#iti tu dçùñàntaþ paramparàmàtrasàmyena na tu sarvathàü sàmyeneti sarvamavadàtam //10//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.5.11
#<àpaþ | BBs_2,3.11 |>#
nigadavyàkhyàtena bhàùyeõa vyàkhyàtam //11//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.6.12
##
anna÷abdo 'yaü vyutpattyà ca prasiddhyà ca vrãhiyavàdau tadvikàre caudane pravartate /
÷ruti÷ca prakaraõàdbalãyasã, sà ca vàkya÷eùeõopodbalità 'yatra kvacana varùati'ityetena tasmàdabhyavahàryaü vrãhiyavàdyevàtràdbhyo jàyata iti vivakùitam /
kàrùõyamapi hi saübhavati kasyacidadanãsya /
nahi pçthivyapi kçùõà, lohitàdiråpàyà api dar÷anàt /
tata÷ca ÷rutyantareõa 'adbhyaþ pçthivã pçthivyà oùadhayaþ'ityàdinà virodha iti pårvaþ pakùaþ /
÷rutyorvirodhe vastuni vikalpànupapatteranyatarànuguõatayànyatarà netavyà /
tatra kim 'adbhyaþ pçthivã'iti pçthivã÷abdo 'nnaparatayà nãyatàmuta 'annamasçjata'ityanna÷abdaþ pçthivãparatayeti vi÷aye, mahàbhåtàdhikàrànurodhàtpràyikakçùõaråpànurodhàcca 'tadyadapàü ÷ara àsãt'iti ca punaþ ÷rutyanurodhàcca vàkya÷eùasya cànyathàpyupapatteranna÷abdo 'nnakàraõe pçthivyàmiti ràddhàntaþ //12//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.7.13
##
sçùñikrame bhåtànàmavirodha uktaþ /
idànãmàkà÷àdibhåtàdhiùñhàtryo devatàþ kiü svatantrà evottarottarabhåtasarge pravartanta uta parame÷varàdhiùñhitàþ paratantrà iti /
tatra 'àkà÷àdvàyurvàyuragniþ'iti svavàkye nirapekùàõàü ÷ruteþ svaya¤cetanànàü ca cetanàntaràpekùàyàü pramàõàbhàvàt, prastàvasya ca liïgasya ca pàramparyeõàpi målàkàraõasya brahmaõa upapatteþ, svatantràõàmevàkà÷àdãnàü vàyvàdikàraõatvamiti jagato brahmayonitvavyàghàta iti pràptam /
evaü pràpte 'bhidhãyate-#<àkà÷àdvàyuþ'>#ityàdaya àkà÷àdãnàü kevalamupàdànabhàvamàcakùate, na punaþ svàtantryeõàdhiùñhàtçtvam /
naca cetanànàü svakàryasvàtantryamityetadapyaikàntikaü paratantràõàmapi teùàü bahulamupalabdherbhçtyàntevàsyàdivat /
tasmàlliïgaprastàvasàma¤jasyàya sa ã÷vara eva tena tenàkà÷àdibhàvenopàdànabhàvenàvatiùñhamànaþ svayamadhiùñhàya nimittakàraõabhåtastaü taü vikàraü vàyvàdikaü sçjatãti yuktam /
itarathà liïgaprastàvau kle÷itau syàtàmiti /
##
parame÷vara evàntaryamibhàvenàviùña ãkùità, tasmàtsarvasya kàryajàtasya sàkùàtparame÷vara evàdhiùñhàtà nimittakàraõaü na tvàkà÷àdibhàvamàpannaþ /
àkà÷àdibhàvamàpannaståpàdànamiti siddham //13//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.8.14
##
utpattau mahàbhåtànàü kramaþ ÷ruto nàpyaye 'pyayamàtrasya ÷rutatvàt /
tatra niyame saübhavati nàniyamaþ /
vyavasthàrahito hi saþ /
naca vyavasthàyàü satyàmavyavasthà yujyate /
tatra kramabhedàpekùàyàü kiü dçùño 'pyayakramo ghañàdãnàü mahàbhåtàpyayakramaniyàmako 'stvàho ÷rauta utpattikrama iti vi÷aye ÷rautasya ÷rautàntaramabhyarhitaü samànajàtãyatayà tasyaiva buddhisàünidhyàt /
na dçùñaü, viruddhajàtãyatvàt /
tasmàcchrautenaivotpattikrameõàpyayakramo niyamyata iti pràpta ucyate-apyayasya kramàpekùàyàü khalåtpattikramo niyàmako bhavet, na tvastyapyayasya kramàpekùà, dçùñànumànopanãtena kramabhedena ÷rutyanusàriõo 'pyayakramasya bàdhyamànatvàt /
tasmin hi satyupàdànoparame 'pyupàdeyamastãti syàt /
na caitadasti /
tasmàt /
tadviruddhadçùñakramàvarodhàdàkàïkùaiva nàsti kramàntaraü pratyayogyatvàt tasya /
tadidamuktaü såtrakçtà-'upapadyate ca'iti /
bhàùyakàro 'pyàha-##
tasmàdutpattikramàdviparãtaþ krama ityetannyàyamålà ca smçtiruktà //14//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.9.15
##
tadevaü bhàvanopayoginau bhåtànàmutpattipralayau vicàrya buddhãndriyamanasàü kramaü vicàrayati /
atra ca vij¤àyate 'neneti vyutpattyà vij¤àna÷abdenendriyàõi ca buddhiü ca bråte /
tatraiteùàü kramàpekùàyàmàtmànaü ca bhåtàni càntarà samàmnànàttenaiva pàñhena kramo niyamyate /
tasmàt pårvotpattikramabhaïgaprasaïgaþ /
yata àtmanaþ karaõàni karaõebhya÷ca bhåtànãti pratãyate, tasmàdàtmana àkà÷a iti bhajyate /
annamayamiti ca mayaóànandamaya itivat na vikàràrtha iti pràpte 'bhidhãyate-vibhaktatvàttàvanmanaþprabhçtãnàü kàraõàpekùàyàmannamayaü mana ityàdiliïga÷ravaõàdapekùitàrthakathanàya vikàràrthatvameva mayaño yuktam, itarathà tvanapekùitamuktaü bhavet /
naca tadapi ghañate /
nahyannamayo yaj¤a itivadannapràcuryaü manasaþ saübhavati /
evaü codbhåtavikàrà mana àdayo bhåtànàü parastàdutpadyanta iti yuktam /
prauóhavàditayàbhyupetyàha-##
bhavatvàtmana eva karaõànàmutpattiþ, na khalvetàvatà bhåtairàtmano notpattavyam /
tathàca noktakramabhaïgaprasaïgaþ /
##bhidyate /
bhajyata iti yàvat //15//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.10.16
##
devadattàdinàmadheyaü tàvajjãvàtmano na ÷arãrasya, tannàmne ÷arãràya ÷ràddhàdikaraõànupapatteþ /
tanmçto devadatto jàto devadatta iti vyapade÷asya mukhyatvaü manvànasya pårvaþ pakùaþ, mukhyatve ÷àstroktàmuùmikasvargàdiphalasaübandhànupapatteþ ÷àstravirodhàllaukikavyapade÷o bhàkto vyàkhyeyaþ /
bhakti÷ca ÷arãrasyotpàdavinà÷au tatastatsaüyoga iti /
jàtakarmàdi ca garbhabãjasamudbhavajãvapàpaprakùayàrthaü,
na tu jãvajanmajapàpakùayàrtham /
ata eva smaranti 'evamenaþ ÷amaü yàti bãjagarbhasamudbhavam'iti /
tasmànna ÷arãrotpattivinà÷àbhyàü jãvajanmavinà÷àviti siddham /
etacca laukikavyapade÷asyàbhràntimålatvamabhyupetyàdhikaraõam /
uktà tvadhyàsabhàùye 'sya bhràntimålateti //16//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.11.17
mà bhåtàmasya ÷arãrodayavyayàbhyàü sthålàvutpattivinà÷au, àkà÷àderiva tu mahàsargàdau tadante cotpattivinà÷au jãvasya bhaviùyata iti ÷aïkàntaramapanetumidamàrabhyate /
##
vicàramålasaü÷ayasya bãjamàha-#<÷rutivipratipatteriti />#
tàmeva dar÷ayati-##
pårvapakùaü gçhõàti-##
paramàtmanastàvadviruddhadharmasaüsargàdapahatànapahatapàpmatvàdilakùaõàjjãvànàmanyatvam /
te cenna vikàràstatastattvàntaratve bahutaràdvaita÷rutivirodhaþ /
brahmavij¤ànena sarvavij¤ànapratij¤àvirodha÷ca /
tasmàcchutibhiranuj¤àyate vikàratvam /
pramàõàntaraü càtroktam-vibhaktatvàdàkà÷àdivaditi /
'yathàgneþ ÷rudrà visphaliïgaþ'iti ca ÷rutiþ sàkùàdeva brahmavikàratvaü jãvànàü dar÷ayati /
'yathà sådãptàt pàvakàt'iti ca brahmaõo jãvànàmutpattiü ca tatràpyayaü ca sàkùàddar÷ayati /
nanvakùaràdbhàvànàmutpattipralayàvavagamyete /
na jãvànàmityata àha-##
syàdetat /
sçùñi÷rutiùvàkà÷àdyutpattiriva kasmàjjãvotpattirnàmnàyate /
tasmàdàmnànayogyasyànàmnànàttasyotpattyabhàvaü pratãma ityata àha-##
evaü hi kasyà¤cicchàkhàyàmàmnàtasya katipàyàïgasahitasya karmaõaþ ÷àkhàntarãyàïgopasaühàro na bhavet /
tasmàdbahutara÷rutivirodhàdanuprave÷a÷rutirvikàrabhàvàtpattyà vyàkhyeyà /
tasmàdàkà÷avajjãvàtmàna utpadyanta iti pràpta ucyate-bhavedevaü yadi jãvà brahmaõo bhidyeran /
na tvetadasti /
'tat sçùñvà tadevànupràvi÷at' 'anena jãvena'ityàdyavibhàga÷ruteraupàdhikatvàcca bhedasya ghañakarakàdyàkà÷avadviruddhadharmasaüsargasyopapatteþ /
upàdhãnà ca manomaya ityàdãnàü ÷ruterbhåyasãnàü ca nityatvàjatvàdigocaràõàü ÷rutãnàü dar÷anàt 'upàdhipravilayenopahitasya'iti ca pra÷nottaràbhyàmanekadhopapàdanàdavibhàgasya ca 'eko devaþ sarvabhåteùu gåóhaþ'iti ÷rutyaivoktatvànnityà jãvàtmano na vikàrà na càdvaitapratij¤àvirodha iti siddham /
maitreyibràhmaõaü càdhastàdvyàkhyàtamiti neha vyàkhyàtam //17//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.12.18
