Badarayana: Brahmasutra, Adhyaya 3 with Govindananda's Ratnaprabhavyakhya, a subcommentary on Samkara's Sarirakamimamsabhasya [Sutra text added!] Input by members of the Sansknet project (www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. THE TEXT IS NOT PROOF-READ! REFERENCE SYSTEM: BBs_n,n.n = Badarayana-Brahmasutra_Adhyaya,Pada.Sutra BsRp_n,n.n.n = Brahmasutra-Ratnaprabhavyakhya_Adhyaya,Pada.Adhikarana.Sutra #<...># = BOLD ## yaæ hi vairÃgyasaæpannÃstattvamarthavivekina÷ / labhante sÃdhanairdÃntÃstaæ sÅtÃnÃyakaæ bhaje //1// ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.1.1þ tadantarapratipattau raæhati saæpari«vakta÷ praÓnanirÆpaïÃbhyÃm | BBs_3,1.1 | ## v­ttamanÆdya t­tÅyÃdhyÃyÃrthamÃha-## aviruddhe vedÃntÃrthe tajj¤ÃnasÃdhanacintÃvasara ityanayorhetuhetumadbhÃva÷ / liÇgopÃdhisiddhau tadupahitajÅvasaæsÃracinteti pÃdayorapi tadbhÃvasaÇgati÷ / atra prathamapÃde vairÃgyam / dvitÅye svapnÃdyavasthoktyà tvaæpadÃrtho brahmatattvaæ cocye / t­tÅye vÃkyÃrthastadarthamupÃsanÃÓca vicÃryante / caturthapÃdÃrthamÃha-## darÓanopÃyÃ÷ saænyÃsÃdaya÷ / muktirÆpaphalasya svargavattÃratamyaniyamÃbhÃva÷ ekarÆpatvamiti yÃvat / prasaÇgÃgataæ dehÃtmadÆ«aïam / pa¤casu dyuparjanyap­thivÅpuru«ayo«itsvagnitvadhyÃnaæ pa¤cÃgnividyà / yasmÃt karmaïà gatyÃgatirÆpo 'narthastasmÃt karmaphale jugupsÃæ gh­ïÃæ viraktiæ kurvÅteti pa¤cÃgnividyopasaæhÃre ÓravaïÃdvairÃgyÃrthaæ pradarÓyate ityanvaya÷ / ÓÃstrÃdisÆtre nityÃnityavivekak­taæ vairÃgyamuktam, iha taddÃr¬hyÃya gatyÃgatikleÓabhÃvanÃk­taæ taducyata ityapaunaruktyam / adhikaraïavi«ayamÃha-## avidyà prasiddha / vidyeti pÃÂhe upÃsanà grÃhyà / karma dharmÃdharmÃkhyaæ, pÆrvapraj¤Ã janmÃntarasaæskÃra÷ / atha maraïakÃle prÃïà h­daye jÅvenaikÅbhavantÅtyartha÷ / rÆpaæ ÓarÅraæ, pa¤cÅk­tabhÆtabhÃgÃ÷ uttaradehapariïÃmino bhÆtasÆk«mÃ÷ / vedÃntÃrthaj¤ÃnasÃdhanavicÃratvÃt sarvÃdhikaraïÃnÃæ, ÓrutiÓÃstrÃdhyÃyasaÇgataya÷ vairÃgyaphalakatvÃdetatpÃdasaÇgati÷ / pÆrvÃdhikaraïe vyavahÃrÃrthaæ pa¤cÅkaraïamuktaæ sa vyavahÃro 'tra nirÆpyata iti phalaphalibhÃvo 'vÃntarasaÇgati÷ / atra pÆrvapak«e nirÃÓrayaprÃïagatyabhÃvÃt, na vairÃgyaæ, siddhÃnte bhÆtÃÓrayaprÃïagatervairÃgyamiti phalabheda÷ / tejomÃtrÃÓcak«urÃdaya÷, paÓyati jighratÅti vÃkyaÓe«Ãt / Ãpa÷ pa¤casvagni«u hutÃ÷ pa¤camyÃmÃhutau hutÃyÃæ yathà puru«aÓabdavÃcyÃ÷ puru«Ãtmanà pariïamante tathà kiæ tvaæ vettheti Óvetaketuæ prati rÃj¤a÷ pravÃhaïasya praÓna÷, tasya cottarÃj¤Ãne tatpitaraæ prati rÃjovÃca 'asau vÃva loke gautamÃgnistatra ÓraddhÃkhyà Ãpa÷ Ãhuti÷ parjanyÃgnau somarÆpà iha khlvagnihotre Óraddhayà hutà dadhyÃdirÆpà Ãpo yajamÃnasaælagnÃ÷ svargaæ lokaæ prapya somÃkhyadivyadehÃtmanà sthitÃ÷ karmÃnte drutÃ÷ parjanye hÆyante tato v­«ÂirÆpÃ÷ p­thivyà annarÆpÃ÷ puru«e retorÆpÃ÷ yo«iti hutÃ÷ Ãpa÷ puru«aÓabdavÃcyÃ÷ pumÃtmakà bhavanti'iti nirÆpaïaæ k­tam / nanvetaddehaæ tyaktvÃdbhi÷ saha gatasya paÓcÃddehÃntaraprÃptirityayuktam / yathà t­ïajalÃyukà t­ïÃntaraæ g­hÅtvà pÆrvat­ïaæ tyajati tathà jÅvo dehÃntaraæ g­hÅtvà pÆrvadehaæ tyajatÅti ÓrutivirodhÃditi ÓaÇkate-## ihaiva karmÃyattabhÃvidehaæ devo 'hamityÃdibhÃvanayà g­hÅtvà pÆrvadehaæ tyajatÅti Órutyartha÷, ato na virodha iti samÃdhatte-## bhÃvanÃyà dÅrghÅbhÃvo bhÃvidehavi«ayatvam / ghaÂÃkÃÓavadupahito jÅva÷ sÆk«mopÃdhigatyà lokÃntaraæ gacchatÅti pa¤cÃgniÓrutyukta÷ prakÃrastadvirodhÃdanyÃ÷ kalpanÃ÷ sarvà anÃdartavyà ityanvaya÷ / sÃÇkhyakalpanÃmÃha-## sugatakalpanÃmÃha-## nirvikalpakaj¤ÃnasantÃnarÆpasyÃtmano dehÃntare ÓabdÃdisavikalpakaj¤ÃnÃkhyav­ttilÃbho bhavatÅtyartha÷ / kÃïÃdakalpanÃmÃha-## dehÃntaraæ prati manomÃtraæ gacchati, indriyÃïi tu nÆtanÃnyevÃrabhyante / digambarakalpanÃmÃha-## //1// END BsRp_3,1.1.1 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.1.2þ tryÃtmakatvÃt tu bhÆyastvÃt | BBs_3,1.2 | nanu pÃkasvedagandharÆpakÃryatrayopalabdhestryÃtmako deha ityayuktam / prÃïÃvakÃÓayorapyupalabdhyà dehasya pa¤cabhÆtÃtmatvÃdityarucyà vyÃkhyÃntaramÃha-## dehadhÃrakatvÃddhÃtavastaistridhÃtutvÃtryÃyÃtmaka ityanvaya÷ / dehasya kevalÃbjatve vÃtaæ pittaæ ca vÃyavyaæ taijasaæ na syÃtÃmiti bhÃva÷ / p­thivÅtarabhÆtÃpek«ayÃpÃæ bÃhulyam / ki¤ca dehanimittÃnÃæ karmaïÃmabbÃhulyÃttÃbhirbhÆtÃntarÃïyupalak«yanta ityÃha-## //2// END BsRp_3,1.1.2 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.1.3þ prÃïagateÓ ca | BBs_3,1.3 | utkrÃntau prÃïà dehabÅjapa¤cabhÆtÃÓrayÃ÷ prÃïatvajjÅvaddehasthaprÃïavadityÃha-## //3// END BsRp_3,1.1.3 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.1.4þ agnyÃdigatiÓruter iti cen na bhÃktatvÃt | BBs_3,1.4 | prÃïÃnÃæ gatirasiddhetyÃÓaÇkya ni«edhati-## adarÓanÃdo«adhivanaspatigamanasyeti Óe«a÷ / lomÃnyapiyantÅtyartha÷ // prÃïÃnÃmagnyÃdi«u layasya mukhyatve jÅvasya gatibhogayorayogÃtsarve prÃïà anÆtkrÃmantÅti vispa«ÂaÓruterlomÃdigauïalayapÃÂhÃcca gauïatvamityartha÷ //4// END BsRp_3,1.1.4 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.1.5þ prathame 'ÓravaïÃd iti cen na tà eva hy upapatte÷ | BBs_3,1.5 | bhÆtÃntarayuktÃnÃmapÃæ gatimuktvà puru«avacastvaæ tÃsÃmÃk«ipya samÃdhatte-## nanu prathamapadaæ vyarthamuttarÃgni«vapyapÃmaÓravaïÃdityÃÓaÇkya somav­«ÂyannaretasÃmabrÆpatvÃduttaratra tÃsÃæ Óravaïamasti, na prathama ityÃha-## pa¤cÃgni«vapÃmÃhutitve siddhe tÃsÃæ pa¤camyÃmÃhutau puru«avacastvaæ bhavenna tatsiddhaæ prathamÃgnau tÃsÃmanÃhutitvÃditi ÓaÇkÃrtha÷ evaæ hi ÓraddhÃÓabdenÃpÃæ grahe sati praÓnottaropasaæhÃrÃïÃæ saægÃnÃdekÃrthatvÃdekavÃkyatopapadyate, agrahe tu catur«vagni«vevÃpÃmÃhutitvÃccaturthyÃmÃhutÃviti vÃcyaæ, ata÷ praÓnopasaæhÃrayo÷ pa¤camyÃmiti ÓravaïÃt, prathamÃgnÃvapyÃpa eva grÃhyà iti samÃdhÃnÃrtha÷ / anapa÷ adbhyo 'nyata÷ / ## ÓraddhÃÓabdasyÃbarthakatvaæ darÓayatÅtyartha÷ / upapatterityasyÃrthÃntaramÃha-#<ÓraddhÃkÃryamiti /># tasyÃ÷ ÓraddhÃhute÷ soma÷ saæbhavatÅtyÃdinà ÓraddhÃsomÃdÅnÃæ pÆrvapÆrvapariïÃmatvaæ Órutaæ tato dravapariïÃmatvÃt ÓraddhÃyà aptvaæ pratyayÃtmakamukhyaÓraddhÃyà ÃhutitvÃyogÃccetyartha÷ / ÓraddhÃÓabdasyÃpsu sÆk«matvaguïena v­ttimuktvà lak«aïÃæ vaktuæ ÓraddhÃyà adbhirekakarmayogitvaæ hetutvaæ và saæbandhamÃha-#<ÓraddhÃpÆrvaketi /># asmai yajamÃnÃya / snÃnÃdyarthamÃpa÷ ÓraddhÃæ saænamante janayantÅti Órutyartha÷ //5// END BsRp_3,1.1.5 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.1.6þ aÓrutatvÃd iti cen ne«ÂÃdikÃriïÃæ pratÅte÷ | BBs_3,1.6 | apÃæ gatimupetyÃdbhi÷ saha jÅvÃnÃæ gatimÃk«ipya samÃdhatte-## dyulokÃgnau ÓraddhÃhute÷ somo rÃjà saæbhavatÅtyuktvà vÃkyaÓe«e dhÆmÃdimÃrgeïa ÃkÃÓÃccandramasaæ prÃptà i«ÂyÃdikÃriïa e«a somo rÃjetyuktÃ÷, ata÷ somarÃjÃÓabdasÃmÃnyÃdi«ÂyÃdikÃriïÃæ jÅvÃnÃæ ÓraddhÃÓabditÃdbhi÷ saha gatiriha ÓraddhÃhutivÃkye pratÅyata ityartha÷ / te«Ãæ sÆk«mÃbhirdravyÃpÆrvarÆpÃbhi÷ pa¤cÅk­tÃbhiradbhi÷ saæbandhaæ vadan sahagatiæ viv­ïoti-## nidhanaæ maraïaæ tannimittakamantye«ÂividhÃnaæ, asau yajamÃna÷, svargÃya gacchatviti mantrÃrtha÷ / hutadravyarÆpÃïÃmapÃæ gamane ÓrutyantaramÃha-## agnihotraprakaraïe janakena yÃj¤avalkyaæ prati 'natvevainayo÷ sÃyaæprÃtarÃhutyostvamutkrÃntiæ na gatiæ na prati«ÂhÃæ na t­ptiæ na punarÃv­ttiæ na lokaæ pratyutthÃyinaæ vettha'iti «a praÓnÃ÷ k­tÃste«Ãæ nirvacanamapi rÃj¤aiva 'te và ete ÃhutÅ hute utkrÃmata÷ te 'ntarik«advÃrà divaæ gacchataste divamevÃhavanÅyaæ prati«ÂhÃæ kurvÃte divaæ tarpayataste tata÷ punarÃvartete tata÷ p­thivyÃæ puru«e yo«iti ca hute puru«arÆpeïotti«Âhata÷'iti vÃkyaÓe«eïa k­tam //6// END BsRp_3,1.1.6 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.1.7þ bhÃktaæ vÃnÃtmavittvÃt tathà hi darÓayati | BBs_3,1.7 | saæpratyuttarasÆtravyÃvartyaæ ÓaÇkate-## atra somÃkhyacandrasyÃnnatvamuktaæ ne«ÂÃdikÃriïÃmiti bhrÃntinirÃsÃrthaæ ÓrutyantaramÃha-## yathà yaj¤e camasasthaæ somam­tvija ÃpyÃyasveti kriyÃv­ttau lo puna÷ punarÃpyÃyya puna÷ punarapak«ayya bhak«ayanti / evamenÃni«ÂÃdikÃriïo 'nnarÆpÃn bhak«ayanti devà ityartha÷ / adhikriyate puru«o vidhinà saæbadhyate 'nenetyadhikÃra÷ phalakÃmanà / ÓÃstrÃnarthakyavÃraïÃya annatvaæ goïamiti bhÃva÷ / kena do«eïa te«Ãæ devabhogyatetyata Ãha-## yathà paÓurbhogya evamaj¤a÷ sa bhedadhÅmÃn devÃnÃæ bhogya ityartha÷ / ÃtmaÓabdasya mukhyatvabalena sÆtrÃæÓaæ vyÃkhyÃya prak­tapa¤cÃgnaya÷ sÆtrak­tÃtmatvenopacarità iti vyÃkhyÃntaramÃha-## vidyÃstutyarthamannatvaæ na mukhyamityatra ÓrutyantarÃrthaæ sÆtraÓe«aæ vyÃca«Âe-## evaæ gatiparyÃlocanayà vairÃgyamiti siddham //7// END BsRp_3,1.1.7 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.2.8þ k­tÃtyaye 'nuÓayavÃn d­«Âasm­tibhyÃæ yathetamanevaæ ca | BBs_3,1.8 | idÃnÅæ gatyantarabhÃvinÅmÃgatiæ nirÆpapayati-## bhoktavyakarmasamÃptyÃnantaryamathaÓabdÃrtha÷ / yathetamityÃrabhya ÓvÃdiyonimityantaæ vÃkyaæ yÃvattÃvadÃmnÃyata iti yojanà / atra yÃvatsaæpÃtamiti viÓe«aïÃdramaïÅyacaraïà iti vÃkyÃcca saæÓayamÃha-## anuÓaya÷ karma, atra pÆrvapak«e karmÃbhÃvenÃgateraniyamÃdvairÃgyÃdÃr¬hyaæ, siddhÃnte karmasattvenÃgatiniyamÃdvairÃgyadÃr¬hyamiti bheda÷ / te«Ãmi«ÂÃdikÃriïÃæ yadà tatkarma paryavaiti viparik«Åïaæ bhavati tadà punarÃvartanta iti ÓrutyantareïÃpi k­tsrakarmaïaÓcandraloke bhuktatvamucyata ityartha÷ / yÃvatpadasaÇkoco na yukta÷ ÓrutyantaravirodhÃdityÃha-## ayaæ naro yatki¤cidiha loke karma karoti tasyÃntaæ phalaæ paraloke prÃpya karmÃrthaæ punarÃyÃtÅti Órutyartha÷ / karmÃbhÃve Órutimuktvà yuktimÃha-## abhivyakti÷ phalonmukhatÃ, maraïenÃbhivyaktasya sarvasya karmaïa÷ paralokabhogasyÃvaÓyaæbhÃvÃtkarmÃbhÃva ityartha÷ / caraïÃkhyasÅlamÃtrÃdavaroha iti prÃpte siddhÃntapratij¤Ãæ vyÃca«Âe-## tat tatrÃvarohatÃæ jÅvÃnÃæ madhye ye kecidiha karmabhÆmau ramaïÅyacaraïÃ÷ puïyakarmÃïa÷ puïyayonibhÃja iti yat tat abhyÃÓo ha avaÓyaæ hÅtyartha÷ / kapÆyaæ pÃpam / d­«ÂaÓabdasya ÓrutyarthamuktvÃrthÃntaramÃha-## 'puïyo vai puïyena karma bhavati pÃpa÷ pÃpena'ityÃdiÓÃstreïa sukhadu÷khayordharmÃrdharmahetukatvamavagatam / tataÓca janmÃrabya d­«Âo bhoga÷ karmahetuka÷ bhogatvÃt, svargabhogavadityÃnuÓayasiddhi÷, vipak«e ca hetvabhÃvÃt bhogasyÃkasmikatvaprasaÇga ityartha÷ / sm­tavÃÓramÃ÷ ÃÓramiïa÷ pretya m­tvà lokÃntare karmaphalaæ bhuktvà tata÷ Óe«eïa bhuktÃdanyena karmaïà anuÓayÃkhyena punarjanma pratipadyante iti saæbandha÷ / viÓi«Âà deÓÃdayo medhÃntà daÓa guïà ye«u te tathoktÃ÷ / Órutaæ j¤Ãnaæ, v­ttaæ ÃcÃra÷ / svÃbhimatÃnuÓayaæ vaktuæ p­cchati-## k­tasya karmaïa÷ svarge bhoge sati bhuktasya karmaïo leÓo 'nuÓayastadvÃnavarohati bhÃï¬e snehaleÓasya d­«ÂatvÃt, tata÷ Óe«eïeti sm­teÓcetyekadeÓivyÃkhyÃmÃha-## ricyamÃnaæ snehena viyujyamÃnam / nanu bhoganÃÓyatvÃt karmaïo leÓo na yukta÷ iti ÓaÇkate-## k­tsnakarmaïo bhoge jÃte nÃÓa÷ syÃt, natu bhogo jÃta iti parihÃrÃrtha÷ / bhogo na jÃyata ityayuktamiti ÓaÇkate-## bhoga÷ sÃvaÓe«o jÃta iti samÃdhatte-## idamekadeÓivyÃkhyÃnaæ dÆ«ayati-## 'svargakÃmo yajeta'ityÃdiÓÃstreïa svargabhogÃrthaæ karma coditaæ, tacche«asya martyabhogahetutve ÓÃstravirodha ityartha÷ / ki¤ca svargahetukarmaÓe«Ãdavarohe kapÆyayonyÃpattiÓrutivirodha ityÃha-## svÃbhimatamanuÓayamÃha-## pÆrvapak«abÅjamanÆdya dÆ«ayati-## k«apayitvà punarÃgacchantÅti prÃpyantamiti vÃkyena gamyata iti yojanà / janmÃrabhya d­«ÂabhogaliÇgÃnug­hÅtayà ramaïÅyakapÆyacaraïaÓrutyaihikÃnuÓayÃkyakarmaviÓe«aïaparayà virodhÃt, yatki¤ceti yÃvatsaæpÃtamiti ca sÃmÃnyaÓabdayorÃmu«mikavi«ayatvena saÇkoco nyÃyya iti bhÃva÷ / maraïaæ k­tsnakarmÃbhivya¤jakamityayuktam, uktÃnuÓayaÓrutivirodhÃdityÃha-## balavadanÃrabdhakarmapratibandhÃcca na k­tsnakarmÃbhivyaktirityÃha-## tasya k­tasnakarmavya¤jakatve heturnÃstÅti bhÃva÷ / praÓnaæ matvottaraæ ÓaÇkate-#<Ãrabdheti /># ÃrabdhavadanÃrabdhasyÃpi balavata÷ pratibandhakatvÃnna sarvakarmaïa÷ phaladÃnÃyÃbhivyaktiriti samÃdhatte-## anÃraÓabdhaphalatvÃviÓe«ÃtsarvakarmaïÃmabhivyaktimÃÓaÇkya mithoviruddhasvarganarakÃdidehaphalÃnÃmekadehÃrambhakatvÃsaæbhava uktastaæ viv­ïoti-## astu tarhi durbalasya karmaïo nÃÓa ityata Ãha#<-nÃpÅti /># nÃbhuktaæ k«Åyate karmetyekÃnta utsarga÷ sa ca prÃyaÓcitabrahmaj¤ÃnadhyÃnairbÃdhyate na maraïamÃtraïetyartha÷ / maraïena durbalakarmÃvinÃÓe mÃnamÃha-## karmanÃÓapak«aæ nirasya prak­tak­tsnakarmÃbhivyaktipak«e do«ÃntaramÃha-## 'k­tsnakarmaïÃmekasmin devÃdijanmani bhogena k«ayÃnna janmÃntaraæ syÃt, j¤ÃnÃbhÃvÃnna muktirityaj¤adevasya ka«ÂÃntarÃladaÓà syÃdityartha÷ / 'ÓvasÆkarakharo«ÂrÃïÃæ go 'jÃvim­gapak«iïÃm / caï¬ÃlapulkasÃnÃæ ca brahmahà yonim­cchati / 'ityÃdism­tivirodhÃcca na sarvakarmaïÃmekajanmÃrambhakatvamityÃha-## nanvekasya karmaïa÷ kathamanekajanmaphalakatvam, ad­«ÂatvÃdityÃha-## ki¤ca vya¤jakatve 'pi maraïasya kiæ sarvakarmavya¤jakatvaæ kalpyate uta yatki¤citkarmavya¤jakatvam / nÃdya÷, iha k­takÃrÅryÃderatraiva phalahetormaraïavyajyatvÃsaæbhavÃdityÃha-## dvitÅyaæ nirasyan paroktaæ d­«ÂÃntaæ vighaÂayati-## rÆpÃïÃæ pradÅpavat, maraïaæ na kasyacidapi karmaïo vaya¤jakaæ kintu prabalakarmapratibandhÃbhÃve durbalaæ vyajyata ityartha÷ / evaæ maraïasya vya¤jakatvÃnaÇgÅkÃreïa pradÅpad­«ÂÃnto nirasta÷, aÇgÅkÃre 'pyanukÆlo d­«ÂÃnta ityÃha-## sÆk«mamanudbhÆtarÆpamiti maraïe sarvakarmÃbhivyaktyasiddhiriti Óe«a÷ / evaæ sarvakarmasaÇgha ekajanmÃrambhaka ityaikabhavika÷ karmÃÓaya iti matanirÃsamupasaæharati-## caraïaÓrutyà 'tata÷ Óe«eïa'ityÃdism­tyà 'prabalapratibandhÃt'itinyÃyena cÃnabhivyaktakarmasadbhÃvÃdityartha÷ / nanu muktyanupapattyÃÇgÅkÃrya aikabhavika ityata Ãha-#<Óe«eti /># sÆtraÓe«aæ vyÃca«Âe-## avarohamÃrga itthaæ ÓrÆyate-'tasmin yÃvatsaæpÃtamu«itvà athaitamevÃdhvÃnaæ punarnivartante yathetamÃkÃÓamÃkaÓÃdvÃyuæ vÃyurbhÆtvà dhÆmo bhavati dhÆmo bhÆtvÃbhraæ bhÆtvà megho bhavati bhÆtvà pravar«ati ta iha vrÅhiyavà o«adhivanaspatayastilamëà iti jÃyante ato vai khalu durni«prapataraæ yo yo hyannamatti yo reta÷ si¤cati tadbhÆya eva bhavati tadya iha ramaïÅyacaraïà ramaïÅyÃæ yonimÃpadyante'iti / dhÆmÃdyadhvanà yathetaæ yathÃgataæ tathetamadhvÃnaæ punarÃyantÅtyuktvà dhÆmÃdirÆpapit­mÃrgastharÃtryÃdikaæ noktamadhikaæ cÃbhrÃdikamuktamiti matvà sÆtrak­toktaæ yathetamanevaæ ceti / avaÓi«ÂaÓrutyartho 'gne sphuÂÅbhavi«yati //8// END BsRp_3,1.2.8 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.2.9þ caraïÃd iti cen nopalak«aïÃrtheti kÃr«ïÃjini÷ | BBs_3,1.9 | saæprati ÓrutisthacaraïaÓabdamÃk«epapÆrvakaæ sÆtrak­dvyÃca«Âe-## 'adroha÷ sarvabhÆte«u karmaïà manasà girà / anugrahaÓca j¤Ãnaæ ca ÓÅlametadvidurbudhÃ÷'iti sm­tÃvuktÃvadrohÃdaya÷ ÓÃstrÃrthaj¤ÃnarÆpaæ ÓÅlaæ sarvakarmÃÇgamuktaæ tadbodhakaæ caraïapadamaÇgina÷ ÓrautÃdikarmaïo lak«akaæ, karmaïa evottarÃvasthà dharmÃdharmÃkhyÃpÆrvamiti karmalak«aïayaiva tadabhinnÃpÆrvÃkhyÃnuÓayasiddhiriti kÃr«ïÃjinimatam //9// END BsRp_3,1.2.9 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.2.10þ Ãnarthakyam iti cen na tadapek«atvÃt | BBs_3,1.10 | tadeva ÓaÇkÃsamÃdhÃnÃbhyamÃha-#<Ãnarthakyamiti cedityÃdinà sÆtreïa /># caraïaÓabdavÃcyasyaiva grahaïasaæbhavÃnna lak«aïà yukteti ÓaÇkitvaiva brÆte-## prati«iddhaæ ÓÅlaæ krodhÃn­tÃdirÆpam / ki¤ca ÓÅlasya ni«phalatvÃyogÃcchrutayonyÃpattistasyaiva phalaæ nÃnuÓayasyetyÃha-## vedÃstadarthakarmÃïyÃcÃraæ vinà na phalantÅti sm­tyà ÓÅlasya karmÃÇgatvÃnna p­thakphalÃpek«Ã, aÇgiphalenÃrthavattvÃt / na cÃÇgamÃtrÃdyonyÃpatti÷ phalamiti vÃcyam / aÇgasya phalÃsaæbhavena mukhyÃrthasyÃcÃrasya grahaïÃyogÃllak«aïà yukteti samÃdhÃnÃrtha÷ / yadyÃcÃrasya snÃnÃdivat puru«asaæskÃratayà puru«Ãrthatvaæ tadÃpyavirodha ityÃha-## aÇgÃvabaddhopÃstivadÃcÃror'thavÃnityartha÷ / astu tarhi ÓÅlakhyÃcÃrÃdeva yonyÃpattirityÃÓaÇkya 'puïyo vai puïyena karmaïÃ'ityÃdi Órutyà virodhÃnnaivamityÃha-## pÃrayamÃïa÷ Óakta÷ //10// END BsRp_3,1.2.10 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.3.11þ suk­tadu«k­te eveti tu bÃdari÷ | BBs_3,1.11 | yadyapyakrodhÃdirÆpaæ ÓÅlaæ sÃdhÃraïadharmÃtmakaæ viÓe«arÆpÃt karmaïo 'bhinnaæ tathÃpi caraïÃcÃraÓabdau karmavÃcinÃveva na ÓÅlavÃcakÃviti na lak«aïÃvasara iti bÃdarimataæ mukhyasiddhÃntamÃha-## caraïaÓabdÃrthamupasaæharati-#<ÃcÃro 'pÅti /># karmaïa evÃcÃratve yathÃkÃrÅtyÃdibhedokti÷ kathamityata Ãha-## nirÆpapadÃcÃraÓabdÃt sadÃcÃrarÆpo viÓe«o bhÃti / atastatsamabhivyÃh­ta÷ karmasÃmÃnyavÃcako yathÃkÃrÅti ÓabdastaditaraviÓe«apara÷ evamanavadyÃni karmÃïÅti sÃmÃnyata÷, asmÃkaæ sucaritÃnÅti viÓe«a iti viveka÷ / tasmÃdanuÓayabalÃdÃgatyavaÓyaæbhÃvÃnusandhÃnÃdvairÃgyamiti siddham //11// END BsRp_3,1.3.11 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.3.12þ ani«ÂÃdikÃriïÃm api ca Órutam | BBs_3,1.12 | evaæ puïyÃtmanÃæ gatyÃgaticintayà vairÃgyaæ nirÆpya pÃpinÃæ taccintayà tannirÆpayati-## 'ye vai ke ca'ityaviÓe«aÓrute÷, 'vaivasvataæ saægamanaæ janÃnÃm'iti ÓruteÓca saæÓaye prathamÃdhikaraïena siddhaniyamÃk«epasaægatyà pÆrvapak«asÆtraæ vyÃca«Âe-## yamarÃjaæ pÃpijanÃnÃæ samyaggamyaæ, havi«Ã prÅïayateti Órutyartha÷ / pÆrvapak«e puïyavatÃmeva candragatiriti niyamÃbhÃvÃt puïyavaiyarthyaæ pÃpÃdvairÃgyÃdÃr¬hyaæ ceti phalaæ, siddhÃnte pÃpinÃæ candralokadarÓanamapi nÃstÅti puïyÃrthavattvaæ vairÃgyadÃr¬hyaæ ceti phalam / pa¤camÃgnau dehÃrambha iti niyamÃtpÃpinÃmapi prathamadyulokÃgniprÃptirvÃcyetyÃha-## pÃpinÃæ svargabhogÃbhÃve 'pi mÃrgÃntarÃbhÃvà candragatiriti bhÃva÷ //12// END BsRp_3,1.3.12 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.3.13þ saæyamane tv anubhÆyetare«ÃmÃrohÃv arohau tadgatidarÓanÃt | BBs_3,1.13 | siddhÃntasÆtraæ vyÃca«Âe-## saæyamane yamaloke yamak­tà yÃtanà anubhÆyÃvarohantÅtyevamÃrohÃvarohÃviti yojanà sÆtrasya j¤eyà / prayatÃæ m­tvà gacchatÃm / samyak parastÃtprÃpyata iti saæparÃya÷ paraloka÷ tadupÃya÷ sÃæparÃya÷, bÃlamaj¤aæ, viÓe«ato vittarÃgeïa mƬhaæ mohÃtpramÃdaæ kurvantaæ prati na bhÃti / sa ca bÃlo 'yaæ strÅvittÃdiloko 'sti na paraloko 'stÅti mÃnÅ / sa me mama yamasya vaÓamÃpnotÅtyartha÷ / pÃpinÃæ yamavaÓyatÃvÃdiviÓe«aÓrutism­tibalÃt'ye vai ke ca'ityaviÓe«aÓrutiri«ÂÃdikÃrivi«ayatvena vyÃkhyeyeti bhÃva÷ //13// END BsRp_3,1.3.13 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.3.14þ smaranti ca | BBs_3,1.14 | sÆtratrayasya bhëyaæ subodham //14 // //15 // //16// END BsRp_3,1.3.14 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.3.15þ api ca sapta | BBs_3,1.15 | END BsRp_3,1.3.15 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.3.16þ tatrÃpi ca tadvyÃpÃrÃdavirodha÷ | BBs_3,1.16 | END BsRp_3,1.3.16 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.3.17þ vidyÃkarmaïor iti tu prak­tatvÃt | BBs_3,1.17 | yaduktaæ mÃrgÃntarÃbhÃvÃt pÃpinÃmapi candragatiriti / tanna / t­tÅyamÃrgaÓruterityÃha-## mÃrgadvitayoktyanantaraæ t­tÅyamÃrgoktiprÃrambhÃrtha÷ ÓrutÃvathaÓabda÷ / etayorvidyÃkarmaïo÷ pathidvayasÃdhanayoranyatareïÃpi sÃdhanena ye narà na yuktÃste janmamaraïÃv­ttirÆpat­tÅyamÃrgasthÃni bhÆtÃni bhavanti, kriyÃv­ttau loÂ, tena pÃpinÃæ candragatyabhÃvÃccandraloko na saæpÆryata iti Órutyartha÷ / ## prÃptisÃdhane ityartha÷ / apica pÃpinÃæ candragatau asau loka÷ saæpÆryeta 'ataÓca na saæpÆryate'ityetatprativacanaæ viruddhaæ prasajyetetyanvaya÷ / avarohÃdasaæpÆraïamaÓrutaæ na kalpyaæ ÓrutahÃnyÃpatterityÃha-## avaroha eva t­tÅyaæ sthÃnaæ Órutyuktamityata Ãha-## imamadhvÃnaæ punarnivartanta iti i«ÂÃdikÃriïÃmavarohokterani«ÂÃdikÃriïÃmapi avarohasyÃrthasiddhatvÃt punaruktirvyarthetyartha÷ / athaitayoriti mÃrgÃntaropakramabÃdhast­tÅyaÓabdabÃdhaÓcetyata÷ sthÃnaÓabdo mÃrgalak«aka iti dra«Âavyam //17// END BsRp_3,1.3.17 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.3.18þ na t­tÅye tathopalabdhe÷ | BBs_3,1.18 | evamaviÓe«aÓrutermÃrgÃntarÃbhÃvÃcceti pÆrvapak«abÅjadvayaæ nirasya t­tÅyabÅjanirÃsÃrthaæ sÆtramÃdatte-## vidyÃkarmaÓÆnyÃnÃæ k­mikÅÂÃdibhÃvena jÃyasvetyÃdiÓrutyà nirantarajanmamaraïopalabdhernÃhutisaækhyÃdara ityartha÷ / puru«aÓabdÃccaivamityÃha-## manu«yadehasyÃpi nÃhutisaÇkhyÃniyama ityÃha-## vidhini«edharÆpÃrthadvaye vÃkyabheda÷ syÃdityartha÷ //18// END BsRp_3,1.3.18 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.3.19þ smaryate 'pi ca loke | BBs_3,1.19 | aniyame sm­tisaævÃdÃrthaæ sÆtram-## lokyate 'neneti loko bhÃratÃdirukta÷ mukhyÃrthamapyÃha-## //19// END BsRp_3,1.3.19 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.3.20þ darÓanÃc ca | BBs_3,1.20 | 'aï¬ajÃni ca jarÃyujÃni ca svedajÃni codbhijjÃni ca 'itiÓrutyava«Âambhena sÆtraæ vyÃca«Âe-## anyatrÃpyani«ÂÃdikÃri«vityartha÷ //20// END BsRp_3,1.3.20 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.3.21þ t­tÅyaÓabdÃvarodha÷ saæÓokajasya | BBs_3,1.21 | anayà Órutyà cÃturvidhyaæ kathamuktaæ Órutyantare trÅïyevetyavadhÃraïavirodhÃditi ÓaÇkottaratvena sÆtramÃdatte-## jÅvajaæ jarÃyujaæ manu«yÃdi, bhÆmimudbhidya jÃyate v­k«Ãdikaæ, udakaæ bhittvà jÃyate yÆkÃdi jaÇgamamiti bheda÷ / saæÓoka÷ sveda÷ //21// END BsRp_3,1.3.21 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.4.22þ sÃbhÃvyÃpattirupapatte÷ | BBs_3,1.22 | evaæ pÃpinÃæ gatyÃgatÅ vicÃrya saæpratÅ«ÂÃdikÃriïÃmavarohe viÓe«amÃha-## yathetamanevaæ cetyuktarÅtyà yathÃgataæ dhÆmÃdyadhvÃnaæ punarnivartante, niv­ttÃÓcÃnuÓayina÷ karmÃnte drutadehà ÃkÃÓaæ gatà ÃkÃÓasad­Óà bhavanti / ÃkÃÓasÃd­ÓyÃnantaraæ piï¬Åk­tà atisÆk«maliÇgopahitÃ÷ vÃyunetastataÓca nÅyamÃnà vÃyusamà bhavanti / so 'nuÓayÅ saægho vÃyusamo bhÆtvà dhÆmasaægatastatsamo bhavati, dhÆmasamo bhÆtvÃbhrasamo bhavati / apo bibhartÅtyabhraæ, mehati si¤catÅti v­«Âikartà meghastatsamo bhÆtvà var«adhÃrÃdvÃrà p­thivÅæ praviÓya vrÅhiyavÃdirÆpo bhavatÅti siddhÃntagatyà Órutyartha÷ / pÆrvottarayuktidvayaæ saæÓyabÅjaæ mantavyaæ, pÆrvatra mÃrgadvayamuktvà t­tÅyatvokteryuktaæ sthÃnaÓabdasya mÃrgalak«akatvamiha tu dugdhaæ dadhi bhavatÅtyÃdiprayoge bhavatiÓrutervikÃrasvarÆpÃpattau mukhyatvÃt sÃd­ÓyÃpattilak«aïÃbÅjaæ nÃstÅti pratyudÃharaïasaÇgati÷ / Órutimukhyatvaæ phalamiti pÆrvapak«a÷ / anuÓayinÃæ pÆrvasiddhÃkÃÓÃdisvarÆpÃpattyayogÃllak«aïeti siddhÃntayati-## samÃno bhÃvo dharmo yasya tadbhÃva÷ sÃbhÃvyaæ sÃmyamiti sÆtrapadÃrtha÷ / ## etadbhavanamevaæ sÃd­ÓyarÆpamevopapadyata ityartha÷ / anuÓayinÃmÃkÃÓÃdibhyo nirgamanÃnyathÃnupapattyÃpi sÃd­Óyalak«aïetyÃha-#<ÃkÃÓasvarÆpeti /># saæyogalak«aïÃmÃÓaÇkyÃha-## bhavatiÓrutyà saæyogalak«aïÃyÃmanuvÃda÷ syÃdityartha÷ / vividhabhÆtasÃmyamavarohe bhavatÅtyanusaædhÃnÃdvairÃgyamupasaæharati-## //22// END BsRp_3,1.4.22 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.5.23þ nÃticireïa viÓe«Ãt | BBs_3,1.23 | ## uktaæ sÃd­ÓyamupajÅvya loke gant­ïÃæ cirÃciragatidarÓanÃtsaæÓayaæ vadan pÆrvapak«ayati-## aniyamÃt kadÃcidvilambena yonyÃpattiriti pÆrvapak«aphalaæ, siddhÃnte tu vrÅhÅyavÃdibhÃvÃdanuÓayinÃæ vilambena nirgamanamiti viÓe«ÃdÃkÃÓÃdibhÃvÃcchÅghraæ nirgama ityavilambena yonyÃpattirityanusaædhÃnÃdvairÃgyadÃr¬hyamiti viveka÷ / nanvÃkÃÓÃdi«vanuÓayinÃæ sukhaæ vrÅhiyavÃdi«u du÷khamiti du÷ÓabdÃdbhÃti na cirÃciranirgamanamityata Ãha-## avadhi÷ kÃla÷ //23// END BsRp_3,1.5.23 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.6.24þ anyÃdhi«Âhite«u pÆrvavadabhilÃpÃt | BBs_3,1.24 | ## ÓrutikramÃt arthakramÃccÃdhikaraïÃnÃæ kramo bodhya÷ / iha bhÆmau var«adhÃrÃdvÃrà patitÃste 'nuÓayino vrÅhyÃdisÃmyena jÃyanta iti Órutyartha÷ / atra jÃyanta iti Órute÷ pÆrvatrÃkÃÓÃdivar«ÃntasÃd­ÓyokteÓca saæÓayamÃha-## asminnavadhau var«asÃd­ÓyÃnantaramityartha÷ / durni«prapataraÓabdena ciranirgalanalak«aïoktà na yuktÃ, du÷khena nirgamanamiti mukhyasaæbhavÃdityÃk«epasaÇgatyà pÆrvapak«ayati-## atra pÆrvapak«e sthÃvaratvaniv­ttaye 'dhikÃriïÃæ yatnagauravaæ, siddhÃnte vrÅhyÃdisaæÓle«amÃtraæ parihartuæ yatnalÃghavaæ vairÃgyadÃr¬hyaæ ceti viveka÷ / nanu dehotpattyà jÅvÃnÃæ janma syÃnna svata÷, vrÅhyadestu na dehatvamityata Ãha-## 'sthÃïumanye 'nusaæyanti'ityÃdyà Óruti÷ / 'ÓarÅrajai÷ karmado«airyÃti sthÃvaratÃæ nara÷'ityÃdyà sm­ti÷ / nanu svargiïÃæ pÃpÃbhÃvÃtkathaæ sthÃvaratvaæ, tatrÃha-## somÃdyucchi«Âabhak«aïasurÃgrahÃvÃdiÓabdÃrtha÷ / kratvarthahiæsÃderapi hiæsÃtvÃdisÃmÃnyena prav­tterna hiæsyÃdityÃdiÓÃstrani«iddhatvÃkÃreïa duritÃpÆrvakÃritvamaviruddhamiti sÃÇkhyà Ãhu÷ / Óruto 'tra vrÅhyÃdibhÃvo 'nuÓayinÃæ na janyarÆpa÷ karmaviÓe«aparÃmarÓaæ vinÃtroktatvÃt, pÆrvoktÃkÃÓÃdibhÃvavaditi siddhÃntayati-## pÆrvavaditi padaæ d­«ÂÃntatvena hetvaæÓatvena ca vyÃkhyÃtaæ yadatra prakaraïe karmaviÓe«aparÃmarÓakamucyate tajjanmeti vyatirekad­«ÂÃntamapyÃha-## apica 'yo yo hyannamatti yo reta÷ striyÃæ si¤cati tadbhÆya eva bhavati'iti vÃkyaÓe«e vrÅhyÃdi«u pravi«ÂasyÃnuÓayisaæghasyÃnnadvÃrà reta÷sikpuru«ayoga÷ ÓrutastadanyathÃnupapattyÃpi janmaÓrutirna mukhyetyÃha-## vrÅhyÃdirÆpadehanÃÓe dehinÃmuktÃnteravaÓyaæbhÃvÃdreta÷ sigyogo na syÃdityartha÷ / ## uktÃnumÃnÃrthÃpattibhyÃm / jÃyata iti ÓrutermukhyÃrthatvamanuÓayibhogÃyatanatvaæ ca vrÅhyÃde÷ pratibrÆyÃdityartha÷ / nanu vrÅhyÃderbhogÃyatanatvÃnaÇgÅkÃre pÆrvoktaÓrutism­tiprasiddhibÃdha ityata Ãha-## //24// END BsRp_3,1.6.24 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.6.25þ aÓuddham iti cen na ÓabdÃt | BBs_3,1.25 | vaidikaæ karmÃÓuddhaæ na bhavati ÓÃstravihitatvÃditi sÆtrÃrthaæ prapa¤cayati-## Óucau deÓe prÃta÷ sÃyaÇkÃle jÅvanÃdinimitte k­tamagnihotraæ dharmo bhavati sa evÃÓucideÓe madhyarÃtre maraïÃdinimitte k­ta÷ sannadharmo bhavatÅti nirïaya÷ ÓÃstraikasÃdhya ityartha÷ / tata÷ kiæ tatrÃha-#<ÓÃstrÃcceti /># nanu yà hiæsà so 'dharma ityutsargasya viÓe«avidhinà bÃdho 'tra na yukta÷ / nÃbhicarediti ni«iddhaÓyenasya puru«Ãrthatvavat ni«iddhahiæsÃderapi kratÆpakÃrakatvÃvirodhÃditi, tatrÃha-## ayamartha÷-kÃmye karmaïi sarvatra karaïÃæÓe rÃgata÷ prav­tti÷, aÇge«u vidhita iti sthiti÷ / tathÃca ÓyenÃkhye karmaïi ni«edhe 'pi rÃgaprÃbalyÃt prav­tti÷ syÃt kratvaÇgahiæsÃdau tu vidhita eva prav­ttirvÃcyà / sa ca vidhiryadyutsargaprÃptamanarthahetutvaæ na bÃdheta tarhi pravartako na syÃt, pravartakatve và vidhiranarthÃya syÃt, ato niravakÃÓo vidhi÷ sÃvakÃÓamutsargamavihitahiæsÃdi«u sthÃpayatÅti / idaæ ca ni«edhaÓÃstrasya hiæsÃtvÃdisÃmÃnyena prav­ttimaÇgÅk­tyoktam / vastutastasya rÃgaprÃptahiæsÃvi«ayatvÃdvaidhahiæsÃyÃmaprav­tternÃÓuddhatvaÓaÇkÃvasara iti dra«Âavyam / pratirÆpaæ du÷kharÆpaæ tasya phalaæ neti yojanà / iha vrÅhyÃdibhÃve kaÓcidadhikÃra÷ karmaparÃmarÓo nÃstÅtyuktam //25// END BsRp_3,1.6.25 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.6.26þ reta÷sigyogo 'tha | BBs_3,1.26 | atha vrÅhyÃdibhÃvÃnantaraæ reta÷ sigbhÃva÷ Óruta÷ / tatrÃnnasthÃnuÓayino reta÷ sekakart­tvÃyogÃdyogamÃtraæ vÃcyaæ tadvadupakrame 'pi yoga evÃstheya÷, anyathopakramopasaæhÃrayorvirodha÷ syÃditi matvoktam-## //26// END BsRp_3,1.6.26 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,1.6.27þ yone÷ ÓarÅram | BBs_3,1.27 | yone÷ ÓarÅraÓruterna vrÅhyÃdiÓarÅratvamanuÓayinÃmiti sÆtrÃrtha÷ / evaæ karmiïÃæ gatyÃgatisaæsÃro durvÃra ityanusandhÃnÃt karmaphalÃdvairÃgyaæ tattvaj¤ÃnasÃdhanaæ siddhamiti pÃdÃrthamupasaæharati-## //27// END BsRp_3,1.6.27 iti ÓrÅmadparamahaæsaparivrÃjakÃcÃrya ÓrÅmadgovindabhagavatpÃdak­tau ÓÃrÅrakamÅmÃæsÃkhyÃyÃæ bhëyaratnaprabhÃyÃæ t­tÅyÃdhyÃyasya prathama÷ pÃda÷ // ____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ ## ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.1.1þ sandhye s­«ÂirÃha hi | BBs_3,2.1 | ## uktavairÃgyasÃdhyastattvaæpadÃrthaviveko vÃkyÃrthaj¤ÃnasÃdhanamasmin pÃde nirÆpyata iti pÃdayorhetusÃdhyabhÃvasaægatimÃha-## sÃdhanavicÃratvÃdevÃsya pÃdasyÃsminnadhyÃye saægati÷ / asmin pÃde 'na sthÃnato 'pi'ityata÷ prÃguddeÓyatvena prathamaæ jij¤ÃsitatvaæpadÃrtho 'vasthÃdvÃrà vivicyate, tadÃrabhyÃpÃdasamÃptervidheyatatpadÃrthaviveka÷, tatra pÆrvaæ gatyÃgaticintayà jÃgradavasthà nirÆpità tadanantarabhÃvinÅæ svapnÃvasthÃæ ÓrutyuktÃæ vi«ayÅk­tya tatra svapne rathÃdis­«ÂyuktestadabhÃvokteÓca saæÓayaæ vadan pÆrvapak«asÆtraæ yojayati-## svapnarathÃdayo jÃgradrathÃdivat vyÃvahÃrikasattÃkà uta Óuktirajatavat prÃtÅtikà iti saæÓayÃrtha÷ / ÃrambhaïÃdhikaraïe prapa¤casya pÃramÃrthikatvani«edhÃditi mantavyam / atra pÆrvapak«e jÃgradvat svapnÃjjÅvasya vivekÃsiddhi÷ / siddhÃnte prÃtÅtikad­ÓyasÃk«itayà vivekÃt svaya¤jyoti«Âvasiddhiriti phalam / mumÆr«o÷ sarvendriyopasaæhÃrÃdetallokÃnanubhavo sati vÃsanÃmÃtreïa imaæ lokaæ smarata÷ karmabalÃdh­daye manasà paralokasphÆrtirÆpa÷ svapno bhavati, so 'yaæ lokadvayasandhau bhavatÅti saædhya÷ svapna÷ / tathÃca Óruti÷-'tasmin saædhye sthÃne ti«Âhannete ubhe sthÃne paÓyati idaæ ca paralokasthÃnaæ ca'iti / ayaæ svapna÷ kÃdÃcitka ityarucyà nityasvapnasya prabodhasaæprasÃdasaædhibhavatvamuktam / anyetu martyacak«urÃdyajanyarÆpÃdisÃk«ÃtkÃravattvaæ paralokalak«aïaæ, daivacak«urÃdyajanyatadvattvaæ martyalokalak«aïaæ ca svapne 'stÅti lak«aïato lokadvayasparÓitvÃt nityasvapnasyaiva lokadvayasaædhyatvaæ grÃmadvayasparÓimÃrgasya tatsaædhyatvavaditi vyÃcak«ate / na kevalaæ Órutyà svapnÃrthÃnÃæ vyÃvahÃrikasatyatvaæ kintu sakart­katvÃdapÅtyÃha-## //1// END BsRp_3,2.1.1 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.1.2þ nirmÃtÃraæ caike putrÃdayaÓ ca | BBs_3,2.2 | ki¤ca svapnÃrthÃ÷ satyÃ÷, prÃj¤anirmitatvÃt, ÃkÃÓÃdivaditi sÆtrÃrthamÃha-## rƬhimÃÓaÇkya prakaraïÃnnirasyati-## ya÷ supte«u nirvyÃpÃre«u karaïe«u jÃgarti tadeva Óukraæ svaprakÃÓaæ brahmetyartha÷ / svapnasya jÃgradarthai÷ / samÃnadeÓatvaÓruterabhedaÓruteÓca satyatve tÃtparyamityÃha-## //2// END BsRp_3,2.1.2 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.1.3þ mÃyÃmÃtraæ tu kÃrtsnyenÃnabhivyaktasvarÆpatvÃt | BBs_3,2.3 | svapnarathÃdaya÷ prÃtÅtikà jÃgradrathÃdau kÊptasÃmagrÅæ vinà d­«ÂatvÃcchuktirÆpyÃdivaditi siddhÃntayati-## cinmÃtrani«ÂhÃvidyà cittvÃvacchedena jÅve 'pi sthità rathÃdyÃkÃrà mÃyeti sÆtrabhëyayoruktà mÃyÃvidyayorabhedaj¤ÃpanÃya mÃtrapadena tu sati pramÃtaryabÃdhyatvarÆpasya vyÃvahÃrikasatyatvasya nirÃsa ukta÷ / kÃrtsnyamatra jÃgrati yà kÊptasÃmagrÅ, tajjanyatvaæ paramÃrthavastuno jÃgradarthasya kÃryasya dharma÷ / satyatvavyÃpaka÷ tadabhÃvaæ svapne viv­ïoti-## saæv­te saÇkÅrïe, paryetuæ gantuæ, viparyetumÃgantuæ, ÓrÃvayati prabuddho jana÷, pÃrÓvasthÃnpratÅti Óe«a÷ / etatsvapnaæ yathà syÃttathà / yatra kÃle svapnyayà v­ttyà carati tathà svaÓarÅre yathe«Âaæ caratÅtyartha÷ / ## kulÃyÃddehÃt bahirivÃm­ta Ãtmà caritvà yatra kÃmaæ yathe«ÂamÅyate viharatÅtyartha÷ / guïamÃha-## dehÃbhimÃnahÅnatvaguïena bahi«Âhavaddehastho 'pi bahirityukta ityartha÷ / evaæ sati ÓrutiyuktibhyÃæ antareva svapne satÅtyartha÷ / vipralambho vibhrama÷ yogyadeÓÃbhÃvamuktvà kÃlÃbhÃvamÃha-## atra rÃtrisamaye 'pi ketumÃlÃdivar«Ãntare vÃsaro bhavati iti bhÃrata ityuktam / pÆrvak«ÃnumÃnÃnÃæ jÃgradarthad­«ÂÃnte kÊptamagrÅjanyatvamabÃdhayogyatvaæ copÃdhiriti sÆtratÃtparyam //3// END BsRp_3,2.1.3 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.1.4þ sÆcakaÓca hi Óruter Ãcak«ate ca tadvida÷ | BBs_3,2.4 | svapnasya bhrÃntimÃtratve tatsÆcito 'pyartha÷ satyo na syÃditi ÓaÇkottaratvena sÆtrÃntaraæ vyÃca«Âe-## mantreïa devatÃnugraheïau«adhisevayà và svapna÷ satyasÆcakÃÓcet satyÃ÷ syurityata Ãha-## satyahar«ahetorapi ÓuktirÆpyasya satyatvÃdarÓanÃditi bhÃva÷ / yathà k­«idvÃrà lÃÇgalasya gavÃdijÅvananimittatvaæ tathà svapnabhokturad­«ÂadvÃrà svapnas­«Âinimittatvaæ na tu kumbhaæ prati kumbhakÃrasyeva sÃk«Ãd svapnakart­tvaæ sÃmagryabhÃvabÃdhayoruktatvÃdityÃha-## tathÃca svapnasya sakart­katvaæ mukhyaæ nÃstÅti hetvasiddhiriti bhÃva÷ / ÓrutitÃtparyavirodhÃcca na svapnasatyatetyÃha-## vyatikara÷ saækara÷, ÓrutyÃtatparatayetyartha÷ / jÃgaritÃdaviÓe«Ãditi bhÃva÷ / phalitamÃha-## eteneti / bhÃktatvenetyartha÷ / dvitÅyasÆtroktaprÃj¤akart­katvaheturapi svapnasya kiæ Órutisiddha uta prÃj¤asya sarveÓvaratvÃt siddha÷, nÃdya ityÃha-## svayaæ vihatya jÃgraddehaæ niÓce«Âaæ k­tvÃ, svayaæ vÃsanayà nirmÃya, svena bhÃsà svÅyabuddhiv­ttyà svena jyoti«Ã svarÆpacaitanyena ca svapnamanubhavatÅtyarthatha÷ / na kevalaæ b­hadÃraïyake jÅvasya svapnakart­tvaæ Órutaæ kintu kÃÂhake 'pÅtyÃha-## jÅvoktau brahmaprakaraïavirodha ityata Ãha-## evaæ heto÷ Órutisiddhatvaæ nirasya dvitÅyamaÇgÅkaroti-## tarhi hetusiddhe÷ svapnasya satyatvamityÃÓaÇkya satyatvaæ vyÃvahÃrikaæ pÃramÃrthikaæ veti vikalpya vyavahÃrakÃle bÃdhadarÓanÃt, nÃdya ityÃha-## dvitÅye d­«ÂÃntasya sÃdhyavaikalyamityÃha-## kastarhi svapnasya jÃgrato viÓe«o 'tra kathyata ityÃÓaÇkya prÃtibhÃsikatvamityÃha-## END BsRp_3,2.1.4 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.2.5þ parÃbhidhyÃnÃt tu tirohitaæ tato hyasya bandhaviparyayau | BBs_3,2.5 | pÆrvaæ kÊptasÃmagryabhÃvÃt svapno mÃyetyuktamayuktaæ satyasaÇkalpamÃtreïÃpi satyas­«ÂisaæbhavÃditi ÓaÇkÃæ k­tvà pariharan sÆtraæ vyÃca«Âe-## satyasaækalpasya hi saækalpÃts­«Âi÷ satyà bhavati jÅvasya tvasatyasaækalpatvaæ pratyak«amiti parihÃrÃrtha÷ / tarhi viruddhadharmavattvÃjjÅvasyeÓvaratvaæ nÃstyeveti ÓaÇkate-## nÃstÅti na kintvÃv­tamasti tatpunarÅÓvaraprasÃdÃkasyacidvyajyata ityÃha-## vidhÆtadhvÃntasya ni«pÃpasya saæsiddhasyÃïimÃdiviÓi«Âasyetyartha÷ / brahmaivÃhamiti devaæ j¤Ãtvà sÃk«Ãtk­tya sarvapÃÓÃnÃmavidyÃdikleÓÃnÃmapahÃnirapak«ayastadrÆpo bhavati / k«ÅïaiÓca kleÓaistatkÃryajanmamaraïÃtmakabandhadhvaæsa iti nirguïavidyÃphalamuktam / saguïavidyÃphalamÃha-## parasyÃbhimukhyenÃhaÇgraheïa dhyÃnÃdbandhamok«Ãpek«ayà manetroktahÃnidvayÃpek«ayà và t­tÅyaæ viÓvaiÓvaryamaïimÃdirÆpaæ martyadehapÃte sati siddhe dehe bhavati tadabhogÃnantaramÃtmaj¤ÃnÃtkevalo dvaitaÓÆnya ÃptakÃma÷ prÃptasvaya¤jyotirÃnando bhavatÅti kramamuktirityartha÷ //5// END BsRp_3,2.2.5 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.2.6þ dehayogÃdvà so 'pi | BBs_3,2.6 | uktaiÓvaryatirobhÃve dehÃbhimÃno heturiti kathanÃrthaæ sÆtraæ, tannirasyÃæ ÓaÇkÃmÃha-## satyÃvaraïaæ nÃstÅtyaÇgÅk­tya kalpitÃvaraïaæ sÃdhayati-## jÅvasyeÓvaratvamaÇgÅk­tyÃvaraïakalpanÃto varamanyatvakalpanetyÃÓaÇkÃmudbhÃvya Órutyà nirasyati-## svapne 'pyÃlokÃde÷ satyatve jÃgratÅvÃtmana÷svaprakÃÓatvamasphuÂaæ syÃt, prÃtibhÃsikatve tvÃlokendriyÃdyasattve 'pyarthÃparok«yamÃtmajyoti«a eveti sphuÂaæ sidhyati / tasmÃddeÓÃdisÃmyavacanaæ svapnasya jÃgrattulyabhÃnÃbhiprÃyamityartha÷ //6// END BsRp_3,2.2.6 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.2.7þ tadabhÃvo nìūu tacchruter Ãtmani ca | BBs_3,2.7 | evaæ bÃhyakaraïoparame sati manovÃsanoddÅpitÃvidyÃvilÃsÃtmakaæ svapnamÃtmana÷sÃk«iïa÷ svaya¤jyoti«ÂvÃrthaæ vicÃrya pratiyogyanuyogibhÃvasaÇgatyà svapnÃvasthamanolayÃtmikÃæ su«uptiæ vicÃrayati-## tadetatsvapanaæ yathà syÃttathà / yatra kÃle supta÷ su«upta÷ samasto nirastabÃhyakaraïo manolayÃtsamyakprasaÇga ityartha÷ / svÃpe nìÅsthÃnamuktvà nìÅpurÅtatornìÅparamÃtmanoÓca samuccayaÓrutÅ Ãha-## paramÃtmamÃtraÓrutÅrÃha-## nìÅpurÅtabrahmasu saptamÅÓrute÷ samuccayaÓruteÓca saæÓayamÃha-## pÆrvapak«e sthÃnavikalpÃjjÅvasya brahmaikyÃnirïaya÷, siddhÃnte nìÅbhi÷ purÅtataæ gatvÃntarh­di brahmaïyeva Óeta iti samuccyÃt tannirïaya iti viveka÷ / ekapuro¬ÃÓÃrthatvaæ vrÅhiyavayord­«Âaæ nìyÃdÅnÃmekasmin svÃparÆpÃrthe nirapek«asthÃnatvaæ tu kuta ityata Ãha-## sati brahmaïi t­tÅyaÓruterna saptamÅti ÓaÇkÃrtha÷ / ÃyatanaÓabdÃtsaptamyartha ÃdhÃratvaæ gamyata ityÃha-## anyatrÃvasthÃdvaye ÓrÃnto jÅvo viÓrÃntisthÃnaæ prÃïÃkhyaæ sadbrahmopasarpati su«uptÃvityartha÷ / saptamÅÓrutyà nirapek«ÃdhÃratvabhÃnÃdvikalpa Ãstheya÷ kadÃcitsamuccityÃpi nìyÃdÅnÃæ sthÃnatvamiti na samuccayaÓrutivirodha iti pÆrvapak«Ãrtha÷ / siddhÃntayati-## sÆtre cakÃra÷ purÅtatsamuccayÃrtha÷ / yadà nìya÷ su«uptisthÃnaæ tadà purÅtatsthÃnaæ na bhavatÅti ÓrutasthÃnatvasya pak«e bÃdha÷ syÃt, sa na yukta ityÃha-## vrÅhiyavayostvagatyà vikalpa iti bhÃva÷ / yattu saptamÅÓrutyà nìyÃdÅnÃmekaphalakatvamiti, tannetyÃha-## prÃsÃdasya paryaÇkadhÃraïamartha÷ / paryaÇkasya tu Óayanamiti phalabhede 'pyekavibhaktird­Óyate, vyavadhÃnÃvyavadhÃnÃbhyÃæ ÓayanasÃdhanatvÃt samuccayaÓca, tathehÃpi nìÅpurÅtatorjÅvasya saæcÃradvÃrà brahmaïyeva suptiriti samuccaya ityartha÷ / nìÅnÃæ prÃïasya ca ekena vÃkyenopÃdÃnÃnmitha÷ samuccaya ityÃha-## ÃdhÃratvamÃtraæ saptamyartho na nirapek«atvamato na samuccayasya saptamyà bÃdha ityÃha-## samuccaye 'pÅtyartha÷ / atra nìÅÓrutau nìūu bhoktu÷ suptirna vivak«ità raÓmisaæbandhanìÅrÆpamÃrgastutyarthatvÃdityÃha-## pittena vi«ayek«aïÃbhÃve sukhadu÷khayorabhÃvÃt taddhetudharmÃtmakapÃpmÃsparÓa ityartha÷ / apahatapÃpmabrahmasaæpattyà và pÃpmÃsparÓa ityÃha-## asmin vyÃkhyÃne lÃbhamÃha-## 'tÃsu tadà bhavatyathÃsmin prÃïa evaikadhà bhavati'iti Órute÷ samuccaya ÃÓrito bhavatÅtyartha÷ / nìÅbrahmaïorguïapradhÃnabhÃvena suptau samuccayavatpurÅtadbrahmaïorapÅtyÃha-## ÃkÃÓe brahmaïi Óeta ityupakramya tÃbhi÷ pratyavas­pya purÅtamiti Óeta ityuktaæ, tathÃca nìÅdvÃrà purÅtataæ gatvà brahmaïi Óeta iti samuccaya÷ siddha ityÃha-## satà saæpanno bhavati prÃj¤ena saæpari«vakta iti satprÃj¤ayo÷ Órute÷ pa¤ca suptisthÃnÃnÅtyata Ãha-## ki¤ca prak­tadarÓÃdisÃdhanaikapuro¬ÃÓani«pattau mitho 'napek«atayà samarthatvÃdyukto vrÅhiyavayorvikalpa÷, nìyÃdÅnÃæ tu brahmanirapek«atayà su«uptajÅvÃdhÃratvÃsÃmarthyÃnna vikalpa ityÃha-## upÃdhiliÇgÃÓrayanìÅpurÅtatorupahitajÅvÃÓrayatvaæ paramparayà vÃcyaæ, tadapi su«uptau na saæbhavati, upÃdhilayÃdityartha÷ / nanu brahmÃpi jÅvasya na mukhyaæ sthÃnaæ abhedÃdityata Ãha-## jÅvasya brahmaïyabhedenÃvasthÃnaæ nìÅpurÅtatostu lÅnopÃdherjÅvasya sthitireva na saæbhavatÅtyekÃrthasÃmarthyÃbhÃvÃnna vikalpa ityartha÷ / su«uptau jÅvasya bhedakopÃdhilayÃccautsargikabrahmÃbhedasya vikalpo na yukta ityÃha-## ki¤ca nìyÃdÅnÃmanyatamasthÃne kvacitsuptivÃdinÃpi su«uptaæ na viÓi«yata iti vaktavyaæ, tacca vaktuæ na Óakyata ityÃha-## bhedÃbhÃvo hi bhedaj¤ÃnÃbhÃve hetu÷, nìÅpÆritadratasya tu jÅvasya bhedÃvasthatvÃdbhedÃvij¤Ãne karaïaæ nÃstÅtyartha÷ / dvaitÃvasthÃsyÃpi dvaitÃj¤Ãne hetuæ ÓaÇkate-## dra«Âurd­ÓyÃddÆrasthatvaæ svÃbhÃvikamaupÃdhikaæ và / tatrÃdyaæ sad­«ÂÃntamanÆdya pratyÃha-## dvitÅyamanÆdya dÆ«ayati-## upÃdhisaæbhinnasyaiva nìyÃdau svÃpe katipayasaænik­«ÂÃrthaj¤ÃnaprasaÇgÃt su«uptivyÃghÃta÷ syÃt / upÃdhilaye tvanyatra jÅvasya sthityayogÃdbrahmaïyeva svÃpa Ãstheya ityartha÷ / evaæ vikalpaæ nirasya nìÅpurÅtatorbrahmaïà saha tulyavatsamuccayamaphalatvena dÆ«ayan guïapradhÃnatvena samuccayamupasaæharati-## END BsRp_3,2.2.7 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.2.8þ ata÷ prabodho 'smÃt | BBs_3,2.8 | ki¤ca brahmaïa÷ sakÃÓÃjjÅvasyotthÃnaÓruterbrahmaiva su«uptisthÃnamityÃha-sÆtrakÃra÷-## nìÅpurÅtato÷ kvÃpyutthÃnÃpÃdÃnatvÃÓravaïÃnna su«uptisthÃnatvamityartha÷, tasmÃdupÃdhilaye jÅvasya brahmÃbhedÃdaupÃdhika eva bheda iti vivekadvÃkyÃrthÃbhedasiddhiriti sthitam //8// END BsRp_3,2.2.8 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.3.9þ sa eva tu karmÃnusm­tiÓabdavidhibhya÷ | BBs_3,2.9 | ## su«uptau upÃdhinÃÓÃt karmÃnusm­tyÃderdarÓanÃcca saæÓaye satyasmÃdbrahmaïo jÅvasyotthÃnaÓruterbrahmaiva su«uptisthÃnamityuktamayuktam / suptÃdanyasyÃpyutthÃnasaæbhavena su«uptasya nìyÃdisthÃnatvasaæbhavÃdityÃk«epasaægatyà niyamakÃbhÃvÃdaniyama iti pÆrvapak«amÃha-## pÆrvapak«e j¤Ãnavaiyarthyaæ su«uptyaivÃpunarÃv­ttirÆpamuktisiddhe÷, siddhÃnte tu aj¤ÃtabrahmÃtmanà sthitasyÃj¤Ãnabalena punastasyaivotthÃnÃvaÓyaæbhÃvÃdaj¤ÃnanÃÓÃya j¤ÃnÃpek«eti phalam / ÅÓvaro vetyaniyamadÃr¬hyÃyoktam / sa vÃnyo vetyeva pÆrvapak«a÷ / j¤Ãnaæ vinà buddhyÃdyupÃdheratyantanÃÓÃbhÃvÃdyayà buddhyopahito jÅva÷ su«uptau kÃraïÃtmanà sthitastasyaiva nÃnÃkarmÃnubhavasaæskÃravatyopahita utti«ÂhatÅti siddhÃntayati-## sÃmik­tasyÃrdhak­tasya ekasyaiva jyoti«ÂomÃderanekayajamÃnakatvÃpÃto 'tiprasaÇga÷ / sm­timuktvÃnuÓabdasÆcitÃæ pratyabhij¤ÃmÃha-## ayanaæ gamanaæ Ãya÷ / yoni÷ tattadindriyasthÃnam / pratiniyataæ gamanaæ yathà bhavati tathà pratiyonyÃgacchati jÃgaraïÃyeti Órutyartha÷ / na vindatÅtyaj¤ÃnasattvÃtsuptasyotthÃnaniyama ukta÷ / iha pÆrvaprabodhe ye bhavanti ta eva tadottaraprabodhe bhavantÅtyartha÷ / vidhiæ vyÃca«Âe-## sa evotti«ÂhatÅti niÓcÅyate ityartha÷ atraivotsÆtraæ yuktyantaramÃha-## anyotthÃne sukhÃderna pÆrvakarmakÃryatetyak­tasukhÃdyÃgama÷ pÆrvasuptajÅvak­takarmanÃÓaÓcetyartha÷ / pÆrvapak«yuktaæ d­«ÂÃntaæ vai«amyeïa dÆ«ayati-## asmadÃdyaÓakyamapi vivecanaæ prÃïyad­«ÂÃpek«a ÅÓvara÷ karotÅti matvà d­«ÂÃntamÃha-## brahmÃbhedÃcca jÅvasya jalabinduvai«amyamityÃha-## abhede sa vÃnyo votti«Âhati iti cintÃnavakÃÓa ityÃÓaÇkya buddhibhedena jÅvabhedÃccintetyÃha-## su«uptau buddhinÃÓena pratyahaæ buddhyupÃdhibhedÃdekajÅvasya vyavahÃro na syÃdityata Ãha-## sthÆlasÆk«mÃtmanà ti«ÂhatyekopÃdhirityartha÷ //9// END BsRp_3,2.3.9 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.4.10þ mugdher'dhasaæpatti÷ pariÓe«Ãt | BBs_3,2.10 | avasthÃtrayÃdÃtmÃnaæ vivicya mÆrcchÃto vivecayati-## mÆrcchà prasiddhÃvasthÃntargatà và pa¤camÃvasthà veti / avasthÃcatu«Âayasiddhermugdhasya tadvailak«aïyÃcca saæÓaye so 'hamiti pratyabhij¤ayotthitasya suptÃbhedavadviÓe«aj¤ÃnÃbhÃvÃviÓe«eïa liÇgena su«uptireva mÆrccheti pratyabhij¤ÃnÃtsu«uptyantargatà mÆrccheti d­«ÂÃntasaægatyà pÆrvapak«amÃha-## pÆrvapak«e prasiddhÃvasthÃta÷ p­thagÃtmano mÆrcchÃto vivekÃrthaæ yatnÃsiddhi÷ phalaæ, siddhÃnte p­thagyatnadhrauvyamiti bheda÷ pariÓe«aæ darÓayan siddhÃntayati-## jÃgradapi jÃgarÃvastho 'pÅtyartha÷ / aindriyakamarthaj¤Ãnaæ dehadhÃraïaæ ca tasyÃsti na mugdhasyeti vai«amyoktyà dÆ«ayati-## mÆrcchÃyà jÃgarÃdbhedamuktvà svapnam­tibhyÃæ bhedamÃha-## Ãlabhante sp­Óanti / di«Âaæ maraïam / su«uptimÆrcchayo÷ ki¤citsÃrÆpye 'pi bahuvailak«aïyÃdbheda ityÃha-## lak«aïabhedamuktvà nimittabhedamÃha-## pratyabhij¤ÃpyasiddhetyÃha-## uktasÃrÆpyavairÆpyÃbhyÃmardhasaæpatti÷ sarvai÷ su«uptidharmairasaæpanno mugdha÷ su«upto na bhavati, sarvairmaraïÃvasthÃdharmairasaæpatterm­to 'pi na kintu avasthÃntaraæ gata iti sÆtrÃrtha÷ / atra sÆtre jÅvasya brahmaïÃrdhasaæpattirukteti bhrÃnta÷ ÓaÇkate-## yatsuptaæ prati satsaæpannatvaæ Órutaæ tadupÃdhyÃbhÃvÃbhiprÃyam / upÃdhyabhÃvaÓca mugdhasyÃpi mama iti yatastasmÃt k­tsnasaæpattirevetyartha÷ / su«uptikÃle karmÃsaæbandhe punarutthÃnaæ kathamityÃÓaÇkya tatkÃryÃbhÃvÃttadasaæbandhoktirityÃha-## brahmaïà k­tsnasaæpattimaÇgÅk­tya pariharati-## mugdhatvaæ hi su«uptasyÃrdhena ni÷saæj¤atvÃdidharmeïa sÃmyena saæpannaæ bhavati, maraïÃsyÃrdhena kampÃdinà saæpannamityardhasaæpattirityartha÷ / ito 'pi su«uptivai«amyamityÃha-## aprasiddhimaÇgÅk­tyoktaæ prasiddhirapyastÅtyÃha-## nÃyurvedo vaidyaÓÃstram / prasiddhau kathaæ vivÃda ityÃÓaÇkya pa¤camatvenÃprasiddherityÃha-## su«uptim­tidharmÃrdhasaæpattyà tadantarbhÃvabuddhirlokÃnÃmityartha÷ //10// END BsRp_3,2.4.10 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.5.11þ na sthÃnato 'pi parasyobhayaliÇgaæ sarvatra hi | BBs_3,2.11 | sarvÃbhiravasthÃbhiraliptastvamartha iti nirÆpayitukÃma÷ prathamaæ tasya nirviÓe«atvamÃha-## uddeÓayatvampadÃrthajij¤ÃsoparamÃnantaraæ tatsvarÆpabrahmavicÃrasyÃvasarasaægatimÃha-## nirviÓe«atvaæsav iÓe«atvaæ cetyubhayaæ liÇgyate j¤Ãpyate yÃbhistà ubhayaliÇga÷ Órutaya÷ saæÓayabÅjatvena santÅtyartha÷ / yathà viruddhasu«uptimaraïobhayarÆpaæ mugdhatvaæ tathà ÓrutiprÃmÃïyÃdubhayarÆpaæ brahma dhyeyamiti d­«ÂÃntena pÆrvapak«a÷ / nirviÓe«amekarÆpameva j¤eyamiti siddhÃntayati-## kimubhayarÆpatvaæ svata÷, uta svato nirguïasya sarvagandhatvÃdiviÓe«a upÃdhita÷ satya÷, Ãhosvitsvata÷ saviÓe«ameva brahmeti / tatrÃdya nirasya dvitÅyamanÆdya dÆ«ayati-## sthÃnamupÃdhi÷ / brahmaïi viÓe«a÷, kalpita÷ aupÃdhikatvÃtsphaÂikalauhityavadityartha÷ / upÃdhe÷ satyatve 'pi tatk­taæ mithyeti d­«Âaæ brahmaïi tÆpÃdhÅnÃæ mithyÃtvÃttatk­to viÓe«o mithyeti kimu vÃcyamityÃha-## t­tÅyaæ nirasyati-## sarvasya viÓe«asya kalpitatvÃdevetyartha÷ / ni«edhaÓruteÓcaivamityÃha-## //11// END BsRp_3,2.5.11 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.5.12þ na bhedÃd iti cen na pratyekamatadvacanÃt | BBs_3,2.12 | bhidyata iti bhedo viÓe«a÷, nirviÓe«atvaÓrutÃvapi viÓe«asyÃpi ÓruterubhayarÆpatvaæ syÃditi ÓaÇkÃæ vyÃca«Âe-## pÆrvoktaæ virodhaæ smÃrayati-## bhedaÓrutiprÃmÃïyÃrthamaupÃdhikarÆpabhedasvÅkÃrÃdavirodha iti samÃdhyartha÷ / kimupÃdhigata eva rÆpabhedo brahmaïyupacaryate dhyÃnÃrthamutopÃdhiyogÃtsatyaviruddharÆpavattayà brahmaïo bhedo bhavatÅti / Ãdye 'smÃdi«Âasiddhi÷, dvitÅyamabhedaÓrutyà dÆ«ayati-## //12// END BsRp_3,2.5.12 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.5.13þ api caivam eke | BBs_3,2.13 | dvaitanindÃpÆrvakamadvaitokteÓca nirviÓe«aæ tattvamiti sÆtrÃrthamÃha-## bhoktà jÅvo bhogyaæ ÓabdÃdi tayo÷ preritÃramÅÓvaraæ ca matvà vicÃrya me mama proktaæ tatsarvaæ trividhaæ brahmaiveti jÃnÅyÃdityartha÷ //13// END BsRp_3,2.5.13 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.5.14þ arÆpavadeva hi tatpradhÃnatvÃt | BBs_3,2.14 | dvividhaÓruti«u satÅ«u nirviÓe«atve kiæ niyÃmakamiti ÓaÇkate-## tatparÃtaparavirodhe tatparaæ balavaditi nyÃyo niyÃmaka ityÃha-## upÃsanÃparavÃkye«u ÃkÃre tÃtparyÃbhÃve 'pi devatÃvigrahÃdivadÃkÃrasiddhimÃÓaÇkya ni«prapa¤caparaÓrutivirodhÃnmaivamityÃha-## //14// END BsRp_3,2.5.14 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.5.15þ prakÃÓavaccÃvaiyarthyÃt | BBs_3,2.15 | kalpitadvaite sÃvakÃÓatvÃcca saprapa¤catvaÓrutayo durbalà ityÃha-## nanvÃkÃravÃkyÃnÃmupÃdhikalpitasarvagandhatvÃdinÃthravattvaæ kimiti varïyate vaiyarthyamevocyatÃm, tatrÃha-## uktarÅtyobhayarÆpatvÃÇgÅkÃreïa ÓrutÅnÃæ vyavasthitatve 'pÅtyartha÷ / upÃdhÅnÃæ kalpitatvÃdaupÃdhikasya satyatvÃdupapatterna satyamubhayarÆpatvamiti pÆrvamuktaæ, saæprati satyaæ nirviÓe«atvaæ mithyà saviÓe«atvamityucyata ityubhayarÆpatvÃÇgÅkÃre 'pi na pÆrvÃparavirodha ityÃha-## dvaitasya mithyÃtve j¤Ãnena bÃdhÃdupÃsanÃdivyavahÃro na syÃdityÃÓaÇkya bÃdhÃtprÃgeva sa ityÃha-## //15// END BsRp_3,2.5.15 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.5.16þ Ãha ca tanmÃtram | BBs_3,2.16 | yata÷ ÓrutiÓcinmÃtramÃhÃtaÓca viÓe«o mithyeti sÆtrÃrthamÃha-#<Ãha ceti /># saindhavaghano lavaïapiï¬a÷ //16// END BsRp_3,2.5.16 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.5.17þ darÓayati cÃtho api smaryate | BBs_3,2.17 | ki¤ca Órutism­tyo÷ parani«edhena brahmopadeÓÃnni«prapa¤caæ brahmetyÃha-## atha dvaitoktyanantaraæ j¤ÃnahetutvÃnneti neti upadeÓa÷ kriyata ityartha÷ / adhi anyat puna÷ punaradhÅhi bho iti nirbandhakÃriïaæ taæ dvitÅyaæ t­tÅyaæ ca praÓne tÆ«ïÅbhÃvaæ tyaktvovÃca / upaÓÃnto nirastadvaita÷ / atastasya tÆ«ïÅæbhÃva evottaramiti sautraÓca atoÓabdastathÃrthaka÷ ÃdimatkÃryaæ tanna bhavatÅtyanÃdimat / sat indriyavedyam / asat parok«aæ ca na svaprakÃÓatvÃdityartha÷ / sarvabhÆtaguïairdivyagandhÃdibhiryuktaæ mÃæ mÆrtimantaæ paÓyasÅti yatsà mÃyÃ, ata eva sadvaito bhagavÃniti mÃæ dra«Âuæ nÃrhasi vastuto dvaitÃtÅtatvÃdityartha÷ //17// END BsRp_3,2.5.17 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.5.18þ ata eva copamà sÆryakÃdivat | BBs_3,2.18 | ki¤ca yathà jalÃdyupÃdhikalpita÷ sÆryacandrÃderbhedacalanÃdirdharma evamÃtmana iti d­«ÂÃntaÓruteÓca nirviÓe«aæ tattvamityÃha-## jalasthapratibimbatvÃkÃreïa sÆryasyÃbhÃsatvadyotanÃya sÆryaketi kapratyaya÷ / yathÃyaæ jyotirmayo vivasvÃnsvata eko 'pi ghaÂabhedena bhinnÃ÷ apo 'nugacchan bahudhà kriyate evamajo 'yamÃtmà deva÷ svaprakÃÓa eko 'pyupÃdhinà mÃyayà k«etre«vanugacchan bhedarÆpa÷ kriyata iti yojanà //18// END BsRp_3,2.5.18 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.5.19þ ambuvadagrahaïÃt tu na tathÃtvam | BBs_3,2.19 | ihÃtmanyuktad­«ÂÃntavai«amyaÓaÇkÃsÆtram-## Ãtmano nÅrÆpatvÃddÆrasthopÃdhyabhÃvÃcca mÃyayà buddhyÃdi«u pratibimbabhedo na yukta ityartha÷ //19// END BsRp_3,2.5.19 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.5.20þ v­ddhihrÃsabhÃktvamantarbhÃvÃdubhayasÃma¤jasyÃdevam | BBs_3,2.20 | upÃdhyantarbhÃvena tatkalpitadharmavattvamatra vivak«itÃæÓastena sÃmyena samÃdhÃnasÆtram-## d­«ÂÃntasÃmye 'pi nÅrÆpÃtmana÷ pratibimbaæ svabuddhyà kathaæ kalpyata ityata Ãha-## ÓrÆyate na kalpyata ityartha÷ / Órutad­«ÂÃntasya 'sÆryakÃdivat'ityupanyÃsena kiæ phalamityata Ãha-#<ÓÃstreti /># Ãtmano nirviÓe«atvaæ phalamityartha÷ / avirodha iti na vai«amyamityartha÷ / Ãtmà pratibimbaÓÆnya÷, nÅrÆpadravyatvÃt, vÃyuvadityanumÃne ÃkÃÓe vyabhicÃra÷ / alpajale 'vidÆrÃkÃÓapratibimbadarÓanÃdupÃdhidÆrasthatvamapi kvacidanapek«atamiti bhÃva÷ //20// END BsRp_3,2.5.20 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.5.21þ darÓanÃc ca | BBs_3,2.21 | praveÓaÓruteÓcoktÃnumÃnabÃdha ityÃha sÆtrakÃra÷ / ## dvipada÷ puro manu«yÃdidehÃæÓcakre catu«pada÷ pura÷ paÓÆnk­tvà puraÓcak«urÃdyabhivyakte÷ purastÃt sa ÅÓvara÷ pak«Å liÇgaÓarÅrÅ bhÆtvà pura uktÃni ÓarÅrÃïyÃviÓat, sa ca pravi«Âo 'pi puru«a÷ pÆrïa evetyartha÷ / taittirÅyake liÇgasya pak«Ãdyukte÷ pak«itvaæ mantavyam / evaæ pratibimbabhÃvena bhedÃde÷ kalpitatvÃt nirviÓe«aæ brahmeti svamatamupasaæharati-## ekadeÓivyÃkhyÃmutthÃpayati-## na sthÃnato 'pÅtyÃdyekamadhikaraïaæ, tatra brahmaïo ni«prapa¤catve sthite kiælak«aïaæ brahmeti saædehe prakÃÓavaccetyÃdidvitÅyamadhikaraïaæ prav­ttaæ, na sadrÆpameva brahma kintu prakÃÓavacca cidrÆpaæ ca / kuta÷-avaiyarthyÃt / satyaæ j¤Ãnaæ sadeva somyetyubhayaÓruterdvirÆpe brahmaïyarthavattvÃditi pÆrvapak«e siddhÃnta÷-Ãha ca tanmÃtram / sanmÃtraæ brahma ÓrutirÃha, 'j¤Ãnasya sattÃnatirekÃt'iti / idaæ dvitÅyÃdhikaraïaæ dÆ«ayati-## dvitÅyÃdhikaraïasya kiæ brahmaïo 'nekarÆpatvanirÃsa÷ phalam, uta bodharÆpatvanirÃsa ÃhosvitsattÃnirÃsa iti vikalpya sarvathÃpyÃnarthakyaæ prapa¤cayannÃdye gatÃrthatÃmÃha-## nahi dvitÅya ityÃha-## brahmaïo bodharÆpatvanirÃse ja¬atvÃjjÅvÃbhedaÓrutibÃdhaÓca syÃdityÃha-## na t­tÅya ityÃha-## sattÃnirÃse bodhasya tucchatvaæ ca syÃdityÃha-## naca bodhasya sattÃnatirekÃnna tucchateti vÃcyam / sadbodhapadayorvÃcyÃnatireke paryÃyatvaprasaÇgÃt / evaæ siddhÃntaæ phalÃbhÃvena dÆ«ayitvà pÆrvapak«aæ dÆ«ayati-## prasaÇgamevÃha-## vyÃv­ttatvaæ bhinnatvam / ni«prapa¤caikarÆpatvasiddhÃntavirodhÃt bhinnobhayarÆpatvapÆrvapak«ÃnutthÃnamityartha÷ / ubhayaÓrutibalÃdutthÃnamiti ÓaÇkate-#<ÓrutatvÃditi /># meruvindhyavatparasparaæ bhinnasattÃbodhayorekabrahmÃbhedaÓaÇkà ÓrutiÓatenÃpi na yuktetyÃha-## sadbodhayorbhedo 'sti na và / Ãdye Óruterapi viruddhÃrthatvÃnupapatterna pÆrvapak«otthÃnamityuktam / saæprati dvitÅyaæ ÓaÇkate-## sadbodhapadayorvÃcyabhede 'pi lak«yaikyopapattirakhaï¬ÃrthasvÅkÃrÃdityartha÷ / akhaï¬Ãrthasya pÆrvapak«atvaæ na syÃtsiddhÃntatvÃt / ki¤cÃtra saæÓaye 'pyayukta ityÃha-## ekÃdhikaraïapak«e sÆtrÃïi kathaæ neyÃnÅtyata Ãha-## svapak«e sÆtrasÃma¤casyaæ cetyÃha-## avaÓyÃpek«itagatyarthatvenottarasÆtrÃïÃæ pÆrvaikavÃkyatvÃnnÃdhikaraïabheda iti bhÃva÷ / ÃkÃraÓrutÅnÃæ kalpitÃkÃro gatiriti svamatamuktaæ, prapa¤cavilayavÃdinastu 'manomaya÷ prÃïaÓarÅra÷ satyakÃma÷'ityÃdyÃkÃraÓrutÅnÃæ taditarÃkÃrapravilayo gatirityÃhu÷ / manomaya iti kor'tha÷, mano 'tiriktopÃdhiÓÆnya ityartha÷ / evaæ prÃïaÓarÅrapadena prÃïÃtiriktopÃdhini«edhÃnmanaso 'pyabhÃvasiddhi÷, evaæ sarve Óabdà anÃkÃrabrahmaparà eveti tanmatamanÆdya dÆ«ayati-## kiæ j¤eyabrahmaprakaraïasthÃnÃmÃkÃraÓabdÃnÃæ ni«edhaparatvaæ utopÃsanÃprakaraïasthÃnÃmapi / tatrÃdyamaÇgÅkaroti-## asya jÅvabhÃvaæ prÃptasyeÓvarasya daÓa harayo vi«ayà haraïÃddaÓendriyÃïi prÃïibhedÃpek«ayà ÓatÃni sahasrÃïi ca te«ÃmÅÓvarÃdbhedamÃÓaÇkyÃha-## ÅÓvara eva haraya ityartha÷ / dvitÅyaæ dÆ«ayati-## manomayÃdiÓabdÃnÃæ mukhyav­ttyà guïaparatvasaæbhave ni«edhalak«aïÃpi na yuktetyÃha-#<Órutyà ceti /># kiæ cÃkÃrÃnÃkÃraÓrutidvaividhye sati brahmanÃkÃramevetyatra kiæ vinigamakamiti ÓaÇkotthÃnÃdasthÆlÃdiÓrutÅnÃæ nirÃkÃratÃtparyaæ niyÃmakamiti kathanÃrthamidaæ sÆtramarthavadbhavati / sarvaÓrutÅnÃæ ni«edhÃrthatve tu ÓaÇkÃnutthÃnÃnniyÃmakasÆtraæ vyarthaæ syÃdityÃha-## nanÆpÃsanÃr'thakavÃkyÃnÃæ svÃrthe phalÃbhÃvÃt saphalani«edhavÃkyaÓe«atvamityÃÓaÇkya phalasya ÓrutatvÃnnÃnyaÓe«atetyÃha-## arthaikyÃbhÃvÃcca naikavÃkyatetyÃha-## arthaikyaæ ÓaÇkate-## yathà phalavatparamÃpÆrvÃkhyaniyogaikyÃdaÇgapradhÃnavÃkyÃnÃmekavÃkyatà tathà tattvÃvabodhakÃmasya prapa¤capravilayavi«ayaka eko niyogarÆpor'tho 'stÅtyÃkÃrÃnÃkÃravÃkyÃnÃæ sarve«ÃmekavÃkyatetyartha÷ / niyogÃsidyà dÆ«ayati-## vi«ayaæ ÓaÇkate-## pratyanÅkaæ pratibandhakam / nanu prapa¤cavilaye brahmalaya÷ syÃdabhedÃdityata Ãha-## kÃraïaæ hi kÃryasya svarÆpamata÷ kÃryanÃÓe 'pi kÃraïasya na laya÷, ghaÂanÃÓe 'pi m­ddarÓanÃdityartha÷ / prapa¤casya satyasya kalpitasya và laye vidhiriti vikalpyÃdyaæ dÆ«ayati-## satyasya j¤ÃnÃdadhvaste÷ musalÃdinà ca k­tsnadvaitadhvaæsÃyogÃt nabhograsanavidhivadaÓakyavi«ayo 'yaæ vidhi÷, ki¤ca ÓukÃdimuktyà sarvamukti÷ syÃdityartha÷ / dvitÅyamanÆdya dÆ«ayati-## upadeÓajanyaj¤ÃnÃdevÃvidyÃtajjaprapa¤calayasiddherniyogo v­thaivetyartha÷ / ki¤ca brahmaj¤ÃnÃdau vidhi÷ kiæ brahmaïyaj¤Ãte j¤Ãte và / nÃdya÷, aÓakyatvÃdityÃha-## dvitÅyaæ ÓaÇkate-## upadeÓÃdeva j¤Ãte brahmaïi sÃk«ÃtkÃradvaitabÃdhayo÷ siddhervidhivaiyarthyaæ siddhasya vidhinà kartumayogÃdityÃha-## evaævi«ayÃbhÃvÃnniyogÃbhÃvamuktvà niyojyÃbhÃvÃttadabhÃvamÃha-## prapa¤cÃntarbhÆto brahma vetyartha÷ / Ãdye jÅvanÃÓÃdvidhyayoga÷, dvitÅye niyojyÃsiddhi÷,tarhi j¤Ãne vidhipratyayÃnÃæ kà gatirityata Ãha-## nanu Órutaæ j¤Ãnaæ tyaktvà tatsÃdhanavyÃpÃravidhi÷ kimiti kalpyata ityÃÓaÇkya j¤Ãnasya puru«ak­tyasÃdhyatvÃdityÃha-## ki¤ca j¤ÃnavidhivÃdinà j¤eyaæ brahmÃvaÓyaæ vedÃntairj¤ÃpanÅyaæ vi«ayÃnavabodhe vidhibodhÃyogÃt / tathÃca vedÃntaireva j¤ÃnetpattervidhyÃnarthakyamityÃha-## taæ j¤ÃnÃrthinaæ pratÅtyartha÷ / nanÆtpannaæ j¤ÃnamanyathÃkartuæ vidhirarthavÃniti, netyÃha-## nanvanagniryo«iditi pratyak«apramÃïÃdutpannamapi j¤Ãnaæ tÃmagniæ dhyÃyediti / vidhinÃnyathÃk­taæ d­Óyata ityata Ãha-## anyathÃdhÅ÷ k­tisÃdhyà cet kriyaiva, k­tiæ vinaiva cedbhrÃntirevÃto mÃnaæ vinà vidhito j¤ÃnÃsiddhermÃnavastutantre j¤Ãne vidhirm­«etyartha÷ / vedÃnte«u vidhivÃdino 'nyacca dÆ«aïamastÅtyÃha-## brahmÃtmaikyeniyoge ca vedÃntavÃkyasya prÃmÃïyamÃÓaÇkyÃrthabhedÃdvÃkyabhedo viruddhÃrthatvÃdaprÃmÃïyaæ ceti dÆ«ayati-## ki¤ca Órutaæ brahma na Óruto vidhirvedÃnte«u tatkalpane ca karmajanyatvÃnmok«asyÃnityatvasÃtiÓayatvÃdiprasaÇga ityÃha-## phalitamÃha-## idÃnÅæ prau¬havÃdena niyogamaÇgÅk­tya tadekatvaæ khaï¬ayati-## bhinnakriyÃvÃciÓabda÷ ÓabdÃntaraæ yathà yajati dadÃtÅti tathehÃpi vedopÃsÅteti Óabdabheda÷ / nirguïasaguïarÆpabheda÷prakaraïabheda÷ muktyabhyudayaphalabheda ityetai÷ pramÃïairnirguïaj¤ÃnasaguïopÃsanÃvi«ayakaniyogabheda ityartha÷ / kathaæ tarhyaÇgÃÇgivÃkye«u niyogaikyaæ, tatrÃha-## ekasyaiva svargakÃmasya sÃÇgapradhÃnÃdhikÃrÃttatsÃdhyaphalÃpÆrvaikyÃdekavÃkyatetyartha÷ / ihÃpi nirguïasaguïavidyayorekÃdhikÃrÃt niyogaikyamastu, netyÃha-## muktyabhyudayÃrthibhedÃnmitho viruddhÃrthavidyayoraÇgÃÇgitvÃyogÃcca na viyogaikyam / naca nirguïavidyÃniyoga eka eva saguïavidyÃnaÇgÅkÃrÃditi vÃcyam / aho viparÅtaæ pÃï¬ityamÃyu«mata÷, vighnyayogyavidyÃyÃæ vidhirvidhiyogyÃyÃmavidhiriti, tasmÃtsÃkÃravÃkyÃnÃmÃkÃralayadvÃrà nirguïavÃkyaikavÃkyatÃgatirasadgatireva, kintu te«Ãæ kalpitÃkÃro gatistadupÃsanayÃbhyudayasiddhe÷, nirguïavÃkyÃnÃæ tu paramÃrthÃlambanatvamityasmadukta eva vibhÃga÷ sÃdhÅyÃnityupasaæharati-## //21// END BsRp_3,2.5.21 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.6.22þ prak­taitÃvattvaæ hi prati«edhati tato bravÅti ca bhÆya÷ | BBs_3,2.22 | brahmaïo nirviÓe«acinmÃtratvamuktvà sarvani«edhÃvadhitvena sadrÆpatvamÃha-## p­thivyaptejobhÆtatrayaæ mÆrtaæ vÃyvÃkÃÓadvayamamÆrtamiti rÃÓidvayamuktvà bhÆtadvayasyÃmÆrtasya sÃra÷ 'karaïÃtmà hiraïyagarbho ya e«a etasmin sÆryamaï¬ale puru«o yaÓcÃyaæ dak«iïe 'k«iïi puru«a÷'ityukta÷, tasya vÃsanÃmayÃni svapnarÆpÃïi 'tadyathà mÃhÃrajanaæ, vÃso yathà pÃï¬vÃvikaæ yathendragopa÷'ityupamÃbhiruktÃni vicitrÃïi, tatra mahÃrajanaæ haridrà tayà liptaæ vastraæ mÃhÃrajanaæ, pÃï¬vÃdikamiti dhavalaæ kambalÃdi / kecittu Órutimupalak«aïaæ k­tvà sÆk«mapa¤cabhÆtÃnyamÆrtÃni pa¤cÅk­tÃni mÆrtÃni tataÓcÃmÆrtarasatvoktyà karaïÃnÃæ päcabhautikatvasiddhiriti vyÃcak«ate / atha satpadÃtmakaprapa¤coktyanantaraæ, ata uktÃropasya ni«edhÃrthatvÃnneti netÅti ni«edhenopadeÓa÷ kriyata ityartha÷ / netiÓabdÃrthamÃha-## etasmÃdÃtmano 'nyannÃstÅti netÅtyucyata ityartha÷ / ÓÆnyatÃnirÃsÃrthaæ paraæ brahmÃstÅtyuktamiti siddhÃntarÅtyà Órutyartha÷ / atra ni«edhyaviÓe«ÃnupalambhÃtsaæÓayamÃha-## na¤prayogasya nÃkÃrÃsyetiÓabdopasthÃpitavastuni«edhakatvÃdityartha÷ / itiÓabdÃnni«edhyasÃmÃnyasamarpaïe viÓe«ÃkÃÇk«ÃyÃæ prakaraïÃdrÆpadvayasya rÆpibrahmaïaÓca ni«aidhyatvabhÃnÃtsaæÓayamuktvà pÆrvoktaæ nirviÓe«aæ brahma nÃstÅtyÃk«epasaÇgatyà pÆrvapak«ayati-## pÆrvapak«e tatpadÃrthÃbhÃvÃdvÃkyÃrthÃbhedÃsiddhi÷, siddhÃnte tatsiddhiriti phalam / niradhi«ÂhÃnani«edhÃdarÓanÃtsarvani«edho na yukta ityarucyà prapa¤ce brahmani«edha ityÃha-## ekabrahmaïa eva ni«edhe nakÃradvayasya paunaruktyÃmityata Ãha-## utsÆtrameva tÃvatsiddhÃntamupakramate-## ÓÆnyaprasaÇga i«Âa iti vadantaæ pratyÃha-## tacceti prati«edhanamityartha÷ / adhi«ÂhÃnÃnavaÓe«e tatpramÃrÆpahetvabhÃvÃt ni«edhavÃkyÃrtha÷ pramà na syÃt 'idamatra nÃsti'iti loke ni«edhasya sÃdhi«ÂhÃnasyaiva pramitidarÓanÃdityartha÷ / ki¤ca yadbhÃti tatsadityutsargasya bhÃnÃrthÃbhÃvÃdhi«ÂhÃnapramitirapavÃdastayà pÆrvabhÃnasya bhramatvaniÓcayenÃrthasattvÃpalÃpÃt / apavÃdÃnaÇgÅkÃre tÆtsargata÷ prapa¤casya satyatvÃpatterni«edhÃnupapattirityÃha-## adhi«ÂhÃnasattvaæ vinà bhrÃntini«edhayorayogÃcchÆnyavÃdo na yukta ityuktvà pÆrvavÃdina÷ pak«Ãntaraæ dÆ«ayati-## dehÃtmÃbhimÃnavallaukikamÃnaprÃptadvaitasya ni«edho yukto na vedÃntapramitabrahmaïa iti bhÃva÷ yaduktaæ vÃÇmanasÃtÅtvÃt ni«edhÃrhaæ brahma iti tatrÃha-## brahmaïo vÃgÃdyatÅtatvaæ ni«edhÃrthaæ na cet kimarthaæ taduktirityata Ãha-## uktÃrthe sÆtraæ yojayati-## 'dve vÃva brahmaïo rÆpe'iti rÆpadvayasyaiva prÃdhÃnyena prak­tatvÃnnetÅti ni«edha ityartha÷ / nanu 'Ãdityamaï¬ale puru«a'iti brahmÃpyatra prÃdhÃnyenoktamityÃÓaÇkya puru«o liÇgÃtmà amÆrtarasatvaÓrutyà bhÆtajanitatvabhÃnÃt svapnarÆpatvaÓruteÓcetyÃha-## rÆparÆpiïorabheda ukta÷ nanu vÃsanÃmayaæ rÆpameva kimityupamÅyate prasiddharÆpameva kiæ na syÃdityata Ãha-## rÆpadvayasyaiva prÃdhÃnyena prak­tatve phalitamÃha-## pratiyogitvena samarpyata ityartha÷ / na cÃrthata÷ pradhÃnyadbrahmaïo ni«edha÷ rÃj¤o bh­tyo nÃstÅtyatra rÃjani«edhaprasaÇgÃditi bhÃva÷ / ki¤caitra brahmaïa÷ pratipÃdyatvÃt na ni«edha ityÃha-## nanu brahmaïi ni«iddhasyÃpyanyatra sthitisaæbhavÃt kathaæ kalpitatvamityata Ãha-## upÃdÃne ni«iddhasyÃnyatra na sthitirityartha÷ / yattu dvaitani«edhe pratyak«Ãdivirodha iti, tatrÃha-## sthÃpitaæ hi ÃrambhaïÃdhikaraïe pratyak«ÃdervyÃvahÃrikaæ prÃmÃïyaæ na tatvÃvedakamiti, atastattvato ni«edhÃnna virodha iti bhÃva÷ / nanu vastutvÃdvaitavadbrahmaïo 'pi ni«edho 'stu, netyÃha-## dvaitabhÃvÃbhÃvasÃk«itvÃdaÓakyo ni«edha ityartha÷ / na cetyÃdi spa«ÂÃrtham / yaccoktaæ ni«edhÃbhyÃæ rÆpaæ rÆpi brahma ca ni«idhyata iti, tatrÃha-## uddeÓyavidheyÃrthÃnÃæ saækhyÃsÃmye yathÃkramaæ saæbandha iti nyÃya÷ 'yathÃsaÇkhyamanudeÓa÷ samÃnÃm'iti pÃïinisÆtrasiddhastenÃtra rÆpadvayoddeÓena ni«edhadvayavidhirityartha÷ / vÅpsÃpak«e sarvad­Óyani«edhÃjjij¤ÃsÃÓÃntiriti viÓe«amÃha-## mÆrtaæ nÃmÆrtaæ netyevaæ viÓi«yani«edhe jij¤Ãsà na ÓÃmyatÅtyartha÷ / sÆtraÓe«aæ vyÃca«Âe-## prati«edhÃnupapattyà brahmÃstÅtyavagataæ bhÆya÷ puna÷ paramastÅti Óruti÷ sÃk«Ãdapi bravÅtÅtyartha÷ / ## avaÓi«Âaæ brahmetyartha÷ / spa«Âamanyat //22// END BsRp_3,2.6.22 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.6.23þ tadavyaktamÃha hi | BBs_3,2.23 | nanvagrÃhyatvÃdbrahma nÃstÅti ÓaÇkÃnirÃsÃrthaæ sÆtraæ vyÃca«Âe-## rÆpÃdyabhÃvÃdavyaktamindriyÃgrÃhyaæ na tvasattvÃdityartha÷ / anyairdevairindriyÃntarairna g­hyata ityanvaya÷ //23// END BsRp_3,2.6.23 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.6.24þ api ca saærÃdhane pratyak«ÃnumÃnÃbhyÃm | BBs_3,2.24 | tarhi kadà grÃhyamiti ÓaÇkottaraæ sÆtraæ vyÃkhyÃti-## castvartha÷ / indriyairna g­hyate api tu saærÃdhanena ÓÃstrasaæsk­tamanasetyartha÷ / bhaktidhyÃnÃbhyÃæ pratyagÃtmanaÓcitte prakar«eïa nidhÃnaæ sthÃpanaæ praïidhÃnaæ / japanamaskÃrÃdirÃdiÓabdÃrtha÷ / svayaæbhÆrÅÓvara÷ / svÃnÅndriyÃïi / paräcayanÃtmagrÃhakÃïi k­tvà vyat­ïat nÃÓitavÃn / sa hi te«Ãæ nÃÓo yadasadarthagrÃhitayà sarjanaæ tasmÃtte«Ãæ tayà s­«ÂatvÃt, sarvo loka÷ parÃgarthameva paÓyati nÃntarÃtmÃnam / kaÓcittu dhÅro dhÅmÃnÃv­ttacak«urniruddhendriya÷ Óuddhe cetasi pratyagÃtmanaæ ÓÃstreïa paÓyati mok«ÃrthÅtyartha÷ / tata÷ karmaïà viÓuddhacitto j¤ÃnÃkhyasattvotkar«eïa saædhyÃyaæstaæ ni«kalaæ paÓyatÅtyartha÷ / vinidrÃ÷ vitamaskÃ÷, tatra heturjitaÓvÃsatvaæ prÃïÃyÃmani«Âhatvaæ, yu¤cÃnà dhyÃyina÷ yogalabhya÷ Ãtmà yogÃtmà //24// END BsRp_3,2.6.24 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.6.25þ prakÃÓÃdivaccÃvaiÓe«yaæ prakÃÓaÓ ca karmaïyabhyÃsÃt | BBs_3,2.25 | yathà prakÃÓÃdaya upÃdhi«u bhidyante na svata÷, evaæ prakÃÓaÓcidÃtmÃpi dhyÃnÃdikarmaïyupÃdho bhidyate svatastasyÃvaiÓe«yamekarasatvameva tattvamasÅtyabhyÃsÃditi sÆtrayojanà //25// END BsRp_3,2.6.25 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.6.26þ ato 'nantena tathà hi liÇgam | BBs_3,2.26 | jÅvasya brahmÃtmatvaphalaÓrutirÆpaliÇgÃdapi bheda aupÃdhika evetyÃha sÆtrakÃra÷-## //26// END BsRp_3,2.6.26 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.6.27-28þ ubhayavyapadeÓÃttvahikuï¬alavat | BBs_3,2.27 | prakÃÓÃÓrayavadvà tejastvÃt | BBs_3,2.28 | bhedÃbhedapÆrvapak«asÆtradvayasya saægatimÃha-## yathÃhitvenÃbheda÷ / kuï¬alÃkhyasya sarpÃvasthÃviÓe«asya kuï¬alatvena bheda÷ / tathà jÅvasya brahmatvenÃbhedo jÅvatvena bheda÷ / yadvà sÆryaprakÃÓayorekatejastvadharmÃvacchedena bhedÃbhedavajjÅvaparayorapi ekenaivÃtmatvadharmeïa bhedÃbhedau ÓrutibalÃtsvÅkÃryÃviti sÆtradvayÃrtha÷ / kuï¬alatvaæ valayÃkÃratvaæ, Ãbhogatvaæ vakrÃkÃratvaæ, prÃæÓutvaæ dÅrghadaï¬ÃkÃratvaæ udgatamukhatvamÃdiÓabdÃrtha÷ //27 // //28// END BsRp_3,2.6.27-28 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.6.29-30þ pÆrvavadvà | BBs_3,2.29 | prati«edhÃc ca | BBs_3,2.30 | siddhÃntasÆtram-## dharmabhedanaikadharmeïa và bhedÃbhedasvÅkÃre bhedasya satyatvÃdabhedavadaniv­tti÷ syÃt ekatraiva bhedÃbhedasvÅkÃre loke virodhakathoccheda ityapi dra«Âavyaæ, tasmÃt ni«prapa¤caæ cidekarasaæ brahma tatpadalak«yamastÅti siddham //29 // //30// END BsRp_3,2.6.29-30 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.7.31þ paramata÷ setÆnmÃnasaæbandhabhedavyapadeÓebhya÷ | BBs_3,2.31 | yaduktaæ neti netÅtyÃdiÓrutibhi÷ brahmÃtiriktaæ vastu ni«idhyata iti, tadayuktam / setvÃdiÓrutibhirvastvantarÃstitvabhÃnÃdityÃk«ipati-## yadyapi dyubhvÃdyadhikaraïe setuÓabdo vidhÃrakatvena gauïo vyÃkhyÃtastathÃpyunmÃnÃdiÓrutÅnÃæ gatimajÃnato 'yaæ pÆrvapak«a÷, tatronmÃnÃdiÓrutÅnÃæ mukhyatvÃt, sadvayaæ brahmeti phalaæ siddhÃnte tÆktÃdvitÅyatatpadalak«yasiddhiriti viveka÷ / brahma sadvayaæ, setutvÃt, laukikasetuvat / tÅrïatvaÓruteÓcetyÃha-## jÃÇgalaæ vÃtabhÆyi«Âhamiti vaidyokte÷ vÃtapracuro deÓo jÃÇgalaæ, iha tu deÓamÃtraæ grÃhyam / diÓaÓcatasra÷ kalÃ÷ prakÃÓavÃnnÃma pÃda÷, p­thivyantarik«aæ dyau÷ samudra ityanantavÃnnÃma pÃda÷, agni÷ sÆryaÓcandro vidyuditi jyoti«mÃnnÃma pÃda÷, cak«u÷ Órotraæ vÃÇmana ityÃyatanavÃnnÃma pÃda iti catu«pÃdbrahmeti pÃdÃnÃmardhÃni a«Âau Óaphà asyetya«ÂÃÓaphaæ, pÃde«u catur«u pratyekaæ catasra÷ kalà iti «o¬aÓakalamityartha÷ / «o¬aÓapaïaparimitaæ tÃmraæ kÃr«Ãpaïasaæj¤aæ bhavati tadvatsadvayaæ brahma, parimitatvÃdityartha÷ / saæbandhitvÃcca nagaravadityÃha-## anyadamitamiti asaÇkhyÃtamityartha÷ / anyasparÓe alpatvena mitatvaniyamÃditi mantavyam / bhedenoktatvÃcca ghaÂavadityÃha-## asyÃk«isthasyÃmunÃdityasthena saheti yÃvat / ÃdhÃrato 'tideÓataÓca bhedamuktvÃvadhito 'pi tamÃha-## //31// END BsRp_3,2.7.31 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.7.32þ sÃmÃnyÃt tu | BBs_3,2.32 | siddhÃntasÆtraæ vyÃca«Âe-## yadanyattatkiæ sÃdyanÃdi vÃ, nÃdya÷ mÃnÃbhÃvÃt kÃryasya brahmananyatvanirguïayÃccetyuktvà na dvitÅya÷ prÃgutpatteradvayatvÃvadhÃraïÃdityÃha-## uktÃnumÃnÃnÃmÃgamabÃdha iti bhÃva÷ / uktaæ smÃrayitvà hetunÃmasiddhimÃha-## kiæ setuÓrutyà parasiddhirarthÃdvÃ, nÃdya ityuktvà dvitÅyaæ ÓaÇkate-## setutvaliÇgenÃdvitÅyatvaÓrutibÃdhanamanyÃyyamityÃha-## liÇgaæ cÃsiddhamityÃha-## vidhÃrakatvaæ tu kalpitadvitÅyÃpek«ayÃpi yujyata iti bhÃva÷ / tÅrïatvaheturapyasiddha ityÃha-## //32// END BsRp_3,2.7.32 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.7.33þ buddhyartha÷ pÃdavat | BBs_3,2.33 | parimitatvamapyasiddhamityÃha-## vÃkprÃïacak«u÷ÓrotrÃïi manasa÷ pÃdà agnivÃyvÃdityadiÓa ÃkÃÓasya pÃdà dhyÃnÃrthaæ kalpitÃstadvadbrahmaïa unmÃnamityartha÷ / laukikaæ d­«ÂÃntamÃha-## pÃdakalpanÃæ vinÃpi vyavahÃra÷ kiæ na syÃdityata Ãha-## kÃr«Ãpaïasya vyavahÃrÃya pÃdakalpanÃvat mandadhiyÃæ dhyÃnavyavahÃrÃya brahmaïa unmÃnakalpanetyartha÷ //33// END BsRp_3,2.7.33 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.7.34þ sthÃnaviÓe«ÃtprakÃÓÃdivat | BBs_3,2.34 | saæbandhabhedau kalpitau na satyadvitÅyasÃdhakÃvityÃha-## sthÃnamupÃdhibuddhyÃdi÷ ekasyaivopÃdhinà bhinnasyopÃdhiÓÃntau satyÃæ saæbandha upacaryate / yathà saurÃlokÃderaÇgulyÃdyupÃdhinà bhinnasyopÃdhiviyoge mahÃlokÃdyÃtmanà saæbandhopacÃrastadvat tathÃditya cak«u«o÷ sthÃnayorbhedÃddhiraïmayapuru«abhedakalpanetyartha÷ //34// END BsRp_3,2.7.34 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.7.35þ upapatteÓ ca | BBs_3,2.35 | mukhyÃveva saæbandhabhedau kiæ na syÃtamityatra sÆtram-## //35// END BsRp_3,2.7.35 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.7.36þ tathÃnyaprati«edhÃt | BBs_3,2.36 | svarÆpeïa brahmaïà jÅvasya saæbandho bhedaniv­ttirÆpo yujyate na mukhya÷ saæyogÃdi÷ vastudvayÃsattvÃt tathà bhedo 'pi na svata ekatvaÓruterityartha÷ //36// END BsRp_3,2.7.36 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.7.37þ anena sarvagatatvamÃyÃmaÓabdÃdibhya÷ | BBs_3,2.37 | nanu dvitÅyÃbhÃve sarvagatatvaÓrutivirodha ityata Ãha-## dvitÅyaæ satyaæ cetsetvÃdivadbrahmaïo 'lpatÃsyÃt 'yatrÃnyatpaÓyati tadalpam'iti Órute÷ ki¤ca niravayavÃsaægabrahmaïa÷ satyaprapa¤casaæbandhÃyogÃttavaiva sarvagatatvaÓrutivirodha iti bhÃva÷ adhi«ÂhÃnenÃdhyastaæ jagadvyÃptamadhyastatvÃt rajjvà vyÃptasarpavat, iti nyÃya÷ //37// END BsRp_3,2.7.37 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.8.38þ phalamata upapatte÷ | BBs_3,2.38 | evaæ tatpadalak«yaæ saæÓodhya vÃcyÃrthamÃha-## nirviÓe«atvÃdanya÷ svabhÃva÷ phalahetutvÃkhya÷ i«Âaæ sukhaæ devÃdÅnÃæ, ani«Âaæ du÷khaæ nÃrakiïÃæ, vyÃmiÓraæ manu«yÃïÃæ, saæsÃro janmam­tipravÃha÷ gocara÷ ÃÓrayo yasya tatsaæsÃragocaram / atra karmeÓvarayo÷ phalahetutvaÓrute÷ saæÓayamÃha-## atra pÆrvapak«e phaladÃturÅÓvarasya tatpadavÃcyasyÃsiddherlak«yÃsiddhi÷ siddhÃnte tatsiddhiriti phalabheda÷ / pÆrvoktanirviÓe«atvamupajÅvya phaladÃt­tvamapÅÓvarasya nÃstÅti pÆrvapak«otthÃnÃtsaægati÷ / yadyapi sarvagatatvavatphaladÃt­tvaæ vyavahÃradaÓÃyÃæ sidhyati yathÃpi karmaïa eva phaladÃt­tvamiti ÓaÇkÃnirÃsenoktalak«yÃrthanirvÃhakavÃcyÃrthanirïayÃrthamasyÃdhikaraïasyÃrambha iti matvà siddhÃntaæ tÃvadÃha-## svargÃdikaæ viÓi«ÂadeÓakÃlakarmÃbhij¤adÃt­kaæ, karmaphalatvÃt, sevÃphalavadityupapatti÷ / yÃgÃdikriyÃkhyaæ karma tÃvat k«aïikaæ tatkiæ svanÃÓÃt phalaæ janayatyuta phalamutpÃdya naÓyati, ÃhosvidapÆrvÃtphalasiddhi÷, nÃdya ityÃha-## dvitÅyaæ ÓaÇkate-## karmanÃÓak«aïamÃrabhyÃmabhivyaktasvargasukhÃdisattve mÃnaæ nÃstÅti-dÆ«ayati-## t­tÅyaæ ÓaÇkate-## apÆrvaæ kiæ svatantrameva phaladÃnÃya pravartate, cetanÃdhi«Âhitaæ vÃ, nÃdya ityÃha-## dvitÅye tvad­«ÂÃnabhij¤ajÅvasyÃdhi«ÂhÃt­tvÃyogÃdÅÓvarasyÃdhi«ÂhÃt­tvasiddhiriti bhÃva÷ / prau¬havÃdenÃpÆrvaæ nÃstÅtyÃha-## k«aïikayÃgÃde÷ ÓrutasvargÃdihetutvÃnupapattyà