nusaæyanti yathÃkarma yathÃÓrutam // 'ityavidyÃvata÷ saæsÃramupadiÓati Óruti÷ seyamÃtyantike tattvalaye nopapadyate / na ca prÃyaïasyaivai«a mahimà vidvÃsamavidvÃæsaæ và pratÅti sÃæpratamityÃha-- ## vidhiÓÃstraæ jyoti«ÂomÃdivi«ayamanarthakaæ prÃyaïÃdevÃtyantikapralaye punarbhavÃbhÃvÃt / mok«aÓÃstraæ cÃprayatnalabhyÃtprÃyaïÃdeva jantumÃtrasya mok«aprÃpte÷ / na kevalaæ ÓÃstrÃnarthakyamayuktaÓca prÃyaïamÃtrÃnmok«a ityÃha-- ## nÃsati nidÃnapraÓame praÓamastadvato yujyata ityartha÷ //8// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.5.9 athetarabhÆtasahitaæ tejo jÅvasyÃÓrayabhÆtamutkramaddehÃddehÃntaraæ và saæcaratkasmÃdasmÃbhirna nirÅk«yate / taddhi mahattvÃdvÃnekadravyatvÃdvà rÆpavadupalabdavyam / kasmÃnna mÆrtÃntarai÷ pratibadhyata iti ÓaÇkÃmapÃkartumidaæ sÆtram-- ## cakÃro bhinnakrama÷ / na kevalamÃpÅtestadavati«Âhate / tacca sÆk«maæ svarÆpata÷ parimÃïataÓca svarÆpameva hi tasya tÃd­Óamad­Óyam / yathà cÃk«u«asya tejaso mahato 'pi ad­«ÂavaÓÃdanudbhÆtarÆpasparÓaæ hi tat / parimÃïata÷ sauk«myaæ yato nopalabhyate yathà trasareïavo jÃlasÆryamarÅcibhyo 'nyatra pramÃïatastathopalabdhiriti vyÃca«Âe-- ## Ãdigrahaïena cak«u«Âo và mÆrdho và anyebhyo và ÓarÅradeÓebhya iti saæg­hÅtam / apratighÃte hetumÃha-- ## etadapi hi sÆk«matvenaiva saæg­hÅtam / yathà hi kÃcÃbhrapaÂalaæ svacchasvabhÃvasya na tejasa÷ pratidhÃtam / evaæ sarvameva vastujÃtamasyeti //9// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.5.10 ## ata eva ca svacchatÃlak«aïÃtsauk«myÃdasaktatvÃparanÃmna÷ //10// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.5.11 ## upapatti÷ prÃpti÷ / etaduktaæ bhavati--d­«ÂaÓrutÃbhyÃmÆ«maïo 'nvayavyatirekÃbhyÃmasti sthÆlÃddehÃdatiriktaæ ki¤ciccadÃmÃtsÆk«maæ ÓarÅramiti //11// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.6.12 ## adhikaraïatÃtparyamÃha-- ## vi«ayamÃha-- ## siddhÃntimatamÃÓaÇkya tannirÃkaraïena pÆrvapak«Å svamatamavasthÃpayati-- ## yadi hi prÃïopalak«itasya sÆk«maÓarÅrasya jÅvÃtmana÷ sthÆlaÓarÅrÃdutkrÃntiæ prati«edhacchruti÷ tata etadupapadyate / na tvetadasti / na tasmÃtprÃïa utkrÃmantÅti hi tadà sarvanÃmnà pradhÃnÃvamarÓinÃbhyudayani÷ÓreyasÃdhik­to dehi pradhÃnaæ parÃm­Óyate / tathà ca tasmÃddehino na prÃïa÷ sÆk«maæ ÓarÅramutkrÃmantyapi tu tatsahita÷ k«etraj¤a evotkrÃmatÅti gamyate / sa punaratikramya brahmanìya saæsÃramaï¬alaæ hiraïyagarbhaparyantaæ saliÇgo jÅva÷ parasminbrahmaïi lÅyate tasmÃtparÃmapi devatÃæ vidu«a utkrÃntirata eva mÃrgaÓrutaya÷, sm­tiÓca mumuk«o÷ ÓukasyÃdityamaï¬alaprasthÃnaæ darÓayatÅti prÃptam //12// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.6.13 evaæ prÃpte pratyucyate-- ## nÃyaæ dehyapÃdÃnasya prati«edha÷ / api tu dehÃpÃdÃnasya / tathà hi--ÃrtabhÃgapraÓnottare hyekasminpak«e saæsÃriïa eva jÅvÃtmano 'nutkrÃntiæ parig­hya na tarhye«a bh­ta÷ prÃïÃnÃmanutkrÃnteriti svayamÃÓaÇkya prÃïÃnÃæ pravilayaæ pratij¤Ãya tatsiddhyarthamutkrÃntyavadherucchvayanÃdhmÃne bruvanyasyocchvayanÃdhmÃne tasya tadavadhitvamÃha / ÓarÅrasya ca te itiÓarÅrameva tadapÃdÃnaæ gamyate / nanvevamapyastvavidu«a÷ saæsÃriïo vidu«astu kimÃyÃtamityata Ãha-- ## nanu tadà sarvanÃmnà pradhÃnatayà dehi parÃm­«Âa÷ tatkathamatra dehÃvagatirityata Ãha-- ## dehadehinordehiparÃmarÓinà sarvanÃmnà deha eva parÃm­«Âa iti pa¤camÅpÃÂhe vyÃkhyeyam / «a«ÂhÅpÃÂhe tu nopacÃra ityÃha-- ## api ca prÃptipÆrva÷ prati«edho bhavati nÃprÃpte / avidu«o hi dehÃdutkrÃmaïaæ d­«Âamiti vidu«o 'pi tatsÃmÃnyÃddehÃdutkramaïe prÃpte prati«edha upapadyate na tu prÃïÃnÃæ jÅvÃvadhikaæ kvacidutkramaïaæ d­«Âaæ yena tanni«idhyate / apicÃdvaitaparibhÃvanÃbhuvà prasaækhyÃnena nirm­«Âanikhilaprapa¤cÃvabhÃsajÃtasya gantavyÃbhÃvÃdeva nÃsti gatirityÃha-- ## apadasya hi brahmavido mÃrge padai«iïo 'pi devà iti yojanà / codayati-- ## pariharati-- ## aparavidyÃbaleneti //13// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.6.14 smaryate ca | BBs_4,2.14 | ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.7.15 ## prati«ÂhÃvilayanaÓrutyorvipratipattervimarÓastamapanetumayamÃrambha÷ / tÃni puna÷ prÃïaÓabdoditÃnÅndriyÃïyekÃdaÓa sÆk«mÃïi ca bhÆtÃni pa¤ca / ## ÃrambhabÅjaæ vimarÓamÃha-- ## ghrÃïamanasorekaprak­titvaæ vivak«itvà pa¤cadaÓatvamuktam / atra Órutyorvi«ayavyavasthayà vipratipattyabhÃvamÃha--- ## vyavahÃro laukika÷ sÃævyavahÃrikapramÃïÃpek«eyaæ Óruti÷ / na tÃttvikapramÃïÃpek«Ã / itarà tu evamevÃsya parid­«Âu÷ ityÃdikà vidvatpratipattyapek«Ã tÃttvikapramÃïÃpek«Ã / tasmÃdvi«ayabhedÃdavipratipatti÷ Órutyoriti //15// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.8.16 ## nimittÃpÃye naimittikasyÃtyantikÃpÃya÷ / avidyÃnimittaÓca vibhÃgo nÃvidyÃyÃæ vidyayà samÆlaghÃtamapahatÃyÃæ sÃvaÓe«o bhavitumarhati / tathÃpi pravilayasÃmÃnyÃt sÃvaÓe«atÃÓaÇkÃmatimandÃmapanetumidaæ sÆtram //16// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.9.17 ## aparavidyÃvido 'vidu«aÓcotkrÃntiruktà / tatra kiæ vidvÃnavidvÃæÓcÃviÓe«eïa mÆrdhÃdibhya utkrÃmatyÃho vidvÃnmÆrdhasthÃnÃdeva, apare tu sthÃnÃntarebhya iti / atra vidyÃsÃmarthyamapaÓyata÷ pÆrvapak«a÷ / tasyopasaæh­tavÃgÃdikalÃpasyoccikrami«ato vij¤ÃnÃtmanà oka Ãyatanaæ h­dayaæ tasyÃgraæ tasya jvalanaæ yattatprakÃÓitadvÃro vini«kramadvÃro vidvÃnmÆrdhasthÃnÃdeva ni«krÃmati nÃnyebhyaÓcak«urÃdisthÃnebhya÷ / kuta÷--vidyÃsÃmarthÃt hÃrdavidyÃsÃmarthyÃt / utk­«ÂasthÃnapratilambhÃya hi hÃrdavidyopadeÓa÷ / mÆrdhasthÃnÃdani«kramaïe ca notk­«ÂadeÓaprÃpti÷ / atha sthÃnÃntarebhyo 'pyutkrÃmankasmÃllokamutk­«Âaæ na prÃpnotÅtyata Ãha-- ## hÃrdavidyÃÓe«abhÆtà hi mÆrdhanyà nìŠgatyai upadi«Âà / tadanuÓÅlanena