##
karmaõà hi jànàtyartho vyàptastadabhàve na bhavati dhåma iva dhåmadhvajàbhàve, suùuptyàdyavasthàsu ca j¤eyasyàbhàvàttadvyàpyasya j¤ànasyàbhàvaþ /
tathàca nàtmasvabhàva÷caitanyaü tadanuvçttàvapi caitanyasya vyàvçttiþ /
tasmàdindriyàdibhàvàbhàvànuvidhànàt j¤ànabhàvàbhàvayorindriyàdisaünikarùàdheyamàgantukamasya caitanyaü dharmo na svàbhàvikaþ /
ata evendriyàdãnàmarthavattvam, itarathà vaiyarthyamindriyàõàü bhavet /
nityacaitanya÷rutaya÷ca ÷aktyabhipràyeõa vyàkhyeyàþ /
asti hi j¤ànotpàdana÷aktirnijà jãvànàü, na tu vyomna ivendriyàdisaünikarùe 'pyeùà j¤ànaü na bhavatãti /
tasmàjjaóà eva jãvà iti pràpte 'bhidhãyate-yadàgantukaj¤ànaü jaóasvabhàvaü tatkadàcit parokùaü kadàcit saüdigdhaü kadàcidviparyastaü, yathà ghañàdi, na caivamàtmanà /
tathàhi-anumimàno 'pyaparokùaþ, smarannapyànubhavikaþ, saüdihàno 'pyasaüdigdhaþ, viparyasyannapyaviparãtaþ sarvasyàtmà /
tathàca tatsvabhàvaþ /
naca tatsvabhàvasya caitanyasyàbhàvaþ, tasya nityatvàt /
tasmàdvçttayaþ kriyàråpàþ sakarmikàþ karmàbhàve suùuptyàdau nivartante /
tena caitanyamàtmasvabhàva iti siddham /
tathàca nityacaitanyavàdinyaþ ÷rutayo na katha¤cit kle÷ena vyàkhyàtavyà bhavanti /
gandhàdiviùayavçttyupajane cendriyàõàmarthavatteti sarvamavadàtam //18//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.19
##
yadyapyavikçtasyaiva paramàtmano jãvabhàvastathà cànaõuparimàõatvaü, tathàpyutkràntigatyàgatãnàü ÷rute÷ca sàkùàdaõuparimàõa÷ravaõasya càvirodhàrthamidamadhikaraõamityàkùepasamàdhànàbhyàmàha-##
pårvapakùaü gçhõàti-##
vibhàgasaüyogotpàdau hi tåtkràntyàdãnàü phalaü /
naca sarvagatasya tau staþ /
sarvatra nityapràptasya và sarvàtmakasya và tadasaübhàvàditi //19//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.20
##
utkramaõaü hi maraõe niråóham /
taccàcalato 'pi tatra sato dehasvàmyanivçttyopapadyate na tu gatyàgatã /
tayo÷calane niråóhayoþ kartçsthabhàvayorvyàpinyasaübhavàditi madhyamaü parimàõaü mahattvaü ÷arãrasyaiva /
taccàrhataparãkùàyàü pratyuktam /
gatyàgatã ca paramamahati na saübhavato 'taþ pàri÷eùyàdaõutvasiddhiþ /
gatyàgatibhyàü ca pràde÷ikatvasiddhau maraõamapi dehàdapasarpaõameva jãvasya na tu tatra sataþ svàmyanivçttimàtramiti siddhamityàha-##
ita÷ca dehàdapasarpaõameva jãvasya maraõamityàha-##
tasmàdgatyàgatyapekùotkràntirapi sàpàdànàõutvasàdhanamityarthaþ /
na kevalamapàdàna÷ruteþ, taccharãraprade÷àntavyatva÷ruterapyevamevetyàha-## //20//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.21
##
yata utkràntyàdi÷rutibhirjãvànàmaõutvaü prasàdhitaü tato vyàpakàtparamàtmanasteùàü tadvikàratayà bhedaþ /
tathàca mahattvànantyàdi÷rutayaþ paramàtmaviùayà na jãvaviùayà ityavirodha ityarthaþ /
yadi jãvà aõavastato 'yo 'yaü vij¤ànamayaþ pràõeùu'iti kathaü ÷àrãro mahattvasaübandhitvena pratinirdi÷yate iti codayati-##
pariharati-#<÷àstradçùñyà>#pàramàrthikadçùñyà nirde÷o vàmadevavat /
yathà hi garbhastha eva vàmadevo jãvaþ paramàrthadçùñyàtmano brahmatvaü pratipede, evaü vikàràõàü prakçtervàstavàdabhedàttatparimàõatvavyapade÷a ityarthaþ //21//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.22
##
sva÷abdaü vibhajate-##
unmànaü vibhajate-##
uddhçtya mànamunmànaü bàlàgràduddhçtaþ ÷atatamo bhàgastasmàdapi ÷atatamàduddhçtaþ ÷atatamo bhàga iti tadidamunmànam /
àràgràduddhçtaü mànamàràgramàtramiti //22//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.23
såtràntaramavatàrayituü codayati-##
aõuràtmà na ÷arãravyàpãti na sarvàïgãõa÷aityopalabdhiþ syàdityarthaþ /
##
tvaksaüyukto hi jãvaþ tvakca sakala÷arãravyàpinãti tvagvyàpyàtmasaübandhaþ sakala÷aityopalabdhau samartha ityarthaþ //23//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.24
##
candanabindoþ pratyakùato 'lpãyastvaü buddhvà yuktà kalpanà bhavati, yasya tu saüdigdhamaõutvaü sarvàïgãõaü ca kàryamupalabhyate tasya vyàpitvamautsargikamapahàya neyaü kalpanàvakà÷aü labhata iti ÷aïkàrthaþ /
naca haricandanabindudçùñàntenàõatvànumànaü jãvasya, pratidçùñàntasaübhavenànaikàntikatvàdityàha-##
÷aïkàmimàmapàkaroti-##
yadyapi pårvoktàbhiþ ÷rutibhiraõutvaü siddhamàtmanastathàpi vaibhavàcchrutyantaramupanyastam //24//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.25
##
ye tu sàvayavatvàccandanabindoraõusaücàreõa dehavyàptirupapadyate na tvàtmano 'navayavasyàõusaücàraþ saübhavã, tasmàdvaiùamyamiti manyante tàn pratãdamucyate guõàdvà lokavaditi /
tadvibhajate-##
yadyapyaõurjãvastathàpi tadguõa÷caitanyaü sakaladehavyàpi /
yathà pradãpasyàlpatve 'pi tadguõaþ prabhàsakalagçhodaravyàpinãti //25//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.26
etadapi ÷aïkàdvàreõa dçùayitvà dçùñàntàntaramàha-
##
##
kùayasyàtisåkùmatayànupalabhyamànakùayamiti ÷aïkate-##
vi÷liùñànàmalpatvàdityupalakùaõaü, dravyàntaraparamàõånàmanuprave÷àdityapi draùñavyam /
vi÷leùànuprave÷àbhyàü ca sannapi vi÷leùaþ såkùmatvànnopalakùyate iti /
niràkaroti-##
kutaþ /
##
paramàõånàü paramasåkùmatvàttadgataråpàdivadgandho 'pi nopalabhyeta /
upalabhyamàno và såkùma upalabhyeta na sthåla ityarthaþ /
÷eùamatirohitàrtham //26//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.27
##
// 27 //
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.28
##
nigadavyàkhyàtamasya bhàùyam //28//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.29
##
kaõñakatodane 'pãti /
mahadalpayoþ saüyogo 'lpamavaruõaddhi na mahàntaü, na jàtu ghañakarakàdisaüyogà nabhaso nabho vya÷ruvate 'pitvalpàneva ghañakarakàdãn, itarathà yatra nabhastatra sarvatra ghañakarakàdyupalambha iti, te 'pi nabhaþparimàõaþ prasajyeranniti /
na càõorjãvasya sakala÷arãragatà vedanopapadyate /
yadyapyantaþkaraõamaõu tathàpi tasyatvacà saübaddhatvàttvaca÷ca samasta÷arãravyàpitvàdekade÷e 'pyadhiùñhità tvagadhiùñhitaiveti ÷arãravyàpã jãvaþ ÷aknoti sarvàïgãõaü ÷aityamanubhavituü tvagindriyeõa gaïgàyàm /
aõustu jãvo yatràsti tasminneva ÷arãraprade÷e tadanubhavenna sarvàïgãõaü, tasyàsarvàïgãõatvàt /
kaõñakatodanasya tu pràde÷ikatayà na sarvàïgãõopalabdhiriti vaiùamyam /
##
idameva hi guõànàü guõatvaü yaddravyade÷atvam /
ata eva hi hemante viùaktàvayavàpyadravyagate 'tisàndre ÷ãtaspar÷e 'nubhåyamànepyanudbhåtaü råpaü nopalabhyate yathà, tathà mçgamadàdãnàü gandhavàhaviprakãrõasåkùmàvayavànàmatisàndre gandhe 'nubhåyamàne råpaspar÷au nànubhåyete tatkasya hetoþ, anudbhåtatvàttayorgandhasya codbhåtatvàditi /
naca dravyasya prakùayaprasaïgaþ, dravyàntaràvayavapåraõàt /
ata eva kàlaparivàsava÷àdasya hatagandhitopalabhyate /
apica caitanyaü nàma na gumo jãvasya guõànaþ, kintu svabhàvaþ /
naca svabhàvasya vyàpitve bhàvasyàvyàpitvaü, tattvapracyuterityàha-##
tadevaü ÷rutismçtãtihàsapuràõasiddhe jãvasyàvikàritayà paramàtmatve, tathà ÷rutyàditaþ paramamahattve ca, yà nàmàõutva÷rutayastàstadanurodhena buddhiguõasàratayà vyàkhyeyà ityàha-##
tadvyàcaùñe-##
àtmanà svasaübandhinyà buddherupasthàpitatvàttadà paràmar÷aþ /
nahi ÷uddhabuddhamuktasvabhàvasyàtmanastattvaü saüsàribhiranubhåyate /
apitu yo 'yaü mithyàj¤ànadveùàdyanuùaktaþ sa eva pratyàtmamanubhavagocaraþ /
naca brahmasvabhàvasya jãvàtmanaþ kåñasthanityasya svataþ icchàdveùànuùaïgasaübhava iti buddhiguõànàü teùàü tadabhedàdhyàsena taddharmatvàdhyàsaþ, uda÷aràvàdhyastasyeva candramaso bimbasya toyakampe kamampavattvàdhyàsa ityupapàditamadhyàsabhàùye /
