Badarayana: Brahmasutra, Adhyaya 3
with Govindananda's Ratnaprabhavyakhya,
a subcommentary on Samkara's Sarirakamimamsabhasya
[Sutra text added!]
Input by members of the Sansknet project
(www.sansknet.org)
This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.
These and other irregularities cannot be standardized at present.
THE TEXT IS NOT PROOF-READ!
REFERENCE SYSTEM:
BBs_n,n.n = Badarayana-Brahmasutra_Adhyaya,Pada.Sutra
BsRp_n,n.n.n = Brahmasutra-Ratnaprabhavyakhya_Adhyaya,Pada.Adhikarana.Sutra
#<...># = BOLD
##
yaæ hi vairÃgyasaæpannÃstattvamarthavivekina÷ /
labhante sÃdhanairdÃntÃstaæ sÅtÃnÃyakaæ bhaje //1//
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.1.1þ
tadantarapratipattau raæhati saæpari«vakta÷ praÓnanirÆpaïÃbhyÃm | BBs_3,1.1 |
##
vttamanÆdya ttÅyÃdhyÃyÃrthamÃha-##
aviruddhe vedÃntÃrthe tajj¤ÃnasÃdhanacintÃvasara ityanayorhetuhetumadbhÃva÷ /
liÇgopÃdhisiddhau tadupahitajÅvasaæsÃracinteti pÃdayorapi tadbhÃvasaÇgati÷ /
atra prathamapÃde vairÃgyam /
dvitÅye svapnÃdyavasthoktyà tvaæpadÃrtho brahmatattvaæ cocye /
ttÅye vÃkyÃrthastadarthamupÃsanÃÓca vicÃryante /
caturthapÃdÃrthamÃha-##
darÓanopÃyÃ÷ saænyÃsÃdaya÷ /
muktirÆpaphalasya svargavattÃratamyaniyamÃbhÃva÷ ekarÆpatvamiti yÃvat /
prasaÇgÃgataæ dehÃtmadÆ«aïam /
pa¤casu dyuparjanyapthivÅpuru«ayo«itsvagnitvadhyÃnaæ pa¤cÃgnividyà /
yasmÃt karmaïà gatyÃgatirÆpo 'narthastasmÃt karmaphale jugupsÃæ ghïÃæ viraktiæ kurvÅteti pa¤cÃgnividyopasaæhÃre ÓravaïÃdvairÃgyÃrthaæ pradarÓyate ityanvaya÷ /
ÓÃstrÃdisÆtre nityÃnityavivekaktaæ vairÃgyamuktam, iha taddÃr¬hyÃya gatyÃgatikleÓabhÃvanÃktaæ taducyata ityapaunaruktyam /
adhikaraïavi«ayamÃha-##
avidyà prasiddha /
vidyeti pÃÂhe upÃsanà grÃhyà /
karma dharmÃdharmÃkhyaæ, pÆrvapraj¤Ã janmÃntarasaæskÃra÷ /
atha maraïakÃle prÃïà hdaye jÅvenaikÅbhavantÅtyartha÷ /
rÆpaæ ÓarÅraæ, pa¤cÅktabhÆtabhÃgÃ÷ uttaradehapariïÃmino bhÆtasÆk«mÃ÷ /
vedÃntÃrthaj¤ÃnasÃdhanavicÃratvÃt sarvÃdhikaraïÃnÃæ, ÓrutiÓÃstrÃdhyÃyasaÇgataya÷ vairÃgyaphalakatvÃdetatpÃdasaÇgati÷ /
pÆrvÃdhikaraïe vyavahÃrÃrthaæ pa¤cÅkaraïamuktaæ sa vyavahÃro 'tra nirÆpyata iti phalaphalibhÃvo 'vÃntarasaÇgati÷ /
atra pÆrvapak«e nirÃÓrayaprÃïagatyabhÃvÃt, na vairÃgyaæ, siddhÃnte bhÆtÃÓrayaprÃïagatervairÃgyamiti phalabheda÷ /
tejomÃtrÃÓcak«urÃdaya÷, paÓyati jighratÅti vÃkyaÓe«Ãt /
Ãpa÷ pa¤casvagni«u hutÃ÷ pa¤camyÃmÃhutau hutÃyÃæ yathà puru«aÓabdavÃcyÃ÷ puru«Ãtmanà pariïamante tathà kiæ tvaæ vettheti Óvetaketuæ prati rÃj¤a÷ pravÃhaïasya praÓna÷, tasya cottarÃj¤Ãne tatpitaraæ prati rÃjovÃca 'asau vÃva loke gautamÃgnistatra ÓraddhÃkhyà Ãpa÷ Ãhuti÷ parjanyÃgnau somarÆpà iha khlvagnihotre Óraddhayà hutà dadhyÃdirÆpà Ãpo yajamÃnasaælagnÃ÷ svargaæ lokaæ prapya somÃkhyadivyadehÃtmanà sthitÃ÷ karmÃnte drutÃ÷ parjanye hÆyante tato v«ÂirÆpÃ÷ pthivyà annarÆpÃ÷ puru«e retorÆpÃ÷ yo«iti hutÃ÷ Ãpa÷ puru«aÓabdavÃcyÃ÷ pumÃtmakà bhavanti'iti nirÆpaïaæ ktam /
nanvetaddehaæ tyaktvÃdbhi÷ saha gatasya paÓcÃddehÃntaraprÃptirityayuktam /
yathà tïajalÃyukà tïÃntaraæ ghÅtvà pÆrvatïaæ tyajati tathà jÅvo dehÃntaraæ ghÅtvà pÆrvadehaæ tyajatÅti ÓrutivirodhÃditi ÓaÇkate-##
ihaiva karmÃyattabhÃvidehaæ devo 'hamityÃdibhÃvanayà ghÅtvà pÆrvadehaæ tyajatÅti Órutyartha÷, ato na virodha iti samÃdhatte-##
bhÃvanÃyà dÅrghÅbhÃvo bhÃvidehavi«ayatvam /
ghaÂÃkÃÓavadupahito jÅva÷ sÆk«mopÃdhigatyà lokÃntaraæ gacchatÅti pa¤cÃgniÓrutyukta÷ prakÃrastadvirodhÃdanyÃ÷ kalpanÃ÷ sarvà anÃdartavyà ityanvaya÷ /
sÃÇkhyakalpanÃmÃha-##
sugatakalpanÃmÃha-##
nirvikalpakaj¤ÃnasantÃnarÆpasyÃtmano dehÃntare ÓabdÃdisavikalpakaj¤ÃnÃkhyavttilÃbho bhavatÅtyartha÷ /
kÃïÃdakalpanÃmÃha-##
dehÃntaraæ prati manomÃtraæ gacchati, indriyÃïi tu nÆtanÃnyevÃrabhyante /
digambarakalpanÃmÃha-## //1//
END BsRp_3,1.1.1
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.1.2þ
tryÃtmakatvÃt tu bhÆyastvÃt | BBs_3,1.2 |
nanu pÃkasvedagandharÆpakÃryatrayopalabdhestryÃtmako deha ityayuktam /
prÃïÃvakÃÓayorapyupalabdhyà dehasya pa¤cabhÆtÃtmatvÃdityarucyà vyÃkhyÃntaramÃha-##
dehadhÃrakatvÃddhÃtavastaistridhÃtutvÃtryÃyÃtmaka ityanvaya÷ /
dehasya kevalÃbjatve vÃtaæ pittaæ ca vÃyavyaæ taijasaæ na syÃtÃmiti bhÃva÷ /
pthivÅtarabhÆtÃpek«ayÃpÃæ bÃhulyam /
ki¤ca dehanimittÃnÃæ karmaïÃmabbÃhulyÃttÃbhirbhÆtÃntarÃïyupalak«yanta ityÃha-## //2//
END BsRp_3,1.1.2
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.1.3þ
prÃïagateÓ ca | BBs_3,1.3 |
utkrÃntau prÃïà dehabÅjapa¤cabhÆtÃÓrayÃ÷ prÃïatvajjÅvaddehasthaprÃïavadityÃha-## //3//
END BsRp_3,1.1.3
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.1.4þ
agnyÃdigatiÓruter iti cen na bhÃktatvÃt | BBs_3,1.4 |
prÃïÃnÃæ gatirasiddhetyÃÓaÇkya ni«edhati-##
adarÓanÃdo«adhivanaspatigamanasyeti Óe«a÷ /
lomÃnyapiyantÅtyartha÷ //
prÃïÃnÃmagnyÃdi«u layasya mukhyatve jÅvasya gatibhogayorayogÃtsarve prÃïà anÆtkrÃmantÅti vispa«ÂaÓruterlomÃdigauïalayapÃÂhÃcca gauïatvamityartha÷ //4//
END BsRp_3,1.1.4
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.1.5þ
prathame 'ÓravaïÃd iti cen na tà eva hy upapatte÷ | BBs_3,1.5 |
bhÆtÃntarayuktÃnÃmapÃæ gatimuktvà puru«avacastvaæ tÃsÃmÃk«ipya samÃdhatte-##
nanu prathamapadaæ vyarthamuttarÃgni«vapyapÃmaÓravaïÃdityÃÓaÇkya somav«ÂyannaretasÃmabrÆpatvÃduttaratra tÃsÃæ Óravaïamasti, na prathama ityÃha-##
pa¤cÃgni«vapÃmÃhutitve siddhe tÃsÃæ pa¤camyÃmÃhutau puru«avacastvaæ bhavenna tatsiddhaæ prathamÃgnau tÃsÃmanÃhutitvÃditi ÓaÇkÃrtha÷ evaæ hi ÓraddhÃÓabdenÃpÃæ grahe sati praÓnottaropasaæhÃrÃïÃæ saægÃnÃdekÃrthatvÃdekavÃkyatopapadyate, agrahe tu catur«vagni«vevÃpÃmÃhutitvÃccaturthyÃmÃhutÃviti vÃcyaæ, ata÷ praÓnopasaæhÃrayo÷ pa¤camyÃmiti ÓravaïÃt, prathamÃgnÃvapyÃpa eva grÃhyà iti samÃdhÃnÃrtha÷ /
anapa÷ adbhyo 'nyata÷ /
##
ÓraddhÃÓabdasyÃbarthakatvaæ darÓayatÅtyartha÷ /
upapatterityasyÃrthÃntaramÃha-#<ÓraddhÃkÃryamiti />#
tasyÃ÷ ÓraddhÃhute÷ soma÷ saæbhavatÅtyÃdinà ÓraddhÃsomÃdÅnÃæ pÆrvapÆrvapariïÃmatvaæ Órutaæ tato dravapariïÃmatvÃt ÓraddhÃyà aptvaæ pratyayÃtmakamukhyaÓraddhÃyà ÃhutitvÃyogÃccetyartha÷ /
ÓraddhÃÓabdasyÃpsu sÆk«matvaguïena vttimuktvà lak«aïÃæ vaktuæ ÓraddhÃyà adbhirekakarmayogitvaæ hetutvaæ và saæbandhamÃha-#<ÓraddhÃpÆrvaketi />#
asmai yajamÃnÃya /
snÃnÃdyarthamÃpa÷ ÓraddhÃæ saænamante janayantÅti Órutyartha÷ //5//
END BsRp_3,1.1.5
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.1.6þ
aÓrutatvÃd iti cen ne«ÂÃdikÃriïÃæ pratÅte÷ | BBs_3,1.6 |
apÃæ gatimupetyÃdbhi÷ saha jÅvÃnÃæ gatimÃk«ipya samÃdhatte-##
dyulokÃgnau ÓraddhÃhute÷ somo rÃjà saæbhavatÅtyuktvà vÃkyaÓe«e dhÆmÃdimÃrgeïa ÃkÃÓÃccandramasaæ prÃptà i«ÂyÃdikÃriïa e«a somo rÃjetyuktÃ÷, ata÷ somarÃjÃÓabdasÃmÃnyÃdi«ÂyÃdikÃriïÃæ jÅvÃnÃæ ÓraddhÃÓabditÃdbhi÷ saha gatiriha ÓraddhÃhutivÃkye pratÅyata ityartha÷ /
te«Ãæ sÆk«mÃbhirdravyÃpÆrvarÆpÃbhi÷ pa¤cÅktÃbhiradbhi÷ saæbandhaæ vadan sahagatiæ vivïoti-##
nidhanaæ maraïaæ tannimittakamantye«ÂividhÃnaæ, asau yajamÃna÷, svargÃya gacchatviti mantrÃrtha÷ /
hutadravyarÆpÃïÃmapÃæ gamane ÓrutyantaramÃha-##
agnihotraprakaraïe janakena yÃj¤avalkyaæ prati 'natvevainayo÷ sÃyaæprÃtarÃhutyostvamutkrÃntiæ na gatiæ na prati«ÂhÃæ na tptiæ na punarÃvttiæ na lokaæ pratyutthÃyinaæ vettha'iti «a praÓnÃ÷ ktÃste«Ãæ nirvacanamapi rÃj¤aiva 'te và ete ÃhutÅ hute utkrÃmata÷ te 'ntarik«advÃrà divaæ gacchataste divamevÃhavanÅyaæ prati«ÂhÃæ kurvÃte divaæ tarpayataste tata÷ punarÃvartete tata÷ pthivyÃæ puru«e yo«iti ca hute puru«arÆpeïotti«Âhata÷'iti vÃkyaÓe«eïa ktam //6//
END BsRp_3,1.1.6
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.1.7þ
bhÃktaæ vÃnÃtmavittvÃt tathà hi darÓayati | BBs_3,1.7 |
saæpratyuttarasÆtravyÃvartyaæ ÓaÇkate-##
atra somÃkhyacandrasyÃnnatvamuktaæ ne«ÂÃdikÃriïÃmiti bhrÃntinirÃsÃrthaæ ÓrutyantaramÃha-##
yathà yaj¤e camasasthaæ somamtvija ÃpyÃyasveti kriyÃvttau lo puna÷ punarÃpyÃyya puna÷ punarapak«ayya bhak«ayanti /
evamenÃni«ÂÃdikÃriïo 'nnarÆpÃn bhak«ayanti devà ityartha÷ /
adhikriyate puru«o vidhinà saæbadhyate 'nenetyadhikÃra÷ phalakÃmanà /
ÓÃstrÃnarthakyavÃraïÃya annatvaæ goïamiti bhÃva÷ /
kena do«eïa te«Ãæ devabhogyatetyata Ãha-##
yathà paÓurbhogya evamaj¤a÷ sa bhedadhÅmÃn devÃnÃæ bhogya ityartha÷ /
ÃtmaÓabdasya mukhyatvabalena sÆtrÃæÓaæ vyÃkhyÃya praktapa¤cÃgnaya÷ sÆtraktÃtmatvenopacarità iti vyÃkhyÃntaramÃha-##
vidyÃstutyarthamannatvaæ na mukhyamityatra ÓrutyantarÃrthaæ sÆtraÓe«aæ vyÃca«Âe-##
evaæ gatiparyÃlocanayà vairÃgyamiti siddham //7//
END BsRp_3,1.1.7
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.2.8þ
ktÃtyaye 'nuÓayavÃn d«ÂasmtibhyÃæ yathetamanevaæ ca | BBs_3,1.8 |
idÃnÅæ gatyantarabhÃvinÅmÃgatiæ nirÆpapayati-##
bhoktavyakarmasamÃptyÃnantaryamathaÓabdÃrtha÷ /
yathetamityÃrabhya ÓvÃdiyonimityantaæ vÃkyaæ yÃvattÃvadÃmnÃyata iti yojanà /
atra yÃvatsaæpÃtamiti viÓe«aïÃdramaïÅyacaraïà iti vÃkyÃcca saæÓayamÃha-##
anuÓaya÷ karma, atra pÆrvapak«e karmÃbhÃvenÃgateraniyamÃdvairÃgyÃdÃr¬hyaæ, siddhÃnte karmasattvenÃgatiniyamÃdvairÃgyadÃr¬hyamiti bheda÷ /
te«Ãmi«ÂÃdikÃriïÃæ yadà tatkarma paryavaiti viparik«Åïaæ bhavati tadà punarÃvartanta iti ÓrutyantareïÃpi ktsrakarmaïaÓcandraloke bhuktatvamucyata ityartha÷ /
yÃvatpadasaÇkoco na yukta÷ ÓrutyantaravirodhÃdityÃha-##
ayaæ naro yatki¤cidiha loke karma karoti tasyÃntaæ phalaæ paraloke prÃpya karmÃrthaæ punarÃyÃtÅti Órutyartha÷ /
karmÃbhÃve Órutimuktvà yuktimÃha-##
abhivyakti÷ phalonmukhatÃ, maraïenÃbhivyaktasya sarvasya karmaïa÷ paralokabhogasyÃvaÓyaæbhÃvÃtkarmÃbhÃva ityartha÷ /
caraïÃkhyasÅlamÃtrÃdavaroha iti prÃpte siddhÃntapratij¤Ãæ vyÃca«Âe-##
tat tatrÃvarohatÃæ jÅvÃnÃæ madhye ye kecidiha karmabhÆmau ramaïÅyacaraïÃ÷ puïyakarmÃïa÷ puïyayonibhÃja iti yat tat abhyÃÓo ha avaÓyaæ hÅtyartha÷ /
kapÆyaæ pÃpam /
d«ÂaÓabdasya ÓrutyarthamuktvÃrthÃntaramÃha-##
'puïyo vai puïyena karma bhavati pÃpa÷ pÃpena'ityÃdiÓÃstreïa sukhadu÷khayordharmÃrdharmahetukatvamavagatam /
tataÓca janmÃrabya d«Âo bhoga÷ karmahetuka÷ bhogatvÃt, svargabhogavadityÃnuÓayasiddhi÷, vipak«e ca hetvabhÃvÃt bhogasyÃkasmikatvaprasaÇga ityartha÷ /
smtavÃÓramÃ÷ ÃÓramiïa÷ pretya mtvà lokÃntare karmaphalaæ bhuktvà tata÷ Óe«eïa bhuktÃdanyena karmaïà anuÓayÃkhyena punarjanma pratipadyante iti saæbandha÷ /
viÓi«Âà deÓÃdayo medhÃntà daÓa guïà ye«u te tathoktÃ÷ /
Órutaæ j¤Ãnaæ, vttaæ ÃcÃra÷ /
svÃbhimatÃnuÓayaæ vaktuæ pcchati-##
ktasya karmaïa÷ svarge bhoge sati bhuktasya karmaïo leÓo 'nuÓayastadvÃnavarohati bhÃï¬e snehaleÓasya d«ÂatvÃt, tata÷ Óe«eïeti smteÓcetyekadeÓivyÃkhyÃmÃha-##
ricyamÃnaæ snehena viyujyamÃnam /
nanu bhoganÃÓyatvÃt karmaïo leÓo na yukta÷ iti ÓaÇkate-##
ktsnakarmaïo bhoge jÃte nÃÓa÷ syÃt, natu bhogo jÃta iti parihÃrÃrtha÷ /
bhogo na jÃyata ityayuktamiti ÓaÇkate-##
bhoga÷ sÃvaÓe«o jÃta iti samÃdhatte-##
idamekadeÓivyÃkhyÃnaæ dÆ«ayati-##
'svargakÃmo yajeta'ityÃdiÓÃstreïa svargabhogÃrthaæ karma coditaæ, tacche«asya martyabhogahetutve ÓÃstravirodha ityartha÷ /
ki¤ca svargahetukarmaÓe«Ãdavarohe kapÆyayonyÃpattiÓrutivirodha ityÃha-##
svÃbhimatamanuÓayamÃha-##
pÆrvapak«abÅjamanÆdya dÆ«ayati-##
k«apayitvà punarÃgacchantÅti prÃpyantamiti vÃkyena gamyata iti yojanà /
janmÃrabhya d«ÂabhogaliÇgÃnughÅtayà ramaïÅyakapÆyacaraïaÓrutyaihikÃnuÓayÃkyakarmaviÓe«aïaparayà virodhÃt, yatki¤ceti yÃvatsaæpÃtamiti ca sÃmÃnyaÓabdayorÃmu«mikavi«ayatvena saÇkoco nyÃyya iti bhÃva÷ /
maraïaæ ktsnakarmÃbhivya¤jakamityayuktam, uktÃnuÓayaÓrutivirodhÃdityÃha-##
balavadanÃrabdhakarmapratibandhÃcca na ktsnakarmÃbhivyaktirityÃha-##
tasya ktasnakarmavya¤jakatve heturnÃstÅti bhÃva÷ /
praÓnaæ matvottaraæ ÓaÇkate-#<Ãrabdheti />#
ÃrabdhavadanÃrabdhasyÃpi balavata÷ pratibandhakatvÃnna sarvakarmaïa÷ phaladÃnÃyÃbhivyaktiriti samÃdhatte-##
anÃraÓabdhaphalatvÃviÓe«ÃtsarvakarmaïÃmabhivyaktimÃÓaÇkya mithoviruddhasvarganarakÃdidehaphalÃnÃmekadehÃrambhakatvÃsaæbhava uktastaæ vivïoti-##
astu tarhi durbalasya karmaïo nÃÓa ityata Ãha#<-nÃpÅti />#
nÃbhuktaæ k«Åyate karmetyekÃnta utsarga÷ sa ca prÃyaÓcitabrahmaj¤ÃnadhyÃnairbÃdhyate na maraïamÃtraïetyartha÷ /
maraïena durbalakarmÃvinÃÓe mÃnamÃha-##
karmanÃÓapak«aæ nirasya praktaktsnakarmÃbhivyaktipak«e do«ÃntaramÃha-##
'ktsnakarmaïÃmekasmin devÃdijanmani bhogena k«ayÃnna janmÃntaraæ syÃt, j¤ÃnÃbhÃvÃnna muktirityaj¤adevasya ka«ÂÃntarÃladaÓà syÃdityartha÷ /
'ÓvasÆkarakharo«ÂrÃïÃæ go 'jÃvimgapak«iïÃm /
caï¬ÃlapulkasÃnÃæ ca brahmahà yonimcchati /
'ityÃdismtivirodhÃcca na sarvakarmaïÃmekajanmÃrambhakatvamityÃha-##
nanvekasya karmaïa÷ kathamanekajanmaphalakatvam, ad«ÂatvÃdityÃha-##
ki¤ca vya¤jakatve 'pi maraïasya kiæ sarvakarmavya¤jakatvaæ kalpyate uta yatki¤citkarmavya¤jakatvam /
nÃdya÷, iha ktakÃrÅryÃderatraiva phalahetormaraïavyajyatvÃsaæbhavÃdityÃha-##
dvitÅyaæ nirasyan paroktaæ d«ÂÃntaæ vighaÂayati-##
rÆpÃïÃæ pradÅpavat, maraïaæ na kasyacidapi karmaïo vaya¤jakaæ kintu prabalakarmapratibandhÃbhÃve durbalaæ vyajyata ityartha÷ /
evaæ maraïasya vya¤jakatvÃnaÇgÅkÃreïa pradÅpad«ÂÃnto nirasta÷,
aÇgÅkÃre 'pyanukÆlo d«ÂÃnta ityÃha-##
sÆk«mamanudbhÆtarÆpamiti maraïe sarvakarmÃbhivyaktyasiddhiriti Óe«a÷ /
evaæ sarvakarmasaÇgha ekajanmÃrambhaka ityaikabhavika÷ karmÃÓaya iti matanirÃsamupasaæharati-##
caraïaÓrutyà 'tata÷ Óe«eïa'ityÃdismtyà 'prabalapratibandhÃt'itinyÃyena cÃnabhivyaktakarmasadbhÃvÃdityartha÷ /
nanu muktyanupapattyÃÇgÅkÃrya aikabhavika ityata Ãha-#<Óe«eti />#
sÆtraÓe«aæ vyÃca«Âe-##
avarohamÃrga itthaæ ÓrÆyate-'tasmin yÃvatsaæpÃtamu«itvà athaitamevÃdhvÃnaæ punarnivartante yathetamÃkÃÓamÃkaÓÃdvÃyuæ vÃyurbhÆtvà dhÆmo bhavati dhÆmo bhÆtvÃbhraæ bhÆtvà megho bhavati bhÆtvà pravar«ati ta iha vrÅhiyavà o«adhivanaspatayastilamëà iti jÃyante ato vai khalu durni«prapataraæ yo yo hyannamatti yo reta÷ si¤cati tadbhÆya eva bhavati tadya iha ramaïÅyacaraïà ramaïÅyÃæ yonimÃpadyante'iti /
dhÆmÃdyadhvanà yathetaæ yathÃgataæ tathetamadhvÃnaæ punarÃyantÅtyuktvà dhÆmÃdirÆpapitmÃrgastharÃtryÃdikaæ noktamadhikaæ cÃbhrÃdikamuktamiti matvà sÆtraktoktaæ yathetamanevaæ ceti /
avaÓi«ÂaÓrutyartho 'gne sphuÂÅbhavi«yati //8//
END BsRp_3,1.2.8
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.2.9þ
caraïÃd iti cen nopalak«aïÃrtheti kÃr«ïÃjini÷ | BBs_3,1.9 |
saæprati ÓrutisthacaraïaÓabdamÃk«epapÆrvakaæ sÆtrakdvyÃca«Âe-##
'adroha÷ sarvabhÆte«u karmaïà manasà girà /
anugrahaÓca j¤Ãnaæ ca ÓÅlametadvidurbudhÃ÷'iti smtÃvuktÃvadrohÃdaya÷ ÓÃstrÃrthaj¤ÃnarÆpaæ ÓÅlaæ sarvakarmÃÇgamuktaæ tadbodhakaæ caraïapadamaÇgina÷ ÓrautÃdikarmaïo lak«akaæ, karmaïa evottarÃvasthà dharmÃdharmÃkhyÃpÆrvamiti karmalak«aïayaiva tadabhinnÃpÆrvÃkhyÃnuÓayasiddhiriti kÃr«ïÃjinimatam //9//
END BsRp_3,1.2.9
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.2.10þ
Ãnarthakyam iti cen na tadapek«atvÃt | BBs_3,1.10 |
tadeva ÓaÇkÃsamÃdhÃnÃbhyamÃha-#<Ãnarthakyamiti cedityÃdinà sÆtreïa />#
caraïaÓabdavÃcyasyaiva grahaïasaæbhavÃnna lak«aïà yukteti ÓaÇkitvaiva brÆte-##
prati«iddhaæ ÓÅlaæ krodhÃntÃdirÆpam /
ki¤ca ÓÅlasya ni«phalatvÃyogÃcchrutayonyÃpattistasyaiva phalaæ nÃnuÓayasyetyÃha-##
vedÃstadarthakarmÃïyÃcÃraæ vinà na phalantÅti smtyà ÓÅlasya karmÃÇgatvÃnna pthakphalÃpek«Ã, aÇgiphalenÃrthavattvÃt /
na cÃÇgamÃtrÃdyonyÃpatti÷ phalamiti vÃcyam /
aÇgasya phalÃsaæbhavena mukhyÃrthasyÃcÃrasya grahaïÃyogÃllak«aïà yukteti samÃdhÃnÃrtha÷ /
yadyÃcÃrasya snÃnÃdivat puru«asaæskÃratayà puru«Ãrthatvaæ tadÃpyavirodha ityÃha-##
aÇgÃvabaddhopÃstivadÃcÃror'thavÃnityartha÷ /
astu tarhi ÓÅlakhyÃcÃrÃdeva yonyÃpattirityÃÓaÇkya 'puïyo vai puïyena karmaïÃ'ityÃdi Órutyà virodhÃnnaivamityÃha-##
pÃrayamÃïa÷ Óakta÷ //10//
END BsRp_3,1.2.10
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.3.11þ
suktadu«kte eveti tu bÃdari÷ | BBs_3,1.11 |
yadyapyakrodhÃdirÆpaæ ÓÅlaæ sÃdhÃraïadharmÃtmakaæ viÓe«arÆpÃt karmaïo 'bhinnaæ tathÃpi caraïÃcÃraÓabdau karmavÃcinÃveva na ÓÅlavÃcakÃviti na lak«aïÃvasara iti bÃdarimataæ mukhyasiddhÃntamÃha-##
caraïaÓabdÃrthamupasaæharati-#<ÃcÃro 'pÅti />#
karmaïa evÃcÃratve yathÃkÃrÅtyÃdibhedokti÷ kathamityata Ãha-##
nirÆpapadÃcÃraÓabdÃt sadÃcÃrarÆpo viÓe«o bhÃti /
atastatsamabhivyÃhta÷ karmasÃmÃnyavÃcako yathÃkÃrÅti ÓabdastaditaraviÓe«apara÷ evamanavadyÃni karmÃïÅti sÃmÃnyata÷, asmÃkaæ sucaritÃnÅti viÓe«a iti viveka÷ /
tasmÃdanuÓayabalÃdÃgatyavaÓyaæbhÃvÃnusandhÃnÃdvairÃgyamiti siddham //11//
END BsRp_3,1.3.11
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.3.12þ
ani«ÂÃdikÃriïÃm api ca Órutam | BBs_3,1.12 |
evaæ puïyÃtmanÃæ gatyÃgaticintayà vairÃgyaæ nirÆpya pÃpinÃæ taccintayà tannirÆpayati-##
'ye vai ke ca'ityaviÓe«aÓrute÷, 'vaivasvataæ saægamanaæ janÃnÃm'iti ÓruteÓca saæÓaye prathamÃdhikaraïena siddhaniyamÃk«epasaægatyà pÆrvapak«asÆtraæ vyÃca«Âe-##
yamarÃjaæ pÃpijanÃnÃæ samyaggamyaæ, havi«Ã prÅïayateti Órutyartha÷ /
pÆrvapak«e puïyavatÃmeva candragatiriti niyamÃbhÃvÃt puïyavaiyarthyaæ pÃpÃdvairÃgyÃdÃr¬hyaæ ceti phalaæ, siddhÃnte pÃpinÃæ candralokadarÓanamapi nÃstÅti puïyÃrthavattvaæ vairÃgyadÃr¬hyaæ ceti phalam /
pa¤camÃgnau dehÃrambha iti niyamÃtpÃpinÃmapi prathamadyulokÃgniprÃptirvÃcyetyÃha-##
pÃpinÃæ svargabhogÃbhÃve 'pi mÃrgÃntarÃbhÃvà candragatiriti bhÃva÷ //12//
END BsRp_3,1.3.12
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.3.13þ
saæyamane tv anubhÆyetare«ÃmÃrohÃv arohau tadgatidarÓanÃt | BBs_3,1.13 |
siddhÃntasÆtraæ vyÃca«Âe-##
saæyamane yamaloke yamaktà yÃtanà anubhÆyÃvarohantÅtyevamÃrohÃvarohÃviti yojanà sÆtrasya j¤eyà /
prayatÃæ mtvà gacchatÃm /
samyak parastÃtprÃpyata iti saæparÃya÷ paraloka÷ tadupÃya÷ sÃæparÃya÷, bÃlamaj¤aæ, viÓe«ato vittarÃgeïa mƬhaæ mohÃtpramÃdaæ kurvantaæ prati na bhÃti /
sa ca bÃlo 'yaæ strÅvittÃdiloko 'sti na paraloko 'stÅti mÃnÅ /
sa me mama yamasya vaÓamÃpnotÅtyartha÷ /
pÃpinÃæ yamavaÓyatÃvÃdiviÓe«aÓrutismtibalÃt'ye vai ke ca'ityaviÓe«aÓrutiri«ÂÃdikÃrivi«ayatvena vyÃkhyeyeti bhÃva÷ //13//
END BsRp_3,1.3.13
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.3.14þ
smaranti ca | BBs_3,1.14 |
sÆtratrayasya bhëyaæ subodham //14 // //15 // //16//
END BsRp_3,1.3.14
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.3.15þ
api ca sapta | BBs_3,1.15 |
END BsRp_3,1.3.15
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.3.16þ
tatrÃpi ca tadvyÃpÃrÃdavirodha÷ | BBs_3,1.16 |
END BsRp_3,1.3.16
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.3.17þ
vidyÃkarmaïor iti tu praktatvÃt | BBs_3,1.17 |
yaduktaæ mÃrgÃntarÃbhÃvÃt pÃpinÃmapi candragatiriti /
tanna /
ttÅyamÃrgaÓruterityÃha-##
mÃrgadvitayoktyanantaraæ ttÅyamÃrgoktiprÃrambhÃrtha÷ ÓrutÃvathaÓabda÷ /
etayorvidyÃkarmaïo÷ pathidvayasÃdhanayoranyatareïÃpi sÃdhanena ye narà na yuktÃste janmamaraïÃvttirÆpattÅyamÃrgasthÃni bhÆtÃni bhavanti, kriyÃvttau loÂ, tena pÃpinÃæ candragatyabhÃvÃccandraloko na saæpÆryata iti Órutyartha÷ /
##
prÃptisÃdhane ityartha÷ /
apica pÃpinÃæ candragatau asau loka÷ saæpÆryeta 'ataÓca na saæpÆryate'ityetatprativacanaæ viruddhaæ prasajyetetyanvaya÷ /
avarohÃdasaæpÆraïamaÓrutaæ na kalpyaæ ÓrutahÃnyÃpatterityÃha-##
avaroha eva ttÅyaæ sthÃnaæ Órutyuktamityata Ãha-##
imamadhvÃnaæ punarnivartanta iti i«ÂÃdikÃriïÃmavarohokterani«ÂÃdikÃriïÃmapi avarohasyÃrthasiddhatvÃt punaruktirvyarthetyartha÷ /
athaitayoriti mÃrgÃntaropakramabÃdhasttÅyaÓabdabÃdhaÓcetyata÷ sthÃnaÓabdo mÃrgalak«aka iti dra«Âavyam //17//
END BsRp_3,1.3.17
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.3.18þ
na ttÅye tathopalabdhe÷ | BBs_3,1.18 |
evamaviÓe«aÓrutermÃrgÃntarÃbhÃvÃcceti pÆrvapak«abÅjadvayaæ nirasya ttÅyabÅjanirÃsÃrthaæ sÆtramÃdatte-##
vidyÃkarmaÓÆnyÃnÃæ kmikÅÂÃdibhÃvena jÃyasvetyÃdiÓrutyà nirantarajanmamaraïopalabdhernÃhutisaækhyÃdara ityartha÷ /
puru«aÓabdÃccaivamityÃha-##
manu«yadehasyÃpi nÃhutisaÇkhyÃniyama ityÃha-##
vidhini«edharÆpÃrthadvaye vÃkyabheda÷ syÃdityartha÷ //18//
END BsRp_3,1.3.18
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.3.19þ
smaryate 'pi ca loke | BBs_3,1.19 |
aniyame smtisaævÃdÃrthaæ sÆtram-##
lokyate 'neneti loko bhÃratÃdirukta÷ mukhyÃrthamapyÃha-## //19//
END BsRp_3,1.3.19
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.3.20þ
darÓanÃc ca | BBs_3,1.20 |
'aï¬ajÃni ca jarÃyujÃni ca svedajÃni codbhijjÃni ca 'itiÓrutyava«Âambhena sÆtraæ vyÃca«Âe-##
anyatrÃpyani«ÂÃdikÃri«vityartha÷ //20//
END BsRp_3,1.3.20
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.3.21þ
ttÅyaÓabdÃvarodha÷ saæÓokajasya | BBs_3,1.21 |
anayà Órutyà cÃturvidhyaæ kathamuktaæ Órutyantare trÅïyevetyavadhÃraïavirodhÃditi ÓaÇkottaratvena sÆtramÃdatte-##
jÅvajaæ jarÃyujaæ manu«yÃdi, bhÆmimudbhidya jÃyate vk«Ãdikaæ, udakaæ bhittvà jÃyate yÆkÃdi jaÇgamamiti bheda÷ /
saæÓoka÷ sveda÷ //21//
END BsRp_3,1.3.21
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.4.22þ
sÃbhÃvyÃpattirupapatte÷ | BBs_3,1.22 |
evaæ pÃpinÃæ gatyÃgatÅ vicÃrya saæpratÅ«ÂÃdikÃriïÃmavarohe viÓe«amÃha-##
yathetamanevaæ cetyuktarÅtyà yathÃgataæ dhÆmÃdyadhvÃnaæ punarnivartante, nivttÃÓcÃnuÓayina÷ karmÃnte drutadehà ÃkÃÓaæ gatà ÃkÃÓasadÓà bhavanti /
ÃkÃÓasÃdÓyÃnantaraæ piï¬Åktà atisÆk«maliÇgopahitÃ÷ vÃyunetastataÓca nÅyamÃnà vÃyusamà bhavanti /
so 'nuÓayÅ saægho vÃyusamo bhÆtvà dhÆmasaægatastatsamo bhavati, dhÆmasamo bhÆtvÃbhrasamo bhavati /
apo bibhartÅtyabhraæ, mehati si¤catÅti v«Âikartà meghastatsamo bhÆtvà var«adhÃrÃdvÃrà pthivÅæ praviÓya vrÅhiyavÃdirÆpo bhavatÅti siddhÃntagatyà Órutyartha÷ /
pÆrvottarayuktidvayaæ saæÓyabÅjaæ mantavyaæ, pÆrvatra mÃrgadvayamuktvà ttÅyatvokteryuktaæ sthÃnaÓabdasya mÃrgalak«akatvamiha tu dugdhaæ dadhi bhavatÅtyÃdiprayoge bhavatiÓrutervikÃrasvarÆpÃpattau mukhyatvÃt sÃdÓyÃpattilak«aïÃbÅjaæ nÃstÅti pratyudÃharaïasaÇgati÷ /
Órutimukhyatvaæ phalamiti pÆrvapak«a÷ /
anuÓayinÃæ pÆrvasiddhÃkÃÓÃdisvarÆpÃpattyayogÃllak«aïeti siddhÃntayati-##
samÃno bhÃvo dharmo yasya tadbhÃva÷ sÃbhÃvyaæ sÃmyamiti sÆtrapadÃrtha÷ /
##
etadbhavanamevaæ sÃdÓyarÆpamevopapadyata ityartha÷ /
anuÓayinÃmÃkÃÓÃdibhyo nirgamanÃnyathÃnupapattyÃpi sÃdÓyalak«aïetyÃha-#<ÃkÃÓasvarÆpeti />#
saæyogalak«aïÃmÃÓaÇkyÃha-##
bhavatiÓrutyà saæyogalak«aïÃyÃmanuvÃda÷ syÃdityartha÷ /
vividhabhÆtasÃmyamavarohe bhavatÅtyanusaædhÃnÃdvairÃgyamupasaæharati-## //22//
END BsRp_3,1.4.22
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.5.23þ
nÃticireïa viÓe«Ãt | BBs_3,1.23 |
##
uktaæ sÃdÓyamupajÅvya loke gantïÃæ cirÃciragatidarÓanÃtsaæÓayaæ vadan pÆrvapak«ayati-##
aniyamÃt kadÃcidvilambena yonyÃpattiriti pÆrvapak«aphalaæ, siddhÃnte tu vrÅhÅyavÃdibhÃvÃdanuÓayinÃæ vilambena nirgamanamiti viÓe«ÃdÃkÃÓÃdibhÃvÃcchÅghraæ nirgama ityavilambena yonyÃpattirityanusaædhÃnÃdvairÃgyadÃr¬hyamiti viveka÷ /
nanvÃkÃÓÃdi«vanuÓayinÃæ sukhaæ vrÅhiyavÃdi«u du÷khamiti du÷ÓabdÃdbhÃti na cirÃciranirgamanamityata Ãha-##
avadhi÷ kÃla÷ //23//
END BsRp_3,1.5.23
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.6.24þ
anyÃdhi«Âhite«u pÆrvavadabhilÃpÃt | BBs_3,1.24 |
##
ÓrutikramÃt arthakramÃccÃdhikaraïÃnÃæ kramo bodhya÷ /
iha bhÆmau var«adhÃrÃdvÃrà patitÃste 'nuÓayino vrÅhyÃdisÃmyena jÃyanta iti Órutyartha÷ /
atra jÃyanta iti Órute÷ pÆrvatrÃkÃÓÃdivar«ÃntasÃdÓyokteÓca saæÓayamÃha-##
asminnavadhau var«asÃdÓyÃnantaramityartha÷ /
durni«prapataraÓabdena ciranirgalanalak«aïoktà na yuktÃ, du÷khena nirgamanamiti mukhyasaæbhavÃdityÃk«epasaÇgatyà pÆrvapak«ayati-##
atra pÆrvapak«e sthÃvaratvanivttaye 'dhikÃriïÃæ yatnagauravaæ, siddhÃnte vrÅhyÃdisaæÓle«amÃtraæ parihartuæ yatnalÃghavaæ vairÃgyadÃr¬hyaæ ceti viveka÷ /
nanu dehotpattyà jÅvÃnÃæ janma syÃnna svata÷, vrÅhyadestu na dehatvamityata Ãha-##
'sthÃïumanye 'nusaæyanti'ityÃdyà Óruti÷ /
'ÓarÅrajai÷ karmado«airyÃti sthÃvaratÃæ nara÷'ityÃdyà smti÷ /
nanu svargiïÃæ pÃpÃbhÃvÃtkathaæ sthÃvaratvaæ, tatrÃha-##
somÃdyucchi«Âabhak«aïasurÃgrahÃvÃdiÓabdÃrtha÷ /
kratvarthahiæsÃderapi hiæsÃtvÃdisÃmÃnyena pravtterna hiæsyÃdityÃdiÓÃstrani«iddhatvÃkÃreïa duritÃpÆrvakÃritvamaviruddhamiti sÃÇkhyà Ãhu÷ /
Óruto 'tra vrÅhyÃdibhÃvo 'nuÓayinÃæ na janyarÆpa÷ karmaviÓe«aparÃmarÓaæ vinÃtroktatvÃt, pÆrvoktÃkÃÓÃdibhÃvavaditi siddhÃntayati-##
pÆrvavaditi padaæ d«ÂÃntatvena hetvaæÓatvena ca vyÃkhyÃtaæ yadatra prakaraïe karmaviÓe«aparÃmarÓakamucyate tajjanmeti vyatirekad«ÂÃntamapyÃha-##
apica 'yo yo hyannamatti yo reta÷ striyÃæ si¤cati tadbhÆya eva bhavati'iti vÃkyaÓe«e vrÅhyÃdi«u pravi«ÂasyÃnuÓayisaæghasyÃnnadvÃrà reta÷sikpuru«ayoga÷ ÓrutastadanyathÃnupapattyÃpi janmaÓrutirna mukhyetyÃha-##
vrÅhyÃdirÆpadehanÃÓe dehinÃmuktÃnteravaÓyaæbhÃvÃdreta÷ sigyogo na syÃdityartha÷ /
##
uktÃnumÃnÃrthÃpattibhyÃm /
jÃyata iti ÓrutermukhyÃrthatvamanuÓayibhogÃyatanatvaæ ca vrÅhyÃde÷ pratibrÆyÃdityartha÷ /
nanu vrÅhyÃderbhogÃyatanatvÃnaÇgÅkÃre pÆrvoktaÓrutismtiprasiddhibÃdha ityata Ãha-## //24//
END BsRp_3,1.6.24
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.6.25þ
aÓuddham iti cen na ÓabdÃt | BBs_3,1.25 |
vaidikaæ karmÃÓuddhaæ na bhavati ÓÃstravihitatvÃditi sÆtrÃrthaæ prapa¤cayati-##
Óucau deÓe prÃta÷ sÃyaÇkÃle jÅvanÃdinimitte ktamagnihotraæ dharmo bhavati sa evÃÓucideÓe madhyarÃtre maraïÃdinimitte kta÷ sannadharmo bhavatÅti nirïaya÷ ÓÃstraikasÃdhya ityartha÷ /
tata÷ kiæ tatrÃha-#<ÓÃstrÃcceti />#
nanu yà hiæsà so 'dharma ityutsargasya viÓe«avidhinà bÃdho 'tra na yukta÷ /
nÃbhicarediti ni«iddhaÓyenasya puru«Ãrthatvavat ni«iddhahiæsÃderapi kratÆpakÃrakatvÃvirodhÃditi, tatrÃha-##
ayamartha÷-kÃmye karmaïi sarvatra karaïÃæÓe rÃgata÷ pravtti÷, aÇge«u vidhita iti sthiti÷ /
tathÃca ÓyenÃkhye karmaïi ni«edhe 'pi rÃgaprÃbalyÃt pravtti÷ syÃt kratvaÇgahiæsÃdau tu vidhita eva pravttirvÃcyà /
sa ca vidhiryadyutsargaprÃptamanarthahetutvaæ na bÃdheta tarhi pravartako na syÃt, pravartakatve và vidhiranarthÃya syÃt, ato niravakÃÓo vidhi÷ sÃvakÃÓamutsargamavihitahiæsÃdi«u sthÃpayatÅti /
idaæ ca ni«edhaÓÃstrasya hiæsÃtvÃdisÃmÃnyena pravttimaÇgÅktyoktam /
vastutastasya rÃgaprÃptahiæsÃvi«ayatvÃdvaidhahiæsÃyÃmapravtternÃÓuddhatvaÓaÇkÃvasara iti dra«Âavyam /
pratirÆpaæ du÷kharÆpaæ tasya phalaæ neti yojanà /
iha vrÅhyÃdibhÃve kaÓcidadhikÃra÷ karmaparÃmarÓo nÃstÅtyuktam //25//
END BsRp_3,1.6.25
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.6.26þ
reta÷sigyogo 'tha | BBs_3,1.26 |
atha vrÅhyÃdibhÃvÃnantaraæ reta÷ sigbhÃva÷ Óruta÷ /
tatrÃnnasthÃnuÓayino reta÷ sekakarttvÃyogÃdyogamÃtraæ vÃcyaæ tadvadupakrame 'pi yoga evÃstheya÷, anyathopakramopasaæhÃrayorvirodha÷ syÃditi matvoktam-## //26//
END BsRp_3,1.6.26
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,1.6.27þ
yone÷ ÓarÅram | BBs_3,1.27 |
yone÷ ÓarÅraÓruterna vrÅhyÃdiÓarÅratvamanuÓayinÃmiti sÆtrÃrtha÷ /
evaæ karmiïÃæ gatyÃgatisaæsÃro durvÃra ityanusandhÃnÃt karmaphalÃdvairÃgyaæ tattvaj¤ÃnasÃdhanaæ siddhamiti pÃdÃrthamupasaæharati-## //27//
END BsRp_3,1.6.27
iti ÓrÅmadparamahaæsaparivrÃjakÃcÃrya ÓrÅmadgovindabhagavatpÃdaktau ÓÃrÅrakamÅmÃæsÃkhyÃyÃæ bhëyaratnaprabhÃyÃæ ttÅyÃdhyÃyasya prathama÷ pÃda÷ //
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
##
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.1.1þ
sandhye s«ÂirÃha hi | BBs_3,2.1 |
##
uktavairÃgyasÃdhyastattvaæpadÃrthaviveko vÃkyÃrthaj¤ÃnasÃdhanamasmin pÃde nirÆpyata iti pÃdayorhetusÃdhyabhÃvasaægatimÃha-##
sÃdhanavicÃratvÃdevÃsya pÃdasyÃsminnadhyÃye saægati÷ /
asmin pÃde 'na sthÃnato 'pi'ityata÷ prÃguddeÓyatvena prathamaæ jij¤ÃsitatvaæpadÃrtho 'vasthÃdvÃrà vivicyate, tadÃrabhyÃpÃdasamÃptervidheyatatpadÃrthaviveka÷, tatra pÆrvaæ gatyÃgaticintayà jÃgradavasthà nirÆpità tadanantarabhÃvinÅæ svapnÃvasthÃæ ÓrutyuktÃæ vi«ayÅktya tatra svapne rathÃdis«ÂyuktestadabhÃvokteÓca saæÓayaæ vadan pÆrvapak«asÆtraæ yojayati-##
svapnarathÃdayo jÃgradrathÃdivat vyÃvahÃrikasattÃkà uta Óuktirajatavat prÃtÅtikà iti saæÓayÃrtha÷ /
ÃrambhaïÃdhikaraïe prapa¤casya pÃramÃrthikatvani«edhÃditi mantavyam /
atra pÆrvapak«e jÃgradvat svapnÃjjÅvasya vivekÃsiddhi÷ /
siddhÃnte prÃtÅtikadÓyasÃk«itayà vivekÃt svaya¤jyoti«Âvasiddhiriti phalam /
