Badarayana: Brahmasutra, Adhyaya 4
with Govindananda's Ratnaprabhavyakhya,
a subcommentary on Samkara's Sarirakamimamsabhasya
[Sutra text added!]
Input by members of the Sansknet project
(www.sansknet.org)
This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.
These and other irregularities cannot be standardized at present.
THE TEXT IS NOT PROOF-READ!
REFERENCE SYSTEM:
BBs_n,n.n = Badarayana-Brahmasutra_Adhyaya,Pada.Sutra
BsRp_n,n.n.n = Brahmasutra-Ratnaprabhavyakhya_Adhyaya,Pada.Adhikarana.Sutra
#<...># = BOLD
##
yajj¤ÃnÃjjÅvato muktirukrÃntigativarjità /
labhyate tatparaæ brahma rÃmanÃmÃsmi nirbhayam //1//
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.1.1þ
____________________________________________________________________________________________
Ãvttir asakdupadeÓÃt | BBs_4,1.1 |
oæ /
#<ÃvttirasakdupadeÓÃt />#
sÃdhanaæ nirÆpya phalaæ nirÆpyata ityadhyÃyayorhatuphalabhÃvaæ saægatimÃha-##
phalaprÃsaÇgenotkrÃntirarcirÃdimÃrgaÓca vicÃryata ityÃha-##
pÆrvaæ sÃk«Ãdeva Órutyuktaæ saænyÃsÃdi sÃdhanaæ cintitaæ, saæprati phalÃrthÃpattigamyamÃvttyÃdikamadyÃÓle«ÃdhikaraïÃtprÃk cintyate, tadÃrabhya jÅvanmuktistato dvitÅyapÃde utkrÃntisttÅye arcirÃdimÃrgasya gantavyasya ca nirïayaÓcaturthe j¤ÃnopÃsanayo÷ phalanirïaya iti pÃdÃrthaviveka÷ /
ÃdyÃdhikaraïasya ÓravaïÃdisÃdhanaæ vi«ayamanÆdya dvedhÃnu«ÂhÃnadarÓanÃtsaæÓayamÃha-#<Ãtmà và iti />#
ÓrautÃtmadhÅsÃdhanaphalavicÃrÃtmakatvÃtsarvÃdhikaraïÃnÃæ ÓrutiÓÃstrÃdhyÃyasaægataya uktÃ÷ /
tattatpadÃrthasaæbandhÃttattatpÃdasaÇgati÷ /
mok«e viÓe«ÃbhÃvavacchravaïÃdÃvÃvttiviÓe«o nÃstÅti d«ÂÃntalak«aïÃvÃntarasaægatyà pÆrvapak«amÃha-##
atra pÆrva pak«e ÓravaïÃde÷ prayÃjavadad«ÂÃrthatvÃtsakdanu«ÂhÃnaæ phalaæ, siddhÃnte tvavaghÃtavadd«ÂÃrthatvÃdyÃvatphalamÃvttiriti bheda÷ /
asakdupadeÓÃnyathÃnupapattyà sÃdhanÃvttau ÓÃstrasya tÃtparyamiti ÓaÇkate-##
ÓravaïÃdÅnÃæ samuccayasidhyarthatvenÃsakdukteranyathopapatternÃvttau tÃtparyamityÃha-##
saguïasÃk«ÃtkÃrasÃdhane«vapyanÃvttimÃha-##
yadyapyasakdupadeÓa ÃvttisamuccayayoranyatarasÆcakatvenÃnyathÃsiddha÷, tathÃpi d«Âe saæbhavatyad«ÂamÃtrakalpanÃnupapatte÷ ÓravaïÃderÃvttidvÃrà sÃk«ÃtkÃraphalasya «a¬jÃdau d«ÂatvÃdasakduktirÃvttiæ sÆcayati d«ÂÃrthatvÃditi nyÃyÃnugrahÃdityÃha-##
dhyÃnasya tvÃvttervedopÃsÅteti Óabde ÓrutatvÃnna kevalÃrthikatvamityÃha-##
astyupÃstiÓabdasyÃvttivÃcitvaæ tathÃpi vedetiÓabdoktavedane«vahaÇgrahe«u kathamÃvttisiddhirityata Ãha-##
ÓabdayorekÃrthatvamudÃharati-##
sa raikvo yadveda tatprÃïatattvaæ raikvÃdanyo 'pi ya÷ kaÓcidveda tatphale sarvamantarbhavatÅtyetadukte itthaæ mayotk«Âatvena sa raikva ukta iti haæsaæ prati haæsÃntaravacanaæ, tacchrutvà raikvaæ gatvovÃca jÃnaÓruti÷, he bhagava÷, etÃæ raikvaviditÃæ devatÃæ me 'nuÓÃdhi mahyamupadiÓetyartha÷ /
evaæ saguïanirguïasÃk«ÃtkÃrasÃdhanadhyÃnasyÃvtti÷ ÓrautÅ cÃrthasiddhà ca d«ÂÃrthatvÃt, ÓravaïamananayostvasakdupadeÓÃdarthasiddhaivÃvttiriti viÓe«a÷ //1//
END BsRp_4,1.1.1
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.1.2þ
liÇgÃc ca | BBs_4,1.2 |
ÃdityasyaikasyaivodgÅthe saæpÃdyopÃsanÃnmama tvameka eva putro 'sÅti kau«Åtaki÷ putramuvÃca, atastvaæ tathà mÃkthÃ÷ kintu bahÆn raÓmÅnÃdityaæ ca paryÃvartayatÃt pthagÃvartayasvetyartha÷ /
talopaÓchÃndasa÷ /
atra paryÃvttiÓabdÃtsiddhavadudgÅthadhyÃnasyÃvttiruktà tato dhyÃnatvasÃmÃnyÃtphalaparyantatvasÃmÃnyÃdvà liÇgÃtsarvatra ÓravaïamananadhyÃne«vÃvttisiddhirityÃha-#
#
evaæ tÃvatsaguïanirguïasÃk«ÃtkÃrasÃdhane«vÃvttiruktà tatra saguïadhyÃnÃderÃvttimaÇgÅktya nirguïaÓravaïÃdi«vÃvttimÃk«ipati-##
vÃkyaæ nirguïasÃk«ÃtkÃrajanane Óaktaæ na vÃ, Ãdye sakcchrutavÃkyÃtsÃk«ÃtkÃrasiddherÃvttirvthetyuktvà dvitÅyaæ ÓaÇkate-##
aÓaktasyÃvttÃvapi phalÃnupapattirityÃha-##
tathÃpÅti svato 'Óaktasya yuktisÃhityÃcchaktÃvapÅtyartha÷ /
vÃkyayuktibhyÃæ parok«aj¤Ãne jÃte 'pyaparok«aj¤ÃnÃrthamÃvttiriti ÓaÇkate-##
tayo÷ parok«aj¤ÃnahetutvasvÃbhÃvyÃdÃvttÃvapi na sÃk«ÃtkÃra÷ syÃditi pariharati-##
yadi tayo÷ sÃk«ÃtkÃrasÃmarthyaæ yadi và parok«aj¤ÃnasÃmarthyamubhayathÃpyÃvttyanapek«etyÃha-##
pramÃtvaicitryÃdapyÃvttyaniyama ityÃha-##
prameyasyÃnaæÓatvÃcca tathetyÃha-##
dvividho hyadhikÃrÅ syÃtkaÓcijjanmÃntarÃbhyÃsÃnnirastasamastÃsaæbhÃvanÃdipratibandha÷ kaÓcittu pratibandhavÃniti /
tatrÃdyaæ pratyÃvtterÃnarthakyami«Âaæ, dvitÅyasya tu pratibandhanirÃsÃya tadapek«eti samÃdhatte-##
Ãvtte÷ pratibandhÃnirÃsÃrthatve liÇgamÃha-##
yathà «a¬jÃdisvarabhedasÃk«ÃtkÃraÓaktamapi ÓrotramabhyÃsamapek«ate tathà brahmÃtmasÃk«ÃtkÃraÓaktaæ vÃkyaæ tadapek«amityanubhavamÃÓrityÃha-##
tattvaæpadalak«yÃrthasya durbodhatvÃdaj¤ÃnaprayuktasaæÓayÃdipratibandhasaæbhavÃttaddhvaæsÃyÃvtt ire«Âavyeti vÃcyalak«yavivekapÆrvakamÃha-##
yaduktamanaæÓatvÃtprameyasyÃvttyÃnarthakyamiti, tatrÃha-##
ÃropitÃæÓanirÃsÃya na me deho nendriyamityabhyÃso yukta ityartha÷ /
vÃkyÃrthaj¤Ãne sati kathamabhyÃsaniyama÷, pramÃïaj¤ÃnasyÃbhyÃsÃyogÃjj¤Ãnina÷ ÓravaïÃdiniyamÃyogÃccetyata Ãha-##
j¤ÃnÃtprÃgeva ÓravaïÃdivyÃpÃraniyamanaæ kriyata ityartha÷ /
adhikaæ ÓaÇkitumuktamanuvadati-##
adhikaæ ÓaÇkate-##
du÷khitvapratyak«avirodhÃdvÃkyÃdaikyadhÅrnodetÅtyartha÷ /
pratyak«asya bhrÃntitvÃdavirodha ityÃha-##
du÷khÃdayo nÃtmadharmÃ÷ dÓyatvÃddehÃdivat, nÃpyÃtmasvarÆpÃ÷ Ãtmani satyapyananuvttitvÃdvyatirekeïa caitanyavadityartha÷ /
nirdu÷khe cidÃtmani du÷khÃdidhiyo bhrÃntitvÃdvÃkyÃrthÃnubhavo na virudhyata ityÃha-##
anubhave jÃte 'pyÃvttyÃdyanu«ÂhÃnaæ kiæ na syÃdityata Ãha-##
rati÷ kÃma÷ ÃtmakÃmatayà tptirvi«ayat«ïÃk«aya÷ tena saæto«e ÃtmÃnandÃnubhava iti bheda÷ /
nanvÃvttau niyogÃtpravttirvÃcyà tathà ca niyuktatvabuddherakartrÃtmadhÅrna syÃdityata Ãha-##
Ãvttyabhyupagame 'pyakartÃhamityanubhavÃtpracyÃvya gururanyo và niyogÃnna pravartayeduktado«Ãdityartha÷ /
kathaæ tarhi pravttirityata Ãha-##
apratibhÃnÃdasaæbhÃvanÃdinetyartha÷ /
Ói«yabuddhyanusÃreïa trotavyÃdivacobhi÷ pradhÃnasiddhyarthamÃvttyÃdau pravartayedityartha÷ //2//
END BsRp_4,1.1.2
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.2.3þ
Ãtmeti tÆpagacchanti grÃhayanti ca | BBs_4,1.3 |
#<Ãtmeti tÆpagacchanti grÃhyanti ca />#
pÆrvatra dhyÃnÃderÃvttiruktà tÃmupajÅvya tattvaj¤ÃnÃrthaæ dhyÃnÃvttikÃle kimahaæ brahmeti dhyÃtavyamuta matsvÃmÅÓvara ityaikyabhedamÃnÃbhyÃæ saæÓayamÃha-##
ÓabdÃdeva pramita ityÃdÃvayamÃtmà brahmetyÃdyabhedaÓrutibhiraikyanirïayÃtsaæÓayamÃk«ipati-##
bhedaÓrutyanugrahÃdbhedapratyak«ÃdiprÃbalyamÃlambya saæÓaya ityÃha-##
abhedaÓrutÅnÃæ gauïatvamukhyatve ubhayatra phalaæ, yadyapyayaæ pratyak«ÃdivirodhaparihÃro dvitÅyÃdhyÃyasaægatastathÃpyaikyaÓruteraviruddhatvaniÓcayasya samÃdhÃvantaraÇgatvÃdiha saægati÷ /
viruddhayoraikyad«ÂirasiddhetyÃha-##
ki¤ca kimÅÓvarasya jÅvamÃtratvamaikyaæ jÅvasyeÓvaramÃtratvaæ veti vikalpya krameïa dÆ«ayati-#<ÅÓvarasya cetyÃdinà />#
ekatvaÓrutiprÃmÃïyÃyaikyadhyÃnaæ kÃryamiti ÓaÇkate-##
ekatvadhyÃnamasmadi«Âameva /
ekatvaæ tu nÃstÅtyÃha-##
abhedaÓrutÅnÃæ phalavadapÆrvÃrthatÃtparyeïa gauïatvÃyogÃdbhedaÓrutÅnÃæ kalpitabhedÃnuvÃditvÃtpratyak«Ãderapi tadvi«ayatvÃdvimbapratibimbayoriva viruddhadharmÃïÃæ mithyÃtvÃnmukhyamaikyamiti siddhÃnyayati-##
ÅÓvarasya jÅvatvaæ na pratipÃdyaæ yeneÓvarÃbhÃva÷ syÃtkintu jÅvasyeÓvaratvam /
na caivamadhikÃryabhÃva÷ /
ekatvaprabodhÃtprÃgadhikÃribhedÃÇgÅkÃrÃdityÃha-##
vedþasatyatvaÓraddhÃlu÷ ÓaÇkate-##
varïe«u kramasvarayorabhÃvÃdupalabdhadhvanisthayorÃropo vÃcyastathà cÃropitakramasvaraviÓi«ÂavarïÃtmakavedasya mithyÃtvaæ durvÃraæ, vÃdinÃæ satyatvÃgrahastvavidyÃvijmbhita iti vedasatyatvÃbhÃvo na do«a ityÃha-##
avidyÃmÃk«ipati-##
praÓnaliÇgena tvayyeva tasyÃ÷ siddhestvadÃk«epÃnupapattirityÃha-##
aj¤ÃnamÆlatvÃtpraÓnÃderiti bhÃva÷ /
sarvaj¤Ãbhinne mayi kathamaj¤Ãnamiti ÓaÇkate-##
abhedaj¤ÃnÃtprÃk cinmÃtrasya tavaivÃj¤ÃnÃÓrayatvamanubhavasiddhÃj¤ÃnasyÃpalÃpÃyogÃt /
j¤Ãne tvanirvÃcyasya tasya bÃdhÃnnÃÓrayÃpek«etyÃha-##
anir«Ãcyatvena do«Ãntaramapi nirastamityÃha-## //3//
END BsRp_4,1.2.3
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.3.4þ
na pratÅke na hi sa÷ | BBs_4,1.4 |
##
ubhayathà dhyÃnasaæbhavÃtsaæÓaya÷ /
yathà brahmaïyabhedasattavÃdahaÇgraha ukta evaæ pratÅke«vapi brahmavikÃratayà jÅvÃbhinnabrahmÃbhinnatvÃjjÅvÃbhedasattvenÃhaÇgraha÷ kÃrya iti d«ÂÃntena pÆrvapak«a÷ /
atra pratÅkopÃstÅnÃmahaÇgrahopÃstibhiraviÓe«a÷ /
siddhÃnte tu viÓe«asiddhiriti phalam /
etadÃrabhyÃdhikaraïatrayasya prÃsaÇgikÅ pÃdasaÇgati÷, brahmaikyadhyÃnaprasaÇgÃgatatvÃditi viveka÷ /
kiæ pratÅke«vÃtmatvÃnubhavabalÃdahaÇgraha uta vastuto jÅvÃbhedasattvÃt /
nÃdya ityÃha-##
nÃnubhavatÅtyartha÷ /
dvitÅyamapyasiddhyà dÆ«ayati-##