tathàca buddhyàdyupàdhikçtamasya jãvatvamiti buddherantaþkaraõasyàõutayà so 'pyaõuvyapade÷abhàgbhavati, nabha iva karakopahitaü karakaparimàõam /
tathà cotkràntyàdãnàmupattiriti /
nigadavyàkhyàtamitarat /
pràyaõe 'sattvamasaüsàritvaü và, tata÷ca kçtavipraõà÷àkçtàbhyàgamaprasaïgaþ //29//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.30
##
yàvatsaüsàryàtmabhàvitvàdityarthaþ /
samànaþ sanniti /
buddhyà samànaþ tadguõasàratvàditi /
##
na kevalaü yaüvatsaüsàryàtmabhàvitvamàgamataþ,
upapattita÷cetyarthaþ /
àdityavarõamiti /
prakà÷aråpamityarthaþ /
##
avidyàyà ityarthaþ /
tameva viditvà sàkùàtkçtya mçtyumavidyàmatyetãti yojanà //30//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.31
anu÷ayabãjaü pårvapakùã prakañayati-##paramàtmanà /
anu÷ayabãjaparihàraþ atrocyate-
##
nigadavyàkhyàtamasya bhàùyam //31//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.13.32
##
syàdetat /
antaþkaraõe 'pi sati tasya nityasaünidhànàt kasmànnityopalabdhyanupalabdhã na prasajyete /
athàdçùñavipàkakàdàcitkatvàt sàmarthyapratibandhàpratibandhàbhyàmantaþ karaõasya nàyaü prasaïgaþ /
tàvasatyevàntaþ karaõe àtmano vendriyàõàü và stàü, tatkimantargaóunàntaþkaraõeneti codayati-##
athaveti siddhàntaü nivartayati /
siddhàntã bråte-##
avadhànaü khalvanuvubhåùà ÷u÷råùà và /
na caite àtmano dharmau, tasyàvikriyatvàt /
na condriyàõam, ekaikendriyavyatireke 'pyandhàdãnàü dar÷anàt /
naca te àntaratvenànubhåyamàne bàhye saübhavataþ /
tasmàdasti tadàntaraü kimapi /
yasya caite tadantaþkaraõam /
tadidamuktam-##
atraivàrthe ÷rutiü dar÷ayati-## //32//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.14.33
##
nanu 'tadguõasàratvàt'ityanenaiva jãvasya kartçtvaü bhoktçtvaü ca labdhameveti tadvyutpàdanamanarthakamityata àha-tadguõasàratvàdhikàreõeti /
tasyaivaiùa prapa¤co ye pa÷yantyàtmà bhoktaiva na karteti tanniràkaraõàrthaþ /
'÷àstraphalaü prayoktari tallakùaõatvàt'ityàha sma bhagavàn jaiminiþ /
prayoktaryanuùñhàtari /
kartarãti yàvat /
÷àstraphalaü svargàdi /
kutaþ /
prayoktçphalasàdhanatàlakùaõatvàt ÷àstrasya vidheþ /
kartrapekùitopàyatà hi vidhiþ /
buddhi÷cetkartrã bhoktà càtmà tato yasyàpekùitopàyo bhoktuna tasya kartçtvaü yasya kartçtvaü naca tasyàpekùitopàyà iti kiü kena saügatamiti ÷àstrasyànarthakatvamavidyamànàbhidheyatvaü tathà càprayojanakatvaü syàt /
yathà ca tadguõasàratayàsyàvastusadapi bhoktçtvaü sàüvyavahàrikamevaü kartçtvamapi sàüvyavahàrikaü na tu bhàvikam /
avidyàvadviùayatvaü ca ÷àstrasyopapàditamadhyàsabhàùya iti sarvamavadàtam //33//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.14.34
##
vihàraþ saücàraþ kriyà, tatra svàtantryaü nàkartuþ saübhavati /
tasmàdapi kartà jãvaþ //34//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.14.35
##
tadeteùàü pràõànàmindriyàõàü vij¤ànena buddhyà vij¤ànaü grahaõa÷aktimàdàyopàdàyetyupàdàne svàtantryaü nàkartuþ saübhavati //35//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.14.36
##
abhyuccayamàtrametanna samyagupapattiþ /
vij¤ànaü kartç yaj¤aü tanute /
sarvatra hi buddhiþ karaõaråpà karaõatvenaiva vyapadi÷yate na kartçtvena, iha tu kartçtvena, tasyà vyapade÷e viparyayaþ syàt /
tasmàdàtmaiva vij¤ànamiti vyapadiùñaþ /
tena karteti //36//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.14.37
såtràntaramavatàrayituü codayati-atràha yadãti /
praj¤àvàn svatantra iùñamovàtmanaþ saüpàdayennàniùñam /
aniùñasaüpattirapyasyopalabhyate /
tasmànna svatantrastathà ca na kartà /
tallakùaõatvàttasyetyarthaþ /
asyottaram-
##
karaõàdãni kàrakàntaràõi kartà prayuïkte na tvayaü kàrakàntaraiþ prayujyata ityetàvanmàtramasya svàtantryaü na tu kàryakriyàyàü na kàrakàntaràõyapekùata iti /
ãdç÷aü hi svàtantryaü ne÷varasyàpyatrabhavato 'stãtyutsannasaükathaþ kartà syàt /
tathà càyamadçùñaparipàkava÷àdiùñamabhiprepsustatsàdhanavibhrameõàniùñopàyaü vyàpàrayannaniùñaü pràpnuyàdityaniyamaþ kartçtvaü ceti na virodhaþ /
##
nityacaitanyasvabhàvasya khalvàtmana indriyàdãni karaõàni svaviùayamupanayanti, tena viùayàvacchinnameva caitanyaü vçttiriti vij¤ànamiti càkhyàyate, tatra càsyàsti svàtantryamityarthaþ //37//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.14.38
#<÷aktiviparyayàt | BBs_2,3.38 |>#
pårvaü kàraõakavibhaktiviparyaya uktaþ /
saüprati kàraka÷aktiviparyaya ityapunaruktam /
aviparyayàya tu karaõàntarakalpanàyàü nàmni visaüvàda iti //38//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.14.39
##
samàdhiriti saüyamamupalakùayati /
dhàraõàdhyànasamàdhayo hi saüyamapadevadanãyàþ /
yathàhuþ-'trayamekatra saüyamaþ'iti /
atra ÷rotavyo mantavya iti dhàraõopade÷aþ /
nididhyàsitavya iti dhyànopade÷aþ /
draùñavya iti samàdherupade÷aþ /
yathàhuþ-'tadeva dhyànamarthamàtranirbhàsaü svaråpa÷ånyamiva samàdhiþ'iti /
so 'yamiha kartàtmà samàdhàvupadi÷yamàna àtmanaþ kartçtvamavaitãti såtràrthaþ //39//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.15.40
##
avàntarasaügatimàha-##
vimç÷ati-##
pårvapakùaü gçhõàti-##
÷àstràrthavattvàdayo hi hetava àtmanaþ kartçtvamàpàdayanti /
naca svàbhàvike kartçtve saübhavatyasatyapavàde tadaupàdhikaü yuktam atiprasaïgàt /
naca muktyabhàvaprasaïgo 'syàpavàdakaþ, yathà j¤ànasvabhàvo j¤eyàbhàve 'pi nàj¤o bhavatyevaü kartçsvabhàvo 'pi kriyàve÷àbhàve 'pi nàkartà /
tasmàt svàbhàvikamevàsya kartçtvamiti pràpte 'bhidhãyate /
nitya÷uddhabuddhamuktasvabhàvaü hi brahma bhåyobhåyaþ ÷råyate /
tadasya buddhatvamasatyapi boddhavye yuktaü, vahnerivàsatyapi dàhye dagdhçtvaü, tacchãlasya tasyàvagamàt /
kartçtvaü tvasya kriyàve÷àdavagantavyam /
naca nityodàsãnasya kåñasthasya nityasyàsakçcchutasya saübhavati, tasya ca kadàcidapyasaüsarge kathaü tacchaktiyogo nirviùayàyàþ ÷akterasaübhavàt tathàca yadi tatsidhyarthaü tadviùaþ kriyàve÷o 'bhyupeyate tathà sati tatsvabhàvasya svabhàvocchedàbhàvàdbhàvanà÷aprasaïgaþ, naca muktasyàsti kriyàyoga iti /
kriyàyà duþkhatvànna vigalitasakaladuþkhaparamànandàvasthà mokùaþ syàdityà÷ayavànàha-##
abhipràyamabudhvà codayati-##
pariharati-##
÷akta÷akyà÷rayà ÷aktiþ svasattayàva÷yaü ÷akyamàkùipati /
tathàca tayàkùiptaü ÷akyaü sadaiva syàditi bhàvaþ /
codayati-##
pariharati-##
asmàkaü tu na mokùaþ sàdhyaþ, apitu brahmasvaråpaü tacca nityamiti /
uktamabhipràyamàviùkaroti-##
codayati-##
ayamarthaþ-para÷cetsaüsàrã tasyàvidyapravilaye muktau sarve mucyerannavi÷eùàt /
tata÷ca sarvasaüsàrocchedaprasaïgaþ /
parasmàdanya÷cetsa buddhyàdisaüghàta eveti, tasyaiva tarhi muktisaüsàrau nàtmana iti /
pariharati-##
na paramàtmano muktisaüsàrau, tasya nityamuktatvàt /
nàpi buddhyàdisaüghàtasya, tasyàcetanatvàt /
api tvavidyopasthàpitànàü buddhyàdisaüghàtànàü bhedàttattadbuddhyàdisaüghàtabhedopadhàna àtmaiko 'pi bhinna iva vi÷uddho 'pyavi÷uddha iva tata÷caikabuddhyàdisaüghàtàpagame tatra mukta ivetaratra baddha iva yathà maõikçpàõàdyupadhànabhedàdekameva mukhaü nàneva dãrghamiva vçttamiva ÷yàmamivàvadàtamiva anyatamopadhànavigame tatra muktamivànyatropahitamiveti naikamuktau sarvamuktiprasaïgaþ /
tasmànna paramàtmano makùasaüsàrau, nàpi buddhyàdisaüghàtàsya kintu buddhyàdyupahitasyàtmasvabhàvasya jãvabhàvamàpannasyeti paramàrthaþ /