mumÆr«o÷ sarvendriyopasaæhÃrÃdetallokÃnanubhavo sati vÃsanÃmÃtreïa imaæ lokaæ smarata÷ karmabalÃdhdaye manasà paralokasphÆrtirÆpa÷ svapno bhavati, so 'yaæ lokadvayasandhau bhavatÅti saædhya÷ svapna÷ /
tathÃca Óruti÷-'tasmin saædhye sthÃne ti«Âhannete ubhe sthÃne paÓyati idaæ ca paralokasthÃnaæ ca'iti /
ayaæ svapna÷ kÃdÃcitka ityarucyà nityasvapnasya prabodhasaæprasÃdasaædhibhavatvamuktam /
anyetu martyacak«urÃdyajanyarÆpÃdisÃk«ÃtkÃravattvaæ paralokalak«aïaæ, daivacak«urÃdyajanyatadvattvaæ martyalokalak«aïaæ ca svapne 'stÅti lak«aïato lokadvayasparÓitvÃt nityasvapnasyaiva lokadvayasaædhyatvaæ grÃmadvayasparÓimÃrgasya tatsaædhyatvavaditi vyÃcak«ate /
na kevalaæ Órutyà svapnÃrthÃnÃæ vyÃvahÃrikasatyatvaæ kintu sakartkatvÃdapÅtyÃha-## //1//
END BsRp_3,2.1.1
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.1.2þ
nirmÃtÃraæ caike putrÃdayaÓ ca | BBs_3,2.2 |
ki¤ca svapnÃrthÃ÷ satyÃ÷, prÃj¤anirmitatvÃt, ÃkÃÓÃdivaditi sÆtrÃrthamÃha-##
rƬhimÃÓaÇkya prakaraïÃnnirasyati-##
ya÷ supte«u nirvyÃpÃre«u karaïe«u jÃgarti tadeva Óukraæ svaprakÃÓaæ brahmetyartha÷ /
svapnasya jÃgradarthai÷ /
samÃnadeÓatvaÓruterabhedaÓruteÓca satyatve tÃtparyamityÃha-## //2//
END BsRp_3,2.1.2
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.1.3þ
mÃyÃmÃtraæ tu kÃrtsnyenÃnabhivyaktasvarÆpatvÃt | BBs_3,2.3 |
svapnarathÃdaya÷ prÃtÅtikà jÃgradrathÃdau kÊptasÃmagrÅæ vinà d«ÂatvÃcchuktirÆpyÃdivaditi siddhÃntayati-##
cinmÃtrani«ÂhÃvidyà cittvÃvacchedena jÅve 'pi sthità rathÃdyÃkÃrà mÃyeti sÆtrabhëyayoruktà mÃyÃvidyayorabhedaj¤ÃpanÃya mÃtrapadena tu sati pramÃtaryabÃdhyatvarÆpasya vyÃvahÃrikasatyatvasya nirÃsa ukta÷ /
kÃrtsnyamatra jÃgrati yà kÊptasÃmagrÅ, tajjanyatvaæ paramÃrthavastuno jÃgradarthasya kÃryasya dharma÷ /
satyatvavyÃpaka÷ tadabhÃvaæ svapne vivïoti-##
saævte saÇkÅrïe, paryetuæ gantuæ, viparyetumÃgantuæ, ÓrÃvayati prabuddho jana÷,
pÃrÓvasthÃnpratÅti Óe«a÷ /
etatsvapnaæ yathà syÃttathà /
yatra kÃle svapnyayà vttyà carati tathà svaÓarÅre yathe«Âaæ caratÅtyartha÷ /
##
kulÃyÃddehÃt bahirivÃmta Ãtmà caritvà yatra kÃmaæ yathe«ÂamÅyate viharatÅtyartha÷ /
guïamÃha-##
dehÃbhimÃnahÅnatvaguïena bahi«Âhavaddehastho 'pi bahirityukta ityartha÷ /
evaæ sati ÓrutiyuktibhyÃæ antareva svapne satÅtyartha÷ /
vipralambho vibhrama÷ yogyadeÓÃbhÃvamuktvà kÃlÃbhÃvamÃha-##
atra rÃtrisamaye 'pi ketumÃlÃdivar«Ãntare vÃsaro bhavati iti bhÃrata ityuktam /
pÆrvak«ÃnumÃnÃnÃæ jÃgradarthad«ÂÃnte kÊptamagrÅjanyatvamabÃdhayogyatvaæ copÃdhiriti sÆtratÃtparyam //3//
END BsRp_3,2.1.3
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.1.4þ
sÆcakaÓca hi Óruter Ãcak«ate ca tadvida÷ | BBs_3,2.4 |
svapnasya bhrÃntimÃtratve tatsÆcito 'pyartha÷ satyo na syÃditi ÓaÇkottaratvena sÆtrÃntaraæ vyÃca«Âe-##
mantreïa devatÃnugraheïau«adhisevayà và svapna÷ satyasÆcakÃÓcet satyÃ÷ syurityata Ãha-##
satyahar«ahetorapi ÓuktirÆpyasya satyatvÃdarÓanÃditi bhÃva÷ /
yathà k«idvÃrà lÃÇgalasya gavÃdijÅvananimittatvaæ tathà svapnabhokturad«ÂadvÃrà svapnas«Âinimittatvaæ na tu kumbhaæ prati kumbhakÃrasyeva sÃk«Ãd svapnakarttvaæ sÃmagryabhÃvabÃdhayoruktatvÃdityÃha-##
tathÃca svapnasya sakartkatvaæ mukhyaæ nÃstÅti hetvasiddhiriti bhÃva÷ /
ÓrutitÃtparyavirodhÃcca na svapnasatyatetyÃha-##
vyatikara÷ saækara÷, ÓrutyÃtatparatayetyartha÷ /
jÃgaritÃdaviÓe«Ãditi bhÃva÷ /
phalitamÃha-##
eteneti /
bhÃktatvenetyartha÷ /
dvitÅyasÆtroktaprÃj¤akartkatvaheturapi svapnasya kiæ Órutisiddha uta prÃj¤asya sarveÓvaratvÃt siddha÷, nÃdya ityÃha-##
svayaæ vihatya jÃgraddehaæ niÓce«Âaæ ktvÃ, svayaæ vÃsanayà nirmÃya, svena bhÃsà svÅyabuddhivttyà svena jyoti«Ã svarÆpacaitanyena ca svapnamanubhavatÅtyarthatha÷ /
na kevalaæ bhadÃraïyake jÅvasya svapnakarttvaæ Órutaæ kintu kÃÂhake 'pÅtyÃha-##
jÅvoktau brahmaprakaraïavirodha ityata Ãha-##
evaæ heto÷ Órutisiddhatvaæ nirasya dvitÅyamaÇgÅkaroti-##
tarhi hetusiddhe÷ svapnasya satyatvamityÃÓaÇkya satyatvaæ vyÃvahÃrikaæ pÃramÃrthikaæ veti vikalpya vyavahÃrakÃle bÃdhadarÓanÃt, nÃdya ityÃha-##
dvitÅye d«ÂÃntasya sÃdhyavaikalyamityÃha-##
kastarhi svapnasya jÃgrato viÓe«o 'tra kathyata ityÃÓaÇkya prÃtibhÃsikatvamityÃha-##
END BsRp_3,2.1.4
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.2.5þ
parÃbhidhyÃnÃt tu tirohitaæ tato hyasya bandhaviparyayau | BBs_3,2.5 |
pÆrvaæ kÊptasÃmagryabhÃvÃt svapno mÃyetyuktamayuktaæ satyasaÇkalpamÃtreïÃpi satyas«ÂisaæbhavÃditi ÓaÇkÃæ ktvà pariharan sÆtraæ vyÃca«Âe-##
satyasaækalpasya hi saækalpÃts«Âi÷ satyà bhavati jÅvasya tvasatyasaækalpatvaæ pratyak«amiti parihÃrÃrtha÷ /
tarhi viruddhadharmavattvÃjjÅvasyeÓvaratvaæ nÃstyeveti ÓaÇkate-##
nÃstÅti na kintvÃvtamasti tatpunarÅÓvaraprasÃdÃkasyacidvyajyata ityÃha-##
vidhÆtadhvÃntasya ni«pÃpasya saæsiddhasyÃïimÃdiviÓi«Âasyetyartha÷ /
brahmaivÃhamiti devaæ j¤Ãtvà sÃk«Ãtktya sarvapÃÓÃnÃmavidyÃdikleÓÃnÃmapahÃnirapak«ayastadrÆpo bhavati /
k«ÅïaiÓca kleÓaistatkÃryajanmamaraïÃtmakabandhadhvaæsa iti nirguïavidyÃphalamuktam /
saguïavidyÃphalamÃha-##
parasyÃbhimukhyenÃhaÇgraheïa dhyÃnÃdbandhamok«Ãpek«ayà manetroktahÃnidvayÃpek«ayà và ttÅyaæ viÓvaiÓvaryamaïimÃdirÆpaæ martyadehapÃte sati siddhe dehe bhavati tadabhogÃnantaramÃtmaj¤ÃnÃtkevalo dvaitaÓÆnya ÃptakÃma÷ prÃptasvaya¤jyotirÃnando bhavatÅti kramamuktirityartha÷ //5//
END BsRp_3,2.2.5
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.2.6þ
dehayogÃdvà so 'pi | BBs_3,2.6 |
uktaiÓvaryatirobhÃve dehÃbhimÃno heturiti kathanÃrthaæ sÆtraæ, tannirasyÃæ ÓaÇkÃmÃha-##
satyÃvaraïaæ nÃstÅtyaÇgÅktya kalpitÃvaraïaæ sÃdhayati-##
jÅvasyeÓvaratvamaÇgÅktyÃvaraïakalpanÃto varamanyatvakalpanetyÃÓaÇkÃmudbhÃvya Órutyà nirasyati-##
svapne 'pyÃlokÃde÷ satyatve jÃgratÅvÃtmana÷svaprakÃÓatvamasphuÂaæ syÃt, prÃtibhÃsikatve tvÃlokendriyÃdyasattve 'pyarthÃparok«yamÃtmajyoti«a eveti sphuÂaæ sidhyati /
tasmÃddeÓÃdisÃmyavacanaæ svapnasya jÃgrattulyabhÃnÃbhiprÃyamityartha÷ //6//
END BsRp_3,2.2.6
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.2.7þ
tadabhÃvo nìūu tacchruter Ãtmani ca | BBs_3,2.7 |
evaæ bÃhyakaraïoparame sati manovÃsanoddÅpitÃvidyÃvilÃsÃtmakaæ svapnamÃtmana÷sÃk«iïa÷ svaya¤jyoti«ÂvÃrthaæ vicÃrya pratiyogyanuyogibhÃvasaÇgatyà svapnÃvasthamanolayÃtmikÃæ su«uptiæ vicÃrayati-##
tadetatsvapanaæ yathà syÃttathà /
yatra kÃle supta÷ su«upta÷ samasto nirastabÃhyakaraïo manolayÃtsamyakprasaÇga ityartha÷ /
svÃpe nìÅsthÃnamuktvà nìÅpurÅtatornìÅparamÃtmanoÓca samuccayaÓrutÅ Ãha-##
paramÃtmamÃtraÓrutÅrÃha-##
nìÅpurÅtabrahmasu saptamÅÓrute÷ samuccayaÓruteÓca saæÓayamÃha-##
pÆrvapak«e sthÃnavikalpÃjjÅvasya brahmaikyÃnirïaya÷, siddhÃnte nìÅbhi÷ purÅtataæ gatvÃntarhdi brahmaïyeva Óeta iti samuccyÃt tannirïaya iti viveka÷ /
ekapuro¬ÃÓÃrthatvaæ vrÅhiyavayord«Âaæ nìyÃdÅnÃmekasmin svÃparÆpÃrthe nirapek«asthÃnatvaæ tu kuta ityata Ãha-##
sati brahmaïi ttÅyaÓruterna saptamÅti ÓaÇkÃrtha÷ /
ÃyatanaÓabdÃtsaptamyartha ÃdhÃratvaæ gamyata ityÃha-##
anyatrÃvasthÃdvaye ÓrÃnto jÅvo viÓrÃntisthÃnaæ prÃïÃkhyaæ sadbrahmopasarpati su«uptÃvityartha÷ /
saptamÅÓrutyà nirapek«ÃdhÃratvabhÃnÃdvikalpa Ãstheya÷ kadÃcitsamuccityÃpi nìyÃdÅnÃæ sthÃnatvamiti na samuccayaÓrutivirodha iti pÆrvapak«Ãrtha÷ /
siddhÃntayati-##
sÆtre cakÃra÷ purÅtatsamuccayÃrtha÷ /
yadà nìya÷ su«uptisthÃnaæ tadà purÅtatsthÃnaæ na bhavatÅti ÓrutasthÃnatvasya pak«e bÃdha÷ syÃt, sa na yukta ityÃha-##
vrÅhiyavayostvagatyà vikalpa iti bhÃva÷ /
yattu saptamÅÓrutyà nìyÃdÅnÃmekaphalakatvamiti, tannetyÃha-##
prÃsÃdasya paryaÇkadhÃraïamartha÷ /
paryaÇkasya tu Óayanamiti phalabhede 'pyekavibhaktirdÓyate, vyavadhÃnÃvyavadhÃnÃbhyÃæ ÓayanasÃdhanatvÃt samuccayaÓca, tathehÃpi nìÅpurÅtatorjÅvasya saæcÃradvÃrà brahmaïyeva suptiriti samuccaya ityartha÷ /
nìÅnÃæ prÃïasya ca ekena vÃkyenopÃdÃnÃnmitha÷ samuccaya ityÃha-##
ÃdhÃratvamÃtraæ saptamyartho na nirapek«atvamato na samuccayasya saptamyà bÃdha ityÃha-##
samuccaye 'pÅtyartha÷ /
atra nìÅÓrutau nìūu bhoktu÷ suptirna vivak«ità raÓmisaæbandhanìÅrÆpamÃrgastutyarthatvÃdityÃha-##
pittena vi«ayek«aïÃbhÃve sukhadu÷khayorabhÃvÃt taddhetudharmÃtmakapÃpmÃsparÓa ityartha÷ /
apahatapÃpmabrahmasaæpattyà và pÃpmÃsparÓa ityÃha-##
asmin vyÃkhyÃne lÃbhamÃha-##
'tÃsu tadà bhavatyathÃsmin prÃïa evaikadhà bhavati'iti Órute÷ samuccaya ÃÓrito bhavatÅtyartha÷ /
nìÅbrahmaïorguïapradhÃnabhÃvena suptau samuccayavatpurÅtadbrahmaïorapÅtyÃha-##
ÃkÃÓe brahmaïi Óeta ityupakramya tÃbhi÷ pratyavaspya purÅtamiti Óeta ityuktaæ, tathÃca nìÅdvÃrà purÅtataæ gatvà brahmaïi Óeta iti samuccaya÷ siddha ityÃha-##
satà saæpanno bhavati prÃj¤ena saæpari«vakta iti satprÃj¤ayo÷ Órute÷ pa¤ca suptisthÃnÃnÅtyata Ãha-##
ki¤ca praktadarÓÃdisÃdhanaikapuro¬ÃÓani«pattau mitho 'napek«atayà samarthatvÃdyukto vrÅhiyavayorvikalpa÷, nìyÃdÅnÃæ tu brahmanirapek«atayà su«uptajÅvÃdhÃratvÃsÃmarthyÃnna vikalpa ityÃha-##
upÃdhiliÇgÃÓrayanìÅpurÅtatorupahitajÅvÃÓrayatvaæ paramparayà vÃcyaæ, tadapi su«uptau na saæbhavati, upÃdhilayÃdityartha÷ /
nanu brahmÃpi jÅvasya na mukhyaæ sthÃnaæ abhedÃdityata Ãha-##
jÅvasya brahmaïyabhedenÃvasthÃnaæ nìÅpurÅtatostu lÅnopÃdherjÅvasya sthitireva na saæbhavatÅtyekÃrthasÃmarthyÃbhÃvÃnna vikalpa ityartha÷ /
su«uptau jÅvasya bhedakopÃdhilayÃccautsargikabrahmÃbhedasya vikalpo na yukta ityÃha-##
ki¤ca nìyÃdÅnÃmanyatamasthÃne kvacitsuptivÃdinÃpi su«uptaæ na viÓi«yata iti vaktavyaæ, tacca vaktuæ na Óakyata ityÃha-##
bhedÃbhÃvo hi bhedaj¤ÃnÃbhÃve hetu÷, nìÅpÆritadratasya tu jÅvasya bhedÃvasthatvÃdbhedÃvij¤Ãne karaïaæ nÃstÅtyartha÷ /
dvaitÃvasthÃsyÃpi dvaitÃj¤Ãne hetuæ ÓaÇkate-##
dra«ÂurdÓyÃddÆrasthatvaæ svÃbhÃvikamaupÃdhikaæ và /
tatrÃdyaæ sad«ÂÃntamanÆdya pratyÃha-##
dvitÅyamanÆdya dÆ«ayati-##
upÃdhisaæbhinnasyaiva nìyÃdau svÃpe katipayasaænik«ÂÃrthaj¤ÃnaprasaÇgÃt su«uptivyÃghÃta÷ syÃt /
upÃdhilaye tvanyatra jÅvasya sthityayogÃdbrahmaïyeva svÃpa Ãstheya ityartha÷ /
evaæ vikalpaæ nirasya nìÅpurÅtatorbrahmaïà saha tulyavatsamuccayamaphalatvena dÆ«ayan guïapradhÃnatvena samuccayamupasaæharati-##
END BsRp_3,2.2.7
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.2.8þ
ata÷ prabodho 'smÃt | BBs_3,2.8 |
ki¤ca brahmaïa÷ sakÃÓÃjjÅvasyotthÃnaÓruterbrahmaiva su«uptisthÃnamityÃha-sÆtrakÃra÷-##
nìÅpurÅtato÷ kvÃpyutthÃnÃpÃdÃnatvÃÓravaïÃnna su«uptisthÃnatvamityartha÷, tasmÃdupÃdhilaye jÅvasya brahmÃbhedÃdaupÃdhika eva bheda iti vivekadvÃkyÃrthÃbhedasiddhiriti sthitam //8//
END BsRp_3,2.2.8
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.3.9þ
sa eva tu karmÃnusmtiÓabdavidhibhya÷ | BBs_3,2.9 |
##
su«uptau upÃdhinÃÓÃt karmÃnusmtyÃderdarÓanÃcca saæÓaye satyasmÃdbrahmaïo jÅvasyotthÃnaÓruterbrahmaiva su«uptisthÃnamityuktamayuktam /
suptÃdanyasyÃpyutthÃnasaæbhavena su«uptasya nìyÃdisthÃnatvasaæbhavÃdityÃk«epasaægatyà niyamakÃbhÃvÃdaniyama iti pÆrvapak«amÃha-##
pÆrvapak«e j¤Ãnavaiyarthyaæ su«uptyaivÃpunarÃvttirÆpamuktisiddhe÷, siddhÃnte tu aj¤ÃtabrahmÃtmanà sthitasyÃj¤Ãnabalena punastasyaivotthÃnÃvaÓyaæbhÃvÃdaj¤ÃnanÃÓÃya j¤ÃnÃpek«eti phalam /
ÅÓvaro vetyaniyamadÃr¬hyÃyoktam /
sa vÃnyo vetyeva pÆrvapak«a÷ /
j¤Ãnaæ vinà buddhyÃdyupÃdheratyantanÃÓÃbhÃvÃdyayà buddhyopahito jÅva÷ su«uptau kÃraïÃtmanà sthitastasyaiva nÃnÃkarmÃnubhavasaæskÃravatyopahita utti«ÂhatÅti siddhÃntayati-##
sÃmiktasyÃrdhaktasya ekasyaiva jyoti«ÂomÃderanekayajamÃnakatvÃpÃto 'tiprasaÇga÷ /
smtimuktvÃnuÓabdasÆcitÃæ pratyabhij¤ÃmÃha-##
ayanaæ gamanaæ Ãya÷ /
yoni÷ tattadindriyasthÃnam /
pratiniyataæ gamanaæ yathà bhavati tathà pratiyonyÃgacchati jÃgaraïÃyeti Órutyartha÷ /
na vindatÅtyaj¤ÃnasattvÃtsuptasyotthÃnaniyama ukta÷ /
iha pÆrvaprabodhe ye bhavanti ta eva tadottaraprabodhe bhavantÅtyartha÷ /
vidhiæ vyÃca«Âe-##
sa evotti«ÂhatÅti niÓcÅyate ityartha÷ atraivotsÆtraæ yuktyantaramÃha-##
anyotthÃne sukhÃderna pÆrvakarmakÃryatetyaktasukhÃdyÃgama÷ pÆrvasuptajÅvaktakarmanÃÓaÓcetyartha÷ /
pÆrvapak«yuktaæ d«ÂÃntaæ vai«amyeïa dÆ«ayati-##
asmadÃdyaÓakyamapi vivecanaæ prÃïyad«ÂÃpek«a ÅÓvara÷ karotÅti matvà d«ÂÃntamÃha-##
brahmÃbhedÃcca jÅvasya jalabinduvai«amyamityÃha-##
abhede sa vÃnyo votti«Âhati iti cintÃnavakÃÓa ityÃÓaÇkya buddhibhedena jÅvabhedÃccintetyÃha-##
su«uptau buddhinÃÓena pratyahaæ buddhyupÃdhibhedÃdekajÅvasya vyavahÃro na syÃdityata Ãha-##
sthÆlasÆk«mÃtmanà ti«ÂhatyekopÃdhirityartha÷ //9//
END BsRp_3,2.3.9
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.4.10þ
mugdher'dhasaæpatti÷ pariÓe«Ãt | BBs_3,2.10 |
avasthÃtrayÃdÃtmÃnaæ vivicya mÆrcchÃto vivecayati-##
mÆrcchà prasiddhÃvasthÃntargatà và pa¤camÃvasthà veti /
avasthÃcatu«Âayasiddhermugdhasya tadvailak«aïyÃcca saæÓaye so 'hamiti pratyabhij¤ayotthitasya suptÃbhedavadviÓe«aj¤ÃnÃbhÃvÃviÓe«eïa liÇgena su«uptireva mÆrccheti pratyabhij¤ÃnÃtsu«uptyantargatà mÆrccheti d«ÂÃntasaægatyà pÆrvapak«amÃha-##
pÆrvapak«e prasiddhÃvasthÃta÷ pthagÃtmano mÆrcchÃto vivekÃrthaæ yatnÃsiddhi÷ phalaæ, siddhÃnte pthagyatnadhrauvyamiti bheda÷ pariÓe«aæ darÓayan siddhÃntayati-##
jÃgradapi jÃgarÃvastho 'pÅtyartha÷ /
aindriyakamarthaj¤Ãnaæ dehadhÃraïaæ ca tasyÃsti na mugdhasyeti vai«amyoktyà dÆ«ayati-##
mÆrcchÃyà jÃgarÃdbhedamuktvà svapnamtibhyÃæ bhedamÃha-##
Ãlabhante spÓanti /
di«Âaæ maraïam /
su«uptimÆrcchayo÷ ki¤citsÃrÆpye 'pi bahuvailak«aïyÃdbheda ityÃha-##
lak«aïabhedamuktvà nimittabhedamÃha-##
pratyabhij¤ÃpyasiddhetyÃha-##
uktasÃrÆpyavairÆpyÃbhyÃmardhasaæpatti÷ sarvai÷ su«uptidharmairasaæpanno mugdha÷ su«upto na bhavati, sarvairmaraïÃvasthÃdharmairasaæpattermto 'pi na kintu avasthÃntaraæ gata iti sÆtrÃrtha÷ /
atra sÆtre jÅvasya brahmaïÃrdhasaæpattirukteti bhrÃnta÷ ÓaÇkate-##
yatsuptaæ prati satsaæpannatvaæ Órutaæ tadupÃdhyÃbhÃvÃbhiprÃyam /
upÃdhyabhÃvaÓca mugdhasyÃpi mama iti yatastasmÃt ktsnasaæpattirevetyartha÷ /
su«uptikÃle karmÃsaæbandhe punarutthÃnaæ kathamityÃÓaÇkya tatkÃryÃbhÃvÃttadasaæbandhoktirityÃha-##
brahmaïà ktsnasaæpattimaÇgÅktya pariharati-##
mugdhatvaæ hi su«uptasyÃrdhena ni÷saæj¤atvÃdidharmeïa sÃmyena saæpannaæ bhavati, maraïÃsyÃrdhena kampÃdinà saæpannamityardhasaæpattirityartha÷ /
ito 'pi su«uptivai«amyamityÃha-##
aprasiddhimaÇgÅktyoktaæ prasiddhirapyastÅtyÃha-##
nÃyurvedo vaidyaÓÃstram /
prasiddhau kathaæ vivÃda ityÃÓaÇkya pa¤camatvenÃprasiddherityÃha-##
su«uptimtidharmÃrdhasaæpattyà tadantarbhÃvabuddhirlokÃnÃmityartha÷ //10//
END BsRp_3,2.4.10
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.5.11þ
na sthÃnato 'pi parasyobhayaliÇgaæ sarvatra hi | BBs_3,2.11 |
sarvÃbhiravasthÃbhiraliptastvamartha iti nirÆpayitukÃma÷ prathamaæ tasya nirviÓe«atvamÃha-##
uddeÓayatvampadÃrthajij¤ÃsoparamÃnantaraæ tatsvarÆpabrahmavicÃrasyÃvasarasaægatimÃha-##
nirviÓe«atvaæsav iÓe«atvaæ cetyubhayaæ liÇgyate j¤Ãpyate yÃbhistà ubhayaliÇga÷ Órutaya÷ saæÓayabÅjatvena santÅtyartha÷ /
yathà viruddhasu«uptimaraïobhayarÆpaæ mugdhatvaæ tathà ÓrutiprÃmÃïyÃdubhayarÆpaæ brahma dhyeyamiti d«ÂÃntena pÆrvapak«a÷ /
nirviÓe«amekarÆpameva j¤eyamiti siddhÃntayati-##
kimubhayarÆpatvaæ svata÷, uta svato nirguïasya sarvagandhatvÃdiviÓe«a upÃdhita÷ satya÷, Ãhosvitsvata÷ saviÓe«ameva brahmeti /
tatrÃdya nirasya dvitÅyamanÆdya dÆ«ayati-##
sthÃnamupÃdhi÷ /
brahmaïi viÓe«a÷, kalpita÷ aupÃdhikatvÃtsphaÂikalauhityavadityartha÷ /
upÃdhe÷ satyatve 'pi tatktaæ mithyeti d«Âaæ brahmaïi tÆpÃdhÅnÃæ mithyÃtvÃttatkto viÓe«o mithyeti kimu vÃcyamityÃha-##
ttÅyaæ nirasyati-##
sarvasya viÓe«asya kalpitatvÃdevetyartha÷ /
ni«edhaÓruteÓcaivamityÃha-## //11//
END BsRp_3,2.5.11
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.5.12þ
na bhedÃd iti cen na pratyekamatadvacanÃt | BBs_3,2.12 |
bhidyata iti bhedo viÓe«a÷, nirviÓe«atvaÓrutÃvapi viÓe«asyÃpi ÓruterubhayarÆpatvaæ syÃditi ÓaÇkÃæ vyÃca«Âe-##
pÆrvoktaæ virodhaæ smÃrayati-##
bhedaÓrutiprÃmÃïyÃrthamaupÃdhikarÆpabhedasvÅkÃrÃdavirodha iti samÃdhyartha÷ /
kimupÃdhigata eva rÆpabhedo brahmaïyupacaryate dhyÃnÃrthamutopÃdhiyogÃtsatyaviruddharÆpavattayà brahmaïo bhedo bhavatÅti /
Ãdye 'smÃdi«Âasiddhi÷, dvitÅyamabhedaÓrutyà dÆ«ayati-## //12//
END BsRp_3,2.5.12
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.5.13þ
api caivam eke | BBs_3,2.13 |
dvaitanindÃpÆrvakamadvaitokteÓca nirviÓe«aæ tattvamiti sÆtrÃrthamÃha-##
bhoktà jÅvo bhogyaæ ÓabdÃdi tayo÷ preritÃramÅÓvaraæ ca matvà vicÃrya me mama proktaæ tatsarvaæ trividhaæ brahmaiveti jÃnÅyÃdityartha÷ //13//
END BsRp_3,2.5.13
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.5.14þ
arÆpavadeva hi tatpradhÃnatvÃt | BBs_3,2.14 |
dvividhaÓruti«u satÅ«u nirviÓe«atve kiæ niyÃmakamiti ÓaÇkate-##
tatparÃtaparavirodhe tatparaæ balavaditi nyÃyo niyÃmaka ityÃha-##
upÃsanÃparavÃkye«u ÃkÃre tÃtparyÃbhÃve 'pi devatÃvigrahÃdivadÃkÃrasiddhimÃÓaÇkya ni«prapa¤caparaÓrutivirodhÃnmaivamityÃha-## //14//
END BsRp_3,2.5.14
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.5.15þ
prakÃÓavaccÃvaiyarthyÃt | BBs_3,2.15 |
kalpitadvaite sÃvakÃÓatvÃcca saprapa¤catvaÓrutayo durbalà ityÃha-##
nanvÃkÃravÃkyÃnÃmupÃdhikalpitasarvagandhatvÃdinÃthravattvaæ kimiti varïyate vaiyarthyamevocyatÃm, tatrÃha-##
uktarÅtyobhayarÆpatvÃÇgÅkÃreïa ÓrutÅnÃæ vyavasthitatve 'pÅtyartha÷ /
upÃdhÅnÃæ kalpitatvÃdaupÃdhikasya satyatvÃdupapatterna satyamubhayarÆpatvamiti pÆrvamuktaæ, saæprati satyaæ nirviÓe«atvaæ mithyà saviÓe«atvamityucyata ityubhayarÆpatvÃÇgÅkÃre 'pi na pÆrvÃparavirodha ityÃha-##
dvaitasya mithyÃtve j¤Ãnena bÃdhÃdupÃsanÃdivyavahÃro na syÃdityÃÓaÇkya bÃdhÃtprÃgeva sa ityÃha-## //15//
END BsRp_3,2.5.15
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.5.16þ
Ãha ca tanmÃtram | BBs_3,2.16 |
yata÷ ÓrutiÓcinmÃtramÃhÃtaÓca viÓe«o mithyeti sÆtrÃrthamÃha-#<Ãha ceti />#
saindhavaghano lavaïapiï¬a÷ //16//
END BsRp_3,2.5.16
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.5.17þ
darÓayati cÃtho api smaryate | BBs_3,2.17 |
ki¤ca Órutismtyo÷ parani«edhena brahmopadeÓÃnni«prapa¤caæ brahmetyÃha-##
atha dvaitoktyanantaraæ j¤ÃnahetutvÃnneti neti upadeÓa÷ kriyata ityartha÷ /
adhi anyat puna÷ punaradhÅhi bho iti nirbandhakÃriïaæ taæ dvitÅyaæ ttÅyaæ ca praÓne tÆ«ïÅbhÃvaæ tyaktvovÃca /
upaÓÃnto nirastadvaita÷ /
atastasya tÆ«ïÅæbhÃva evottaramiti sautraÓca atoÓabdastathÃrthaka÷ ÃdimatkÃryaæ tanna bhavatÅtyanÃdimat /
sat indriyavedyam /
asat parok«aæ ca na svaprakÃÓatvÃdityartha÷ /
sarvabhÆtaguïairdivyagandhÃdibhiryuktaæ mÃæ mÆrtimantaæ paÓyasÅti yatsà mÃyÃ, ata eva sadvaito bhagavÃniti mÃæ dra«Âuæ nÃrhasi vastuto dvaitÃtÅtatvÃdityartha÷ //17//
END BsRp_3,2.5.17
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.5.18þ
ata eva copamà sÆryakÃdivat | BBs_3,2.18 |
ki¤ca yathà jalÃdyupÃdhikalpita÷ sÆryacandrÃderbhedacalanÃdirdharma evamÃtmana iti d«ÂÃntaÓruteÓca nirviÓe«aæ tattvamityÃha-##
jalasthapratibimbatvÃkÃreïa sÆryasyÃbhÃsatvadyotanÃya sÆryaketi kapratyaya÷ /
yathÃyaæ jyotirmayo vivasvÃnsvata eko 'pi ghaÂabhedena bhinnÃ÷ apo 'nugacchan bahudhà kriyate evamajo 'yamÃtmà deva÷ svaprakÃÓa eko 'pyupÃdhinà mÃyayà k«etre«vanugacchan bhedarÆpa÷ kriyata iti yojanà //18//
END BsRp_3,2.5.18
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.5.19þ
ambuvadagrahaïÃt tu na tathÃtvam | BBs_3,2.19 |
ihÃtmanyuktad«ÂÃntavai«amyaÓaÇkÃsÆtram-##
Ãtmano nÅrÆpatvÃddÆrasthopÃdhyabhÃvÃcca mÃyayà buddhyÃdi«u pratibimbabhedo na yukta ityartha÷ //19//
END BsRp_3,2.5.19
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.5.20þ
vddhihrÃsabhÃktvamantarbhÃvÃdubhayasÃma¤jasyÃdevam | BBs_3,2.20 |
upÃdhyantarbhÃvena tatkalpitadharmavattvamatra vivak«itÃæÓastena sÃmyena samÃdhÃnasÆtram-##
d«ÂÃntasÃmye 'pi nÅrÆpÃtmana÷ pratibimbaæ svabuddhyà kathaæ kalpyata ityata Ãha-##
ÓrÆyate na kalpyata ityartha÷ /
Órutad«ÂÃntasya 'sÆryakÃdivat'ityupanyÃsena kiæ phalamityata Ãha-#<ÓÃstreti />#
Ãtmano nirviÓe«atvaæ phalamityartha÷ /
avirodha iti na vai«amyamityartha÷ /
Ãtmà pratibimbaÓÆnya÷, nÅrÆpadravyatvÃt, vÃyuvadityanumÃne ÃkÃÓe vyabhicÃra÷ /
alpajale 'vidÆrÃkÃÓapratibimbadarÓanÃdupÃdhidÆrasthatvamapi kvacidanapek«atamiti bhÃva÷ //20//
END BsRp_3,2.5.20
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.5.21þ
darÓanÃc ca | BBs_3,2.21 |
praveÓaÓruteÓcoktÃnumÃnabÃdha ityÃha sÆtrakÃra÷ /
##
dvipada÷ puro manu«yÃdidehÃæÓcakre catu«pada÷ pura÷ paÓÆnktvà puraÓcak«urÃdyabhivyakte÷ purastÃt sa ÅÓvara÷ pak«Å liÇgaÓarÅrÅ bhÆtvà pura uktÃni ÓarÅrÃïyÃviÓat, sa ca pravi«Âo 'pi puru«a÷ pÆrïa evetyartha÷ /
taittirÅyake liÇgasya pak«Ãdyukte÷ pak«itvaæ mantavyam /
evaæ pratibimbabhÃvena bhedÃde÷ kalpitatvÃt nirviÓe«aæ brahmeti svamatamupasaæharati-##
ekadeÓivyÃkhyÃmutthÃpayati-##
na sthÃnato 'pÅtyÃdyekamadhikaraïaæ, tatra brahmaïo ni«prapa¤catve sthite kiælak«aïaæ brahmeti saædehe prakÃÓavaccetyÃdidvitÅyamadhikaraïaæ pravttaæ, na sadrÆpameva brahma kintu prakÃÓavacca cidrÆpaæ ca /
kuta÷-avaiyarthyÃt /
satyaæ j¤Ãnaæ sadeva somyetyubhayaÓruterdvirÆpe brahmaïyarthavattvÃditi pÆrvapak«e siddhÃnta÷-Ãha ca tanmÃtram /
sanmÃtraæ brahma ÓrutirÃha, 'j¤Ãnasya sattÃnatirekÃt'iti /
idaæ dvitÅyÃdhikaraïaæ dÆ«ayati-##
dvitÅyÃdhikaraïasya kiæ brahmaïo 'nekarÆpatvanirÃsa÷ phalam, uta bodharÆpatvanirÃsa ÃhosvitsattÃnirÃsa iti vikalpya sarvathÃpyÃnarthakyaæ prapa¤cayannÃdye gatÃrthatÃmÃha-##
nahi dvitÅya ityÃha-##
brahmaïo bodharÆpatvanirÃse ja¬atvÃjjÅvÃbhedaÓrutibÃdhaÓca syÃdityÃha-##
na ttÅya ityÃha-##
sattÃnirÃse bodhasya tucchatvaæ ca syÃdityÃha-##
naca bodhasya sattÃnatirekÃnna tucchateti vÃcyam /
sadbodhapadayorvÃcyÃnatireke paryÃyatvaprasaÇgÃt /
evaæ siddhÃntaæ phalÃbhÃvena dÆ«ayitvà pÆrvapak«aæ dÆ«ayati-##
prasaÇgamevÃha-##
vyÃvttatvaæ bhinnatvam /
ni«prapa¤caikarÆpatvasiddhÃntavirodhÃt bhinnobhayarÆpatvapÆrvapak«ÃnutthÃnamityartha÷ /
ubhayaÓrutibalÃdutthÃnamiti ÓaÇkate-#<ÓrutatvÃditi />#
meruvindhyavatparasparaæ bhinnasattÃbodhayorekabrahmÃbhedaÓaÇkà ÓrutiÓatenÃpi na yuktetyÃha-##
sadbodhayorbhedo 'sti na và /
Ãdye Óruterapi viruddhÃrthatvÃnupapatterna pÆrvapak«otthÃnamityuktam /
saæprati dvitÅyaæ ÓaÇkate-##
sadbodhapadayorvÃcyabhede 'pi lak«yaikyopapattirakhaï¬ÃrthasvÅkÃrÃdityartha÷ /
akhaï¬Ãrthasya pÆrvapak«atvaæ na syÃtsiddhÃntatvÃt /
ki¤cÃtra saæÓaye 'pyayukta ityÃha-##
ekÃdhikaraïapak«e sÆtrÃïi kathaæ neyÃnÅtyata Ãha-##
svapak«e sÆtrasÃma¤casyaæ cetyÃha-##
avaÓyÃpek«itagatyarthatvenottarasÆtrÃïÃæ pÆrvaikavÃkyatvÃnnÃdhikaraïabheda iti bhÃva÷ /
ÃkÃraÓrutÅnÃæ kalpitÃkÃro gatiriti svamatamuktaæ, prapa¤cavilayavÃdinastu 'manomaya÷ prÃïaÓarÅra÷ satyakÃma÷'ityÃdyÃkÃraÓrutÅnÃæ taditarÃkÃrapravilayo gatirityÃhu÷ /
manomaya iti kor'tha÷, mano 'tiriktopÃdhiÓÆnya ityartha÷ /
evaæ prÃïaÓarÅrapadena prÃïÃtiriktopÃdhini«edhÃnmanaso 'pyabhÃvasiddhi÷, evaæ sarve Óabdà anÃkÃrabrahmaparà eveti tanmatamanÆdya dÆ«ayati-##
kiæ j¤eyabrahmaprakaraïasthÃnÃmÃkÃraÓabdÃnÃæ ni«edhaparatvaæ utopÃsanÃprakaraïasthÃnÃmapi /
tatrÃdyamaÇgÅkaroti-##
asya jÅvabhÃvaæ prÃptasyeÓvarasya daÓa harayo vi«ayà haraïÃddaÓendriyÃïi prÃïibhedÃpek«ayà ÓatÃni sahasrÃïi ca te«ÃmÅÓvarÃdbhedamÃÓaÇkyÃha-##
ÅÓvara eva haraya ityartha÷ /
dvitÅyaæ dÆ«ayati-##
manomayÃdiÓabdÃnÃæ mukhyavttyà guïaparatvasaæbhave ni«edhalak«aïÃpi na yuktetyÃha-#<Órutyà ceti />#
kiæ cÃkÃrÃnÃkÃraÓrutidvaividhye sati brahmanÃkÃramevetyatra kiæ vinigamakamiti ÓaÇkotthÃnÃdasthÆlÃdiÓrutÅnÃæ nirÃkÃratÃtparyaæ niyÃmakamiti kathanÃrthamidaæ sÆtramarthavadbhavati /
sarvaÓrutÅnÃæ ni«edhÃrthatve tu ÓaÇkÃnutthÃnÃnniyÃmakasÆtraæ vyarthaæ syÃdityÃha-##
nanÆpÃsanÃr'thakavÃkyÃnÃæ svÃrthe phalÃbhÃvÃt saphalani«edhavÃkyaÓe«atvamityÃÓaÇkya phalasya ÓrutatvÃnnÃnyaÓe«atetyÃha-##
arthaikyÃbhÃvÃcca naikavÃkyatetyÃha-##
arthaikyaæ ÓaÇkate-##
yathà phalavatparamÃpÆrvÃkhyaniyogaikyÃdaÇgapradhÃnavÃkyÃnÃmekavÃkyatà tathà tattvÃvabodhakÃmasya prapa¤capravilayavi«ayaka eko niyogarÆpor'tho 'stÅtyÃkÃrÃnÃkÃravÃkyÃnÃæ sarve«ÃmekavÃkyatetyartha÷ /
niyogÃsidyà dÆ«ayati-##
vi«ayaæ ÓaÇkate-##
pratyanÅkaæ pratibandhakam /
nanu prapa¤cavilaye brahmalaya÷ syÃdabhedÃdityata Ãha-##
kÃraïaæ hi kÃryasya svarÆpamata÷ kÃryanÃÓe 'pi kÃraïasya na laya÷, ghaÂanÃÓe 'pi mddarÓanÃdityartha÷ /
prapa¤casya satyasya kalpitasya và laye vidhiriti vikalpyÃdyaæ dÆ«ayati-##
satyasya j¤ÃnÃdadhvaste÷ musalÃdinà ca ktsnadvaitadhvaæsÃyogÃt nabhograsanavidhivadaÓakyavi«ayo 'yaæ vidhi÷, ki¤ca ÓukÃdimuktyà sarvamukti÷ syÃdityartha÷ /
dvitÅyamanÆdya dÆ«ayati-##
upadeÓajanyaj¤ÃnÃdevÃvidyÃtajjaprapa¤calayasiddherniyogo vthaivetyartha÷ /
ki¤ca brahmaj¤ÃnÃdau vidhi÷ kiæ brahmaïyaj¤Ãte j¤Ãte và /
nÃdya÷, aÓakyatvÃdityÃha-##
dvitÅyaæ ÓaÇkate-##
upadeÓÃdeva j¤Ãte brahmaïi sÃk«ÃtkÃradvaitabÃdhayo÷ siddhervidhivaiyarthyaæ siddhasya vidhinà kartumayogÃdityÃha-##
evaævi«ayÃbhÃvÃnniyogÃbhÃvamuktvà niyojyÃbhÃvÃttadabhÃvamÃha-##
prapa¤cÃntarbhÆto brahma vetyartha÷ /
Ãdye jÅvanÃÓÃdvidhyayoga÷, dvitÅye niyojyÃsiddhi÷,tarhi j¤Ãne vidhipratyayÃnÃæ kà gatirityata Ãha-##
nanu Órutaæ j¤Ãnaæ tyaktvà tatsÃdhanavyÃpÃravidhi÷ kimiti kalpyata ityÃÓaÇkya j¤Ãnasya puru«aktyasÃdhyatvÃdityÃha-##
ki¤ca j¤ÃnavidhivÃdinà j¤eyaæ brahmÃvaÓyaæ vedÃntairj¤ÃpanÅyaæ vi«ayÃnavabodhe vidhibodhÃyogÃt /
tathÃca vedÃntaireva j¤ÃnetpattervidhyÃnarthakyamityÃha-##
taæ j¤ÃnÃrthinaæ pratÅtyartha÷ /
nanÆtpannaæ j¤ÃnamanyathÃkartuæ vidhirarthavÃniti, netyÃha-##
nanvanagniryo«iditi pratyak«apramÃïÃdutpannamapi j¤Ãnaæ tÃmagniæ dhyÃyediti /
vidhinÃnyathÃktaæ dÓyata ityata Ãha-##
anyathÃdhÅ÷ ktisÃdhyà cet kriyaiva, ktiæ vinaiva cedbhrÃntirevÃto mÃnaæ vinà vidhito j¤ÃnÃsiddhermÃnavastutantre j¤Ãne vidhirm«etyartha÷ /
vedÃnte«u vidhivÃdino 'nyacca dÆ«aïamastÅtyÃha-##
brahmÃtmaikyeniyoge ca vedÃntavÃkyasya prÃmÃïyamÃÓaÇkyÃrthabhedÃdvÃkyabhedo viruddhÃrthatvÃdaprÃmÃïyaæ ceti dÆ«ayati-##
ki¤ca Órutaæ brahma na Óruto vidhirvedÃnte«u tatkalpane ca karmajanyatvÃnmok«asyÃnityatvasÃtiÓayatvÃdiprasaÇga ityÃha-##
phalitamÃha-##
idÃnÅæ prau¬havÃdena niyogamaÇgÅktya tadekatvaæ khaï¬ayati-##
bhinnakriyÃvÃciÓabda÷ ÓabdÃntaraæ yathà yajati dadÃtÅti tathehÃpi vedopÃsÅteti Óabdabheda÷ /
nirguïasaguïarÆpabheda÷prakaraïabheda÷ muktyabhyudayaphalabheda ityetai÷ pramÃïairnirguïaj¤ÃnasaguïopÃsanÃvi«ayakaniyogabheda ityartha÷ /
kathaæ tarhyaÇgÃÇgivÃkye«u niyogaikyaæ, tatrÃha-##
ekasyaiva svargakÃmasya sÃÇgapradhÃnÃdhikÃrÃttatsÃdhyaphalÃpÆrvaikyÃdekavÃkyatetyartha÷ /
ihÃpi nirguïasaguïavidyayorekÃdhikÃrÃt niyogaikyamastu, netyÃha-##
muktyabhyudayÃrthibhedÃnmitho viruddhÃrthavidyayoraÇgÃÇgitvÃyogÃcca na viyogaikyam /
naca nirguïavidyÃniyoga eka eva saguïavidyÃnaÇgÅkÃrÃditi vÃcyam /
aho viparÅtaæ pÃï¬ityamÃyu«mata÷, vighnyayogyavidyÃyÃæ vidhirvidhiyogyÃyÃmavidhiriti, tasmÃtsÃkÃravÃkyÃnÃmÃkÃralayadvÃrà nirguïavÃkyaikavÃkyatÃgatirasadgatireva, kintu te«Ãæ kalpitÃkÃro gatistadupÃsanayÃbhyudayasiddhe÷, nirguïavÃkyÃnÃæ tu paramÃrthÃlambanatvamityasmadukta eva vibhÃga÷ sÃdhÅyÃnityupasaæharati-## //21//
END BsRp_3,2.5.21
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.6.22þ
praktaitÃvattvaæ hi prati«edhati tato bravÅti ca bhÆya÷ | BBs_3,2.22 |
brahmaïo nirviÓe«acinmÃtratvamuktvà sarvani«edhÃvadhitvena sadrÆpatvamÃha-##
pthivyaptejobhÆtatrayaæ mÆrtaæ vÃyvÃkÃÓadvayamamÆrtamiti rÃÓidvayamuktvà bhÆtadvayasyÃmÆrtasya sÃra÷ 'karaïÃtmà hiraïyagarbho ya e«a etasmin sÆryamaï¬ale puru«o yaÓcÃyaæ dak«iïe 'k«iïi puru«a÷'ityukta÷, tasya vÃsanÃmayÃni svapnarÆpÃïi 'tadyathà mÃhÃrajanaæ, vÃso yathà pÃï¬vÃvikaæ yathendragopa÷'ityupamÃbhiruktÃni vicitrÃïi, tatra mahÃrajanaæ haridrà tayà liptaæ vastraæ mÃhÃrajanaæ, pÃï¬vÃdikamiti dhavalaæ kambalÃdi /
kecittu Órutimupalak«aïaæ ktvà sÆk«mapa¤cabhÆtÃnyamÆrtÃni pa¤cÅktÃni mÆrtÃni tataÓcÃmÆrtarasatvoktyà karaïÃnÃæ päcabhautikatvasiddhiriti vyÃcak«ate /
atha satpadÃtmakaprapa¤coktyanantaraæ, ata uktÃropasya ni«edhÃrthatvÃnneti netÅti ni«edhenopadeÓa÷ kriyata ityartha÷ /
netiÓabdÃrthamÃha-##
etasmÃdÃtmano 'nyannÃstÅti netÅtyucyata ityartha÷ /
ÓÆnyatÃnirÃsÃrthaæ paraæ brahmÃstÅtyuktamiti siddhÃntarÅtyà Órutyartha÷ /
atra ni«edhyaviÓe«ÃnupalambhÃtsaæÓayamÃha-##
na¤prayogasya nÃkÃrÃsyetiÓabdopasthÃpitavastuni«edhakatvÃdityartha÷ /