khalvayaæ jÅvo hÃrdena sÆpÃsitena brahmaïÃnug­hÅtastasyÃnusmaraæstadbhÃvamÃpanno mÆrdhanyayaiva ÓatÃdhikayà nìyà ni«krÃmati / h­dayÃdudgatà hi brahmanìŠbhÃsvarà tÃlumÆlaæ bhittvà mÆrdhÃnametya raÓmibhirekÅbhÆtà Ãdityamaï¬alamanupravi«Âà tÃmanuÓÅlayatastayaivÃntakÃle nirgamanaæ bhavatÅti //17// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.10.18 ## rÃtrÃvahani cÃviÓe«eïa raÓmyanusÃrÅ sannÃdityamaï¬alaæ prÃpnotÅti siddhÃntapak«apratij¤Ã //18// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.10.19 pÆrvapak«amÃÓaÇkate sÆtrÃvayavena-- ## sÆtrÃvayavÃntareïa nirÃkaroti--- ## yÃvaddehabhÃvi hi ÓirÃkiraïasaæparka÷ pramÃïÃntarÃtpratÅyate / darÓayati caitamarthaæ ÓrutirapyaÓe«eïa / amu«mÃdÃdityÃtpratÃyante raÓmayasta Ãsu nìūu s­ptà bhavanti ya Ãbhyo nìÅbhya÷ pratÃyante ##vistÃryante te raÓmayo 'mu«minnÃditye s­ptÃ÷ / ## Ãdigrahaïena candrÃpa÷ saæg­hyante / candramasà khalvammayena saæbadhyamÃnÃnÃæ sÆrÅïÃæ bhÃsÃæ candrikÃtvam / tasmÃdapyasti niÓi sauryaraÓmipracÃra iti / ye tyÃhu÷--sa yÃvatk«ipyenmanastÃvadÃdityaæ gacchediti nirapek«aÓravaïÃdrÃtrau prete nÃsti raÓmyapek«eti / tÃnpratyÃha-- ##dhyetÃra÷ / ye tu manyante vidvÃnapi rÃtriprÃyaïÃparÃdhena nordhvamÃkramata iti tÃnpratyÃha-- ## nityavatphalasaæbandhena vihità vidyà na pÃk«ikaphalà yukteti / ye tu rÃtrau pretasya vidu«o 'harapek«Ãæ sÆryamaï¬alaprÃptirÃcak«ate tanmatamÃÓaÇkyÃha--- ## yÃvattÃvadupabandhenÃnapek«Ã gati÷ Órutà / na cÃpek«Ã ÓakyÃvagamà upabandhavirodhÃditi //19// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.11.20 ## ata evetyuktahetuparÃmarÓa ityÃha-- ## pÆrvapak«abÅjamÃha-- ## apanodamÃha-- ## ata÷padaparÃm­«ÂahetubalÃdavidu«o maraïaæ praÓastamuttarÃyaïe vidu«astÆbhayatrÃpyaviÓe«o vidyÃsÃmarthyÃditi / vidu«o 'pi ca bhÅ«masyottarÃyaïapratÅk«aïamavidu«a ÃcÃraæ grÃha-yati 'yadyadÃcarati Óre«Âhastattadevetaro jana÷'iti nyÃyÃt / ÃpÆryamÃïapak«ÃdityÃdyà ca Órutirna kÃlaviÓe«apratipattyarthÃ, api tvÃtivÃhikÅrdevatÃ÷ pratipÃdayatÅti vak«yati / tasmÃdavirodha÷ //20// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,2.11.21 sÆtrÃntarÃvataraïÃya codayati-- ## kÃla evÃtra prÃdhÃnyenocyate na tvÃtivÃhikÅ devatetyartha÷ / ## smÃrtÅmupÃsanÃæ pratyayaæ smÃrta÷ kÃlabhedaviniyoga÷ pratyÃsatte÷ na tu ÓrautÅæ pratÅtyartha÷ / atra yadi sm­tau kÃlabhedavidhi÷ Órutau cÃgnijyotirÃdividhistatrÃgnyÃdÅnÃmÃtivÃhikatayà vi«ayavyavasthayà virodhÃbhÃva ukta÷ / atha tu pratyabhij¤Ãnaæ tathÃpi yatra kÃla ityatrÃpi kÃlÃbhidhÃnadvÃreïÃtivÃhikya eva devatà uktà ityavirodha eveti //21// iti ÓrÅvÃcaspatimiÓraviracite ÓÃrÅrakabhëyavibhÃge bhÃmatyÃæ caturthasyÃdhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷ //2 // // ____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ ## ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,3.1.1 ## bhinnaprakaraïasthatvÃdbhinnopÃsanayogata÷ / anapek«Ã mitho mÃrgastvarÃto 'vadh­terapi // gantavyamekaæ nagaraæ prati vakreïÃdhvanà gatimapek«ya ­junÃdhvanà gatistvarÃvatÅ kalpyate / ekamÃrgatve tu kamaparamapek«ya tvarà syÃt / atha taireva raÓmibhirityavadhÃraïaæ nopapadyate pathyantarasya nivartanÅyasyÃbhÃvÃttasmÃtparÃnapek«Ã evaite panthÃna ekabrahmalokaprÃptyupÃyà vrÅhiyavÃviva vikalperanniti prÃpte pratyucyate-ekatve 'pi patho 'nekaparvasaægamasaæbhavÃt / gauravÃnnaiva nÃnÃtvaæ pratyabhij¤ÃnaliÇgata÷ // saparvà hi panthà nagarÃdikamekaæ gantavyaæ prÃpayati nÃbhÃga÷ / tatra kimete raÓmyaharvÃyusÆryÃdayo 'dhvana÷ parvÃïa÷ santo 'dhvanaikena yujyante, Ãho yathÃyathamadhvÃnamapi bhindantÅti saædehe 'bhede 'pyadhvano bhÃgabhedopapatterna bhÃgibhedakalpanocitÃ, gauravaprasaÇgÃt / ekadeÓapratyabhij¤ÃnÃcca viÓe«aïaviÓe«yabhÃvopapatternÃnekÃdhvakalpanà / athaitaireva raÓmibhirityavadhÃraïaæ na tÃvadarthÃntaraniv­ttyarthaæ tatprÃpakaireva vÃkyÃntarairvirodhÃt, tasmÃdanyÃnapek«ÃmasyÃvadhÃrayatÅti vaktavyam / na caikaæ vÃkyamaprÃptamadhvÃnaæ prÃpayati tasya cÃnapek«atÃæ pratipÃdayatÅtyarthadvayÃya paryÃptaæ, tasmÃdvidhisÃmarthyaprÃptamayogavyavacchedamevakÃro 'nuvadatÅti yuktam / ## na khalvekasminneva gantavye pathibhedamapek«ya tvarÃvakalpyate kintu gantavyabhedÃdapi tadupapatti÷ / yathà kaÓmÅrebhyo mathurÃæ k«ipraæ yÃti caitra iti tathehÃpyanyata÷ kutaÓcidgantavyÃdanenopÃyena brahmalokaæ k«ipraæ prayÃtÅti / ## ayamartha÷-ekatvÃtprÃptavyasya brahmalokasyÃlpaparvaïà mÃrgeïa tatprÃptau saæbhavantyÃæ bahumÃrgopadeÓo vyartha÷ prasajyate / tatra cetanasyÃprav­tte÷ / tasmÃdbhÆyasÃæ parvaïÃmavirodhenÃlpÃnÃæ tadanupraveÓa eva yukta iti //1// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,3.2.2 ## 'ÓrutyÃdyabhÃve pÃÂhasya kramaæ prati niyant­tà / ÆrdhvÃkramaïamÃtre ca Órutà vÃyornimittatà // ' 'sa vÃyumÃgacchati tasmai sa tatra vijihÅte yathà rathacakrasya khaæ tena sa ÆrdhvamÃkramate'iti hi vÃyunimittamÆrdhvÃkramaïaæ Órutaæ na tu vÃyunimittamÃdityagamanaæ 'sa Ãdityaæ gacchati'ityÃdityagamanamÃtrapratÅte÷ / naca tenetyanantaraÓrutordhvÅkramaïakriyÃsaæbandhi nirÃkÃÇk«amÃdityagamanakriyayÃpi saæbanddhumarhati / na cÃdityÃgamanasya teneti vinà kÃcidanupapattiryenÃnyasaæbaddhamapyanu«ajyate / tatrÃgnilokamÃgacchati sa vÃyulokamityÃdisaædarbhagatasya pÃÂhasya kvacinniyÃmakatvena kÊptasÃmarthyÃdagnivÃyuvaruïakramaniyÃmakaÓrutyÃdyabhÃvÃditi prÃpte pratyucyate-ÆrdhvaÓabdo na lokasya kasyacitpratipÃdaka÷ / tadbhedÃpek«ayà yuktamÃdityena viÓe«aïam // bhavedetadevaæ yadyÆrdhvaÓabdÃtkaÓcillokabheda÷ pratÅyeta sa tÆparideÓamÃtravÃcÅ lokabhedÃdvinÃparyavasyaællokabhedavÃcinÃdityapadenÃditye vyavasthÃpyate / tathà cÃdityalokagamanameva