vikÃrasya brahmaïà svarÆpaikyÃyogÃdbÃdhenaikyaæ vÃcyaæ pratÅkabÃdhe copÃstividhirna syÃdityartha÷ /
ki¤ca karttvÃdyabÃdhenopÃstividhipravttirvÃcyà bÃdhe tadayogÃt /
tathÃca bÃdhamÆlabrahmaikyaj¤Ãnaæ dvÃrÅktya pratÅke«vahaÇgrahopÃstikalpanà na yuktÃ, bÃdhavirodhÃdityÃha-##
ato jÅvapratÅkayo÷ svarÆpabhedÃdahaÇgrahe vidhyaÓravaïÃcca nÃhaÇgraha iti phalitamÃha-##
yathà rucakasvastikayo÷ suvarïÃtmanaikye 'pi mitho naikyaæ tathà jÅvapratÅkayo÷ brahmÃtmanaikye 'pi bheda÷ sama÷ /
yadica dharmivyatirekeïa tayorabhÃvaniÓcayÃdvastvaikyaæ tadopÃsanoccheda ukta ityartha÷ //4//
END BsRp_4,1.3.4
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.4.5þ
brahmad«Âir utkar«Ãt | BBs_4,1.5 |
##
ekavi«ayatvaæ saægati÷ /
praÓnapÆrvakaæ saæÓayabÅjamÃha-##
sÃmÃnÃdhikaraïyaæ Órutaæ tanna tÃvanmukhyaæ, brahmavikÃrayorgavÃÓvayorivÃbhedÃyogÃt /
nÃpi praktivikÃrabhÃvanibandhanaæ, vÃkyasya vikÃrabÃdhena brahmaparatvÃpÃtÃt /
na ce«ÂÃpatti÷ /
nÃma brahmetyupÃsÅteti vidhiÓrutivirodhÃt, parimitanÃmagrahaïÃnarthakyÃpÃtÃcca /
brahmaparatve sarvaæ brahmeti vaktavyatvÃt /
ata÷ pariÓe«ÃdadhyÃsa eva sÃmÃnÃdhikaraïyakÃraïam adhyÃse ca niyÃmakÃbhÃvÃtsaæÓaya ityartha÷ /
utk«Âanik«Âayornik«ÂamapyupÃsyaæ phalavattvÃditi nyÃyo niyÃmaka ityarucerÃha-##
atra vikÃrad«ÂibhirbrahmopÃstisiddhi÷ phalaæ, siddhÃnte tu vikÃrad«Âyà brahmaïa upÃsyatve nikar«aprÃptau satyÃæ phalavattvÃsiddhervikÃrà evotk«Âabrahmad«ÂyopÃsyà iti phalam /
ki¤ca laukikanyÃyÃviruddhÃrthasaæbhave viruddhÃrtho na grÃhya÷ pratyavÃyaprasaÇgÃt /
ki¤ca prathamaÓrutÃnÃmÃdityÃdipadÃnÃmasaæjÃtavirodhitayà mukhyÃrthatvagraho nyÃyya÷, brahmaÓabde ca d«Âilak«aïÃgraha÷, tathà cÃdityÃdayo brahmad«ÂyopÃsyà ityeva vÃkyÃrtha ityÃha-##
brahmaÓabdasyaiva d«Âyarthatve hetvantaramÃha-##
itiÓabdaÓiraska÷ Óabda÷ samabhivyÃhtakriyÃlak«aka iti loke prasiddhamityartha÷ /
dvitÅyÃÓruteÓcÃdityÃdÅnÃmevopÃstikarmatvamityÃha-##
utk«ÂamevopÃsyamiti nyÃyamuktamanuvadati-##
dvitÅyetiÓrutibhyÃæ laukikanyÃyÃccoktanyÃyabÃdha ityÃha-##
brahmaïo 'nupÃsyatve kathaæ phaladÃttvaæ, tatrÃha-##
ki¤ca yadd«Âyà vikÃrasyotkar«a÷ tasya brahmaïo viÓe«aïatve 'pyupÃsyatvaæ cÃtÅtyÃha-#<ÅdÓaæ ceti># //5//
END BsRp_4,1.4.5
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.5.6þ
ÃdityÃdimatayaÓ cÃÇga upapatte÷ | BBs_4,1.6 |
#<ÃdityÃdi />#
pthivyagnyantarÅk«Ãdityadyusaæj¤e«u loke«u hiÇkÃraprastÃvodgÅthapratÅhÃranidhanairaæÓai÷ pa¤cÃæÓaæ, sÃma, tairevÃdiriti upadrava iti ca bhaktidvayÃdhikai÷ saptÃæÓa sÃmeti bheda÷ /
ata viÓe«Ãj¤ÃnÃtsaæÓaya÷ /
pÆrvavadutkar«anavadhÃraïÃdaniyama iti pratyudÃharaïena pÆrvapak«amÃha-##
siddharÆpÃdityÃdibhya÷ karmarÆpodgÅthÃdÅnÃæ phalasaænikar«eïotkar«ÃdbrahmavadviÓe«aïatve niyama iti d«ÂÃntena mukhyaæ pÆrvapak«amÃha-##
tattatpak«asiddhireva pÆrvottarapak«aphalaæ mantavyam /
ki¤cÃnaÇge«vevÃÇgad«Âirityatra te«vaÇgavÃcipadaprayogaæ liÇgamÃha-##
tadetadagnyÃkhyaæ sÃma etasyÃæ pthivÅrÆpÃyÃmcyadhyƬhamuparisthitamityartha÷ /
ci sÃmavatpthivyÃmagnirdÓyate, ata÷ sÃmyÃtpthivyevargagni÷ sÃmeti dhyÃnaæ vihitaæ, tatra yadi ksÃmÃtmakayo÷ karmÃÇgayo÷ pthivyagnid«Âhi÷ syÃt, tadà pthivyagnyorksÃmapadaprayogo na syÃdityatra d«ÂÃntamÃha-##
ata÷ prayogÃnyathÃnupapattya pthivyagnyorsÃmad«Âirityartha÷ /
vi«ayasaptamyà caivamevetyÃha-##
gÃyatrasaæj¤aæ sÃma /
ki¤ca pÆrvÃdhikaraïasiddhÃntanyÃyenÃpyevamityÃha-##
anaÇgabuddhyÃÇgÃnyupÃsyÃnÅti siddhÃntayati-##
upÃstÅnÃæ hi karmasamddhi÷ phalaæ ÓrÆyate, sà ca tÃbhiraÇge«u saæskriyamÃïe«Æpapadyate, aÇgÃnÃæ samddhyanukÆlapraktakarmÃpÆrvajanakatvÃdityartha÷ /
nanu yatropÃstÅnÃæ praktakarmÃpÆrvasaænik«ÂÃÇgadvÃrÃpek«aæ phalaæ Órutaæ tatra phalopapattaye 'ÇgÃnÃmupÃsyatvaæ bhavatu tadanapek«alokÃdiphale«u tÆpÃsane«u kathamupÃsyaviveka iti ÓaÇkate-##
yathà svatantrapaÓuphalasyÃpi godohanasya aÇgadvÃrÃpek«ayaiva phalami«Âaæ tadvallokÃdiphale«ÆpÃsane«vapi karmÃpÆrvÃÇgadvÃraiva phalakalpanà yuktÃ, karmÃdhiktasyaivÃÇgÃÓritopÃsane«vadhikÃrÃt, ato 'ÇgÃnÃmevopÃsyatvamiti samÃdhatte-##
utkar«ÃnavadhÃraïÃdaniyama ityuktaæ nirasyati-##
upakramabalÃccÃÇgamupÃsyamityÃha-##
rasatamatvÃdþiguïÃdyupasaækhyÃnamityartha÷ /
dvitÅyaæ pÆrvapak«aæ dÆ«ayati-##
karmabhÆyaæ karmÃtmakatvaæ prÃpyetyartha÷ /
siddhÃdityÃdyÃtmanà karmaïÃæ d«Âau karmatvahÃni÷ syÃdityata Ãha-#<ÃdityÃdibhÃveneti />#
mÃïavake 'gnid«ÂivadudgÅthÃdi«vÃdityÃdidhiyÃæ gauïatvÃnna karmatvÃbhibhÃvakatvamityaÇge«vanaÇgatvadhÅraviruddhetyÃÓaya÷ /
prayogÃnupapattimuktÃæ nirasyati-##
lak«aïÃbÅjaæ saæbandhamÃha-##
gaÇgÃyÃæ gho«a ityatra saænik«Âasaæyogasaæbandhena tÅralak«aïÃ, agnirmÃïavaka ityatrÃgnini«ÂhaÓucitvÃdiguïavattvarÆpaparamparÃsaæbandhena lak«aïà d«ÂÃ, tathà cÃtra ksÃmayo÷ pthivyÃgnid«Âipak«e 'pi ksÃmapadÃbhyÃæ svavÃcyÃrthe dra«ÂavyatÃkhyaparamparÃsaæbandhena pthivyagnilak«aïà yuktetyartha÷ /
nanu pratÅkavÃcipadasya dhyeye arthe lak«aïà na yuktÃ, k«atpadasya rÃjanyaprayogÃditi ÓaÇkate-##
tathÃpi ksÃmasaæbandhÃtpthivyagnyorevaitasyÃmcyadhyƬhaæ sÃmeti mukhyayo÷ pthaguktestadetasyÃmityatrÃpi tayorgrahe punarukti÷ syÃt, ata÷ pratÅkÃbhedad«Âyà pthivyagnyo÷ pratÅkasaænidhÃnÃttayoreva pratÅkapadaprayoga÷ ktastabhedadÃr¬hyÃyetyartha÷ /
tarhi k«attÓabdo 'pi rÃjani syÃdityata Ãha-##
sthitaprayogasya nimittaæ kimapi vÃcyaæ na tu nimittamastÅti prayoga ÃpÃdya iti bhÃva÷ /
k«attà sÆta÷, tasya kÃryaæ rathacaryÃdi yadà rÃjeva karoti tadà k«attÓabdo rÃjanyapyastÅtyak«arÃrtha÷ /
gÃdÃveva pthivyÃdid«Âirityatra hetvantaramÃha-##
saptamyà lokÃnÃmupÃsyatvamuktaæ nirasyati-##
sÃmÃtmanà lokÃnupÃsÅteti dvitÅyÃsaptamyorbhaÇgastvayà kÃryastato varaæ lokÃtmanà sÃmopÃsÅteti saptamÅmÃtrabhaÇga ityartha÷ /
eteneti ekavibhaktibhaÇgalÃghavena prÃïÃtmanà gÃyatraæ sÃmopÃsyamiti vyÃkhyÃtamityartha÷ /
nanu vibhaktisÃmye kathaæ nirïayastatrÃha-##
'sÃmna upÃsanaæ sÃdhu'ityupakramya pthivÅ hiÇgÃra ityÃdinà hiÇgÃrÃdipa¤cÃvayavasya sÃmna upÃsanamuktvà 'iti tu pa¤cavidhasyopÃsanam'ityupasaæhtya, atheti saptavidhasya sÃmna upÃsanaæ prakramya prapa¤citamata÷ sÃmna evopÃsyatvamityartha÷ /
yaduktaæ prÃthamyÃtpthivyÃderÆpÃsyatvamiti, tatrÃha-##
yadyapi hiÇkÃroddeÓena pthivÅtvavidheruddeÓyasya prathamanirdeÓo vÃcyastathÃpyuktanyÃyabalÃdvyatyayo grÃhya ityartha÷ //6//
END BsRp_4,1.5.6
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.6.7þ
ÃsÅna÷ saæbhavÃt | BBs_4,1.7 |
#<ÃsÅna÷ saæbhavÃt />#
karmaïa utthitenopavi«Âena vÃnekadhÃnu«ÂhÃnadarÓanÃtsaæÓaya÷ karmÃÇgÃÓritopÃsanÃnÃmÃsananiyamÃnapek«ÃïÃmanu«ÂhÃnaprakÃra uktastadvadaÇgÃnÃÓritopÃsane«vapyaniyama iti pÆrvapak«ayati-##
atrÃsanÃbhyÃsÃsiddhi÷, siddhÃnte tu manodehayorbhinnatve 'pi dehacäcalye manaso 'navasthÃnasya anubhavasiddhatvÃnmanovyÃpÃre«ÆpÃsane«u dehasthairyÃrthamÃsananiyamÃpek«eti phalabheda÷ /
ti«Âhata utthitasya //7//
END BsRp_4,1.6.7
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.6.8þ
dhyÃnÃc ca | BBs_4,1.8 |
ki¤ca dhyÃtÃra ÃsÅna eva syu÷ dhyÃyatiÓabdÃrhatvÃdbakÃdivadityÃha-## //8//
END BsRp_4,1.6.8
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.6.9þ
acalatvaæ cÃpek«ya | BBs_4,1.9 |
atraiva Órautaæ d«ÂÃntamÃha-## //9//
END BsRp_4,1.6.9
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.6.10þ
smaranti ca | BBs_4,1.10 |
brahmasya ÓÃrÅrasya cÃsanasya smaraïÃnniyama ityÃha-## //10//
END BsRp_4,1.6.10
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.7.11þ
yatraikÃgratà tatrÃviÓe«Ãt | BBs_4,1.11 |
##
te«vevÃÇgÃnÃÓritopÃsane«u prÃcyÃdidiÓi tÅrthÃdideÓe prado«ÃdikÃle niyamo 'sti na vetyubhayathÃsaæbhavÃtsaæÓaya÷ /
ekavi«ayatvaæ saægatirÆpÃstÅnÃæ vihitatvÃdyÃgÃdivadasti digÃdiniyama iti pÆrvapak«a÷ /
atra digÃdi«vÃdara÷ phalaæ siddhÃnte tvanÃdara÷ /
dhyeye cittaikÃgryasya prÃdhÃnyÃtpradhÃnÃk«iptadeÓÃdigrahaïasyocitatvÃdiviveka÷ /
##
aikÃgryaphalaliÇgaka evetyartha÷ /
prÃcÅnapravaïe prÃgdeÓe nimnasthÃne vaiÓvadevaæ kuryÃditivadatra digÃdiviÓe«o na ÓrÆyate ato 'numÃnamaprayojakamiti bhÃva÷ /
viÓe«ÃÓravaïamasiddhamiti ÓaÇkate-##
ÓarkarÃ÷ sÆk«mapëÃïÃ÷ /
jalÃÓrayavarjanaæ ÓÅtanivttyartham /
cak«u÷pŬano maÓaka÷ /
vÃcanikaæ samadeÓÃdiniyamamaÇgÅktya cittaikÃgryaviruddhe«u deÓÃdigate«u prÃcÅnapravaïatvÃdi«vanÃdara iti suhdbhÃvena sÆtrakdupadiÓati /
deÓÃdyÃgrahe cittavik«epÃtsamÃdhibhaÇga÷ syÃtsa mÃbhÆditi //11//
END BsRp_4,1.7.11
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.8.12þ
à prayÃïÃt tatrÃpi hi d«Âam | BBs_4,1.12 |
#<ÃprÃyaïÃt />#
vyavahitenÃsya saæbandhamÃha-#<Ãvttiriti />#
aniyojye brahmaïyÃtmatvapratipattiryasya tasya vidu«a ityartha÷ /
ahaÇgrahopÃsane«vanu«ÂhÃnasyobhayathÃd«Âe÷ saæÓayamÃha-##