atraivànvayavyatirekau ÷rutibhiràdar÷ayati-##
ita÷caupàdhikaü yadupàdhyabhibhavodbhavàbhyàmasyàbhibhavodbhavau dar÷ayati ÷rutirityàha-##
atraivàrthe såtraü vyàcaùñe-##
saüprasàdaþ suùuptiþ /
syàdetat /
takùõaþ pàõyàdayaþ santi tairayaü vàsyàdãn vyàpàrayan bhavatu duþkhã, paramàtmà tvanavayavaþ kena manaþprabhçtãni vyàpàrayediti vaiùamyaü takùõo dçùñàntenetyata àha-##
yathà sva÷arãreõodàsãnastakùà sukhã, vàsyàdãni tu karaõàni vyàpàrayan duþkhã, tathà svàtmanàtmodàsãnaþ sukhã, manaþprabhçtãni tu karaõàdãni vyàpàrayan duþkhãtyetàvatàsya sàmyaü na tu sarvathà /
yathàtmà ca jãvo 'vayavàntarànapekùaþ sva÷arãraü vyàpàrayatyevaü manaþprabhçtãni tu karaõàntaràõi vyàpàrayatãti pramàõasiddhe niyogaparyanuyogànupapattiþ /
pårvapakùahetånanubhàùya dåùayati-##
yatparaü hi ÷àstraü sa eva ÷àstràrthaþ /
kartrapekùitopàyabhàvanàparaü tanna kartçsvaråpaparam /
tena yathàlokasiddhaü kartàramapekùya svaviùaye pravartamànaü na puüsaþ svàbhàvikaü kartçtvamavagamayitutsahate, tasmàttattvamasãtyàdyupade÷avirodhàdavidyàkçtaü tadavatiùñhate /
codayati-##
aupàdhikaü hi kartçtvaü nopàdhyapagame saübhavatãti svàbhàvikameva yujyata ityarthaþ /
apica yatràpi karaõamasti tatràpi kevalasyàtmanaþ kartçtva÷ravaõàtsvàbhàvikameva yuktamityàha-##
tadetat pariharati-##
upàdhyapagamo 'siddho 'ntaþkaraõasyopàdheþ saüdhye 'pyavasthànàdityarthaþ /
apica svapne yàdç÷aü j¤ànaü tàdç÷o vihàro 'pãtyàha-##
yadyapi kartçvibhaktiþ kevale kartari ÷råyate tathàpi karmakaraõopadhànakçtamasya kartçtvaü na ÷uddhasya, nahi para÷usahàya÷chettà kevala÷chettà bhavati /
nanu yadi na kevalasya kartçtvamapi tu karaõàdisahitasyaiva, tathà sati karaõàdiùvapi kartçvibhaktiþ syàt /
na caitadastãtyàha-##
karaõàdãùvapi kartçvibhaktiþ kadàcidastyeva vivakùàva÷àdityarthaþ /
api ceyamupàdàna÷rutiþ karaõavyàpàroparamamàtraparà na svàtantryaparà kartçvibhaktistu bhàktã /
kålaü pipatiùatãtivadabuddhipårvakasya karaõavyàpàroparamasya dçùñatvàdityàha-##iti yattaduktamasmàbhirabhyuccayamàtrametamiti taditaþ samutthitam /
##
viklidyanti taõóulà jvalanti kàùñhàni bibhartti sthàlãti hi svavyàpàre sarveùàü, kartçtvaü, tatkiü buddhyàdãnàü kartçtvameva na karaõatvamityata àha-##
nanvevaü sati tasyàmevàtmanaþ svàbhàvikaü kartçtvamastvityata àha-##ulabdhàvapyasya svàbhàvika##kasmàt ##àtmanaþ /
nahi nitye svabhàve càsti bhàvasya vyàpàra ityarthaþ /
tadevaü nàsyopalabdhau savàbhàvikaü kartçtvamastãtyuktam /
nàpi buddhyàderupalabdhikartçtvamàtmanyadhyastaü yathà tadgatamadhyavasàyàdikartçtvamityàha-##
kutaþ /
##
nahi ÷arãràdi yasyàü kriyàyàü gamyaü tasyàmeva gantç bhavati /
etaduktaü bhavati-yadi buddhirupalabdhã bhavet, tatastasyà upalabdhçtvamàtmanyadhyavasyeta /
na caitadasti /
tasyà jaóatvenopalabhyamànatayopalabdhikartçtvànupapatteþ /
yadà caupalabdhau buddherakartçtvaü tadà yaduktaü buddherupalabdhçtve karaõàntaraü kalpanãyaü, tathàca nàmamàtre visaüvàda iti tanna bhavatãtyàha-##buddherupalabdhçtvàbhàvàt /
tatkimidànãmakaraõaü buddhirupalabdhàvàtmà cànapalabdheta àha-##
ayamabhisaüdhiþ-caitanyamupalabdhiràtmasvabhàvo nitya iti na tatràtmanaþ kartçtvaü, nàpi buddheþ karaõatvaü, kintu caitanyameva viùayàvacchinnaü vçttiriti copalabdhiriti càkhyàyate /
tasya tu tattadviùayàvacchede vçttau buddhyàdãnàü karaõatvamàtmana÷ca tadupadhànenàhaïkàrapårvakaü kartçtvaü yujyata iti //40//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.16.41
##
yadetajjãvànàmaupàdhikaü kartçtvaü tatpravartanàlakùaõeùu ràgàdiùu satsu ne÷varamaparaü pravartakaü kalpayitumarhati, atiprasaïgàt /
nace÷varo dveùapakùapàtarahito jãvàn sàdhvasàdhuni karmaõi pravartayitumarhati, yena dharmàdharmàpekùayà jagadvaicitryamàpadyeta /
sa hi svatantraþ kàruõiko dharma eva jantån pravartayennàdharme /
tata÷ca tatprerità jantavaþ sarve dhàrmikà eveti sukhina eva syurna duþkhinaþ /
svatantràstu ràgàdiprayuktàþ pravartamànà dharmàdharmapracayavanto vaicitryamanubhavantãti yuktam /
eva¤ca vidhiniùedhayorarthavattvamitarathà tu sarvathà jãvà avastatantrà itã÷vareõaiva pravartyanta iti kçtaü vidhiniùedhàbhyàm /
nahi balavadanilasalilaughanudyamànaü pratyupade÷or'thavàn /
tasmàt 'eùa hyeva sàdhu karma kàrayati'ityàdayaþ ÷rutayaþ samastavidhiniùedha÷rutivirodhàllokavirodhàccai÷varyapra÷aüsàparatayà neyà iti pràpte 'bhidhãyate /
'eùa hyeva sàdhu karma kàrayati'ityàdayastàvacchachrutayaþ sarvavyàpàreùu jantånàmã÷varatantratàmàhuþ, tadasati pratibandhake na pra÷aüsàparatayà vyàkhyàtumucitam /
naca ÷rutisiddhasya kalpanãyatà, yena pravartakeùu ràgàdiùu satsu tatkalpanà virudhyeta /
na ce÷varatantratve dharma eva jantånàü pravçtteþ sukhitvameva na vaicitryamiti yuktam /
yadyapyayamã÷varo vãtaràgastathàpi pårvapårvajantukarmàpekùaya jantån dharmàdharmayoþ pravartayan na dveùapakùapàtàbhyàü viùamaþ /
nàpi nirghçõaþ /
naca karmapracayasyàdirastyanàditvàtsaüsàrasya /
na ce÷varatantrasya kçtaü vidhiniùedhàbhyàmiti sàüpratam /
nahã÷varaþ prabalatarapavana iva jantån pravartayatyapi tu taccaitanyamanurudhyamàno ràgàdyupahàramukhena /
evaü ceùñàniùñapràptiparihàràrthino vidhiniùedhàvarthavantau bhavataþ /
tadanenàbhisaüdhinoktam-paràyatte 'pi hi kartçtve karotyeva jãva iti /
tasmàdvidhiniùedha÷àstràvirodhàllokasya sthåladar÷itvàt 'eùa hyeva sàdhu karma kàrayati'ityàdi÷ruteþ /
'aj¤o janturanã÷o 'yamàtmanaþ sukhaduþkhayoþ /
ã÷varaprerito gacchetsvargaü và ÷vabhrameva và //
'iti smçte÷ce÷varatantràõàmeva jantånàü kartçtvaü, na tu svatantràõàmiti siddham /
ã÷vara eva vidhiniùedhayosthàne niyujyeta yadvidhiniùedhayoþ phalaü tadã÷vareõa tatpratipàditadharmàdharmanirapekùeõa kçtamiti vidhiniùedhayorànarthakyam /
na kevalamànarthakyaü viparãtaü càpadyeta ityàha-##
pårvokta÷ca doùaþ kçtanà÷àkçtàbhyàgamaþ prasajyeta /
atirohitàrthamanyat //41//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.16.42
##
// 42 //
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.17.43
##
avàntarasaügatimàha-##prayojyaprayojakabhàvaþ /
atràpàtato vinigamanàhetorabhàvàdaniyamo ni÷caya ityuktaþ /
ni÷cayahetvàbhàsadar÷anena bhedapakùamàlambyàha-athaveti /
ã÷itavye÷itçbhàva÷cànveùyànveùñçbhàva÷ca j¤eyaj¤àtçbhàva÷ca niyamyaniyantçbhàva÷càdhàràdheyabhàva÷ca na jãvaparamàtmanorabhede 'vakalpyate /
na ca 'brahmadà÷à brahmakitavàþ'ityàdyà÷ca ÷rutayo dà÷à brahma kitavà brahmetyàdipratipàdanaparà jãvànàü brahmaõo bhede 'vakalpyante /
na caitàbhirbhedàbhedapratipàdanaparàbhiþ ÷rutibhiþ sàkùàdaü÷atvapratipàdakàcca mantravarõàt 'pàdo 'sya vi÷và bhåtàni'ityàdeþ, smçte÷ca 'mamaivàü÷aþ'ityàderjãvànàmã÷varàü÷atvasiddiþ /
nirati÷ayopàdhisaüpadà ca vibhåtiyogene÷varaþ svàü÷ànàmapi nikçùñopàdhãnàmãùña iti yujyate /
nahi tàvadanavayave÷varasya jãvà bhavitumarhantyaü÷àþ /
apica jãvànàü brahmàü÷atve tadgatà vedanà brahmaõo bhavet /
pàdàdigatà iva vedanà devadattasya /
tata÷ca brahmabhåyaïgatasya samastajãvagatavedanànubhavaprasaïga iti varaü saüsàra eva mukteþ tatra hi svagatavedanàmàtràmanubhavànna bhåri duþkhamanubhavati /
muktastu sarvajãvavedanàbhàgiti prayatnena muktiranarthabahulatayà parihartavyà syàditi /
tathà bhedàbhedayoþ parasparavirodhinorekatràsaübhavànnàü÷atvaü jãvànàm /