vÃyunimittamiti Órautakramaniyame, pÃÂha÷ padÃrthamÃtrapradarÓanÃrtho na tu kramÃya prabhavati ÓrutivirodhÃditi siddham / vÃjasaneyinÃæ saævatsaraloko na paÂhyate chÃndogyÃnÃæ devaloko na paÂhyate tatrobhayÃnurodhÃdubhayapÃÂhe mÃsasaæbandhÃtsaævatsara÷ pÆrva÷ paÓcimo devaloka÷ / nahi mÃso devalokena saæbadhyate kintu saævatsareïa / tasmÃttayo÷ parasparasaæbandhÃnmÃsÃrabhyatvÃcca saævatsarasya mÃsÃnantarye sthite devaloka÷ saævatsarasya parastÃdbhavati / tatrÃdityÃnantaryÃya vÃyo÷ saævatsarÃdityasya sthÃne devalokÃdvÃyumiti paÂhitavyam / vÃyumabdÃditi tu sÆtramatrÃpi vÃcakameva / tathÃpi saævatsarÃtparäcamÃdityÃdarväcaæ vÃyumabhisaæbhavantÅti chÃndogyapÃÂhamÃtrÃpek«ayoktaæ, tadidamÃha-##2// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,3.3.3 ## ta¬idante 'rcirÃdye 'dhvanyappatista¬ita÷ para÷ / tatsaæbandhÃttathendrÃdirappate÷ para Å«yate // ÃgantÆnÃæ niveÓo 'nte sthÃnÃbhÃvÃtprasÃdhita÷ / tathà cendrÃdirÃgantu÷ paÂhyate cÃppate÷ para÷ //3// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,3.4.4 #<ÃtivÃhikÃs talliÇgÃt | BBs_4,3.4 |># mÃrgacihnasarÆpatvÃccihnÃnyevÃrcirÃdaya÷ / bhart­bhogabhuvo và syurlokatvÃnnÃtivÃhikÃ÷ // arcirÃdiÓabdà hi jvalanÃdÃvacetane«u nirƬhav­ttayo loke / na cai«Ãæ tvÃvadhikÃnÃmiva niyamavatÅ saævahanasvarÆpà svatanantrakriyà buddhipÆrvà saæbhavatyacetanÃnÃm / tasmÃllokaÓabdavÃcyatvÃdbharturjÅvÃtmano bhogabhÆmaya eveti manyÃmahe / api cÃrci«a ityasmÃdapÃdÃnÃæ pratÅyate / na heturnÃguïe hetau pa¤camÅ d­Óyate kvacit // jìyÃdbaddha ityÃdi«u guïavacane«u jìyÃdi«u hetupa¤camÅ d­«Âà / na cÃrcirÃdiÓabdà guïavÃcino yena pa¤camyà te«Ãæ vahanaæ prati hetutvamucyate / apÃdÃnatvaæ cÃcetane«vapyastÅti nÃtivÃhikÃ÷ / na cÃmÃnavasya puru«asya vidyudÃdi«u vo¬h­tvadarÓanÃdarcirÃdÅnÃmapi vo¬h­tvamunneyam / yÃvadvacanaæ hi vÃcanikaæ na tadavÃcye saæcÃrayitumucitam / api cÃrcirÃdÅnÃæ vo¬h­tve vidyudÃdÅnÃmapi vo¬h­tvÃnnÃmÃnava÷ puru«o vo¬hà ÓrÆyeta / yata÷ ÓrÆyate tato 'vagacchÃmo vidyudÃdivannÃrcirÃdÅnÃæ vo¬h­tvamiti / tasmÃdbhogabhÆmaya evÃrcirÃdayo nÃtivÃhikà iti prÃpte pratyucyate-saæpiï¬akaraïÃnÃæ hi sÆk«madehavatÃæ gatau / na svÃtantryaæ na cÃgnyÃdyà netÃro 'cetanÃstu te // Åd­ÓÅ hi niyamavatÅ gati÷ svayaæ và prek«Ãvato 'prek«Ãvato và prek«Ãvatprayuktasya / na tÃvadvigalitasthÆlakalevarÃ÷ sÆk«madehavanta÷ saæpiï¬itakaraïagrÃmà utkrÃntimanto jÅvÃtmÃno mattamÆrcchicavatsvayaæ prek«Ãvanto yadevaæ svÃtantryeïa gaccheyustadyadyarcirÃdayo 'pi mÃrgacihnÃni và ÓamÅkÃraskarÃdivadbhogabhÆmayo và sumeruÓailelÃv­ttÃdivadubhayathÃpyacetanatayà na nayanaæ pratye«Ãmasti svÃtantryam / na caitebhyo 'nyasya cetanasya netu÷ kalpanà sati ÓrutÃnÃæ caitanyasaæbhave / naca parameÓvara evÃstu neteti yuktam / tasyÃtyantasÃdhÃraïatayà lokapÃlagrahÃdÅnÃmaki¤citkaratvÃt / tasmÃdvyavasthita eva parameÓvarasya sarvÃdhyak«atve yathà yathÃtvaæ lokapÃlÃdÅnÃæ svÃtantryamevamihÃpyarcirÃdÅnÃmÃtivÃhikatvameva darÓanÃnusÃrÃcchabdÃrtha iti yuktam / imamevÃrthamamÃnavapuru«ÃtivÃhanalak«aïaæ liÇgamupodvalayatÅtyuktam / ## avasthitaæ hi mÃrgacihnaæ bhavatyavyabhicÃrÃnnÃnavasthitaæ vyabhicÃrÃditi / arci«a iti ca hetau pa¤camÅ nÃpÃdÃne / guïatvaæ cÃÓritatayà / naca vaiÓe«ikaparibhëayà niyama Ãstheyo lokavirodhÃt / apica te 'rcirabhisaæbhavantÅti saæbandhamÃtramuktamiti / sÃmÃnyavacane Óabde viÓe«ÃkÃÇk«iïi sphuÂam / yadviÓe«apadaæ tena tatsÃmÃnyaæ niyamyate // yathà brÃhmaïamÃnaya bhojayitavya iti tadviÓe«Ãpek«ÃyÃæ yadà tatsaænidhÃvupanipatati padaæ kaïÂhÃdi(?) tadà tenaitanniyamyate evamihÃpÅti //4 // ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,3.4.5 ubhayavyÃmohÃt tat siddhe÷ | BBs_4,3.5 | ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,3.4.6 ## vidyullokamÃgato 'mÃnava÷ puru«o vaidyutastenaiva na tu varuïÃdinà svayamuhyate / tacchrutestasyaiva svayaæ vo¬h­tvaÓrute÷ / varuïÃdayastu tatsÃhÃyake vartamÃnà vo¬hÃro bhavantÅti ca vai«amyaæ na vo¬h­tve iti sarvamavadÃtam //6// pÃÂhakramÃdarthakramo balavÃnitiyathÃrthakramaæ paÂhyante sÆtrÃïi-## sa etÃn brahma gamayatÅti vicikitsyate / kiæ paraæ brahma gamayatyÃhosvidaparaæ kÃryaæ brahmeti / mukhyatvÃdam­taprÃpte÷ paraprakaraïÃdapi / gantavyaæ jaiminirmene paramevÃrcirÃdinà // brahma gamayatÅtyatra hi napuæsakaæ brahmapadaæ parasminneva brahmaïi nirƬhatvÃdanapek«atayà mukhyamiti sati saæbhave na kÃrye brahmaïi guïakalpanayà vyÃkhyÃtumucitam / api cÃm­tatvaphalÃvartirna kÃryabrahmaprÃptau yujyate / tasya kÃryatvena maraïadharmavattvÃt / ki¤ca tatra tatra parameva brahma prak­tya prajÃpatisadmapratipattyÃdaya ucyamÃnà nÃparabrahmavi«ayà bhavitumarhanti prakaraïavirodhÃt / na ca parasmintsarvagate gatirnopapadyate prÃptatvÃditi yuktam / prÃptepi hi prÃptiphalà gatird­Óyate / yathaikasminnyagrodhapÃdape mÆlÃdagramagrÃcca mÆlaæ gacchata÷ ÓÃkhÃm­gasyaikenaiva nyagrodhapÃdapena nirantaraæ saæyogavibhÃgà bhavanti / na caite tadavayavavi«ayÅ na tu nyagrodhavi«ayà iti sÃmprataæ tathà sati na ÓÃkhÃm­go nyagrodhena yujyate / nyagrodhÃvayavasya tadavayavayogÃt / evaæ d­ÓyamÃnÃnÃmapi tadavayavÃnÃæ na yogastadavayavayogÃttadantena krameïa tadavayave«u paramÃïu«u vyavati«Âhate / te cÃtÅndriyà iti kasminnu nÃmÃyamanubhavapaddhatimadhyÃstÃæ saæyogatapasvÅ / tasmÃdakÃmenÃpyanubhavÃnurodhena prÃpta eva prÃptiphalatvÃvagatire«itavyà / tadbrahma prÃptamapi prÃptiphalÃyÃvagategocaro bhavi«yati / brahmaloke«viti ca bahuvacanamekasminnapi prayogasÃdhutÃmÃtreïa gamayitavyam / lokaÓabdaÓcÃlokane prakÃÓe vartayitavyo na tu sanniveÓavati deÓaviÓe«e / tasmÃt parabrahmaprÃptyarthaæ gatyupadeÓasÃmarthyÃdayamartho