yathà digÃdiniyamasyÃvidheranÃdarastadvadÃmaraïamupÃsyÃvtteravidhÃnÃdiniyamþa iti pÆrvapak«a÷ /
maraïaparyantamÃvttiriti siddhÃntayati-##
upÃstÅnÃæ karmaïÃæ cÃntyakÃle prÃptavyaphalasphÆrtidvÃrà phalahetutve mÃnamÃha-##
bhÃvanÃmayaæ vij¤Ãnaæ phalasphuraïaæ tena sahita÷ savij¤Ãno vij¤Ãnasphuritaphalaæ vij¤Ãnamityartha÷ /
yasmiælloke cittaæ saækalpo 'syeti yaccittastena saækalpitena lokena saha phalasphÆrtyanantaraæ mana÷ prÃïe lÅyate iti yÃvat /
teja udÃna÷ /
Ãtmà jÅva÷ /
jalaukÃd«ÂÃntaÓruteÓca bhÃviphalasphÆrtirastÅtyartha÷ /
astvidamantyaphalaæ vij¤Ãnaæ karmaïamivÃd«ÂadvÃropÃstÅnÃæ tata÷ kuta ÃmaraïamÃvttirityata Ãha-##
upÃstipratyayÃnÃæ dhÃrÃvÃhikatayà svarÆpÃnivttirevÃntyaæ vij¤Ãnaæ, natvad«ÂadvÃrakamanyadapek«itaæ sarvabhÃvÃnÃmeva svasÃmÃnajÃtÅyadvÃrÃnapek«atayà pratyayÃnÃæ pratyayÃntarapek«ÃyogÃt, karmaïÃæ tu d«ÂadvÃrÃntyadhÅphalatvÃnupapatte÷ ad«ÂadvÃrakalpaneti bhÃva÷ /
kraturdhyÃnam /
upÃsaka etantrayam 'ak«itamasi', 'acyutamasi', 'prÃïasaæÓitamasi'iti mantratrayaæ maraïakÃle 'pi smaredityartha÷ //12//
END BsRp_4,1.8.12
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.9.13þ
tadadhigama uttarapÆrvÃghayor aÓle«avinÃÓau tadvyapadeÓÃt | BBs_4,1.13 |
yathopÃsakÃnÃæ yÃvajjÅvaæ kartavyamasti na tathÃtmavidÃmiti karmak«ayalak«aïÃæ jÅvanmuktimÃha-##
j¤ÃnasÃdhane«u phalÃdhikyÃrthaæ phalÃdhyÃye 'pi sÃdhanavicÃra÷ kta÷, saæprati phalÃdhyÃyasthà phalacintà kriyata ityÃha-##
karmaïÃæ phalÃntatvaÓÃstrÃjj¤ÃnanÃÓyatvaÓÃstrÃcca saæÓaya÷, pÆrvapak«e j¤Ãnino 'pi saæcitapÃpabhogÃnantaraæ mukti÷, siddhÃnte tu j¤ÃnasamakÃlaæ pÃpanÃÓÃjjÅvanmuktiriti phalam /
na hiæsyÃdityÃdini«edhaÓrutyà duritÃd«Âasya du÷khadÃyinÅ Óaktiradhigatà /
'nÃbhuktaæ k«Åyate karma'iti ca smaranti /
ata÷ phalÃntameva pÃpaæ na madhye naÓyatÅti pÆrvapak«a÷ /
nanu tarhi tannÃÓÃrthaæ prÃyaÓcittavidhirna syÃditi cet /
na /
yathà ÃhitÃgnerghadÃhe nimitte sati 'agnaye k«Ãmavate puro¬ÃÓama«ÂÃkapÃlaæ nirvapet'iti i«Âividhistadvaddo«e nimittamÃtre sati prÃyaÓcittavidherde«anÃÓÃrthatvÃsiddhe÷ /
nanu vi«ama upanyÃsa÷, yuktaæ ghadÃhasya siddhatvÃdayogyatvÃccÃphalatayà nimittamÃtratvaæ do«avÃnprÃyaÓcittaæ kuryÃdityatra tu malina÷ snÃyÃditivaddo«apadasya nivttidvÃrà phalaparatvasaæbhavÃt 'tarati brahmahatyÃæ yo 'Óvamedhena yajate'iti prÃyaÓcittÃtpÃpanivttiÓruteÓcÃyuktaæ prÃyaÓcittasya naimittikatvamityata Ãha-##
j¤Ãnasya do«anÃÓÃrthatayà vidhÃnaæ nÃsti 'k«Åyante cÃsya karmÃïi'ityÃderj¤ÃnastÃvakamÃtratvÃdityartha÷ /
karmabhogÃnantaraæ deÓakÃlÃntare mok«o bhavi«yati ÓÃstraprÃmÃïyÃdityÃha-##
j¤ÃnÃtkarmak«ayasyÃpÆrvatvÃnmÃnÃntaraviruddhatvÃcca tatparÃnekavÃkyÃnÃæ stÃvakatvÃyogÃttasyÃstitvamiti siddhÃntayati-##
pÃpakriyÃto 'pÆrvÃnutpattiraÓle«a÷ /
saguïabrahmavidyÃyÃæ vyapadeÓamuktvà nirguïÃyÃæ tamÃha-##
paroktaæ dÆ«ayati-##
vidhini«edhaÓÃstraæ 'nÃbhuktaæ k«Åyate'ityÃdi, smtiÓca karmaïa÷ phalaÓaktau pramÃïamata÷ ÓaktasyÃpi kutaÓcinnÃÓÃÇgÅkÃreïa ÓÃstravirodha ityartha÷ /
tattvaj¤ÃnamÃtmanyaÓe«aduritanÃÓakaæ tanmÆladhyÃsabÃdhakatvÃtsvapnaduritamÆlakarttvÃdhyÃsabÃdhakajÃgradbodhþavadityÃha-##
ÓrutÃrthameva yuktyà dra¬hayati-##
mÆlÃdhyÃsÃnutpatte÷ pÃpasyÃÓle«a÷, tannÃÓÃttadvinÃÓa ityartha÷ /
adhyÃsÃbhÃve vidvadanubhavamÃha-##
mok«aÓÃstrabalÃcca j¤ÃnÃtkarmak«ayasiddhirityÃha-##
j¤ÃnÃtkarmak«aye satyevetyartha÷ /
mok«asya karmaphalasÃmyamuktaæ nirasyati-## //12//
END BsRp_4,1.9.13
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.10.14þ
itarasyÃpy evam asaæÓle«a÷ pÃte tu | BBs_4,1.14 |
##
atideÓatvÃnna saægatyÃdyapek«Ã /
j¤ÃnÃtpuïyaæ k«Åyate na veti pÆrvavatsaædehe j¤Ãnaæ tu na puïyanÃÓakaæ ÓÃstrÅyatvÃtpuïyavadityadhikÃÓaÇkÃmuktvÃtideÓaæ vyÃca«Âe-##
j¤Ãnaæ puïyanÃÓakaæ samÆlavidyÃghÃtitvÃditi nyÃyopetÃgamabÃdhitamanumÃnamiti bhÃva÷ /
nanu k«Åyante cetyaviÓe«aÓruti÷ pÃpavi«ayà sarvaæ pÃpmÃnaæ taratÅti viÓe«aÓruterityata Ãha-##
pÃpapuïyak«ayaparÃdhikaraïadvayasya phalamÃha-## //14//
END BsRp_4,1.10.14
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.11.15þ
anÃrabdhakÃrye eva tu pÆrve tadavadhe÷ | BBs_4,1.15 |
##
uktakarmak«ayaæ vi«ayÅktya k«Åyante cetyaviÓe«aÓrutestasya tÃvadeva ciramiti ÓruteÓca saæÓayamÃha-#
#
jÅvanmuktyasiddhistatsiddhiÓcetyubhayatra phalam /
pÆrvasiddhÃntanyÃyena pÆrvapak«aprÃptau uktotsargata÷ karmak«ati÷ prÃrabdhÃnyakarmavi«ayetyapavÃdaæ siddhÃnyati-##
sÃmiÓabdor'dhavÃcaka÷ /
prÃrabdhÃdyÃvanna vimucyate tÃvÃneva vilambastanmok«e brahma saæpadyata iti Órutyartha÷ /
dehapÃtÃvadhiliÇgÃttattvavidÃæ yÃj¤avalkyÃdÅnÃæ dehadhÃraïaÓrutismtiliÇgÃcca prÃrabdhakarmaïastattvaj¤Ãnaæ prati hetutvenopajÅvyatvÃcca prÃbalyasiddhestatpratibaddhaæ tattvaj¤Ãnaæ tatsiddhyarthamavidyÃæÓaæ vik«epaÓaktyÃkhyaæ vihÃyÃvarakÃvidyÃæÓaæ nÃÓayatÅtyÃha-##
vik«epakÃvidyÃleÓa eva tatsaæskÃra÷ /
Ói«yÃnprati jÅvanmuktau svÃnubhavamÃha-## //15//
END BsRp_4,1.11.15
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.12.16þ
agnihotrÃdi tu tatkÃryÃyaiva taddarÓanÃt | BBs_4,1.16 |
##
nityaæ naimittikaæ karma j¤ÃnÃnnaÓyati na veti saædehe ubhe puïyapÃpe taratÅtyaviÓe«aÓruternaÓyatÅtyÃÓaÇkyottarasyÃpÅtyuktÃtideÓasya nityÃdyatiriktakÃmyapuïyavi«ayatvenÃtrÃpavÃdaæ siddhÃntayati-##
atra pÆrvapak«e j¤ÃnÃrthaæ nityÃdyanu«ÂhÃnÃsiddhi÷ paÇkak«ÃlananyÃyÃt, siddhÃnte tu j¤ÃnetpattyarthatvÃttatsiddhiriti viveka÷ /
atra bhëye j¤Ãnakarmaïo÷ sÃk«ÃdekakÃryatvaæ paramatenoktvà sÃk«ÃtpÃramparyÃbhyÃæ mok«ahetutvaæ svamatamuktamiti mantavyam /
ata eveti j¤ÃnÃdÆrdhvaæ karmÃbhÃvÃtpÆrvakarmavi«ayamityartha÷ /
nirguïavidyÃyÃ÷ karmasÃhityaæ tptiæ prati bhojanasya lÃÇgaleneva darÓitaæ, saæprati saguïavidyÃparatvena sÆtrasyäjasyamÃha-## //16//
END BsRp_4,1.12.16
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.12.17þ
ato 'nyÃpi hy eke«Ãm ubhayo÷ | BBs_4,1.17 |
uttarasÆtrÃrthaæ ghïÃti-##
yatprÃrabdhÃdanyatkÃmyaæ puïyaæ pÃpaæ ca tadeva vidvatsuhddvi«ato÷ svasamÃnajÃtÅyaæ karma janayati svayaæ ca j¤ÃnÃnnaÓyatÅti bhÃva÷ //17//
END BsRp_4,1.12.17
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.13.18þ
yad eva vidyayeti hi | BBs_4,1.18 |
##
uktanityÃdikaæ vi«ayamupajÅvya sabÅjaæ saæÓayamuktvà pÆrvapak«amÃha-##
atra pÆrvapak«e karmÃÇgopÃstihÅnakarmaïo j¤ÃnÃrthatvÃsiddhi÷, siddhÃnte tatsiddhiriti bheda÷ /
bhavatu vidyÃviÓi«Âasya karmaïo j¤Ãnaæ prati ÓÅghrakÃritvÃkhya÷ kaÓcidatiÓayo vidyÃsÃmarthyÃt /
naitÃvatà kevalasya vaiyarthyaæ vividi«ÃÓrutivirodhÃt /
naca tatra Órutau yaj¤ÃdiÓabdÃnÃæ vidyopetakarmaparatayà saækoco yukta÷ /
hi yata÷ /
'yadeva vidyayÃ'iti Óruti÷ kevalasyÃpi vÅryavattvaæ gamayatÅti siddhÃntagranthÃrtha÷ //18//
END BsRp_4,1.13.18
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,1.14.19þ
bhogena tv itare k«apayitvÃtha saæpadyate | BBs_4,1.19 |
##
tattvavidatra vi«aya÷, sa kiæ prÃrabdhak«ayÃnantaraæ saæsaratyuta neti nimittabhÃvÃbhÃvÃbhyÃæ saæÓaye siddhÃntamupakramate-##
anÃrabdhakarmaïa÷ k«ayoktÃvÃrabdhasya kathaæ k«aya ityÃkÃÇk«ÃyÃmasyotthÃnÃtsaÇgati÷ /
pÆrvapak«e videhakaivalyÃsiddhi÷ siddhÃnte tatsiddhiriti bheda÷ /
dehapÃtottaramapi tattvavitsaæsarati saæsÃrayogyatvÃdyathà dehapÃtÃtpÆrvamityanÃrabdhÃdhikaraïad«ÂÃntena pÆrvapak«amÃha-##
bhoganimittakarmÃbhÃvÃddhetvasiddhi÷ /
yattu saæcitaæ karmÃntaraæ tanna nimittaæ phalasya, dagdhamÆlatvÃt /
avidyÃdayo hi kleÓÃ÷ karmaïastatphalasya ca mÆlam /
taduktaæ yogaÓÃstre 'kleÓamÆla÷ karmÃÓaya÷ sati mÆle tÃdvipÃka÷'iti /
tacca mÆlaæ j¤ÃnÃgninà dagdhamiti kuta÷ puna÷ saæsÃrastasmÃddehapÃte kaivalyamiti siddham //19//
END BsRp_4,1.14.19
##
#/ iti caturthasyÃdhyÃya jÅvanmukti nirÆpaïÃkhya÷ prathama÷ pÃda÷ >#//
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
##
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.1.1þ
vÃÇmanasi darÓanÃc chabdÃc ca | BBs_4,2.1 |
##
j¤ÃnaphaloktyanantaramupÃsanaphalaæ brahmalokasthaæ vaktavyaæ taccÃrcirÃdimÃrgaprÃpyaæ, mÃrgaprÃptiÓcotkrÃntisÃdhyà tasmÃdupÃstiphalak«iptotkrÃntipÃdasyÃstyÃdhyÃyasaægati÷ /
yuktaæ cÃsya pÆrvapÃdÃnantaryaæ j¤Ãnaphaloktyanantaraæ vaktavyopÃstiphalenÃk«iptatvÃdityÃha-##
j¤Ãnina ivopÃsakasyÃpyutkrÃntirnetyata Ãha-##
vidvÃnupÃsaka÷, tasyÃnupÃsakavadutkrÃntirasti, aj¤atvÃditi vak«yata ityartha÷ /
prayato mriyamÃïasyetyartha÷ /
vÃkpadasya karaïabhÃvavyutpattibhyÃæ karaïatadvttyorlayabhÃnÃtsaæÓaya÷ /
pÆrvapak«e karaïÃnÃæ svarÆpalayÃnmtamÃtrasya mukti÷, siddhÃnte tu saæsÃrasiddhi÷ /
anupÃdÃne manasi vÃcastattvalayÃyogena vyÃpÃramÃtropaÓamÃditi viveka÷ /
sÆtre vttipadÃdhyÃhÃra÷ kathamiti ÓaÇkate-##
uttaratra hi sÆtrakttattvavida indriyÃïÃæ svarÆpalayaæ vak«yati tadbalÃdihÃdhyÃhÃra ucita÷ /