itiÓabdÃnni«edhyasÃmÃnyasamarpaïe viÓe«ÃkÃÇk«ÃyÃæ prakaraïÃdrÆpadvayasya rÆpibrahmaïaÓca ni«aidhyatvabhÃnÃtsaæÓayamuktvà pÆrvoktaæ nirviÓe«aæ brahma nÃstÅtyÃk«epasaÇgatyà pÆrvapak«ayati-##
pÆrvapak«e tatpadÃrthÃbhÃvÃdvÃkyÃrthÃbhedÃsiddhi÷, siddhÃnte tatsiddhiriti phalam /
niradhi«ÂhÃnani«edhÃdarÓanÃtsarvani«edho na yukta ityarucyà prapa¤ce brahmani«edha ityÃha-##
ekabrahmaïa eva ni«edhe nakÃradvayasya paunaruktyÃmityata Ãha-##
utsÆtrameva tÃvatsiddhÃntamupakramate-##
ÓÆnyaprasaÇga i«Âa iti vadantaæ pratyÃha-##
tacceti prati«edhanamityartha÷ /
adhi«ÂhÃnÃnavaÓe«e tatpramÃrÆpahetvabhÃvÃt ni«edhavÃkyÃrtha÷ pramà na syÃt 'idamatra nÃsti'iti loke ni«edhasya sÃdhi«ÂhÃnasyaiva pramitidarÓanÃdityartha÷ /
ki¤ca yadbhÃti tatsadityutsargasya bhÃnÃrthÃbhÃvÃdhi«ÂhÃnapramitirapavÃdastayà pÆrvabhÃnasya bhramatvaniÓcayenÃrthasattvÃpalÃpÃt /
apavÃdÃnaÇgÅkÃre tÆtsargata÷ prapa¤casya satyatvÃpatterni«edhÃnupapattirityÃha-##
adhi«ÂhÃnasattvaæ vinà bhrÃntini«edhayorayogÃcchÆnyavÃdo na yukta ityuktvà pÆrvavÃdina÷ pak«Ãntaraæ dÆ«ayati-##
dehÃtmÃbhimÃnavallaukikamÃnaprÃptadvaitasya ni«edho yukto na vedÃntapramitabrahmaïa iti bhÃva÷ yaduktaæ vÃÇmanasÃtÅtvÃt ni«edhÃrhaæ brahma iti tatrÃha-##
brahmaïo vÃgÃdyatÅtatvaæ ni«edhÃrthaæ na cet kimarthaæ taduktirityata Ãha-##
uktÃrthe sÆtraæ yojayati-##
'dve vÃva brahmaïo rÆpe'iti rÆpadvayasyaiva prÃdhÃnyena praktatvÃnnetÅti ni«edha ityartha÷ /
nanu 'Ãdityamaï¬ale puru«a'iti brahmÃpyatra prÃdhÃnyenoktamityÃÓaÇkya puru«o liÇgÃtmà amÆrtarasatvaÓrutyà bhÆtajanitatvabhÃnÃt svapnarÆpatvaÓruteÓcetyÃha-##
rÆparÆpiïorabheda ukta÷ nanu vÃsanÃmayaæ rÆpameva kimityupamÅyate prasiddharÆpameva kiæ na syÃdityata Ãha-##
rÆpadvayasyaiva prÃdhÃnyena praktatve phalitamÃha-##
pratiyogitvena samarpyata ityartha÷ /
na cÃrthata÷ pradhÃnyadbrahmaïo ni«edha÷ rÃj¤o bhtyo nÃstÅtyatra rÃjani«edhaprasaÇgÃditi bhÃva÷ /
ki¤caitra brahmaïa÷ pratipÃdyatvÃt na ni«edha ityÃha-##
nanu brahmaïi ni«iddhasyÃpyanyatra sthitisaæbhavÃt kathaæ kalpitatvamityata Ãha-##
upÃdÃne ni«iddhasyÃnyatra na sthitirityartha÷ /
yattu dvaitani«edhe pratyak«Ãdivirodha iti, tatrÃha-##
sthÃpitaæ hi ÃrambhaïÃdhikaraïe pratyak«ÃdervyÃvahÃrikaæ prÃmÃïyaæ na tatvÃvedakamiti, atastattvato ni«edhÃnna virodha iti bhÃva÷ /
nanu vastutvÃdvaitavadbrahmaïo 'pi ni«edho 'stu, netyÃha-##
dvaitabhÃvÃbhÃvasÃk«itvÃdaÓakyo ni«edha ityartha÷ /
na cetyÃdi spa«ÂÃrtham /
yaccoktaæ ni«edhÃbhyÃæ rÆpaæ rÆpi brahma ca ni«idhyata iti, tatrÃha-##
uddeÓyavidheyÃrthÃnÃæ saækhyÃsÃmye yathÃkramaæ saæbandha iti nyÃya÷ 'yathÃsaÇkhyamanudeÓa÷ samÃnÃm'iti pÃïinisÆtrasiddhastenÃtra rÆpadvayoddeÓena ni«edhadvayavidhirityartha÷ /
vÅpsÃpak«e sarvadÓyani«edhÃjjij¤ÃsÃÓÃntiriti viÓe«amÃha-##
mÆrtaæ nÃmÆrtaæ netyevaæ viÓi«yani«edhe jij¤Ãsà na ÓÃmyatÅtyartha÷ /
sÆtraÓe«aæ vyÃca«Âe-##
prati«edhÃnupapattyà brahmÃstÅtyavagataæ bhÆya÷ puna÷ paramastÅti Óruti÷ sÃk«Ãdapi bravÅtÅtyartha÷ /
##
avaÓi«Âaæ brahmetyartha÷ /
spa«Âamanyat //22//
END BsRp_3,2.6.22
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.6.23þ
tadavyaktamÃha hi | BBs_3,2.23 |
nanvagrÃhyatvÃdbrahma nÃstÅti ÓaÇkÃnirÃsÃrthaæ sÆtraæ vyÃca«Âe-##
rÆpÃdyabhÃvÃdavyaktamindriyÃgrÃhyaæ na tvasattvÃdityartha÷ /
anyairdevairindriyÃntarairna ghyata ityanvaya÷ //23//
END BsRp_3,2.6.23
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.6.24þ
api ca saærÃdhane pratyak«ÃnumÃnÃbhyÃm | BBs_3,2.24 |
tarhi kadà grÃhyamiti ÓaÇkottaraæ sÆtraæ vyÃkhyÃti-##
castvartha÷ /
indriyairna ghyate api tu saærÃdhanena ÓÃstrasaæsktamanasetyartha÷ /
bhaktidhyÃnÃbhyÃæ pratyagÃtmanaÓcitte prakar«eïa nidhÃnaæ sthÃpanaæ praïidhÃnaæ /
japanamaskÃrÃdirÃdiÓabdÃrtha÷ /
svayaæbhÆrÅÓvara÷ /
svÃnÅndriyÃïi /
paräcayanÃtmagrÃhakÃïi ktvà vyatïat nÃÓitavÃn /
sa hi te«Ãæ nÃÓo yadasadarthagrÃhitayà sarjanaæ tasmÃtte«Ãæ tayà s«ÂatvÃt, sarvo loka÷ parÃgarthameva paÓyati nÃntarÃtmÃnam /
kaÓcittu dhÅro dhÅmÃnÃvttacak«urniruddhendriya÷ Óuddhe cetasi pratyagÃtmanaæ ÓÃstreïa paÓyati mok«ÃrthÅtyartha÷ /
tata÷ karmaïà viÓuddhacitto j¤ÃnÃkhyasattvotkar«eïa saædhyÃyaæstaæ ni«kalaæ paÓyatÅtyartha÷ /
vinidrÃ÷ vitamaskÃ÷, tatra heturjitaÓvÃsatvaæ prÃïÃyÃmani«Âhatvaæ,
yu¤cÃnà dhyÃyina÷ yogalabhya÷ Ãtmà yogÃtmà //24//
END BsRp_3,2.6.24
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.6.25þ
prakÃÓÃdivaccÃvaiÓe«yaæ prakÃÓaÓ ca karmaïyabhyÃsÃt | BBs_3,2.25 |
yathà prakÃÓÃdaya upÃdhi«u bhidyante na svata÷, evaæ prakÃÓaÓcidÃtmÃpi dhyÃnÃdikarmaïyupÃdho bhidyate svatastasyÃvaiÓe«yamekarasatvameva tattvamasÅtyabhyÃsÃditi sÆtrayojanà //25//
END BsRp_3,2.6.25
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.6.26þ
ato 'nantena tathà hi liÇgam | BBs_3,2.26 |
jÅvasya brahmÃtmatvaphalaÓrutirÆpaliÇgÃdapi bheda aupÃdhika evetyÃha sÆtrakÃra÷-## //26//
END BsRp_3,2.6.26
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.6.27-28þ
ubhayavyapadeÓÃttvahikuï¬alavat | BBs_3,2.27 |
prakÃÓÃÓrayavadvà tejastvÃt | BBs_3,2.28 |
bhedÃbhedapÆrvapak«asÆtradvayasya saægatimÃha-##
yathÃhitvenÃbheda÷ /
kuï¬alÃkhyasya sarpÃvasthÃviÓe«asya kuï¬alatvena bheda÷ /
tathà jÅvasya brahmatvenÃbhedo jÅvatvena bheda÷ /
yadvà sÆryaprakÃÓayorekatejastvadharmÃvacchedena bhedÃbhedavajjÅvaparayorapi ekenaivÃtmatvadharmeïa bhedÃbhedau ÓrutibalÃtsvÅkÃryÃviti sÆtradvayÃrtha÷ /
kuï¬alatvaæ valayÃkÃratvaæ, Ãbhogatvaæ vakrÃkÃratvaæ, prÃæÓutvaæ dÅrghadaï¬ÃkÃratvaæ udgatamukhatvamÃdiÓabdÃrtha÷ //27 // //28//
END BsRp_3,2.6.27-28
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.6.29-30þ
pÆrvavadvà | BBs_3,2.29 |
prati«edhÃc ca | BBs_3,2.30 |
siddhÃntasÆtram-##
dharmabhedanaikadharmeïa và bhedÃbhedasvÅkÃre bhedasya satyatvÃdabhedavadanivtti÷ syÃt ekatraiva bhedÃbhedasvÅkÃre loke virodhakathoccheda ityapi dra«Âavyaæ, tasmÃt ni«prapa¤caæ cidekarasaæ brahma tatpadalak«yamastÅti siddham //29 // //30//
END BsRp_3,2.6.29-30
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.7.31þ
paramata÷ setÆnmÃnasaæbandhabhedavyapadeÓebhya÷ | BBs_3,2.31 |
yaduktaæ neti netÅtyÃdiÓrutibhi÷ brahmÃtiriktaæ vastu ni«idhyata iti, tadayuktam /
setvÃdiÓrutibhirvastvantarÃstitvabhÃnÃdityÃk«ipati-##
yadyapi dyubhvÃdyadhikaraïe setuÓabdo vidhÃrakatvena gauïo vyÃkhyÃtastathÃpyunmÃnÃdiÓrutÅnÃæ gatimajÃnato 'yaæ pÆrvapak«a÷, tatronmÃnÃdiÓrutÅnÃæ mukhyatvÃt, sadvayaæ brahmeti phalaæ siddhÃnte tÆktÃdvitÅyatatpadalak«yasiddhiriti viveka÷ /
brahma sadvayaæ, setutvÃt, laukikasetuvat /
tÅrïatvaÓruteÓcetyÃha-##
jÃÇgalaæ vÃtabhÆyi«Âhamiti vaidyokte÷ vÃtapracuro deÓo jÃÇgalaæ, iha tu deÓamÃtraæ grÃhyam /
diÓaÓcatasra÷ kalÃ÷ prakÃÓavÃnnÃma pÃda÷, pthivyantarik«aæ dyau÷ samudra ityanantavÃnnÃma pÃda÷, agni÷ sÆryaÓcandro vidyuditi jyoti«mÃnnÃma pÃda÷, cak«u÷ Órotraæ vÃÇmana ityÃyatanavÃnnÃma pÃda iti catu«pÃdbrahmeti pÃdÃnÃmardhÃni a«Âau Óaphà asyetya«ÂÃÓaphaæ, pÃde«u catur«u pratyekaæ catasra÷ kalà iti «o¬aÓakalamityartha÷ /
«o¬aÓapaïaparimitaæ tÃmraæ kÃr«Ãpaïasaæj¤aæ bhavati tadvatsadvayaæ brahma, parimitatvÃdityartha÷ /
saæbandhitvÃcca nagaravadityÃha-##
anyadamitamiti asaÇkhyÃtamityartha÷ /
anyasparÓe alpatvena mitatvaniyamÃditi mantavyam /
bhedenoktatvÃcca ghaÂavadityÃha-##
asyÃk«isthasyÃmunÃdityasthena saheti yÃvat /
ÃdhÃrato 'tideÓataÓca bhedamuktvÃvadhito 'pi tamÃha-## //31//
END BsRp_3,2.7.31
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.7.32þ
sÃmÃnyÃt tu | BBs_3,2.32 |
siddhÃntasÆtraæ vyÃca«Âe-##
yadanyattatkiæ sÃdyanÃdi vÃ, nÃdya÷ mÃnÃbhÃvÃt kÃryasya brahmananyatvanirguïayÃccetyuktvà na dvitÅya÷ prÃgutpatteradvayatvÃvadhÃraïÃdityÃha-##
uktÃnumÃnÃnÃmÃgamabÃdha iti bhÃva÷ /
uktaæ smÃrayitvà hetunÃmasiddhimÃha-##
kiæ setuÓrutyà parasiddhirarthÃdvÃ, nÃdya ityuktvà dvitÅyaæ ÓaÇkate-##
setutvaliÇgenÃdvitÅyatvaÓrutibÃdhanamanyÃyyamityÃha-##
liÇgaæ cÃsiddhamityÃha-##
vidhÃrakatvaæ tu kalpitadvitÅyÃpek«ayÃpi yujyata iti bhÃva÷ /
tÅrïatvaheturapyasiddha ityÃha-## //32//
END BsRp_3,2.7.32
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.7.33þ
buddhyartha÷ pÃdavat | BBs_3,2.33 |
parimitatvamapyasiddhamityÃha-##
vÃkprÃïacak«u÷ÓrotrÃïi manasa÷ pÃdà agnivÃyvÃdityadiÓa ÃkÃÓasya pÃdà dhyÃnÃrthaæ kalpitÃstadvadbrahmaïa unmÃnamityartha÷ /
laukikaæ d«ÂÃntamÃha-##
pÃdakalpanÃæ vinÃpi vyavahÃra÷ kiæ na syÃdityata Ãha-##
kÃr«Ãpaïasya vyavahÃrÃya pÃdakalpanÃvat mandadhiyÃæ dhyÃnavyavahÃrÃya brahmaïa unmÃnakalpanetyartha÷ //33//
END BsRp_3,2.7.33
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.7.34þ
sthÃnaviÓe«ÃtprakÃÓÃdivat | BBs_3,2.34 |
saæbandhabhedau kalpitau na satyadvitÅyasÃdhakÃvityÃha-##
sthÃnamupÃdhibuddhyÃdi÷ ekasyaivopÃdhinà bhinnasyopÃdhiÓÃntau satyÃæ saæbandha upacaryate /
yathà saurÃlokÃderaÇgulyÃdyupÃdhinà bhinnasyopÃdhiviyoge mahÃlokÃdyÃtmanà saæbandhopacÃrastadvat tathÃditya cak«u«o÷ sthÃnayorbhedÃddhiraïmayapuru«abhedakalpanetyartha÷ //34//
END BsRp_3,2.7.34
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.7.35þ
upapatteÓ ca | BBs_3,2.35 |
mukhyÃveva saæbandhabhedau kiæ na syÃtamityatra sÆtram-## //35//
END BsRp_3,2.7.35
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.7.36þ
tathÃnyaprati«edhÃt | BBs_3,2.36 |
svarÆpeïa brahmaïà jÅvasya saæbandho bhedanivttirÆpo yujyate na mukhya÷ saæyogÃdi÷ vastudvayÃsattvÃt tathà bhedo 'pi na svata ekatvaÓruterityartha÷ //36//
END BsRp_3,2.7.36
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.7.37þ
anena sarvagatatvamÃyÃmaÓabdÃdibhya÷ | BBs_3,2.37 |
nanu dvitÅyÃbhÃve sarvagatatvaÓrutivirodha ityata Ãha-##
dvitÅyaæ satyaæ cetsetvÃdivadbrahmaïo 'lpatÃsyÃt 'yatrÃnyatpaÓyati tadalpam'iti Órute÷ ki¤ca niravayavÃsaægabrahmaïa÷ satyaprapa¤casaæbandhÃyogÃttavaiva sarvagatatvaÓrutivirodha iti bhÃva÷ adhi«ÂhÃnenÃdhyastaæ jagadvyÃptamadhyastatvÃt rajjvà vyÃptasarpavat, iti nyÃya÷ //37//
END BsRp_3,2.7.37
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.8.38þ
phalamata upapatte÷ | BBs_3,2.38 |
evaæ tatpadalak«yaæ saæÓodhya vÃcyÃrthamÃha-##
nirviÓe«atvÃdanya÷ svabhÃva÷ phalahetutvÃkhya÷ i«Âaæ sukhaæ devÃdÅnÃæ, ani«Âaæ du÷khaæ nÃrakiïÃæ, vyÃmiÓraæ manu«yÃïÃæ, saæsÃro janmamtipravÃha÷ gocara÷ ÃÓrayo yasya tatsaæsÃragocaram /
atra karmeÓvarayo÷ phalahetutvaÓrute÷ saæÓayamÃha-##
atra pÆrvapak«e phaladÃturÅÓvarasya tatpadavÃcyasyÃsiddherlak«yÃsiddhi÷ siddhÃnte tatsiddhiriti phalabheda÷ /
pÆrvoktanirviÓe«atvamupajÅvya phaladÃttvamapÅÓvarasya nÃstÅti pÆrvapak«otthÃnÃtsaægati÷ /
yadyapi sarvagatatvavatphaladÃttvaæ vyavahÃradaÓÃyÃæ sidhyati yathÃpi karmaïa eva phaladÃttvamiti ÓaÇkÃnirÃsenoktalak«yÃrthanirvÃhakavÃcyÃrthanirïayÃrthamasyÃdhikaraïasyÃrambha iti matvà siddhÃntaæ tÃvadÃha-##
svargÃdikaæ viÓi«ÂadeÓakÃlakarmÃbhij¤adÃtkaæ, karmaphalatvÃt, sevÃphalavadityupapatti÷ /
yÃgÃdikriyÃkhyaæ karma tÃvat k«aïikaæ tatkiæ svanÃÓÃt phalaæ janayatyuta phalamutpÃdya naÓyati, ÃhosvidapÆrvÃtphalasiddhi÷, nÃdya ityÃha-##
dvitÅyaæ ÓaÇkate-##
karmanÃÓak«aïamÃrabhyÃmabhivyaktasvargasukhÃdisattve mÃnaæ nÃstÅti-dÆ«ayati-##
ttÅyaæ ÓaÇkate-##
apÆrvaæ kiæ svatantrameva phaladÃnÃya pravartate, cetanÃdhi«Âhitaæ vÃ, nÃdya ityÃha-##
dvitÅye tvad«ÂÃnabhij¤ajÅvasyÃdhi«ÂhÃttvÃyogÃdÅÓvarasyÃdhi«ÂhÃttvasiddhiriti bhÃva÷ /
prau¬havÃdenÃpÆrvaæ nÃstÅtyÃha-##
k«aïikayÃgÃde÷ ÓrutasvargÃdihetutvÃnupapattyà sthÃyyapÆrvasiddhiriti cet /
na /
karmabhirÃrÃdhitÃdÅÓvarÃdeva sthÃyina÷ phalasiddherityartha÷ /
na kevalatarkeïÃpÆrvaæ sidhyatÅti bhÃva÷ //38//
END BsRp_3,2.8.38
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.8.39þ
ÓrutatvÃc ca | BBs_3,2.39 |
'ktÃtyaye 'nuÓayavÃn'ityatrodÃhtÃbhi÷ 'ya iha ramaïÅyacaraïÃ÷'ityÃdiÓrutismtibhirapÆrvasiddhiÓcettÃbhirÅÓvarasyÃpi phaladÃttvaæ svÅkÃryamityÃha-#<ÓrutatvÃcceti>#sÆtrakÃra÷ /
annamÃsamantÃtprÃïibhyo dadÃtÅtyannÃda÷, vasudÃno dhanadÃtÃ, karmaïo 'pÆrvasya và ja¬atvenopakaraïamÃtratvÃtsvatantra ÅÓvara eva phaladÃteti siddhÃnto darÓita÷ //39//
END BsRp_3,2.8.39
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.8.40þ
dharmaæ jaiminirata eva | BBs_3,2.40 |
idÃnÅæ pÆrvapak«ayati-##
vidhiÓrutirvidhyartha÷, tasya liÇarthasya preraïÃtmano yÃgo vi«ayastadbhÃvÃvagamÃdyÃga÷ svargasÃdhanamiti gamyate /
yÃgasye«ÂasÃdhanatvÃbhÃve preraïÃnupapatterityartha÷ /
apÆrvadvÃrà karmaïa÷ phalamupapadyata ityuktvà siddhÃntaæ dÆ«ayati-#<ÅÓvarastviti />#
ÅÓvara÷ kiæ karmÃnapek«a÷ phalaæ dadÃti tatsÃpek«o vÃ, Ãdya Ãha-##
dvitÅye saæve«ÂanasaæskÃramÃtrÃtkaÂÃdau ve«ÂanavatkarmÃpÆrvÃdeva phalasiddhe÷ kimÅÓvareïeti bhÃva÷ /
atra vayaæ vadÃma÷-candanakaï¬akÃdid«Âasaæpattyaiva sukhÃdisaæbhave ktaæ dharmÃdharmÃbhyÃmiti ÓrutismtibalÃttadapek«ÃyÃmÅÓvareïa kimaparÃddham /
ata÷ ÅÓvarÃnapek«ÃtkevalÃtkarmaïa÷ phalamityayuktamiti //40//
END BsRp_3,2.8.40
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,2.8.41þ
pÆrvaæ tu bÃdarÃyaïo hetuvyapadeÓÃt | BBs_3,2.41 |
siddhÃntayati-##
acetanasya karmaïa÷ svata÷ pravttyayogÃtsevÃdid«ÂÃntÃnusÃriÓruterbalÅyastvÃtsarvavedÃnte«vÅraÓvasya jagaddhetutvaÓruteÓceÓvarÃdhi«ÂhitÃtkarmaïo jagadanta÷pÃtiphalasiddhiriti samudÃyÃrtha÷ //41//
END BsRp_3,2.8.41
iti ÓrÅmatparamahaæsaparivrÃjakÃcÃryaÓrÅgovindÃnandabhagavatpÃdaktau ÓÃrÅrakamÅmÃæsÃvyÃkhyÃyÃæ bhëyaratnaprabhÃyÃæ ttÅyasyÃdhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷ //
#/ iti ttÅyÃdhyÃyasya tattvaæpadÃrthapariÓodhanÃkhyo dvitÅya÷ pÃda÷ >#//
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
##
mÃrtaï¬aæ dhvÃntanÃÓÃya tilakasvÃminaæ mude /
vighneÓaæ vighnavidhvastyai praïamÃmi muhurmuhu÷ //
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.1.1þ
sarvavedÃntapratyayaæ codanÃdyaviÓe«Ãt | BBs_3,3.1 |
brahmasvarÆpaæ nirdhÃrya tajj¤ÃnasÃdhanopÃsanÃsvarÆpamÃha-##
pÃdasaægatimÃha-##
pÆrvapÃde tattvaæpadÃrthaviveka÷ kta÷ /
iha tatphalaæ vÃkyÃrthaj¤ÃnamÃnandÃdaya÷ pradhÃnasyeti sÆtreïÃpunaruktÃpek«itatatpadadvÃcyÃrthopasaæhÃreïa nirdhÃryata iti phalaphalibhÃva÷ saægati÷ /
saguïavÃkyÃrthavidyÃcintà tu tadvidyÃnÃæ cittaikÃgryadvÃrà nirguïaj¤ÃnasÃdhanatvÃtkriyata iti mantavyam /
saæprati÷ /
nirguïaj¤Ãnaæ bhedÃbhedavicÃravi«ayatvenoktamiti manvÃna Ãk«ipati-##
vedyabhede vidyÃbhedacintà syÃt brahmaïastu vedyasyaikyÃnna cintÃvasara ityartha÷ /
brahmaikye 'pi dharmabhedÃccintetyata Ãha-##
nirdharmatvÃdityartha÷ /
ekarÆpe 'pi brahmaïyanekaprakÃrasaæbhavÃdbhedaÓaÇkà ityata Ãha-##
pÆrvapak«e j¤ÃnabhedaÓaÇkÃnupapattimuktvà codanÃdyabhedÃjj¤ÃnÃbheda iti siddhÃnto 'pyayukta ityÃha-##
evaæ pÃdÃrambhamÃk«ipya samÃdhatte-##
saguïavidyÃsveva bhedÃbhedacintà kriyate nirguïavidyÃyÃæ tvaikyaæ siddhamiti vÃcyÃrtharÆpaguïopasaæhÃramÃtraæ kriyate vÃkyÃrthanirïayÃyeti bhÃva÷ /
pa¤cÃgniprÃïadaharaÓÃï¬ilyavaiÓvÃnarÃdividyà mithobhinnà iti 'nÃnÃÓabdÃdibhedÃt'ityatra vak«yate /
atra tu mithobhinnÃstÃ÷ kiæ pratiÓÃkhaæ bhidyÃnte na veti nÃmÃdibhedÃccodanÃdyaviÓe«Ãcca saæÓaya÷ /
pÆrvapak«e vidyÃbhedÃdguïÃnupasaæhÃra÷ siddhÃnte tvabhedÃdupasaæhÃra iti phalabheda÷ /
pÆrvatantre ÓÃkhÃntarÃdhikaraïapÆrvapak«asÆtraæ nÃmarÆpadharmaviÓe«apunaruktinindÃÓaktisamÃptivacanaprÃyaÓcittÃnyÃrthadarÓanÃcchÃkhÃntare karmabheda÷ syÃditi /
tatroktà hetavo nÃmÃdayo vidyÃbhedÃrthamihocyante 'athai«a jyotirathai«a sarvajyotiretena sahasradak«iïena yajeta'ityatra praktajyoti«ÂomÃnuvÃdena sahasradak«iïÃkhyaguïavidhimÃÓaÇkya jyotiritipadasya karmÃntaranÃmatvasaæbhave jyoti«Âomalak«akatvÃyogÃdatheti prakaraïavicchedÃcca jyoti«ÂomÃtkarmÃntaraæ viÓi«Âadak«iïÃkaæ vidhÅyata iti nÃmna÷ karmabhedakatvamuktama /
jyotirÃdi«vityÃdipadenÃdhvaryavaæ hautramiti saæj¤ÃbhedÃtkarmabhedo grÃhya÷ /
taptaæ k«Åraæ dadhnà kaÂhinamÃmik«Ã, tatra dravaæ jalarÆpaæ vÃjinamiti bheda÷, 'tapte payasi dadhyÃnayati sà vaiÓvadevyÃmik«Ã vÃjibhyo vÃjinam'ityatra vaiÓvadevyÃmik«ÃyÃge vÃjinÃkhyaguïavidhi÷ vÃjibhya iti viÓvedevÃnuvÃdÃdityÃÓaÇkyÃmik«Ãæ paryupasarjanatvenoktaviÓvadevÃnÃæ vÃjibhya ityanuvÃdÃyogÃdutpattiÓi«ÂÃmik«Ãvaruddhe karmaïi vÃjinadravyasyÃnÃkÃÇk«itasya vidhyayogÃdvÃjidevatÃko vÃjinayÃga÷ karmÃntaramiti dravyadevatÃkhyarÆpabhedÃtkarmabheda÷ siddhÃntita÷ /
ÃdipadÃt 'aindraæ dadhyaindraæ paya÷'iti dravyabhedÃdyÃgabhedo grÃhya÷ /
evamihÃpi pa¤cÃgni«a¬agnirÆpabhedÃdvidyÃbhedo vÃjicchandogayo÷ /
tathà retonyÆnà vÃgÃdayaÓchÃndogye tatsahità vÃjinÃmiti prÃïavidyÃbheda÷, kÃrÅrivÃkyÃdhyayane taittirÅyakÃïÃæ bhÆmau bhojanaæ dharmaviÓe«o nÃnye«Ãæ, agnyadhyayane ke«Ã¤cidupÃdhyÃyÃrthamudakÃharaïaæ dharmo nÃnye«Ãæ, aÓvamedhÃdhyayane 'ÓvaghÃsÃnayanaæ ke«Ã¤cideva nÃnye«Ãæ, naca tÃnyeva kÃrÅryÃdÅni karmÃïi dharmaviÓe«amapek«ante nÃpek«ante ceti yuktaæ, ato dharmaviÓe«ÃcchÃkhÃntare karmabheda÷ ÓaÇkitastathÃtrÃpi muï¬akÃdhyayena ke«Ã¤cideva ÓirasyaÇgÃrapÃtradhÃraïarÆpaæ vrataæ nÃnye«Ãmiti vidyÃbheda÷ syÃt punaruktirabhyÃsa÷ /
yathà 'samidho yajati tanÆnapÃtaæ yajati'iti yajatyabhyÃsÃtprayÃjÃnÃæ bheda uktastathà ÓÃkhÃntare 'bhyÃsÃdvidyÃbheda÷ /
ÃdipadÃnnindÃdigraha÷, 'prÃta÷ prÃtarantaæ te vadanti purodayÃjjuhvati ye 'gnihotram'ityanuditahomasya 'yadudite sÆrye prÃtarjuhuyÃdyathÃtithaye pradrutÃya ÓÆnyÃyÃvasÃthÃyÃhÃryaæ haranti tÃdgeva tat'ityuditahomasya ca nindÃÓruterbheda÷, ekasyaivodite 'nudite cÃnu«ÂhÃnÃyogÃt, tathoditÃnuditahomÃtikramaktaprÃyaÓcittÃdapyagnihotrabheda÷ ÓaÇkita÷ /
ete nindÃprayaÓcitte vedÃntavidyÃsu na vidyete iti nodÃhriyete /
yathà sarvaÓÃkhÃvihitasya karmaïo j¤Ãtuæ kartuæ cÃÓakterbhedastathà sarvavedÃntÃdhyayanaj¤ÃnÃdyaÓaktestattadvedÃntavidyÃbheda÷ syÃt tathà ÓÃkhÃnÃæ sarvÃsÃmekarÆpà samÃptirnocyate kintu kasyÃÓcitkvacitkarmaïi samÃptirata÷ samÃptivacanabhedÃtpratiÓÃkhaæ karmabheda÷ ÓaÇkita÷, tathà kasyacidvedÃntasyoÇkÃrasÃrvÃtmye samÃpti÷ kasyacidanyatreti vidyÃbheda÷, anyÃrthadarÓanamarthavÃdastadbhedÃtkarmabhedavadvidyÃbheda iti pÆrvapak«asÆtroktà hetavo darÓitÃste kecitsiddhÃnte pÆrvapak«e cÃtropayu¤janta iti /
tathà ÓabdÃntarÃbhyÃsasaækhyÃguïaprakriyÃnÃmadheyÃni karmabhedakÃni, tatra nÃmadheyaæ guïo rÆpamabhyÃsaÓceti trayaæ vyÃkhyÃtaæ, yajeddadyÃjjuhuyÃditi praktiÓabdabhedena dhÃtvarthabhedÃttadavacchinnabhÃvanÃkhyakarmabheda uktastathÃtra vedopÃsta ityÃdiÓabdabhedÃdvidyÃbheda÷, 'tisra ÃhutÅrjuhoti'iti saækhyayà karmabhedavat 'vÃyuprÃïau'iti dvitvasaækhyayà saævargavidyÃbheda÷ syÃt /
nityÃgnihotraprakaraïÃtprakaraïÃntare kuï¬apÃyinÃmayane 'mÃsamagnihotraæ juhvati'iti Órutamagnihotraæ prakaraïÃntarasthatvÃtkarmÃntaramiti siddhÃntitam /
tathÃtra vedÃntabhede prakaraïabhedÃdubhÃstibheda iti pÆrvapak«a÷ /
siddhÃntayati-##
sarvairvedÃntai÷ pratÅyanta iti sarvavedÃntapratyayÃni tairvihitÃnÅtyartha÷ /
uktanÃmÃdibhiragnihotrÃdikarmaïÃæ pratiÓÃkhaæ bhede prÃpte ÓÃkhÃntarÃdhikaraïasiddhÃntasÆtraæ 'ekaæ và saæyogarÆpacodanÃkhyÃviÓe«Ãt'iti /
tatra codanÃvidhÃyaka÷ ÓabdaÓcodita÷ prayatno và /
tasyà aviÓe«amÃha-##
ekadhÃtvarthahomÃvacchinnaprayatnaikyÃdupÃstiyatnaikyamityartha÷ /
yathà jye«ÂhatvÃdiguïakaprÃïavidyà sarvaÓÃkhÃsvekà tathà pa¤cÃgnividyÃpyekà phalasaæyogÃdyaviÓe«Ãt, tathÃnyÃpi vidyÃbhinnetyÃha-##
pÆrvapak«ahetÆnnirÃca«Âe-##
kÃÂhakamityÃdinÃmnà karmabhedo na yukta÷, kuta÷ acodanÃbhidhÃnatvÃtkÃÂhakÃdiÓabdÃnÃæ granthanÃmatayà karmavÃcitvÃbhÃvÃdato bhinnanÃmakaÓÃkhÃgranthabhede 'pi tÃdvihitaæ karmaikameva, alparÆpabhedo 'pi na karmaikyavirodhÅ, dharmaviÓe«astvadhyayanÃÇgaæ na karmÃÇgamato na karmabhedaka÷ ÓÃkhÃbhede punaruktirasiddhÃ,
nindÃnyÃrthadarÓanayorapi na bhedakatvaæ tattadvidhistutimÃtratvÃdbahuÓÃkhÃdhyayanÃÓaktÃvapi svaÓÃkhanuktaviÓe«asyÃpek«itasyÃnyato grahaïasaæbhavÃdaÓaktirabhedikÃ, ekasminnapi karmaïyaÇgalopÃdinà prÃyaÓcittaæ saæbhavati /
evaæ samÃptivacanabhedo 'pyaprayojaka ityaivaæ karmÃbhedapramÃïaprÃbalye bhedahetava÷ parihtà ityartha÷ //1//
END BsRp_3,3.1.1
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.1.2þ
bhedÃn neti cen naikasyÃm api | BBs_3,3.2 |
tarhi ÓÃkhÃntaranyÃyenaiva karmaikyavadvidyaikyasiddhai÷ punaruktirityata Ãha-##
rÆpasyotpattiÓi«Âatvaæ viÓe«a÷ /
pa¤cÃgnÅnvedetyÃdyupÃsanotpattividhisthapa¤cÃgnyÃdirÆpabhedÃdupÃsanÃbheda÷ syÃdÃmik«ÃvÃjinarÆpabhedÃtkarmabhedavÃdityadhikÃÓaÇkÃnirÃsÃrthatvÃnna paunaruktyamasyÃdhikaraïasyeti matvà ÓaÇkÃæ vyÃca«Âe-##
asya pthakÓÃstratvÃtkarmanyÃyÃnÃæ mÃnasavidyÃsu vinà sÆtraæ duryojatvÃcca punaruktigandho 'pi nÃstÅti mantavyam /
nanu tasya mtasya dÃhÃrthamagnirantye«Âigata÷ «a«Âho ya÷ prasiddhavadvÃjibhirukta÷ sa chÃndogye upasaæhÃrya iti na rÆpabheda÷, tatrÃha-##
astu prajananaguïavato retaso vÃjinÃmÃvÃpaÓchandogÃnÃæ ca tasyodvÃpastata÷ kimityata Ãha-#<ÃvÃpeti />#
chÃndogye «a«ÂhÃgnyabhÃvamaÇgÅktyÃlparÆpabhedo na vidyaikyavirodhÅti pariharati-##
aÇgÅkÃraæ tyajati-##
ito 'smÃllokÃdi«Âaæ lokÃntaraæ pretaæ gataæ j¤Ãtayo 'gnaye harantÅtyartha÷ /
nanu chÃndogye 'gnimÃtraæ Órutaæ vÃjibhistu samidÃdiviÓe«a÷ paÂhyate iti rÆpabhedastadavastha÷, tatrÃha-##
«a«ÂhÃgnestadviÓe«asya cÃnuvÃdamÃtratvenÃnupÃsyatvÃtpa¤cÃgnaya evopÃsyà ubhayatreti na rÆpabheda ityartha÷ /
saviÓe«asya «a«ÂhÃgnerÆpÃsyatve 'pi na rÆpabheda ityÃha-##
dyulokÃdÅnÃæ pa¤cÃnÃmanagnÅnÃmagnitvasaæpattividhinaivÃrthÃtpa¤catvaæ saæpattikalpitÃgnÅnÃæ siddhamanÆdyate na dhyeyatvena vidhÅyata ityartha÷ /
chandogairvÃjiÓÃkhÃsthaæ reta upasaæhartavyamityuktvÃnupasaæhÃre 'pi na vidyÃbheda ityÃha-## //2//
END BsRp_3,3.1.2
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.1.3þ
svÃdhyÃyasya tathÃtvena hi samÃcÃre 'dhikÃrÃc ca savavac ca tanniyama÷ | BBs_3,3.3 |
evaæ rÆpabhedo na vidyÃbhedaka ityuktvà dharmaviÓe«o 'pi na bhedaka ityÃha-##
godÃnavadadhyayanÃÇgatvena ÓirovratamÃtharvaïikÃnÃæ sÆtre vihitaæ na vidyÃÇgamityartha÷ /
adhikÃrÃcceti vyÃca«Âe-##
etatpraktaæ muï¬akamananu«ÂhitaÓirovrato naro nÃdhÅta iti Órutermuï¬akÃdhyayanÃÇgameva Óirovratamityartha÷ /
nanu vidyÃÇgatvenÃpi idaæ vrataæ Órutamiti ÓaÇkate-##
sarvaÓÃkhÃsu brahmavidyaikaiva cedvidyÃsaæyuktaæ vratamapi sarvatra saæbadhyeta /
naca saæbadhyata iti vidyÃbheda ityartha÷ /
praktagranthavÃcyaitacchabdabalÃdbrahmaprakÃÓagranthaparo brahmavidyÃÓabda iti pariharati-##
tasya Óirovratasya muï¬akÃdhyayane niyama ityatra savavaditi nidarÓananirdeÓa÷ /
savà homÃ÷ /
atharvaïai÷ svasÆtre udita eko 'gnirekar«isaæj¤ayà prasiddhastasminnagnau kÃryà iti yathà niyamyante tathetyartha÷ //3//
END BsRp_3,3.1.3
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.1.4þ
darÓayati ca | BBs_3,3.4 |
ki¤ca vedyaikyena nirguïabrahmavidyaikyaæ tÃvacchrutirdarÓayati, tatsaænidhipÃÂhÃtsaguïavidyÃnÃmapi sarvaÓÃkhÃsvaikyasiddhirityÃha sÆtrakÃra÷-##
saguïamapyekaæ vedatraye vedyaæ darÓayatÅtyÃha-##
ki¤ca ÓÃkhÃntaroktapÃdÃrthasya ÓÃkhÃntare siddhavatparÃmarÓo vidyaikyaæ darÓayatÅtyÃha-##
e«a nara etasminnadvaye 'lpamapyantaraæ bhedaæ yadà paÓyatyatha tadà tasya saæsÃrabhayaæ bhavatyeva, yasmÃdvidu«o narasya bhedadarÓinastadeva brahma bhayaÇkaraæ bhavati, brahmaivÃhamityamanvÃnasyetyartha÷ /
prÃdeÓamÃtramupÃsta iti siddhavadupÃsanaæ vaiÓvÃnaravidyaikyaæ darÓayatÅtyÃha-##
ki¤ca sarve«u vedÃnte«ÆkthÃdÅnÃæ pratÅyamÃnatvena hetunaitadavagamyate-anyatroktÃnÃæ te«ÃmanyatropÃstyarthamupÃdÃnamiti /
tatastadupÃstÅnÃmapi sarvavedÃntapramÃïakatvenaikyaæ bÃhulyena sidhyatÅtyÃha-##
brahmavidyaikyavadukthÃdividyaikyamityartha÷ //4//
END BsRp_3,3.1.4
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.2.5þ
upasaæhÃror'thÃbhedÃdvidhiÓe«avatsamÃne ca | BBs_3,3.5 |
sarvaÓÃkhÃsu vidyaikyacintÃyÃ÷ phalamÃha-##
ÓÃkhÃbhede samÃnavidyÃyÃæ Órutà guïà yathÃÓruti vyavasthità uta ekatrÃÓrutà itaraÓÃkhÃta upasaæhartavyà iti saædehe vidyaikye 'pi tatra tatroktaireva guïairvidyopakÃrasiddhe÷ ÓÃkhÃbhedena guïà vyavasthità iti pÆrvapak«a÷, tatra praktavidyaikyacintÃnai«phalyamiti phalam /
siddhÃntatvena sÆtraæ vyÃca«Âe-##
guïÃnÃæ guïyavinÃbhÃvÃdetacchÃkhÃsthà vidyà ÓÃkhÃntaroktatadvidyÃguïavatÅ, tadabhinnatvÃt, tadvidyÃvadityanumÃnadvidyaikye guïopasaæhÃrasiddhirityartha÷ /
pradhÃnaikye tattadupakÃrakÃïamaÇgÃnÃmupasaæhÃre d«ÂÃntamÃha-##
uktameva vyatirekamukhenÃha-##
nanvÃgneyayÃgÃvaruddhÃnÃæ guïÃnÃæ tato 'bhinne saurye prÃptivadvidyÃntarasthaguïÃnÃæ vidyÃntare prÃpti÷ kiæ syÃdityata Ãha-##
praktiguïÃnÃæ vikÃre prÃptiryuktà vidyÃnÃæ tu praktiviktibhÃvÃsiddherna tatprÃptirityartha÷ /
naivamiti guïÃnupasaæhÃro netyartha÷ /
uttarasÆtrÃïÃmanena sÆtreïa paunaruktyaæ vÃrayati-## //5//
/
END BsRp_3,3.2.5
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.3.6þ
anyathÃtvaæ ÓabdÃd iti cen nÃviÓe«Ãt | BBs_3,3.6 |
pÆrvaæ codanÃdyaviÓe«Ãdutsargato vidyaikyamuktaæ tasyÃpavÃdaæ vaktumÃha-##
atra vÃjinÃmudrÅyabrÃhmaïaæ chandogÃnÃmudgÅthÃdhyÃyaæ ca vi«ayamÃha-##
'te ha devÃ÷ sÃttvikavttaya÷ prÃïà anyonyamucÆrhantedÃnÅmasminyaj¤e udgÅthenaudgÃtreïa karmaïà rajastamovttirÆpÃnasurÃnatÅtya devatvaæ gacchÃma÷'iti te caivaæ nirde«amudgÅthakartÃramupÃsyaæ nirdhÃrayituæ ktasaævÃdÃ÷ prathamaæ vÃcyaæ parÅk«itavantastvamaudgÃtraæ no 'smÃkaæ kurviti tayà tvantaæ ktaæ tathà ghrÃïacak«u÷ÓrotramanÃæsyapi kÃmenÃsurapÃpmanà grastÃnÅti ninditvà ÃsanyamÃsye bhavaæ mukhamadhyasthaæ prÃïamupÃsyaæ nirdhÃritavanta ityartha÷ /
tattatrÃnyonyabhibhavÃtmakayuddhe pravtte devÃ÷ pÆrvavadudgÅthamÃhtavanta÷ anenodgÅthenainÃnasuräjayemetyartha÷ /
bhedÃbhedamÃnÃbhyÃæ saæÓayamÃha-##
atra pÆrvÃdhikaraïasiddhÃntanyÃyenodgÅthavidyeti saæj¤aikyena vidyaikyamiti pÆrvapak«e mitho guïopasaæhÃra÷ phalaæ, siddhÃnte saæj¤aikye 'pi vidyaikyÃpavÃdÃdanupasaæhÃra iti /
evaæ yatra pÆrvanyÃyena pÆrvapak«a÷ tatrÃpavÃdikÅ saægatiriti mantavyam /
sÆtrasthasiddhÃntiÓaÇkÃbhÃgaæ vyÃca«Âe-##
saæpÆrïodgÅthakarmakartà prÃïo vÃjinÃmupÃsya÷, udgÃyeti kartÓabdÃcchandogÃnÃæ tÆdgÅthÃvayava oÇkÃra÷ prÃïad«ÂyopÃsya÷, oæmityetadak«aramudgÅthamityupakramya prÃïamudgÅthamiti karmarÆpatvaÓabdÃt, tathÃca kartkarmaïorÆpÃsyayorbhedÃdvidyayoranyathÃtvaæ bheda iti ÓaÇkÃrtha÷ /
udgÅthatveneti oÇkÃratvenetyartha÷ /
alparÆpabhedo na vidyaikyavirodhÅtyuktanyÃyena pÆrvapak«Å pariharati-##
asurÃtyayÃbhiprÃya÷ asurajayÃrthaæ saævÃda÷, yathÃÓmÃnaæ prÃpya lo«Âo vidhvaæsate tathà prÃïaæ hantumÃgatà asurÃstasya vÅryeïa svayameva dhvastà iti Órutamubhayatretyartha÷ /
alparÆpabhedamaÇgÅktyÃpi vidyaikyamuktaæ so 'pi nÃstÅtyÃha-##
udgÅthakartrÆpatvena prÃïasyobhayatra ÓrutatvÃdekatra Órutaæ karttvamapyubhayatra dra«Âavyamityartha÷ //6//
END BsRp_3,3.3.6
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.3.7þ
na và prakaraïabhedÃt parovarÅyastvÃdivat | BBs_3,3.7 |
bahuviruddharÆpabhedÃt na vidyaikyamiti siddhÃntayati-##
ak«araæ viÓina«Âi-##
tadavayavamityartha÷ pthivyÃdirasÃnÃæ rasatama oÇkÃra÷, Ãpti÷ samddhiriti guïÃnuktvà guïavatyoÇkÃre prÃïad«ÂividhÃnÃyÃkhyÃyikà prastutetyÃha-##
nanu vÃjivÃkyaikavÃkyatvÃrthaæ chÃndogyopakramasthamudgÅthapadaæ saæpÆrïasÃmabhaktiparamastu, prÃïamudgÅthamityatrÃpyudgÅthakartà prÃïa upÃsya iti vyÃkhyÃyatÃmityata Ãha-##
oÇkÃropÃstyupakramasaÇga udgÅthapade kartlak«aïà ceti do«advayaæ syÃdityartha÷ /
nanu siddhÃnte 'pi tatpade 'vayavalak«aïà svÅkÃryà tato varaæ kartlak«aïà ÓrutyantarÃnugrahÃttathà copasaæhÃre kartprÃïopÃstiniÓcayÃdupakrame 'pi tanniÓcaya ityata Ãha-##
saædigdhopakramo hi vÃkyaÓe«ÃnniÓcÅyate /
yathà 'aktÃ÷ ÓarkarÃ÷'ityaträjanadravyasaædehe 'tejo ghtam'iti Óe«ÃnniÓcaya÷ /
iha tÆpakrame 'k«arasyopÃsyatvaæ niÓcitaæ, tatsamÃnÃdhikÃraïodgÅthapadasyÃvayavalak«aïà ca viniÓciteti prÃïamudgÅthamityupasaæhÃrastadekÃrthatayà neya ityartha÷ /
evaæ chÃndogye oÇkÃra upÃsya ukta itaratra tu prÃïa ityupÃsyabhedÃdvidyÃbheda ityÃha-##
yaduktaæ vÃjiÓrutÃvapi prÃïasyodgÅtharÆpatvaÓruterÆpÃsyaikyamiti taddÆ«ayati-##
tatrodgÅtha upÃsyatayà nokta÷ kintu prÃïasyopÃsyasya guïatayetyartha÷ /
ki¤codgÅtha oÇkÃraÓchÃndogye 'tra tu bhaktirityupÃsyabheda ityÃha-##
prÃïasya ja¬atvÃnnodgÃttvaæ kintÆdgÅthatvameva vÃjibharapi grÃhyamityaikyamÃÓaÇkyÃha-##
sa udgÃtà vÃgviÓi«ÂaprÃïenaudgÃtraæ ktavÃniti Óruterasaæbhavo 'pi netyartha÷ /
yaduktaæ bahutarÃrthÃviÓe«Ãddhi vidyaikyamiti, tatrÃha-##