bhavati / yathà vidyÃkarmavaÓÃdarcirÃdinà gatasya satyalokamatikramya paraæ jagatkÃraïaæ brahma lokamÃlokaæ svayaæ prakÃÓakamiti yÃvat / prÃptasya tatraiva liÇgaæ pralÅyate na tu gatimevaæbhÆtÃæ vinà liÇgapravilaya iti / ata eva Óruti÷- puru«amÃïÃ÷ puru«aæ prÃpyÃstaæ gacchanti / tadanenÃbhisandhinà paraæ brahma gamayatyamÃnava iti mene jaiminirÃcÃrya÷ / ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,3.5.7 ## tattvadarÓÅæ bÃdarirdadarÓa- kÃryamaprÃptapÆrvatvÃdaprÃptaprÃpaïÅ gati÷ / prÃpayedbrahma na paraæ prÃptatvÃjjagadÃtmakam // tattvamasivÃkyÃrthasÃk«ÃtkÃrÃtprÃkkila jÅvÃtmÃvidyÃkarmavÃsanÃdyupÃdhyavacchedÃdvastuto 'navacchinno 'vacchinnamivÃbhinno 'pi lokebhyo bhinnamivÃtmÃnamabhimanyamÃna÷ svarÆpÃdanyÃnaprÃptÃnarcirÃdÅællokÃngatyÃpnotÅti yujyate / advaitabrahmatattvasÃk«ÃtkÃravatastu vigalitanikhilaprapa¤cÃvabhÃsavibhramasya na gantavyaæ na gatirna gamayitÃra iti kiæ kena saægatam / tasmÃdanidarÓanaæ nyagrodhasaæyogavibhÃgà nyayagrodhavÃnaratadgatitatsaæyogavibhÃgÃnÃæ mitho bhedÃt / naca tatrÃpi prÃptaprÃpti÷ karmajena hi vibhÃgena niruddhÃyÃæ pÆrvaprÃptÃvaprÃptasyaivottaraprÃpterutpatte÷ / etadapi vastuto vicÃrasahatayà sarvamanirvacanÅyaæ vij­mbhitamavidyÃyÃ÷ samutpannÃdvaitatattvasÃk«ÃtkÃro na vidvÃnabhimanyate / vidu«o 'pi dehapÃtÃtpÆrvaæ sthitapraj¤asya yathÃbhÃsamÃtreïa sÃæsÃrikadharmÃnuv­ttirabhyupeyate evamÃliÇgaÓarÅrapÃtÃdvidu«astaddharmÃnuv­tti÷ / tathÃcÃprÃptaprÃptergatyupapattistaddeÓaprÃptau ca liÇgadehaniv­ttermukti÷ ÓrutiprÃmÃïyÃditi cet / na / paravidyÃvata utkrÃntiprati«edhÃt 'brahmaiva sanbrahmÃpyeti na tasmÃtprÃïà utkrÃmanti atraiva samavanÅyante'iti / yathà vidyÃbrahmaprÃptyo÷ samÃnakÃlatà ÓrÆyate- 'brahma veda brahmaiva bhavati' 'Ãnandaæ brahmaïo vidvÃnna bibheti' 'tadÃtmÃnameva vedÃhaæ brahmÃsmÅti tatsarvamabhavat' 'tatra ko moha÷ ka÷ Óoka ekatvamanupaÓyata÷'iti paurvÃparyÃÓravaïÃt paravidyÃvato muktiæ prati nopÃyÃntarÃpek«eti lak«yate 'bhisaædhi÷ Órute÷ / upapannaæ caitat / na khalu brahmaivedaæ viÓvamahaæ brahmÃsmÅti paribhÃvanÃbhuvà jÅvÃtmano brahmabhÃvasÃk«ÃtkÃreïonmÆlitÃyÃmanavayavenÃvidyÃyÃmasti gantavyagant­vibhÃgo vidu«astadabhÃve kathamayamarcirÃdimÃrge pravarteta / naca chÃyÃmÃtreïÃpi sÃæsÃrikadharmÃnuv­ttistatra prav­ttyaÇgaæ yÃd­cchikaprav­tte÷ / ÓraddhÃvihÅnasya d­«ÂÃrthÃni karmÃïi phalanti na phalanti ca / ad­«ÂÃrthÃnÃæ tu phale kà kathetyuktaæ prathamasÆtre / na cÃrcirÃdimÃrgabhÃvanÃyÃ÷ parabrahmaprÃptyarthamavidu«a÷ pratyupadeÓastathà ca karmÃntare«viva nityÃdi«u tatrÃpi syÃttasya prav­ttirapi sÃmpratam / vikalpÃsahatvÃt / kimiyaæ paravidyÃnapek«Ã parabrahmaprÃptisÃdhanaæ tadapek«Ã và / na tÃvadanapek«Ã 'tameva viditvÃtim­tyumeti nÃnya÷ panthà vidyate 'yanÃya'iti parabrahmavij¤ÃnÃdanyasyÃdhvana÷ sÃk«Ãtprati«edhÃt / paravidyÃpek«atve tu mÃrgabhÃvanÃyÃ÷ kimiyaæ vidyÃkÃrye mÃrgabhÃvanà sÃhÃyakamÃcaratyatha vidyotpÃde / na tÃvadvidyÃkÃrye tayà saha tasyà dvaitÃdvaitagocaratayà mitho virodhena sahÃsaæbhavÃt / nÃpi yaj¤ÃdivadvidyotpÃde sÃk«ÃtbrahmaprÃptyupÃyatvaÓravaïÃdetÃnbrahma gamayatÅti / yaj¤Ãdestu vividi«Ãsaæyogena ÓravaïÃdvidyotpÃdÃÇgatvam / tasmÃdupanyastabahuÓrutyanurodhÃdupapatteÓca brahmaÓabdo 'saæbhavanmukhyav­ttirbrahmasÃmÅpyÃdaparabrahmaïi lak«aïayà netavya÷ / tathÃca loke«viti bahuvacanopapatte÷ kÃryabrahmalokasya / parasya tvanavayavatayà taddvÃreïÃpyanupapatte÷ / lokatvaæ celÃv­ttÃdivatsanniveÓaviÓe«avati bhogabhÆmau nirƬhaæ na katha¤cidyogena prakÃÓe vyÃkhyÃtaæ bhavati / tasmÃtsÃdhudarÓÅ sa bhagavÃnbÃdarirasÃdhudarÓÅ jaiminiriti siddham / aprÃmÃïikÃnÃæ bahupralÃpÃ÷ sarvagatasya dravyasya guïÃ÷ sarvagatà eva caitanyÃnandÃdayaÓca guïina÷ paramÃtmano bhedÃbhedavanto guïà ityÃdayo dÆ«aïÃyÃnubhëyamÃïà apyaprÃmÃïikatvamÃvahantyasmÃkamityupek«itÃ÷ / granthayojanà tu##pratiprati a¤cati gacchatÅti pratyak pratibhÃvav­tti brahma tadÃtmatvÃdgantÌïÃæ jÅvÃtmanÃmiti / ## yaugikyapi hi yogaguïÃpek«ayà gauïyeva / ## manomayatvÃdaya÷ kalpanÃ÷ kÃryÃ÷ / kÃryatvÃdaviÓuddhà api ÓreyohetutvÃdviÓuddhÃ÷ / pratisaæcaro mahÃpralaya÷ pratipattyabhisaædhi÷ pratipattirgati÷ padergatyarthatvÃt / abhisaædhistÃtparyam / yasya brahmaïo nÃmÃbhidhÃnaæ yaÓa iti / ## ÓrutivÃkye balÅyasÅ prakaraïÃt / ## praÓaæsÃrthamityartha÷ / codayati-## nyagrodhavÃnarad­«ÂÃnta upapÃdita÷ / pariharati-## ayamabhisaædhi÷-yathÃtathà nyagrodhÃvayavÅ pariïÃmavÃnupajanÃpÃyadharmabhi÷ karmajai÷ saæyogavibhÃgai÷ saæyujyatÃmayaæ puna÷ paramÃtmà nirastanikhilabhedaprapa¤ca÷ kÆÂasthanityo na nyagrodhavatsaæyogavibhÃgabhÃg bhavitumarhati / kÃlpanikasaæyogavibhÃgastu kÃlpanikasyaiva kÃryabrahmalokasyopapadyate na parasya / ÓaÇkate-## nahyutpattyÃdihetubhÃvo 'pariïÃmina÷ saæbhavati tasmÃtpariïÃmÅti / tathà ca bhÃvikamasyopapadyate gantavyatvamityartha÷ / nirÃkaroti-## viÓe«anirÃkaraïaæ samastaÓokÃdidu÷khaÓamanatayà puru«Ãrthaphalavat / aphalaæ tÆtpattyÃdividhÃnam / tasmÃtphalavata÷ saænidhÃvÃmnÃyamÃnaæ tadarthamevocyata ityupapatti÷ / tadvijij¤Ãsasveti ca Óruti÷ / tasmÃcchrutyupapattibhyÃæ nirastasamastaviÓe«abrahmapratipÃdanaparo 'yamÃmnÃyo na tÆtpattyÃdipratipÃdanapara÷ / tasmÃnna gatistÃttvikÅ / api ceyaæ gatirna vicÃraæ sahata ityÃha-## anyÃnanyatvÅÓrayÃvavayavavikÃrapak«au / ##tyantam / atha kasmÃdÃtyantikamananyatvaæ na kalpyata ityata Ãha-## m­dÃtmatayà hi svabhÃvena ghaÂÃdayo bhÃvÃstadvikÃrà vyÃptÃ÷, tadabhÃve na bhavanti ÓiæÓapeva v­k«atvÃbhÃva iti / ##saha vikÃrÃvayavai÷##dacalatvÃdbrahmaïa÷ saæsÃralak«aïaæ gamanaæ vikÃrÃvayavayeranupapannam / nahi sthirÃtmakamasthiraæ bhavati / anyÃnanyatve