aj¤asyÃpi indriyalayasÃmye vak«yamÃïaviÓe«oktyayogÃditi samÃdhyartha÷ /
praktÃveva vikÃralaya iti nyÃyaviruddhÃrthaæ Órutirapi na brÆta iti siddhÃntayati-##
nyÃyasya niravakÃÓatvÃdbalÅyastvaæ Óabdasya tÆktirvÃgitivyutpattyà lak«aïayà và sÃvakÃÓatvamiti dyotayituæ ÓabdÃccetyuktam //1//
END BsRp_4,2.1.1
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.1.2þ
ata eva ca sarvÃïyanu | BBs_4,2.2 |
vÃcyuktaæ nyÃyaæ cak«urÃdi«vatidiÓati-##
upaÓÃntadehau«ïyastasmÃdutkramaïÃdÆrdhvaæ punarbhavaæ pratipadyata iti Órutyartha÷ /
indriyaÓabdasya Órutisthasya vttiparatayopapatte÷ /
sarvendriyavttilayaÓcedi«Âastarhi vÃÇmanasÅti pthaksÆtraæ kimarthamityata Ãha-## //2//
END BsRp_4,2.1.2
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.2.3þ
tanmana÷ prÃïa uttarÃt | BBs_4,2.3 |
##
vÃkyakramÃdarthakramÃccÃdhikaraïakrama÷ /
ÓrutinyÃyÃbhyÃæ saæÓaya÷ pÆrvaæ prabalanyÃyavirodhÃdvÃgiti ÓruterbÃdha÷ /
kta÷ iha tvabÃtmakaprÃïasya annÃtmakamana÷praktitvena praktau vikÃralaya iti nyÃyÃnugrahÃnna mana÷ÓrutirbÃdhyeti pÆrvapak«aphalaæ pÆrvavat, siddhÃntastvabannayo÷ praktiviktibhÃve 'pi na tadvikÃrayo÷ prÃïamanasostadbhÃvo himaghaÂayorapi tadbhÃvaprasaÇgÃdato nyÃyavirodhÃtpÆrvavacchrutirbÃdhyeti viveka÷ /
ÃghÅtà bÃhyendriyavttayo yena tattathà lÅnendriyavttikaæ mano 'pi vttilayenaiva prÃïe lÅyata ityartha÷ /
evamapÅti /
prÃïasyÃbvikÃratvapak«e 'pÅtyartha÷ /
tasmÃditi prÃïasya sÃk«Ãnmana÷praktibhÃvÃnmana÷Óabdo vttiæ lak«ayatÅtyartha÷ //3//
END BsRp_4,2.2.3
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.3.4þ
so 'dhyak«e tadupagamÃdibhya÷ | BBs_4,2.4 |
##
uktanyÃyasiddhaæ prÃïasyÃpi vttilayamupajÅvya 'prÃïastejasi'iti ÓruterÆpagamÃdiÓruteÓca saæÓayamuktvà jÅve layaæ vinÃpi upagamÃdisaæbhava iti pÆrvapak«ayati-##
atra teja÷Óabdasya mukhyatvaæ, siddhÃnte tu bhÆtopahita jÅvalak«akatvamiti matvà sÆtraæ yojayati-##
aj¤ÃnakarmavÃsanopÃdhika ityartha÷ /
taæ jÅvaæ prati prÃïÃnÃmupagamÃnugamanÃvasthÃnaÓrutibhya iti hetvartha÷ /
yathà yÃtrecchÃvantaæ rÃjÃnaæ bhtyà upagacchantyevameva paralokaæ jigami«uæ jÅvaæ sarve prÃïà abhimukhyenÃyÃntÅtyupagama÷ Óruta÷ /
tamutkrÃmantamityanugamanaæ Órutam /
jÅve prÃïÃvasthÃnaÓrutimÃha-##
jÅvasya prÃptavyaphalÃvagamÃya hi vij¤ÃnasÃhityaÓrutyÃ÷ mukhyaprÃïasahitakaraïÃnÃæ jÅve sthitirbhÃtÅtyartha÷ //4//
END BsRp_4,2.3.4
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.3.5þ
bhÆte«u tacchrute÷ | BBs_4,2.5 |
yadyapi prÃïasya tejasyavyavadhÃnena laya÷ ÓrutastathÃpyubhayaÓrutyanugrahÃya prÃïo jÅve lÅyate, jÅvadvÃrà ca tadupÃdhi«u tejaÃdibhÆte«viti ÓrutyarthasphuÂÅkaraïÃrthaæ sÆtraæ ghïÃti-##
naca layaæ vinÃpi jÅvaæ pratyipagamÃdisaæbhavÃtteja÷ ÓrutirmukhyÃstviti vÃcyaæ, jÅvaæ pratyÃgatya prÃïasya nirvyÃpÃratvena sthiterevÃtra layatvÃditi bhÃva÷ /
bhÆte«u jÅvasthiti÷ kiæ balÃdvyÃkhyÃyata ityÃÓaÇkya 'so 'dhyak«e'iti sÆtrodÃhtaÓrutibalÃdityÃha-##
prÃïasya jÅvadvÃrà bhÆtaprÃptau d«ÂÃntamÃha-## //
END BsRp_4,2.3.5
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.3.6þ
naikasmin darÓayato hi | BBs_4,2.6 |
sthÆladehÃrambhÃya pa¤cÅktabhÆtÃnyÃvaÓyakÃnÅti raæhatyadhikaraïe vyÃkhyÃtam /
aïvya÷ sÆk«mÃ÷, mÅyanta iti mÃtrÃ÷ paricchinnÃ÷, prÃÇmok«ÃdavinÃÓinya÷, daÓÃrdhÃnÃæ pa¤cÃnÃæ bhÆtÃnÃæ sÆk«mabhÃgà iti yÃvat /
jÅvasya bhÆtÃÓrayatvaæ karmÃÓrayatvaÓrutiviruddhamityÃÓaÇkya karma nimittatvenÃÓraya÷, bhÆtÃni tu dehopÃdÃnatvenetyubhayamaviruddhamityÃha-##
tau yÃj¤avalkyÃrtabhÃgau yajjÅvÃdhÃramÆcatustatkarmeti Órutervacanam //6//
END BsRp_4,2.3.6
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.4.7þ
samÃnà cÃstyupakramÃd amtatvaæ cÃnupo«ya | BBs_4,2.7 |
evaæ bÃhyendriyÃïÃæ manasi prathamaæ vttilayalÃbhÃttato manovtte÷ prÃïe laya÷ prÃïavtterbhÆtopahitajÅve laya ityutkrÃntivyavasthoktà /
sÃca sarvaprÃïi«u tulyetyÃha-##
'puru«asya prayato vÃÇmanasi'ityaviÓe«aÓrute÷ 'vidyayÃmtamaÓnute'iti ÓruteÓca saæÓayamÃha-##
viÓayÃnÃnÃæ saædihÃnÃnÃmityartha÷ /
pÆrvapak«e saguïabrahmavidasaæbandhitvamutkrÃnterviÓe«a÷ sÃdhyate /
tato 'nÆtkrÃnta upÃsako muktimaÓnuta iti phalaæ, siddhÃnte tÆtkrÃnto brahmalokabhÃgÅti phalabheda÷ /
pÆrvapak«amÃk«ipya samÃdhatte-##
vidyayÃmtamiti ÓrutinirguïavidyÃvatparà /
na tasya prÃïà utkrÃmantÅti prati«edho 'pi tadvi«aya÷ /
ata÷ saguïavido 'pyaj¤asyaivotkrÃntiriti siddhÃntayati-##
stirmÃrgastasyopakramo 'rci÷prÃptistata÷ prÃktanà utkrÃntistulyÃ, tata upÃsako mÆrdhanyanìÅdvÃrÃrcirÃdimÃrgaæ prÃpnoti nÃnya iti viÓe«a÷ /
yattu daharopÃsakasyÃmtatvaæ Órutaæ 'tayordhvamÃyannamtatvameti'iti tadÃpek«ikameva na mukhyaæ 'yaæ kÃmaæ kÃmayate so 'sya saækalpÃdeva samutti«Âhati'iti bhogaÓravaïÃdityÃha-##
u«a dÃha iti dhÃtoridaæ rÆpam //7//
END BsRp_4,2.4.7
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.5.8þ
tadÃpÅte÷ saæsÃravyapadeÓÃt | BBs_4,2.8 |
##
pÆrvodÃhtotkrÃntivÃkyaÓe«aæ vyÃkhyÃya liÇgÃÓrayapa¤cabhÆtÃnÃæ kimÃtyantiko brahmaïi laya utÃnÃtyantika iti layasyobhayathÃdarÓanÃtsaæÓayamÃha-##
pÆrvatrÃpek«ikamamtatvamityuktaæ tadayuktamityÃk«epÃtsaægati÷ pÆrvapak«e mtamÃtrasya muktisiddhi÷, siddhÃnte tu karmavidyÃÓÃstrabalÃtsÃvaÓe«alayasiddhiriti viveka÷ //8//
END BsRp_4,2.5.8
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.5.9þ
sÆk«maæ pramÃïataÓ ca tathopalabdhe÷ | BBs_4,2.9 |
nanu liÇgÃtmakasya tejasa÷ kathaæ sÆk«matamanìÅdvÃrà gati÷ kuto và kenacinmÆrtena pratighÃto nÃsti kuto và na dÓyata ityata Ãha-## //9//
END BsRp_4,2.5.9
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.5.10þ
nopamardenÃta÷ | BBs_4,2.10 |
pramÃïasauk«myÃdgatiranudbhÆtasparÓarÆpavattvÃkhyasvacchatvÃdapratighÃtÃnupalabdhÅ ityartha÷ //10//
END BsRp_4,2.5.10
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.6.11þ
asyaiva copapatter ƫmà | BBs_4,2.11 |
liÇgasadbhÃve cau«ïyaliÇgakÃnumÃnamÃha-## //11//
END BsRp_4,2.6.11
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.6.12þ
prati«edhÃd iti cen na ÓÃrÅrÃt | BBs_4,2.12 |
##
pÆrvamanupo«yeti padena dagdhÃÓe«akleÓasya nirguïaj¤Ãnina utkrÃntyÃdyabhÃva÷ /
sÆcitastasyÃtrÃk«ipya samÃdhÃnÃdvyavahitenÃsya saægatirityÃha-##
sakÃmasya saæsÃroktyanantaraæ ni«kÃmasya muktiprakaraïÃrtho 'thaÓabda÷ ÃtmakÃmatvÃt pÆrïÃnandÃtmavittvÃdÃptakÃma÷ prÃptaparamÃnanda÷, ato ni«kÃma÷ anabhivyaktÃntaravÃsanÃtmakakÃmaÓÆnya÷, tasmÃdakÃma÷ vyaktabahi«kÃmarahita÷, ÅdÓo yo 'kÃmayamÃnastasyetyanvaya÷ /
j¤Ãnina utkrÃntirasti na veti pa¤camÅ«a«ÂhÅÓrutibhyÃæ saædehe siddhÃntiÓaÇkÃnirÃsapÆrvakaæ pÆrvapak«ayati-## //12//
END BsRp_4,2.6.12
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.6.13-14þ
spa«Âo hyeke«Ãm | BBs_4,2.13 |
smaryate ca | BBs_4,2.14 |
kÃïvaÓrutau tÃvattasyeti sarvanÃmnà praktaæ j¤Ãninaæ parÃmÓya saæbandhasÃmÃnyamuktaæ tatra mÃdhyandinaÓÃkhÃyÃæ tasmÃdityapÃdÃnatvarÆpaviÓe«a ukto grÃhyastathÃca jÅvÃtprÃïotkrÃntiprati«edho bhÃti na dehÃttacchabdena dehasyÃnuktestasmÃjj¤Ãnino 'pyutkrÃntirastÅti j¤Ãnavaiyarthyamiti pÆrvapak«aphalam /
siddhÃnte tatsÃrthakyamÃha-##
atra puru«aÓabdavÃcyo deha evasmÃdityutkrÃntyavadhirucyate /
saÓabdaparÃm«Âasya praktasya puru«asyocchvayanÃdidharmakasya jÅvatvÃyogÃdityartha÷ /
ucchvayati bÃhyavÃyupÆraïÃdvardhate, ÃdhmÃyati ÃrdrabherÅvacchabdaæ karotÅtyartha÷ /
ye«Ãæ pa¤camÅpÃÂhaste«Ãæ yadyapi dehina÷ prÃdhÃnyaæ tathÃpi dehadehinorabhedÃttasmÃditi dehaæ parÃmÓya tadÃpÃdana evotkrÃntiprati«edha iti vyÃkhyeyam /
tatsÃmÃnyaduktaÓrutyÃsya pÃÂhasyaikÃrthatvÃditi yojanà /
idÃnÅæ kÃïvapÃÂhasyÃnuguïyamÃha-##
saæbandhaviÓe«ÃkÃÇk«ÃyÃæ bhoktà prÃïÃnÃæ bhogopakaraïatvaviÓe«o 'traiva prÃïamayo manomaya÷ iti pÆrvaÓrutyukto grÃhya÷ /
na ÓÃkhÃntarasthamapÃdÃnatvaæ grÃhyaæ jÅvÃdutkrÃnteraprÃptÃyÃ÷ prati«edhÃyogÃt /
ato vidvatsaæbandhiprÃïÃnÃmutkrÃntyapÃdÃnÃpek«ÃyÃæ cak«u«Âo và mÆrdhnovetyuktadehapradeÓà eva grÃhya÷ /
tathÃcÃyamartha÷-tasya vidu«o bhogopakaraïÃtmakÃ÷ prÃïÃ÷ dehapradeÓebhyo notkrÃmantÅti /
evaæ ca prÃptotkrÃntini«edhÃrthatvaæ vÃkyasyeti sarvaæ caturasram /
apiceti spa«ÂÃrtham /
samyagÃtmabhÃvena bhÆtÃni paÓyata÷ apadasya prÃpyapadarahitasya padai«iïo devà api mÃrge muhyanti mÃrgaæ na jÃnanti tadabhÃvÃditi smtiyojanà /
samtyantaravirodhaæ ÓaÇkate-##
saguïavidyÃbalenai«Ã gatiriti pariharati-##
nanu tarhi 'tayordhvamÃyannamtatvameti', 'sa evaitÃnbrahma gamayati'ityÃdiÓrutÅnÃæ kà gati÷, tatrÃha-## //13 // //14//
END BsRp_4,2.6.13-14
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.7.15þ
tÃni pare tathà hy Ãha | BBs_4,2.15 |
##
pÆrvatra gatini«edhena vidvatkalÃnÃæ ghrÃïÃdÅnÃmatraiva laya ukta÷ /
tamupajÅvya sa kiæ tattatkalÃprakti«u pthivyÃdi«u syÃduta paramÃtmanÅti ÓrutidvayadarÓanÃtsaæÓaya÷ kÃrya÷ /