naca brahmaiva sadasantastu jãvà iti yuktaü, sukhaduþkhamuktisaüsàravyavasthàbhàvaprasaïgàdanuj¤àparihàràbhàvaprasaïgàcca /
tasmàjjãvà eva paramàrthasanto na brahmaikamadvayam /
advaita÷rutayastu jàtide÷akàlàbhedanimittopacàràditi pràpte 'bhidhãyate-anadhigatàrthàvabodhanàni pramàõàni vi÷eùataþ ÷abdaþ /
tatra bhedo lokasiddhatvànna ÷abdena pratipàdyaþ /
abhedastvanadhigatatvàdadhigatabhedànuvàdena pratipàdanamarhati /
yena ca vàkyamupakramyate madhye ca paràmç÷yate ante copasaühriyate tatraiva tasya tàtparyam /
upaniùada÷càdvaitopakramatatparàmar÷atadupasaühàrà advaitaparà eva yujyante /
naca yatparàstadaupacàrikaü yuktam, abhyàse hi bhåyastvamarthasya bhavati nàlpatvamapi pràgevopacaritatvamityuktam /
tasmàdvaite bhàvike sthite jãvabhàvastasya brahmaõo 'nàdyanirvacanãyàvidyopadhànabhedàdekasyaiva bimbasya darpaõàdyupàdhibhedàtpratibimbabhedàþ /
evaü cànuj¤àparihàrau laukikavaidikau sukhaduþkhamuktisaüsàravyavasthà copapadyeta /
naca mokùasyànarthabahulatà, yataþ pratibimbànàmiva ÷yàmatàvadàtatàdirjãvànàmeva nànàvedanàbhisaübandho brahmaõastu bimbasyeva na tadabhisaübandhaþ /
yathàca darpaõàpanaye tatpratibimbaü bimbabhàve 'vatiùñhate na kçpàõe pratibimbitamapi /
evamavidyopadhànavigame jãve brahmabhàva iti siddhaü jãvo brahmàü÷a iva tattantratayà na tvaü÷a iti tàtparyàrthàþ //43//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.17.44
mantravarõàc ca | BBs_2,3.44 |
// 44 //
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.17.45
api ca smaryate | BBs_2,3.45 |
// 45 //
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.17.46
prakà÷àdivan naivaü paraþ | BBs_2,3.46 |
// 46 //
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.17.47
smaranti ca | BBs_2,3.47 |
saptada÷asaükhyàparimito rà÷irgaõaþ saptada÷akaþ /
tadyathà-buddhikarmendriyàõi bàhyàni da÷a buddhimanasã vçttibhedamàtreõa bhinne apyekãkçtyaikamantaþkaraõaü ÷arãraü pa¤ca viùayà iti saptada÷ako rà÷iþ //47//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.17.48
anuj¤àparihàrau dehasambandhàj jyotiràdivat | BBs_2,3.48 |
##vidhirabhimato na tu pravçttapravartanà /
apauruùeye pravartayiturabhipràyànurodhàsaübhavàt /
kratvarthàyàmagnãùomãyahiüsàyàü pravçttapravartanànupapatte÷ca /
puruùàrthe 'pi niyamàü÷e pravçtteþ##
nahi kåñasthanityasyàtmanopariõàmino 'sti dehena saüyogaþ samavàyo vànyo và ka÷cit saübandhaþ sakaladharmàtigatvàdityabhisaüdhiþ /
uttaram-##
ayamarthaþ-satyaü nàsti ka÷cidàtmano dehàdibhiþ pàramàrthikaþ saübandhaþ, kintu buddhyàdijanitàtmaviùayà viparãtà vçttiþ 'ahameva dehàdisaüghàtaþ'ityevaüråpà /
asyàü dehàdisaüghàta àtmatàdàtmyena bhàsate /
so 'yaü sàüvçttastàdàtmyalakùaõaþ saübandho na pàramàrthika ityarthaþ /
gåóhàbhisaüdhi÷codayati-##
yadi såkùmasthåladehàdisaüghàto 'vidyopadar÷ita ekamevàdvitãyaü brahmàsmãti samyagdar÷anamabhimatam, addhà tadvantaü prati vidhiniùedhayorànarthakyameva /
etadeva vi÷adayati-##
codako nigåóhàbhisaüdhimàviùkaroti-÷arãravyatirekadar÷ina eva /
àmuùmikaphaleùu karmasu darsapårõamàsàdiùu niyojyatvamiti cotpariharati-##
etadvibhajate-##
yo hyàtmanaþ ùàñkau÷ikàddehàdupapattyàvyatirekaü veda, na tu samastabuddhyàdisaüghàtavyatirekaü,
tasyàmuùmikaphaleùvàdhikàraþ /
samastabuddhyàdivyatirekavedinastu karmabhoktçtvàbhimànarahitasya nàdhikàraþ karmaõi tathàca na yatheùñaceùñà, abhimànavikalasya tasyà apyabhàvàditi //48//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.17.49
asantate÷ càvyatikaraþ | BBs_2,3.49 |
// 49 //
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.17.50
àbhàsa eva ca | BBs_2,3.50 |
yeùàü tu sàükhyànàü vai÷eùikàõàü và sukhaduþkhavyavasthàü pàramàrthikãmicchatàü bahava àtmànaþ sarvagatàsteùàmevaiùa vyatikaraþ pràpnoti /
tatra pra÷napårvakaü sàükhyàn prati vyatikramaü tàvadàha-##
yàdç÷astàdç÷o guõasaübandhaþ sarvàn puruùàn pratyavi÷iùña iti tatkçte sukhaduþkhe sarvàn pratyavi÷iùñe /
naca karmanibandhanà vyavasthà, karmaõaþ pràkçtatvena prakçte÷ca sàdhàraõatvenàvyavasthàtàdavasthyàt /
codayati-##
ayamarthaþ-na pradhànaü svavibhåtãkhyàpanàya pravartate, kintu puruùàrtham /
yaü ca puruùaü prayatnena bhogàpavargau puruùàrthau sàdhitau taü prati samàptàdhikàratayà nivartate puruùàntaraü tu pratyasamàptàdhikàraü pravartate /
evaü ca muktasaüsàrivyavasthopapatteþ sukhaduþkhavyavasthàpi bhaviùyatãti niràkaroti#<-nahãti />#
sarveùàü puruùàõàü vibhutvàt pradhànasya ca sàdhàraõyadamuü puruùaü pratyanenàrthaþ sàdhita ityetadeva nàsti /
tasmàt prayojanava÷ena vinà hetuü vyavasthàstheyà /
sà càyuktà hetvabhàvàdityarthaþ /
bhavatu sàükhyànàmavyavasthà, pradhànasamavàyàdadçùñasya, pradhànasya ca sàdhàraõyàt /
kàõàdàdãnàü tvàtmasamavàpyadçùñaü pratyàtmamasàdhàraõaü tatkçta÷ca manasà sahàtmanaþ svasvàmibhàvalakùaõaþ saübandho 'nàdiradçùñabhedànàmanàditvàt, tathà càtmanaþsaüyogasya sàdhàraõye 'pi svasvàmibhàvasyàsàdhàraõyàdabhisaüdhyàdivyavasthopapadyata eva /
naca saüyogo 'pi sàdhàraõaþ /
nahi tasya manasa àtmàntarairyaþ saüyogaþ sa eva svàminàpi, àtmasaüyogasya pratisaüyogabhedena bhedàt /
tasmàdàtmaikatvasyàgamasiddhatvàt, vyavasthàyà÷caikatve 'pyupapatteþ, nànekàtmakalpanà, gauravàdàgamavirodhàcca /
antyavi÷eùavattvena ca bhedakalpanàyàmanyonyà÷rayàpatteþ /
bhede hi tatkalpanà tata÷ca bheda iti /
etadeva kàõàdamatadåùaõam /
bhàùyakçtà tu prauóhavàditayà kàõàdàn pratyapyadçùñàniyamàdityàdãni såtràõi yojitàni /
sàükhyamatadåùaõaparàõyeveti tu rocayante kecittadàstàü tàvat //50//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.17.51
adçùñàniyamàt | BBs_2,3.51 |
// 51 //
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.17.52
abhisandhyàdiùv api caivam | BBs_2,3.52 |
// 52 //
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,3.17.53
prade÷àd iti cen nàntarbhàvàt | BBs_2,3.53 |
// 53 //
iti ÷rãvàcaspatimi÷raviracite bhagavatpàda÷àrãrakabhàùyavibhàge bhàmatyàü dvitãyàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ //3//
#/ iti dvitãyàdhyàyasya pa¤camahàbhåta-jãva÷rutãnàü virodhaparipàràkhyastçtãyaþ pàdaþ >#//
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
##
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.1.1
##
yadyapi brahmavedane sarvavedanapratij¤àtàdupapàdana÷rutivirodhàdbahutaràdvaita÷rutivirodhàcca pràõànàü sargàdau sadbhàva÷rutirviyadasmçtatvàdi÷rutaya ivànyathà katha¤cinnetumucità, tathàpyanyathànayanaprakàramavidvànanyathànupapadyamànaikàpi ÷rutirbahvãranyathayediti manvànaþ pårvapakùayati /
atra càtyuccatayà viyadadhikaraõapårvapakùahetån smàrayati-##
÷abdaikapramàõasamadhigamyà hi mahàbhåtotpattistasyà yatra ÷abdo nivartate tatra tatpramàõabhàvena tadabhàvaþ pratãyate /
yathà caityavandanatatkarmadharmatàyà ityarthaþ /
atràpàtataþ ÷rutivipratipattyànadhyavasàyena pårvapakùayitvàthavetyabhihitaü pårvapakùamamavatàrayati /
abhipràyo 'sya dar÷itaþ /
'pànavyàpacca tadvat'ityatrà÷vapratigraheùñyàdyadhikaraõapårvapakùasåtràrthasàdç÷yaü tadà paràmçùñam /
ràddhàntastu syàdetadevaü yadi sargàdau pràõasadbhàva÷rutirananyathàsiddhà bhavet /
anyathaiva tveùà sidhyati /
avàntarapralaye hyagnisàdhanànàü sçùñirvaktavyeti tadartho 'sàvupakramaþ /