ekatrodgÃtà prÃïa upÃsyo 'nyatroÇkÃra ityantaraÇgopÃsyarÆpabhede spa«Âe sati bahiraÇgÃrthavÃdasÃmyamÃtreïa nopÃsanaikyaæ yuktamityartha÷ /
vÃkyasÃmyamÃtreïÃrthaikyaæ nÃstÅtyatra d«ÂÃntamÃha-##
'vi và etaæ prajayà paÓubhirardhayati vardhayatyasya bhrÃtvyaæ yasya havirniruptaæ purastÃccandramà abhyudeti tredhà taï¬ulÃnvibhajedye madhyamÃ÷ syustÃnagnaye dÃtre puro¬ÃÓama«ÂÃkapÃlaæ kuryÃdye sthavi«ÂhÃstÃnindrÃya pradÃtre dadhaæÓcaruæ ye 'ïi«ÂhÃstÃnvi«ïave Óipivi«ÂÃya Óte carum'ityabhyudayavÃkyam /
asyÃrtha÷-yasya yajamÃnasya caturdaÓyÃmevÃmÃvÃsyÃbhrÃntyÃdarÓakarmÃrthaæ pravttasya purastÃtpÆrvaæ havistaï¬uladadhipayorÆpaæ niruptaæ darÓadevatÃbhyo 'gnyÃdibhya÷ saÇkalpitaæ candramÃÓca paÓcÃdabhyudeti tametaæ yajamÃnaæ kÃlavyatyayÃparÃdhÃttadeva niruptaæ havi÷ prajÃdinÃrdhayati viyojayati Óatruæ cÃsya vardhayati yasmÃtkÃlabhrÃntimÃnyajamÃna÷, ye madhyamÃdibhÃvena tredhà bhÆtÃstaï¬ulà dadhyÃdisahità niruptÃstÃnvibhajedagnyÃdibhyo viyojayadviyojya ca dÃttvÃdiguïakÃnagnyÃdibhyo darÓadevÃbhinnebhyo nirvapediti dadhan dadhani sthavi«Âhataï¬ulacaruæ Óte dugdhe 'ïi«Âhacarumityartha÷ /
atra kÃlÃparÃdhe devÃntarayuktaæ prÃyaÓcittarÆpaæ darÓÃdbhinnaæ karma vidhÅyata iti prÃpte taï¬ulatredhÃtvÃdyanuvÃdena vibhajediti havi«a÷ praktadevaviyogena tasminneva darÓakarmaïi devatÃntarasaæbandhamÃtravidhÃnaæ na karmÃntaramiti siddhÃntitam /
evamabhyudayavÃkye kÃlÃparÃdhenopakramÃddarÓakarmaïyeva havi«a÷ pÆrvadevatÃbhyo 'panayo viyogo 'dhyavasita÷, paÓukÃmavÃkye tu yadyapi ye sthavi«ÂhÃstÃnagnaye sanimate '«ÂÃkapÃlaæ nirvapedye madhyamÃstÃn vi«aïave Óipivi«ÂÃya Óte caruæ ye k«odi«ÂhÃstÃnindrÃya pradÃtre dadhaæÓcarumiti nirdeÓo 'bhyudayavÃkyena samo 'sti, tathÃpi ya÷ paÓukÃma÷ syÃtso 'mÃvÃsyÃmi«Âvà vatsÃnapÃkuryÃditi nityaæ darÓakarma samÃpya punardehÃrthaæ vatsÃpÃkaraïavidhyupakramÃtpaÓukÃmasya yÃgÃntaravidhireva nÃbhyudayavÃkyenÃrthaikyamiti tathà prakte 'pi nirdeÓasÃmyaæ na vidyaikyaprayojakamityartha÷ /
vatsÃnÃpÃkuryÃnmÃtdeÓÃddeÓÃntaraæ nayedityartha÷ /
sÆtroktaæ d«ÂÃntaæ vyÃca«Âe-##
para iti sakÃrÃntaæ parasmÃt paraÓcÃsau varÃcca varatara iti parovarÅyÃnityekaæ padam /
anantaÓca ÃkÃÓÃkhya÷ paramÃtmà tadd«ÂyÃlambanatvÃdudgÅthastathokta ityartha÷ /
ÃkÃÓÃtmanà hiraïyaÓmaÓrupuru«Ãtmanà codgÅthopÃstisÃmye 'pi vidyÃbhedavadihÃpi bheda ityartha÷ //7//
END BsRp_3,3.3.7
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.3.8þ
saæj¤ÃtaÓ cet tad uktam asti tu tad api | BBs_3,3.8 |
saæj¤aikyaæ pÆrvapak«abÅjamudbhÃvya dÆ«ayati-##
upÃsyarÆpabhedÃdvidyÃnÃnÃtvaæ yaduktaæ tacchrutyak«arÃnugataæ balavat, saæj¤Ã tu pauru«eyÅ durbaletyartha÷ /
saæj¤aikyaæ karmaikyavyabhicÃri cetyÃha-##
kiæ saæj¤aikyaæ sarvatrÃpramÃïameva netyÃha-##
asati bÃdhake saæj¤aikyamapi mÃnaæ yathà saævargavidyeti saæj¤aikyÃtsarvaÓÃkhÃsu tadvidyaikyaæ, tathà pa¤cÃgnyÃdividyaikyamityÃdyasÆtre darÓitamityartha÷ //8//
END BsRp_3,3.3.8
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.4.9þ
vyÃpteÓ ca sama¤jasam | BBs_3,3.9 |
##
sÃmÃnÃdhikaraïyaæ vi«ayÅktya saæÓayamÃha-##
adhyÃsÃdipadÃrthÃnvyÃca«Âe-##
buddhipÆrvakÃbhedÃropo 'dhyÃsa÷, bÃdho 'pavÃda÷, ekatvaæ vÃstavÃbheda÷, viÓe«aïaæ vyÃvartakamiti viveka÷ /
pÆrvamudgÃtkarmÃtmakodgÅthÃvayavatvamoÇkÃrasya dhyeyasya viÓe«aïaæ siddhavatktya dhyeyabhedÃdvidyÃbheda÷ siddhÃntita÷ sa na yukta ityÃk«epasaægatyà pÆrvapak«ayati-##
atra pÆrvapak«e pÆrvoktasiddhÃntÃsiddhi÷ phalaæ siddhÃnte tatsiddhiriti matvà siddhÃntasÆtraæ vyÃca«Âe-##
pak«atrayasya du«Âatvaæ pratij¤ÃyÃdhyÃsapak«e do«amÃha-##
yasyodgÅthasya buddhiroÇkÃre 'dhyasyate tadvÃcakodgÅthaÓabdasyoÇkÃre lak«aïà syÃttadbuddhivi«ayatvaguïaparatvÃttathà saæbandho 'pyasiddha÷ kalpanÅya÷, pratÅkopÃste÷ phalaæ ca kalpyamiti gauravaæ syÃdityartha÷ /
phalaæ na kalpyamiti ÓaÇkate-#<ÓrÆyata iti />#
#<ÃptyÃdÅti />#
'oÇkÃra Ãpti÷ samddhiriti' 'ya upÃste sa kÃmÃnÃpnoti'iti Órutaæ phalaæ nÃdhyÃsasyetyartha÷ /
udgÅthoÇkÃrayoranyatarabudyÃnyatarabudyapavÃdamaÇgÅktyÃnyataramithyÃbuddhinivttivaiphalyamuktaæ saæpratyanyatarabuddherabhrÃntitvÃnnÃpavÃda ityÃha-##
bhrÃntiÓcet nivarteta na tu nivartata ityabhrantirityartha÷ /
ki¤ca tattvabodhakÃdvÃkyÃdbhrÃntyapavÃdo bhavati nedaæ vÃkyaæ tattvaparamityÃha-##
ghaÂakumbhaÓabdayorivoÇkÃrodgÅyaÓabdayo÷ paryÃyatvapak«aæ dÆ«ayati-##
paryÃyatvamapi nÃstÅtyÃha-##
pariÓi«ÂaviÓe«aïapak«e sÆtraæ yojayati-##
'omityak«aramupÃsÅta'ityukte sarvavedavyÃpyoÇkÃra ihopÃstau prasajyeta tannirÃsÃrthamudgÅthÃvayavatvaæ viÓe«aïaæ sama¤jasamityartha÷ /
adhyÃsapak«e tadbuddhivi«ayatvaguïayogarÆpa÷ saæbandha÷ kalpya iti viprak«Âà lak«aïà avayavalak«aïà tu saænik«Âà avayavÃvayavisaæbandhasya kÊptatvÃt, paÂÃvayave dagdhe paÂo dagdha iti loke prayogÃcca /
nÃmÃdau brahmaÓabdasya tvagatyà brahmabuddhigrÃhyatvaguïalak«aïÃÓrità tatra pratÅkopÃstervivak«itatvÃt /
iha tu pratÅkopÃstividhikalpane ÃptyÃdiguïakoÇkÃre prÃïad«ÂividhÃne ca vÃkyabheda÷ syÃdata÷ sarvavedavyÃpyoÇkÃranirÃsenoÇkÃre prÃïad«ÂividhÃnÃrthaæ viÓe«aïameva sama¤jasaæ kalpnÃlÃghavÃditi siddham //9//
END BsRp_3,3.4.9
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.5.10þ
sarvÃbhedÃdanyatreme | BBs_3,3.10 |
##
vi«ayaæ vaktuæ saæmatamarthamÃha-##
vÃco vasi«Âhatvaæ guïo vÃgmina÷ sukhavÃsadarÓanÃt /
cak«u«a÷ prati«Âhà guïa÷ cak«u«mata÷ pÃdaprati«ÂhÃdarÓanÃt /
Órotraæ saæpadguïakaæ ÓravaïÃtsarvÃrthasaæpatte÷ /
mana Ãyatanatvaguïaæ tasya vttidvÃrà sarvabhogyÃÓrayatvÃt /
te ca guïÃ÷ prÃïasya Órai«Âhyaæ niÓcitya vÃgÃdibhistasminnarpità iti ÓÃkhÃdvayasaæmator'tha÷ /
vi«ayamÃha-##
niÓreyasasya Órai«ÂhyasyÃdÃnaæ nirdhÃramaæ prastÆyatala ityartha÷ /
devatà vÃgÃdayo 'haæÓreyase svaÓrai«ÂhyÃyetyartha÷ /
evaæÓabdÃcchai«ÂhyaguïakaprÃïapratyabhij¤ÃnÃcca saæÓayamÃha-##
guïÃnÃmanupasaæhÃropasaæhÃrÃveva pÆrvottarapak«ayo÷ phalam /
udgÅthatvaviÓe«aïÃdoÇkÃrasya sarvavedavyÃptivyÃvttivatpraktaguïamÃtragrÃhakaivaæÓabdÃcchÃkhÃntaraguïavyÃvttariti d«ÂÃntena pÆrvapak«ayati-##
yathà vÃgÃdibhya÷ prÃïaÓrai«Âhyaæ siddhamatho tathà ya evaæ Órai«Âhyaguïaæ vidvÃnupÃste sa prÃïe Órai«Âhyaæ viditvà Óre«Âho bhavatÅti Órutyartha÷ /
evaæ jÃtÅyakavidyaikyÃtprÃptamÃrthikaæ vasi«ÂhatvÃdiguïajÃtamevaæÓabdo na ghïÃti ÓrutÃvalambitvÃditi prÃpte siddhÃntayati-##
vÃjasaneyibrÃhmaïe tÃvadevaæÓabdena vasi«ÂhatvÃdiguïajÃtasya prÃïavidyÃsaæbandha÷ siddha÷ saiva vidyà kau«ÅtakiÓrutau pratyabhij¤Ãyate, tathÃca guïÃnÃæ guïyavinÃbhÃvenÃrthata÷ prÃptÃnÃmapi ÓrutaguïairavirodhÃtsahaiva ÓrutamÃrthaæ ca guïajÃtaæ ÓrutyarthÃbhyÃæ saænihitatvÃviÓe«Ãtkau«ÅtakigatenaivaæÓabdena parÃmÓyata ityÃha-##
kau«ÅtakiÓrutistha÷ prÃïo vasi«ÂhatvÃdiguïaka÷, Óre«ÂhaprÃïatvÃt, vÃjiÓrutisthaprÃïavadityaÓrutaguïÃnumÃne sati ÓrutahÃnirnÃsti, avirodhÃdityuktaæ, spa«Âayati-##
aparigaïità api guïÃ÷ Órutà evetyatra d«ÂÃntamÃha-##
phalitamÃha-##
END BsRp_3,3.5.10
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.6.11þ
ÃnandÃdaya÷ pradhÃnasya | BBs_3,3.11 |
#<ÃnandÃdaya÷ pradhÃnasya />#
brahmaïo j¤eyasyaikyÃnnirviÓe«atvÃcca saæÓayamÃha-##
pÆrvapak«e satyÃdipadÃnupasaæhÃrÃdvÃkyÃrthÃnavadhÃraïaæ, siddhÃnte tvavadhÃraïamiti phalam /
prÃïasyasaviÓe«atvÃdyukta÷ ÓÃkhÃntarÅyavasi«ÂhatvÃdyupasaæhÃra÷, brahmaïastu nirviÓe«atvÃtsvaÓÃkhÃgatapadaireva pramitisiddhervyartha÷ padÃntaropasaæhÃra iti pratyudÃharaïena pÆrvapak«a÷ /
siddhÃntamÃha-##
Ãnandatvasatyatvaj¤ÃnatvÃdisÃmÃnyÃni brahmaïi kalpità dharmÃste«Ãæ sarvaÓÃkhÃsÆpasaæhÃro nÃma tadvÃcakÃnandÃdipadÃnÃmekavÃkyatayoccÃraïaæ Ãnanda÷ satyaæ j¤Ãnamanantaæ brahma ÓuddhamadvayamÃtmeti /
tÃni ca samÃnÃdhikaraïÃni padÃni viruddhadharmatyÃgena sarvÃdhi«ÂhÃnabhÆtÃmekÃmakhaï¬avyaktiæ k«ayanti /
na caikenaiva padena lak«yasiddhe÷ padÃntaraæ vyarthamiti vÃcyaæ, ekasminpade virodhÃbhÃvena lak«aïÃnavatÃrÃt /
yadyapi padadvaye 'pi lak«aïÃvatarati tathÃpyÃnando brahmetyukte du÷khatvÃlpatvabhrantinirÃse 'pyasattvaja¬atvÃdibhramo bhavedatastannirÃsÃrthaæ satyaj¤ÃnÃdipadÃni prayoktavyÃni /
naca bhramasyÃnavadhitvÃdvÃkyamaparyavasitaæ syÃditi vÃcyam /
saccidÃnandÃtmakaæ sarvadharmaÓÆnyamadvayamavikalpaæ brahmÃhamiti viÓe«adarÓane sarvabhramanirÃsÃt /
tacca viÓe«adarÓanaæ yÃvadbhi÷ padairbhavati tÃvanti padÃnyupasaæhartavyÃnÅti bhÃva÷ //11//
END BsRp_3,3.6.11
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.6.12þ
priyaÓirastvÃdyaprÃptirupacayÃpacayau hi bhede | BBs_3,3.12 |
brahmaikyÃccedÃnandatvÃdidharmÃïÃæ sarvatra prÃptistarhi saguïabrahmavidyÃgatadharmaprÃptirapi syÃditi ÓaÇkÃnirÃsÃrthaæ sÆtraæ vyÃca«Âe-##
putradarÓanasukhaæ priyaæ tadvÃrtÃdinà modastasya vidyÃdyatiÓaye pramoda ityevaæ tÃratamyavanto dharmÃstvadvaye j¤eye na prÃpnuvanti te«ÃmabrahmasvarÆpÃïÃæ brahmaj¤ÃnÃnupayogÃditi bhÃva÷ /
te«Ãæ brahma dharmatvaæ cÃsiddhamityÃha-##
brahmaïi cittÃvatÃropÃyatve 'pi te«Ãæ prÃpti÷ syÃdityÃÓaÇkyÃha-##
aj¤eyatvÃde«Ãæ na j¤eye brahmaïi prÃptirityartha÷ /
kimarthaæ tarhi sÆtramityata Ãha-##
ktvÃcintÃphalamÃha-##
j¤eye bÃhyadharmÃïÃmanupayogÃdaprÃptiriti nyÃyÃtsaæyadvÃmatvÃdÅnÃmaprÃptiriti sÆtraæ vyÃkhyeyamityartha÷ /
j¤ÃnÃnupayoge 'pi dhyÃne te«Ãæ dharmÃïÃmupayogÃdupÃsyabrahmaikyÃtprÃptiranyovidyÃsu syÃdityÃÓaÇkyÃha-##
dhyÃnavidhiparatantrÃïÃæ dharmÃïÃæ yathÃvidhi vyavasthetyartha÷ //12//
END BsRp_3,3.6.12
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.7.13þ
itare tvarthasÃmÃnyÃt | BBs_3,3.13 |
saæyadvÃmatvÃdidharmebhya ÃnandÃdÅnÃæ vai«amyaæ j¤ÃnopayogitvÃditayÃha-##
satyaj¤ÃnÃnandÃtmabrahmaÓabdÃ÷ pa¤ca sarvatropasaæhartavyà iti siddham //13//
END BsRp_3,3.7.13
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.8.14þ
ÃdhyÃnÃya prayojanÃbhÃvÃt | BBs_3,3.14 |
ÃdhyÃnÃya vÃkyabhedÃbhedÃnavadhÃraïÃtsaæÓayamÃha-##
pÆrvapak«e vÃkyabhedÃdvidyÃbheda÷, siddhÃnte vÃkyaikyÃdvidyaikyamiti phalam /
pÆrvatra brahmasvabhÃvÃnÃmÃnandÃdÅnÃmupasaæhÃryÃïÃæ brahmaj¤ÃnaphalopÃyatvamuktam, atratvabrahmasvabhÃvasyÃrthÃdiparatvasyÃnupasaæhÃryasya tadupÃyatvamucyata ityekaphalakatvaæ saægati÷ tattatparatvaviÓi«ÂatvenÃrthÃdÅnÃmapÆrvatayà pratipÃdyÃnÃæ bhedÃdvÃkyabhedo na do«a iti pÆrvapak«a÷ /
utsÆtrasiddhÃntaæ pratij¤Ãya sautraæ hetuæ vyÃca«Âe-##
phalavattve satyapÆrvatvÃtpuru«asyaiva prÃdhÃnyena pratipÃdyatvamaphalÃrthÃdÅnÃæ paratvaæ tu tacche«atvenocyata ityartha÷ /
ki¤ca 'puru«Ãnna paraæ ki¤citsà këÂhÃ'iti veda÷ parani«edhaliÇgena sarvabÃdhÃvadhitvaliÇgena ca puru«e tÃtparyaæ darÓayanpÆrvasmÃtpÆrvasmÃdaparasyÃparasya paratvoktistadartheti darÓayatÅtyÃha-##
arthÃdÅnÃmatroktirÃdhyÃnÃya tattatparatvÃdhyÃnapÆrvakaæ puru«adarÓanÃyaiva svata÷ prayojanÃbhÃvÃditi sÆtraæ yojayati-#<ÃdhyÃnÃyeti># //14//
END BsRp_3,3.8.14
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.7.15þ
ÃtmaÓabdÃc ca | BBs_3,3.15 |
ÃtmatvÃdiliÇgaiÓca puru«a eva pratipÃdya ityÃha-#<ÃtmaÓabdÃcceti />#
ki¤ca 'tadvi«ïo÷ paramaæ padaæ, pura«Ãnna paraæ ki¤cit'ityupakramopasaæhÃrayoraikarÆpyÃtkÊptaphalavadekapuru«aparatvenaikavÃkyatvaniÓcaye sati vÃkyabhedaphalabhedakalpanà na yuktà gauravÃdityÃha-## //15//
END BsRp_3,3.7.15
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.8.16þ
ÃtmaghÅtir itaravad uttarÃt | BBs_3,3.16 |
#<ÃtmaghÅti÷ />#
mi«at calat /
lokÃnÃha-##
ambha÷ svarga÷, marÅcayo 'ntarik«aloka÷, maro martyaloka÷, Ãpa÷ pÃtÃlaloka ityartha÷ /
ÃtmaÓabdasya brahmaïi sÆtrÃtmani ca prayogÃtsaæÓayamÃha-##
atra pÆrvapak«e vÃkyasya sÆtropÃstiparatvÃtparabrahmadharmÃïÃmÃnandÃdÅnÃmaitareyake 'nupasaæhÃra÷, siddhÃnte brahmaparatvÃdupasaæhÃra iti phalam /
puru«avÃkyÃdbhedaprasaÇgÃdarthÃdivÃkyÃnÃæ nÃrthÃdipratipÃdakatvamityuktaæ tadvadihÃpi prajÃpate reto devà iti pÆrvasmÃtprajÃpativÃkyÃdbhedaprasaÇgÃdÃtmà và ityÃdivÃkyasya na brahmaparatvamiti d«ÂÃntena pÆrvapak«ayati-## ##
vÃkyasya prajÃpatau tÃtparyadarÓanÃdityartha÷ /
pÆrvapak«amÃk«ipya lokasra«ÂtvaliÇgÃnna prajÃpatau vÃkyÃnvaya ityÃha-##
lokà eva mahÃbhÆtÃnÅtyata Ãha-##
lokaÓabdasya mahÃbhÆte«varƬhÃtvÃdbhautikà eva lokÃ÷ /
nirvacanÃccetyÃha-##
ambho marÅcÅrmaramÃpa iti sÆtrayitvà svayameva ÓrutirvyÃca«Âe-pareïa divaæ diva÷ parastÃddivi prati«ÂhitaÓcandrÃmbhasà vyÃpto yo loka÷ tadambha÷, antarik«aæ marÅcaya÷, pthivÅ mara÷, yà adhastÃttà Ãpa iti /
nanu lokas«ÂirapÅÓvarÃdevÃstu netyÃha-##
puru«avidho narÃkÃra÷ /
Ãtmà hiraïyagarbha÷, ÃpipÅlikÃbhya÷ sarvamasjatetyartha÷ /
bhÆtÃnÃæ lokÃnÃmityartha÷ /
prakaraïÃdapi lokasra«Âà prajÃpatirityÃha-##
reta÷ kÃryamiti yÃvat /
brahmaliÇgÃni prajÃpatau yojayati-#<ÃtmaÓabdo 'pÅtyÃdinà />#
ki¤ca prajÃ÷ s«Âvà tÃ÷ prati bhogÃrthaæ gÃmÃnayallokasra«Âà tathÃÓvamÃnayat /
tÃstu gavÃÓvaprÃptyà na tptÃstata÷ puru«aÓarÅre ÃnÅte tà abruvaæstptÃ÷ sma iti /
ayaæ ca vyavahÃro lokasra«Âu÷ prajÃpatitve liÇgamityÃha-##
ÃtmaÓabdasya cidÃtmani mukhyatvÃnmukhyagrahe bÃdhakÃbhÃvÃduttarasyek«aïÃderanukÆlatvÃtparamÃtmagrahaïamiti siddhÃntayati-##
mahÃbhÆtas«ÂipÆrvakaæ lokÃnÃsjateti ÓrutirvyÃkhyeyeti bhÃva÷ //16//
END BsRp_3,3.8.16
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.8.17þ
anvayÃd iti cet syÃd avadhÃraïÃt | BBs_3,3.17 |
pÆrvapak«abÅjamanÆdya dÆ«ayati-##
'Ãtmà và idameka evÃgra ÃsÅt'iti 'praj¤Ãnaæ brahma'iti copakramopasaæhÃrasthÃtmabrahmaÓrutibhyÃmekatvÃvadhÃrÃïÃtpraveÓÃdiliÇgaiÓca lokasra«ÂtvÃdiliÇgabÃdhena pratyagbrahma grÃhyamiti bhÃva÷ /
sa parameÓvara÷ /
etameva sÅmÃnaæ mÆrdhna÷ keÓavibhÃgÃvasÃnaæ vidÃrya chidraæ ktvà etayà brahmarandhrÃkhyayà dvÃrà liÇgaviÓi«Âa÷ pravi«ÂavÃnityartha÷ /
mÃæ vinà yadi vÃgÃdibhi÷ svasvavyÃpÃra÷ kta÷, atha tadÃhaæ ka iti tvaæpadÃrthaæ vicÃrya svayametadeva ÓodhitamÃtmÃnaæ brahma tatamaæ vyÃptatamamapaÓyat /
takÃralopaÓchÃndasa÷ /
praj¤Ã cidÃtmà netraæ nÅyate 'neneti niyÃmakaæ yasya tat praj¤Ãnetraæ cidÃtmaniyamyamityartha÷ /
uktavyÃkhyÃne guïopasaæhÃrasyÃsphuÂatvÃnna pÃdasaægatiriti matvaiva vyÃkhyÃntaramÃha-##
udarka upasaæhÃra÷ /
sacchabdasyÃtmÃnÃtmasÃdhÃraïyÃtsaæÓayamÃha-##
pÆrvapak«e sattÃsÃmÃnye brahmÃtmatvasaæpadupÃstiÓchÃndogye, vÃjaÓrutau nirguïavidyeti bhedÃnmithoguïÃnupasaæhÃra÷ /
siddhÃnte tÆbhayatra nirguïavidyaikyÃdupasaæhÃra iti phalabheda÷ /
padÃnÃæ jÃtau ÓaktigrahÃtsacchabdo 'pi sattÃjÃtivÃcÅtyupakramasya niÓcitÃrthatvÃdasaæjÃtavirodhyupakramabalena tÃdÃtmyopadeÓa÷ saæpattiparatayà neya iti pÆrvapak«ani«kar«a÷ /
pÆrvatra vÃkyaikyÃdarthÃdiparatvaæ tyaktvà vidyaikyamuktamiha tu sadÃtmaÓabdÃbhyÃæ jÃtyÃtmavÃcibhyÃmupakramabhedÃdvÃkyabhede sati vidyÃbheda iti pratyudÃharaïasaægati÷ /
na cÃtmaÓabdo jÃtivÃcaka÷, ÃtmavyaktyaikyÃjjÃtyabhÃvÃtkintu sarvÃntaravastuvÃcaka÷ /
kalpitajÃtivÃcitve 'pyupakramabheda÷ sphuÂa eva sattÃtmatvayorbhedÃditi mantavyam /
siddhÃntayati-##
upakramÃnvayÃditi /
upakramÃdhÅnatvÃdupasaæhÃrasyetyartha÷ /
taccÃvadhÃraïaæ satpadenÃtmaghÅtau satyÃæ yujyata ityÃha-##
sadekamevetyavadhÃraïaæ, anena jÅvenÃtmaneti saddevatÃkartko jÅvasyÃtmaÓabdena parÃmarÓa÷ /
suptau jÅva÷ satà saæpannau bhavatÅti kathanaæ /
bhÆya eva mà bhagavÃn vij¤Ãpayatviti paricodanà /
saditipadena sattÃÓrayà ucyate na jÃtimÃtraæ, kartvÃciÓatpratyayÃntatvÃt /
tathà copakrame sattÃÓrayasÃmÃnyoktau ka ÃÓraya ityÃkÃÇk«ÃyÃæ vÃkyaÓe«ÃdÃtmeti niÓcÅyata ityÃha-##
sacchabdasyÃtmÃnÃtmasÃdhÃraïyamupetyoktaæ tadapi nÃsti Ãtmapadavatsatpadasya vyaktivÃcitvÃdvyaktiÓca bÃdhÃyogya cidÃtmaiveti na vÃcichandogayorÆpakramavai«amyamityÃha-##
vai«amyamupetyÃpyÃha-#<ÃmnÃneti />#
vÃjivÃkye tvamarthasya tadarthaparyantasya lak«yasya pratipÃdanaæ chÃndogyavÃkye tu tadarthasya tvamarthaparyantasya pratipÃdanamiti prakÃrabhede 'pi vÃkyÃrthaikyÃdvidyaikyamiti phalitamÃha-## //17//
END BsRp_3,3.8.17
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.9.18þ
kÃryÃkhyÃnÃdapÆrvam | BBs_3,3.18 |
##
'me kimannaæ kiæ vÃsa÷'iti prÃïena p«Âà vÃgÃdaya÷ Æcu÷, 'yadidaæ kiæ cÃÓvabhya à kmibhyastatte 'nnamÃpo vÃsa÷'iti sarvaprÃïibhirbhujyamÃnaæ yadidaæ prasiddhaæ ÓvÃdiparyantamannaæ tatprÃïasya tavÃnnamÃpa ÃcchÃdanamityupÃsakena cintanÅyamityartha÷ /
ÓÃkhÃdvaye 'pyaviÓe«aÓrutimuktvà viÓeÓa«aÓrutibhedamÃha-##
tasmÃdapÃæ prÃïavastratvÃdaÓiÓa«yanto 'Óanaæ kurvanta÷ Órotriyà etatkurvanti /
kiæ tat, bhojanÃtpÆrvamÆrdhvaæ cÃcÃmantÅti yattadadbhi÷ prÃïaæ paridadhatyÃcchÃdayantÅtyartha÷ /
pÆrvottarÃcamanasaæbandhinÅ«vapsu prÃïavÃsastvacintanarÆpamanagnatÃdhyÃnaæ kÃryamiti bhÃva÷ /
tat tasmÃdityuktÃrthaæ yata÷ pÆrve vidvÃæso 'ÓanÃtprÃgÆrdhvaæ cÃcÃmanta etamevÃnÃæ prÃïaæ tattenÃcamanenÃnagnamÃcchÃditaæ kurvanto manyante cintayanti, tasmÃdevaævididÃnÅntano 'pyupÃsaka evaæ kuryÃditi vÃjiÓrutyartha÷ /
atrobhayorapyapÆrvatvÃtsaæÓayamÃha-##
saædigdhasadupakramasya vÃkyaÓe«ÃnnirïayavadÃcÃmantÅti padasya vidhitvasaædehe ÃcÃmediti vÃkyaÓe«Ãdvidhitvanirïaya iti d«ÂÃntasaægatyà pÆrvapak«amÃha-##
j¤ÃnasÃdhanopÃsanÃÇgavidhivicÃrÃtpÃdasaÇgatirbodhyà /
pÆrvapak«e prÃïavidyÃÇgatvenÃpÆrvÃcamanaæ vihitamanyatropasaæhartavyamiti phalaæ siddhÃnte tasyÃvidheyatvÃnnÃÇgatvenopasaæhÃra iti viveka÷ ubhayavidhÃne vÃkyabheda÷ syÃdityarucyÃpak«ÃntaramÃha-##
praÓastaæ hÅdamÃcamanaæ yasmÃdanena prÃïamanagnaæ manyanta iti stuti÷ /
prasiddhÃnuvÃdenÃprasiddhaæ vidheyamiti nyÃyena siddhÃntayati-##
prayatasya prayatnavato bhÃva÷ prÃyatyaæÓuddhistadarthamityartha÷ /
smtyà Óudyarthaæ kÃryatvena vihitasakalakarmÃÇgatayà prÃptÃcamanÃnuvÃdenÃpÆrvamanagnatÃdhyÃnameva vidhÅyata iti sÆtrÃrtha÷ /
smÃrtamÃcamanaæ Órutyà nÃnÆdyate kiæ tvanayà Órutyà vihitaæ samtyÃnÆdyata iti ÓaÇkate-##
Órutismtyoranayorna mÆlamÆlibhÃvo bhinnavi«ayatvÃditi pariharati-##
'dvijo nityamupaspÓet'ityÃdyà smti÷ ÃcamanÃntaravidhimupetya mÆlamÆlitvaæ nirastaæ, saæprati vidhirasiddha ityÃha-##
ata eveti ÃcamanavidhyabhÃvÃdevetyartha÷ /
apsu prÃïavÃsastvadhyÃnÃkhya÷ saækalpa÷ prÃïavidyÃÇgatvena vidhÅyata ityÃha-##
svayaæ ceti apÆrvatvÃdityartha÷ /
Óudyarthaæ viniyuktasyÃcamanasya prÃïÃcchÃdanÃrthatvaæ viruddhamityÃÓaÇkyÃha-##
ÃcamanasyÃcchÃdanÃrthatvamasiddhamityartha÷ /
ki¤ca yathà pÆrvavÃkye prÃïasyÃnnadhyÃnamaÇgaæ vihitaæ tathÃtrÃpsu vÃsodhyÃnaæ vidhÅyate anyathÃcamanavidhau pÆrvatra dhyÃnavidhiruttaratra kriyÃvidhirityardhavaiÓasaæ syÃdityÃha-##
bhak«ayediti ÓabdÃbhÃvÃcchvÃdyannasya sarvasya manu«veïepÃsakena bhoktumaÓakyatvÃcca na pÆrvavÃkye kriyÃvidhirityartha÷ /
itaÓcÃcamanamatra na vidheyamityÃha-##
anagnaæ manyanta ityatra vÃsastvadhyÃnamapi na vidheyaæ do«asÃmyaditi ÓaÇkate-##
ubhayorapyanuvÃdatve vaiphalyÃdavaÓyamekÃnuvÃdenaikaæ vidheyaæ tacca vidheyaæ vÃsodhyÃnameva vÃsa÷ kÃryasyÃnagnatvasyÃkhyÃnÃdapÆrvatvÃcceti samÃdhÃnÃrtha÷ /
pÆrvavaditi smtyà prÃptamityartha÷ /
ÃcÃmediti na vidhi÷ kintu vi«ïurÆpÃæÓu ya«Âavya itivadanuvÃda ityatra liÇgamÃha-##
tasmÃdevaævidaÓi«yannÃcÃmedaÓitvà cÃcÃmediti vÃkyasyÃvidhitve kÃïvairapaÂhanaæ liÇgamityartha÷ /
tarhi pÃÂhabalÃnmÃdhyandine Ãcamanavidhi÷ kÃïve dhyÃnavidhiriti kasyacinmataæ nirÃkaroti-## //18//
END BsRp_3,3.9.18
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.10.19þ
samÃna evaæ cÃbhedÃt | BBs_3,3.19 |
##
ÓÃï¬ilyena d«Âà tannÃmnÃÇkitÃ, antarhdaye vrÅhyÃdivatsÆk«masti«ÂhatÅtyartha÷ /
abhyÃsapratyabhij¤ÃbhyÃæ saæÓayamÃha-##
guïÃnupasaæhÃropasaæhÃrau pÆrvottarapak«ayo÷ phalam /
pÆrvatra prÃptÃcamanÃnuvÃdenÃnagnatÃdhyÃnavidhirukta÷ /
iha tvekaÓÃkhÃyÃæ viprak«ÂadeÓasthavÃkyayorekasya vidhitvamanyasyÃnuvÃdatvamityaniÓcayÃddvayorapi vidyÃvidhitvamiti pratyudÃharaïena pÆrvapak«ayati-##
yatpunaruktaæ, tadvidyÃntaramiti na vyÃpti÷ prÃïapa¤cÃgnyÃdividyÃsu vyabhicÃradityÃÓaÇkya ÓÃkhÃbhede punaruktirasiddhetyuktamityÃha-##
yathÃgnihotravÃkye karmavidhi÷, 'dadhnà juhoti'iti vÃkye guïavidhistathÃtrÃpyastu na vidyÃmeda ityÃÓaÇkyÃha-##
uktaguïÃnÃæ punaruktirvthÃsyÃdato 'bhyÃsÃdvidyÃbheda÷ prayÃjabhedavaditi bhÃva÷ /
uktaguïoktirna vthà katipayaguïaviÓi«ÂopÃsyÃbhedapratyabhij¤ÃnÃrthatvÃdata upÃsyarÆpÃbhedÃdbhinnaÓÃkhÃsviva samÃnaÓÃkhÃyÃmapi vidyaikyamiti siddhÃntasÆtraæ yojayati-##
sautraÓcakÃro 'pyartho vyÃkhyÃta÷ /
yatra bahavo guïÃ÷ ÓrutÃstatra pradhÃnavidhiranyatra tadanuvÃdena guïavidhiriti niÓcayÃdagnirahasye pradhÃnavidhivaduttaratra guïavidhiriti bhÃva÷ //19//
END BsRp_3,3.10.19
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.11.20þ
saæbandhÃdevamanyatrÃpi | BBs_3,3.20 |
##
sadbhÆtatrayaæ tyadvÃyvÃkÃÓÃtmakaæ, satya parok«abhÆtÃtmakaæ hiraïyagarbhÃkhyaæ brahmopakramya, taduktaæ yatsatyaæ tat sa yo 'sÃvÃditya÷ kiæ maï¬alaæ na tatra sthÃne puru«a÷ karaïÃtmaka÷ sa evÃdhyÃtmamak«isthÃnastha ityupadiÓya 'tasya bhÆriti Óiro bhuva iti bÃhu÷ svariti pÃdau'iti vyÃhtirÆpaæ ÓarÅramuktvà dve upani«ado rahasyadevatÃnÃmanÅ upadiÓyete tasyÃdityamaï¬alasthasyÃhariti nÃma prakÃÓakatvÃttasyÃk«isthasyÃhamiti nÃma pratyaktvÃditi /
idaæ nÃmadvayaæ vi«ayastatra nÃmina÷ satyÃkhyasya brahmaïa ekatvÃtsthÃnabhedokteÓca saæÓayamÃha-##
pÆrvapak«e pratisthÃnaæ nÃmadvayÃnu«ÂhÃnaæ siddhÃnte yathÃÓrutyaikaikanÃmÃnu«ÂhÃnamiti phalam /
d«ÂÃntasaægatyà pÆrvapak«asÆtraæ vyÃca«Âe-##
yathà vidyaikyÃdupasaæhÃra ukta evamanyatrÃpyekÃvidyÃmupasaæhÃro bhavitumarhatÅtyartha÷ /
satyaæ brahmetyupakramÃbhedastÃvetÃvak«yÃdityapuru«Ãvanyonyasminprati«Âhitau, ÃdityaraÓmÅnÃæ cak«u«a cak«u«aÓcÃditye prati«ÂhÃnÃditi vyati«aktapÃÂho mitha÷ saæÓle«apÃÂhastÃbhyÃæ vidyaikyasiddhi÷ /
vidyaikye 'pi kiæ syÃttatrÃha-##
vidyaikye 'pi sthÃnabhedÃdupani«adorasaækara÷ syÃdityÃÓaÇkÃæ d«ÂÃntena pariharati-## //20//
END BsRp_3,3.11.20
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.11.21þ
na và viÓe«Ãt | BBs_3,3.21 |
nÃmyaikyÃt nÃmasaækaro yukta÷, tathà cÃk«istho 'hariti nÃmavÃn satyabrahmatvÃdÃdityasthavaditi prÃpte siddhÃntasÆtraæ##
nÃmnorÆpÃsanasthÃnaviÓi«ÂasaæbandhitvÃdityartha÷ /
tasyo 'pani«adaharahamiti ca vÃkyadvayena tacchabdaparÃm«Âayo÷ saænihitasthÃnaviÓi«Âayo÷ puru«ayornÃmasaæbandhapareïopasaæhÃrÃnumÃnaæ bÃdhyamiti bhÃva÷ /
viÓe«yaikyÃnnÃmasaækara ityÃÓaÇkya sthÃnabhedena viÓi«Âapuru«abhedÃnnÃmavyavasthÃmÃha-##
viÓi«Âasaæbandhe d«ÂÃntamÃha-##
pratid«ÂÃntasya svarÆpasaæbandhitvÃdviÓi«Âe dhyeye prakte d«ÂÃntaæ nÃstÅtyÃha-## //21//
END BsRp_3,3.11.21
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.11.22þ
darÓayati ca | BBs_3,3.22 |
uktanÃmavyavasthÃyÃmatideÓo liÇgamityÃha-##
vidyaikyÃdevopasaæhÃrasiddhÃvatideÓo vthà syÃttasmÃdekavidyÃyÃmapi sthÃnabhedenoktaguïÃnÃæ vinÃtideÓamanupasaæhÃra iti siddham //22//
END BsRp_3,3.11.22
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.12.23þ
saæbhtidyuvyÃptyapi cÃta÷ | BBs_3,3.23 |
##
brahmaiva jye«Âhaæ kÃraïaæ ye«Ãæ tÃni brahmajye«ÂhÃni, nilopaÓcÃndasa÷, vÅryÃïi parÃkramaviÓe«Ã ÃkÃÓotpÃdanÃdaya÷, tÃni ca vÅryÃïi saæbhtÃni nirvighnaæ samddhÃni, sarvaniyantu÷ kÃrye vighnakarturasattvÃt /
tacca jye«Âhaæ brahmÃgne devÃdyutpatte÷ prÃgeva divaæ svargamÃtatÃna vyÃptavatsadà sarvavyÃpakamityartha÷ /
sarvaprÃthamyaæ spardhÃnarhatvamiti vÃkyaÓe«asthà guïÃ÷ prabhtipadagrÃhyÃ÷ /
khile«viti vidhini«edhaÓÆnyavÃkye«vityartha÷ /
brahmasaæbandhÃdvidyÃbhedabhÃnÃcca saæÓayamÃha-##
anÃrabhyÃdhÅtabrahmavibhÆtÅnÃæ brahmasaæbandhena sarvabrahmavidyÃsu pratyabhij¤ÃnÃdupasaæhÃra iti pÆrvapak«a÷ /
siddhÃntamÃha-##
saæbhtiÓca dyuvyÃptiÓca saæbhtidyuvyÃpti tadapi sarvatra nopasaæhartavyamupani«adoriva vyavasthÃpakaviÓe«ayogÃditi sÆtrayojanà /
ÃdhyÃtmikÃyatanaviÓe«ayuktÃsu vidyÃsvÃdhidaivikavibhÆtÅnÃæ pratyabhij¤Ãne hetvabhÃvÃnna prÃptirityukte hetuæ ÓaÇkate-##
ÃdhidaivikatvasÃmyÃdÃdhyÃtmikÃyatanahÅnatvasÃmyÃdvà tattadvidyÃsu saæbhtyÃdÅnÃæ prÃptiriti ÓaÇkÃrtha÷ /
uktahetudvayaæ na guïaprÃpakamÃdhidaivikavidyÃnÃæ ÓÃï¬ilyadaharÃdÅnÃmÃyatanahÅnavidyÃyÃæ ca mithoguïasÃækaryaprasaÇgÃt, tasmÃt katipayasamÃnaguïaviÓi«ÂopÃsyarÆpaikyaæ vidyaikyamÃvahadguïaprÃptihetustadabhÃvÃnna prÃptiriti pariharati-##
sthÃnaviÓi«ÂabhedÃnnÃmnorvyavasthÃvatsaæbhtyÃd iguïaviÓi«Âasya brahmaïa÷ ÓÃï¬ilyÃdividyoktaguïaviÓi«ÂabrahmaïaÓca mitho bhedena rÆpabhedÃtsaæbhtyÃdÅnÃæ nopasaæhÃra ityuktanyÃyÃtideÓatvÃdasya na saægatyÃdyapek«Ã yathaikasminnudgÅthe parovarÅyastvÃdiguïopÃsterhiraïyaÓmaÓrutvÃdyupÃstirbhidyate tathaikasminnapi brahmaïi vidyÃbhedopapatte÷ brahmapratyabhij¤Ã na guïaprÃpiketyÃha-##
tasmÃtsaæbhtyÃdiguïaviÓi«ÂavidyÃntaravidhiriti siddham //23//
END BsRp_3,3.12.23
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.13.24þ
puru«avidyÃyÃmiva cetare«Ãm anÃmnÃnÃt | BBs_3,3.24 |
puru«avidyÃyÃæ chÃndogyasthÃæ vidyÃmÃha-##
'puru«o vÃva yaj¤astasya yÃni caturviÓati var«Ãïi tatprÃta÷ savanamatha yÃni catuÓcatvÃriæÓadvar«Ãïi tanmÃdhyandinaæ savanamatha yÃnya«ÂÃcatvÃriæÓadvar«Ãïi tatttÅyaæ savanam'iti prasiddhayaj¤asÃmyÃrthaæ savanatrayaæ kalpitaæ, 'sa yadaÓiÓi«ati yatpipÃsati yanna ramate tà dÅk«Ã atha yadaÓnÃti yatpibati yadramate tà upasada÷ atha yaddhasati yajjak«ati yanmaithunaæ carati tÃni stutaÓastrÃïi atha yattapodÃnÃdi sà dak«iïà maraïamevÃvabhtha÷ vasvÃdirÆpà me prÃïà idaæ savanatrayaæ yÃvadÃyuranusaætanute'ityÃÓÅ÷ 'ak«itamasyacyutamasi prÃïaæ saæÓitamasi'iti mantratrayaprayoga÷ /
«o¬aÓÃdhikaÓatavar«ajÅvitvaæ phalamiti darÓitam /
saæÓayÃrthaæ ÓÃkhÃntarÅyapuru«avidyÃmÃha-##
atra vidu«o yaj¤asyeti «a«Âhyo÷sÃmÃnÃdhikaraïyavaiyadhikaraïyÃniÓcayÃtsaæÓayamÃha-##
upasaæhÃrÃnupasaæhÃrÃveva phalam /
pÆrvatrÃsÃdhÃraïaguïapratyabhij¤ÃnÃbhÃvÃtsaæbhtyÃdau vidyÃbheda ukta÷ /
iha tvasÃdhÃraïamaraïÃvabhthaguïaviÓi«Âapuru«ayaj¤arÆpaikyapratyabhidhÃnÃdvi dyaikyamiti pratyudÃharaïena prÃpte siddhÃntayati-##
tasyaivaæ vidu«o yaj¤asyÃtmà yajamÃna÷ Óraddhà patnÅ ÓarÅramidhmamuro vedirlomÃni barhirveda÷ Óikhà hdayaæ yÆpa÷ kÃma Ãjyaæ manyu÷ paÓustapo 'gnirdama÷ Óamayità dak«iïà vÃgghotà prÃïa udgÃtà cak«uradhvaryurmano brahmÃ'iti bahutaradharmavailak«aïyÃnna rÆpaikyapratyabhij¤etyartha÷ /
veda÷ kuÓamu«Âi÷ Óamayità damo dak«iïetyanvaya÷ /
ki¤ca chÃndogye tridhÃvibhaktÃyu«i savanatvakalpanÃ, atra tu sÃyaÇkÃlÃdÃviti vairÆpyamÃha-##
yanmaraïaæ tadavabhtho yadramate tadupasada iti tittiriÓrutau sÃrÆpyamapi bhÃtÅtyata Ãha-##
gajo«ÂrayoÓcatu«pÃttvasÃrÆpyavadidaæ sÃrÆpyaæ naikyaprayojakamityartha÷ /
ki¤ca chÃndogye puru«ayaj¤ayoraikyaæ Órutamatra tu bheda iti vairÆpyÃntaramÃha-##
yadyapi ni«ÃdasthapatinyÃyena sÃmÃnÃdhikaraïyaæ «a«Âhyoryuktaæ tathÃpyaprasiddhaikyakalpanÃgauravÃdyaj¤asyÃtmeti bhedokterekasyaiva yaj¤atvayajamÃnatvavirodhÃdÃtmavido yo yaj¤a÷ prasiddhastasyeti vaiyadhikaraïyameva yuktam /
ki¤ca vidvatsaæbandhiyaj¤arÆpaviÓe«yÃnuvÃdena vidvadaÇgairaÇgasaæpadvidhÃvekavÃkyatà pratÅyate tasyÃæ satyÃæ viÓe«yasyÃÇÃgÃnÃæ ca pthagvidhivÃdinastava vÃkyabhedado«a÷ syÃdityartha÷ /
ki¤ca satyÃdibhyo nyÃsa evÃpare ca yaditi saænyÃsamuktvà sarvai÷ sarvamidaæ jagadityevaæ tamÃtmÃnaæ j¤Ãtvà bhÆyo na mtyumupayÃti vidvÃniti saænyÃsasÃdhyÃtmavidyÃæ purastÃtprÃjÃpatyÃnuvÃke upadiÓyÃnantarÃnuvÃke tasyaivaæ vidu«a ityuktÃtmavidyÃnuvÃdena praÓaæsÃrthatvena, tacche«atayÃyaj¤asaæpatti÷ kriyate phalaikyaÓrute÷, chandogÃnÃæ tu svatantravidyÃvidhirityÃha-##
cintÃphalamÃha-## //24//
END BsRp_3,3.13.24
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.13.25þ
vedhÃdyarthabhedÃt | BBs_3,3.25 |
##
devatÃmabhicÃrakartà prÃrthayate-##
he devate, madripo÷ sarvamaÇgaæ pravidhya vidÃraya viÓe«ataÓca hdayaæ bhindhi dhamanÅ÷ ÓirÃ÷ prav¤jaya troÂaya ÓiraÓcÃbhito nÃÓaya, evaæ tridhà vipkto viÓli«Âo bhavatu me Óatrurityartha÷ /
he deva savita÷, yaj¤aæ tatpatiæ ca prasuva nirvartayetyartha÷ /
uccai÷ ÓravÃ÷ Óveto 'Óvo yasyendrasya sa tvaæ haritamaïivannÅlo 'sÅtyartha÷ /
no 'smÃkaæ Óaæ sukhakaro bhavatvityartha÷ /
agni«Âomo brahmaiva sa yasminnahani kriyate tadapi brahma tasmÃdya etadaha÷ sÃdhyaæ karmopayantyanuti«Âhinti te brahmaïaiva sÃdhanena brahmopayanti te ca krameïÃmtatvamÃpnuvantÅti yojanà /
mantrÃdi«u tattadupani«advidyÃÓe«atve pramÃïabhÃvÃbhyÃæ saæÓayamÃha-##
phalaæ pÆrvavat /
nanu te«Ãæ Óe«atve mÃnÃbhÃvÃnnopasaæhÃra iti ÓaÇkate-##
mantrÃdayastattadvidyÃÓe«Ã÷ phalavadvidyÃsaænihitatvÃttaittirÅyakagatapuru«ayaj¤avaditi samÃdhatte-##
tathÃca d«ÂÃntasaægati÷ /
siddhÃntipak«e saænidhivaiyarthyaæ bÃdhakamÃha-##
aphalamantrÃdÅnÃæ phalavacche«atvabodhanaæ saænidherarthavattvaæ tatsaæbhave satyakasmÃdarthaÓÆnyatvenÃsau saænidhirÃÓrayituæ nahi yukta ityartha÷ /