tatra sÃk«Ãtpraktau vikÃralaya iti nyÃyÃnughÅtayà 'gatÃ÷ kalÃ÷'iti Órutyà pÆrvapak«amagre vadannÃdau siddhÃntamÃha-##
yathà nadya÷ samudraæ prÃpya lÅyante evamevÃsya parita÷ sarvatra brahmadra«ÂurimÃ÷ prÃïaÓraddhÃdyÃ÷ puru«ÃyaïÃ÷ puru«e kalpitÃ÷ puru«ameva j¤eyaæ prÃpya layaæ gacchantÅtyartha÷ /
mana÷prÃïayorekÅkaraïena kalÃnÃæ pa¤cadaÓatvam /
prati«Âhà iti dvitÅyÃbahuvacanam /
svasya praktÅ÷ pthivyÃdyà ityartha÷ /
vastugatyà vidvadd«Âyà paramÃtmani kalÃlaye 'pi lokad«Âyà prati«ÂhÃsu layoktiraviruddhà /
tathÃca kalÃ÷ svaprakti«u vilÃpya tÃbhi÷ saha puru«e lÅyante iti ÓrutidvayatÃtparyam //15//
END BsRp_4,2.7.15
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.8.16þ
avibhÃgo vacanÃt | BBs_4,2.16 |
##
uktalayamupajÅvya layasya dvedhÃdarÓanÃtsaæÓayamÃha-##
muktyasiddhistatsiddhiÓcetyubhayatra phalam /
avaÓe«o mÆlakÃraïe ÓaktyÃtmanà sthiti÷ /
punarjanmayogyateti yÃvat /
vimata÷ kalÃlaya÷ sÃvaÓe«a÷, kalÃlayatvÃtsu«uptivaditi pÆrvapak«a÷ /
vimato niravaÓe«a÷, vidyÃktatvÃdrajjvà vidyayà sarpalayavaditi yuktyupetaÓrutyà siddhÃntayati-##
nÃmarÆpe ÓaktyÃtmake api bhidyete ityartha÷ //16//
END BsRp_4,2.8.16
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.9.17þ
tadokograjvalanaæ tatprakÃÓitadvÃro vidyÃsÃmarthyÃt tacche«agatyanusmtiyogÃc ca hÃrdÃnughÅtÃ÷ ÓatÃdhikayà | BBs_4,2.17 |
##
stermÃrgasyopakramo nìÅpraveÓaniyamastaæ vaktuæ sÆtrabhÃgavyÃkhyÃdvÃrÃdhikaraïavi«ayamÃha-##
sa mumÆr«ustejomÃtrà indriyÃïi /
tasya hdayasyÃgraæ nìÅmukhaæ tasya jvalanaæ bhÃviphalasphuraïaæ pradyotÃkhyam /
cak«u«o vetyaniyamaÓrutestayorghvamÃyanniti viÓe«aÓruteÓca saæÓaya÷-kimupÃsako 'pyanupÃsakavadyena kenaciddvÃreïa nirgacchati uta mÆrdhanyanìyaiveti /
atra pÆrvapak«e vidyÃktÃtiÓayÃsiddhi÷, siddhÃnte tatsiddhiriti viveka÷ /
vacanÃdavibhÃgavadaniyama iti prÃpte siddhÃntayati-#<Ãca«Âa iti />#
yena kenacinmÃrgeïa nirgatasyÃpi brahmalokaprÃptau vidyaÓe«atvena mÃrgÃnusmtividhe÷ kevalÃd«ÂÃrthatvaæ syÃdato 'nvahaæ smtenaiva mÃrgeïa gamanaæ yuktamiti bhÃva÷ /
hÃrdaæ brahma /
vi«vaÇ nÃnÃvidhà anyà nìyo 'nye«Ãmityartha÷ /
su«umnÃkhyà nìŠhdayÃt nirgatà dak«iïÃk«itÃlukaïÂhÃntastananÃsikÃmadhyÃbhittidvÃrà brahmarandhraæ prÃptà sÆryaraÓmibhirekÅktà brahmalokamÃrga upÃsakasyeti sthitam //17//
END BsRp_4,2.9.17
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.10.18þ
raÓmyanusÃrÅ | BBs_4,2.18 |
##
prakaraïaÓodhanapÆrvakamupÃsakasya raÓmyanusÃritvaæ vi«ayamÃha-##
atha prÃrabdhÃnte etadutkramaïaæ yadà syÃdatha tadà etaireva nìÅsaæbaddhai raÓmibhirutkrÃmatÅtyartha÷ /
atra saæbandhasya kÃlaviÓe«ÃÓravaïÃdrÃtrau raÓmyabhÃvÃcca saæÓayamÃha-##
pÆrvoktanìÅsaæbaddharaÓmÅnÃmatropajÅvyatvÃtsaægati÷ /
pÆrvapak«e rÃtrau mtasya raÓmiprÃptyarthaæ sÆryodayapratÅk«Ãsti, siddhÃnte nÃstÅti matvà siddhÃntaæ pratijÃnÅte-## //18//
END BsRp_4,2.10.18
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.10.19þ
niÓi neti cen na sambandhasya yÃvaddehabhÃvitvÃd darÓayati ca | BBs_4,2.19 |
pÆrvapak«abÅjamupanyasya dÆ«ayati-##
Óirà nìya÷ pratÃyante visttà bhavanti sptÃ÷ saæbaddhÃ÷ /
Órutasaæbandhasya rÃtrau sattve yuktimÃha-##
tarhi hemantÃdirÃtri«vau«ïyopalabdhi÷ syÃdityata Ãha-##
savità rÃtrÃvapyahardadhÃtÅti dhÃraïÃbhidhÃnaæ stokaraÓmyanuvttyabhiprÃyamevetyartha÷ /
ki¤ca yadi rÃtrau mtasya raÓmiyogaæ vinaivordhvagati÷ syÃttadà raÓmiÓruterdivÃmtavi«ayatayà saækoca÷ syÃdÆrdhvagatyabhÃve ca vidyÃyÃmapravtti÷ syÃt /
naca pratÅk«ayordhvagatiriti vÃcyaæ, raÓmyudayÃtprÃgdehadÃhe ÃdityapratÅk«ÃvaiyardhyÃpÃtÃdapratÅk«ÃÓrutivirodhÃcca /
tasmÃdyadÃkadÃcinmtasya raÓmiprÃptyà jhaÂiti brahmalokaprÃptiriti //19//
END BsRp_4,2.10.19
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.10.20þ
ataÓ cÃyane 'pi dak«iïe | BBs_4,2.20 |
evaæ dak«iïÃyane mto vidvÃnvidyÃphalamÃpnoti na veti vidyÃyà nityavatphalaÓruteruttarÃyaïaprÃÓastyaÓÃstrÃcca saædehe pÆrvoktahetÆnatidiÓati-##
pÆrvapak«amÃÓaÇkyÃpanudati-##
aj¤ÃnÃmuttarÃyaïe daivÃnmaraïaæ cetpraÓastamityabhij¤ÃbhivacanarÆpÃcÃraparipÃlanÃrthaæ bhÅ«masya pratÅk«Ã /
«aïmÃsÃniti ÓrutistÆttarÃyaïadevatÃpareti vak«yate /
tathÃca devatÃyÃ÷ sadà sattvÃdvidyayà dak«iïÃyanakÃle 'pi tatprÃptiraviruddheti bhÃva÷ //20//
END BsRp_4,2.10.20
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,2.11.21þ
yogina÷ prati ca smaryete smÃrte caite | BBs_4,2.21 |
smtibalÃtkÃlaprÃdhÃnyaæ ÓaÇkate-##
ÓrautadaharÃdyupÃsakasyÃsmÃbhi÷ kÃlÃnapek«oktÃ, smÃrtayoginÃæ tu kÃlÃpek«Ã smtÃvucyata ityavirodhamÃha-##
yogÅ daharÃdyupÃsaka eva smtyukta÷ kiæ na syÃdityata Ãha-##
bhagavadÃrÃdhanabuddhyÃnu«Âhitaæ karma yoga÷ 'anÃÓrita÷ karmaphalaæ kÃryaæ karma karoti ya÷ /
sa saænyÃsÅ ca yogÅ ca'iti smte÷ /
dhÃraïÃpÆrvako 'karttvÃnubhava÷ sÃækhyaæ, 'indriyÃïÅndriyÃrthe«u vartanta iti dhÃrayan'iti smte÷ /
nanu ÓrutismtyorbhinnÃrthatvamayuktaæ pratyabhij¤ÃvirodhÃditi ÓaÇkate-##
kÃlÃgrahiïaæ prati bhinnÃrthatvamuktam /
yadi tu ÓrautÃrthapratyabhij¤ayà kÃlaÓabdo devatÃparastarhyaikÃrthyameveti samÃdhyartha÷ /
tasmÃdvidyÃsÃmarthyÃtsarvadaiva di«ÂhaÇgatasya upÃsakasya phalaprÃptiriti siddham //21//
END BsRp_4,2.11.21
iti ÓrÅmatparamahaæsaparivrÃjakÃcÃryaÓrÅgovindÃnandaktau ÓrÅmacchÃrÅrakamÅmÃæsÃvyÃkhyÃyÃæ bhëyaratnaprabhÃyÃæ caturthadhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷ //2//
#/ iti caturthasyÃdhyÃyasyotkrÃntigatinirÆpaïÃkhyo dvitÅya÷ pÃda÷ >#//
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
##
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.1.1þ
arcirÃdinà tatprathite÷ | BBs_4,3.1 |
evamutkrÃntiæ nirÆpya tatsÃdhyaæ mÃrgaæ gantavyaæ ca nirÆpayituæ pÃdamÃrabhate-##
vttÃnuvÃdapÆrvakamÃdyÃdhikaraïasya vi«ayaæ mÃrgamÃha-#<ÃstÅti />#
virajà virajasa÷ ni«pÃpà ityartha /
Órutivipratipattyà saæÓaya÷ /
pÆrvaæ yadÃkadÃcinmtasyÃpi phalaprÃptiruktà tadvadyena kenacinmÃrgeïa gatiriti pÆrvapak«aphalaæ vikalpa÷, siddhÃnte mÃrgaikyamiti viveka÷ /
upÃsanÃbhedÃttacche«atvena dhyeyÃnÃæ mÃrgÃïÃæ bheda÷, evakÃrÃcca /
ki¤ca mÃrgabhede satyasmÃdayaæ mÃrgastvarayà prÃpaka iti yuktaæ na mÃrgaikya ityartha÷ /
upÃsanÃbhede 'pyupÃsyabrahmaikyavanmÃrgaikyaviruddhamiti siddhÃntayati-##
tasya mÃrgasya prasiddhatvÃditi hetvartha÷ /
ye cetyaviÓe«aÓrutiraÓrutagatividyÃvi«ayayeti mÃrgabhedaæ ÓaÇkate-##
ekasyaiva mÃrgasyÃnekÃnyÃgnyÃdÅni viÓe«aïÃnÅtyukte lÃghavÃnna mÃrgabheda÷ /
pratyabhij¤ÃnÃcceti samÃdhyartha÷ /
gantavyaikyaæ vivïoti-##
parÃvato dÅrghÃyu«o hiraïyagarbhasya parà dÅrghÃ÷ samÃ÷ saævatsarÃnvasanti kÃryabrahmaïo yà jiti÷ sarvatra jaya÷, vyu«ÂirvyÃptistÃæ labhata ityartha÷ /
evaæ gantavyaikyavatpratyabhij¤ayà mÃrgaikyaniÓcayÃtprakaraïabhedo 'prayojaka ityuktaæ saæpratyevakÃratvarÃvacanayorgatimÃha-##
rÃtrau spa«ÂaraÓmyabhÃvÃdvidu«o raÓmyayogaprÃptau tannirÃsÃrthamevakÃro nÃnyavyÃvttyartha÷ /
yathà laukikamÃrge vilambastathà arcirÃdau neti tvarÃvacanopapattirityartha÷ /
mÃrgaikye liÇgamÃha-##
ÓubhamÃrgabÃhulye ttÅyasthÃnoktirna syÃditi bhÃva÷ /
uttaramÃrgaikye 'pyarcirÃdineti /
viÓe«aïe ko heturityata Ãha-## //1//
END BsRp_4,3.1.1
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.2.2þ
vÃyum abdÃd aviÓe«aviÓe«ÃbhyÃm | BBs_4,3.2 |
uktaæ mÃrgasyaikyamupajÅvya parvakramamÃha-##
arcirÃdi«vasmÃdayamanantara iti krameïa viÓe«aïaviÓe«yabhÃva ucyata ityadhikaraïasya tÃtparyamuktvà vi«ayamÃha-##
atrÃgnyanantaraæ paÂhito vÃyurvi«aya÷ /
sa kiæ arcirÃtmakÃgneranantaramuta saævatsarÃtpara iti pÃÂhÃdvak«yamÃïaviÓe«aÓruteÓca saæÓaye siddhÃntamevopakramate-##
puru«a÷ upÃsako 'smÃllokÃddehÃtpraiti nirgacchati tasmai prÃptÃya puru«Ãya sa vÃyustatra svÃtmani vijihÅte chidraæ karoti, tena vÃyudattena rathacakrachidratulyena dvÃreïordhvamÃdityaæ gacchatÅti Órutyartha÷ /
idÃnÅæ pÆrvapak«amÃha-##
pÃÂhabalÃdarci«o 'nantaro vÃyurityartha÷ /
kau«ÅtakinÃæ pÃÂhamÃtraæ, na kramaviÓe«avÃcÅ kaÓcicchabdo 'sti /
kÃïvÃnÃæ tu tenetyÆrdhvamiti ca ÓabdÃbhyÃæ kramaniÓcayÃtpÃÂhabÃdha iti siddhÃntÃrtha÷ /
astvarcirÃdimÃrge chÃndogyasthe saævatsarapÃÂhÃdvÃyorabdÃtparatvaæ, vÃjiÓrutisthe tu saævatsarasyÃÓrute÷ kathamabdÃtparo vÃyurityata Ãha-##
tarhi devalokÃdvÃyumiti sÆtraæ syÃdityata Ãha-##
saævatsarasya mÃsÃvayavitvÃnmÃsÃnantaryaæ saævatsarÃtparo devalokastata÷ paro vÃyurvÃyo÷ para Ãditya iti Órutidvaye kramo ni«panna÷ /
teneti ttÅyÃÓrutyà vÃyorÃdityapÆrvatvÃvagamÃditi, sÆtre tu vÃyupadaæ devalokapÆrvakavÃyuparamiti sthitam //2//
END BsRp_4,3.2.2
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.3.3þ
taÂito 'dhi varuïa÷ saæbandhÃt | BBs_4,3.3 |