api caikasya virodhÃdasaæbhavantÅ iti bhÃva÷ / ## tathÃca brahmaïyasaæsaratyapi jÅvasya saæsÃra÷ kalpyata iti / etadvikalpya dÆ«ayati-## ## madhyamaparimÃïÃnÃæ ghaÂÃdÅnÃmanityatvadarÓanÃt / ## bhedÃbhedayorvirodhinorekatrÃsaæbhavÃdbuddhivyapadeÓabhedÃdarthabheda÷ / ayutasiddhatayopacÃreïÃbhinnamucyata ityamukhyamasyaikatvamityartha÷ / apica jÅvÃnÃæ brahmÃvayavatvapariïÃmÃtyantabhedapak«e«u tÃttvikÅ saæsÃriteti muktau svabhÃvahÃnÃjjÅvÃnÃæ vinÃÓaprasaÇga÷ / brahmavivartatve tu brahmaivai«Ãæ svabhÃva÷ pratibimbÃnÃmiva bimbaæ taccÃvinÃÓÅti na jÅvavinÃÓa ityÃha-## matÃntaramupanyasyati dÆ«ayitum-##vinaiva brahmaj¤Ãnaæ## yathà hi kaphanimitto jvara upÃttasya kaphasya viÓe«aïÃdibhi÷ prak«aye kaphÃntarotpattinimittadadhyÃdivarjane praÓÃnto 'pi na punarbhavati / evaæ karmanimitto bandha upÃttÃnÃæ karmaïÃmupabhogÃtprak«aye praÓÃmyati / karmÃntarÃmaïÃæ ca bandhahetÆnÃmananu«ÂhÃnÃtkÃraïÃbhÃve kÃryÃnupapatterbandhÃbhÃvÃtsvabhÃvasiddho mok«a Ãrogyamiva / upÃttaduritanibarhaïÃya ca nityanaimittikakarmÃnu«ÂhÃnÃdduritanimittapratyavÃyo na bhavati / pratyavÃyÃnutpattau ca svasthasvÃnto na ni«iddhÃnyÃcarediti / tadetaddÆ«ayati-## ÓÃstraæ khalvasminpramÃïaæ tacca mok«amÃïasyÃtmaj¤ÃnamevopadiÓati natÆktamÃcÃram / na cÃtropapatti÷ prabhavati saæsÃrasyÃnÃditayà karmÃÓayasyÃpyasaækhyeyasyÃniyatavipÃkakÃlasya bhogenocchettumaÓakyatvÃdityÃha-## codayati-## pariharati-## yadi hi nityanaimittikÃni karmÃïi suk­tamapi du«k­tamiva nirvaheyustata÷ kÃmyakarmopadeÓà dattajaläjalaya÷ prasajyeran / nahyasti kaÓciccÃturvarïye cÃturÃÓramye và yo na nityanaimittikÃni karmÃïi karoti / tasmÃnnai«Ãæ suk­tavirodhiteti / abhyuccayamÃtramÃha-## samyagdarÓÅ hi virakta÷ kÃmyani«iddhe varjayannapi pramÃdÃdupanipatite tenaivasamyagdarÓanena k«apayati / j¤ÃnaparipÃke ca na karotyeva aj¤astu nipuïo 'pi pramÃdÃtkaroti / k­te ca na k«apayituæ k«amata iti viÓe«a÷ / ## kart­tvabhokt­tve samÃk«iptakriyÃbhoge te cedÃtmana÷ svabhÃvÃvadhÃrite na tvÃropite tato na ÓakyÃvapanetum / nahi svabhÃvÃdbhÃvo 'varopayituæ Óakyo bhÃvasya vinÃÓaprasaÇgÃt / na ca bhogo 'pi satsvabhÃva÷ Óakyo 'satkartuæ, no khalu nÅlamanÅlaæ Óakyaæ ÓakreïÃpi kartuæ tadidamuktaæ-## samÃropitasya tvanirvacanÅyasya tatsvabhÃvasya Óakyastattvaj¤ÃnenÃvaropa÷ kartuæ sarpasyeva rajjutattvaj¤Ãneneti bhÃva÷ / bhÃvamimamavidvÃnparicodayati-## aprakÃÓitabhÃvo yathoktameva samÃdhatte-## kart­tvabhokt­tvayornimittasaæbandhasya ca ÓaktidvÃreïa nityatvÃdbhavi«yati kadÃcide«Ãæ samudÃcÃro yata÷ sukhadu÷khe bhojyete iti saæbhÃvanÃta÷ kuta÷ kaivalyaniÓcaya ityartha÷ / bhÆyonirastamapi matidra¬himne punarupanyasya dÆ«ayati-## Óe«amatirohitÃrtham //7 // ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,3.5.8-14 viÓe«itatvÃc ca | BBs_4,3.8 | sÃmÅpyÃt tu tadvyapadeÓa÷ | BBs_4,3.9 | kÃryÃtyaye tadadhyak«eïa sahÃta÷ param abhidhÃnÃt | BBs_4,3.10 | sm­teÓ ca | BBs_4,3.11 | paraæ jaiminir mukhyatvÃt | BBs_4,3.12 | darÓanÃc ca | BBs_4,3.13 | na ca kÃrye pratipattyabhisaædhi÷ | BBs_4,3.14 | ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,3.6.15 ## abrahmakratavo yÃnti yathà pa¤cÃgnividyayà / brahmalokaæ prayÃsyanti pratÅkopÃsakÃstathà // santi hi mano brahmetyupÃsÅtetyÃdyÃ÷ pratÅkavi«ayà vidyÃ÷ / tadvanto 'pyarcirÃdimÃrgeïa kÃryabrahmopÃsakà iva gantumarhanti 'aniyama÷ sarvÃsÃm'ityaviÓe«eïa vidyÃntare«vapi gateravadhÃraïÃt / na cai«Ãæ parabrahmavidÃmiva gatyasaæbhava iti / naca brahmakratava eva brahmalokabhÃjo nÃtatkratava ityapyekÃnta÷ / atatkratÆnÃmapi pa¤cÃgnividÃæ tatprÃpte÷ / na caite na brahmakratavo mano brahmetyupÃsÅtetyÃdau sarvatra brahmÃnugamena tatkratutvasyÃpi saæbhavÃt / phalaviÓe«asya brahmalokaprÃptÃvapyupapatte÷, tasya sÃvayavatayotkar«anikar«asaæbhavÃditi prÃpte pratyucyate- uttarottarabhÆyastvÃdabrahmakratubhÃvata÷ / pratÅkopÃsakÃn brahmalokaæ nÃmÃnavo nayet // bhavatu pa¤cÃgnividyÃyÃmabrahmakratÆnÃmapi brahmalokanayanaæ, vacanÃt / kimiva hi vacanaæ na kuryÃt nÃsti vacanasyÃtibhÃra iha tu tadabhÃvÃt / 'taæ yathÃyathopÃsate tadeva bhavati'iti ÓruterautsargikyÃnnÃsati viÓe«avacane 'pavÃdo yujyate / naca pratÅkopÃsako brahmopÃste satyapi brahmetyanugame / kintu nÃmÃdiviÓe«aæ brahmarÆpatayà / tathà khalvayaæ nÃmÃditantro na brahmatantra÷ / ÃÓrayÃntarapratyayasyÃÓrayÃntare prak«epa÷ pratÅka iti hi v­ddhÃ÷ / brahmÃÓrayaÓca pratyayo nÃmÃdi«u prak«ipta iti nÃmatantra÷ / tasmÃnna tadupÃsako brahmakratu÷ kintunÃmÃdikratu÷ / na ca brahmakratutve nÃmÃdyupÃsakÃnÃmaviÓe«Ãduttarottarotkar«a÷ saæbhavÅ / naca brahmakratustadavayavakraturyena tadavayavÃpek«ayotkar«o varïyeta / tasmÃtpratÅkÃlambanÃnvidu«o varjayitvà sarvÃnanyÃnvikÃrÃlambanÃnnayatyamÃnavo brahmalokam / na hyevamubhayathÃbhÃva ubhayathÃrthatve kÃæÓcitpratÅkÃlambanÃnna nayati vikÃralambanÃnvidu«astu nayatÅtyabhyupagame kaÓciddo«o 'sti 'aniyama÷ sarvÃsÃm'ityasya nyÃyasyeti sarvamavadÃtam //15// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,3.6.16 viÓe«aæ ca darÓayati | BBs_4,3.16 | iti ÓrÅvÃcaspatimiÓraviracite bhagavatpÃdabhëyavibhÃge bhÃmatyÃæ caturthasyÃdhyÃyasya t­tÅya÷ pÃda÷ //3// ____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ ## ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.1.1 ## prÃgabhÆtasya ni«pattau kart­tvaæ na sato yata÷ / phalatvena prasiddheÓca mukte rÆpÃntarodbhava÷ / abhÆtasya ghaÂÃderbhavanaæ ni«pattirna punaratyantasato 'sato và / na jÃtu gaganatatkusume ni«padyete / svarÆpÃvasthÃnaæ cedÃtmano muktirna sà ni«padyeta, tasya gaganavadatyantasata÷ prÃgasattvÃbhÃvÃt / na cÃsya bandhÃbhÃvo ni«padyate, tasya tucchasvabhÃvasya kÃryatvenÃtucchatvaprasaÇgÃt / phalatvaprasiddheÓca mok«asyÃkÃryasya phalatvÃnavakalpanÃdÃgantunà rÆpeïa kenacidutpattau sveneti prÃptamanÆdyata iti prÃpte 'bhidhÅyate-saæbhavatyarthavattve hi nÃnarthakyamupeyate / bandhasya sadasattvÃbhyÃæ rÆpamekaæ viÓi«yate // anadhigatÃvabodhanaæ hi pramÃïaæ ÓÃbdamagatyà katha¤cidanuvÃdatayà varïyate / sakalasÃæsÃrikadharmÃpetaæ tu prasannamÃtmarÆpamaprasannÃttasmÃdeva rÆpÃdvyÃv­ttamanadhigatamavabodhayannÃnuvÃdo yujyate / na cÃsya ni«pattyasaæbhava÷, sata iva ghaÂÃde÷ sÃævyavahÃrikeïa pramÃïena bandhavigamasyÃpi ni«patterlokasiddhatvÃt / vicÃrÃsahatayà tvasiddhirubhayatrÃpi tulyà / na hyasadutpattumarhatÅtyasak­dÃveditam / andho bhavatÅti svapnÃvasthà darÓità bÃhyendriyavyÃpÃrÃbhÃvÃt / roditÅva jÃgradavasthà du÷khaÓokÃdyÃtmakatvÃt / vinÃÓamevÃpÅta iti su«upti÷ / evakÃraÓcevÃrthe 'navadhÃraïe //1 // ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.1.2 ## ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.1.3 #<Ãtmà prakaraïÃt | BBs_4,4.3 |># nanu jyotirupasaæpadya svena rÆpeïÃbhini«padyata iti paurvÃparyaÓravaïÃt svarÆpani«patteranyà jyotirupasaæpatti÷ tathÃca bhautikatve 'pi na mok«avyÃghÃta÷ / bhavedetadevaæ yadi jyotirupasaæpadya tat parityajediti ÓrÆyeta / tadadhyÃhÃre 'pi tatpratipÃdanavaiyarthyaæ tadaparityÃge ca jyoti«aiva svena rÆpeïeti gamyate / tasya ca bhÆtatve vikÃratvÃnmaraïadharmakatvaprasiddheramuktitvamiti prÃpte pratyucyate-jyoti«padasya mukhyatvaæ bhautike yadyapi sthitam / tathÃpi prakramÃdvÃkyÃdÃtmanyevÃtra yujyate // paraæ jyotiriti hi parapadasamabhivyÃhÃrÃtparatvasya cÃnapek«asya brahmaïyeva prav­ttejyoti«i cÃpare ki¤cidapek«ya paratvÃtparaæ jyotiriti vÃkyÃdÃtmaivÃtra gamyate / prakaraïaæ coktam / yat saæpadya ni«padyata iti tanmukhaæ vyÃdÃya svapitÅtivat / tasmÃjjyotirupasaæpanno mukta iti sÆktam //3// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.2.4 ## yadyapi jÅvÃtmà brahmaïo na bhinna iti tatra tatropapÃditaæ tathÃpi sa tatra paryetÅtyÃdhÃrÃdheyabhÃvavyapadeÓasya saæpatt­saæpattavyabhÃvavyapadeÓasya ca samÃdhÃnÃrthamÃha //4// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.3.5 ## upanyÃsa uddeÓo j¤Ãtasya yathà ya ÃtmÃpahatapÃpmetyÃdi÷ / tathÃj¤Ãtaj¤Ãpanaæ vidhi÷ / yathà sa tatra paryeti jak«adramamÃïa iti, tasya sarve«u loke«u kÃmacÃro bhavatÅtyetadaj¤Ãtaj¤Ãpanaæ vidhi÷ / sarvaj¤a÷ sarveÓvara iti vyapadeÓa÷ / nÃyamuddeÓo vidheyÃntarÃbhÃvÃt / nÃpi vidhirapratipÃdyatvÃt / siddhavadvyapadeÓÃt / tannirvacanasÃmarthyÃdayamartha÷ pratÅyate-ta ete upanyÃsÃdaya÷ / etebhyo hetubhya÷ / bhÃvÃbhÃvÃtmakai rÆpairbhÃvikai÷ parameÓvara÷ / mukta÷ saæpadyate svairityÃha sma kila jaimini÷ // na ca citsvabhÃvasyÃtmano 'bhÃvÃtmÃno 'pahatapÃpmatvÃdayo bhÃvÃtmanaÓca sarvaj¤atvÃdayo dharmà advaitaæ ghnanti / no khalu dharmiïo dharmà bhidyante, mà bhÆdgavÃÓvavaddharmidharmabhÃvÃbhÃva iti jaiminirÃcÃrya uvÃca //5// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.3.6 ## anekÃkÃrataikasya naikatvÃnnaikatà bhavet / parasparavirodhena na bhedÃbhedasaæbhava÷ // na hyekasyÃtmana÷ pÃramÃrthikÃnekadharmasaæbhava÷ / te cedÃtmano bhidyante dvaitÃpatteradvaitaÓrutayo vyÃvarteram / atha na bhidyante tata ekasmÃdÃtmano 'bhedÃnmitho 'pi na bhidyeran / ÃtmarÆpavat / ÃtmarÆpaæ và bhidyeta / bhinnebhyo 'nanyatvÃnnÅlapÅtarÆpavat / naca dharmiïa Ãtmano na bhidyante mithastu bhidyanta iti sÃmpratam / dharmyabhedena tadananyatvena te«ÃmapyabhedaprasaÇgÃt / bhede và dharmiïo 'pi bhedaprasaÇgÃdityuktam / bhedÃbhedau ca parasparavirodhÃdekatrÃbhÃvÃnna saæbhavata ityupapÃditaæ prathame sÆtre / abhÃvarÆpÃïÃmadvaitÃvihant­tve 'pi tasya pÃpmÃde÷ kÃlpanikatayà tadadhÅnanirÆpaïatayà te«Ãmapi kÃlpanikatvamiti na tÃttvikÅ taddharmatà Óli«yate / etena satyakÃmasarvaj¤asarveÓvaratvÃdayo 'pyaupÃdhikà vyÃkhyÃtÃ÷ / tasmÃnnirastÃÓe«aprapa¤cenÃvyapadeÓyena caitanyamÃtrÃtmanÃbhini«padyamÃnasya muktÃvÃtmanor'thaÓÆnyairevÃpahatapÃpmasatyakÃmÃdiÓabdairvyapadeÓa ityau¬ulomirmene / tadidamuktaæ-#<Óabdavikalpajà evaite >#apahatapÃpmatvÃdayo na tu sÃævyavahÃrikà apÅti //6// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.3.7 ## tadetadatiÓauï¬Åryamau¬ulomerna m­«yate / bÃdarÃyaïa ÃcÃryo m­«yannapi hi tanmatam // evamapÅtyau¬ulomimatamanujÃnÃti / Óauï¬Åryaæ tu na sahata ityÃha-## etaduktaæ bhavati-satyaæ tÃttvikÃnandacaitanyamÃtra evÃtmÃ, apahatapÃpmasatyakÃmatvÃdayastvaupÃdhikatayÃtÃttvikà api vyÃvahÃrikapramÃïopanÅtatayà lokasiddhà nÃtyantÃsanto yena tacchabdà rÃho÷ Óira itivadavÃstavà ityartha÷ //7// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.4.8 ## yatnÃnapek«a÷ saækalpo loke vastuprasÃdhana÷ / na d­«Âa÷ so 'tra yatnasya lÃghavÃdavadhÃrita÷ // loke hi ka¤cidarthaæ cikÅr«u÷ prayatate prayatamÃna÷ samÅhate samÅhÃnastamarthamÃpnotÅti kramo d­«Âa÷ / na tvicchÃnantaramevÃsye«yamÃïamupati«Âhate / tena ÓrutyÃpi lokav­ttamanurudhyamÃnayà vidu«astÃd­Óa eva kramo 'numantavya÷ / avadhÃraïaæ tu saækalpÃdeveti laukikaæ yatnagauravamapek«ya vidyÃprabhÃvato vidu«o yatnalÃghavÃt / yallaghu tadasatkalpamiti / syÃdetat / yathà manorathamÃtropasthÃpità strÅ straiïÃnÃæ caramadhÃtuvisargaheturevaæ pitrÃdayo 'pyasya saækalpopasthÃpitÃ÷ kalpi«yante svakÃryÃyetyata Ãha-## santi hi khalu kÃnicidvastusvarÆpasÃdhyÃni kÃryÃïi yathà strÅvastusÃdhyÃni dantak«atamaïimÃlÃdÅni / kÃnicittu j¤ÃnasÃdhyÃni yathoktacaramadhÃtuvisargaromahar«ÃdÅni / tatra manorathamÃtropanÅte pitrÃdau bhavantu tajj¤ÃnamÃtrasÃdhyÃni kÃryÃïi natu tatsÃdhyÃni bhavitumarhanti / nahi straiïasya