na¤pÃÂhetvakasmÃddhetuæ vinÃsÃvartho nÃÓrayituæ nahi yukta ityartha÷ /
nanu mantrÃïÃæ vidyÃsamavetÃrthaprakÃÓanasÃmarthyÃbhÃvÃnna vidyÃÓe«atvamiti ÓaÇkate-##
purastÃdupasadÃæ pravargyeïa pracarantÅti vÃkyena pravargyasya kratuÓe«atvaæ Órutaæ, agni«ÂomÃdeÓca tattadvÃkyena svargÃdyarthatvamato na vidyÃrthatvamityÃha-##
mantrÃïÃæ vidyÃsamavetahdayanìyÃdiprakÃÓakatvamastÅtyÃha-##
upÃsti«u mantraprayoga÷ kvÃpi na d«Âa ityata Ãha-##
putrasya dÅrghÃyu«yÃrthaæ chÃndogye trailokyasya keÓÃtvenopÃstiruktà tatra piturayaæ prÃrthanÃmantra÷ /
tatrÃmuneti putrasya trirïÃma ghïÃti amunà putreïa saha bhÆritÅmaæ lokamamuæ ca prapadye na me putraviyoga÷ syÃdityartha÷ /
tattadvÃkyenÃnyatra viniyuktÃnÃmapi karmaïÃæ saænidhinà vidyÃsu viniyogo na virudhyata ityatra d«ÂÃntamÃha-##
'brahmavarcasakÃmo bhaspatisavena yajeta'iti vÃkyena brahmavarcasaphale viniyuktasyÃpi bhaspatisavasya 'vÃjapeyene«Âvà bhaspatisavena yajeta'iti vÃjapeyaprakaraïaprakaraïastha vÃkyena vÃjapeyottarÃÇgatayà viniyogavadavirodha ityartha÷ /
yadyapyekena vÃkyena prakaraïÃntarasthabhaspatisavasya pratyabhij¤ÃnamaÇgatvavidhÃnaæ ca kartumayuktaæ vÃkyabhedaprasaÇgÃdato mÃsÃgnihotravatkarmÃntarameva bhaspatisavÃkhyamaÇgatayà vidhÅyata iti na viniyuktasya viniyoga iti bhaÂÂagurutantradvayasiddhaæ, yathÃpi yathà nityÃgnihotrasyÃÓvamedhaprakaraïe vÃgyatasyaitÃæ rÃtrimagnihotraæ juhotÅti nÃmnà pratyabhij¤Ã, yathÃvà darÓapÆrïamÃsaviktÅ«ÂÃvÃjyabhÃgau yajatÅtyekasminvÃkye praktisthÃjyabhÃgayo÷ padena pratyabhij¤Ãnaæ vÃkyena vidhÃnaæ tathÃtrÃpi bhaspatisavapadena pratyabhij¤Ãnaæ vÃkyenÃÇgatÃvidhÃnaæ kiæ na syÃt /
naca sÃdhyabhÃvÃrthavidhÃyakÃkhyÃtaparatantraæ nÃmapadaæ na siddhakarmapratyabhij¤Ãk«amamiti vÃcyaæ, siddhasyÃpyaÇgatayà puna÷ sÃdhyatvasaæbhave 'nyathÃsiddhÃkhyÃtasyaiva prasiddhÃrthakanÃmapÃratantryopapatte÷ /
nacaivaæ sati kuï¬apÃyisatre 'pyaÇgatvena nityÃgnihotrasyaiva vidhi÷ syÃditi vÃcyaæ, i«ÂatvÃt /
naca pÆrvatantravirodha÷ uttaratantrasya balÅyastvÃt /
pÆrvatantrasya svatantraparatantrabhÃvanÃbhede tÃtparyÃcca /
tasmÃdekasyaiva bhaspatinÃmakasya dhÃtvarthasya brahmavarcase viniyuktasyÃpi vÃjapeyÃÇgatayà viniyoga iti bhagavatpÃdatÃtparyam /
astica viniyuktasya viniyoge sarvasaæmatamudÃharaïaæ khÃdiratvÃdikaæ tasya kratau viniyuktasya vÅryÃdiphale 'pi viniyogÃt /
tathà mantrakarmaïÃmanyatra viniyuktÃnÃæ vidyÃÓe«atvamiti prÃpte siddhÃntayati-##
vidyÃsu hdayÃdisaæbandhe 'pi vedhÃdyarthÃnÃmasaæbandhÃtktsnamantrÃrthÃnÃmabhicÃrÃdisaæbandhaliÇgena saænidherbalÅyasÃbhicÃrÃdÃveva mantrÃïÃæ viniyoga ityartha÷ /
'deva savita÷ prasuva'iti pradak«iïato 'gniæ paryuk«editi vÃkyÃdagniparyuk«aïe 'sÃvitraæ juhoti karmaïa÷ purastÃtsavane savane juhoti'iti vÃkyÃdvÃjapeye karmaviÓe«e saæbandho 'sya mantrasyetyÃha-##
uktanyÃyaæ ÓvetÃÓva ityÃdi«vatidiÓati-##
pramÃïÃntaraæ prakaraïÃdikam /
nanu liÇgÃdibharanyatra viniyuktÃnÃmapi saænidhinà vidyÃsvapi viniyogo 'stvavirodhÃdityuktaæ, tatrÃha-##
samavÃye samÃnavi«ayatvena dvayorvirodhe, parasya daurbalyaæ, kuta÷ arthaviprakar«Ãt, svÃrthabodhane parasya pÆrvavyavadhÃnena pravtterityartha÷ /
ayamÃÓaya÷-ekatra viniyuktasya nirÃkÃÇk«atvÃdanyatra viniyogo viruddha eva parantu viniyojakapramÃïayo÷ samabalatve 'nyataraviniyogatyÃgÃyogÃdagatyÃkÃÇk«otpÃdanena viniyuktaviniyoga÷ svÅkriyate 'yathà khÃdiro yÆpo bhavati''khÃdiraæ vÅryakÃmasya yÆpaæ kuryÃt'iti vÃkyÃbhyÃæ kratau viniyuktasya khÃdiratvasya vÅryaphale viniyoga÷ /
yatra tu pramÃïayoratulyatvaæ tatra na svÅkriyate prabalapramÃïena durbalaviniyogabÃdhÃt /
yathà 'kadÃcana starÅrasi'ityasyà ca aindryà gÃrhapatyamupati«Âhata iti ttÅyÃvibhaktiÓrutyÃnyanirapek«atayà gÃrhapatyopasthÃnaÓe«atvabodhikayendraprakÃÓanasÃmÃrthyarÆpaliÇgaprÃptamindraÓe«atvaæ bÃdhyate /
liÇgaæ hi na sÃk«Ãcche«atvaæ bodhayati kintvindraprakÃÓanamÃtraæ karoti, tena ca liÇgenÃnena mantreïa indra upasthÃpayitavya iti Óruti÷ kalpanÅyÃ,
tayà Óe«atvabodha iti ÓrutivyavadhÃnena Óe«atvabodhakaæ liÇgaæ jhaÂiti svÃrthabodhakaÓrutyà bÃdhyam /
tathà liÇgena vÃkyaæ bÃdhyaæ yathà 'syo 'naæ te sadanaæ karomi ghtasya dhÃrayà kalpayÃmi', 'tasminsÅdÃmte pratiti«Âha vrÅhÅïÃæ medha sumanasyamÃna÷'iti mantrÃbhÃgayo÷ pratyekaæ sadanakaraïe puro¬ÃÓÃsÃdane ca tatprakÃÓanasÃmarthyaliÇgena ÓrutidvÃrà viniyoge sati pratÅtamekavÃkyatvaæ bÃdhyate, tasya ktsne 'pi mantre sadanakaraïaprakÃÓanasÃmarthyaæ puro '¬ÃÓÃsÃdanaprakÃÓanasÃmarthyaæ ca liÇgaæ kalpayitvà Órutikalpanayobhayatra ktsnamantraviniyogabodhane dvÃbhyÃæ liÇgaÓrutibhyÃæ vyavadhÃnena ÓrutyekavyavahitakÊptaliÇgÃddurbalatvÃt /
naca sÃmarthyaæ na kalpyamiti vÃcyaæ, asamarthasya viniyogÃyogÃt ata eva gaÇgÃpadasya tÅrabodhaviniyoge lak«aïÃrÆpaæ sÃmarthyaæ kalpyate /
tathà vÃkyena prakaraïaæ bÃdhyaæ yathà sÃhnaprakaraïÃmnÃtadvÃdaÓopasadÃæ dvÃdaÓÃhÅnasyeti vÃkyenÃhÅnÃÇgatva bodhakena prakaraïaprÃptasÃhnÃÇgatvabÃdhÃdutkar«a÷ /
pradhÃnasyÃÇgÃkÃÇk«ÃrÆpaæ prakaraïaæ tasyÃÇgapradhÃnavÃkyaikavÃkyatÃsÃmarthyaÓrutibhi÷ kalpyamÃnÃbhi÷ svÃrthaviniyogapramitau vyavadhÃnenÃÇgasÃmarthyaÓrutyordvayo÷ kalpakavÃkyÃddurbalatvÃt /
tathà prakaraïena saænidhirbÃdhya÷ /
yathà rÃjasÆyaprakaraïena tadantargatÃbhi«ecanÅyÃkhyasomayÃgaviÓe«asaænidhipÃÂhaprÃptaæ Óuna÷ ÓepopÃkhyÃnÃderabhi«ecanÅyaÓe«atvaæ bÃdhitvà ktsnarÃjasÆyaÓe«atvamÃpÃditaæ saænidhe÷ prakaraïÃdikalpakatvena kÊptaprakaraïÃddurbalatvÃt tathà saænidhinà samÃkhyà bÃdhyate /
tathÃhi-pauro¬ÃÓikasamÃkhyÃke kÃï¬e Ãgneyapuro¬ÃÓÃdikarmaïÃæ krameïa mantrà ÃmnÃtÃstatra dadhipayorÆpasÃnnÃyyasannidhau 'Óundhadhvaæ daivyÃya karmaïe'iti mantra ÃmnÃtastatra samÃkhyÃbalenÃsya mantrasya puro¬ÃÓapÃtraÓundhanaÓe«atvaæ prÃptaæ saænidhinà bÃdhitvà sÃnnÃyyapÃtraÓundhanaÓe«atvamÃpÃdyate /
puro¬ÃÓasaæbandhikÃï¬aæ pauro¬ÃÓikamiti pauru«asamÃkhyÃyÃ÷ kÃï¬Ãntargatamantrasya puro¬ÃÓasaæbandhasÃmÃnyabodhakatve 'pi Óe«aÓe«ibhÃvarÆpaviniyogabodhakatve saænidhyÃdyapek«atvena durbalatvÃditi /
evaæ virodhe sati ÓrutirbÃdhikaiva samÃkhyà bÃdhyaiva, madhyasthÃnÃæ tu caturïÃæ pÆrvabÃdhyatvaæ parabÃdhakatvaæ ceti ÓrutiliÇgasÆtrÃrtha÷ /
tasmÃlliÇgÃdinÃnyatra viniyuktÃnÃæ mantrÃïÃæ durbalasaænidhinà na vidyÃsu viniyoga iti siddham /
##
karmaïÃæ vidyopakÃratve tÃbhi÷ sahaikaphalatve ca mÃnaæ ki¤cinnÃstÅtyartha÷ /
apicetyuktÃrtham /
nanu tarhi vedhÃdivÃkyÃnÃmupani«adbhi÷ saha pÃÂhasya kà gatistÃmÃha-##
tasmÃdvedhÃdimantrakarmaïÃæ vidyÃsvanupasaæhÃra iti siddham //25//
END BsRp_3,3.14.25
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.15.26þ
hÃnau tÆpÃyanaÓabdaÓe«atvÃt kuÓÃc chanda÷stutyupagÃnavat tad uktam | BBs_3,3.26 |
##
yathÃÓvo rajoyuktÃni jÅrïaromÃïi tyaktvà nirmalo bhavati tathÃhamapi pÃpaæ vidhÆya ktÃtmà nirmalÅktacitta÷ san yathà và rÃhugrastaÓcandro rÃhumukhÃtpramucya spa«Âo bhavati tathà ÓarÅraæ dhÆtvà tyaktvà dehÃbhimÃnÃnmukta÷ sannaktaæ kÆÂasthaæ brahmÃtmakaæ lokaæ abhi pratyaktvena saæbhavÃmÅtyartha÷ /
yathà nadya÷ samudraæ prÃpya nÃmarÆpe tyajanti tathà vidvÃnityartha÷ /
tasya mtasya vidu«a÷, dÃyaæ dhanaæ, tattena vidyÃbalena suktadu«kte tyajatÅtyartha÷ /
upÃyanaæ grahaïaæ tasya tyÃgapÆrvakatvÃt, atyaktayorgrahaïÃyogÃttyÃgor'thÃdÃyati /
yatra tu tyÃga eva Óruta÷ tatra hÃnopÃyanayo÷ sahabhÃvasyÃvaÓyakatvÃnÃvaÓyakatvÃbhyÃæ saæÓayamÃha-##
atra pÆrvapak«e stutiprakar«Ãsiddhi÷ siddhÃnte tatsiddhiriti phalam /
yadyapi tÃï¬yÃtharvaïaÓrutyornirguïavidyÃrthayo÷ karmahÃnameva Órutaæ nopÃyanaæ tathÃpi kau«ÅtakiÓrutau paryaÇkasthasaguïabrahmavidyÃyÃmupÃyanaæ ÓrutamatropasaæhartavyamityÃÓaÇkya vidyÃbhedÃnnopasaæhÃra ityÃha-##
ki¤ca yathà mantrakarmaïÃmanÃvaÓyakatvÃdvidyÃsvanupasaæhÃra ukta÷ tathà parairupÃdÃnaæ vinÃpi hÃnasaæbhavenopÃdanasyÃnÃvaÓyakatvÃnna prÃptiriti d«ÂÃntasaægatyà prÃpte siddhÃntayati-##
upÃyanaÓabdasya Óe«atvÃddhÃnaÓabdenÃpek«itatvÃditi sÆtrÃrtha÷ /
aÓvaromad«ÂÃntena vidhÆtayo÷ puïyapÃpayo÷ paratrÃvasthÃnasÃpek«atvÃtparairÆpÃdÃnaæ vÃcyamiti bhÃva÷ /
vidyÃbhede guïÃnupasaæhÃra iti vyavasthÃnu«ÂhÃnavi«ayà na stutivi«ayetyÃha-##
manyate sÆtrakÃra ityartha÷ /
nanu ÓrutahÃnÃrthavÃdenÃpi stutisiddhau kimarthamupÃyanÃrthavÃda ÃnÅyate, tatrÃha-##
nanvarthavÃdasya vidhinà saæbandha÷ prasiddho nÃrthavÃdÃntareïetyata Ãha-##
ito bhÆlokÃdityartha÷ /
hemantaÓiÓirayoraikyÃtpa¤cartava÷ /
yaj¤asya puru«arÆpakalpanÃyÃæ sendriyatvÃya tri«Âubhau bhavata ityuktaæ bahvcabrÃhmaïe, tatra tri«ÂubhaÓchandomÃtratvÃtkathamindriyatvakalpanetyÃkÃÇk«ÃyÃæ yajurvÃkyaæ saævÃdyata ityartha÷ /
nanvamÆrtayo÷ puïyapÃpayo÷ upÃdÃnasyÃsaæbhavÃdanupasaæhÃra ityata Ãha-##
vidvanni«Âhayoreva tayo÷ phalaæ pare prÃpnuvanti vidyÃsÃmarthyÃdityupayantipadenocyata ityartha÷ /
nanvanyani«Âakarmaïoranyatra phalasaæcÃra÷ katham /
nanu vacanabalÃditi cet /
na /
phalamupayantÅtyaÓrute÷ /
naca yathà putraktaÓrÃddhasya pit«u phalaæ tathÃtreti vÃcyaæ, yasya phalamuddiÓya yatkarma vihitaæ tasya tatphalamiti nyÃyena pitïÃæ tptyuddeÓena ktakarmaïo vyadhikaraïaphalatve 'pi vidu«a÷ karmakÃle 'nuddi«ÂavyadhikaraïaphalÃyogÃt /
ki¤ca vidu«o dehapÃte karmaïo 'sattvÃdyÃvajjÅvaæ vidvatsevakasya taddve«iïo và phalaæ syÃdityata Ãha-##
vidvatsevÃdve«ÃbhyÃæ vidvanni«ÂhapuïyapÃpatulye puïyapÃpe sevakadve«iïorjÃyete jÃtayo÷ phalata÷ svÅkÃra upÃyanamiti parihÃrasya sulabhatvÃdanÃgraha ityartha÷ /
upÃyanÃde÷ stutitve liÇgamÃha-##
upÃyanavivak«ÃyÃmupÃyanasyaivopasaæhÃraæ sÆtrakÃro brÆyÃdata÷ Óabdasya taæ brÆvanstutiæ sÆcayatÅtyartha÷ /
vidyÃvicÃrÃtmake pÃde stutivicÃrasya kà saægatirityata Ãha-##
ÓÃkhÃntarastho viÓe«a÷ ÓÃkhÃntare 'pi grÃhya ityatra d«ÂÃntamÃha-##
kuÓà udgÃtïÃæ stotragaïanÃrthÃ÷ ÓalÃkà dÃrumayya÷, bho kuÓÃ÷, yÆyaæ vÃnaspatyÃ÷ vanasthamahÃvk«o vanaspati÷ tatprabhavÃ÷ stha tà itthaæbhÆtà yÆyaæ mà pÃta mÃæ rak«ateti yajamÃnaprÃrthanà /
atra tà iti strÅliÇganirdeÓÃdaudumbarya iti bhëyÃcca ÓalÃkÃsu kuÓaÓabdasya strÅtvaæ mantavyaæ darbhavi«ayasya na strÅtvaæ, astrÅ kuÓamityanuÓÃsanÃt /
chandod«ÂÃntaæ vyÃca«Âe-##
navÃk«arÃïi chandÃæsi ÃsurÃïyanyÃni daivÃni te«Ãæ kvacchindobhi÷ stuvata ityatrÃviÓe«aprÃptau paiÇgivÃkyÃdviÓe«agraha ityartha÷ /
stutiæ vivïoti-##
ÃtirÃtre «o¬aÓino grahasyÃÇgabhÆtaæ stotraæ kadeti chandogÃdÅnÃmÃkÃÇk«ÃyÃmudayasamayÃvi«Âe sÆrye «o¬aÓina÷ stotramityÃrcaÓrute÷ kÃlaviÓe«agraha ityartha÷ /
co 'dhÅyata ityÃrcÃ÷ /
upagÃnaæ vibhajate-##
'tvija upagÃyanti'ityaviÓe«aÓrute÷ 'nÃdhvaryurÆpagÃyati'iti ÓrutyantarÃdadhvaryubhinnà tvija upagÃyantÅti viÓe«agraha ityartha÷ /
nanu kuÓÃdivÃkyÃnÃmapi kimiti viÓe«aÓrutyantaraikavÃkyatÃbhyupagamyate, tatrÃha-#<Órutyantaraktaæ hÅti />#
sÃmÃnyaviÓe«ayorekavÃkyatÃrÆpÃyÃæ gatau satyÃæ vÃkyabhedaæ ktvà nÃdhvaryuriti ni«edhÃdaviÓe«aÓruteÓcÃdhvaryurupagÃyati nopagÃyati cetyevaæ sarvatra vikalpo na yukta÷, vrÅhiyavayostvagatyà vikalpa ÃÓrita ityartha÷ /
vikalpasyÃnyÃyyatvama«Âado«adu«ÂatvÃt /
tathÃhi-yadi vrÅhivÃkyamÃÓrÅyate tadà yavavÃkyasye«ÂaprÃmÃïyatyÃga÷, ani«ÂÃprÃmÃïyasvÅkÃra÷, kadÃcidyavavÃkyÃÓrayaïe tyaktaprÃmÃïyasvÅkÃra÷, svÅktÃprÃmÃïyatyÃgaÓcetyekasminyavavÃkye catvÃro do«Ã bhavanti /
evaæ vrÅhivÃkyepi catvÃro do«Ã ityevaæ du«ÂavikalpaparihÃrÃya bhinnaÓÃkhaÓrutyorapyekavÃkyatà jaiminisaæmatetyÃha-##
jyoti«Âomaprakaraïe 'dÅk«ito na juhoti', iti Órutaæ 'yÃvajjÅvamagnihotraæ juhuyÃt'iti cÃnyatra Órutaæ tatra yadi nadÅk«itavÃkyaæ homaprati«edhakaæ syÃttadà kratvarthatvÃnni«edho 'nu«Âheya÷, yÃvajjÅvavidhinà homo vÃnu«Âheya iti vikalpa÷ syÃt, sa cÃnyÃyya÷ /
api tu yÃvajjÅvavÃkyaæ prati nadÅk«itavÃkyasya Óe«atvÃnnakÃra itaraparyudÃsÃrthaka÷ syÃddÅk«itÃnyalak«aka÷ syÃt, na homaprati«edhaka÷, tasmÃdadÅk«ito yÃvajjÅvaæ juhuyÃdityekavÃkyateti nadÅk«itÃdhikaraïasiddhÃntasÆtrÃrtha÷ /
atra bhagavatpÃdai÷ sÆtrameva paÂhitaæ, miÓraistu paryudÃsÃdhikaraïasiddhÃntasÆtraæ 'api tu vÃkyaÓe«a÷ syÃdanyÃyyatvÃdvikalpasya vidhÅnÃmekadeÓa÷ syÃt'iti sthitamatrÃrthata÷ paÂhitamityuktaæ taccintyam /
sÆtrÃrthastu yaj¤amÃtre yeyajÃmahe iti prayoktavyamiti Órutaæ, nÃnuyÃje«u yeyajÃmahaæ karotÅtyapi Órutaæ, tatra nakÃrasya ni«edhakatve 'pyatirÃtre «o¬aÓigrahaïÃgrahaïayorivÃnuyÃje«u yaj¤atvÃviÓe«Ãtprayoktavyaæ ni«edhÃnna prayoktavyamiti vikalpa÷ syÃt, tasyÃnyÃyyatvÃt yeyajÃmahavidhereva nÃnuyÃjavÃkyamekadeÓa÷ syÃt, paryudÃsavttyà vidhivÃkyaÓe«a÷ syÃditi yÃvat /
tathà cÃnuyÃjabhinne«u yÃge«u yeyajÃmaha iti prayoktavyamityekavÃkyateti /
varïakÃntaramÃha-##
pÆrvatravidhÆnanaæ karmahÃniriti siddhavatktya upÃyanopasaæhÃra ukta÷, atra saiva sÃdhyata iti bheda÷ /
ubhayatra lak«aïÃsÃmyÃtsaæÓayamÃha-##
vidhÆnanasya hi phaladvayamaÓvaromÃdi«u d«Âaæ pÆrvasvabhÃvÃt cyutiranyatra saækrÃntiÓceti /
tatra saækrÃntirÆpahÃnirlak«aïÅyà kiævà cyutiriti saæÓayÃrtha÷ /
tatra vidhÆnanaÓabdasya kampanaæ mukhyÃrtha iti tÃvatsarvasaæmatam /
taccÃmÆrtayo÷ puïyapÃpayorna saæbhavati /
atastayorya÷ svabhÃva÷ phaladÃttvaÓaktistataÓcÃlanaæ vidyayà pratibandhÃccyuti÷ sà lak«aïÅyà na hÃniramÆrtayoranyatra saækrÃntyayogÃdanyasÃpek«atvÃcceti pÆrvapak«Ãrtha÷ /
siddhÃntayati-##
yadi cyutimÃtraæ lak«yaæ tadopayantÅtyananvitaæ syÃt /
naca yatra dhunoterÆpÃyanaÓabdasÃænidhyaæ tatra hÃnirlak«yate na kevaladhunoterhÃniÓcÃnyatra vidu«a÷ sevakÃdau tulyakarmasaækrÃntiriti nÃsaæbhava iti vÃcyaæ, kevaladhunoterapi mukhyÃrthÃsaæbhavenÃnyatra lak«yatayà buddhisthahÃnilak«aïÃyà eva yuktatvÃditi bhÃva÷ /
upÃyanasyÃmukhyatvÃnna kvÃpi hÃnilak«aïÃbÅjatvamiti ÓaÇkitvà puïyapÃpayo÷ phalata÷ svÅkÃrÃtmakamupÃyanaæ hÃniæ vinÃnupapannaæ sallak«aïÃnirïÃyakamiti pariharati-##
yathÃnyatraÓrutamaudumbaratvÃdikaæ kuÓÃdinirïÃyakaæ tathedamupÃyanaæ vidhÆnanasya hÃnatve niÓcÃyakamityÃha-##
vidhÆnanaæ mukhyaæ kimiti nocyate, tatrÃha-##
tathÃpi hÃnaæ kathaæ lak«yata ityÃÓaÇkya mukhyasaæbandhÃdityÃha-##
anupapattisaæbandhau lak«aïÃbÅjarÆpÃmuktvà lak«akaæ padaæ nirdiÓati-##
vidhÆyeti padaæ d«ÂÃnte hÃnaparyantaæ saddÃr«ÂÃntike 'pi hÃnalak«akamityartha÷ /
yadvà hÃnavÃcakamevÃstu naca dhƤ kampana iti dhÃtupÃÂhavirodhastasyopalak«aïÃrthatvÃdityÃha-##
ÓÃkhÃntarasthamupÃyanaæ vidhÆnanasya hÃnatvaniÓcÃyakamityatra jaiminisÆtraæ taduktamiti ghÅtapÆrvaæ vyÃkhyÃtamityartha÷ /
evaæ vidhnanasya hÃnitvisiddhe÷ kevalahÃnÃvupÃyanopasaæhÃra iti siddham //26//
END BsRp_3,3.15.26
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.16.27þ
sÃæparÃye tartavyÃbhÃvÃt tathà hy anye | BBs_3,3.27 |
##
vyadhvani ardhamÃrge /
pÆrvoktaæ vidhÆnanasya hÃnatvamupajÅvya hÃnasya nadÅtaraïÃnantaryaÓruteraÓvaiva romÃïi ityÃdau dehatyÃgÃtprÃkkÃlatvaÓruteÓca saæÓayamÃha-##
brahmalokamÃrgamadhye virajÃkhyÃæ nadÅmatyeti tatsuktadu«kte vidhÆnute, ityatra taditisarvanÃmaÓrutyÃstenetyarthatayà saænihitanadÅtaraïasya karmahÃnihetutvokterardhapathe karmak«aya iti pÆrvapak«a÷ /
tatra vidyÃyÃ÷ karmak«ayahetutvÃsiddhe÷ pÆrvapak«e, siddhÃnte tatsiddhiriti matvà siddhÃntayati-##
maraïÃtprÃgityartha÷ /
saæparetasya mtasya ka¤citkÃlaæ karmasattve phalÃbhÃvÃddevayÃnamÃrgapraveÓÃyogÃccÃdÃveva k«aya ityartha÷ /
k«ayahetorvidyÃyà madhyemÃrgamasattvÃccetyÃha-##
nadÅtaraïÃnantarapÃÂhastu bÃdhya÷, arthavirodhÃdityÃha-##
taditi sarvanÃmnÃpi praktavidyaivocyata iti bhÃva÷ //27//
END BsRp_3,3.16.27
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.16.28þ
chandata ubhayÃvirodhÃt | BBs_3,3.28 |
ki¤ca mtasya chandato yathÃkÃmaæ vidyÃnu«ÂhÃnÃnupapatterubhyorvidyÃkarmak«ayayo÷ Óruto hetuphalabhÃvo virudhyate /
ki¤ca sati pu«kalahetau na kÃryavilamba iti nyÃyopetatÃï¬yÃdiÓrutivirodhastava syÃdasmatpak«e tvavirodha ityÃha-##
tasmÃtkarmahÃnasya vidyÃphalatvÃtkevalahÃnÃvupÃyanopasaæhÃro vidyÃstutaya iti siddham //28//
END BsRp_3,3.16.28
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.17.29þ
gater arthavattvam ubhayathÃnyathà hi virodha÷ | BBs_3,3.29 |
##kvacitsaguïavidyÃyÃæ mÃrga÷ ÓrÆyate nirguïavidyÃyÃæ na ÓrÆyate /
tatra hÃnasaænidhau mÃrgasya ÓrutatvÃdanapek«itatvÃcca saæÓaye d«ÂÃntasaægatyà pÆrvapak«amÃha-##
upÃyanavanmargasyÃpi kvacicchrutatvÃtsarvatropasaæhÃra ityartha÷ /
atra nirguïavido 'pi muktyarthaæ mÃrgÃpek«Ã pÆrvapak«e, siddhÃnte tvanapek«eti phalam /
deÓÃdivyavahitavastuprÃptau mÃrgasyÃpek«etinyÃyÃnughÅtaÓrutivirodhÃnnopasaæhÃra iti siddhÃnta÷ /
nira¤jano 'saÇga÷, sÃmyaæ brahma //29//
END BsRp_3,3.17.29
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.17.30þ
upapannas tallak«aïÃrthopalabdher lokavat | BBs_3,3.30 |
nanu tarhi saguïavidyÃyÃmapi mÃrgo vyartha ityata Ãha-##
sà gatirlak«aïaæ kÃraïaæ yasyÃrthasya sa tallak«aïÃrtha÷ //30//
END BsRp_3,3.17.30
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.18.31þ
aniyama÷ sarvÃsÃm avirodha÷ ÓabdÃnumÃnÃbhyÃm | BBs_3,3.31 |
##
atrÃpyarcirÃdimÃrga eva vi«ayastatra vidyÃviÓe«aprakaraïÃdaviÓe«aÓruteÓca saæÓaye pÆrvapak«amÃha-##
saguïanirguïavidyÃsu mÃrgasya bhÃvÃbhÃvavyavasthÃvatsaguïÃsvapi vyavastheti d«ÂÃntena prÃptau siddhÃnte vyavasthÃpavÃdÃdgatiniyamo 'niyama ubhayatra phalam /
niyame prakaraïamuktvà punaruktiæ liÇgamÃha-##
ekatroktagateranyatra prÃptau punaruktirvthà syÃdityartha÷ /
siddhÃntayati-##
abhyudayo brahmaloka÷ /
aviÓe«aÓrutyÃdinà prakaraïabÃdho na do«a ityÃha-##
tattatra adhiktÃnÃæ madhye ya itthaæ pa¤cÃgnÅnvidurye cÃmÅ araïye ÓraddhÃtapa ityupÃsate ÓraddhÃtapaupalak«itaæ brahma dhyÃyanti te 'rci«amabhisaæbhavantÅtyanvaya÷ /
nanu ÓraddhÃtapomÃtraÓrutestÃbhyÃmevÃrcirÃdigamanaæ syÃnna vaiÓvÃnarÃdividyÃÓÅlÃnÃmiti ÓaÇkate-##
avidu«Ãæ gatini«edhÃcchraddhÃtapa÷ÓabdÃbhyÃæ tatsÃdhyabrahmavidyÃlak«aïeti pariharati-##
tat brahmalokasthÃnaæ, parÃgatÃ÷ parÃvttÃ÷, kÃmakrodhado«Ã na santÅti yÃvat /
dak«iïÃ÷ kevalakarmiïastapasvino 'pyavidvÃæso na gacchantÅtyartha÷ /
lak«aïÃdo«ahÅnaæ vÃkyamÃha-##
ki¤ca vidyÃkarmalak«aïamÃrgadvayabhra«ÂÃnÃmadhogatiÓrute÷ vaiÓvÃnarÃdyupÃsakÃnÃmarcirÃdimÃrgaprÃptirityÃha-##
dandaÓÆka÷ sarpa÷ /
ki¤ca 'agnirjyotirÃha-Óukla÷ «aïmÃsà uttarÃyaïam /
tatra prayÃtà gacchanti brahma brahmavido janÃ÷'ityaviÓe«eïopasakÃnÃmarcirÃdigatimuktvopasaæhÃrasmteÓca te«Ãæ tatprÃptirityÃha-##
Óukla gatirÃrcirÃdikÃ, k«ïà dhÆmÃdikÃ, jagato vidyÃkarmÃdhiktasya, ÓÃÓvate dhruve saæmate /
tatraikayà Óuklayà punarÃvttivarjaæ kÃryaæ brahma gacchati anyayà svarge gatvà punarÃyÃtÅtyartha÷ /
punaruktido«aæ dÆ«ayati-##
tatra tatra mÃrgaÓrutiranvahaæ mÃrgacintanÃrthaæ, prakaraïena mÃrgadhyÃnasya vidyÃÇgatvÃvagamÃt /
tathÃca vak«yati sÆtrakÃra÷-'tacche«agatyanusmtiyogÃcca'iti /
ye«Ãæ na Óruto mÃrgaste mÃrgadhyÃnaæ vinÃpi vidyÃsÃmarthyÃnmÃrgaæ labhanta iti j¤ÃpanÃrthà punaruktirityartha÷ /
tasmÃtsarvopÃsanÃsu pratÅkabhinnÃsvarcirÃdiprÃptiriti siddham //31//
END BsRp_3,3.18.31
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.19.32þ
yÃvadadhikÃram avasthitir ÃdhikÃrikÃïÃm | BBs_3,3.32 |
##
nirguïavidyÃyÃæ gatirvyarthà muktiphalatvÃt, saguïavidyÃsu sarvatrÃrthavatÅ brahmalokaphalatvÃditi vyavasthà ktÃ, sà na yuktÃ, tattvaj¤ÃninÃmapÅtihÃsÃdau punarjanmadarÓanena j¤Ãnasya muktiphalatvÃbhÃvÃdityÃk«epÃtsaægati÷ /
j¤ÃninÃæ punarjanmadarÓanaæ saæÓayabÅjaæ bhëye darÓitam /
pÆrvapak«e j¤ÃnÃnmuktiÓrutÅnÃæ j¤ÃnastutimÃtratvena j¤Ãnasya muktiphalatvÃbhÃve sati brahmalokaphalatvÃviÓe«ÃdarcirÃdimÃrgopasaæhÃra÷ phalaæ, siddhÃnte tÆktavyavasthÃsiddhiriti viveka÷ /
#<ÓrutÃvapÅti />#
medhÃtirtherme«etimantre indrasya me«ajanmopalabhyate /
vasi«Âha urvaÓÅputre jÃta ityevamartho bahvcÃrthavÃda ityartha÷ /
pÃk«ikamityÃpÃtata÷ /
ahetutvameveti pÆrvapak«a÷ /
j¤Ãnasya muktyahetutvaæ neti siddhÃntayati-##
lokavyavasthÃsu svÃmitvamadhikÃra÷, tatprÃpakaæ prÃrabdhaæ yÃvadasti tÃvatkÃlaæ jÅvanmuktatvenÃdhikÃrikÃïÃmavasthiti÷, prÃrabdhak«aye pratibandhakÃbhÃvÃdvidehakaivalyamityatra mÃnamÃha-##
atha prÃrabdhak«ayÃnantaram /
tata÷ paÓcÃdÆrdhvo vilak«aïa÷ kevala÷ brahmasvarÆpa÷ san udetyodgamya dehaæ tyaktveti yÃvat /
ekala eva advitÅya÷, madhye udÃsÅnÃtmakasvarÆpe ti«ÂhatÅtyartha÷ /
nanu j¤ÃninÃmapi janmÃntaraæ cetkathaæ muktirityata Ãha-##
yadi j¤ÃninÃæ prÃrabdhÃtiriktakarmÃdhÅnÃæ janmÃntaraæ syÃttadà j¤ÃnÃnmuktyabhÃva÷ syÃt /
naitadasti /
kintu bahujanmaphalÃya sakdudbhÆtaæ prÃrabdhaæ te k«apayanti, janmagrahaïe 'pi j¤ÃnayogabalÃnna Óocanti prÃrabdhasamÃptau mucyanta ityartha÷ /
j¤ÃninÃæ janmÃntarasya pÆrvajanmahetuprÃrabdhÃdhÅnatÃyÃmaluptasmtitvaæ hetu÷ /
yo hyajÃtismaratve sati karmÃntarÃdhÅnajanmÃntaravÃn, sa luptasmtiriti vyÃpte÷ /
j¤Ãni«uvyÃpakÃbhÃvÃdviÓi«ÂavyÃpyÃbhÃvasiddhi÷ /
nanu te«Ãæ jÃtismaratvÃdaluptasmtitvamanyathÃsiddhimityata Ãha-##
tathÃca te«ÃmajÃtismaratvarÆpaviÓe«aïe sati viÓe«yÃbhÃvÃdeva viÓi«ÂÃbhÃvasiddhirityartha÷ /
pÆrvadehenÃmapratyabhij¤ÃnahÅnÃ÷ paratantrÃ÷ sÃbhimÃnà jÃtismarÃ÷, ÃdhikÃrikÃstu pÆrvanÃmÃna÷ svatantrà nirabhimÃnà iti vai«amyam /
tena janakena saha vyudya vivÃdaæ ktvetyartha÷ /
vidu«a÷ prÃrabdhÃtiriktakarmÃbhÃvÃnna bandha÷ /
nimittÃbhÃve naimittikÃbhÃva iti nyÃyÃnughÅtÃnÃæ j¤ÃnÃnmuktiÓrutÅnÃæ na stutimÃtratvamitimamarthamupapÃdayati-##
ÓrutismtyuktÃrthe yuktimapyÃha-##
vidyayà kleÓadÃhÃttatkÃryakarmak«ayaÓcettarhi prÃrabdhasya kathaæ sthiti÷, tatrÃha-##
vidu«o dehapÃtÃvadhiÓruteranubhavÃcca j¤ÃnasyÃvarakÃj¤ÃnÃæÓanivartakasya prÃrabdhavik«epasthityanukÆlÃj¤ÃnÃæÓanivartanasÃmarthyÃbhÃvasiddherbhogenaiva prÃrabdhak«aya iti bhÃva÷ /
j¤ÃninÃmadhikÃrikatvaæ kathamityÃÓaÇkya j¤ÃnÃtprÃkktopÃsanÃdivaÓÃdityÃha-##
pratisaæcaro mahÃpralaya÷, parasya hiraïyagarbhasya, adhikÃrÃnte sÃk«ÃtktÃtmÃno mucyante ityartha÷ /
brahmabhÃvaphalasyÃpi bhÃvitvamÃÓaÇkya tattvamasÅti ÓrutibÃdhamÃha-##
tasmÃnnirguïavidyÃyÃæ mÃrgÃnupasaæhÃra iti siddham //32//
END BsRp_3,3.19.32
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.20.33þ
ak«aradhiyÃæ tvavarodha÷ sÃmÃnyatadbhÃvÃbhyÃmaupasadavattaduktam | BBs_3,3.33 |
##
atrÃk«arabrahmapramÃpakà ni«edhaÓabdà vi«ayÃ÷, te«u yatra yÃvanta÷ ÓrutÃstatra tÃvatÃmaÓe«advaitani«edhakatvasaæbhavÃsaæbhavÃbhyÃæ saæÓayamÃha-##
yathà nirguïavidyÃyÃæ mÃrgasyÃnapek«itatvÃdanupasaæhÃrastathà Órutani«edhÃnÃmupalak«aïatayà sarvadvaitani«edhasaæbhavÃcchÃkhÃntarÅyani«edhaÓabdÃnÃmanapek«itatvÃdanupasaæhÃra iti d«ÂÃntena pÆrvapak«astatra lÃghavaæ phalam /
siddhÃnte tu do«advayÃbhÃva÷ phalam /
tathÃhi-yadi ÓrutaÓabdairaÓrutani«edhà lak«yante tadà lak«aïÃdo«a÷, yadi na lak«yante tadà sarvadvaitani«edhÃsiddhernirviÓe«apramityabhÃvado«a iti viveka÷ /
ak«are dharmiïi dvaitani«edhadhiyo 'k«aradhiyastaddhetava÷ Óabdà iti yÃvat, tÃsÃmavarodha upasaæhÃra iti sÆtrayojanà /
Óe«ibrahmaïÃ÷ sarvaÓÃkhÃsu bhÃvÃttatpramite÷ samÃnatvÃcche«ÃïÃmusaæhÃra÷ iti cettarhi nyÃyasÃmyÃtpunaruktitÃvadavasthyamityata Ãha-##
ÃnandÃdÅnÃæ svarÆpatvÃdastÆpasaæhÃra÷ ni«edhÃnÃmanÃtmatvÃdÃnantyÃccÃnupasaæhÃra ityadhikÃraÓaÇkÃyÃæ te«ÃmanÃtmave 'pi nirviÓe«abrahmapramityarthatvÃdavidyÃtajjani«edhatvena saægrahasiddheÓca nirapek«ÃsthÆlÃnaïuvÃkyasthÃtayà kÊptani«edhaÓabdÃnÃmanyatraÓrutini«edhavÃkyaikavÃkyatayopasaæhÃra iti cintà yuktetyartha÷ /
anyatraÓrutaÓe«ÃïÃmanyatrasthaÓe«isaæbandhe d«ÂÃntaæ vyÃca«Âe-##
'jamadagni÷ pu«ÂikÃmaÓcatÆrÃtreïÃyajata'ityupakramya vihito jamadagninà kto jÃmadagnya÷, ahÅnaÓcatÆrÃtra÷ kratustasminpuro¬ÃÓinya upasado bhavantÅti puro¬ÃÓasÃdhyà i«ÂayastaittirÅyake vihitÃ÷, tÃsÃmadhvaryukartkatvÃtsÃmavedotpannamantrÃïÃæ tÃtsu viniyogÃdadhvaryuïaiva prayogo nodgÃtretyartha÷ /
verdevagaïasya hotraæ adhvaraæ ca karmÃgnestvatta evetyagnyÃmantraïamantrÃrtha÷ /
utpattividhirguïa÷ phalÃpek«atvÃdutpannasya phale viniyogavidhirmukhya÷ saphalatvÃt /
tathÃca mantraïÃmudgÃtvedetpannatvÃdudegÃtrà prayoga÷, viniyogavidhanÃdhvaryuïà prayoga iti guïamukhyayorvyatikrame virodha sati mukhyena balÅyasà mantrÃtmakavedasyÃdhvaryuïà saæprayoga utpatterviniyogÃrthatvÃditi jaiminisÆtrÃrtha÷ /
yadyapi ÓÃbarabhëye vÃravantÅyÃdisÃmnÃmuccai÷ svarakasÃmavedotpannatvÃdÃdhÃnÃÇgatvenoccai÷ svaraprayoga÷ 'ya evaæ vidvÃnvÃravantÅyaæ gÃyati yaj¤Ãyaj¤Åyaæ gÃyati vÃmadevyaæ gÃyati'ityÃdhÃne te«Ãæ viniyogavidhinà yÃju«eïa yÃju«asyopÃæÓusvarasya prayoga iti guïamukhyayorvirodhe sattyutpatterviniyogÃrthatvÃnmukhyaviniyogabalena sÃmnÃæ yajurvedasvarasaæyoga iti sÆtraæ vyÃkhyÃtaæ, tathÃpi nyÃyasÃmyÃdaupasadamantrÃ÷ sÆtravi«ayatvenodÃhtà ityavirodha÷ //33//
END BsRp_3,3.20.33
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.21.34þ
iyadÃmananÃt | BBs_3,3.34 |
##
mantradvaye 'pi pratipÃdanaprakÃrabhedÃt j¤eyaikyabhÃnÃcca saæÓayamÃha-##
tapÃnavÃkye 'ak«araæ brahma yatparam'iti guïÃ÷ ÓrutÃ÷, suparïavÃkye 'naÓnatvÃdayaste«Ãæ mitho 'nupasaæhÃra iti pÆrvapak«aphalaæ, siddhÃnte tÆpasaæhÃre brahmasvarÆpavÃkyÃrthaikyÃdupasaæhÃra iti viveka÷ /
astu vedyaikyÃdak«aradhiyÃmupasaæhÃra÷ /
iha tu vedyabhedÃnnopasaæhÃra iti pratyudÃharaïena pÆrvapak«a÷ /
nanvayaæ guïÃdhikaraïe nirasta iti cet, satyaæ, kintu pibatpadasya mukhyÃrthatvÃya svata÷ kalpanayà ca pÃnaktyÃÓrayau buddhijÅvau pibantau grÃhyau, suparïau tu jÅveÓvarÃvidyÃdhikÃÓaÇkÃyÃæ mantradvaye 'pi dvivacanaÓabdasÃmÃnyÃdautpattikadvitvaviÓi«Âatayà tulyavastudvayapratyabhij¤Ãnasya bÃdhakÃbhÃvÃtprakaraïÃdyanugrahÃcca jÅvÃnuvÃdenÃsaæsÃribrahmaïi mantradvayatÃtparyamiti prapa¤cÃrthamidaæ sÆtramiti bhÃva÷ //34//
END BsRp_3,3.21.34
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.22.35þ
antarà bhÆtagrÃmavatsÃtmana÷ | BBs_3,3.35 |
##
ghaÂÃdikaæ cidvi«ayatvenÃparok«aæ, brahma tu sÃk«Ãdavi«ayatvenÃparok«amiti /
prathamÃrthe pa¤cami /
atra ÓrutÃvÃtmadharmo 'parok«atvaæ brahmaïayuktaæ, brahmadharma÷ sarvÃntaratvamÃtmanyuktaæ, tena tayoraikyaæ d¬hÅktaæ mantavyaæ, tanme vyÃcak«vetyu«astapraÓne yÃj¤avalkyena prÃïÃdiprerako d«ÂyÃdisÃk«Å pratipÃdita÷ /
tathaiva 'yadeva sÃk«Ãdaparok«Ãdbrahma ya Ãtmà sarvÃntarastanme vyÃcak«va'iti kaholapraÓne 'ÓanÃyÃdyatÅta÷ pratipÃdita÷ /
tatra brÃhmaïadvaye 'pi praÓnÃdabhyÃsÃtsarvÃntaratvapratyabhij¤ÃnÃcca saæÓaye mantrayorvedyaikyÃdastu vidyaikyaæ, iha tu brÃhmaïyorvedyaikye 'pi abhyÃsÃdvidyÃbheda÷, yajatyabhyÃsÃtprayÃjabhedavaditi pratyudÃharaïena pÆrvapak«a÷, tatra mitho dharmÃnupasaæhÃra÷ phalaæ, siddhÃnte tÆpasaæhÃra iti viveka÷ /
dvayo÷ sarvÃntaratvÃnupapattyà tÃvadbrahmÃïayorekavastuparatvaæ siddham /
tathÃca vedyaikyÃnnirguïavidyaikye na vivÃda÷ //35//
END BsRp_3,3.22.35
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.22.36þ
anyathà bhedÃnupapattir iti cen nopadeÓÃntaravat | BBs_3,3.36 |
nanu anyathà vidyaikyÃÇgÅkÃre abhyÃsÃnupapattiriti ceducyate-sa evÃbhyÃsa÷ karmabhedako yo nirarthaka÷, iha tÆ«astabrÃhmaïoktÃtmana evÃÓanÃyÃdyatyayarÆpaviÓe«akathanÃrthatvÃdabhyÃso 'nyathÃsiddho na vidyÃbhedaka iti samudÃyÃrtha÷ //36//
END BsRp_3,3.22.36
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.23.37þ
vyatihÃro viÓiæ«anti hÅtaravat | BBs_3,3.37 |
##
jÅveÓayormitho viÓe«aïaviÓe«yabhÃvo vyatihÃra÷, tasya ÓrutatvÃt, utk«Âad«Âirnik«Âe ktà phalavatÅti nyÃyÃcca saæÓaye jÅve ÅÓvaratvamatireva kÃryà uktanyÃyÃt, vyatihÃraÓrutistu tasyà eva d¬hÅkaraïÃrthatvenÃbhyÃsavadanyathÃsiddheti d«ÂÃntena pÆrvapak«a÷ /
tatra lÃghavaæ phalaæ liddhÃnte tu Órutyarthavattvamiti viveka÷ /
ekenaiva tvamahamasmÅtyuccÃraïenaikatvamate÷ ktatvÃdahaæ tvamasi iti vthà syÃdityartha÷ /
uktado«aæ smÃrayati-##
saædigdher'the nyÃya÷ sÃvakÃÓa÷, iha tu ÓrutatvÃdanyonyÃtmatvaæ, dhyeyaæ, brahmaïi manomayatvÃdivajjÅvÃtmatvasya dhyÃnÃrthamÃrope 'pi nikar«aprasaktyabhÃvÃditi pariharati-##
brahmaïi nikar«aæ hitvà jÅvatÃdÃtmyadhyÃne maduktamevÃgatamiti ÓaÇkate-##
materdvirÆpatvaæ tvadanuktamasmÃbhirucyate dhyÃnaparaæ vÃkyamidamekatvaæ tu mÃnÃntarÃvirodhÃtsidhyatÅti samÃdhatte-##
ahaÇgrahopÃsti«vayaæ vyatihÃra upasaæhartavya ityÃha-## //37//
END BsRp_3,3.23.37
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.24.38þ
saiva hi satyÃdaya÷ | BBs_3,3.38 |
##
sa ya÷ kaÓcidadhikÃrÅ mahadvyÃpakaæ yak«aæ pÆjyaæ bhautike«u prathamajametatsacca tyacceti sattyaæ brahma hiraïyagarbhÃkhyaæ vedopÃste tasya lokajaya÷ phalamityartha÷ /