evaæ kau«Åtakibhiragnyanantaraæ paÂhitasya vÃyo÷ sthÃnamuktvà vÃyvanantaraæ paÂhitasya varuïasyÃrcirÃdimÃrge sthÃnamÃha-##
paÂhito varuïÃdirmÃrgaparvatvena saæbadhyate na veti saædehe 'rci«o 'harityÃdi pa¤camyÃrcirÃdÅnÃæ krameïa mÃrgaparvatayà baddhatvÃdvÃyoriva sthÃnaviÓe«aÓrutyabhÃvÃdalabdhasthÃno varuïÃdirna saæbadhyata iti prÃpte siddhÃntamÃha-#<ÃdityÃditi />#
apÃæ vidyutkÃryatvena saæbandhe mÃnamÃha-##
varuïasyÃbdvÃrà vidyusaæbandhÃt 'ÃgantukÃnÃmante niveÓa÷'iti nyÃyÃycca vidyudÃnantarye sati yathÃpÃÂhamindraprajÃpatyo÷ krama ityartha÷ //3//
END BsRp_4,3.3.3
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.4.4þ
ÃtivÃhikÃs talliÇgÃt | BBs_4,3.4 |
evamarcirÃdÅnÃæ kramaæ nirÆpya svarÆpaæ nirÆpayati-#<ÃtivÃhikÃstalliÇgÃt />#
cihnanirdeÓasÃmyÃllokaÓabdÃnnettvaliÇgÃcca saæÓaya÷ /
Ãdyapak«advayaæ pÆrvapak«a÷ /
arcirÃdayo vidyudantÃÓcetanà netÃraÓcÃmÃnavapurÆ«eïa netrà saha paÂhitatvÃditi siddhÃntayati-##
yathÃÓrutyamÃnavasyÃstu nettvaæ nÃrcirÃdÅnÃmiti ÓaÇkate-##
puru«asyÃmÃnavatvaæ nettvaæ cetyubhayaparatve vÃkyabheda÷ syÃdato 'rcirÃdipadairnetÃra eva mÃnavÃ÷ praktÃ÷ prakaraïabalÃdvidyudanantaraæ mÃnavasya netu÷ prÃptau prakaraïaprÃptanettvÃnuvÃdenÃmÃnavatvamekameva pratipÃdyata iti vaktavyamityÃha-##
netprakaraïÃnaÇgÅkÃre tvamÃnava÷ puru«o gamayatÅti vÃkyaæ bhidyeta amÃnavatvavannettvasyÃpyaprÃpteriti bhÃva÷ /
nettvÃnuvÃdaliÇgasyÃnugrÃhakanyÃyaparaæ sÆtraæ ghïÃti-## //4//
END BsRp_4,3.4.4
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.4.5þ
ubhayavyÃmohÃt tat siddhe÷ | BBs_4,3.5 |
yadyanetÃro 'cetanà evÃrcirÃdayastarhi mÃrgatadgantrorubhayorapi vyÃmohÃdaj¤atvÃdÆrdhvagatirna syÃdata÷ svayaæ prayatnaÓÆnyaÓcetanÃntareïa neya iti laukikanyÃyÃnugrahÃttatsiddhernettvasiddheruktaliÇgaæ nyÃyopedamiti sÆtrÃrtha÷ /
pÆrvapak«advayaæ dÆ«ayati-##
arciraharÃdÅnÃmasthiratvÃdrÃtryÃdau mtasya pratÅk«Ã nÃstÅtyuktatvÃcca na mÃrgacihnatvaæ bhogyatvaæ vÃ, devatÃtve tvasthiratvado«o nÃstÅtyartha÷ /
yattÆpadeÓasvÃrasyÃccihnatvaæ bhÃtÅti, tatrÃha-##
cihnatvanettvasaæÓayÃcca vÃkyaÓe«Ãnnirïaya ityÃha-##
yaduktaæ lokaÓabdÃdbhogyatvamiti tannetyÃha-##
sÆtrÃntaraæ ghïÃti-## //5//
END BsRp_4,3.4.5
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.4.6þ
vaidyutenaiva tatas tacchrute÷ | BBs_4,3.6 |
ÃmÃnavo vidyullokamÃgato vaidyutastenetyartha÷ /
Órutau vaidyutÃllokÃdityartha÷ /
Órutyà varuïÃdÅnÃæ nettvÃbhÃve 'pyanugrÃhakatvena mÃrgÃntarbhÃva iti bhÃva÷ //6//
END BsRp_4,3.4.6
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.5.7þ
kÃryaæ bÃdarirasya gatyupapatte÷ | BBs_4,3.7 |
evaæ mÃrgaæ nirÆpya gantavyaæ cintayati-##
paraæ brahma gantavyamiti pÆrvapak«e mÃrgasya muktyarthatà kÃryaæ brahmeti siddhÃnte bhogÃrthateti matvà prathamaæ siddhÃntamÃha-##
sarvagatasyÃpi pradeÓÃntaraviÓi«ÂatvenÃkÃÓasya gantavyatvaæ, d«Âaæ, brahmaïastu pratyaktvÃnna kathamapi gantavyatetyartha÷ //7//
END BsRp_4,3.5.7
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.5.8þ
viÓe«itatvÃc ca | BBs_4,3.8 |
brahmaloke«viti bahuvacanalokaÓabdÃdhÃrasaptamÅÓrutibhirgantavyasya parasmÃdvyÃvttatvÃcca na paraæ gantavyamityÃha-##
parabrahmaïi bhogyatvopacÃrÃdgauïÅ lokaÓrutirityartha÷ /
napuæsakabrahmaÓabdena kÃraïavÃcinà kÃryaæ lak«yate gantavyatvanyÃyopetabahuvacanÃdyanekaÓrutyanugrahÃya÷ /
na cÃnÃvttiliÇgÃtparasya gantavyatÃ, kramamuktyà liÇgasyÃnyathÃsiddheriti bhÃva÷ //8//
END BsRp_4,3.5.8
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.5.9-12þ
sÃmÅpyÃt tu tadvyapadeÓa÷ | BBs_4,3.9 |
kÃryÃtyaye tadadhyak«eïa sahÃta÷ param abhidhÃnÃt | BBs_4,3.10 |
smteÓ ca | BBs_4,3.11 |
paraæ jaiminir mukhyatvÃt | BBs_4,3.12 |
pratisaæcaro mahÃpralaya÷, tasminprÃpte parasya hiraïyagarbhasyÃnte sama«ÂiliÇgaÓarÅrarÆpavikÃrÃvasÃne brahmalokanivÃsina÷ kutÃtmÃna÷ Óuddhadhiyastatrotpannasamyagdhiya÷ sarve brahmaïà mucyamÃnena saha paraæ padaæ praviÓantÅti yojanà /
evaæ siddhÃntamuktvà tena nirastaæ pÆrvapak«amÃha-## //9 // //10 // //11 // //12//
END BsRp_4,3.5.9-12
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.5.13þ
darÓanÃc ca | BBs_4,3.13 |
daharavidyÃyÃæ kaÂhavallÅ«u parabrahmaprakaraïe ca tayordhvamÃyanniti gatirdarÓità //13//
END BsRp_4,3.5.13
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.5.14þ
na ca kÃrye pratipattyabhisaædhi÷ | BBs_4,3.14 |
evaæ brahmaÓrutyamtatvaliÇgÃbhyÃæ prakaraïÃcca paravi«ayà gatirityuktaæ, saæprati prajÃpate÷ sabhÃæ veÓma prÃpnuyÃmiti upÃsakasya maraïakÃle kÃryaprÃptisaækalpaÓruterna paraæ gantavyamiti ÓaÇkÃæ nirasyati-##
parasya praktatvÃt, yaÓa÷padasya paramÃtmanÃmatvaprasiddhyà yaÓa÷padenÃtmokti÷ /
yaÓa Ãtmà brÃhmaïÃnÃmahaæ bhavÃmi, tathà rÃj¤Ãæ yaÓo viÓÃæ yaÓa iti sÃrvÃtmyaliÇgÃcca paraprÃptisaækalpa evÃyamityartha÷ /
astu veÓmapratipattÅcchà parabrahmavi«ayà tathÃpi sà kathaæ gatipÆrvikà syÃdityata Ãha-##
tattatra brahmaloke vidyÃvidhÅnenÃparÃjità pÆrasti brahmaïo hiraïyagarbhasya tenaiva prabhuïÃæ vimitaæ nirmitaæ hiraïmayaæ veÓmÃsti tatpratipadyate vidvÃniti daharavidyÃyÃæ gatipÆrvikà veÓmaprÃptiruktà /
tena parabrahmaïyapi veÓmapratipattiÓabdasÃmÃnyÃdgatipÆrvakatvaæ tasyÃ÷ sidhyatÅtyartha÷ /
ki¤ca pada gatÃviti dhÃtupÃÂhÃdveÓma prapadye ityatra mÃrgÃpek«Ã bhÃtÅtyÃha-##
pÆrvapak«amupasaæharati-##
Ãdya eva siddhÃntapak«a iti d¬hÅkartumupasaækramate-##
brahmaÓabdamukhyatvÃdihetÆnÃmÃbhÃsatvþaæ sphuÂayati-##
gantavyatvasya brahmaloke«viti bahuvacanÃde÷ saækalpÃdeva gandhÃdidivyabhogaÓruteÓca parabrahmaïyasaæbhavÃnmukhyÃrthatyÃga ityartha÷ /
yadyapyetadvai satyakÃma paraæ cÃparaæ ca brahmetyÃdiÓruti«u prayogasÃmyÃdbrahmaÓabda ubhayatra rƬhatayà mukhyaþeva tathÃpi pÆrïe parasminnavayavÃrthasya niratiÓayamahattvasya lÃbhÃdaparabrahmaïyamukhya ityaÇgÅktamiti mantavyam /
yaduktaæ kaÂhavallÅ«u prakaraïabalÃdgati÷ paravi«ayeti, tatrÃha-##
yathà vidyÃsaæbaddhasu«umnÃstutyarthaæ tadasaæbaddhanìyantarakÅrtanaæ tathà paravidyÃstutyarthaæ tatprakaraïe 'pyaparavidyÃÓrayagatikÅrtanaæ yujyate, gatiæ vinÃpi hi paravidyà niratiÓayaphalà tasyÃæ tvaparavidyÃphalaæ gatisÃdhyamantarbhavatÅti stutilÃbhÃdityartha÷ /
yadapyuktaæ prÃptisaækalpo 'pi praktaparavi«aya iti tannetyÃha-##
prajÃpatisabhÃveÓmaÓrutibhistatsaæghÃtÃtmakavÃkyena ca prakaraïaæ, bÃdhyaæ, yaÓo 'hamiti sÃrvÃtmyaæ tÆpÃsanÃrthamaparabrahmaïyupayujyata ityartha /
svapak«amuktvà paramataæ dÆ«ayati-##
sarvagatasya svÃtmabhÆtasyÃpi brahmaïa÷ saæsÃradeÓÃddeÓÃntareïa tatkÃlÃtkÃlÃntareïa viÓi«Âatayà gantavyatvaæ syÃditi pthivÅvayod«ÂÃntÃbhyÃæ ÓaÇkate-##
yatnaæ vinaiva prÃptamananyatvam, avasthÃtadvatorabhedÃtsvÃtmabhÆtatvam /
nanu yuktaæ bhÆvayaso÷ prÃptayorapi deÓÃntarakÃlÃntaraviÓi«Âatvena gantavyatvaæ tayorgantbhinnatvÃt, brahmaïastu gantrabhinnasya kathaæ gantavyatvaæ tatrÃha-##
yà prÃptà bhÆ÷ sà na gantavyà yacca gantavyaæ deÓÃntaraæ tattvaprÃptamiti kuta÷ prÃptasya gantavyatà vayaso 'pi kÃlÃntare 'bhivyaktimÃtraæ na gantavyatvamiti vastugati÷ /
aÇgÅktya viÓi«ÂabhÆvayasorgantavyatÃæ parabrahmaïo deÓakÃlavaiÓi«ÂyÃbhÃvÃnna katha¤cidapi gantavyatetyÃha-##
'anÃdimatparaæ brahma'ityÃdyà smtirdÓyaviÓe«asya dÓi kalpitatvÃddgÃtmano nirviÓe«ateti nyÃya÷ /
saguïameva brahma sÆtrÃtmÃpek«ayà paraæ gantavyaæ, nirviÓe«aæ tu nÃstyeveti ÓaÇkate-##
kiæ nirviÓe«asyÃsattvaæ mÃnabhÃvÃtsaviÓe«aÓrutivirodhÃdvà /
nÃdya ityÃha-##
dvitÅyaæ ÓaÇkate-##
saviÓe«aÓrutÅnÃæ nirviÓe«aÓrutiÓe«atvÃnna virodha ityÃha-##
nirviÓe«aÓrutÅnÃmeva saviÓe«aÓrutiÓe«atvaæ kiæ na syÃdityÃha-##
tÃsÃæ svÃrthe phalavattvena nirÃkÃÇk«atvÃcche«ità viÓe«aÓrutÅnÃæ tvaphalatvÃnni«edhyaviÓe«asamarpaïÃdidvÃreïa Óe«atvaæ phalavatsaænidhÃvaphalaæ tadaÇgamiti nyÃyÃdityÃha-u##
na kevalaæ nyÃyÃcche«atà kintu ÓrutyÃpÅtyÃha-##
tatra mÆlakÃraïe brahmaïyetacchuÇgaæ jagadÃtmakaæ kÃryamutpannamityupakramya tena ÓuÇgena tanmÆlamanvicchetyupasaæhÃre sata eva j¤eyatvamuktaæ chÃndogye /
tathà taittirÅyake 'pi jagajjanmÃdyanuvÃdena brahmaïa eva j¤eyatvaæ darÓitamata÷ s«ÂiÓrutÅnÃæ Órutyaiva nirviÓe«adhÅÓe«atà bhÃtÅtyartha÷ /
evaæ brahmaïo nirviÓe«atvÃnna gantavyateti phalitamÃha-##
spa«Âani«edhÃcca parasya na gantavyatetyÃha-##
evaæ gantavyÃlocanayà gatiæ nirasya gantrÃlocanayÃpi nirasyati-##
bhedÃbhedena dvau kalpÃvatyantabhedasttÅya÷ kalpa÷ /
nanvatyantÃbhedakalpa÷ kimiti nokta÷, tatrÃha-##
kalpatraye kiæ dÆ«aïamiti pcchati-##
kalpadvaye 'pi do«ÃntaramÃha-##
vikÃrÃvayavarÆpajÅvaviÓi«Âasya÷ brahmaïa÷ sthiratvÃjjÅvÃnÃæ gatyÃgatÅ na syÃtÃm /
nahyacalÃtisthÆlapëÃïasthayormaï¬ÆkapëÃïÃvayavayoÓcalanamastÅtyathra÷ /
asmÃkaæ tvaj¤ÃnÃtkalpitopÃdhibhirgatyÃgativibhrama iti bhÃva÷ /