tatràdhikàripuruùaþ prajàpatirapranaùña eva trailokyamàtraü pralãnamatastadãyàn pràõànapekùya sà ÷rutirupapannàrthà /
tasmàdbhåyasãnàü ÷rutãnàmanugrahàya sarvavij¤ànapratij¤opapattyarthasya cottarasya saüdarbhasya gauõatve tu pratij¤àtàrthànuguõyàbhàvenànapekùitàrthatvaprasaïgàtpràõà api nabhovadbrahmaõo vikàrà iti /
naca caityavandanàdivatsarvathà pràõànàmutpattya÷rutiþ, kvacit khalveùàmutpattya÷ravaõamutpatti÷rutistu tatra tatra dar÷ità /
tasmàdvaiùamyaü caityavandanapoùadhàdibhiriti /
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.1.2
##
kecidviyadadhikaraõavyàkhyànena gauõyasaübhavàditi såtraü vyàcakùate /
gauõã pràõànàmutpatti÷rutirasaübhavàdutpatteriti /
tadayuktam /
vikalpàsahatvàt /
tathàhi-pràõànàü jãvavadvàvikçtabrahmàtmatayànupapattiþ syàt, brahmaõastattvàntaratayà và /
na tàvajjãvavadeùàmavikçtabrahmàtmatà, jaóatvàt /
tasmàttattvàntaratayaiùàmanutpattiràstheyà /
tathàca brahmavedanena sarvavedanapratij¤àvyàhatiþ, samastavedàntavyàkopa÷cetyetadàha-## //2//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.1.3
##
nigadavyàkhyàtamasya bhàùyam //3//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.1.4
##
vàca iti vàkpràõamanasàmupalakùaõam /
ayamarthaþ-yatràpi tejaþprabhçtãnàü sçùñau pràõasçùñirnokteti bråùe, tatràpyukteti bråmahe /
tathàhi-yasmin prakaraõena tejobannapårvakatvaü vàkpràõamanasàmàmnàyate 'annamayaü hi'ityàdinà, tadyadi mukhyàrthaü tatastatsàmàsarveùàmeva pràõànàü sçùñiruktà /
atha gauõaü tathàpi brahmakartçkàyàü nàmaråpavyàkriyàyàmupakramopasaühàraparyàlocanayà ÷rutyantaraprasiddhe÷ca brahmakàryatvaprapa¤càrthameva pràõàdãnàmàpomayatvàdyabhidhànamityuktaiva tatràpi pràõasçùñiriti siddham //4//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.2.5
##
avàntarasaügatimàha-##
saü÷ayakàraõamàha-#<÷rutivipratiùedhàditi /
vi÷ayaþ>#saü÷ayaþ /
##
tadyathà-cakùurghràõarasanavàk÷rotramanastvagiti /
kvacidaùñau pràõà##bandhanena guõena saükãrtyante /
tadyathà-ghràõarasanavàkcakùuþ-÷rotramanohastatvagiti, ta ete grahàþ, eùàü tu viùayà atigrahàstvaùñàveva 'pràõo vai grahaþ so 'pànenàtigraheõa gçhãto 'pànena hi gandhàn jighrati'ityàdinà saüdarbheõoktàþ /
##
tadyathà-##
dve ÷rotre dve cakùuùã dve ghràõe ekà vàgiti sapta /
pàyåpasthau buddhimanasã và dvàvavà¤càviti naca /
kvacidda÷a /
##sta uktà nàbhirda÷amãti /
kvacidekàda÷a-#<'># ## #< />#
tadyathà-buddhãndriyàõi ghràõàdãni pa¤ca karmendriyàõyapi hastàdãni pa¤ca àtmaikàda÷a, àpnotyadhiùñhànenetyàtmà manaþ sa ekàda÷a iti /
##
#<'sarveùàü spar÷ànàü tvagekàyanam' ># ##
tadyathà-tvagnàsikàrasanacakùuþ÷rotramanohçdayahastapàdopasthapàyåvàgiti /
kvacideta eva pràõà ahaïkàràdhikàstrayoda÷a /
evaü vipratipannàþ pràõeyattàü prati ÷rutayaþ /
atra pra÷napårvaü pårvapakùaü gçhõàti-##avagate /
÷rutibhyaþ 'sapta pràõàþ prabhavanti'ityàdibhyaþ /
na kevalaü ÷rutito 'vagatiþ, vi÷eùaõàdapyevamevetyàha-##
ye sapta ÷ãrùaõyàþ ÷rotràdayaste pràõà ityukte itareùàma÷ãrùaõyànàü hastàdãnàmapràõatvaü gamyate /
yathà dakùiõenàkùõà pa÷yatãtyukte vàmena na pa÷yatãti gamyate /
etaduktaü bhavati-yadyapi ÷rutivipratiùedo yadyapi ca pårvasaükhyàsu na paràsàü saükhyànàü nive÷astathàpyavacchedakatvena bahvãnàü saükhyànàmasaübhavàdekasyàü kalpyamànàyàü saptatvameva yuktaü pràthamyàllàghavàcca, vçttibhedamàtravivakùayà tvaùñatvàdayo gamayitavyà iti pràptam //5//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.2.6
evaü pràpta ucyate-
##
tu÷abdaþ pakùaü vyàvartayati /
na saptaiva kintu hastàdayo 'pi pràõàþ /
pramàõàntaràdekàda÷atve pràõànàü sthite 'tosmin sati /
sàrvavibhaktikastasiþ /
naivam /
làghavàt pràthamyàcca saptatvamityakùaràrthaþ /
etaduktaü bhavati-yadyapi ÷rutayaþ svataþpramàõatayànapekùàstathàpi parasparavirodhànnàrthatattvaparicchedàyàlam /
naca siddhe vastuni anuùñhàna iva vikalpaþ saübhavati /
tasmàt pramàõàntaropanãtàrthava÷ena vyavasthàpyante /
##
'sruveõàvadyapi'iti màüsapuroóà÷àvadànàsaübhavàt,
saübhavàcca dravàvadànasya sruvàvadàne dravàõãti vyavasthàpyate /
evamihàpi råpàdibuddhipa¤cakakàryavyavasthàta÷cakùuràdibuddhãndriyakaraõapa¤cakavyavasthà /
nahyandhàdayaþ satsvapãtareùu ghràõàdiùu gandhàdyupalabdhyànumitasadbhàveùu råpàdãnupalabhante /
tathà vacanàdilakùaõakàryapa¤cakavyavasthàto vàkpàõyàdilakùaõakarmendriyapa¤cakavyavasthà /
nahi jàtu måkàdayaþ satsvapi viharaõàdyavagatasadbhàveùu pàdàdiùu buddhãndriyeùu và vacanàdimanto bhavanti /
evaü karmabuddhãndriyàsaübhavinyà saükalpàdikriyàvyavasthayàntaþkaraõavyavasthànumànam /
ekamapi càntaþkaraõamanekakriyàkàri bhaviùyati, yathà pradãpa eko råpaprakà÷avartivikàrasneha÷oùaõahetuþ /
tasmànnàntaþkaraõabhedaþ /
ekameva tvantaþkaraõaü mananànmana iti càbhimànàdahaïkàra iti càdhyavasàyàdbuddhiriti càkhyàyate /
vçttibhedàccàbhinnamapi bhinnamivopacaryate trayamiti /
tattvena tvekameva bhede pramàõàbhàvàt /
tadevamekàda÷ànàü kàryàõàü vyavasthànàdekàda÷a pràõà iti ÷rutirà¤jasã /
tadanuguõatayà tvitaràþ ÷rutayo netavyàþ /
tatràvayutyanuvàdena saptàùñanavada÷asaükhyà÷rutayo yathaikaü vçõãte dvau vçõãte iti trãn vçõãta ityetadànuguõyàt /
dvàda÷atrayoda÷asaükhyà÷rutã tu katha¤cidvçttibhedena bhedaü vivakùitvopàsanàdiparatayà netavye /
tasmàdekàda÷aiva pràõà netara iti siddham /
apica ÷ãrùaõyànàü pràõànàü yatsaptatvàbhidhànaü tadapi caturùvevavyavasthàpanãyam, pramàõàntaravirodhàt /
na khalu dve cakùuùã, råpopalabdhilakùaõasya kàryasyàbhedàt /
pihitaikacakùuùastu na tàdç÷ã råpopalabdhirbhavati yàdç÷ã samagracakùuùaþ, tasmàdekameva cakùuradhiùñhànabhedena tu bhinnamivopacaryate /
kàõasyàpyekagolakagatena cakùuravayavenopalambhaþ /
etena ghràõa÷rotre api vyàkhyàte /
iyamaparà såtradvayayojanà-##cakùurghràõarasanavàk÷rotramanastvaca utkràntimantaþ syuþ /
saptànàmeva gati÷rutervi÷eùitatvàditi vyàkhyàtuü ÷aïkate-##
asyottaraü##
cakùuràdayastvakparyantà utkràntau vi÷eùitàþ /
tasmàtsarva÷abdasya prakçtàpekùatvàtsaptaiva pràõà utkràmanti na pàõyàdaya iti pràptam /
codayati-nanvatra vij¤ànamaùñamamiti /
'na vijànàtãtyàhuþ'ityanenànukràntam /
pariharati-naiùa doùa iti /
siddhàntamàha-##utkràntibhàjo 'vagamyante grahatva÷ruterhastàdãnàm /
evaü khalveùàü grahatvàmnànamupapadyeta /
yadyàmukteràtmànaü badhnãyuritarathà ùàñko÷ika÷arãravadeùàü grahatvaü nàmnàyeta /
ata eva ca smçtireùàü muktyavadhitàmàha#<-puryaùñakeneti />#
tathàtharvaõa÷rutirapyeùàmekàda÷ànàm utkràntimabhivadati /
tasmàcchrutyantarebhyaþ smçte÷ca sarva÷abdàrthàsaükocàcca sarveùàmutkrameõa sthite 'sminnaivaü yaduktaü saptaiveti, kintu pradar÷anàrthaü saptatvasaükhyeti siddham //6//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.3.7
##
atra sàükhyànàmàhaïkàrikatvàdindriyàõàmahaïkàrasya ca jagnàmaõóalavyàpitvàtsarvagatàþ pràõàþ /
vçttisteùàü ÷arãrade÷atayà pràde÷ikã tannibandhanà ca gatyàgati÷rutiriti manyante, tànpratyàha-aõava÷ca pràõà anudbhåtaråpaspa÷artà càõutvaü duradhigamatvànna tu paramàõutvaü dehavyàpikàryànutpattiprasaïgàttàpadånasya ÷i÷irahradanimagnasya sarvàïgãõa÷ãtaspar÷opalabdhirastãtyuktam /
etaduktaü bhavati-yadi sarvagatànãndriyàõi bhaveyustato vyavahitavipravçùñavaståpalambhaprasaïgaþ /