satyamiti nÃma tryak«araæ satiyamiti, tatra prathamottame ak«are satyaæ, madhyasthamak«aramantamubhayata÷ satyena saæpuÂitatvÃtsattyaprÃyameva bhavatÅti nÃmÃk«aropÃsanà satyavidyÃÇgatvenoktà /
yattatpÆrvapraktaæ hdayÃkhyaæ tatsaæpratyuktayak«atvÃdiguïakaæ, so 'sÃvÃdityamaï¬ale 'k«iïi ca puru«astasyÃharityahamiti ca nÃmadvayaj¤ÃnÃtpÃpak«aya÷ phalamityartha÷ /
atra pÆrvottaravÃkyayo÷ phalabhedaÓrute÷ praktÃkar«aïÃcca saæÓayamÃha-##
pÆrvapak«e guïÃnÃæ vyavasthayÃnu«ÂhÃnaæ, siddhÃnte tvanu«ÂhÃnaikyamiti phalam /
yathà jÅveÓayoranyenyÃtmatvaÓrutibhedÃnmatidvairÆpyamuktaæ, tathÃtra phalaÓrutibhedÃdvidyÃbheda iti d«ÂÃntena pÆrvapak«ayati-##
viÓe«yabrahmamÃtrÃkar«aïamayuktaæ, tadyattaditi sarvanÃmabhi÷ pÆrvoktaguïaviÓi«Âaæ brahma Ãk«yÃdityÃk«isthÃnÃdiguïavidhÃnÃt, tathÃca vÃkyÃdeva vidyaikyasiddhiriti siddhÃntayati-##
yathà daharaÓÃï¬ilyavidyayorbrahmaikyapratyabhij¤ÃnamÃtraæ tathÃtra netyÃha-##
kÃraïÃntaraæ prakaraïabhedÃdikam /
evaæ vidyÃbhede 'pyetadupÃsyaikyaj¤Ãnaæ syÃdatra tÆbhayathÃsaæbhave vidyaikyanÃnÃtvasaæÓaye satyamityupÃsyarÆpaikyaj¤ÃnÃdvidyaikyaniÓcaya ityak«arÃrtha÷ /
asatyapavÃdakÃraïe rÆpaikyÃdvidyaikyotsargasiddhirna ca phalabhedÃdapavÃda÷ /
aÇge phalaÓrute÷ ÓrutimÃtratayà phalabhedÃsiddhirityÃha-##
ki¤ca yatra pradhÃnavidhÃvevaÇkÃma iti phalaæ Órutaæ, tatra pradhÃnaphalenaivÃÇgÃnÃæ phalÃkÃÇk«ÃnivtteraÇge phalaÓrute÷ stutimÃtratvaæ, iha tu prathamaja satyaæ brahmeti vedeti pradhÃnavidyÃvidhisthatvaæ lokajayaphalasyÃbhyupetyÃsmÃbhirnÃmarÆpÃÇgasya phalaÓrute÷ stutitvamuktam /
vastutastu pradhÃnavidhÃvapyevaÇkÃmapadÃbhÃvÃdrÃtrisatranyÃyena phale kalpanÅye sati pradhÃne tadaÇge và yatki¤citphalaæ Órutaæ tasya sarvasyÃpi ÓrutatvÃviÓe«ÃjjÃte«ÂiphalanyÃyena samuccityaikapradhÃnaphalatvabhedo 'siddha ityÃha-##
sÆtraæ yojayati-##
ekadeÓivyÃkhyÃmudbhÃvya dÆ«ayati-##
chÃndogye karmÃÇgodgÅthe hiraïyamayapuru«ad«Âirityatra liÇgamÃha-##
pthivyagnyÃtmanà d«Âe ksÃme ge«ïau, tasmÃdksÃmage«ïatvÃt, puru«a udgÅtha ityevaæ vidvÃnudgÃtà karmaphalasamddhisamartha iti Órutyartha÷ /
satyavidyà tu na karmÃÇgaÓritetyÃha-##
aÇgavidyÃta÷ svatantrahiraïyagarbhavidyÃyà bhedÃnna guïopasaæhÃra ityartha÷ //38//
END BsRp_3,3.24.38
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.25.39þ
kÃmÃdÅtaratra tatra cÃyatanÃdibhya÷ | BBs_3,3.39 |
##
saguïanirguïavidyayo÷ ÓrutÃ÷ satyakÃmÃdayo vaÓitvÃdayaÓca guïà mitha upasaæhartavyà na vetyupasaæhÃrasya phalabhÃvÃbhÃvÃbhyÃæ saædehe satyavidyÃyà ekatvÃdguïasÃækarye 'pyatra vidyayo÷ saguïanirguïarÆpabhedena bhedÃnnirguïavidyÃyÃæ guïopasaæhÃrasya phalÃbhÃvÃccÃnupasaæhÃra iti bahireva prÃpte siddhÃntayati-##
evaæ vidyÃbhede sphuÂe kathaæ guïopasaæhÃra÷, tatrÃha-##
bhinnÃvidyÃsthÃnÃmapi guïÃnÃmÃyatanÃdisÃmyena nirguïasthale buddhisthÃnÃæ stutyarthamupasaæhÃro yukta÷, j¤Ãnastutiprakar«asyÃkÃÇk«itatvÃt, yatra kvacidd«Âaguïai÷ stute÷ kartuæ yogyatvÃt /
yadyapi saguïasthasatyakÃmÃdi«u nirguïasthaguïà antarbhÆtà eva tathÃpi nopasaæhÃroktervaiyarthyaæ nirguïastÃvakatvena ÓrutaguïÃnÃmanyatrÃpyadhyeyatvamiti ÓaÇkanirÃsenÃntarbhÃvadÃr¬hyÃtvÃdityanavadyam //39//
END BsRp_3,3.25.39
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.26.40þ
ÃdarÃdalopa÷ | BBs_3,3.40 |
#<ÃdarÃdalopa÷ />#
atra yacchabdÃgnihotraÓabdÃbhyÃæ saæÓayamÃha-##
vaiÓvÃnaropÃsakenÃtithibhojanÃtprÃkkÃryÃtvena vidyÃÇgaprÃïÃgnihotravicÃrÃtpÃdasaægati÷ /
pÆrvapak«e bhojanalope 'pi dravyÃntareïa prÃïÃgnihotrÃnu«ÂhÃnaæ, siddhÃnte tallepa iti bheda÷ /
nanu yadbhaktamiti yacchabdena bhojanÃk«iptaæ bhaktamanÆdya yaddhomÅyamiti homasaæyogavidhinÃdÃk«epakabhojanalope tadÃk«iptabhaktÃÓritahomalopa iti siddhÃntÅ ÓaÇkate-##
nirguïasyopÃstilope 'pi stutyarthaguïasthairyavadbhojanalope 'pi prÃïÃgnihotrasyÃdareïa stutinirvÃhÃrthamalopa iti d«ÂÃntena pÆrvapak«asÆtreïa pariharati-##
evaæ taditi svayaæ prÃïÃgnihotramaktvÃtithÅnÃæ tatkaraïamityartha÷ /
uktaæ smÃrayitvà pariharati-##
yathà kuï¬apÃyisatragate mÃsÃgnihotre 'gnihotraÓabdÃdgauïÃnnityÃgnihotravÃcakÃnnityÃgnihotradharmÃïÃæ payodravyÃdÅnÃæ prÃptistathehÃpi prÃïÃhuti«vagnihotraÓabdavaÓÃtpayodravyÃdÅnÃmutsargata÷ prÃptau satyÃæ bhojanÃrthabhaktadravyavidhinÃpavÃda÷ kta÷, ato bhaktavidherapavÃdÃrthatvÃdbhojanalope bhaktÃkhyaguïasyÃÇgasya lope 'pi na mukhyasyÃgnihotrasya lopa÷, apavÃdÃbhÃve utsargaprÃptapayÃdinà tasya ni«pattisaæbhavÃditi prÃptamityartha÷ /
'guïalope na mukhyasya'iti jaiminisÆtram /
ÃdhÃne santi pavamÃne«ÂyastatrÃgnaye pavamÃnÃya puro¬ÃÓama«ÂÃkapÃlaæ nirvapediti nirvÃpa÷ ÓrutastadaÇgatvenÃgnihotrahavaïyÃæ havÅæ«i nirvapediti darÓapÆrïÃmÃsÃkhyapraktau vihitÃgnihotra havaïyatideÓena prÃpta ÃdhÃnakÃle cÃgnihotrÃbhÃvÃttasyà guïabhÆtÃyà lope 'pi mukhyasya nirvÃpasya na lopa ityartha÷ /
ÃrabdhanityÃdikarmaïo 'vaÓyÃnu«ÂheyatvÃcchrutadravyÃlÃbhe pratinihitadravyeïÃpi karma kartavyamiti pratinidhinyÃya÷ //40//
END BsRp_3,3.26.40
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.26.41þ
upasthite 'tastadvacanÃt | BBs_3,3.41 |
siddhÃntayati-##
taddhomÅyamiti tacchabdena bhojanÃrthasiddhabhaktamÃÓritya homavidhÃnÃdityartha÷ /
siddhavadbhaktopanipÃta÷ praktabhaktÃgamanaæ, tasya tacchabdena parÃmarÓenetyartha÷ /
ÃÓritya vihitÃhutÅnÃmÃÓrayalope lopa eva na dravyÃntarÃk«epakatvaæ, yathà kratuprayuktÃtpraïayanÃÓritasya godohanasya kratulope lope na tvÃÓrayÃntaraprayojakatvaæ tatheti phalitamÃha-##yaduktamagnihotraÓabdÃddravyÃntaraprÃptiriti, tatrÃha-##
tadvadbhÃvo nityÃgnihotrasÃdÓyamarthavÃdasthaÓabdasya stutitvenopapatterityartha÷ /
dharmaprÃpakatve do«amÃha-##
ava eveti taddharmaprÃptyabhÃvÃdevetyartha÷ /
prÃptau saæpÃdanaæ vthà syÃditi bhÃva÷ /
mukhyÃgnihotrÃÇgÃni saæpÃdyante cetkathaæ tadanaÇgaæ vediratra saæpÃdyate tatrÃha-##
mukhyÃgnihotrasyÃgnyuddharaïavatsÃyaæprÃta÷kÃladvayasyÃpi na prÃptiriti-##
upasthÃnaparistaraïÃdayo 'pyagnyabhÃvÃnna prÃpnuvantÅtyÃha-##
yasmÃttaddharmaprÃptyabhÃvastasmÃdbhojanadravyeïaiva homa ityusaæhÃra÷ /
prÃïÃya svÃhà ityÃdayo mantrÃ÷ /
nanu svÃmibhojanasyottarakÃlatvaæ ÓrutyÃdivihitaæ kathaæ pÆrvo 'tidhibhyo 'ÓnÅyÃditivacane bÃdhyate tatrÃha-##
upÃsakÃnyasvÃmivi«ayamuttarakÃlatvavidhÃnamityartha÷ /
na tviti prÃthamyamÃtreïetyartha÷ /
prÃïopÃsakasya prÃpte bhojane prÃthamyÃrthatayÃdarasyÃnyathÃsiddhau phalitamÃha-## //41//
END BsRp_3,3.26.41
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.27.42þ
tannirdhÃraïÃniyamastadd«Âe÷ pthagghyapratibandha÷ phalam | BBs_3,3.42 |
##
ubhayathà d«ÂÃntadarÓanÃtsaæÓayamÃha-##
yathÃnÃrÃbhyÃdhÅtaparïamayÅtvaæ juhÆdvÃrà kratvaÇgatayà karmasu nityaæ prayujyate, tathÃÇgÃÓritopÃsanÃnyudrÅthÃdidvÃrÃÇgatayà nityÃni, uta kratvaÇgÃppraïayanaÓrayo godohanasaæyoga÷ paÓuphalÃrthatvÃdanityatvena yathà prayujyate yathà và paÓvaÇgayÆpÃÓrayaæ bailvatvamannÃdyaphalatvÃdanityaæ tathà karmasamdyÃdiphalakatvÃdupÃsanÃnyanaÇgatvenÃnityÃnÅti saæÓayÃrtha÷ /
pÆrvapak«e upÃsanÃnÃæ prayoganityatvaæ, siddhÃnte tvanityatvamiti phalabheda÷ /
anityabhojanÃÓrayaprÃïÃgnihotrasyÃnityatvavannityakarmÃÇgopÃstÅnÃæ nityatvamiti pratyudÃharaïad«ÂÃntena pÆrvapak«amÃha-##
upÃsanÃni karmÃÇgÃni, aphalatve sati karmÃÇgÃÓritatvÃtparïamayÅtvÃdivat /
tathà cÃÇgatayà prayogavidhinà nityena prayujyanta iti prÃpte siddhÃntasÆtraæ vyÃca«Âe-##
udgÅthÃdaya÷ karmaïÃæ guïÃ÷ aÇgÃni te«Ãæ yÃthÃtmayaæ rasatamatvÃdikaæ tannirdhÃraïÃnyupÃsanÃni yÃni tÃni karmasu nityaparïamayÅtvÃdivanna niyamyerannityartha÷ /
e«Ãæ karmÃÇgatve taddhÅnasyÃvidu«a÷ karma na syÃdaÇgalopÃt, tasmÃdavidu«o 'pi karmakarttvaÓrutiliÇgairaÇgatvÃnumÃnabÃdha ityÃha-##
tasyÃniyamasya darÓanÃdityartha÷ /
tÃæ cedavidvÃnprasto«yasi mÆrdhà te vyapati«yatÅti cÃkrÃyaïenartvijÃmÃk«iptatvÃdanupÃsakÃnÃmapi karmaprayogo 'stÅtyÃha-##
upÃstÅnÃæ karmaphalÃt pthakphalaÓruterna karmÃÇgatvamityÃha-##
tenomityak«areïa yaÓcaitadak«aramevaæ rasatamatvÃdirÆpeïa vedopÃste yaÓca na veda tÃvubhau karma kuruta eva yadyapi tu vidyÃvidyayornÃnÃtvaæ bhinnaphalatvam /
d«Âaæ hi maïivikraye j¤ÃnÃj¤ÃnÃbhyÃæ vaïikÓabarayo÷ phalavai«amyaæ, tasmÃdyadeva karma vidyayodgÅthÃdyupÃstyà ÓraddhayÃstikyabuddhyopani«adà rahasyadevatÃdhyÃnena karoti tadeva karma phalÃtiÓayavadityartha÷ /
karmaïo vÅryavattvaæ nÃma phalavattvaæ vidyÃhÅnasyÃpi gamyamÃnaæ vidyÃyà anaÇgatve liÇgamiti bhÃva÷ /
sÃmni lokÃdid«ÂyupÃsane«u karmasamdyatiriktalokÃdiphalaÓruteÓca nÃÇgatvamityÃha-##
asmai vidu«e kalpante bhogÃya samarthà bhavanti bhÆmerÆrdhvà lokà Ãvttà adhastanÃÓcetyartha÷ /
##
phalaÓruterarthavÃdamÃtratve stutilak«aïà syÃt, sà na yuktÃ, mukhyavttyà phalaparatvasaæbhavÃt /
prayÃjÃnuyÃjakarmaïÃæ tu prakaraïÃddarÓÃdyaÇgatvalÃbhÃdbhÃtvyÃbhibhÆtiphalaÓruteragatyà stutilak«akatvaæ, yadyapi parïamayÅtvÃdÅnÃmaÇgatvabodhakaæ prakaraïaæ nÃsti tathÃpi te«u phalaÓrute÷ stutitvaæ, te«ÃmakriyÃtvena kriyÃsaæbandhaæ vinà phalahetutvÃnupapatterataste«Ãæ phalÃrthaæ kriyÃpek«itvÃtkratoÓca juhÆpraktidravyÃkÃÇk«itvÃt parïamayÅ juhÆrityÃdivÃkyenaiva praktidravyÃrpakeïa juhÆdvÃrà saænihitakratvaÇgatvasiddheryuktaæ phalaÓruterarthavÃdatvamiti bhÃva÷ /
akriyÃtmakagodohanÃderapi phalaÓrutirarthavÃda÷ syÃdata Ãha-##
yadapa÷ praïayettat paÓukÃmasya sato godohanena brahmavarcasakÃmasya kaæsnyeti phalÃrthavidhireva nÃrthavÃda÷ godohanÃde÷ kratvanÃkÃÇk«itatvenÃÇgatvÃbhÃvÃt, camasena nirÃkÃÇk«akriyÃsaæbandhitayà svaphalasÃdhakatvasaæbhavÃt /
tathà khÃdiratvena nirÃkÃÇk«akratvaÇgayÆpamÃÓritya bailvamannÃdyakÃmasya khÃdiraæ vÅryakÃmasyeti phalÃrthavidhirevÃrtha÷ /
parïamayÅtvÃdi«u phalavidhi÷ kiæ na syÃdata Ãha-##
evaævidho yÆpÃdivannirÃkÃÇk«a ityartha÷ /
juhurevÃÓraya ityata Ãha-##
juhvÃ÷ praktidravyÃpek«itvÃdanenaiva vÃkyena kratvaÇgatayà juhÆpraktidravyasaæbandho vidheya÷ paÓcÃnnirÃkÃÇk«ajuhÆmÃÓritya tasyaiva praktidravyasya phalasaæyogo vidheya iti vÃkyabheda ityartha÷ /
parïatÃdivailak«aïyamupÃsanÃnÃmÃha-##
svayaæ kriyÃtvÃdyÃgÃdivatphalaviÓi«Âatvena vidhÃnopapattirityartha÷ /
tasmÃditi aÇgatvÃvedakamÃnÃbhÃvÃdityartha÷ /
ata eveti anaÇgatvÃdevetyartha÷ /
tasmÃdaÇgopÃstyabhÃve 'pi karmÃdhikÃra iti siddham //42//
END BsRp_3,3.27.42
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.28.43þ
pradÃnavadeva taduktam | BBs_3,3.43 |
##
vÃyuprÃïayorbhedÃbhedavÃkyÃbhyÃæ saæÓayamÃha-##
astu karmÃÇgÃnÃæ tatsaæbaddhopÃstÅnÃæ ca phalabhedÃnnityatvÃnityatvarÆpa÷ prayogabheda÷, iha tu vÃyuprÃïayo÷ svarÆpÃbhedÃttatsvarÆpaprÃptilak«aïaphalaikyÃcca dhyÃnaprayogaikyamiti pÆrvapak«ayati-##
'agnirvÃgbhÆtvÃ'ityÃrabhya÷ 'vÃyu÷ prÃïo bhÆtvà nÃsike prÃviÓat'ityabhedaæ darÓayatÅtyartha÷ /
'yataÓcodeti sÆryastaæ vada'iti praÓne sÆtrÃtmakavÃyurvÃcyo vÃyusthÃne prÃïaæ vadannekatvaæ tayordarÓayatÅtyÃha-##
ki¤ca yadi vÃyuprÃïayo÷ pthagdhyÃnaæ syÃttarhi dhyÃnÃÇgavratabhedo 'pi syÃdiha tu prÃïÃpÃnanirodhÃtmakavrataikyaÓruterdhyÃnaikyamityÃha-##
vrataikyasya praÓastatvÃdityartha÷ /
ki¤ca vÃyuprÃïo saævargau bhedenopakramya parastÃdvÃkyaÓe«e saævargadevaikyaÓrute÷ prayogaikyamityÃha-##
mahÃtmana iti dvitÅyÃbahuvacanam /
caturaÓcatu÷ saækhyÃkÃnagnisÆryodakacandrÃnaparÃæÓca vÃkcak«u÷ÓrotramanorÆpÃneko deva÷ ka÷ prajÃpati÷ jagÃra gÅrïavÃnupasaæhtavÃnityartha÷ /
na bravÅti bhedamiti Óe«a÷ /
yathà 'agnihotraæ juhoti'ityutpannÃgnihotrasyaikasyaiva dadhitaï¬ulÃdiguïabhedena sÃyaæprÃta÷kÃlabhedena prayogabhedastathà 'annÃdo bhavati ya evaæ veda'ityutpannÃyÃ÷ saævargavidyÃyà ekatve 'pyutpannaÓi«ÂavÃyuprÃïÃkhyaguïabhedÃtprayogabheda ityutsÆtraæ siddhÃntayati-##
'tau và etau dvau saævargau'ityupÃsyabhedavÃkyasya prayogabhedaparatvÃdvÃkyÃdeva bhedasiddhirityartha÷ /
pÆrvapak«yuktamanÆdya pratyÃha-##
upÃsyatayà pradhÃnabhÆtasaævargaguïaviÓi«ÂopÃsyabhedavÃkyaprÃïÃttÃvuktau /
tato 'dhyÃtmÃdhidaivÃvasthÃbhedenoktasya dhyeyabhedasya nirÃse 'yataÓcodeti'iti Ólokasya na ÓaktirityÃha-#<Óloketi />#
asÃmarthye liÇgamÃha-##
ÓlokopanyÃsavadbrataikyopanyÃso 'pi tattvÃbhedÃbhiprÃyeïetyÃha-##
nanvevakÃrÃdvÃyuvratanivtte÷ prÃïa evaiko dhyeyo bhÃtÅtyata Ãha-##
vadanadarÓanÃdÅni vÃkcak«urÃdÅnÃæ vratÃni ÓramarÆpamtyunà bhagnÃnÅtyuktvà prÃïasyÃbhagnavratatvaæ nirdhÃritaæ, tathà jvalanatÃpÃdÅnyagnyÃdityÃdÅnÃæ vratÃni bhagnÃnÅtyuktvà vÃyorabhagnavratatvaæ nirdhÃritaæ, 'sa yathai«Ãæ prÃïÃnÃæ madhyama÷ prÃïa÷ sthiravrata evametÃsÃæ devanÃæ vÃyurlocanti hyanyà devatà na vÃyu÷sai«Ãnastamità devatà yadvÃyi÷'iti Órute÷ /
ato bhagnavatanirÃsÃrtha evakÃro na vÃyuvratanivttyartha ityartha÷ /
atraivÃrthe liÇgamÃha-##
ukÃraÓcÃrtha÷ /
tena vratena vÃyo÷ sÃyujyaæ samÃnadehatvaæ salokatÃæ ca jayatÅtyartha÷ /
nanvatra vÃyuprÃptirna ÓrutetyatrÃha-##
tasmÃttattvÃbhedad«Âyà vrataikyamiti sthitaæ, saæprati pÆrvoktaæ pthagupadeÓaæ vivïoti-##
sautraæ d«ÂÃntaæ vyÃca«Âe-##
traya÷ puro¬ÃÓà asyÃæ santÅti tripuro¬ÃÓinÅ«ÂistasyÃæ kiæ sahapradÃnamuta bhedeneti saædehe pÆrvapak«amÃha-##
sarve«Ãæ devÃnÃmÃbhimukhyena prÃpyanhaviravadyati ghïÃti, acchaævaÂkÃraæ va«aÂkÃrÃkhyadevabhÃgamityartha÷ /
yadvà sarvadevÃrthaæ yugapadavadÃnaæ kÃryamityatra heturacchaævaÂkÃramiti avyarthatvÃyetyartha÷ /
ekÃrthamavatte havi«i Óe«o yÃgÃnarhatayà vthà syÃditi bhÃva÷ /
evaæ sahÃvadÃnaÓruterdevaikyÃcca puro¬ÃÓÃnÃæ sahaprak«epe prÃpte pthakprak«epa iti siddhÃntamÃha-##
rÃjÃdhirÃjasvarÃjaguïabhedena viÓi«ÂadevatÃbhedÃdityartha÷ /
ki¤cÃdhvaryuïà yajeti prai«e kte hotrà yo mantra÷ paÂhyate sà yÃjyÃ, anubrÆhÅti prai«Ãnantaramantra÷ puronuvÃkyeti bhedo 'sti, tatrÃsyÃmi«Âau prathamapuro¬ÃÓapradÃne yà kÊptà yÃjyà sa dvitÅyapradÃne puronuvÃkya, yà ca pÆrvamanuvÃkya, sa paÓcÃdyÃjyeti vyatyÃsamanvÃheti Órutyà vidhÃnÃt, yathÃÓruti prak«epapthaktvamityÃha-##
saækar«o devatÃkÃï¬am /
vÃÓabdo 'vadhÃraïe, nÃnaiva devatà rÃjÃdiguïabhedena bhedÃvagamÃditi sÆtrÃrtha÷ /
d«ÂÃnte devatÃbhedÃtkarmabhedavadvidyÃbheda÷ syÃdityata Ãha-##
karmotpattivÃkyasthadevatÃbheda÷ karmabhede heturiha tvannÃdo bhavati ya evaæ vedetyutpattÃvekatvena j¤ÃtavidyÃyÃ÷ paÓcÃcchrutavÃyuprÃïabhedo na bhedaka÷, agnihotrasyeva dadhyÃdidravyabheda ityartha÷ /
tarhi kenÃæÓena pradÃnasya d«ÂÃntatvamityata Ãha-##
avasthÃbhedÃddevatÃbheda÷ prayogabhedaÓcetyaæÓenÃyaæ d«ÂÃnta ityartha÷ //43//
END BsRp_3,3.28.43
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.29.44þ
liÇgabhÆyastvÃttaddhi balÅyastadapi | BBs_3,3.44 |
##
utpatte÷ prÃgidaæ sarvaæ naiva sadÃsÅnnÃpyasadityupakramya mana÷ s«Âimuktvà tanmana ÃtmÃnamaik«atetÅk«aïapÆrvakamagnÅnapaÓyaditi mano 'dhiktya paÂhantÅtyartha÷ /
puru«Ãyu«Âvena kÊptaÓatavar«Ãntargatai÷ «aÂratriæÓatsahasrairahorÃtrairavacchinnatayà manovttÅnÃmasaÇkhyeyÃnÃmapi «aÂtriæÓatsahasratvam /
tÃbhiri«ÂakÃtvena kalpitÃbhirmanasaiva saæpÃdità agnayo manaÓcitasthÃnarkÃnpÆjyÃnmanovtti«usaæpÃditÃnÃtmana÷ svasya saæbandhitvena mano 'paÓyat, tathà vÃkprÃïÃdayo 'pi svasvavttirÆpÃnagnÅnapaÓyannityÃha-##
prÃïo ghrÃïaæ karmendriyeïa hastÃdinà cita÷ karmacita÷ agnistvak pÆrvatrÃgnicayanaprakaraïÃtkimete 'gnaya÷ kratvarthà uta prÃdhÃnyaj¤ÃpakaliÇgÃdibhÆyastvÃtpuru«Ãrthà veti saæÓayamÃha-##
kevalavidyÃtmakÃ÷ kriyÃÇgatvaæ vinà bhÃvanÃmayà ityartha÷ /
ekaprayogÃsaæbhavÃdvÃyuprÃïayordhyÃnaprayogabhedo 'stu, iha tu manaÓcidÃdyagnÅnÃæ prakaraïÃtkarmÃÇgatvenaikaprayogatvamiti prÃpayya siddhÃntamupakramate-##
pÆrvapak«e bhÃvanÃgnÅnÃæ kratvaÇgatvami«Âaæ te«Ãæ kriyÃÇgatvaæ vikalpa÷ samuccayo vÃstu /
siddhÃnte puru«Ãrthatvamiti phalam /
tattatra sarvaprÃïimanovttibhirmama sadÃgnaya÷ cÅyanta iti dhyÃnadÃr¬hye sati sarvabhÆtÃni yatki¤cit manasà saækalpayanti te«ÃmevÃgnÅnÃæ sà kti÷ karaïamityekaæ liÇgaæ, kriyÃÇgasya yatki¤citkaraïena sidyadarÓanÃdityÃha-##
evaævide svapate jÃgrate 'pi tadÅyÃgnÅnbhÆtÃni sarvadà cinvantÅti liÇgÃntaraæ, kriyÃÇgasya coditakÃlÃnu«Âheyasya sadà sarvairanu«ÂhÅyamÃnatvÃyogÃdityartha÷ /
«aÂtriæÓatsahasrasaækhyÃpyanaÇgatve liÇgaæ eva¤jÃtÅyakapadenoktam //44//
END BsRp_3,3.29.44
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.29.45þ
pÆrvavikalpa÷ prakaraïÃtsyÃt kriyÃmÃnasavat | BBs_3,3.45 |
evaæ siddhÃntamupakramya pÆrvapak«ayati-##
pÆrvasye«ÂakÃbhiragniæ cinuta ityuktasya sa e«a tvi«ÂakÃgniriti saænihitasyÃyaæ vikalpaviÓe«opadeÓa÷ saækalpamayatvÃkhyaprakÃrabhedopadeÓa÷ kriyÃgnivatsÃækalpikÃgnayo 'pyaÇgamiti yÃvat /
kiæ vidhivÃkyasthaæ liÇgaæ prakaraïÃdbalÅya÷, arthavÃdasthaæ và /
ÃdyamaÇgÅkaroti-##
na dvitÅya ityÃha-##
mÃnasÃgnividhyarthavÃdasthaliÇgÃnÃæ svÃrthaprÃpakamÃnÃbhÃvÃddaurbalyamityartha÷ /
sÆtrasthakriyÃpadaæ vyÃca«Âe-##
nanu akriyÃrÆpÃgnÅnÃæ dhyÃnamayÃnÃæ kathaæ kriyÃÇgatvaæ tatrÃha-##
dvÃdaÓÃhasyÃdyantÃhardvayaæ tyaktvà madhyasthadaÓarÃtrasyaiva dvirÃtrÃdi«u praktitvaæ, taddharmamÃïÃmeva te«vatideÓÃttasya madhyadaÓarÃtrasya daÓame 'hanyarthÃdekÃdaÓe 'hani mÃnasagraha÷ ÓrÆyate-'anayà tvà pÃtreïa samudraæ rasayà prÃjÃpatyaæ manograhaæ ghïÃti'iti /
anayà rasayà pthivyà pÃtreïa samudraæ tvÃæ prajÃpatidevatÃkaæ manograhaæ ghyate iti graha÷ somarasa÷, manasà rasatvena bhÃvitamadhvaryurghïÃtÅtyartha÷ /
ata evartvijÃæ dhyÃyitayà vividhavÃkyoccÃraïÃbhÃvÃdavivÃkyasaæj¤Ã ahna÷ prÃpta÷ /
grahaïaæ nÃma somapÃtrasyopÃdÃnaæ, ghÅtasya svasthÃne sthÃpanamÃsÃdanaæ somasya homo havanaæ hutaÓe«ÃdÃnamÃharaïaæ Óe«abhak«aïÃyartvijÃæ mitho 'nuj¤ÃnakaraïamupahvÃnaæ tato bhak«aïamityetÃni mÃnasÃnyevetyartha÷ /
sa ca mÃnaso graho dvÃdaÓÃhÃdaharantaraæ svatantramityÃÓaÇaókya dvÃdaÓÃhasaæj¤ÃvirodhÃnnÃharantaraæ kintu prakaraïÃdavivÃkyasyÃhno 'Çgamiti siddhÃntamÃha-##
kalpa÷ kalpanÃprakÃra÷ /
kecittvatra bhëye daÓarÃtraÓabdo viktipara÷, tatrÃpi daÓame 'hanyavivÃkyasaæj¤ake mÃnasagrahasyÃtideÓaprÃptatayÃÇgatvÃdityÃhu÷ //45//
END BsRp_3,3.29.45
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.29.46þ
atideÓÃc ca | BBs_3,3.46 |
manaÓcidÃdÅnÃæ kriyÃÇgatve prakaraïamuktvà liÇgamÃha-##
kriyÃÇgatvasÃdÓyÃdatideÓa ityartha÷ //46//
END BsRp_3,3.29.46
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.29.47þ
vidyaiva tu nirdhÃraïÃt | BBs_3,3.47 |
siddhÃntamÃha-## //47//
END BsRp_3,3.29.47
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.29.48þ
darÓanÃc ca | BBs_3,3.48 |
na ÓrutiliÇgavÃkyai÷ prakaraïaæ bÃdhyamiti sÆtratrayÃrtha÷ //48//
END BsRp_3,3.29.48
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.29.49þ
ÓrutyÃdibalÅyastvÃc ca na bÃdha÷ | BBs_3,3.49 |
tatrÃvadhÃraïaÓruteranyathÃsiddhiæ ÓaÇkate-##
vidyÃcita itipadenaivÃbÃhyasÃdhanatvasya labdhatvÃdavadhÃraïaæ vyarthamityÃha-##
tarhi kathamasyÃrthavattvaæ tatrÃha-# #
liÇgaæ vyanakti-##
agnÅnÃæ sarvakÃlavyÃpitvenÃnaÇgatve d«ÂÃntaramÃha-##
tadà dhyÃnakÃla ityartha÷ /
home yathà sÃtatyamucyate tadvadagnÅnÃæ sÃtatyadarÓanamityanvaya÷ /
yaduktamarthavÃdasthatvÃlliÇgaæ durbalamiti tanna /
sarvadà sarvabhÆtÃni madarthamagnÅn cinvantÅti dhyÃyedityapÆrvÃrthatayà vidhikalpanÃt /
tathÃca vidhivÃkyasthatvÃlliÇgaæ prakaraïÃdbalavÃdityÃha-##
eteneti vidhitvenetyartha÷ /
vÃkyaæ viv«oti-## //49//
END BsRp_3,3.29.49
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.29.50þ
anubandhÃdibhya÷ praj¤Ãntarapthaktvavadd«ÂaÓ ca taduktam | BBs_3,3.50 |
saæpadupÃstyai manovtti«u kriyÃÇgÃnÃæ yojanamanubandha÷ Órutyà kriyate tadanyathÃnupapattyÃpyagnÅnÃæ puru«Ãrthatvaæ kratvarthatve 'ÇgÃnÃæ siddhatvena saæpÃdanÃnupapatterityÃha-##
te agnaya÷, adhÅyanta te«ÃmÃdhÃnaæ manasaiva kuryÃdityartha÷ /
kÃlasya chandasyaniyamÃt /
acÅyanta i«ÂakÃÓcetavyà ityartha÷ /
grahÃ÷ pÃtrÃïi, astuvan, udgÃtÃra÷ stuvanti, aÓaæsan hotÃra÷ Óaæsanti, kiæ bahÆktyà yatki¤cidyaj¤e karmÃrÃdupakÃrakaæ yaj¤iyaæ yaj¤asvarÆpotpÃdakaæ ca tatsarvaæ manomayaæ kuryÃditi Órutyartha÷ /
vtti«vagnidhyÃnasya kriyÃnaÇgatve 'pyudgÅthadhyÃnavatkriyÃÇgÃÓritatvaæ syÃnnetyÃha-##
aÇgÃvabaddhaÓrutito 'syÃ÷ ÓrutervairÆpyaæ sphuÂayati-##
anaÇgavtti«u sÃÇgakratusaæpÃdanaæ puru«asya yaj¤atvadhyÃnavat svatantramityartha÷ /
anÃdarÃrtho 'tideÓo na bhavati kintu vikalpÃrtha ityata Ãha-##
ekasminmÃdhye nirapek«asÃdhanayorvikalpo bhavati yathà vrÅhiyavayoratra tu kriyÃgnerdhyÃnÃgnÅnÃæ sÃdhyabhedÃnna vikalpa ityartha÷ /
ata eva samuccayo 'pi nirasta÷ /
yaduktaæ kriyÃÇgatvasÃmÃnyenÃtideÓa iti tannetyÃha-##
sÆtre bahuvacanÃrthamÃha-#<ÓrutyÃdÅni ceti />#
anubandhÃtideÓaÓrutiliÇgavÃkyebhya ityartha÷ /
##
artha iti Óe«a÷ manaÓcidÃdÅnÃæ svÃtantraye kriyÃprakaraïÃdutkar«a÷ syÃdityÃÓaÇkya sa i«Âa ityÃha-##
ekÃdaÓe cintitaæ 'rÃjà svÃrÃjyakÃmo rÃjasÆyena yajeta'iti praktyÃve«ÂirnÃma kÃcidi«ÂirÃmnÃtÃ-'Ãgneyo '«ÂÃkapÃlo hiraïyaæ dak«iïÃ',bÃrhaspatyaæ caruæ Óitip«Âho dak«iïÃ', 'aindramekÃdaÓakapÃlam«abho dak«iïÃ'iti /
tasyÃæ varïabhedena prayogabheda÷, ÓrÆyate-'yadi brÃhmaïo yajeta bÃrhaspatyaæ madhye nidhÃyÃhutimÃhutiæ hutvÃbhighÃrayedyadi vaiÓyo vaiÓvadevaæ caruæ madhye nidadhyÃdyadi rÃjanyastadaindram'iti /
Ãgneyaindrapuro¬ÃÓayormadhye bÃrhaspatyaæ caruæ nidhÃyetyartha÷ /
tatrÃgneyÃdicaru«u aÇgÃnÃæ tantreïa prayogo bhavati madhyenidhÃnaliÇgÃtprayogabhede madhye nidhÃnÃyogÃdetayÃnnÃdyakÃmaæ yÃjayedityekavacanÃcca /
sa ca tantraprayogo rÃjasÆyakratubÃhyÃyÃmannÃdyakÃmavarïatrayakartkÃyÃmevÃve«Âau j¤eyo na tu kratvantargatÃyÃm /
nanu kimatra niyÃmakaæ kratvarthÃyÃmapyave«Âau tantraprayoga÷ kiæ na syÃditi cet /
na /
varïatrayasaæyuktÃnÃæ kÃmyÃyÃmevÃÇgatantraikyasÃdhakasya madhye nadhÃnÃdiliÇgasya sattvÃdato liÇgaikavacanÃbhyÃæ tantraikye sati hiraïyÃdikà militaikaivà dak«iïÃdheyÃ, anyathà prayogaikyÃyogÃt /
rÃjamÃtrakartkakratvantargate«Âau tu varïatrayasaæyogÃbhÃvÃnmadhye nidhÃnÃdiliÇgaæ nÃsti tataÓca tantraikyasÃdhakÃbhÃvÃddak«iïÃbhedena tantrabheda ityaÇgÃnÃmÃvttireva caru«viti sÆtrÃrtha÷ /
atra caikaprayogaliÇgasya kratvarthe«ÂÃvasaæbhavaæ kÃmye«Âau ca saæbhavaæ vadatÃnena sÆtreïa kÃmye«Âe÷ kratvarthe«Âivilak«aïatvÃtkratuprakaraïÃdutkar«a iti sÆcitam /
sa cotkar«o yukta eva, rÃjamÃtrakartkarÃjasÆyakratau varïatrayakartke«ÂerantarbhÃvÃyogÃditi sthitaæ, tathà manaÓcidÃdÅnÃmutkar«a iti bhÃva÷ //50//
END BsRp_3,3.29.50
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.29.51þ
na sÃmÃnyÃdapyupalabdhermtyuvanna hi lokÃpatti÷ | BBs_3,3.51 |
evaæ d«ÂÃntaæ vighaÂayati-##
kratvarthatvapuru«Ãrthatvavai«amye 'pi mÃnasatvasÃmÃnyaæ na virudhyate vi«amayorapi sÃmyadarÓanÃdityartha÷ //51//
END BsRp_3,3.29.51
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.29.52þ
pareïa ca Óabdasya tÃdvidhyaæ bhÆyastvÃt tv anubandha÷ | BBs_3,3.52 |
ki¤ca pÆrvottarabrÃhmaïayo÷ svatantravidyÃvidhÃnÃttanmadhyasthasyÃpi brÃhmaïasya svatantravidyÃvidhiparatvamityÃha-##
cite 'gnau lokad«ÂividhÃnaæ svatantramuttaratra gamyate pÆrvatra maï¬alapuru«opÃstistatsÃænidhyÃnmadhye 'pi mÃnasÃgnaya÷ svatantrà ityartha÷ /
tarhi kriyÃgninà saha pÃÂha÷ kimarthamityata Ãha-## //52//
END BsRp_3,3.29.52
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.30.53þ
eka Ãtmana÷ ÓarÅre bhÃvÃt | BBs_3,3.53 |
manaÓcidÃdÅnÃæ puru«Ãrthatvamuktaæ tadayuktaæ dehÃtiriktapuru«ÃbhÃvÃdityÃk«ipati-##
siddhÃntaphalamÃha-##
pÆrvapak«e tu paralokÃrthakarmasu mok«ÃrthavidyÃyÃæ cÃpravttiriti vyatirekamukhena phalamÃha-##
vyatiriktÃtmavicÃrasya pÆrvatantre ktatvÃtpaunaruktyamityÃÓaÇkya tatratyavicÃrasyÃpÅdameva sÆtraæ mÆlaæ jaiminisÆtrÃbhÃvÃdata÷ kva punaruktirityÃha-##
'yaj¤ÃyudhÅ yajamÃna÷ svargaæ lokameti'ityÃdivÃkyasya bhokturabhÃvÃdaprÃmÃïyaprÃptÃvita evÃk«ya bhokturvicÃra÷ kta ityatra vttikÃravacanaæ liÇgamÃha-##
tatra sÆtrÃbhÃvÃdevetyartha÷ /
uddhÃra uparama÷ /
asyÃdhikaraïasyÃsminpÃde prasaÇgasaægatirityÃha-##
Ãmu«mikaphalopÃsanÃnirïayaprasaÇgena tadapek«itÃtmÃstitvamucyata ityartha÷ /
etatsiddhavatktya prathamasÆtre 'thaÓabdenÃdhikÃrÅ cintitastasmÃdidamadhikaraïaæ sarvaÓÃstrÃÇgamiti ÓÃstrasaægatimÃha-##
Ãk«epalak«aïÃmavÃntarasaægatimÃha-##
dehÃtirikta ÃtmÃsti na veti vÃdivipratipatte÷ saæÓaye pÆrvapak«amÃha-##
yadyapi samaste«u milite«u bhÆte«u caitanyaæ na d«Âaæ taptodakumbhasya j¤ÃnÃbhÃvÃdvyaste«u tu nÃstyeva tathÃpi dehÃtmakabhÆte«u syÃditi tebhyo bhÆtebhyaÓcaitanyaæ saæbhÃvayanto madaÓaktivadvij¤Ãnaæ saæghÃtajaæ tadviÓi«ÂasaæghÃta ÃtmetyÃhurityanvya÷ /
yathà mÃdakadravye«u tÃmbÆlapatrÃdi«u pratyekamad«ÂÃpi madaÓaktistatsaæghÃtÃjjÃyate tadvadityÃrtha÷ /
nanu deha÷ svayaæ na cetana÷ ghaÂavadbhautikatvÃt kintu cetana÷ kaÓcitsvargÃdibhoktÃsti tatsÃænidhyÃddehasya caitanyavibhrama ityata Ãha-## //53//
END BsRp_3,3.30.53
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.30.54þ
vyatirekastadbhÃvabhÃvitvÃnna tÆpalabdhivat | BBs_3,3.54 |
manu«yo 'haæ jÃnÃmiti dehasya j¤ÃttÃyÃ÷ pratyak«atvÃdÃtmadharmatvena prasiddhÃnÃæ dharmÃïÃæ dehÃnvyavyatirekÃnubhavÃttadanyÃtmani pratyak«ÃbhÃvÃdapratyak«asyÃprÃmÃïikatvÃddeha evÃtmeti prÃpte sÆtrasthanatvitipadena siddhÃntaæ pratijÃnÅte-##
anumÃnasya tÃvatprÃmÃïyamanicchitÃpyÃstheyamanyathà vyavahÃrÃsiddhe÷ /
na hyanÃgatapÃkÃdÃvi«ÂasÃdhanatÃnumitaæ vinà pravtti÷ saæbhavati /
tathÃca j¤ÃnÃdayo dehavyatiriktÃÓrayà dehasattve 'pyasattvÃdvyatirekeïa deharÆpÃdivadityÃha-##
nacÃdau ÓyÃmadehasya paÓcÃdrÆpÃntare vyabhicÃra÷, guïatvasÃk«ÃdvyÃpyajÃtyavacchedena asattvasya vivak«itatvÃt dehe 'vasthite sadà rÆpatvÃvacchinnamastyeva /
j¤ÃnatvÃvacchinnaæ tu nÃstÅti na j¤Ãnaæ dehadharma÷ /
ki¤ca ete na dehaguïÃ÷ parairadÓyatvÃdityÃha-##
ki¤ca dehavyatirike te«ÃmabhÃvasya saædigdhatvÃnna dehadharmatvaniÓcaya ityÃha-##
na cÃnupalambhÃtte«ÃmabhÃvaniÓcayastavÃnupalabdheramÃnatvÃt, taddharmyÃtmano dehÃntaraprÃptyÃpyanupalambhopapatteÓceti bhÃva÷ /
upalabdhivaditi sÆtrasthaæ padaæ vyÃkhyÃtumupakramate-##
tatkiæ bhÆtÃtiriktaæ tattvamuta rÆpÃdivadbhÆtadharma÷ /
nÃdya÷, apasiddhÃntÃdityuktvà dvitÅyamÃÓaÇkya ni«edhati-##
dehÃtmakabhÆtÃnÃæ caitanyaæ prati vi«ayatvÃtkartkarmavirodhena vi«ayasya karttvà yogÃnna bhÆtakartkatvaæ caitanyasyetyartha÷ /
ki¤ca j¤Ãnasya bhÆtadharmatve rÆpÃdivajjìyÃpatterna taddharmatvamityÃha-##
phalitaæ sÆtrapadÃrthamÃha-##
yà dehÃtiriktà sadrÆpopalabdhi÷ sa evÃtmà cedanitya÷ syÃdupalabdheranityatvÃdityata Ãha-##
ghaÂa÷ sphurati paÂa÷ sphuratÅti sarvatra sphÆrterabhedÃnnityatvaæ vi«ayoparÃganÃÓe tu nÃÓabhrama ityartha÷ /
evamÃtmà dehÃdbhinna upalabdhirÆpatvÃdupalabdhivadityuktam /
ki¤ca jÃgratsvapnayordehabhede 'pyÃtmaikatvapratyabhij¤ÃnÃdÃtmabhede cÃnyÃnubhÆte 'nyasya smtÅcchÃnupapatte÷ svapnasmtyÃdimÃnÃtmà dehÃdbhinna ityÃha-##
nirastamapyadhikÃbhidhitsayÃnuvadati-##
upalabdherdehÃnvayavyatirekau na dehadharmatvasÃdhakau tannimittatvenÃnyathÃsiddherityadhikamÃha-##
upalabdhimÃtre dehasya nimittatvamapyasiddhamityÃha-##
svapnopalabdhirna dehajanyÃ, dehavyÃpÃraæ vinÃpi bhÃvÃdvk«avat /
ata eva tanvabhÃve 'pi svapnavadyoginÃæ bhogaæ sÆtrakdvak«yati /
jÃgradupalabdherdehajatvamastÅtyatyantamityuktam /
tasmÃduktÃnumÃnughÅtÃnmama ÓarÅramiti bhedÃnubhÃvÃdahaæ manu«ya ityabhedaj¤Ãnaæ bhrama ityupasaæharati-## //54//
END BsRp_3,3.30.54
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.31.55þ
aÇgÃvabaddhÃstu na ÓÃkhÃsu hi prativedam | BBs_3,3.55 |
##
udgÅthÃvayavoÇkÃre prÃïad«Âi÷, 'pthivÅ hiÇkÃre 'gni÷ prastÃvo 'ntarÅk«amudgÅtha Ãditya÷ pratihÃro dyaurnidhanam /
'iti hiÇkÃrÃdipa¤cavidhe sÃmni pthivyÃdilokad«Âi÷, ukthÃkhyaÓastre pthivÅd«Âi÷, i«ÂakÃcitÃgnau lokad«Âirityevaæ karmÃÇgÃÓritopÃstaya÷ santi, tÃsÆdgÅthÃdisÃdhÃraïaÓrutyà viÓe«asaænidhinà ca saæÓaya÷ /
nanÆdgÅthÃdÅnÃæ sarvaÓÃkhÃsvekatvÃdupÃstaya÷ sarvatreti vedyaikyÃnniÓcaye kathaæ saæÓaya ityata Ãha-##
yathà dehÃtmanorbhedÃdÃtmadharmà dehe na saæbhavanti tathà prativedamudgÅthÃdÅnÃæ bhinnatvÃdekasminvede vihitodgÅthÃdyupÃstayo vedÃntarasthodgÅthÃdi«u na saæbhavantÅti d«ÂÃntena pÆrvapak«ayati-##
udgÅthamupÃsÅteti vidhivÃkyasthodgÅthatvÃsÃmÃnyasya vyaktyapek«atvÃstvaÓÃkhÃsaænihitavyaktigraha ityartha÷ /
sÃmÃnyaÓrute÷ saænihitavyaktigrahÃkhyasaækocastatra kartavyo yatra vyaktimÃtragraho nopapadyate, yathà Óuklaæ gÃmÃnayetyatra goÓrute÷ saænihitaÓuklavyaktiparatayà saækoca÷, atra nÃnupapattyabhÃvÃdvyaktimÃtrasaæbandhasÃmÃnyamupÃsyamiti siddhÃntayati-## //55//
END BsRp_3,3.31.55
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.31.56þ
mantrÃdivadvÃvirodha÷ | BBs_3,3.56 |