ttÅyakalpamanÆdya vikalpya dÆ«ayati-##
abhedaÓrutivirodharÆpo do«o mama nÃstÅti bhedÃbhedavÃdyÃha-##
bhinnayorabhedo mukhyo na yukto virodhÃditi pariharati-##
ki¤ca pak«atrayamapyayuktaæ saæsÃritvasya tÃttvikajÅvabhÃvasya nÃÓe tÃttvivajÅvasvarÆpanÃÓaprasaÇgÃt /
nacÃsmÃbhiriva tvayà brahmÃtmatvaæ jÅvasya tÃttvikarÆpamaÇgÅktaæ yadasya saæsÃranÃÓe 'pi na naÓyedityÃha-##
nanu kiæ brahmatvena, saæsÃrÃbhÃva÷ kila mok«a÷ sa ca karmÃbhÃvamÃtreïa setsyatÅti kramaja¬ÃnÃæ matamudbhÃvya nirasyati-##
evaævttaæ mok«aheturityasminnarthe mÃnÃbhÃvÃdityartha÷ /
tarka eva mÃnamityata Ãha-##
nanu tavÃpyetattarkamÃtramekasmi¤janmanyanekaviruddhaphalÃnÃæ karmaïÃæ bhogÃyogÃdastyavaÓi«Âaæ karma janmÃntarasya nimittamityÃÓaÇkya tatra mÃnamÃha-##
santvanÃrabdhaphalÃni puïyapÃpÃni te«Ãæ nityÃdyanu«ÂhÃnena k«ayÃnna janmÃntaramiti ÓaÇkate-##
puïyena puïyasya na nÃÓa÷ avirodhÃdanyathÃtiprasaÇgÃt /
pÃpasyÃpi sarvÃtmanà puïyanÃÓyatve mÃnaæ nÃstÅti saæcitapuïyapÃpÃbhyÃæ janmÃntaraæ durvÃramityÃha-##
kriyamÃïanityÃdinÃpi janma syÃt, karmaïà pitloka ityaviÓe«aÓrute÷, smteÓcetyÃha-##
pratyavÃyanirÃsÃrthe nityÃdyÃcÃre satyanu paÓcÃtphalÃntaraæ ni«padyata ityatra d«ÂÃnta÷ /
##
nirmite Ãropite satÅtyartha÷ /
tathÃpi kÃmyÃdikarmasattÃniÓcayo nÃstyata Ãha-##
j¤Ãnaæ vinà dehapÃte mok«a eveti niÓcayÃlÃbhÃttvatpak«e k«atiriti bhÃva÷ /
brahmabhinnasya jÅvasyaæ karttvÃdisvabhÃvasya mok«ÃÓÃpi na yuktetyÃha-##
karttvÃdirÆpaæ kÃryaæ na svabhÃva÷ kintu tacchaktiriti ÓaÇkate-##
kÃryagamyÃyÃ÷ Óakte÷ kÃryasyÃtyantÃnutpÃde sattvamayuktamata÷ Óaktisattve tadvi«ayasya kÃryasyÃd«ÂadeÓakÃlÃdinimittÃnÃæ cÃtmanà ÓaktidvÃrà nityasaæbaddhatvÃnmok«o na syÃditi pariharati-##
mok«asiddhyarthaæ jÅvasya brahmatvÃÇgÅkÃre saæsÃrÃnupapattimÃÓaÇkyÃj¤ÃnÃdupapattimasakduktÃæ smÃrayati-##
prÃsaÇgikaæ parihtya paramaæ praktamupasaæharati-##
nanu paravidyÃyÃmapyÃpnotipadena gati÷ Órutetyata Ãha-##
vaiphalyÃcca gaterna paravi«ayatvamityÃha-##
anucintanapak«aæ pratyÃha-##
kathaæ tarhi kaiÓcitparavi«ayatvaæ gateruktamityÃÓaÇkya bhrÃntetyÃha-##
praÓnapÆrvakaæ parÃparabrahmavibhÃgaæ vadannaparabrahmaïi gaterarthavattvamÃha-##
vyÃpino jÅvasya kathaæ gatistatrÃha-## //14//
END BsRp_4,3.5.14
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.6.15þ
apratÅkÃlambanÃn nayatÅti bÃdarÃyaïa ubhayathà ca do«Ãt tatkratuÓ ca | BBs_4,3.15 |
evaæ gantavyaæ nirÆpya gantnnirdhÃrayati-##
'sa evainÃn brahma gamayati'ityaviÓe«aÓrute÷ tatkratunyÃyÃcca /
saæÓayamÃha-##
aniyamÃdhikaraïe tattvavido 'nyatra sarvopÃsakÃnÃæ mÃrgopasaæhÃra ukta÷, idÃnÅmapatÅkopÃsakÃnÃmeva mÃrgo na sarve«Ãæ vikÃropÃsakÃnÃmityubhayathÃbhÃvoktau pÆrvoktavirodha÷ syÃt, tasmÃdupÃsakamÃtrasyottaramÃrgasiddhiriti pÆrvapak«aphalaæ, siddhÃnte tÆbhayathÃbhÃvasiddhi÷ /
ado«Ãditi sÆtre paraccheda÷, avirodhÃdityartha÷ /
aniyama÷ sarvÃsÃmiti sÆtre sarvaÓabdasya pratÅkopÃsakÃnyaparatvÃditi bhÃva÷ /
yadyapi pratÅkadhyÃyinÃæ pityÃïattÅyasthÃnayorapraveÓÃdarcirÃdimÃrgo vÃcyastathÃpi te«Ãæ vidyutparyantameva gamanamastu na brahmaprÃptirbrahmakratutvÃbhÃvÃt /
yo yat dhyÃyati sa tatprÃpnoti hi tatkratunyÃya÷ ÓrutimÆla÷ /
pratÅke«u ca nÃmÃdi«u dhyeye«u brahmaïo guïatvÃt, na brahmadhyÃyitvamasti /
asya ca nyÃyasya pa¤cÃgnividyÃyÃmÃhatyavÃdÃtpratyak«avacanÃdbÃdha i«Âa iti sÆtrabhëyÃrtha÷ //15//
END BsRp_4,3.6.15
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,3.6.16þ
viÓe«aæ ca darÓayati | BBs_4,3.16 |
ki¤ca pratÅkatÃratamyena phalatÃratamyaÓruterna pratÅkadhyÃyinÃæ brahmaprÃptirityÃha-##
tasmÃdasati vacane brahmadhyÃyina eva brahmagantÃra iti siddham //16//
END BsRp_4,3.6.16
##
#/ iti caturthasyÃdhyÃyasya saguïavidyÃvato mtasyottaramÃrgÃmidhÃnÃkhyasttÅya÷ pÃda÷ >#//
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
##
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.1.1þ
saæpadyÃvirbhÃva÷ svena ÓabdÃt | BBs_4,4.1 |
pÆrvapÃde brahmopÃsakÃnÃæ kÃryabrahmaprÃptiruktÃ, saæprati te«ÃmaiÓvaryaviÓe«aæ brÃhmalaukikaæ pÃdasyottarÃrdhena prapa¤cayi«yannÃdÃvabhyarhitaparavidyÃprÃpyaæ nirviÓe«abrahmabhÃvamÃha-##
nirguïavidyÃphalavÃkyamudÃhtya svaÓabdasya svÅyÃgantukarÆpasvÃtmarÆpavÃcitvÃbhyÃæ saæÓayamÃha-##
pÆrvapak«e mok«asya svargÃdaviÓe«a÷, siddhÃnte viÓe«a iti phalaæ, tatra mok«a Ãgantuka÷, phalatvÃtsvargavaditi nyÃyopetayÃbhini«pattiÓrutyà pÆrvapak«amÃha-##
svaÓabdaÓrutibÃdhito nyÃya÷ abhini«pattiÓca sÃk«ÃtkÃravttyabhiprÃyà bandhadhvaæsajanmanyaupacÃrikveveti matvà siddhÃntayati-##
mok«asya phalatvena prÃptÃgantukatvanirÃsÃrtha÷ svaÓabda iti yuktaæ svÅyavÃcitve 'tvanarthakÃnuvÃda÷ syÃdityartha÷ //1//
END BsRp_4,4.1.1
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.1.2þ
mukta÷ pratij¤ÃnÃt | BBs_4,4.2 |
sÆtrÃntaraæ ghïÃti-##
jÃgarite hyÃndhyÃdidehadharmavÃnbhavati svapne tu hata eva kenacit /
apica putrÃdinÃÓÃdroditÅva bhavati, su«uptau tu viÓe«Ãj¤ÃnÃdvina«Âa iveti, bandhadaÓÃyÃæ kalu«itÃtmanà ti«Âhati mok«e tu vigalitÃkhiladu÷kha÷ parita÷ pradyotamÃnapÆrïÃnandÃtmanÃvati«Âhata iti mahÃn viÓe«a ityartha÷ //2//
END BsRp_4,4.1.2
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.1.3þ
Ãtmà prakaraïÃt | BBs_4,4.3 |
##
kÃryaæ jyoti÷prÃptamityartha÷ /
kÃryaæ prÃpto 'pi mukta÷ kiæ na syÃdityata Ãha-## //3//
END BsRp_4,4.1.3
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.2.4þ
avibhÃgena d«ÂatvÃt | BBs_4,4.4 |
##
svarÆpasthitamuktamupajÅvya vÃdivivÃdÃt brahmabhedÃbhedasaæÓaye satyatyantabhedaæ pÆrvapak«amuktvà siddhÃntamÃha-## //4//
END BsRp_4,4.2.4
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.3.5þ
brÃhmeïa jaiminir upanyÃsÃdibhya÷ | BBs_4,4.5 |
#
#uktaæ brahma svarÆpamupajÅvya sa kiæ satyena sarvaj¤atvÃdidharmeïa yuktasti«Âhati uta dharmasya ÓaÓaÓÇgavadatyantÃsattvÃccinmÃtrÃtmanà ti«Âhati kiæ và vastutaÓcinmÃtro 'pi jÅvÃntaravyavahÃrad«Âyà kalpitasarvaj¤atvÃdimÃniti munivipratipatte÷ saæÓaye satyÃdyaæ pÆrvapak«amÃha-##
tattatpak«asiddhireva phalaæ dra«Âavyam /
so 'nve«Âavya itividhyartha uddeÓo ya ÃtmetyÃdirÆpanyÃsaÓabdÃrtha÷ /
ÃdipadÃdvidhivyapadeÓagraha÷ /
tatrÃj¤Ãtaj¤Ãpako vidhistamÃha-##
sarvaj¤a ityÃdistu vyapadeÓo 'yaæ hi noddeÓa÷ vidhyabhÃvÃnnÃpi vidhi÷ siddhavannirdeÓÃdityartha÷ //5//
END BsRp_4,4.3.5
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.3.6þ
cititanmÃtreïa tadÃtmakatvÃd ity au¬ulomi÷ | BBs_4,4.6 |
satyatvÃdidharmÃïÃæ satyatvaæ dÆ«ayannatyantÃsattvapak«amÃha-##
citiÓcaitanyaæ, Óabdaj¤ÃnÃdyo vikalpo 'sanpratyayastajjÃ÷ atyantÃsanta iti yÃvat /
astvabhÃvadharmÃïÃmasattvaæ bhÃvadharmÃïÃæ tu sattvamityÃÓaÇkya te«ÃmapyaupÃdhikatvÃdasattvamityÃha-##
cinmÃtre mukte jak«aïÃdiÓruti÷ kathaæ tatrÃha-##
sarvadharmani«edhÃdevetyartha÷ //6//
END BsRp_4,4.3.6
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.3.7þ
evam apy upanyÃsÃt pÆrvabhÃvÃd avirodhaæ bÃdarÃyaïa÷ | BBs_4,4.7 |
dharmÃïÃæ satyatvamatyantÃsattvaæ ceti pak«advayamayuktam /
advaitaÓrutÅnÃæ sarvaj¤atvÃdiÓrutivyavahÃrayoÓca bÃdhÃpÃtÃdatasttÅyapak«a÷ ÓreyÃniti siddhÃntayati-##
atra kecinmuhyanti-akhaï¬acinmÃtraj¤ÃnÃnmuktasyÃj¤ÃnÃbhÃvÃtkuta Ãj¤Ãnikadharmayoga iti, te itthaæ bodhanÅyÃ÷ /
ye ÅÓvaradharmÃsta eva cidÃtmani mukte jÅvÃntarairvyavahriyante iti /
naca mÆlÃvidyaikyÃttannÃÓe kuto jÅvÃntaramiti vÃcyaæ, na vayaæ tannÃÓe jÅvÃntaravyavahÃraæ brÆma÷, kintu tadaæÓanÃÓenÃæÓÃrabdhÃdhyÃtmikaÓarÅradvayÃbhimÃnino muktÃvaæÓÃntaropÃdhikà jÅvà vyavahartÃra iti vadÃma÷ /
tarhi nÃnavidyÃpak«a eva kuto nÃdriyate jÅvabhedasyÃvaÓyakatvÃditi cet /
na /
praktinÃnÃtvaæ pratijÅvaæ prapa¤cabheda ityÃdyaprÃmÃïikÃnekÃrthagauravÃditi sarvavddhasaæmata ekÃvidyÃpak«a eva ÓreyÃn, aæÓabhedena ca bandhamuktivyavastheti saæk«epa÷ //7//
END BsRp_4,4.3.7
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.4.8þ
saækalpÃd eva tu tacchrute÷ | BBs_4,4.8 |
evaæ paravidyÃphalamuktamidÃnÅmaparavidyÃphalaæ prapa¤cayati-##
evakÃrasyÃyogÃnyayogavyavacchedasÃdhÃraïyÃtsaæÓaya÷, brahmalokaæ gatasyopÃsakasya saækalpo yatnÃntarasÃpek«a÷, bhogasÃmagrÅsaækalpatvÃdasmadÃdisaækalpavat /
na caivakÃravirodha÷ saækalpena sÃmagryà ayogavyavacchedena saulabhyÃrthatvÃt, yatnÃnaÇgÅkÃre bhogapu«ÂyasiddheÓceti pÆrvapak«Ãrtha÷ /
atra lokavttÃnusaraïaæ phalaæ, siddhÃnte tu vidyÃbalena saækalpasyaiva bhogapu«Âikaratvasiddhiriti beda÷ /
ki¤ca yadi bhogasaækalpÃnantaramapi yatnÃntarasÃdhyanimittÃpek«Ã syÃttarhi nimittaprÃpte÷ prÃgjÃtasaækalpasya vandhyatvaæ syÃdbhoge vilambÃttata÷ satyasaækalpaÓruterna yatnÃntarÃpek«etyÃha-## //8//
END BsRp_4,4.4.8
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.4.9þ