sarvagatatve 'pi dehàvacchinnànàmeva karaõatvaü tena na vyavahitaviprakçùñavaståpalambhaprasaïga iti cet, hanta pràptàpràptàvivekena ÷arãràvacchinnànàmeva teùàü karaõatvamindriyatvamiti na vyàpinàmindriyabhàvaþ /
tathàca nàmamàtre visaüvàdo nàrthe 'smàbhistadindriyamucyate bhavadbhistu vçttiriti siddhamaõavaþ pràõà iti //7//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.4.8
#<÷reùñha÷ca | BBs_2,4.8 |>#
na kevalamitare pràõà brahmavikàràþ /
÷reùñha÷ca pràõo brahmavikàraþ /
'nàsadàsãt'ityadhikçtya pravçtte brahmasåkte nàsadàsãye sargàtpràgànãditi pràõavyàpàra÷ravaõàdasati ca vyàpàrànupapatte pràõasadbhàvàjjyeùñhatva÷rute÷ca na brahmavikàraþ pràõa iti manvànasya bahu÷rutivirodhe 'pi ca ÷rutyoretayorgatimapa÷yataþ pårvapakùaþ /
ràddhàntastu bahu÷rutivirodhàdevànãditi na pràõavyàpàrapratipàdinã, kintu sçùñikàraõamànãt jãvati sma àsãditi yàvat /
tena tatsadbhàvapratipàdanaparà /
jyeùñhatvaü ca ÷rotràdyapekùamiti gamayitavyam /
tasmàdbahu÷rutyanurodhànmukhyasyàpi pràõasya brahmavikàratvamiti siddham //8//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.5.9
##
saüprati mukhyapràõasvaråpaü niråpyate /
atra hi 'yaþ pràõaþ sa vàyuþ'iti ÷rutervàyureva pràõa iti pratibhàti /
athavà 'pràõa eva brahmaõa÷caturthaþ pàdaþ sa vàyunà jyotiùà'iti vàyorbhedena pràõasya ÷ravaõàdetadvirodhàdvaraü tantràntarãyameva pràõasya svaråpamastu, ÷rutã ca viruddhàrthe katha¤cinneùyete iti sàmànyakaraõavçttireva pràõo 'stu /
na càtràpi karaõebhyaþ pçthakpràõasyànukramaõa÷rutivirodho vçttivçttimatorbhedàditi pårvaþ pakùaþ /
siddhàntastu-na sàmànyendriyavçttiþ pràõaþ /
sa hi militànàü vendriyàõàü vçttirbhavet pratyekaü và /
na tàvanmilitànàm, ekadvitricaturindriyàbhàve tadabhàvaprasabhaïgàt /
no khalu cårõaharidràsaüyogajanmàruõaguõastayoranyataràbhàve bhavitumarhati /
naca bahuviùñisàdhyaü ÷ibikodvahanaü dvitriviùñisàdhyaü bavati /
na ca tvagekasàdhyaü, tathà sati sàmànyavçttitvànupapatteþ /
apica yatsaübhåya kàrakàõi niùpàdayanti tatpradhànavyàpàrànuguõàvàntaravyàpàreõaiva yathà vayasàü pràtisviko vyàpàraþ pa¤jaracàlanànuguõaþ /
na cendriyàõàü pràõe pradhànavyàpàre janayitavye 'sti tàdç÷aþ ka÷cidavàntaravyàpàrastadanuguõaþ /
ye ca råpàdipratyayà na te tadanuguõàþ, tasmànnendriyàõàü sàmànyavçttiþ pràõastathà ca vçttivçttimatoþ katha¤cidbhedavivakùayà na pçthagupade÷o gamayitavyaþ /
tasmànna kriyà, nàpi vàyumàtraü pràõaþ, kintu vàyubheda evàdhyàtmàmàpannaþ pa¤cavyåhaþ pràõa iti //9//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.5.10
syàdetat /
yathà cakùuràdãnàü jãvaü prati guõabhåtatvàjjãvasya ca ÷reùñhatvàjjãvaþ svatantra evaü pràõo 'pi pràdhànyàt ÷reùñhatvàcca svatantraþ pràpnoti /
naca dvayoþ svatantrayorekasmin ÷arãre ekavàkyatvamupapadyata ityaparyàyaü viruddhànekadikkriyatayà deha unmathyeta /
iti pràpte, ucyate-
##
yadyapi cakùuràdyapekùayà ÷reùñhatvaü pràdhànyaü ca pràõasya tathàpi saühatatvàdacetanatvàdbhautikatvàccakùuràdibhiþ saha÷iùñatvàccaca puruùàrthatvàt puruùaü prati pàratantryaü ÷ayanàsanàdivadbhavet /
tathàca yathà mantrãtareùu naiyogikeùu pradhànamapi ràjànamapekùyàsvatantra evaü pràõo 'pi cakùuràdiùu pradhànamapi jãve 'svatantra iti //10//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.5.11
syàdetaccakùuràdibhiþ saha ÷àsanena karaõaü cet pràõaþ /
evaü sati cakùuràdiviùayaråpàdivadasyàpi viùayàntaraü vaktavyam /
naca tacchakyaü vaktum /
ekàda÷akaraõagaõanavyàkopa÷ceti doùaü pariharati-
##
na pràõaþ paricchedadhàraõàdikaraõamasmàbhirabhyupeyate yenàsya viùayàntaramanviùyeta /
ekàda÷atvaü ca karaõànàü vyàkupyetàpi tu pràõàntaràsaübhavi dehendriyavidhàraõakàraõaü pràõaþ /
tacca ÷rutiprabandhena dar÷itaü na kevalaü ÷arãrendriyadhàraõamasya kàryam //11//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.5.12
apica-
##
'viparyayo mithyàj¤ànamatadråpapratiùñham'yathà marumarãcikàdiùu salilàdibuddhayaþ /
atadråpapratiùñhatà ca saü÷aye 'pyasti tasyaikàpratiùñhànàt /
ataþ so 'pi saügçhãtaþ /
'÷abdaj¤ànànupàtã vastu÷ånyo vikalpaþ' /
yadyapi mithyàj¤àne 'pyasti vastu÷ånyatà tathàpi na tasya vyavahàrahetutàsti /
asya tu paõóitaråpavicàràsahasyàpi ÷abdaj¤ànamàhàtmyàdvyavahàràhetubhàvo 'styeva /
yatha puruùasya caitanyamiti /
nahyatra ùaùñhyarthaþ saübandho 'sti, tasya bhedàdhiùñhànatvàt /
caitanyasya puruùàdatyantàbhedàt /
yadyapi càtràbhàvapratyayàlambanà vçttirneùyate tathàpi vikùepasaüskàralakùaõà manovçttirihàstyeveti sarvamavadàtam //12//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.6.13
##
'samàstribhirlokaiþ'iti vibhutva÷ravaõàdvibhuþ pràõaþ, 'samaþ pluùiõà'ityàdyàstu ÷rutayo vibhorapyavacchedàdbhàviùyanti /
yathà vibhuna àkà÷asya kuñakarakàdyavacchedàtkuñàdisàmyamiti pràpta àha-##
utkràntigatyàgati÷rutibhya àdhyàtmikasya pràõasyàvacchinnatà na vibhutvam /
duradhigamatàmàtreõa ca ÷arãravyàpino 'pyaõutvamupacaryate na tvaõutvamityuktamadhastàt /
yattvasya vibhutvànmànaü tadàdhidaivikena såtràtmanà samaùñivyaùñiråpeõa na tvàdhyàtmikena råpeõa /
tadà÷rayà÷ca 'samaþ pluùiõà'ityevamàdyàþ ÷rutayo dehasàmyameva pràõasyàhuþ svaråpato na tu karakàkà÷avatparopàdhikatayà katha¤cinnetavyà iti //13//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.7.14
##
yaddhi yatkàryaü kurvaddçùñaü tatsvamahimnaiva karotityeùa tàvadutsargaþ paràdhiùñhànaü tu tasya balavatpramàõàntarava÷àt syàdetat /
vàsyàdãnàü takùàdyadhiùñhitànàmacetanànàü kàryakàritvadar÷anàdacetanatvenandriyàõàmapyadhiùñhàtçdevatàkalpaneti cet /
na /
jãvasyaivàdhiùñhàtu÷cetanasya vidyamànatvàt /
naca 'agnirvàgbhåtvà mukhaü pràvi÷at'ityàdi÷rutibhyo devatànàmapyadhiùñhàtçtvamabhyupagantuü yuktam /
anekàdhiùñhànàbhyupagame hi teùàmekàbhipràyaniyamanimittàbhàvànna ki¤citkàryamutpadyeta virodhàt /
apica ya indriyàõàmadhiùñhàtà sa eva bhokteti devatànàü bhoktçtvena svàmitvaü ÷arãra iti na jãvaþ svàmã syàdbhoktà ca /
tasmàdagnyàdyupacàro vàgàdiùu prakà÷akatvàdinà kenacinnimittena gamayitatavyo natu svaråpeõàgnyàdidevatànàü mukhàdyanuprave÷a iti pràptam /
evaü pràpte ucyate-nànàvidhàsu tàvacchrutiùu smçtiùu ca tatra tatra vàgàdiùvagnyàdidevatàdhiùñhànavagamyate /
naca tadasatyàmanupapattau kle÷ena vyàkhyàtumucitam /
naca svaråpopayogabhedaj¤ànavirahiõo jãvasyendriyàdhiùñhàtçtvasaübhavaþ, saübhavati tu devatànàmindriyàdyàrùeõa j¤ànena sàkùàtkçtavatãnàü tatsvaråpabhedatadupayogabhedavij¤ànam /
tasmàttàstà eva devatàstattatkaraõàdhiùñhàtrya iti yuktaü na tu jãvaþ /
bhavatu và jãvo 'pyadhiùñhàtà tathàpyadoùaþ /
anekeùàmadhiùñhàtaõàmekaþ parame÷varo 'sti niyantàntaryàmã tadva÷àdvipratipitsavo 'pi na vipratipattumarhanti /
tathà caikavàkyatayà na tatkàryotpattipratyåhaþ /
na caitàvatà devatànàmatra ÷arãre bhoktçtvam /
nahi yantà rathamadhitiùñhinnapi tatsàdhyavijayàderbhoktàpi tu svàmyeva /
evaü devatà adhiùñhàtryo 'pi na bhoktryastàsàü tàvanmàtrasya ÷rutatvàt /
bhoktà tu jãva eva /
naca naràdi÷arãrocitaü duþkhabahulamupabhogaü sukhamayyo devatà arhanti /
tasmàt pràõànàmadhiùñhàtryo devatà iti siddham, ÷eùamatirohitàrtham //14//
____________________________________________________________________________________________
BsVBh_2,4.7.15.
pràõavatà ÷abdàt | BBs_2,4.15 |
// 15 //
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.7.16.