romahar«Ãdivadbhavanti strÅvastusÃdhyà maïimÃlÃdayastadidamuktaæ##miti prÃpte 'bhidhÅyate- pitrÃdÅnÃæ samutthÃnaæ saækalpÃdeva tacchrute÷ / na cÃnumÃnabÃdho 'tra Órutyà tasyaiva bÃdhanÃt // pramÃïÃntarÃnapek«Ã hi Óruti÷ svÃrthaæ gocarayantÅ na pramÃïÃntareïa Óakyà bÃdhitum / anumÃnameva tu svotpÃdÃya pak«adharmatvÃdivanmÃnÃntarÃbÃdhitavi«ayatvaæ svasÃmagrÅmadhyapÃtenÃpek«amÃïaæ sÃmagrÅkhaï¬anena tadviruddhayà Órutyà bÃdhyate / ata eva naraÓira÷kapÃlÃdiÓaucÃnumÃnamÃgamabÃdhitavi«ayatayà nopapadyate / tasmÃdvidyÃprabhÃvÃdvidu«Ãæ saækalpamÃtrÃdeva pitrÃdyupasthÃnamiti sÃæpratam / tathÃhurÃgamina÷-ko hi yogaprabhÃvÃd­te 'gastya iva samudraæ pibati sa iva daï¬akÃraïyaæ s­jati / tasmÃtsarvamavadÃtam //8 // ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.4.9 ## ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.5.10 ## anyayogavyacchittyà manaseti viÓe«aïÃt / dehendriyaviyoga÷ syÃdvidu«o bÃdarermatam // anekadhÃbhÃvaÓcarddhiprabhÃvabhuvo manobhedÃdvà stutimÃtraæ và katha¤cidbhÆmavidyÃyÃæ nirguïÃyÃæ tadasaæbhavÃdasatÃpi hi guïena stutirbhavatyeveti //10// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.5.11 ## ÓarÅrendriyabhede hi nÃnÃbhÃva÷ sama¤jasa÷ / na cÃrthasaæbhave yuktaæ stutimÃtramanarthakam // nahi manomÃtrabhede sphuÂataro 'nekadhÃbhÃvo yathà ÓarÅrendriyabhede / ata eva saubharerabhivinirmitavividhadehasyÃparyÃyeïa mÃndhÃt­kanyÃbhi÷ pa¤cÃÓatà vihÃra÷ pairÃïikai÷ smaryate / na cÃrthasaæbhave stutimÃtramanarthakamavakalpate / saæbhavati cÃsyÃrthavattvam / yadyapi nirguïÃyamidaæ bhaumavidyÃyÃæ paÂhyate tathÃpi tasyÃ÷ purastÃdanena saguïÃvasthÃgatenaiÓvaryeïa nirguïaiva vidyà stÆyate / na cÃnyayogavyavacchedenaiva viÓe«aïam / yathà caitro dhanurdhara÷ / tasmÃnmana÷ ÓarÅrendriyayoga aiÓvaryaÓÃlinÃæ niyameneti mene jaimini÷ //11// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.5.12 ## manaseti kevalamanovi«ayÃæ ca sa ekadhà bhavati tridhà bhavatÅti ÓarÅrendriyabhedavi«ayÃæ ca ÓrutimupalabhyÃniyamavÃdÅ khalu bÃdarÃyaïo niyamavÃdau pÆrvayorna sahate / dvividhaÓrutyanurodhÃt / na cÃyogavyavacchedenaivaævidhe«u viÓe«aïamavakalpyate / kÃme«u hi ramaïaæ samanaskendriyeïa ÓarÅreïa puru«ÃïÃæ siddhameveti nÃsti ÓaÇkà manoyogasyeti tadvyavacchedo vyartha÷ / siddhasya tu manoyogasya tadanyaparisaækhyÃnenÃrthavattvamavakalpate / tasmÃdvÃmenÃk«ïà paÓyatÅtivadatrÃnyayogavyavaccheda iti sÃæpratam / ## dvÃdaÓÃhasya satratvamÃsanopÃyicodane / ahÅnatvaæ ca yajaticodane sati gamyate // dvÃdaÓÃham­ddhikÃmà upeyurityupÃyicodanena ya evaæ vidvÃæsa÷ satramupayantÅti ca dvÃdaÓÃhasya satratvaæ bahukart­kasya gamyate / evaæ tasyaiva dvÃdaÓÃhena prajÃkÃmaæ yÃjayediti yajaticodanena niyatakart­parimÃïatvena dvirÃtreïa yajatetyÃdivadahÅnatvamapi gamyata iti / saæprati ÓarÅrendriyÃbhÃvena manomÃtreïa vidu«a÷ svapnavatsÆk«mo bhogo bhavati / kuta÷-upapatte÷ / manasaitÃniti Órute÷ / yadi puna÷ su«uptavadabhogo bhavet nai«Ã Órutirupapadyeta / naca saÓarÅravadupabhoga÷ ÓarÅrÃdyupÃdÃnavaiyarthyÃt / saÓarÅrasya tu pu«kalo bhoga÷ / ihÃpyupapatterityanu«a¤janÅyam / tadidamuktaæ sÆtrÃbhyÃm## iti //12 // ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.5.13-14 tanvabhÃve sandhyavad upapatte÷ | BBs_4,4.13 | bhÃve jÃgradvat | BBs_4,4.14 | ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.6.15 ## vastuta÷ paramÃtmano 'bhinno 'pyayaæ vij¤ÃnÃtmÃnÃdyavidyÃkalpitaprÃdeÓikÃnta÷karaïÃvacchedenÃnÃdijÅvabhÃvamÃpanna÷ prÃdeÓika÷ sanna dehÃntarÃïi svabhÃvanirmitÃnyapi nÃnÃpradeÓavartÅni sÃnta÷karaïo yugapadÃve«Âumarhati / na vÃtmÃntaraæ sra«Âumapi / s­jyamÃnasya sra«Âratireke 'nÃtmatvÃdÃtmatve và kart­karmabhÃvÃbhÃvÃdbhedÃÓrayatvÃdayasya / nÃpyanta÷karaïÃntaraæ tatra s­jati s­jyamÃnasya tadupÃdhitvÃbhÃvÃt / anÃdinà khalvanta÷karaïenautpattikenÃyamavaruddho nedÃnÅntanenÃnta÷karaïenopÃdhitayà saæbaddhumarhati / tasmÃdyathà dÃruyantraæ tatprayoktrà cetanenÃdhi«Âhitaæ sattadicchÃmanurudhyate / evaæ nirmÃïaÓarÅrÃïyapi sendriyÃïÅti prÃpte pratyabhidhÅyate-ÓarÅratvaæ na jÃtu syÃdbhogÃdhi«ÂhÃnatÃæ vinà / sa tridheti ÓarÅratvamuktaæ yuktaæ ca tadvibhau // sa tridhà bhavati pa¤cadhà saptadhà navadhetyÃdikà Órutirvidu«o nÃnÃbhÃvamÃcak«Ãïà bhinnaÓarÅrendriyopÃdhisaæbandhe 'vakalpate nÃdehahetu(bhÆta)bhede / nahi yantrÃïi bhinnÃni nirmÃya vÃhayanyantravÃho nÃnÃtvenÃpadiÓyate / bhogÃdhi«ÂhÃnatvaæ ca ÓarÅratvaæ nÃbhogÃdhi«ÂhÃne«u yantre«viva yujyate / tasmÃddehÃntarÃïi s­jati / na vÃnenÃdhi«ÂhitÃni dehapak«e vartante / naca sarvagatasya vastuto vigalitaprÃyÃvidyasya vidu«a÷ p­thagjanasyevautpattikÃnta÷karaïavaÓyatà yena tadautpattikamanta÷karaïamÃgantukÃnta÷karaïÃntarasaæbandhamasya vÃrayet / tasmÃdvidvÃn sarvasya vaÓÅ sarveÓvara÷ satyasaækalpa÷ sendriyamanÃæsi ÓarÅrÃïi nirmÃya tÃni caikapade praviÓya tattadindriyamanta÷karaïaiste«u loke«u mukto viharatÅti sÃæpratam / pradÅpavaditi tu nidarÓanaæ pradÅpaikyaæ pradÅpavyakti«Æpacaryate bhinnavartivartinÅnÃæ bhinnavyaktÅnÃæ bhedÃt / evaæ vidväjÅvÃtmà dehabhede 'pyeka iti parÃmarÓÃrtha÷ / ##tyekÃbhiprÃyavartÅnÅtyartha÷ //15// saæpanna÷ kevalo mukta ityucyate / na caitasyetthaæbhÃvasaæbhava÷ ÓrutivirodhÃdityuktamarthajÃtamÃk«ipati-## salilamiva salila÷ salilaprÃtipadikÃtsarvaprÃtipadikebhya ityupamÃnÃdÃcÃre kvipi k­te pacÃdyaci ca k­te rÆpam / etaduktaæ bhavati-yathà salilamambhonidhau prak«iptaæ tadekÅbhÃvamupayÃti / evaæ dra«ÂÃpi brahmaïeti / ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.6.16 atrottaraæ sÆtram- ## Ãsu kÃÓcicchrutaya÷ su«uptimapek«ya kÃÓcittu saæpattiæ tadadhikÃrÃt / aiÓvaryaÓrutayastu