pÆrvaæ ÓÃkhÃntaravihitopÃstÅnÃæ ÓÃkhÃntarasthÃÇgasaæbandhe ya÷ pratÅto virodhastamaÇgÅktya saæbandha ukta÷, saæprati virodha eva nÃsti, ÓÃkhÃntaravihitÃÇgÃnÃæ ÓÃkhÃntarasthÃÇgisaæbandhavaduktasaæbandhopapatterityÃha-##
yajurvedinÃæ kukkuÂo 'sÅti mantro 'sti kuÂarurasÅti nÃsti tathÃpi taï¬ulape«aïÃrthÃÓmÃdÃne mantradvayasya vikalpena viniyogÃtso 'pi prÃpnotÅtyartha÷ /
sÆtrasthÃdipadopÃttakarmaïÃmudÃharaïamÃha-##
maitrÃyaïÅyÃnÃmityartha÷ /
hemantaÓiÓirayoraikyÃdtava÷ pa¤ca tadvatpa¤casaækhyÃkÃ÷ prayÃjÃ÷p¬ha.da.1-samÃnadeÓe /
phsamÃnatratulyakarmasthale hotavyà iti pa¤catvaguïavidhÃnÃdguïina÷ ÓÃkhÃntaravihitÃ÷ saæbadhyanta iti bhÃva÷ /
guïamudÃharati-##
yajurvedinÃmagnÅ«omÅya÷ paÓu÷ Óruto nÃja iti jÃtiviÓe«astathÃpi prai«amantraliÇgÃjjÃtiviÓe«asaægraha ityartha÷ /
mantrÃïamudÃharaïÃntaramÃha-##
sÃmavedasthÃnÃæ yajurvede parigraha ityartha÷ /
tatheti 'sa janÃsa indra'ityanenopalak«itaæ sÆktaæ sajanÅyaæ tasya yÃju«Ãdhvaryukartkaprayoge Óaæsanaæ d«Âamityartha÷ /
yo jÃto bÃla eva prathamo guïai÷ Óro«Âho manasvÃnvivekavÃnsa indra evaævidho he jÃnaso janà iti Órutyartha÷ //56//
END BsRp_3,3.31.56
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.32.57þ
bhÆmna÷ kratuvajjyÃyastvaæ tathà hi darÓayati | BBs_3,3.57 |
##
dyulokÃdi«u pratyekaæ vaiÓvÃnaratvopÃstirvyastopÃstistadavayavyupÃsti÷ samastopÃstiriti bheda÷ /
ÃkhyÃyikà pÆrvameva vyÃkhyÃtà /
atrobhayatra vidhiphalayo÷ ÓravaïÃdekavÃkyatvopapatteÓca saæÓayamÃha-##
'saiva hi satyÃdaya÷'ityatra tadyattatsatyamiti praktÃkar«Ãdvidyaikyamuktaæ tadvadatraikyahetvabhÃvÃdagatÃrthatvaæ matvà pÆrvatrodgÅthÃdiÓrutyà saænidhibÃdhenodgÅthÃdyupÃstÅnÃæ sarvaÓÃkhÃsÆpasaæhÃravadvyastopÃstÅnÃæ vidhiÓrute÷ phalaÓravaïasya ca samastopÃstisaænidhiprÃptaæ stutyarthatvaæ bÃdhitvà tadvidheyatvamiti pÆrvapak«amÃha-##
phalÃnuktau pÆrvottarapak«asiddhireva phalaæ mantavyam /
sutaæ khaï¬itaæ somadravyaæ tasyaiva prastutvamÃsamantÃt sutatvamavasthÃbheda÷ /
somayÃgasaæpattistava kule dÓyata iti yÃvat /
Ãtmano vaiÓvÃnarasya mÆrdheva sutejà iti vÃkyaprakaraïÃbhyÃæ vyastopÃstÅnÃæ samastopÃstyantarbhÃvena prayÃjadarÓavadekaprayogatve siddhe pradhÃnatadaÇgaphalÃnÃmarthavÃdagatÃnÃmekapradhÃnaphalatayopasaæhÃrÃdvÃkyabhedo na yukta iti siddhÃntyÃÓaya÷ /
ekadeÓivyÃkhyÃmanÆdya dÆ«ayati-##
yadyubhayathopÃsanaæ siddhÃntastarhi vyastopÃsameveti pÆrvapak«o vaktavya÷, sa ca na saæbhavatÅtyÃha-##
kathaæ tarhi sÆtre jyÃyastvoktistatrÃha-##
vyastopÃstÅnÃmaprÃmÃïikatvadyotanÃrthaæ taduktiriti bhÃva÷ //57//
END BsRp_3,3.32.57
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.33.58þ
nÃnà ÓabdÃdibhedÃt | BBs_3,3.58 |
##
ÓÃï¬ilyÃdibrahmavidyaikà nÃnà và tathà saævargÃdi prÃïavidyaikà nÃnà veti rÆpaikyabhÃvÃbhÃvÃbhyÃæ saæÓaye d«ÂÃntasaægatyà pÆrvapak«amÃha-##
rÆpaikyÃcca vidyaikyamityÃha-##
vidyaikyaæ cedekaÓrutyuktavidyÃyÃ÷ Órutyantare 'pyuktirvthetyata Ãha-#<ÓrutinÃnÃtvamapÅti />#
pÆrvapak«aphalamÃha-##
siddhÃnte tu guïÃnupasaæhÃra iti matvà sÆtraæ yojayati-##
nanu bhinnabhÃvÃrthavÃcakaÓabda÷ ÓabdÃntaraæ yathà 'yajati dadÃti juhoti'iti tasmi¤Óabdabhede karmaÓabditavidhyarthabhÃvÃnÃyà bhedo yuktastasyÃ÷ ktÃnubandhatvÃdbhedena svÅktavi«ayatvÃdbhÃvÃrthabhedÃditi yÃvat /
prakte tu vedopÃsÅtetyÃdiÓabdÃrthopÃsteryÃgadÃnahomavatsvato bhedÃbhÃvÃtsiddhaguïakabrahmaïà ekatvena vi«ayato 'pi bhedÃbhÃvÃtkathamupÃstibheda iti ÓaÇkate-##
atra sÆtre Óabdabhedo 'bhyuccayamÃtratayokta÷, vidyÃnÃnÃtve samyagghetavastvÃdipadopÃttà guïÃdaya eva /
tathÃhi siddhasyÃpi guïasya kÃryÃnvayitayà kÃryatvamasti /
yathà ÃruïyÃdiguïÃnÃæ krayaïabhÃvanÃnvayitayà kÃryatvaæ tathÃca tattatprakaraïe«ÆtpattiÓi«ÂairupÃstibhÃvanÃnvayitayà sÃdhyaistattadguïairviÓi«ÂatayopÃsyarÆpÃbhedÃdupÃsanÃbheda÷ /
yathà chatracÃmarÃdiguïabhedena rÃjopÃstibheda÷, yathÃvÃmik«ÃvÃjinaguïabhedena yÃgabhedastadvat /
tathà pratividyaæ phalasaæyogabhedÃddaharaÓÃï¬ilyÃdisamÃkhyÃbhedÃdbheda iti samÃdhatte-##
yaduktaæ ÓrutinÃnÃtvaæ guïÃntaravidhyarthamiti tannetyÃha-##
ki¤ca prÃptavidyÃnuvÃdenÃprÃptÃnekaguïavidhÃne vÃkyabheda÷ syÃdityÃha-##
ki¤ca vidyaikyapak«e guïÃnÃæ punaruktirvthÃ, naca pratyabhij¤ÃnÃrthà brahmaikyÃdeva tatsiddhe÷, vidyÃnÃnÃtvapak«e tu guïÃnÃmaprÃpte÷ sà prÃpyarthetyÃha-##
phalabhedÃccodanaikyÃbhÃvÃtsarvaguïadhyÃnasyÃÓakyatvÃcca vidyà nÃnetyÃha-##
daharadhyÃtu÷ sarve«u loke«u kÃmacÃro bhavati vaiÓvÃnaradhyÃtà sarvatrÃnnamattÅtyÃdiphalabheda ityartha÷ /
nanu vidyÃnÃnÃtve siddhe paÓcÃddaharÃdividyà prativedÃntamekÃnekà veti cintocità tatkathamÃdau sà ktetyata Ãha-##
vidyÃnÃnÃtvÃdhikaraïaæ pÃdÃdÃveva saægatamatra prÃsaÇgikamiti bhÃva÷ //58//
END BsRp_3,3.33.58
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.34.59þ
vikalpo 'viÓi«ÂaphalatvÃt | BBs_3,3.59 |
##
vidyÃnÃæ svarÆpamuktvÃnu«ÂhÃnaprakÃro 'tra nirÆpyata ityupajÅvyatvasaægatimÃha-##
vidyÃstrividhÃ÷ ahaÇgrahÃstaÂasthà aÇgÃÓritÃÓceti /
tatrÃhaÇgrahavidyÃsu yÃthÃkÃmyavikalpayorvidyÃnÃnÃtvasÃmyÃtsaæÓayamÃha-##
pÆrvapak«e yathecchamanu«ÂhÃnamityaniyama÷ siddhÃnte vikalpenÃnu«ÂhÃnamiti niyama iti phalabheda÷ tatrÃniyamaæ sÃdhayati-##
ekapuro¬ÃÓaphalatvÃdyathà vrÅhiyavayorvikalpastathà vikalpaniyama evÃsÃæ vidyÃnÃæ nyÃyya÷, tulyaphalatvÃt /
naca phalabhÆyastvÃrthina÷ kÃmyakarmasamuccayo 'pi d«Âa iti vÃcyam, ÅÓvarasÃk«ÃtkÃrÃtparaæ phalabhede 'pyÃsÃmahaÇgrahopÃstÅnÃæ sÃk«ÃtkÃrÃtmakaphalasya tulyatvÃt, tasya caikayÃktatve anyasyÃ÷ ktyÃbhÃvÃccittavik«epakatayà tadvighÃtakatvÃcceti siddhÃntabhëyÃrtha÷ /
mÃstu sÃk«ÃtkÃra ityata Ãha-##
yasya puæsa÷, addhà ÅÓvaro 'hamiti sÃk«ÃtkÃra÷ syÃdvicikitsà ca nÃsti ahamÅÓvaro na veti tasyaiveÓvaraprÃptirityartha÷ /
jÅvanneva bhÃvanayà devatvaæ sÃk«Ãtktya dehapÃtottarakÃlaæ devÃnprÃpnotÅti ÓrutyantarÃrtha÷ /
ahaÇgrahÃïÃmanu«ÂhÃnaprakÃramupasaæharati-## //59//
END BsRp_3,3.34.59
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.35.60þ
kÃmyÃstu yathÃkÃmaæ samuccÅyeranna và pÆrvahetvabhÃvÃt | BBs_3,3.60 |
##
taÂasthopÃstayo 'tra vi«ayastÃsu kiæ vikalpa uta yathÃkÃmamanu«ÂhÃnamiti pÆrvavatsaæÓaye satyupÃstitvÃviÓe«ÃdahaÇgrahavadvikalpa iti prÃptÃvapavÃdaæ siddhÃntayati-##
sa ya÷ kaÓcidetaæ vÃyumevaæ gotvena kalpitÃnÃæ diÓÃæ vatsaæ vedopÃste nÃsau putramaraïanimittaæ rodanaæ roditi labhate nityameva jÅvatputro bhavatÅtyartha÷ /
ahaÇgrahad«ÂÃnte sÃk«ÃtkÃradvÃratvamupÃdhiriti bhÃva÷ //60//
END BsRp_3,3.35.60
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.36.61þ
aÇge«u yathÃÓrayabhÃva÷ | BBs_3,3.61 |
saæpratyaÇgÃvabaddhopÃstÅnÃmanu«ÂhÃnakramaæ vaktuæ pÆrvapayati-##
aÇgÃÓritatvÃtsaphalatvÃcca saæÓayamÃha-##
yathà kratvanu«ÂhÃne tadÃÓritÃÇgÃnÃæ samuccityÃnu«ÂhÃnaniyamastathÃÇgÃnu«ÂhÃne tadÃÓritopÃstÅnÃæ tanniyama iti sÆtrÃrtha÷ /
nanu tannirdhÃraïÃniyama ityatrÃÇgÃÓritÃnÃæ godohanavadanaÇgatvamuktaæ tatkathamanaÇgÃnÃmaÇgavatsamuccayaÓaÇketyucyate /
aÇgÃnyanu«ÂhÃpayanprayogavidhiryadyupÃsanÃni nÃnu«ÂhÃpayettarhi te«Ãæ tadÃÓritatvaæ vyarthamiti manvÃnasya ÓaÇketi bhÃva÷ //61//
END BsRp_3,3.36.61
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.36.62þ
Ói«ÂeÓ ca | BBs_3,3.62 |
tarhi godohanasyÃpi samuccaya÷ syÃdityata Ãha-#<Ói«ÂeÓceti />#
Ói«Âi÷ ÓÃsanaæ vidhÃnamiti yÃvat /
vihitatvÃviÓe«Ãtsamuccayo 'ÇgatvÃdityartha÷ /
godohanasya tu nÃnu«ÂhÃnaniyama÷, camasasthÃne vihitatvÃttanniyame camasavidhivaiyarthyÃt /
upÃsanÃnÃæ tu na kasyacidaÇgasya sthÃne vihitatvamiti samuccayaniyamo na virudhyata iti bhÃva÷ //62//
END BsRp_3,3.36.62
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.36.63þ
samÃhÃrÃt | BBs_3,3.63 |
samuccaye liÇgam-##
'gvedinÃæ ya÷ praïava÷ sa sÃmavedinÃmudgÅtha÷'iti chÃndogye prÃïavodgÅthayoraikyadhyÃnavidhirasti, tasya phalÃrthavÃdo hot«adanÃdityÃdi÷ /
hotu÷ ÓaæsanasthalavÃcinà hot«adanaÓabdena Óaæsanaæ lak«yate-udgÃtà svarÃdipramÃdÃddu«ÂamapyudgÅthaæ samyakktÃddhotÓaæsanÃdanusamÃhÃratyeva nirde«aæ karotyeva kila, ÓaæsyamÃnapraïavena svÅyodgÅthasyaikyadhyÃnabalÃdityartha÷ /
tata÷ kiæ tatrÃha-##
sÃmavedasthodgÅthadhyÃnasya gvedoktapraïavasaæbandho yo d«Âa÷ sa evÃÇgÃnÃæ sarvavedÃntavihitopÃstisamuccaye liÇgaæ praïavarÆpapadÃrthasyopÃstÅnÃæ ca vedÃntaroktatvasÃdÓyÃdvedÃntaroktÃÇgasaæbandhasyÃpi samÃnatvÃdityartha÷ //63//
END BsRp_3,3.36.63
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.36.64þ
guïasÃdhÃraïyaÓruteÓ ca | BBs_3,3.64 |
oÇkÃrasya dhyeyasya sÃdhÃraïyÃdapi tadÃÓritadhyÃnÃnÃæ samuccityÃnu«ÂhÃnaæ gamyata iti liÇgÃntaramÃha-##
tenoÇkÃreïa, vedatrayoktaæ karma pravartata ityartha÷ anvayamukhenoktamevÃrthaæ vyatirekato 'pi vyÃca«Âe-## //64//
END BsRp_3,3.36.64
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.36.65þ
na và tatsahabhÃvÃÓrute÷ | BBs_3,3.65 |
phalecchÃyà aniyamÃdupÃstyaniyama eva yukta÷, aÇgatsamuccayaniyame mÃnÃbhÃvÃditi siddhÃntayati-##
prayogavidhi÷ khalu sÃÇgapradhÃnÃnu«ÂhÃnaniyÃmako na tvanaÇgÃnÃæ saægrahaka ityÃha-##
vimatopÃstaya÷ kratau na samuccityÃnu«ÂhoyÃ÷, bhinnaphalatvÃdgodohanavaditi bhÃva÷ /
Ói«ÂeÓcetyuktaæ nirasyati-##
samÃhÃrÃdguïasÃdhÃraïyaÓruteÓcetyuktaæ liÇgadvayamapi mÃnÃntaraprÃptasya dyotakaæ na svayaæ sÃdhakamarthavÃdasthatvÃdityÃha-##
guïasÃdhÃraïyasÆtrasya dvitÅyÃæ vyÃkhyÃæ dÆ«ayati-##
tatprayuktatvÃbhÃve tadÃÓritatvaæ kathamityata Ãha-#<ÃÓrayeti />#
idameva te«Ãæ aÇgÃÓritatvaæ yadaÇgÃbhÃve satyasattvaæ na tvaÇgavyÃpakatvamityartha÷ //65//
END BsRp_3,3.36.65
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,3.36.66þ
darÓanÃc ca | BBs_3,3.66 |
ki¤ca vidu«Ã brahmaïÃnye«ÃmtvijÃæ pÃlyatvavacanÃnna sarvopÃstÅnÃæ sahaprayoga ityÃha-##
gvedÃdivihitÃÇgalope vyÃhtihomaprÃyaÓcittÃdivij¤Ãnavattvamevaævittvaæ brahmaïa ityartha÷ //66//
END BsRp_3,3.36.66
iti ÓrÅmatparamahaæsaparivrÃjakÃcÃryaÓrÅgovindÃnandabhagavatpÃdaktau ÓÃrÅrakavyÃkhyÃyÃæ bhëyaratnaprabhÃyÃæ ttÅyÃdhyÃyasya ttÅya÷ pÃda÷ //3//
#/ iti ttÅyÃdhyÃyasya parÃparabrahmavidyÃguïopasaæhÃrÃkhyasttÅya÷ pÃda÷ >#//
____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
##
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.1þ
puru«Ãrtho 'ta÷ ÓabdÃd iti bÃdarÃyaïa÷ | BBs_3,4.1 |
karmÃÇgavidyÃprasaÇgÃdbrahmaj¤Ãnasya karmÃÇgatvamÃÓaÇkyÃha-##
pÆrvapÃde parÃparavidyÃnÃæ guïopasaæhÃroktyà svarÆpaæ niÓcitamasminpÃde tÃsÃæ karmÃnaÇgatayà puru«Ãrthahetutvaæ nirÆpyate /
tato 'ÇgÃkÃÇk«ÃyÃæ yaj¤ÃdÅni bahiraÇgÃni ÓamÃddÅnyantaraÇgÃni ca nirÆpyanta ityekavidyÃvi«ayatvaæ pÃdayo÷ saægati÷ tatrÃdau tattvaj¤Ãnaæ vi«ayÅktya vÃdivipratipattyà saæÓayamÃha-##
pÆrvapak«e j¤ÃnakarmaïoraÇgÃÇgitvena samuccaya÷ /
siddhÃnte kevalaj¤ÃnÃnmuktiriti phalabheda÷ /
'ya Ãtmeti'prajÃpatyuktabrahmavidyÃyÃæ lokÃdikaæ saguïavidyÃphalaæ mok«Ãnande 'ntarbhÃvÃbhiprÃyeïoktamiti mantavyam //1//
END BsRp_3,4.1.1
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.2þ
Óe«atvÃtpuru«ÃrthavÃdo yathÃnye«v iti jaimini÷ | BBs_3,4.2 |
evaæ siddhÃntamupakramya pÆrvapak«ayati-#<Óe«atvÃditi />#
sÆtrer'thavÃdapadamÃvartanÅyam /
j¤ÃnÃtpuru«ÃrthavÃdor'thavÃda ityartha÷ /
j¤Ãnaæ karmÃÇgam, aphalatve sati karmeÓe«ÃÓrayatvÃtprok«aïaparïamayÅtvÃdivaditi bhÃva÷ /
tattvanirïayÃrthaæ guruÓi«yayo÷ kathÃvÃdo 'yamiti j¤ÃpanÃrthaæ jaiminigrahaïam /
aÇgiphalenÃÇgabhÆta ÃtmÃvagataprayojanastadÃÓraye tatsaæskÃre j¤Ãne phalaÓrutirarthavÃda ityatra d«ÂÃnta÷-##
parïamayÅ dravyaæ, yajamÃnasyäjanaæ saæskÃra÷, prayÃjÃdÅni karmÃïi te«vityartha÷ /
varma kavacam /
Ãtmaj¤Ãnaæ na karmÃÇgaæ mÃnÃbhÃvÃditi siddhÃntÅ ÓaÇkate-##
pÆrvapak«yÃha-##
yukto hyanÃrabhyÃdhÅtÃyÃ÷ parïatÃyà juhÆdvÃreïa vÃkyÃtkratvaÇgabhÃvo juhvÃ÷ kratuvyÃpyatayà kratÆpasthÃpakatvÃt, na tathÃtmavij¤Ãnasya 'Ãtmà dra«Âavya÷'iti vÃkyÃtkratusaæbandha upapadyate, Ãtmana÷ kratuvyÃptyabhÃvÃditi siddhÃntÅ dÆ«ayati-##
dehabhinnatvena j¤ÃtÃtmana÷ kratuvyÃpyatvamastÅti pÆrvapak«Å samÃdhatte-##
sarvatheti /
dehÃtmatvenÃpÅtyartha÷ /
dehabhinnakartj¤ÃnasyÃÇgatve 'pyakartbrahmÃtmaj¤Ãnasya nÃÇgatvamiti ÓaÇkate-##
yasyÃrthe jÃyÃdikaæ priyaæ bhogyaæ sa Ãtmà dra«Âavya iti bhogyaliÇgena sÆcitabhoktbhinnamakartsvarÆpaæ nÃstÅti samÃdhyartha÷ /
janmÃdisÆtramÃrabhya sÃdhitaæ svarÆpaæ kathaæ nÃstÅti ÓaÇkate-##
svarÆpaj¤Ãnaæ vedÃntÃnÃæ phalaæ, tasya kratvarthatvapuru«ÃrthatvavicÃreïa dÃr¬hyaæ kriyata ityÃha-## //2//
END BsRp_3,4.1.2
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.3þ
ÃcÃradarÓanÃt | BBs_3,4.3 |
brahmavidÃæ karmÃcÃradarÓanaæ brahmavidyÃyÃ÷ karmÃÇgatve liÇgamityÃha-#<ÃcÃreti />#
Åje yÃgaæ ktavÃnityartha÷ /
he bhagavanta iti brÃhmaïÃnsaæbodhya brahmavitkaikeyarÃjo brÆte ahaæ yak«yamÃïo yÃgaæ kari«yamÃïo 'smi vasantvatra bhagavanta ityartha÷ /
anyapare«viti vidyÃvidhipare«vityartha÷ /
alpÃyÃsaæ mukterÆpÃyaæ j¤Ãnaæ labdhvà bahvÃyÃsaæ karma na kuryurityatra d«ÂÃntamÃha-##
samÅpa ityartha÷ //
arka iti pÃÂhe 'pyayamevÃrtha÷ //3//
END BsRp_3,4.1.3
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.4þ
tacchrute÷ | BBs_3,4.4 |
brahmavidyÃyÃ÷ karmÃÇgatve ttÅyà ÓrutirapyastÅtyÃha-## //4//
END BsRp_3,4.1.4
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.5þ
samanvÃrambhaïÃt | BBs_3,4.5 |
liÇgÃntaramÃha-##
taæ paralokaæ gacchantaæ vidyÃkarmaïÅ anugacchata ityartha÷ //5//
END BsRp_3,4.1.5
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.6þ
tadvato vidhÃnÃt | BBs_3,4.6 |
guro÷ ÓuÓrÆ«ÃrÆpaæ karma kurvannatiÓe«eïÃvaÓi«Âena kÃlena yathÃvidhÃnaæ vedamadhÅtyÃnantaramÃcÃryasya kulÃdghÃt /
brahmacaryÃditi yÃvat /
abhisamÃvartanaæ ktvà kuÂumbe gÃrhasthye sthita÷ pratyahaæ Óucau deÓe svÃdhyÃyÃdhyayanaæ kurvannanyÃæÓca nityÃdidharmÃnanuti«Âhanbrahmalokaæ prÃpnotÅti Órutyartha÷ /
yathÃvaghÃtastu«avimokaparyanta evamadhyayanamarthÃvabodhÃntam /
d«Âer'thÃvabodhÃkhye phale saæbhavati adhyayanasyÃd«ÂÃrthatvÃyogÃditi pÆrvatantre sthitam /
tataÓca brahmÃpi vedÃrtha iti tadavabedhavata÷ karmavidhÃnamityartha÷ //6//
END BsRp_3,4.1.6
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.7þ
niyamÃc ca | BBs_3,4.7 |
yÃvajjÅvaæ karmaniyamo 'pyatra liÇgamityÃha-##
iha dehe karmÃïi kurvanneva Óataæ saævatsaräjÅvitumicchedevaæ karmitvena jÅvati tvayi nare karma pÃpaæ na lipyate /
ita÷ karmaïo 'nyathà nÃsti /
karma vinà Óreyo nÃstÅtyartha÷ /
jarÃmaryaæ jarÃmaraïÃvadhikamityartha÷ //7//
END BsRp_3,4.1.7
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.8þ
adhikopadeÓÃt tu bÃdarÃyaïasyaivaæ taddarÓanÃt | BBs_3,4.8 |
karturadhikasyÃsaæsÃryÃtmana÷ karmaÓe«atvÃbhÃvÃttattvaj¤Ãnaæ karmÃÇgaæ neti siddhÃntayati-##
asya mahata iti vÃkyaÓe«ÃtpriyasaæsÆcita Ãtmà para eva dra«Âavya÷ /
ya÷ prÃïÃdi prerayati so 'pyaÓanÃyÃdyatyayavÃkyaÓe«Ãtpara eva /
tathÃk«ipuru«o 'pyavasthÃsÃk«i para¤jyotiriti vÃkyaÓe«Ãtpara iti vibhÃga÷ jÅvÃnukar«aïamabhedÃbhiprÃyamityaÇgÅkÃre na virodha iti katham, abhede jÅvatvavirodhÃdityata Ãha-##
j¤Ãnaæ karmÃÇgamaphalatve sati karmaÓe«ÃÓrayatvÃdityukto heturasiddha iti bhÃva÷ //8//
END BsRp_3,4.1.8
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.9-10þ
tulyaæ tu darÓanam | BBs_3,4.9 |
asÃrvatrikÅ | BBs_3,4.10 |
brahmavidÃæ karmavatsaænyÃsasyÃpi darÓanÃtte«Ãæ karmadarÓanÃtmakaæ liÇgaæ lokasaægrahÃrthatvenÃnyathÃsiddhamityÃha-##
ki¤ca yasya karma sa na brahmavidityÃha-##
tarhi vaiÓvÃnaravidyÃyÃ÷ karmÃÇgatvaæ syÃdityata Ãha-##
brahmavidÃæ lokasaægrahÃrthaæ kriyamÃïamapi karma na bhavati abhimÃnÃbhÃvenÃnadhikÃritvÃditi bhÃva÷ //9 // //10//
END BsRp_3,4.1.9-10
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.11þ
vibhÃga÷ Óatavat | BBs_3,4.11 |
samanvÃrambhavacanasya mumuk«uvi«ayatvamaÇgÅktya vidyà anyaæ mumuk«uæ muktatvenÃnvÃrabhata iti vibhÃga ukta÷ sÆtraktÃ÷ vastutastu tannÃstÅtyÃha-##
tatra saæsÃrivi«aye taæ vidyetyÃdivÃkye yathÃprÃptÃnuvÃdini vidyÃdipadÃrthamÃha-##
vihitodgÅthÃdividyà prati«iddhà nagnistrÅdhyÃnÃdirÆpà //11//
END BsRp_3,4.1.11
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.12-13þ
adhyayanamÃtravata÷ | BBs_3,4.12 |
nÃviÓe«Ãt | BBs_3,4.13 |
##
uktamiti Óe«a÷ avidyatvÃdvedÃrthaj¤ÃnaÓÆnyatvÃdityartha÷ /
mÃtrapadamÃtmaj¤Ãnasya vyÃvartakaæ na karmaj¤ÃnasyetyÃha-## //12 // //13//
END BsRp_3,4.1.12-13
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.14þ
stutaye 'numatirvà | BBs_3,4.14 |
niyamavÃkyamaj¤avi«ayamityuktaæ vidu«o j¤Ãnastutyarthaæ vetyÃha-##
evaæ karma kurvityapi tvayi nare neto vidyÃlabdhÃdbrahmabhÃvÃdanyathÃsti karmaïà saæsÃro nÃstÅti yÃvat /
yata÷ karma na lipyate /
apÆrvarÆpalepÃya na bhavatÅtyartha÷ Óruteriti bhÃva÷ //14//
END BsRp_3,4.1.14
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.15þ
kÃmakÃreïa caike | BBs_3,4.15 |
svecchÃta÷ karmasÃdhanaprajÃdityÃliÇgÃcca vidyà svatantraphaletyÃha-##
tadetadbrahma ye«Ãæ no 'smÃkaæ ayamaparok«a Ãtmà ayameva loka÷ puru«Ãrthaste vayaæ kiæ prajÃdinà kari«yÃma ityÃlocya karma tyaktavanta ityartha÷ /
nanvayaæ loka iti j¤Ãnaphalasya pratyak«atvoktirayuktà karmaphalavadad«ÂatvÃdityata Ãha-## //15//
END BsRp_3,4.1.15
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.16þ
upamardaæ ca | BBs_3,4.16 |
na kevalamanupayogÃjj¤Ãnasya karmÃnaÇgatvaæ kintu karmanÃÓakatvÃccetyÃha-## //16//
END BsRp_3,4.1.16
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.1.17þ
Ærdhvaretassu ca Óabde hi | BBs_3,4.17 |
ki¤ca karmatattvaj¤Ãne nÃÇgÃÇgibhÆte bhinnÃdhikÃristhatvÃdrÃjasÆyabhaspatisavavadityÃha-#<Ærdhveti />#
trayo dharmaskandhÃ÷ karmapradhÃnà ÃÓramÃÓcaturtho brahmasaæstha ityartha÷ /
'brahmacaryeïa «ibhyo yaj¤ena devebhya÷ prajayà pitbhya eva và anïa÷'iti Órute÷ /
'ïÃni trÅïyapÃktya mano mok«e niveÓayet /
anapÃktya mok«aæ tu sevamÃno vrajatyadha÷'iti smteÓca prÃptagÃrhasthyasyaiva nirastarïatrayasya pÃrivrÃjyamityapi ÓaÇkà na kÃryà /
brahmacaryÃdeva pravrajediti dvitÅyamÃÓramamicchettamÃvasediti ca vidhiÓrutismtivirodhena arthavÃdaÓrutismtyoraviraktavi«ayatvÃgamÃdityÃha-##
tasmÃdi ti saænyÃsani«ÂhatvÃdityartha÷ //17//
END BsRp_3,4.1.17
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.2.18þ
parÃmarÓaæ jaiminiracodanÃccÃpavadati hi | BBs_3,4.18 |
saænyÃso nÃstÅtyÃk«ipati-##
Ærdhvareta÷ Óabditaæ pÃrivrÃjyamanu«Âheyaæ na veti mÃnabhrÃntimÆlatvÃbhyÃæ saædehe bhrÃntimÆlatvÃnnÃnu«ÂheyamityÃha-##
ÃÓramÃïÃmavÃntarabhedÃpek«ayà bahuvacanam /
tathÃca kÃïvÃyanasmtirarthato 'nukramyate /
gÃyatro brÃhma÷ prÃjÃpatyo bhanniti brahmacÃrÅcaturvidha÷ /
tatropanayanÃdÆrdhvaæ yastrirÃtramak«ÃrÃlavaïÃÓÅ gÃyatrÅmadhÅte sa gÃyatra÷ /
yastu vedasya grahaïÃntaæ brahmacaryaæ carati sa brÃhma÷ /
tukÃle svadÃragÃmÅ nityaæ parastrÅvimukha÷ prÃjÃpatya÷, saævatsaraæ vedavratakdvaÂurvà prÃjÃpatya÷ /
Ãmaraïaæ gurukulavÃsÅ nai«Âhiko bhannityucyate /
ghastho 'pi caturvidha÷ vÃrtÃko yÃyÃvara÷ ÓÃlÅno ghorasaænyasikaÓceti /
tatra k«igorak«Ãdikayà vaiÓyÃdivttyà jÅvannityÃdikriyÃparo vÃrtÃkavtti÷ /
yÃyÃvarastvayÃcitavttiryÃjanÃdhyÃpanapratigrahavimukha÷ /
ÓÃlÅnastu «aÂkarmanirato yÃjanÃdivtti÷ saæcayÅ /
uddhtaparipÆtÃbhiradbhi÷ kÃryaæ kurvanpratyahaæ kto¤chavttirgrÃmavÃsÅ ghorasaænyasika ityucyate, hiæsÃvimukhatvÃt /
vÃnaprastho 'pi caturvidha÷ vaikhÃnasa audumbaro vÃlakhilya÷ phenapaÓceti /
tatrÃk«Âapacyau«adhÅbhirgrÃmabahi«ktÃbhiragnihotrÃdikurvanvaikhÃnasa ucyate /
yastu prÃtaruthÃya yÃæ diÓaæ paÓyati tatratyaudumbarabadarÅnÅvÃraÓyÃmÃkai÷ karmapara÷ sa audumbara÷ /
yastu jaÂÃvalkaladhÃrÅ a«Âau prÃtasÃnvttyupÃrjanaæ ktvà cÃturmÃsye saæghÅtÃÓÅ kÃrtikyÃæ saæghÅtapu«paphalatyÃgÅ sa vÃlakhilya÷ /
phenapÃstu ÓÅrïaparïaphalavttayo yatra kvacidvasanta÷ karmaparà iti /
tathà parivrÃjÃkÃÓcaturvidhÃ÷ kuÂÅcakà bahÆdakà haæsÃ÷ paramahaæsÃÓceti /
tatra svaputraghe bhik«Ãæ carantastridaï¬ina÷ kuÂÅcakÃ÷ /
bahÆdakÃstu tridaï¬ina÷ ÓikyajalapavitrapÃdukÃsanaÓikhÃyaj¤opavÅtakaupÅnakëÃyave«adhÃrÃstÅrthÃnyaÂanto bhaik«aæ caranta ÃtmÃnaæ prÃrthayante /
haæsÃstu ekadaï¬ina÷ ÓikhÃvarjaæ yaj¤opavÅtadharÃ÷ Óikyakamaï¬alupÃïaya÷ grÃmaikarÃtravÃsina÷ kcchracÃndrÃyaïaparÃ÷ /
paramahaæsÃstvekadaï¬adharà muï¬Ã ayaj¤opavÅtina÷ tyaktasarvakarmÃïa Ãtmani«Âhà iti /
atra pÆrvapak«e saænyÃsÃbhÃväj¤Ãnasya svatantraphalatvÃsiddhi÷ siddhÃnte tadbhÃvÃttatsiddhiriti phalabheda÷ /
skandhà ÃÓramÃ÷ ÃtmÃnaæ ÓarÅramÃcÃryasya kule ghe karÓayannai«Âhika ityartha÷ /
skandhaÓrutÃvÃÓramà na vidhÅyante kintu brahmasaæsthatÃsturthamanÆdyanta ityukte ÓaÇkate-##
anuvÃdÃpek«itapurovÃdÃtpratÅtimaÇgÅkaroti-##
pratyak«Ã skandhaÓrutireva purovÃdo 'stu nÃnuvÃda ityata Ãha-##
tayorapi iyameva ÓrutirmÆlamastu /
kÊptaÓrutau vidhimÃtrakalpanÃlÃghavÃt /
asyà anuvÃdatve tu mÆlatvena sÃgnikÃnagnikÃÓramaÓrutistatra vidhiÓceti dvayakalpanÃgauravÃdityata Ãha-##
smÃrtatvÃdÃÓramÃ÷ pratyak«ayÃvajjÅvakarmavidhiÓrutyaviruddhà grÃhyÃ÷ /
viruddhÃstvanagnikÃÓramà upek«yÃ÷ karmÃnadhiktairandhÃdibhirvà anu«Âheyà ityartha÷ /
yÃvajjÅvaÓrutivirodhÃllÃghavaæ tyÃjyamiti bhÃva÷ /
skandhaÓrutÃvanuvÃdyatvÃviÓe«ÃdgÃrhasthyavaditare«Ãmanu«ÂheyatvamÃÓaÇkya tasya ÓrautatvÃdanu«ÂhÃnaæ netare«ÃmaÓrautatvÃdato brahmasaæsthatÃstutiparamidaæ skandhavÃkyamityÃha-##
tantuæ saætatim /
##
te 'rci«amabhisaæbhavantÅti vÃkyaÓe«Ãdityartha÷ /
skandhaÓabdasya ÃÓrame«varƬhatvÃccÃtra nÃÓramividhirityÃha-##
tarhi pravrajantÅtyÃÓramavidhirÅtyata Ãha-##
Ãtmaloko mahÅyÃn yadarthamaÓakyÃæ pravrajyÃmapi kurvantÅti stutirvartamÃnÃpadeÓÃdityartha÷ /
saæprati pÆrvapak«amÃk«ipyeyaæ ÓrutirnÃstÅtiktvà cintyata ityÃha-## //18//
END BsRp_3,4.2.18
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.2.19þ
anu«Âheyaæ bÃdarÃyaïa÷ sÃmyaÓrute÷ | BBs_3,4.19 |
skandhaÓrutÃvitarÃÓramÃ÷ Órutyantaravihità anÆdyante etadvÃkyÃnuvÃdyatvÃdgÃrhasthyavaditi siddhÃntayati-##
anuvÃdasya kvacidvidhipÆrvakatve d«ÂÃntamÃha-##
nivÅtaæ manu«yÃïÃæ prÃcÅnÃvÅtaæ pitïÃmupavÅtaæ devÃnÃmiti vÃkye daive karmaïyupavÅtaæ vidhÅyate /
tatstutaye dvayamanÆdyate /
mÃnu«akriyÃsu dehÃrdhavastrabandhanÃkhyanivÅtasya saukaryÃrtatayà prÃptatvÃt pitrye karmaïi prÃcÅnÃvÅtasyÃpi vidhyantaraprÃptatvÃdityartha÷ /
vÃkyÃntare ca sÃk«Ãdeva pÃrivrÃjyavidhirvidheyai÷ sÃhityÃdityÃha-##
asyeti pÃrivrÃjyokti÷ /
vidheyavedÃnuvacanÃdisÃhityÃtpÃrivrÃjyasya vidheyatetyartha÷ /
vÃkyÃntare 'pi sÃmyaÓrutimÃha-##
asyeti vÃnaprasthokti÷ /
vidheyapa¤cÃgnividyayà tÃnaprasthasya sahoktyà tadapi vidheyamityartha÷ /
ÓrutatritvÃnyathÃnupapattyà skandhaÓabdasya ÃÓramaparatvaniÓcaya ityÃha-##
##
yajetÃdhyetavyaæ dadyÃdÅti pthagutpannà ityartha÷ //19//
END BsRp_3,4.2.19
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.2.20þ
vidhir và dhÃraïavat | BBs_3,4.20 |
skandhaÓruteranuvÃdakatvamaÇgÅktya vidhyantarakalpanenÃÓramà anu«Âheyà ityuktam /
idÃnÅæ vidhitvaæ tasyà eva kalpyaæ lÃghavÃdityÃha-##
yÃvajjÅvÃdiÓruteraviraktavi«ayatvÃnna lÃghavabÃdhakatvamiti bhÃva÷ /
alpaphalatvenÃÓramatrayanindayà brahmasaæsthatÃstutiparamekamidaæ vÃkyaæ bhÃti /
tatrÃÓramavidhicatu«Âayamayuktamiti ÓaÇkate-##
ÃÓramÃïÃæ vidhyantaraprÃptyabhÃvÃdanuvÃdÃyogÃt /
stutilak«aïÃdo«Ãcca varaæ vispa«ÂÃÓramavidhibhedakalpanamapÆrvatvÃdityÃha-##
pratÅtaikavÃkyatvabhaÇgena bhedakalpane d«ÂÃntamÃha-##
mahÃpityaj¤e pretÃgnihotre ca sruci prak«iptaæ havirÃhavanÅyaæ prati yadà nÅyate tasya havi«a÷ 'adhastÃtsamidhaæ dhÃrayannanudravet'iti vihitÃdhodhÃraïastÃvakatayopari hÅtyasyaikavÃkyatvabhÃne 'pi daive home srugdaï¬opari samiddhÃraïe vidhirevÃpÆrvatvÃditi vÃkyabhedasttÅyÃdhyÃye jaiminyÃcÃryeïokta ityartha÷ /
evaæ catvÃra ÃÓramà vidhÅyanta iti pak«a ukta÷ /
saæpratyÃÓramatrayÃnuvÃdena pÃrivrÃjyamekameva vidhÅyata iti pak«ÃntaramÃha-##
brahmasaæsthatÃvidhau kathaæ pÃrivrÃjyavidhirityÃÓaÇkya vicÃrayati-##
nanu traya iti vÃkya ÃÓramacatu«ÂayasyÃprÃpternirbÅjo 'yaæ vicÃra ityÃÓaÇkya tadvÃkye parivrÃjaka÷ parÃm«Âo na veti saædihyÃdye pÆrvapak«aprÃptimÃha-##
nanvanÃÓramyeva brahmasaæstha÷ kiæ na syÃdata Ãha-##
anÃÓramÅ na ti«Âheteti ni«edhÃditi bhÃva÷ /
dvitÅye siddhÃnprÃptimÃha-##
evaæ parÃmarÓatadabhÃvÃbhyÃæ saæÓayamuktvà pÆrvapak«ayati-##
vanasthasya hyasÃdhÃraïaæ kcchrÃdikaæ tapa iti prasiddham /
tenaikena tapa÷ ÓabdenobhayagrahaïamanyÃyyaæ bhik«ostapasvitvaprasiddhyÃbhÃvÃcca //
tathÃca yaj¤ÃdyasÃdhÃraïadharmadvÃrà ghasthÃdyÃÓramatrayavadbrahmasaæsthaÓabdenaiva brahmani«ÂhÃpradhÃnaÓcaturthÃÓramo ghyate /
sa ca stutisÃmarthyÃt saha brahmasaæsthayà vidhÅyata iti siddhÃntayati-##
pthagvyapadeÓÃcca brahmasaæstha÷ pÆrvoktebhya ÃÓramibhya÷ pthagbhÆta ityÃha-##
nacÃvasthÃbhedena te«Ãmeva brahmasaæsthà syÃditi vÃcyam /
kÃlabhedenÃpi sati mandapraj¤atve praj¤Ãdhikyavatsati karmitve te«Ãæ vik«iptacetasÃæ brahmasaæsthÃnupapatte÷ /
karmatyÃge ca parivrìeva brahmasaæstha ityasmadi«Âasiddhiriti bhÃva÷ /
imamevÃrthaæ spa«Âayituæ ÓaÇkate-##
yadyapi brahmasaæsthaÓabda÷ saænyÃsÃÓrame na rƬhastathÃpi yogÃttamevopasthÃpayati /
anyÃÓrame«u yaugikÃrthÃsamavÃyÃdityÃha-##
sarvakarmatyÃgina÷ praïavÃrthabrahmani«ÂhÃtirekeïÃnu«Âheyaæ nÃstÅtyatra mÃnamÃha-##
nyÃsa÷ saænyÃso brahmeti stutau hetumÃha-##
hiraïyagarbho hi para iti prasiddha÷ ato brahmatvena stuta÷ saænyÃsa÷ para eveti stutvà karmÃïi nindati tÃnÅti /
tato nyÃsa eva j¤ÃnadvÃrà mocakatvÃdadhika ityartha÷ /
tadbuddhaye brahmacittÃstadÃtmÃno brahmasvarÆpÃstanni«ÂhÃ÷ ÓravaïÃdiparÃstatparÃyaïÃ÷ brahmaprepsava÷ ni«kÃmà iti yÃvat /
evaæ brahmasaæsthaÓabdasya j¤ÃnapradhÃnÃÓramavÃcitvÃdamtatvakÃmastvamumÃÓramamanuti«Âhediti vidhi÷ pariïamyate /
ato na j¤ÃnÃnarthakyado«a ityupasaæharati-##
saæprati ktvÃcintÃmuddhÃÂayati-##
Ói«yabuddhivaiÓadyÃrthaæ skandhaÓrutimÃdÃya cintà kteti bhÃva÷ /
##
brahmacarye sthitasyaiva pÆrvasuktaparipÃkÃdvairÃgyaæ yadi syÃdityartha÷ /
yaduktaæ karmÃnadhiktÃndhÃdivi«aya÷ saænyÃsa iti tannetyÃha-##
sÃmÃnyaÓrute÷ saækocahetvabhÃvÃditi bhÃva÷ /
##
saænyÃsasyeti Óe«a÷ /
vratÅ godÃnÃdivedavratavÃn /
gurukulÃnnivttirÆpasnÃnÃnantaramaktagÃrhasthyo gurusevÅ snÃtaka÷ utsannÃgnirvidhura÷ aghÅtÃgniranagnika÷ pravrajedityanvaya÷ /
sakalÃÇgÃnameva katha¤citkarmÃnadhiktÃnÃæ saænyÃso yukta÷ vikalÃÇgÃnÃæ tvandhÃdÅnÃæ na j¤ÃnapradhÃnasaænyÃsÃdhikÃra ityÃha-##
d«ÂipÆtasaæcÃraÓravaïÃdikaæ vinà j¤ÃnÃnutpatte÷ /
'ÓarÅraæ me vicar«aïaæ jihvà me madhumattamà /
karïÃbhyÃæ bhÆriviÓruvam'ityaÇgasÃkalyaprÃrthanÃliÇgÃcca nÃndhapaÇgumÆkabadhiradÅnÃmadhikÃra ityartha÷ /
##
pÃrivrÃjyasya brahmaj¤ÃnÃÇgatvaæ cetyartha÷ /
brahmabhÆyÃya brahmasÃk«ÃtkÃrÃyeti yÃvat //20//
END BsRp_3,4.2.20
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.3.21þ
stutimÃtram upÃdÃnÃd iti cen nÃpÆrvatvÃt | BBs_3,4.21 |
##
pthivyabo«adhipuru«avÃgksÃmnÃæ saptÃnÃæ rasÃnÃæ rasatamo '«Âama udgÅthÃvayava oÇkÃra÷ parama÷ paramÃtmapratÅkatvÃtparasya brahmaïor'dhaæ sthÃnaæ tadarhatÅti parÃrdhyaæ ityartha÷ /
Ãsu ÓrutÅ«vaÇgopÃdÃnÃdapÆrvÃrthatvÃcca saæÓayamÃha-##
yathÃnu«ÂheyagÃrhasthyasÃmyaÓrute÷ pÃrivrÃjyasyÃnu«Âheyatvaæ tadvadÃsÃæ ÓrutÅnÃæ juhvÃdistutiÓrutisÃmyÃtstutitvamiti pÆrvapak«ayati-##
juhÆriyameva pthivÅti stÆyate /
cayanastha÷ kÆrma Ãditya iti /
ÃhavanÅya÷ svargaloka iti stuti÷ /
tathodgÅthÃdÅnÃæ rasatamatvÃdiguïai÷ stutirityartha÷ /
stutilak«aïÃto varaæ vidhikalpanamanu«ÂhÃnaphalalÃbhÃditi siddhÃntayati-##
pÆrvapak«e svananu«ÂhÃnaæ phalaæ siddhÃnte tvanu«ÂhÃnaæ phalamiti mantavyam /
stÃvakatvenÃrthavattvaæ kiæ na syÃdityata Ãha-##
yuktamiyameva juhÆrityÃdiÓrutÅnÃæ phalavajjuhvÃdividhiprakaraïasthatayà stÃvakatvenÃrthavattvaæ;rasatamÃdiÓrutÅnÃæ tu kratvaÇgavidhiprakaraïasthatvÃbhÃvÃtphalavadapÆrvopÃstividhÃyakatvameva yuktaæ kratvantaraÓrutivaditi bhÃva÷ //21//
END BsRp_3,4.3.21
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.3.22þ
bhÃvaÓabdÃc ca | BBs_3,4.22 |
ki¤cÃtra vidhikalpya iti ktvÃcintayoktaæ vastutastu na kalpya÷ kÊptatvÃdityÃha-##
na caivamupÃsÃnÃvidhistÃvakatvaæ rasatamÃdiÓrutÅnÃmiti sÃæpratam /
vidhyapek«itavi«ayÃrpakatvasaæbhave stutilak«aïayogÃditi bhÃva÷ /
devo madi«Âaæ kuryÃditi prÃrthanÃdÃvapi liÇgÃdiprayogÃdupÃsÅtetyÃdiÓabdÃnÃæ kathaæ vidhiparatvaniÓcaya ityata Ãha-##
etalliÇgÃdikaæ vede«Ætsargato niyamene«ÂasÃdhanatvÃkhyavidherlak«aïaæ j¤Ãpakaæ syÃt /
upapadÃdibÃdhake tvanyÃrthaparamityartha÷ /
tadidamÃha-##