ata eva cÃnanyÃdhipati÷ | BBs_4,4.9 |
nanvÅÓvarÃdhÅnasya vidu«a÷ kathaæ saækalpamÃtrÃdbhogasiddhistatrÃha-##
ÅÓvaradharma eva vidu«yÃvirbhÆta iti na saækalpabhaÇga iti bhÃva÷ //9//
END BsRp_4,4.4.9
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.5.10-11þ
abhÃvaæ bÃdarir Ãha hy evam | BBs_4,4.10 |
bhÃvaæ jaiminir vikalpÃmananÃt | BBs_4,4.11 |
evakÃravanmanaseti viÓe«aïenÃnyayogavyavacchedÃddehÃdyabhÃva iti pÆrvapak«ayati-##
atrÃpi vÃdivivÃdÃtsaæÓaya÷, tatra dehÃdayo na santyeva sadà santyeveti ca pak«advayaæ pÆrvapak«a÷ /
kÃlabhedenecchayà santi na santi ceti siddhÃntapak«o dra«Âavya÷ /
phalaæ tu tattacchrutermukhyatvamiti viveka÷ //10 // //11//
END BsRp_4,4.5.10
END BsRp_4,4.5.11
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.5.12-14þ
dvÃdaÓÃhavad ubhayavidhaæ bÃdarÃyaïo 'ta÷ | BBs_4,4.12 |
tanvabhÃve sandhyavad upapatte÷ | BBs_4,4.13 |
bhÃve jÃgradvat | BBs_4,4.14 |
##
ya evaævidvÃæsa÷ satramupayanti ityupÃyicodanÃgamyatvaÓruterdvÃdaÓÃhasya satratvaæ, Ãsateti copayantÅti và coditatvaæ satralak«aïamiti sthiti÷ /
tathà dvÃdaÓÃhena prajÃkÃmaæ yÃjayediti yajaticodanÃdarÓanÃnniyatakartkatvÃvagamena dvirÃtrÃdivadahÅnatvaæ cetyartha÷ //12 // //13 // //14//
END BsRp_4,4.5.12-14
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.5.15þ
pradÅpavadÃveÓas tathà hi darÓayati | BBs_4,4.15 |
##
saækalpamÃtrÃnnirmitadehÃnupajÅvya te«ÆbhayathÃdarÓanÃtsaæÓayamÃha-##
anÃdiliÇgaÓarÅrasyaikasminneva ÓarÅre bhÃvÃnnirmitÃnekadehe«u bhogÃsiddhi÷ pÆrvapak«aphalaæ, siddhÃnte tatsiddhiriti matvà sÆtraæ vyÃca«Âe-##
sa ekadhà tridhà pa¤cadhetyÃdiÓrutyà vidu«a evÃnekadhÃbhÃva ukta÷ /
vidvÃæstu na deho nÃpi cinmÃtra÷ /
kintu liÇgopahitÃtmà /
naca tasya liÇgabhedaæ vinÃnekatvaæ saæbhavati /
ata÷ ÓrutibalÃdekasyaivÃnÃdiliÇgasyÃnekadehe«u praveÓena bheda e«Âavya÷ /
yadyapi mÆlapradÅpasya vartyantare«ÆtpannadÅpÃnÃæ cÃtyantabhedo 'sti liÇgasya tu dehabhedakto bhedo na svata÷, svato liÇgabhede tadupahitajÅvabhedÃdanusaædhÃnÃnupapatte÷ /
ÃgantukÃnekaliÇgas«ÂÃvasatkÃryavÃdÃpÃtÃcca /
tathÃpi pradÅpatvajÃtyaikyena vyakti«vaikyÃropÃt d«ÂÃntadÃr«ÂÃntikayo÷ sÃmyaæ d«Âavyam /
tathÃca yathà pradÅpo 'naikavarti«u praviÓati evaæ vidyÃyogabalÃdvidvaliÇgasya vyÃpitvÃdanekadehe«u yugapadÃveÓa iti sÆtrÃrtha÷ /
vidu«o 'nekadhÃtvaæ Órutamanyathà na ghaÂata ityÃha-##
itaÓca sÃtmakatvamityÃha-##
yadanÃdi mana ekadehasthaæ tadanusÃrÅïi dehÃntarasthÃpi manÃæsi bhavanti tadavasthÃnÃæ tanniyamyatvasaæbhavÃditi /
atra yogaÓÃstrasaæmatimÃha-##
nirmÃïacittÃnyasmitÃmÃtrÃtpravttibhede prayojakaæ cittamekamaneke«Ãmiti hi bhagavatpata¤jalinà sÆtritam /
yogino 'bhimÃnamÃtrÃnnirmÃïacittÃni nirmÃïadehe«u bhavanti, te«Ãæ niyÃmakamanÃdicittamityartha÷ //15//
END BsRp_4,4.5.15
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.6.16þ
svÃpyayasaæpatyor anyatarÃpek«am Ãvi«ktaæ hi | BBs_4,4.16 |
uttarasÆtravyÃvartyaÓaÇkÃmÃha-##
salilavatsalila÷, svaccha ityartha÷ /
na tu taddvitÅyamastÅti kvacitsu«uptimadhiktyoktaæ 'tatkena kam'ityÃdi kvacinmuktiæ praktyoktam /
evaæ viÓe«aj¤ÃnÃbhÃvavacanaæ su«uptimuktyanyatarÃpek«aæ saguïopÃsakasya bhogoktau na virudhyate bhinnavi«ayatvÃdityÃha-##
tatraiva Órutau tadadhikÃravaÓÃtsu«uptyÃdiprakaraïabalÃt, uktavacanÃnÃmanyatarÃpek«atvamÃvi«ktaæ hi yatastato 'vagamyata ityartha÷ /
atra samutthÃnÃdivÃkyaæ muktivi«ayaæ yatra suptà iti suptivi«ayamiti vibhÃga÷ //16//
END BsRp_4,4.6.16
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.7.17þ
jagadvyÃpÃravarjaæ prakaraïÃd asaænihitatvÃc ca | BBs_4,4.17 |
##
saækalpÃdevetyÃdinoktaiÓvaryasya jagats«ÂyÃdivyatiriktavi«ayatvenÃtrÃpavÃdÃtsaægati÷ /
ubhayathà darÓanÃtsaæÓaya÷ /
ÅÓvaranÃnÃtvaæ pÆrvapak«aphalaæ, siddhÃnte tu vidyÃyoginÃmÅÓvaraniyamyatvÃdekasya nityasiddhasyeÓvarasyaiva jagatkarttvasiddhiriti viveka÷ /
pralayÃtsargasamaye yasyek«aïapÆrvaæ karttvaæ Órutau praktaæ tasyaiva niyanttvÃdirjagadvyÃpÃra÷ /
naddhyupÃsakÃnÃæ dehaæ vinek«aïaæ saæbhavati /
ki¤ceÓvarasya nityasiddhatvÃcchabdaikasamadhigamyatvÃcca jagatsra«Âtvaæ yuktaæ, na tu tatprasÃdalabdhasiddhÅnÃæ jÅvÃnÃmityÃha-##
ki¤ca vidu«Ãæ samaprÃdhÃnye mitho virodha÷ /
ekaæ pratyanye«Ãæ guïatve tveka eveÓvara ityÃha-## //17//
END BsRp_4,4.7.17
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.7.18þ
pratyak«opadeÓÃd iti cen nÃdhikÃrikamaï¬alasthokte÷ | BBs_4,4.18 |
adhikÃre niyojayatyÃdityÃdÅnityÃdhikÃrika÷, sa cÃsau maï¬alasthaÓca tasya prÃpyatvokterityartha÷ /
manasaspati÷ sÆryamaï¬alÃnta÷stha÷ paramÃtmà 'tat saviturvareïyaæ bhargo devasya dhÅmahi /
dhiyo yo na÷ pracodayÃt'iti Órute÷ /
tathÃca yadi pÆrvaæ niraÇkuÓaæ svÃrÃjyamuktaæ syÃttarhi ÅÓvarasyÃgre prÃpyatÃæ na brÆyÃt /
ato bhoge svÃrÃjyaæ na jagajjanmÃdi«viti bhÃva÷ /
vÃkpatitvÃdikamapÅÓvarÃdhÅÓvarÃdhÅnamityÃha-##
uktanyÃyaæ kÃmacÃrÃdivÃkye«vatidiÓati-## //18//
END BsRp_4,4.7.18
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.7.19þ
vikÃrÃvarti ca tathà hi sthitim Ãha | BBs_4,4.19 |
jagadvyÃpÃra upÃsakaprÃpya÷ tadupÃsyani«ÂhatvÃtsaækalpasiddhyÃdivadityÃÓaÇkyopÃsyasthanirguïasvarÆpe vyabhicÃramÃha-## //19//
END BsRp_4,4.7.19
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.7.20þ
darÓayataÓ caivaæ pratyak«ÃnumÃne | BBs_4,4.20 |
nirguïasvarÆpe pramÃïamÃha-##
yathà j¤ÃnÃbhÃvÃnnirguïaæ na prÃptaæ tathà dhyÃnÃbhÃvÃjjagatsra«ÂtvÃdi na prÃpyate /
dhyÃnÃbhÃvaÓca vidhyabhÃvÃditi bhÃva÷ //20//
END BsRp_4,4.7.20
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.7.21þ
bhogamÃtrasÃmyaliÇgÃc ca | BBs_4,4.21 |
tamupÃsakaæ brahmalokagatamÃha-hiraïyagarbha÷ mayà khalvimà Ãpo amtarÆpà mÅyante bhujyante tavÃpyasau loko 'mtodakalak«aïa ityartha÷ /
ÓrutyantaramÃha-##
bhogasÃmye sa d«ÂÃnto yathetyartha÷ /
teno ityuÓabdo 'pyartha÷ /
salokatÃmapÅtyanvaya÷ /
sÃyujyaæ samÃnadehatvaæ krameïa muktirvà //21//
END BsRp_4,4.7.21
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_4,4.7.22þ
anÃvtti÷ ÓabdÃd anÃvtti÷ ÓabdÃt | BBs_4,4.22 |
ÓÃstrasamÃptiæ sÆcayantsÆtrakÃraæ pÆjayati-##
bhagavattvaæ sarvaj¤atvam /
sÆtradvÃrà Ói«yÃïÃmÃcÃre sthÃpanÃdÃcÃryatvam /
bÃdarÃyaïapadena badarikÃÓramavÃsoktyà nityasarvaj¤asya paramagurornÃrÃyaïasya prasÃdadyotanÃttapraïÅtaÓÃstre niravadyatÃæ dyotayati /
saguïavidyÃyÃ÷ sÃtiÓayaphalatve 'pi tato nirguïavidyÃnÃvttirityÃha-##
ye brahmalokaæ gacchanti te taæ prÃpya nÃvartante iti saæbandha÷ /
lokaæ viÓina«Âi-##
ito 'smÃtpthivÅlokÃtttÅyasyÃæ divi yo brahmalokastasminnara iti ïya iti cÃrïakatulyau sudhÃhdÃvityartha÷ /
airamannamayaæ, madÅyaæ madakaraæ sara÷, somasavana÷ amtavar«Å /
yadyapi te«Ãmiha na punarÃvttirimaæ mÃnavamiti ca Óruti«vihemamiti viÓe«aïÃdasminkalpe brahmalokaæ gatÃnÃæ kalpÃntare ÃvttirbhÃti, tathÃpÅÓvaropÃstiæ vinà pa¤cÃganividyÃÓvamedhad¬habrahmacaryÃdisÃdhanairye gatÃste«Ãæ tattvaj¤ÃnaniyamÃbhÃvÃdÃvtti÷ syÃt, ye tu daharÃdÅÓvaropÃstyà gatÃste«Ãæ saguïavidyÃphalak«aye 'pi niravagraheÓvarÃnugrahalabdhÃtmaj¤ÃnÃnmuktiriti niyama ityabhipretyÃha-##
nanvatra sÆtraktà saguïavidÃmevÃnÃvttikrama ukto na nirguïavidÃæ tatra ko heturityÃÓaÇkya te«ÃmÃvttiÓaÇkÃbhÃvÃdityÃha-##
saguïavidÃmÃvttiprÃptau samyagdarÓanÃÓrayaïenaivÃnÃvtti÷ sÃdhitÃ, ata÷ svata eva samyagdarÓinÃmÃvttiÓaÇkà neti kimu vÃcyamityartha÷ /
yatrÃdhyÃyasamÃptistatra padamÃtrasyÃbhyÃso darÓita÷, iha sÆtrasyaivÃbhyÃsÃcchÃstrasamÃptirdyetyata ityÃha-##
evaæ samanvayoktyà brahmÃtmaikyasya vedÃntapramÃïakatvamavadhÃrayituæ vÃkyÃrthaj¤Ãne smtitarkÃdisarvaprakÃravirodha÷ parihta÷, sÃdhanasaæpattiÓca darÓitÃ, tasmÃdvivekÃdisÃdhanasaæpannasya ÓravaïÃdyÃvttinirastasamastapratibandhasyÃkhaï¬ÃtmasaæbodhÃtsamÆlabandhadhvaæse satyÃvirbhÆtani«kalaÇkÃnantarasvaprakÃÓacidÃnandÃtmanÃvasthÃnamiti siddham //22//
END BsRp_4,4.7.22
nÃnÃvidhagranthajÃtaæ vÅk«ya samyagyathÃmati /
ÓÃrÅkasya bhëyasya ktà vyÃkhyà satÃæ mude //1//
antaryÃmÅ jagatsÃk«Å sarvakartà raghÆdvaha÷ /
ato 'tra do«o 'ÓaÇkya÷ syÃde«a hyevetiÓÃsanÃt //2//
vak«asyak«ïoÓca pÃrÓve karatalayugale kaustubhÃbhÃæ dayÃæ ca sÅtÃæ kodaï¬adÅk«ÃmabhayavarayutÃæ vÅk«ya rÃmÃÇgasaÇga÷ /
svasyÃ÷ kva syÃditÅyaæ hdi ktamananà bhëyaratnaprabhÃkhyÃ, svÃtmÃnandaikalubdhà raghuvaracaraïÃmbhojayugmaæ prapannà //3//
iti ÓrÅmatparamahaæsaparivrÃjakÃcÃryaÓrÅmadgopÃlasarasvatÅpÆjyapÃdaÓi «yaÓrÅgovindÃnandabhagavatktau ÓÃrÅrakamÅmÃæsÃvyÃkhyÃyÃæ bhëyaratnaprabhÃyÃæ caturthÃdhyÃyasya caturtha÷ pÃda÷ samÃpta÷ //
#/ iti caturthasyÃdhyÃyasya brahmaprÃpti-brahmalokasthitinirÆpaïÃkhyaÓcaturtha÷ pÃda÷ >#//
#/ iti ÓrÅmadbrahmasÆtraÓÃÇkarabhëye phalÃkhyaÓcaturtho 'dhyÃya÷ >#//
#/ oæ tatsat >#//