saguïavidyÃvipÃkÃvasthÃpek«Ã muktyabhisaædhÃnaæ tu tadavasthÃsatteryathÃruïadarÓane saædhyÃyÃæ divasÃbhidhÃnam //16// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.7.17 ## svÃrÃjyakÃmacÃrÃdiÓrutibhya÷ syÃnniraÇkuÓa÷ / svakÃrya ÅÓvarÃdhÅnasiddhirapyatra sÃdhaka÷ // 'Ãpnoti svÃrÃjyaæ' 'sarve 'smai devà balimÃvahanti' 'sarve«u loke«u kÃmacÃro bhavati'ityÃdiÓrutibhyo vidu«a÷ parabrahmaïa ivÃnyÃnadhÅnatvamaiÓvaryamavagamyate / nanvasya brahmopÃsanÃlabdhamaiÓvaryaæ kathaæ brahmÃdhÅnaæ na tu svabhÃva÷ / nahi kÃraïÃdhÅnajanmÃno bhÃvÃ÷ svakÃrye svakÃraïamapek«ante / kiæ tvatra te svatantrà eva / yathÃhu÷-m­tpiï¬adaï¬acakrÃdi ghaÂo janmanyapek«ate / udakÃharaïe tvasya tadapek«Ã na vidyate // na ca vidu«Ãæ parameÓvarÃdhÅnaiÓvaryasiddhitvÃttadgatamaiÓvaryaæ yena laukikà iva rÃjÃno mahÃrÃjÃdhÅna÷ svavyÃpÃre vidvÃæsa÷ parameÓvarÃdhÅnà bhaveyu÷ / na khalu yadadhÅnotpÃdaæ yasya rÆpaæ tattadrÆpÃdÆnaæ bhavatÅti kaÓcinniyama÷ / tatsamÃnÃæ tadadhikÃnÃæ ca darÓanÃttathà hyantevÃsÅ gurvadhÅnavidha÷ tatsamastadadhiko và d­Óyate / du«ÂasÃmantÃÓca pÃrthivÃdhÅnaiÓvaryÃ÷ pÃrthivÃnspardhamÃnÃstÃnvijayamÃnà và d­Óyante / tadiha niratiÓayaiÓvaryatvÃt parameÓvarasya mà nÃma bhÆvanvidvÃæsastato 'dhikÃstatsamÃstu bhavi«yanti / tathÃca na tadadhÅnÃ÷ / nahi samapradhÃnabhÃvÃnÃmasti mitho 'pek«Ã / tadete svatantrÃ÷ santastadvyÃpÃre jagatsarjane 'pi pravarteranniti prÃpte pratyabhidhÅyate-nityatvÃdanapek«atvÃt ÓrutestatprakramÃdapi / ekyamatyÃcca vidu«Ãæ parameÓvaratantratà // jagatsargalak«aïaæ hi kÃryaæ kÃraïaikasvabhÃvasyaiva hi bhavatu Ãho kÃryakÃraïasvabhÃvasya / tatrobhayasvabhÃvasya svotpattau mÆlakÃraïÃpek«asya pÆrvasiddha÷ parameÓvara eva kÃraïamabhyupetavya iti sa evaiko 'stu jagatkÃraïam / tasyaiva nityatvena svakÃraïÃnapek«asya kÊptasÃmarthyÃt / kalpyasÃmarthyÃstu jagatsarjanaæ prati vidvÃæsa÷ / na ca jagatsra«Â­tvame«Ãæ ÓrÆyate / ÓrÆyate tvatrabhavata÷ parameÓvarasyaiva / tameva prak­tya sarvÃsÃæ tacchrutÅnÃæ prav­tte÷ / apica samapradhÃnÃnÃæ hi na niyamavadaikamatyaæ d­«Âamiti yadaika÷ sis­k«ati tadaivetara÷ saæjihÅr«atÅtyaparyÃyeïa s­«ÂisaæhÃrau syÃtÃm / na cobhayorapÅÓvaratvaæ vyÃghÃtam / ekasya tu tadÃdhipatye tadabhiprÃyÃnurodhinÃæ sarve«Ãmaikamatyopapatterado«a÷ / tatrÃgantukÃnÃæ kÃraïÃdhÅnajanmaiÓvaryÃïÃæ g­hyamÃïaviÓe«atayÃsamatvÃnnityaiÓvaryaÓÃlina÷ sa eva te«ÃmadhÅÓa iti tattantrà vidvÃæsa iti parameÓvaravyÃpÃrasya sargasaæhÃrasya neÓate //17// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.7.18 pÆrvapak«iïo 'nuÓayabÅjamÃÓaÇkya nirÃkaroti- ## ## yata÷ parameÓvarÃdhÅnamaiÓvaryaæ tasmÃttato nyÆnamaïimÃdimÃtraæ svÃrÃjyaæ na tu jadatsra«Â­tvam / uktÃnnyÃyÃt //18// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.7.19 ## etÃvÃnasya mahimeti vikÃravarti rÆpamuktam / tato jyÃyÃæÓceti nirvikÃraæ rÆpam / tathà pÃdo 'sya viÓvà bhÆtÃnÅti vikÃravarti rÆpaæ tripÃdasyÃm­taæ divÅti nirvikÃramÃha rÆpam //19// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.7.20 ## darÓayataÓcÃpare Órutism­tÅ nirvikÃrameva rÆpaæ bhagavataste ca paÂhite / etaduktaæ bhavati-yadi brÆ«e saguïe brahmaïyupÃsyamÃne yathà tadguïasya niravagrahatvamapi vastuto 'stÅti niravagrahatve vidu«Ã prÃptavyamiti tadanena vyabhicÃrayate / yathà savikÃre brahmaïyupÃsyamÃne vastuta÷ sthitamapi nirvikÃrarÆpaæ na prÃpyate tatkasya heto÷, atatkratutvÃdupÃsakasya / tathà tadguïopÃsanayà vastuta÷ sthitamapi niravagrahatvaæ nÃpyate / tattvopÃsanÃsu puru«akratutvÃt / upÃsakasya tadakratutvaæ ca niravagrahatvasyopÃsanavidhyagocaratvÃdvidhyadhÅnatvÃccopÃsanÃsu puru«asvÃtantryÃbhÃvÃtsvÃtantrye và prÃtibhatvaprasaÇgÃditi //20// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.7.21 ## na kevalaæ svÃrÃjyasyeÓvarÃdhÅnatayÃjagatsarjanam, sÃk«ÃdbhogamÃtreïa tena parameÓvareïa sÃmyÃbhidhÃnÃdapi vyapadeÓaliÇgÃditi / bhÆtÃnyavanti prÅïayantÅti bhojayantÅti yÃvat / sÆtrÃntarÃvatÃraïÃya ÓaÇkate-## saha parameÓvarasyÃtiÓayena vartata iti vidu«a aiÓvaryaæ sÃtiÓayam / yacca kÃryaæ sÃtiÓayaæ tacca yathà laukikamaiÓvaryam / tadanena kÃryatvamuktam / tathÃca kÃryatvÃdantavatprÃptamiti tacca na yuktamÃnantyena tadvidu«Ãæ tatra prav­tteriti //21// ____________________________________________________________________________________________ START BsVBh_4,4.7.22 ata uttaraæ paÂhati- ## kimarcirÃdimÃrgeïa brahmalokaprÃptÃnÃmaiÓvaryasyÃntavattvaæ tvayà sÃdhyate / ÃhosviccandralokÃdiva brahmalokÃdetallokaprÃptirmukterantavattvam / tatra pÆrvasmin kalpe siddhasÃdhanam / uttaratra tu Órutism­tivirodha÷ / tadvidhÃnÃæ ca kramamuktipratipÃdanÃditi / tattvamasivÃkyÃrthaikopÃsanÃparÃn pratyÃha- ## dvidhÃvidyà tama÷ / nirupÃdhibrahmasÃk«ÃtkÃrastattvadarÓanam / na caitannirvÃïaæ svarÆpÃvasthÃnalak«aïaæ kÃryaæ yenÃnityaæ syÃdityÃha-## //22// bhaÇktvà vÃdyasurendrav­ndamakhilÃvidyopadhÃnÃtigaæ yenÃmnÃyapayonidhernayapathà brahmÃm­taæ prÃpyate / so 'yaæ ÓÃÇkarabhëyajÃtavi«ayo vÃcaspate÷ sÃdaraæ saædarbha÷ paribhÃvyatÃæ sumataya÷ svÃrthe«u ko matsara÷ //1// aj¤ÃnasÃgaraæ tÅrtvà brahmatattvamabhÅpsatÃm / nÅtinaukarïadhÃreïa mayÃpÆri manoratha÷ //2// yannyÃyakaïikÃtattvasamÅk«Ãtattvabindubhi÷ / yannyÃyasÃækhyayogÃnÃæ vedÃntÃnÃæ nibandhanai÷ //3// samacai«aæ mahatpuïyaæ tatphalaæ pu«kalaæ mayà / samarpitamathaitena prÅyatÃæ parameÓvara÷ //4// n­pÃntarÃïÃæ manasÃpyagamyÃæ bhrÆk«epamÃtreïa cakÃra kÅrtim / kÃrtasvarÃsÃrasupÆritÃrthasÃrtha÷ svayaæ ÓÃstravicak«aïaÓca //5// nareÓvarà yaccaritÃnukÃramicchanti kartuæ naca pÃrayanti / tasminmahÅpe mahanÅyakÅrtau ÓrÅmann­ge 'kÃri mayà nibandha÷ //6// ##