naca Óloke pa¤camamityukte÷ pa¤capadÃnÃmeva vidhilak«aïatvaæ nopÃsÅtetyÃdÅnÃmiti bhramitavyam /
kriyÃsÃmÃnyavÃcinÃæ kbhvastÅnÃmudÃharaïena sarvadhÃtÆparaktaliÇÃdÅnÃæ vidhilak«aïatvasya vivak«itatvÃtpa¤camapadaæ tÆktÃpek«ayà ÓlokapÆraïÃrthaæ mtyurdhÃvati pa¤cama itivat /
yadyapi ¬uk¤ karaïa iti dhÃtereva karaïaÓabditabhÃvanÃkhyakriyÃsÃmÃnyavÃcitvaæ netarayordhÃtvorbhÆ sattÃyÃmas bhuvÅtyarthÃntarokte÷ tathÃpi janmÃkhyabhavanasya tatphalasyÃstitvasya ca prayojyani«Âhasya prayojakavyÃpÃrÃtmakabhÃvanÃvyÃptatvÃttayo÷ kriyÃsÃmÃnyavÃcitvavyavahÃra÷ /
tatra kuryÃditi praktyarthabhÃvanÃkhyÃtenÃnÆdyate yathà dvÃviti prayoge praktyartho dvitvaæ pratyayenÃnÆdyate /
tadvalliÇà ca tasyà i«ÂasÃdhanatvÃkhyavidhirbodhyate /
kartà tu tayÃk«ipyata ityÃk«iptakartkà bhÃvanodÃhtà /
tathà kriyetetyatrÃpi praktipratyayÃrthau vyÃkhyÃtau /
karmÃtra prÃdhÃnyenÃk«ipyata ityÃk«iptakarmikÃbhÃvanodÃhtà /
ÃkhyÃtÃnÃæ kartrÃdikÃrake Óaktya bhÃvÃtkartkarmaïorÃk«epa eveti mÅmÃæsakamatam /
kartavyamiti ktyapratyayena karmakÃrakamucyate /
tasyopasarjanatvena praktyà bhÃvanokteti bheda÷ /
tathà daï¬Å bhavet bhÆyate daï¬inà bhavitavyamityudÃhartavyam /
tathà syÃdbhÆyeta bhavitavyamityastidhÃtorapyudÃharaïaæ dra«Âavyam /
asterbhÆrÃdeÓÃt /
etaddhÃtutrayoparaktaliÇÃdibhi÷ sarvadhÃtvarthoparaktabhÃvanÃgate«ÂasÃdhÃnatvarÆpo vidhireka evocyate /
dhÃtÆnÃæ pratyayÃnÃæ kartrÃdikÃrakÃïÃæ ca bhede 'pi vidhibhedo nÃstÅti j¤ÃpanÃrthaæ pratidhÃtÆdÃharaïatrayaæ darÓitamiti sarvamavadÃtam /
evaæ sÆtre bhÃvo vidhiriti vyÃkhyÃya caÓabdÃtphalamiti vyÃca«Âe-##
e«a tvigupÃsaka÷ kÃmÃgÃnasya gÃnena phalasaæpÃdanasye«Âe samartha ityartha÷ /
evamaÇgÃÓritavidyà api svatantraphalÃ÷ kimu vaktavyamanaÇgÃtmavidyÃyÃ÷ svÃtantryamiti /
ÃtmavidyÃsvÃtantryo cintÃyà asyÃ÷ paryavasÃnÃtpÃdasaægatirbodhyÃ÷ //22//
END BsRp_3,4.3.22
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.4.23þ
pÃriplavÃrthà iti cen na viÓe«itatvÃt | BBs_3,4.23 |
##
aÓvamedhe putrÃdiparivtÃya rÃj¤e pÃriplavamÃcak«Åteti nÃnÃvidhÃkhyÃnakathanÃtmaka÷ pÃriplavaprayogo vihita÷ /
tathÃca vedÃntasthakathÃnÃmÃkhyÃnatvasÃmÃnyÃdvidyÃsaænidhÃnÃcca saæÓayamÃha-##
pÆrvaæ stutyapek«ayà vijhirjyÃyÃnanu«ÂhÃnalÃbhÃdityuktam /
tathaiva kathÃnÃæ na vidyÃstÃvakatvaæ pÃriplavÃnu«ÂhÃnalÃbhÃditi pÆrvapak«a÷ /
tatra phalamÃha-##
yathà devasya tvà saviturityÃdimantre kasyacitpadasya prayogasamavetÃrthatayà Óe«asya prayogÃÇgatvaæ tathà vedÃntasthakathÃnÃæ prayogaÓe«atvam /
tadekavÃkyatayà sarvavedÃntÃnÃæ karmaÓe«atvÃnna vidyÃprÃdhÃnyamityartha÷ /
kathÃnÃæ guruÓi«yasamÃcÃrapradarÓanena buddhisaukaryadvÃrà saænihitavidyÃÓe«atvaæ sÃmardhyaliÇgÃdato vidyÃprÃdhÃnyamiti phalaæ matvà siddhÃntayati-##
aÓvamedhe prathama'hani manurvaivasvata iti kathÃæ brÆyÃddvitÅye 'hani yamo vaivasvata iti ttÅye 'hani varuïa Ãditya iti vÃkyaÓe«e kathÃnÃæ viÓi«yoktatvÃdupakramasya saækoco yukta iti bhÃva÷ //23//
END BsRp_3,4.4.23
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.5.24þ
tathà caikavÃkyatopabandhÃt | BBs_3,4.24 |
kva tarhi kathÃnÃæviniyoga ityÃÓaÇkya saænidhÃnÃdvidyÃsvityÃha#<-tathÃceti />#
prarocanaæ prÅtijananaæ sa prajÃpatirvapÃmudakhidat homÃyoddhtavÃnityasya prÃjÃpatyamajaæ tÆparamÃlabheteti vidhiÓe«atve evamanye«Ãæ tattadvidhiÓe«atvaæ dra«Âavyam //24//
END BsRp_3,4.5.24
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.5.25þ
ata eva cÃgnÅndhanÃdyanapek«Ã | BBs_3,4.25 |
evamÃdyÃdhikaraïaprameyaæ vidyÃsvÃtantryamadhikaraïatrayeïa d¬hÅktyÃdyÃdhikaraïasya phalamÃha-##
brahmavidyà svaphale mok«e janayitavye sahakÃritvena karmÃïyapek«ate na veti vÃdivivÃdÃtsaæÓaye tenaiti brahmavitpuïyakttaijasa ityÃdiÓrutyà j¤Ãnakarmasamuccayena mok«aprÃptikathanÃdapek«ata iti prÃpte vidyÃyà muktihetutvÃdavidyÃnivttyÃkhyamuktau na karmÃpek«eti siddhÃntayati-##
agnÅndhanapadena tatsÃdhyakarmÃïi lak«yante /
puïyakttaijasa÷ Óuddhasatve brahmavidbhÆtvà tena vedanenaiti brahma prÃpnotÅti ÓrutirvyÃkhyeyeti bhÃva÷ /
muktÃveva karmaïÃmasÃmarthyÃdanapek«Ã vidyÃyÃæ tvasti cittaÓuddhidvÃrà te«Ãmapek«etyadhikaæ vaktumayamupasaæhÃra ityupasaæhÃrasÆtrasya phalamÃha-## //25//
END BsRp_3,4.5.25
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.6.26þ
sarvÃpek«Ã ca yaj¤ÃdiÓruter aÓvavat | BBs_3,4.26 |
adhikamÃha-##
yathà pramÃphalatvÃdavidyÃnivttau karmÃnapek«Ã tathà pramÃtvÃdvidyÃyÃmapi pramÃkaraïamÃtrasÃdhyÃyÃæ nÃsti karmÃpek«eti pÆrvapak«a÷ /
tatra vidyÃrthaæ karmÃnu«ÂhÃnÃsiddhi÷ /
phalaæ siddhÃnte tatsiddhiriti bheda÷ /
atra vividi«ÃyÃmi«yamÃïaj¤Ãne và yaj¤ÃdÅnÃæ karmaïÃæ hetutvamapÆrvatvÃdvidhÅyate /
pramÃyà apyutpattipratibandhakaduritak«ayÃkhyaÓuddhidvÃrà karmasÃdhyatvasaæbhavÃt /
naca pÃraæparye ttÅyÃÓrutivirodha÷ /
jvÃlÃdvÃrà pÃraæparye 'pi këÂhai÷ pacatÅti prayogÃt, dvÃrasyÃvyavadhÃyakatvÃt /
naca ÓuddherdvÃratve mÃnÃbhÃva÷ /
'j¤Ãnamutpadyate puæsÃæ k«ayÃtpÃpasya karmaïa÷ /
ka«Ãye karmabhi÷ pakve tato j¤Ãnaæ pravartate'iti smte÷ /
'avidyayà mtyuæ tÅrtvà vidyayÃmtamaÓnute'ityÃdiÓrutyà karmaïà pÃpanivttau j¤Ãnena muktyabhidhÃnÃcceti siddhÃntayati-##
nanvatra vividi«antÅti pa¤camalakÃreïa vividi«Ãæ bhÃvayeyuriti sanarthecchaiva bhÃvyatayà bhÃti /
tÃæ vi«ayasaundaryalabhyatayollaÇghya vedanaæ cedbhÃvyamucyate tarhi vedanamapyullaÇghya tatphalaæ mok«a eva karmabhirbhÃvya÷ kiæ na syÃdityata Ãha-##
i«yamÃïatayà vidyÃyÃ÷ Óabdata÷ phalatvabhÃnÃdaÓrutamok«o na phalamanyathà këÂhai÷ pacatÅtyatrÃpi këÂhÃnÃæ pÃkaphalatptihetutvaprasaÇgÃditi bhÃva÷ /
karmaïÃæ j¤ÃnÃrthatve liÇgavÃkyÃnyÃha-##
kaÓcidvedabhÃga÷ sÃk«ÃdbrahmÃkhyaæ padaæ brÆte /
kaÓcittu j¤ÃnÃrthakarmadvÃreti matvà sarve vedÃntà ityuktam /
spa«Âamanyat //26//
END BsRp_3,4.6.26
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.6.27þ
ÓamadamÃdyupetas syÃt tathÃpi tu tadvidhes tadaÇgatayà te«Ãm apy avaÓyÃnu«ÂheyatvÃt | BBs_3,4.27 |
evaæ vidyotpattau bahiraÇgÃni karmÃïyuktvÃntaraÇgaïyÃha-#<Óameti />#
vidyÃstutyarthatvenaikavÃkyatvasaæbhave vartamÃnoktibhaÇgena vidhikalpanamayuktaæ vidyÃvÃkyÃdbhedaprasaÇgÃt /
atastattvamasÅti ÓabdamÃtralabhyà vidyeti parÃbhiprÃyamanÆdyÃÇgÅkaroti-##
ÓamÃderÃvaÓyakatvÃnna ÓabdamÃtralabhyà vidyetyartha÷ yasmÃdevaævinna lipyate karmaïà pÃpakena tasmÃdeva vidyÃrthÅ ÓamÃdyupeto bhÆtvà vicÃrayediti vidhirgamyata ityÃha-##
atroparatapadena saænyÃsa uktastasya ÓravaïÃÇgatvamate ÓamÃdiviÓi«ÂaÓravaïamatra vidhÅyate /
yadi tu 'lokamicchanta÷ pravrajanti', 'j¤Ãnaæ purasktya saænyaset'ityÃdi Órutismti«u phalavattvenotpannasaænyÃsasyÃÇgatvÃyogÃt, Órotavya iti vihitaÓravaïÃnuvÃdenÃnekaÓamÃdividhÃne vÃkyabhedÃpÃtÃt, paÓyediti ca praktyà Óravaïalak«aïÃdo«Ãcca saænyÃso na ÓravaïasyÃÇgaæ kintu tata÷ prÃganu«Âhoyatve 'pi Óravaïavajj¤ÃnÃrtha iti mataæ tadà ÓamÃdisamuccayena j¤Ãnaæ bhÃvayediti j¤ÃnÃrthaæ ÓamÃdisamuccayavidhirityanavadyam /
ya÷ pÆrvaæ yaj¤ÃdiÓrute÷ stutyarthatvÃÇgÅkÃra÷ ÃpÃtato gu¬ajihvikÃnyÃyena ÓamÃdisvÅkÃrÃrthaæ ktastamidÃnÅæ tyajati-##
yaj¤ÃdÅnÃæ vidyÃsÃdhanatvarÆpasaæyogasyÃpÆrvatvÃdavÃntaravÃkyabhedena vidhi÷ svÅkriyata /
brahmavidyÃvÃkyena mahÃvÃkyaikavÃkyatà cetyartha÷ /
paramaprakaraïe 'pyavÃntaravidhirityatra pÆrvatantrasaæmatimÃha-##
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe Órutaæ pÆ«Ã prapi«ÂabhÃga iti /
tatra pÆ«Ã devatà pi«ÂabhÃgo và darÓapÆrmamÃsayornÃsti /
ata÷ samÃsÃtpratÅtasya kÃlatrayÃnavam«Âasya dravyadevatÃsaæbandhasyÃvinÃbhÃvena yÃgavidhyupasthÃpakatvÃt prayogaj¤ÃnÃya vidhipadamadhyÃhtya prakaraïÃdutkar«eïa pÆ«oddeÓena pi«ÂabhÃga÷ kartavya iti viktau saæbandha÷ /
pau«ïaæ pe«aïamiti sÆtre vicÃritamityartha÷ /
'svakarmaïà tamabhyarcya siddhiæ vindati mÃnava÷'ityÃdyÃ÷ smtya÷ /
karmaïÃæ j¤Ãnahetutve ÓamÃdivadyÃvajj¤Ãnodayamanuvtti÷ syÃttathÃca saænyÃsÃbhÃva ityata Ãha-##
d«Âavik«epanivttidvÃrà ÓamÃdÅnÃæ ÓÃnÃrthatvÃdanuvttirna karmaïÃmad«ÂadvÃrà j¤ÃnÃrthatvÃditi bhÃva÷ //27//
END BsRp_3,4.6.27
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.7.28-29þ
sarvÃn nÃnumatiÓ ca prÃïÃtyaye taddarÓanÃt | BBs_3,4.28 |
abÃdhÃc ca | BBs_3,4.29 |
##evaævidi prÃïasyÃnnaæ sarvamiti dhyÃnavatÅtyartha÷ /
jagdhaæ bhak«itam /
apÆrvatvÃdvidhyaÓruteÓca saæÓaya÷ /
apÆrvatvÃdyaj¤Ãdivadvidhi÷ kalpya iti iti pÆrvapak«ayati-##
atra bhak«yÃbhak«yaniyamatyÃgasya vidyÃÇgatvasiddhi÷ phalaæ siddhÃnte tu vidyÃstutiriti viveka÷ /
na kala¤jaæ bhak«yediti ÓÃstraæ prÃïavidvyatiriktavi«ayam /
yathà grÃmyakarmaïi vÃmadevyasÃmopÃsakavyatiriktavi«ayaæ parastrÅni«edhaÓÃstraæ tadvaditi prÃpte siddhÃntaæ sÆtrÃdbahireva darÓayati-##
prÃïavidyÃvidhisaænidheraÓakyatvÃcca stutireva na vidhi÷ kalpya÷ ni«edhaÓÃstravirodhÃt kÊpto hi vidhi÷ sÃmÃnyaÓÃstrabÃdhako natu kalpya iti bhÃva÷ /
svasthasya prÃïavido na sarvÃnnÃnumatirityatra liÇgaæ vadan sÆtraæ yojayati-##
maÂacyo raktak«udrapak«iïastairhate«u kurudeÓasthasasye«u durbhik«e jÃte bÃlayà saha jÃyayà munirdeÓÃntaraæ gacchannibhyÃgrÃme sthitavÃnibhyo hastipÃlakastena sÃmikhÃditÃnardhabhak«itÃn kutsitamëÃn yÃcayitvà bhak«itavÃn /
ibhvena jalaæ ghÃïetyukte satyucchi«Âaæ vai me pÅtaæ syÃditi prati«idhya mëÃ÷ kiæ nocchi«Âà itÅbhyenokte sati mëabhak«aïe jalatyÃge ca kÃraïamuvÃca /
annÃæÓe mama Ãpadasti /
jalapÃnaæ tu svecchÃtasta¬ÃgÃdau labhyata iti mëÃn khÃditvÃvaÓi«ÂäjÃyÃyai dattavÃn /
sà cÃnÃpadgatà patyurÃpadaæ j¤Ãtvà mëÃnsaærak«ya prÃtastasmai dadau /
sa ca tÃn khÃditvà rÃj¤o yaj¤aæ gatvà prastotrÃdÅnÃk«ipya prÃïÃdikÃæ prÃstÃvÃdidevatÃmupadÅÓya dhanaæ prÃpya sthita iti bhÃva÷ /
atrocchi«Âabhak«aïajalatyÃgÃtmakaÓi«ÂÃcÃraliÇgÃcchrautÃdanÃpadi vidu«Ãpyabhak«yaæ na bhak«aïÅyamiti sÆcyata iti bhÃva÷ //28 // //29//
END BsRp_3,4.7.28-29
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.7.30þ
api ca smaryate | BBs_3,4.30 |
surÃpÃnenÃpi jÅvanamÃÓaÇkya kadÃpi tanna kÃryamityÃha-##
varjayoditi Óe«a÷ /
kuta ityÃÓaÇkya maraïÃntaprÃyaÓcittavidhÃnÃdityÃha-##
u«ïÃmatitaptÃæ surÃmiti Óe«a÷ /
itaÓca sà na peyetyÃha-## //30//
END BsRp_3,4.7.30
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.7.31þ
ÓabdaÓ cÃto 'kÃmakÃre | BBs_3,4.31 |
udÃhtasmtÅnÃæ mÆlaÓrutimÃha-#<ÓabdaÓceti />#
kÃmakÃro yathe«Âapravtti÷ so 'pi ni«edho 'pi upapannataro bhavati /
na ha và evaævidÅtyasyÃrthavÃdatvÃt /
yadyayamapi vidhi÷ syÃttarhi vihitaprati«iddhatvÃt«o¬aÓigrahaïÃgrahaïavatsurÃpÃne vikalpa÷ syÃtsa ca sarvasmtibhi÷ Ói«ÂÃcÃreïa ca viruddha iti tÃtparyÃrtha÷ //31//
END BsRp_3,4.7.31
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.8.32þ
vihitatvÃc cÃÓramakarmÃpi | BBs_3,4.32 |
##
nityÃgnihotrÃdikarmasu vihitatvÃdviniyuktaviniyogavirodhÃcca saæÓaye ÓÃstrÃntaravirodhÃtsarvÃnnatvokte÷ stutitvavannityaviniyuktatvaÓrutivirodhÃdvividi«ÃyÃæ viniyogaÓrute÷ stutitvamiti pÆrvapak«amÃha-##
j¤ÃnakÃmanayÃnu«ÂhÃne karmaïÃmanityatvamanÃvaÓyakatvam /
tasyà anityatvÃdyÃvajjÅvÃdividhinà tu nityatvaæ ceti viruddhadharmadvayÃpÃtÃdvividi«ÃÓrute÷ stutitvamiti phalaæ pÆrvapak«e /
siddhÃnte tÆbhayathÃnu«ÂhÃnaæ phalam //32//
END BsRp_3,4.8.32
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.8.33þ
sahakÃritvena ca | BBs_3,4.33 |
saha militvà ÓuddhidvÃrà vidyÃæ kurvantÅti sahakÃrÅïi karmÃïi /
te«Ãæ bhÃvastatvaæ tenetyartha÷ /
vidyayà saha phalakÃritvaæ sahakÃripadÃtprÃptaæ nirasyati-##
vidyÃyà avihitatvÃnnÃÇgapek«Ãsti /
ato vihitÃni karmÃïi avihitÃyà na sahakÃryaÇgÃni mok«asyÃsÃdhyatvÃcca na karmÃïÃæ sahakÃritvasaæbhava ityartha÷ /
tulyabalaÓrutidvayena viniyogapthaktvaæ saæyogabhedastato na virodha÷ /
kÃmanÃyà anityatve 'pi karmaïÃæ nÃnityatvaæ nityavidhinà prayogasya nityatvÃt /
satyÃæ kÃmanÃyÃæ kÃmyaprayogenaiva nityatvasiddherna kaÓcidvirodha÷ /
ida¤ca 'ekasya tÆbhayatve saæyogapthaktvam'iti sÆtre cintitam /
yathà 'khÃdiro yÆpo bhavati'iti Órutyà khÃdiratvasya kratvarthatà khÃdiraæ vÅryakÃmasyeti Órutyà puru«Ãrthatà ceti /
ata÷ sati vÃkyadvaye viniyuktaviniyogo na virudhyata ityartha÷ //33//
END BsRp_3,4.8.33
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.8.34þ
sarvathÃpi ta evobhayaliÇgÃt | BBs_3,4.34 |
nanu nityÃgnihotrÃdibhyo bhinnà evÃpÆyarvaj¤Ãdayo vividi«ÃyÃæ viniyujyantÃæ tatra kuto viniyuktaviniyogastatrÃha-##
nityatve kÃmyatve cetyartha÷ /
kuï¬apÃyinÃmayane mÃsamagnihotraæ juhvatÅtyÃkhyÃtasya sÃdhyahomavÃcitvÃttadekÃrthakÃgnihotrapadasya vyavahitasiddhÃgnihotraparÃmarÓakatvÃyogÃnmÃsaguïaviÓi«Âaæ karmÃntaraæ vidhÅyata iti yuktamiha tu yaj¤enetyÃdi subantÃnÃmÃkhyÃtenaikÃrthatvÃbhÃvÃtsiddhavyavahitakarmÃnuvÃdakatvÃtte«Ãmeva karmaïÃæ j¤ÃnÃrthatvavidhiriti bhÃva÷ /
siddhakarmasu saæskÃratvaprasiddhirapi ÓuddhÃkhyasaæskÃradvÃrà j¤ÃnÃrthakakarmÃbhede liÇgamityÃha-## //34//
END BsRp_3,4.8.34
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.8.35þ
anabhibhavaæ ca darÓayati | BBs_3,4.35 |
brahmacaryÃdikarmaïÃæ pratibandhadhvaæsadvÃrà vidyÃrthatve liÇgamÃha-## //35//
END BsRp_3,4.8.35
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.9.36-37þ
antarà cÃpi tu tadd«Âe÷ | BBs_3,4.36 |
api ca smaryate | BBs_3,4.37 |
##
anÃÓramiïÃæ japÃdikarmasattvÃnninditatvÃcca saæÓaye sati ÃÓramakarmaïÃmeva vidyÃhetutvaÓruteranÃÓramasya ninditatvÃccÃnadhikÃra iti pÆrvapak«a÷ /
tatrÃnÃÓramakarmaïÃæ vidyÃhetutvÃsiddhi÷ /
siddhÃnte tatsiddhiriti phalam //36 // //37//
END BsRp_3,4.9.36-37
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.9.38þ
viÓe«ÃnugrahaÓ ca | BBs_3,4.38 |
raikvÃdÅnÃæ vidyÃvattvaliÇgasya janmÃntarÃÓramakarmaïÃnyathÃsiddheranÃÓramakarmaïo vidyÃrthatvaprÃpakaæ mÃnÃntaraæ vÃcyamiti ÓaÇkate-##
anÃÓramitvÃviruddhÃnÃæ varïamÃtraprÃptadharmÃïÃæ vidyÃrthatve mÃnamÃha-##
maitro dayÃvÃnityartha÷ /
nanvanÃÓramiïÃæ karma bhavatu vidyÃhetustathÃpi te«Ãæ na ÓravaïÃdÃvadhikÃra÷ saænyÃsÃbhÃvÃdityata Ãha-##
bandhakÃj¤ÃnadhvastiphalakavidyÃkÃmasya Óravaïe 'dhikÃra÷ /
saænyÃso 'pi kadÃcitkto j¤Ãna upakaroti Óravaïaæ pratyanaÇgatvÃditi bhÃva÷ //38//
END BsRp_3,4.9.38
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.9.39þ
atas tv itarajjyÃyo liÇgÃc ca | BBs_3,4.39 |
tarhyÃÓramitvaæ vthetyata Ãha-##
puïyakttaijasa÷ Óuddhasatvastena j¤ÃnamÃrgeïaiti brahma prÃpnotÅtyartha÷ //
atra puïyakttvaliÇgÃdÃÓramitvaæ jyÃya÷ puïyopacaye ÓÅghraæ vidyÃlÃbhÃdanÃÓramasya ninditatvÃcceti bhÃva÷ //39//
END BsRp_3,4.9.39
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.10.40þ
tadbhÆtasya tu nÃtadbhÃvo jaiminer api niyamÃt tadrÆpÃbhÃvebhya÷ | BBs_3,4.40 |
##
uttamÃÓramÃtpÆrvÃÓramaæ prÃptasya pracyutasya karmÃpi vidyÃheturanÃÓramikarmavaditi saægati÷, pÆrvapak«aphalaæ caitat /
siddhÃnte tu bhra«Âasya karma na heturiti phalam /
rÃgÃdiprÃbalyÃtpracyutini«edhÃcca pracyuti÷ prÃmÃïikÅ na veti saæÓayamÃha÷ /
siddhÃntasÆtre niyamaæ vyÃca«Âe-##
atyantamiti nai«Âhikatvaniyama÷ /
araïyamityekÃntopalak«itaæ pÃrivrÃjyaæ ghyate /
tadiyÃdgacchediti padaæ ÓÃstramÃrgastatastasmÃtpÃrivrÃjyÃnna punareyÃnna pracyavediti uni«adrahasyamityartha÷ /
atadrÆpaæ pracyutau pramÃïÃbhÃvaæ vyÃca«Âe-##
Ói«ÂÃcÃrÃbhÃvamÃha-##
'caï¬ÃlÃ÷ pratyavasitÃ÷'iti smteÓca patitÃnÃæ karma ni«phalamiti bhÃva÷ //40//
END BsRp_3,4.10.40
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.11.41þ
na cÃdhikÃrikam api patanÃnumÃnÃt tadayogÃt | BBs_3,4.41 |
##
avakÅryeta vyabhicaredityartha÷ /
avakÅrïaæ yonau ni«iktaæ reto 'syÃstÅtyavakÅrïÅ /
atra pracyutasya prÃyaÓcittaæ syÃnnaveti upapÃtakatvÃtpatanasmteÓca saæÓaya÷ /
pracyutasya yaj¤Ãdikaæ ni«phalamityuktaæ tadvatprÃyaÓcittamÃpi ni«phalamiti pÆrvapak«ayati-##
atra ktaprÃyaÓcittasya karma j¤Ãnaheturna bhavatÅti phalaæ siddhÃnte tu bhavatÅtida÷ /
yathopanayanakÃle homo laukikÃgnÃveva kÃrya÷ /
dÃrasaæbandhottarakÃlavihitÃdhÃnasya saæpratyaprÃptakÃlatvenÃhavanÅyÃbhÃvÃttadvadavakÅrïino brahmacÃriïa÷ prÃyaÓcittapaÓurgardabho laukikÃgnau hotavya ityadhikÃralak«aïe «a«ÂhÃdhyÃye nirïÅtaæ prÃyaÓcittamÃdhikÃrikaæ tadupakurvÃïasyaiva na nai«Âhikasyeti prÃpte siddhÃntayati //41//
END BsRp_3,4.11.41
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.11.42þ
upapÆrvam api tv eke bhÃvamaÓanavat tad uktam | BBs_3,4.42 |
##
upapadaæ pÆrvaæ yasya pÃtakasya tadupapÃtakamityartha÷ /
'prÃyaÓcittaæ na paÓyÃmi'iti darÓanÃbhÃvasmte÷ prÃyaÓcittÃbhÃvÃparatvaæ kalpayitvà tanmÆlaÓrutikalpanÃtprÃgeva kÊptasÃdhÃraïaÓrutyà prÃyaÓcittasadbhÃvasiddhe÷ /
kalpanaæ nodeti kÊptaÓrutivirodhÃditi bhÃva÷ /
prÃyaÓcittasya bhÃvÃbhÃvasiddhyo÷ samatve 'pi bhÃvaprasiddhi÷ ÓrutimÆlatvÃdÃdartavyetyatra saæmatimÃha-##
yavamayaÓcarÆrityatra yavaÓabdaÇkeciddÅrghaÓÆke prayu¤jate keciddeÓaviÓe«e priyaÇgu«u /
ata÷ kasya caru÷ kÃrya iti saædehe vddhaprayogasÃmyÃtsamà tulyà vikalpena pratipatti÷ syÃditi prÃpte siddhÃnta÷-ÓÃstramÆlà pratipattirgrÃhyà ÓÃstranimittatvÃddharmÃdij¤Ãnasya /
tathÃca 'yadÃnyà o«adhayo mlÃyantyathaite yavà modamÃnÃsti«Âhanti, iti ÓÃstramÆlatvÃddÅrghaÓÆkaprayogasyaivÃdara ityartha÷ /
smtergatimÃha-##
brahmacaryarak«Ãrthaæ yatnÃdhikyaæ kÃryamiti j¤ÃpanÃrthaæ prÃyaÓcittaæ spa«Âamapi na paÓyÃmÅtyuktaæ bhagavadatriïetyartha÷ /
nai«Âhikavadyativanasthayorapi pramÃdÃdbrahmacaryabhaÇge prÃyaÓcittamastÅtyÃha-##
kcchraæ prÃjÃpatyaæ mahÃkak«aæ bahutïakëÂhadeÓaæ jaladÃnÃdinà vardhayeta /
yatistu somalatÃvarjaæ vardhayet /
'sarvapÃpaprasakto 'pi dhyÃyannimi«amacyutam /
bhÆyastapasvÅ bhavati paÇktipÃvana eva ca /
upÃpÃtakasaÇghe«u pÃtake«u mahatsu ca /
praviÓya rajanÅpÃdaæ brahmadhyÃnaæ samÃcaret //
'ityÃdisvaÓÃstravihitadhyÃnaprÃïÃyÃmÃdisaæskÃro 'pi bhik«uïà kÃrya ityartha÷ /
ÃdipadÃt 'manovÃkkÃyajÃndo«Ãnaj¤ÃnotthÃnpramÃdajÃn /
sarvÃndahati yogÃgnistÆlarÃÓimivÃnala÷ /
nityameva tu kurvÅta prÃïÃyÃmÃæstu «o¬aÓa /
api bhrÆïahanaæ mÃsÃtpunantyaharaha÷ ktÃ÷ /
'ityÃdivÃkyaæ grÃhyam //42//
END BsRp_3,4.11.42
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.12.43þ
bahis tÆbhayathÃpi smter ÃcÃrÃc ca | BBs_3,4.43 |
##
ktaprÃyaÓcittaistai÷ saha ktaÓravaïÃdikaæ j¤ÃnasÃdhanaæ na veti saædehe te«Ãæ ÓuddhatvÃtsÃdhanamiti prÃpte prÃyaÓcittÃtparaloke te«Ãæ Óuddhatve 'pyatra ÓuddhabhÃvÃnna sÃdhanamiti siddhÃntayati-##
sugamaæ bhëyam //43//
END BsRp_3,4.12.43
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.13.44þ
svÃmina÷ phalaÓruter ity Ãtreya÷ | BBs_3,4.44 |
##
aÇgÃÓritopÃsti«ÆbhayakartkatvasaæbhavÃtsaæÓaya÷ /
ya÷ ktaprÃyaÓcitta÷ sa saævyavahÃrya ityutsargasya nindÃtiÓayasmtyà nai«ÂhikÃdi«u bÃdhavadyo yadaÇgakartà sa tadÃÓritasya kartetyutsargasya kartu÷ phalaÓrutyà bÃdha iti pÆrvapak«amÃha-##
atra karttvabhokttvayoraikÃdhikaraïyaæ phalaæ siddhÃnte tvaÇgÃÓrità tvikkartkà apyupÃstayo yajamÃnagÃmisvatantraphalÃ÷ kimu vÃcyaæ svani«ÂhabrahmavidyÃyÃ÷ svÃtantryamiti phalaæ vivektavyam /
ata÷ pÃdasaægati÷ hiÇkÃraprastÃvodgÅthapratihÃranidhanÃkhyapa¤caprakÃre sÃmni v«ÂidhyÃturvar«asamddhi÷ phalamiti Órutyartha÷ /
Órutaæ phalaæ tviggataæ kiæ na syÃdityata Ãha-##
yathÃsÃÇgakratvadhiktÃdhikÃratvÃdgodohanasya phalaæ kratvadhikÃrigataæ tadvadaÇgopÃsanasyÃpi phalaæ tadgatamevetyartha÷ /
astu tasya phalaæ tadgataæ kartÃtvanya÷ kiæ na syÃdityata Ãha-##
yaduktaæ yajamÃnÃgÃmi phalamiti tasyÃpavÃdaæ ÓaÇkate-##
udgÃnena sÃdhayatÅtyartha÷ /
yÃjamÃnaæ phalamityutsargasyÃsati bÃdhakavacane siddhiriti samÃdhyartha÷ /
tasmÃtphalabhokttvÃdityartha÷ //44//
END BsRp_3,4.13.44
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.13.45-46þ
Ãrtvijyam ity au¬ulomi÷ tasmai hi parikrÅyate | BBs_3,4.45 |
ÓruteÓca | BBs_3,4.46 |
upÃsanamÃrtvijyaæ tvikkartkamityata Órautaæ liÇgamÃha-##
tamudgÅthÃkhyaæ praïavaæ prÃïad«Âyà dhyÃtavÃndhyÃtvà ca naimiÓÅyÃnÃæ satriïÃmudgÃtÃsÅdityartha÷ /
yajamÃnena svagÃmiphalakasÃÇgaprayogakaraïÃyartvijÃæ krÅtatvÃtkarttve 'pi na tatphalabhÃktvamutsargasya bÃdhakÃbhÃvÃdityuktatvÃt /
krayaïadvÃrà karttvabhokttvasÃmÃnÃdhikaraïyaæ copapadyate bhtyakartke yuddhe rÃjà yudhyate jayati cetivaditi bhÃva÷ //45 // //46//
END BsRp_3,4.13.45-46
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.14.47þ
sahakÃryantaravidhi÷ pak«eïa ttÅyaæ tadvato vidhyÃdivat | BBs_3,4.47 |
##
yasmÃtpÆrve brÃhmaïà ÃtmÃnaæ viditvà saænyasya bhik«Ãcaryaæ caranti tasmÃdadyatano 'pi brÃhmaïa ÃpÃtaj¤ÃnarÆpapaï¬ÃvÃnpaï¬itastasya ktyaæ pÃï¬ityaæ Óravaïaæ tannirvidya niÓcayena labdhvà bÃlyena Óravaïajaj¤Ãnasya balabhÃvena mananenÃsaæbhÃvanÃnirÃsena bÃlasya bhÃvena và Óuddhacittatvena sthÃtumicchedevaæ mananaÓravaïe ktvÃdÃnantaraæ munirnididhyÃsanaktsyÃdevamamaunaæ ca maunÃdanyadbÃlyapÃï¬ityadvayaæ maunaæ ca nididhyÃsanaæ labdhvà atha j¤ÃnasÃmagrÅpau«kalyÃnantaraæ brahmÃhamiti sÃk«ÃtkÃravÃn brÃhmaïo bhavatÅtyartha÷ /
maunaÓabdasya siddharÆpe pÃrivrÃjye anu«Âheye ca dhyÃne prayogÃtsaæÓaya÷ /
yathà taæ ha baka ityÃdivÃkyaÓe«ÃdudgÅthÃdyupÃsanasyÃrtvijyatvanirïayastadvadatha brÃhmaïa iti vidhihÅnavÃkyaÓe«ÃnmaunasyÃpyavidheyatvaniÓcaya iti pÆrvapak«amÃha-##
atra dhyÃnasyÃnanu«ÂhÃnaæ siddhÃnte tvanu«ÂhÃnamiti phalam /
yadi maunaæ pÃrivrÃjyaæ tadà vÃkyÃntaraprÃptamanÆdyate bÃlyavidhipraÓaæsÃrtham /
yadi j¤Ãnaæ tadà pÃï¬ityaÓabdÃtprÃptamiti pÆrvapak«agranthÃrtha÷ /
muniÓabdÃdvij¤ÃnÃtiÓaya÷ pratÅyate tasya j¤ÃnamÃtravÃcipÃï¬ityaÓabdÃnna prÃpti÷ /
nÃpi muniÓabda÷ parivrìvÃcaka÷ vÃlmÅkyÃdi«u prayujyamÃnatvÃt /
tasmÃdaprÃptaæ maunamapÆrvatvÃdvidhiæ kalpyatÅti siddhÃntayati-##
Ãpastambaprayogasya gatimÃha-##
ki¤cÃmaunaæ ca maunaæ ca nirvidyeti Óravaïamananavadanu«Âheyatvoktermaunasya vidheyatetyÃha-##
naca trayÃïÃæ vidhÃne vÃkyabhedo do«a÷ /
uparidhÃraïavadi«ÂatvÃttadvÃkyabhedasyeti bhÃva÷ /
kasyedaæ dhyÃnaæ vidhÅyata ityÃha-##
ÃtmÃnaæ viditveti parok«aj¤Ãnavata÷ saænyÃsina÷ praktatvÃdityartha÷ /
sÆk«mÃrthasÃk«ÃtkÃrasÃdhanatvena dhyÃnÃde÷ «a¬jÃdau lokata÷ prÃptiæ ÓaÇkitvà niyamavidhimÃha-##
nanu brahmavidyÃpare vÃkye kathaæ j¤ÃnÃÇgamiti cetsaphalakratuparavÃkye 'ÇgavidhivadityÃha-##
pradhÃnamÃrabhyÃÇgaparyanto vidhi÷ /
tatra pradhÃna÷ kraturvidhyÃdirata evÃÇgaæ vidhyanta ityucyata ityartha÷ /
etatsÆtrabhëyabhÃvÃnabhij¤Ã÷ saænyÃsÃÓramadharmaÓravaïÃdau vidhirnÃstÅti vadanti /
vidhau hyaprÃptimÃtramapek«itaæ tacca bhedadarÓanaprÃbalyÃddarÓitamiti saæpradÃyavida÷ //47//
END BsRp_3,4.14.47
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.14.48þ
ktsnabhÃvÃt tu ghiïopasaæhÃra÷ | BBs_3,4.48 |
samÃvartanÃnantaraæ kuÂumbe sthito brahmalokaæ prÃpnoti naca punarÃvartata ityupasaæhÃrÃtsaænyÃso nÃstÅti ÓaÇkÃrtha÷ /
ÃyÃsaviÓi«ÂakarmabÃhulyÃdghiïopasaæhÃra÷ kto na saænyÃsÃbhavÃditi samÃdhyartha÷ //48//
END BsRp_3,4.14.48
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.14.49þ
maunavad itare«Ãm apy upadeÓÃt | BBs_3,4.49 |
saænyÃsagÃrhasthyadvayamatra sÆtraktoktam /
tato 'nyadÃÓramadvayaæ nÃstÅti kasyacidbhrama÷ syÃttaæ nirasyati-##
ÃÓramadvayavadityartha÷ /
itarayorapÅti vÃcye bahÆktiravÃntarabhedamapek«ya /
sa cÃsmÃbhi÷ prÃgdarÓita÷ //49//
END BsRp_3,4.14.49
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.15.50þ
anÃvi«kurvann anvayÃt | BBs_3,4.50 |
##
tatra bÃlye vi«aye taddhitasya bhÃvÃrthatvÃsaæbhavÃtkarmÃrthatvaæ ghÅtvà ti«ÂhanmÆtratvÃdikarmaïo 'prarƬhendriyatvÃdirÆpabhÃvaÓuddheÓca bÃlakarmatvÃviÓe«ÃtsaæÓayamÃha-##
pÆrvapak«e vidyÃÇgatvena ti«ÂhanmÆtratvÃderapyanu«ÂhÃnaæ siddhÃnte bhÃvaÓuddhereveti phalam /
pÆrvatra maunaÓabdasya j¤ÃnÃtiÓaye dhyÃne prasiddhatvÃt dhyÃnaæ vidheyamityuktam, tadvadbÃlyaÓabdasya kÃmacÃrÃdau prasiddhestadvidhigrahaïamityÃha-##
kÃmataÓcaraïavadanabhak«aïÃni yasya sa kÃmacÃravÃdabhak«aïastasya bhÃvastattetyartha÷ /
yathopapÃdaæ yathÃsaæbhavaæ mÆtrÃdi yasya tadbhÃvastattvaæ bÃlyavidhibalÃtpÃtityaÓÃstramanyavi«ayamiti bhÃva÷ /
'yastvavij¤ÃnavÃnbhavatyamanaska÷ sadÃÓuci÷ /
na sa tatpadamÃpnoti saæsÃraæ cÃdhigacchati'ityÃdi Óaucabhik«ÃdiniyamavidhiÓÃstrÃviruddhasya bhÃvaÓuddhÃkhyabÃlyasya vidhisaæbhavÃnna yathe«Âace«ÂÃvidhiriti siddhÃntayati-##
pradhÃnavirodhitvÃcca na tadvidhirityÃha-##
bhÃvaÓuddhervidyopakÃrakatvenÃnvayÃdanÃvi«kurvanbhavediti bÃlyavidhyartha iti sÆtrayojanà //50//
END BsRp_3,4.15.50
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.16.51þ
aihikam apy aprastutapratibandhe taddarÓanÃt | BBs_3,4.51 |
aihikamapi saænyÃsÃdibÃlyÃntaæ sÃdhanajÃtamuktvà tatsÃdhyavidyÃjanma vicÃryata iti saægatiæ vadan sÃdhanasya dvidhà phalasaæbhavÃtsaæÓayamÃha-##
kÃrÅrÅ«Âivadaihikaphalatvaniyama÷ ÓravaïÃdÅnÃmiti pÆrvapak«amÃha-##
nanvÃmu«mikaphalakayaj¤ÃdisÃdhyavidyÃyÃ÷ kathamaihikatvaniyama ityata Ãha-##
ÓuddhidvÃrà yaj¤Ãdibhi÷ ÓravaïÃdi«u sÃk«ÃdvidyÃhetu«u ghaÂite«u vidyÃvilambo na yukta÷ /
dÓyate ca vilamba÷ ata÷ ÓravaïÃdervidyÃhetutvamasiddhamiti pÆrvapak«e phalam /
pratibandhakavaÓÃdvilambe 'pi hetutvasiddhiriti siddhÃnte phalaæ matvà citrÃdivadaniyataphalaæ ÓravaïÃdikamiti siddhÃntayati-##
nanu prÃrabdhakarmaviÓe«eïa ÓravaïÃdiphalapratibandha÷ kimiti kriyate ÓravaïÃdinaiva karmavipÃkapratibandha÷ kiæ na syÃdityata Ãha-##
deÓÃdimahimnà karmÃïi vipacyanta ityartha÷ /
tena ÓravaïÃdikameva kimiti na vipacyante, tatrÃha-##
vipÃcakatvaæ palaunmukhyahetutvam /
nanu tarhi ÓravaïÃdivipÃcakadeÓÃdikaæ kÅdÓamityata Ãha-#<ÓÃstramapÅti />#
phalabalÃddeÓÃdij¤Ãnamiti bhÃva÷ /
tathÃpi karmaïaiva ÓravaïÃdipratibandho na vaiparÅtyamityatra ko hetustamÃha-##
pratibandhakatvaÓaktirapi phalabalÃjj¤Ãtavyeti bhÃva÷ /
pratibandhakasadbhÃve Órautaæ smÃrtaæ ca liÇgamÃha-##
Óïvanto 'pi na vidyurityukte÷ pratibandhasiddhi÷ /
Ãtmano yathÃvadvaktÃpyÃÓcarya÷ adbhutavat kaÓcideva bhavati /
ti«Âhatu labdhà sÃk«ÃtkÃravÃn, parok«ato j¤ÃtÃpyÃÓcarya÷ /
kuÓalenÃcÃryeïÃnuÓi«Âo 'pÅtyartha÷ //51//
END BsRp_3,4.16.51
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_3,4.17.52þ
evaæ muktiphalÃniyamas tadavasthÃvadhtes tadavasthÃvadhte÷ | BBs_3,4.52 |
asati prÃrabdhakarmapratibandhe ÓravaïÃdinehaiva vidyodaya÷ yaj¤Ãdibhi÷ saæcitapÃpapratibandhasya nirastatvÃt /
sati tu bhogena tannirÃsÃdamutreti vidyÃyà aihikÃmu«mikatvaviÓe«aniyama uktastadvatphale 'pi mok«e kaÓcidutkar«ÃdiviÓe«a÷ syÃdityata Ãha-##
muktiratra vi«aya÷ /
tasyÃæ vidyÃvadviÓe«aniyamo 'sti na veti phalasyobhayathÃsaæbhavÃtsaæÓaye pÆrvapak«amÃha-##
mukti÷ saviÓe«Ã, phalatvÃdvidyÃvadata÷ karmasÃdhyà muktiriti phalam /
siddhÃnte tu nirviÓe«atvÃvadhÃraïaÓrutibÃdhitamanumÃnamato j¤ÃnaikavyaÇgyà muktiriti phalam /
ki¤ca ÓravaïÃditÃratamyÃdvidyÃyÃæ ka¤cidatiÓayamaÇgÅktya vidyÃlabhyamuktau nÃtiÓaya ityÃha-##
nanu brahmaïo nityasiddhatvÃdavidyÃnivtteÓcÃnyatve dvaitÃpatte÷, ananyatve cÃsÃdhyatvÃdikaæ vidyÃphalamityata Ãha-##
vidyayÃbhivyaktatvena brahmÃnanda eva mukhyaphalamabhivyaktiravidyÃnivttirÃnandasvarÆpasphÆrtipratibandhakÃbhÃvatayà vidyayà sÃdhyate sà cÃnirvÃcyeti na dvaitÃpatti÷ /
anye tu sà brahmÃnanyetyÃhu÷ /
naca sÃdhyatvÃnupapattestatra vidyÃvaiyarthyamiti vÃcyam /
yadabhÃve yadabhÃvastattatsÃdhyamiti j¤ÃnÃtsarvo loka÷ pravartate /
yathÃca vidyÃyà abhÃve brahmasvarÆpamukterabhÃvo 'nartharÆpà avidyaivÃsti /
asyà avidyÃyà eva muktirnÃstÅtivyavahÃravi«ayatvena muktyabhÃvatvÃt /
tathÃca vidyÃæ vinà muktirnÃstÅti niÓcayÃdvidyÃmupÃdatte /
vidyodaye ca svata÷siddhanityanivttÃnarthasvaprakÃÓabrahmÃnandÃtmanavati«Âhata ityanavadyam /
saæprati vidyÃyÃmatiÓayÃÇgÅkÃra tyajati-##
ekarÆpe vi«aye pramÃyÃæ tÃratamyÃnupapatterityartha÷ /
kathaæ tarhi pÆrvÃdhikaraïe vidyÃyà viÓe«a ukta÷, tatrÃha-##
satyÃmapi sÃmagryÃæ j¤Ãne vilamba ukto na tÃratamyamityartha÷ /
tarhi satyapi j¤Ãne muktau vilamba÷ kiæ na syÃdityata Ãha-##
vÃyvÃdipratibandhÃddipotpattivilambe 'pyutpanne tamonivttivilambÃdarÓanÃtsati j¤Ãne nÃj¤Ãnanivttau vilamba iti bhÃva÷ /
ki¤ca karmaïÃmupÃsanÃnÃæ ca guïabhedena tÃratamyÃtphalatÃratamyaæ yuktam /
nirguïavidyÃyÃstvekarÆpatvÃttatphalaikarÆpyamityÃha-##
smtau kasyacinnirguïavida ityartha÷ /
tasmÃdvidyÃsamakÃlaiva muktiriti siddham //52//
END BsRp_3,4.17.52
iti ÓrÅmatparamahaæsaparivrÃjakÃcÃryaÓrÅgovindÃnandabhagavatktau ÓÃrÅrakavyÃkhyÃyà bhëyaratnaprabhÃÂÅkÃyÃæ ttÅyasyÃdhyÃyasya caturtha÷ pÃda÷ //4//
#/ iti ttÅyÃdhyÃyasya nirguïavidyÃyà antaraÇgabahiraÇgasÃdhanavicÃrÃkhyaÓcaturtha÷ pÃda÷ >#//
#/ iti ÓrÅmadbrahmasÆtraÓÃÇkarabhëye sÃdhanÃkhyasttÅyodhyÃya÷ >#//