tasya ca nityatvàt | BBs_2,4.16 |
// 16 //
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.7.17
##
mà bhåt pràõo vçttirindriyàõàm /
indriyàõyevàsya jyeùñhasya ÷reùñhasya ca pràõasya vçttayo bhaviùyanti /
tadbhàvàbhàvànuvidhàyibhàvàbhàvatvamindriyàõàü ÷rutyanubhavasiddhaü, tathàca pràõa÷abdasyaikasyànyàyyamanekàrthatvaü na bhaviùyati /
vçttãnàü vçttimatastattvàntaratvàbhàvàt /
tattvàntaratve tvindriyàõàü, pràõa÷abdasyànekàrthatvaü prasajyeta /
indriyeùu làkùaõikatvaü và /
naca mukhyasaübhave lakùaõà yuktà jaghanyatvàt /
naca bhedena vyapade÷o bhedasàdhanam 'etasmàjjàyate pràõaþ'ityàdirmanaso 'pãndriyebhyo 'sti bhedena vyapade÷a ityanindriyatvaprasaïgaþ /
smçtiva÷àttu tasyendriyatve indriyàõàmapi pràõàdbhedena vyapadiùñànàmapyasti pràõasvabhàvatve 'hanta asyaiva råpamasàma'iti ÷rutiþ /
tasmàdupapatteþ ÷rute÷ca pràõasyaiva vçttaya ekàda÷endriyàõi na tattvàntaràõãti iti pràptam /
evaü pràpta ucyate-mukhyàt pràõàttattvàntaràõãndriyàõi, tatra tatra bhedena vyapade÷àt /
mçtyupràptàpràptatvalakùaõaviruddhadharmasaüsarga÷ruteþ /
arthakriyàbhedàcca /
dehadhàraõaü hi pràõasya kriyàr'thàlocanamanane cendriyàõàm /
naca tadbhàvàbhàvànuvidhànaü tadvçttitàmàvahati /
dehena vyabhicàràt /
pràõàdayo hi dehànvayavyatirekànuvidhàyino naca dehàtmanaþ /
yàpi ca pràõaråpatàmindriyàõàmabhidadhàti ÷rutiþ, tatràpi paurvàparyàlocanàyàü bheda eva pratãyata ityuktaü bhàùyakçtà /
tasmàdbahu÷rutivirodhàt pårvàparavirodhàcca pràõaråpatàbhidhànamindriyàõàü pràõàyattatayà bhàktaü gamayitavyam /
manasastvindriyatve smçteravagate kvacidindriyebhyo bhedenopàdànaü gobalãrvadanyàyena /
athavà indriyàõàü vartamànamàtraviùayatvànmanasastu traikàlyagocaratvàdbhedenàbhidhànam /
naca pràõe bhedavyapade÷abàhulyaü tathà netuü yuktam /
pràõaråpatà÷rute÷ca gatirdar÷ità /
tathà jyeùñhe pràõa÷abdasya mukhyatvàdindriyeùu tatastattvàntareùu làkùaõikaþ pràõa÷abda iti yuktam /
naca mukhyatvànurodhenàvagatabhedayoraikyaü yuktaü, mà bhådgaïgàdãnàü tãràdibhiraikyamiti /
anye tu bheda÷abdàdhyàhàrabhiyà bheda÷rute÷ceti paunaruktyabhiyà ca tacchabdasya cànantaroktaparamàrthakatvàdanyathà varõayà¤cakruþ /
kimekàda÷aiva vàgàdaya indriyàõyàho pràõo 'pãti vi÷aye indrasyàtmano liïgamindriyaü, tathàca vàgàdivatpràõasyàpãndraliïgatàsti naca råpàdiviùayàlocanakaraõatendriyatà, àlokasyàpãndriyatvaprasaïgàt /
tasmàdbhautikamindraliïgamindriyamiti vàgàdivatpràõo 'pãndriyamiti pràptam /
evaü pràpte 'bhidhãyate-indriyàõi vàgàdini ÷reùñhàt pràõàdanyatra /
kutaþ-tenendriya÷abdena teùàmeva vàgàdãnàü vyapade÷àt /
nahi mukhye pràõà indriya÷abdo dçùñacaraþ /
indraliïgatà tu vyutpattimàtranimittaü yathà gacchatãti gauriti /
pravçttinimittaü tu dehàdhiùñhànatve sati råpàdyàlocanakaraõatvam /
idaü càsya dehàdhiùñhànatvaü yaddehànugrahopaghàtàbhyàü tadanugrahopaghàtau /
tathàca nàlokasyendriyatvaprasaïgaþ /
tasmàdråóhervàgàdaya evendriyàõi na pràõa iti siddham /
bhàùyakàrãyaü tvadhikaraõaü bheda÷ruterityàdiùu såtreùu neyam //17//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.8.18.
bheda÷ruteþ | BBs_2,4.18 |
// 18 //
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.8.19.
vailakùaõyàc ca | BBs_2,4.19 |
// 19 //
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.9.20
##
satprakriyàyàü 'tatteja aikùata'ityàdinà saüdarbheõa tejo 'bannànàü sçùñiü vidhàyopadi÷yate-'seyaü devataikùata hantàhamimàstisro devatà anena jãvenàtmanànupravi÷ya nàmaråpe vyàkaravàõi tàsàü trivçtaü trivçtamekaikàü karavàõi'iti /
asyàrthaþ-pårvoktaü bahubhavanamãkùaõaprayojanamadyàpi sarvathà na niùpannamiti punarãkùàü kçtavatã bahubhavanameva prayojanamuddi÷ya kathaü hantedànãmahamimà yathoktàsteja àdyàstisro devatàþ pårvasçùñàvubhåtena saüprati smaraõasaünidhàpitena jãvena pràõadhàraõakartràtmanànupravi÷ya buddhyàdibhåtamàtràyàmadar÷a iva mukhabimbaü toya iva candramaso bimbaü chàyàmàtratayànupravi÷ya nàma ca råpaü ca te vyàkaravàõi vispaùñaü karavàõãdamasya nàmedaü ca råpamiti /
tàsàü tisçõàü devatànàü trivçtaü trivçtaü tejo 'bannàtmanà tryàtmikàü tryàtmikàmekaikàü devatàü karavàõãti /
tatra saü÷ayaþ-kiü jãvakartçkamidaü nàmaråpavyàkaraõamàho parame÷varakartçkamiti /
yadi jãvakartçkaü tataþ 'àkà÷o ha vai nàma nàmaråpayornirvahità'ityàdi÷rutivirodhàdanadhyavasàyaþ /
atha parame÷varakartçkaü, tato na virodhaþ /
tatra óitthaóavitthàdinàmakaraõe ca ghañapañàdiråpakaraõe ca jãvakartçtvadar÷anàdihàpi trivçtkaraõe nàmaråpakaraõe càsti saübhàvanà jãvasya /
tathàca yogyatvàdanena jãveneti vyàkaravàõãti pradhànakriyayà saübadhyate, na tvànantaryàdanupravi÷yetyanena saübadhyate /
pradhànapadàrthasaübandho hi sàkùàtsarveùàü guõabhåtànàü padàrthànàmautsargikastàdarthyàtteùàm /
tasya tu kvacitsàkùàdasaübhavàtparamparà÷rayaõaü, sàkùàtsaübhava÷ca yogyatayà dar÷itaþ /
nanu seyaü devateti parame÷varakartçtvaü ÷råyate /
satyam /
prayojakatayà tu tadbhaviùyati /
yathà loke càreõàhaü parasainyamanupravi÷ya saükalayànãti /
yadi punarasya sàkùàtkartçbhàvo bhavedanena jãvenetyanarthakaü syàt /
nahi jãvasyànyathà karaõabhàvo bhavitumarhati /
prayojakakartustatsàkùàtkartà karaõaü bhavati pradhànakriyodde÷ena prayojakena prayojyakarturvyàpanàt /
tasmàdatra jãvasya kartçtvaü nàmaråpavyàkaraõe 'nyatra tu parame÷varasyeti virodhàdanadhyavasàya iti pràptam /
evaü pràpta ucyate-parame÷varasyaivehàpi nàmaråpavyàkartçtvamupadi÷yate na tu jãvasya, tasya pradhànakriyàsaübandhaü pratyayogyatvàt /
nanvanyatra óitthaóavitthàdinàmakarmaõi ghaña÷aràvàdiråpakarmaõi ca kartçtvadar÷anàdihàpi yogyatà saübhàvyata iti cet /
na /
nirinadãsamudràdinirmàõàsàmarthyenàrthàpattyabhàvaparicchinnena saübhàvanàpabàdhanàt /
tasmàt parame÷varasyaivàtra sàkùàtkartçtvamupadi÷yate na jãvasya /
anupravi÷yetyanena tu saünihitenàsya saübandho yogyatvàt /
na cànarthakyaü trivçtkaraõasya bhoktçjãvàrthatayà tadanuprave÷àbhidhànasyàrthavattvàt /
syàdetat /
anupravi÷ya vyàkaravàõãti samànakartçtve ktvaþ smaraõàt prave÷anakarturjãvasyaiva vyàkartçtvamupadi÷yate 'nyathà tu parame÷varasya vyàkartçtve jãvasya praveùñçtve bhinnakartçkatvena ktvaþ prayogo vyàhanyetetyatràha-##
atirohitàrthamanyat //20//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.9.21
##
atra bhàùyakçtottarasåtra÷eùatayà såtrametadviùayopadar÷anaparatayà vyàkhyàtam /
÷aïkàniràkaraõàrthatvamapyasya ÷akyaü vaktum /
tathàhi-yo 'nnasyàõiùñho bhàgastanmanastejasastu yo 'õiùñho bhàgaþ sa vàgityatra hi kàõàdànàü sàükhyànàü càsti vipratipattiþ /
tatra kàõàdà mano nityamàcakùate /
sàükhyàstvàhaïkàrike vàïmanase /
annabhàgatàvacanaü tvasyànnasaübandhalakùaõàrtham /
annopabhoge hi manaþ svasthaü bhavati /
evaü vàco 'pi pàñavena tejaþsàmyamabhyåhanãyam /
tatredamupatiùñhate-##
vàïmanasa iti vaktavye màüsàdyabhidhànaü siddhena saha sàdhyasyopanyàso dçùñàntalàbhàya /
yathà màüsàdi bhaumàdyevaü vàïmanase api taijasabhaume ityarthaþ /
etaduktaü bhavati-na tàvadbrahmavyatiriktamasti ki¤cinnityam /
brahmaj¤ànena sarvaj¤ànapratij¤àvyàghàtàt, bahu÷rutivirodhàcca nàpyàhaïkàrikam, ahaïkàrasya sàükhyàbhimatasya tattvasyàpràmàõikatvàt /
tasmàdasati bàdhake ÷rutirà¤jasã nànyathà katha¤cinnetumuciteti ka¤ciddoùamityuktaü taü doùaü dar÷ayannàha pårvapakùã-## //21//
____________________________________________________________________________________________
START BsVBh_2,4.9.22
##
tribçtkaraõàvi÷eùe 'pi yasya ca yatra bhåyastvaü tena tasya vyapade÷a ityarthaþ //22//
iti ÷rãmadvàcaspatimi÷raviracite ÷rãmadbhagavatpàda÷àrãrakabhàùyavibhàge bhàmatyàü dvitãyasyàdhyàyasya caturthaþ pàdaþ //4//
#/ iti ÷rãmadbrahmasåtra÷àïkarabhàùye 'virodhàkhyo dvitãyo 'dhyàyaþ >#//