sthÃyyapÆrvasiddhiriti cet / na / karmabhirÃrÃdhitÃdÅÓvarÃdeva sthÃyina÷ phalasiddherityartha÷ / na kevalatarkeïÃpÆrvaæ sidhyatÅti bhÃva÷ //38// END BsRp_3,2.8.38 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.8.39þ ÓrutatvÃc ca | BBs_3,2.39 | 'k­tÃtyaye 'nuÓayavÃn'ityatrodÃh­tÃbhi÷ 'ya iha ramaïÅyacaraïÃ÷'ityÃdiÓrutism­tibhirapÆrvasiddhiÓcettÃbhirÅÓvarasyÃpi phaladÃt­tvaæ svÅkÃryamityÃha-#<ÓrutatvÃcceti>#sÆtrakÃra÷ / annamÃsamantÃtprÃïibhyo dadÃtÅtyannÃda÷, vasudÃno dhanadÃtÃ, karmaïo 'pÆrvasya và ja¬atvenopakaraïamÃtratvÃtsvatantra ÅÓvara eva phaladÃteti siddhÃnto darÓita÷ //39// END BsRp_3,2.8.39 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.8.40þ dharmaæ jaiminirata eva | BBs_3,2.40 | idÃnÅæ pÆrvapak«ayati-## vidhiÓrutirvidhyartha÷, tasya liÇarthasya preraïÃtmano yÃgo vi«ayastadbhÃvÃvagamÃdyÃga÷ svargasÃdhanamiti gamyate / yÃgasye«ÂasÃdhanatvÃbhÃve preraïÃnupapatterityartha÷ / apÆrvadvÃrà karmaïa÷ phalamupapadyata ityuktvà siddhÃntaæ dÆ«ayati-#<ÅÓvarastviti /># ÅÓvara÷ kiæ karmÃnapek«a÷ phalaæ dadÃti tatsÃpek«o vÃ, Ãdya Ãha-## dvitÅye saæve«ÂanasaæskÃramÃtrÃtkaÂÃdau ve«ÂanavatkarmÃpÆrvÃdeva phalasiddhe÷ kimÅÓvareïeti bhÃva÷ / atra vayaæ vadÃma÷-candanakaï¬akÃdid­«Âasaæpattyaiva sukhÃdisaæbhave k­taæ dharmÃdharmÃbhyÃmiti Órutism­tibalÃttadapek«ÃyÃmÅÓvareïa kimaparÃddham / ata÷ ÅÓvarÃnapek«ÃtkevalÃtkarmaïa÷ phalamityayuktamiti //40// END BsRp_3,2.8.40 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,2.8.41þ pÆrvaæ tu bÃdarÃyaïo hetuvyapadeÓÃt | BBs_3,2.41 | siddhÃntayati-## acetanasya karmaïa÷ svata÷ prav­ttyayogÃtsevÃdid­«ÂÃntÃnusÃriÓruterbalÅyastvÃtsarvavedÃnte«vÅraÓvasya jagaddhetutvaÓruteÓceÓvarÃdhi«ÂhitÃtkarmaïo jagadanta÷pÃtiphalasiddhiriti samudÃyÃrtha÷ //41// END BsRp_3,2.8.41 iti ÓrÅmatparamahaæsaparivrÃjakÃcÃryaÓrÅgovindÃnandabhagavatpÃdak­tau ÓÃrÅrakamÅmÃæsÃvyÃkhyÃyÃæ bhëyaratnaprabhÃyÃæ t­tÅyasyÃdhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷ // ##// ____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ ## mÃrtaï¬aæ dhvÃntanÃÓÃya tilakasvÃminaæ mude / vighneÓaæ vighnavidhvastyai praïamÃmi muhurmuhu÷ // ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.1.1þ sarvavedÃntapratyayaæ codanÃdyaviÓe«Ãt | BBs_3,3.1 | brahmasvarÆpaæ nirdhÃrya tajj¤ÃnasÃdhanopÃsanÃsvarÆpamÃha-## pÃdasaægatimÃha-## pÆrvapÃde tattvaæpadÃrthaviveka÷ k­ta÷ / iha tatphalaæ vÃkyÃrthaj¤ÃnamÃnandÃdaya÷ pradhÃnasyeti sÆtreïÃpunaruktÃpek«itatatpadadvÃcyÃrthopasaæhÃreïa nirdhÃryata iti phalaphalibhÃva÷ saægati÷ / saguïavÃkyÃrthavidyÃcintà tu tadvidyÃnÃæ cittaikÃgryadvÃrà nirguïaj¤ÃnasÃdhanatvÃtkriyata iti mantavyam / saæprati÷ / nirguïaj¤Ãnaæ bhedÃbhedavicÃravi«ayatvenoktamiti manvÃna Ãk«ipati-## vedyabhede vidyÃbhedacintà syÃt brahmaïastu vedyasyaikyÃnna cintÃvasara ityartha÷ / brahmaikye 'pi dharmabhedÃccintetyata Ãha-## nirdharmatvÃdityartha÷ / ekarÆpe 'pi brahmaïyanekaprakÃrasaæbhavÃdbhedaÓaÇkà ityata Ãha-## pÆrvapak«e j¤ÃnabhedaÓaÇkÃnupapattimuktvà codanÃdyabhedÃjj¤ÃnÃbheda iti siddhÃnto 'pyayukta ityÃha-## evaæ pÃdÃrambhamÃk«ipya samÃdhatte-## saguïavidyÃsveva bhedÃbhedacintà kriyate nirguïavidyÃyÃæ tvaikyaæ siddhamiti vÃcyÃrtharÆpaguïopasaæhÃramÃtraæ kriyate vÃkyÃrthanirïayÃyeti bhÃva÷ / pa¤cÃgniprÃïadaharaÓÃï¬ilyavaiÓvÃnarÃdividyà mithobhinnà iti 'nÃnÃÓabdÃdibhedÃt'ityatra vak«yate / atra tu mithobhinnÃstÃ÷ kiæ pratiÓÃkhaæ bhidyÃnte na veti nÃmÃdibhedÃccodanÃdyaviÓe«Ãcca saæÓaya÷ / pÆrvapak«e vidyÃbhedÃdguïÃnupasaæhÃra÷ siddhÃnte tvabhedÃdupasaæhÃra iti phalabheda÷ / pÆrvatantre ÓÃkhÃntarÃdhikaraïapÆrvapak«asÆtraæ nÃmarÆpadharmaviÓe«apunaruktinindÃÓaktisamÃptivacanaprÃyaÓcittÃnyÃrthadarÓanÃcchÃkhÃntare karmabheda÷ syÃditi / tatroktà hetavo nÃmÃdayo vidyÃbhedÃrthamihocyante 'athai«a jyotirathai«a sarvajyotiretena sahasradak«iïena yajeta'ityatra prak­tajyoti«ÂomÃnuvÃdena sahasradak«iïÃkhyaguïavidhimÃÓaÇkya jyotiritipadasya karmÃntaranÃmatvasaæbhave jyoti«Âomalak«akatvÃyogÃdatheti prakaraïavicchedÃcca jyoti«ÂomÃtkarmÃntaraæ viÓi«Âadak«iïÃkaæ vidhÅyata iti nÃmna÷ karmabhedakatvamuktama / jyotirÃdi«vityÃdipadenÃdhvaryavaæ hautramiti saæj¤ÃbhedÃtkarmabhedo grÃhya÷ / taptaæ k«Åraæ dadhnà kaÂhinamÃmik«Ã, tatra dravaæ jalarÆpaæ vÃjinamiti bheda÷, 'tapte payasi dadhyÃnayati sà vaiÓvadevyÃmik«Ã vÃjibhyo vÃjinam'ityatra vaiÓvadevyÃmik«ÃyÃge vÃjinÃkhyaguïavidhi÷ vÃjibhya iti viÓvedevÃnuvÃdÃdityÃÓaÇkyÃmik«Ãæ paryupasarjanatvenoktaviÓvadevÃnÃæ vÃjibhya ityanuvÃdÃyogÃdutpattiÓi«ÂÃmik«Ãvaruddhe karmaïi vÃjinadravyasyÃnÃkÃÇk«itasya vidhyayogÃdvÃjidevatÃko vÃjinayÃga÷ karmÃntaramiti dravyadevatÃkhyarÆpabhedÃtkarmabheda÷ siddhÃntita÷ / ÃdipadÃt 'aindraæ dadhyaindraæ paya÷'iti dravyabhedÃdyÃgabhedo grÃhya÷ / evamihÃpi pa¤cÃgni«a¬agnirÆpabhedÃdvidyÃbhedo vÃjicchandogayo÷ / tathà retonyÆnà vÃgÃdayaÓchÃndogye tatsahità vÃjinÃmiti prÃïavidyÃbheda÷, kÃrÅrivÃkyÃdhyayane taittirÅyakÃïÃæ bhÆmau bhojanaæ dharmaviÓe«o nÃnye«Ãæ, agnyadhyayane ke«Ã¤cidupÃdhyÃyÃrthamudakÃharaïaæ dharmo nÃnye«Ãæ, aÓvamedhÃdhyayane 'ÓvaghÃsÃnayanaæ ke«Ã¤cideva nÃnye«Ãæ, naca tÃnyeva kÃrÅryÃdÅni karmÃïi dharmaviÓe«amapek«ante nÃpek«ante ceti yuktaæ, ato dharmaviÓe«ÃcchÃkhÃntare karmabheda÷ ÓaÇkitastathÃtrÃpi muï¬akÃdhyayena ke«Ã¤cideva ÓirasyaÇgÃrapÃtradhÃraïarÆpaæ vrataæ nÃnye«Ãmiti vidyÃbheda÷ syÃt punaruktirabhyÃsa÷ / yathà 'samidho yajati tanÆnapÃtaæ yajati'iti yajatyabhyÃsÃtprayÃjÃnÃæ bheda uktastathà ÓÃkhÃntare 'bhyÃsÃdvidyÃbheda÷ / ÃdipadÃnnindÃdigraha÷, 'prÃta÷ prÃtaran­taæ te vadanti purodayÃjjuhvati ye 'gnihotram'ityanuditahomasya 'yadudite sÆrye prÃtarjuhuyÃdyathÃtithaye pradrutÃya ÓÆnyÃyÃvasÃthÃyÃhÃryaæ haranti tÃd­geva tat'ityuditahomasya ca nindÃÓruterbheda÷, ekasyaivodite 'nudite cÃnu«ÂhÃnÃyogÃt, tathoditÃnuditahomÃtikramak­taprÃyaÓcittÃdapyagnihotrabheda÷ ÓaÇkita÷ / ete nindÃprayaÓcitte vedÃntavidyÃsu na vidyete iti nodÃhriyete / yathà sarvaÓÃkhÃvihitasya karmaïo j¤Ãtuæ kartuæ cÃÓakterbhedastathà sarvavedÃntÃdhyayanaj¤ÃnÃdyaÓaktestattadvedÃntavidyÃbheda÷ syÃt tathà ÓÃkhÃnÃæ sarvÃsÃmekarÆpà samÃptirnocyate kintu kasyÃÓcitkvacitkarmaïi samÃptirata÷ samÃptivacanabhedÃtpratiÓÃkhaæ karmabheda÷ ÓaÇkita÷, tathà kasyacidvedÃntasyoÇkÃrasÃrvÃtmye samÃpti÷ kasyacidanyatreti vidyÃbheda÷, anyÃrthadarÓanamarthavÃdastadbhedÃtkarmabhedavadvidyÃbheda iti pÆrvapak«asÆtroktà hetavo darÓitÃste kecitsiddhÃnte pÆrvapak«e cÃtropayu¤janta iti / tathà ÓabdÃntarÃbhyÃsasaækhyÃguïaprakriyÃnÃmadheyÃni karmabhedakÃni, tatra nÃmadheyaæ guïo rÆpamabhyÃsaÓceti trayaæ vyÃkhyÃtaæ, yajeddadyÃjjuhuyÃditi prak­tiÓabdabhedena dhÃtvarthabhedÃttadavacchinnabhÃvanÃkhyakarmabheda uktastathÃtra vedopÃsta ityÃdiÓabdabhedÃdvidyÃbheda÷, 'tisra ÃhutÅrjuhoti'iti saækhyayà karmabhedavat 'vÃyuprÃïau'iti dvitvasaækhyayà saævargavidyÃbheda÷ syÃt / nityÃgnihotraprakaraïÃtprakaraïÃntare kuï¬apÃyinÃmayane 'mÃsamagnihotraæ juhvati'iti Órutamagnihotraæ prakaraïÃntarasthatvÃtkarmÃntaramiti siddhÃntitam / tathÃtra vedÃntabhede prakaraïabhedÃdubhÃstibheda iti pÆrvapak«a÷ / siddhÃntayati-## sarvairvedÃntai÷ pratÅyanta iti sarvavedÃntapratyayÃni tairvihitÃnÅtyartha÷ / uktanÃmÃdibhiragnihotrÃdikarmaïÃæ pratiÓÃkhaæ bhede prÃpte ÓÃkhÃntarÃdhikaraïasiddhÃntasÆtraæ 'ekaæ và saæyogarÆpacodanÃkhyÃviÓe«Ãt'iti / tatra codanÃvidhÃyaka÷ ÓabdaÓcodita÷ prayatno và / tasyà aviÓe«amÃha-## ekadhÃtvarthahomÃvacchinnaprayatnaikyÃdupÃstiyatnaikyamityartha÷ / yathà jye«ÂhatvÃdiguïakaprÃïavidyà sarvaÓÃkhÃsvekà tathà pa¤cÃgnividyÃpyekà phalasaæyogÃdyaviÓe«Ãt, tathÃnyÃpi vidyÃbhinnetyÃha-## pÆrvapak«ahetÆnnirÃca«Âe-## kÃÂhakamityÃdinÃmnà karmabhedo na yukta÷, kuta÷ acodanÃbhidhÃnatvÃtkÃÂhakÃdiÓabdÃnÃæ granthanÃmatayà karmavÃcitvÃbhÃvÃdato bhinnanÃmakaÓÃkhÃgranthabhede 'pi tÃdvihitaæ karmaikameva, alparÆpabhedo 'pi na karmaikyavirodhÅ, dharmaviÓe«astvadhyayanÃÇgaæ na karmÃÇgamato na karmabhedaka÷ ÓÃkhÃbhede punaruktirasiddhÃ, nindÃnyÃrthadarÓanayorapi na bhedakatvaæ tattadvidhistutimÃtratvÃdbahuÓÃkhÃdhyayanÃÓaktÃvapi svaÓÃkhanuktaviÓe«asyÃpek«itasyÃnyato grahaïasaæbhavÃdaÓaktirabhedikÃ, ekasminnapi karmaïyaÇgalopÃdinà prÃyaÓcittaæ saæbhavati / evaæ samÃptivacanabhedo 'pyaprayojaka ityaivaæ karmÃbhedapramÃïaprÃbalye bhedahetava÷ parih­tà ityartha÷ //1// END BsRp_3,3.1.1 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.1.2þ bhedÃn neti cen naikasyÃm api | BBs_3,3.2 | tarhi ÓÃkhÃntaranyÃyenaiva karmaikyavadvidyaikyasiddhai÷ punaruktirityata Ãha-## rÆpasyotpattiÓi«Âatvaæ viÓe«a÷ / pa¤cÃgnÅnvedetyÃdyupÃsanotpattividhisthapa¤cÃgnyÃdirÆpabhedÃdupÃsanÃbheda÷ syÃdÃmik«ÃvÃjinarÆpabhedÃtkarmabhedavÃdityadhikÃÓaÇkÃnirÃsÃrthatvÃnna paunaruktyamasyÃdhikaraïasyeti matvà ÓaÇkÃæ vyÃca«Âe-## asya p­thakÓÃstratvÃtkarmanyÃyÃnÃæ mÃnasavidyÃsu vinà sÆtraæ duryojatvÃcca punaruktigandho 'pi nÃstÅti mantavyam / nanu tasya m­tasya dÃhÃrthamagnirantye«Âigata÷ «a«Âho ya÷ prasiddhavadvÃjibhirukta÷ sa chÃndogye upasaæhÃrya iti na rÆpabheda÷, tatrÃha-## astu prajananaguïavato retaso vÃjinÃmÃvÃpaÓchandogÃnÃæ ca tasyodvÃpastata÷ kimityata Ãha-#<ÃvÃpeti /># chÃndogye «a«ÂhÃgnyabhÃvamaÇgÅk­tyÃlparÆpabhedo na vidyaikyavirodhÅti pariharati-## aÇgÅkÃraæ tyajati-## ito 'smÃllokÃdi«Âaæ lokÃntaraæ pretaæ gataæ j¤Ãtayo 'gnaye harantÅtyartha÷ / nanu chÃndogye 'gnimÃtraæ Órutaæ vÃjibhistu samidÃdiviÓe«a÷ paÂhyate iti rÆpabhedastadavastha÷, tatrÃha-## «a«ÂhÃgnestadviÓe«asya cÃnuvÃdamÃtratvenÃnupÃsyatvÃtpa¤cÃgnaya evopÃsyà ubhayatreti na rÆpabheda ityartha÷ / saviÓe«asya «a«ÂhÃgnerÆpÃsyatve 'pi na rÆpabheda ityÃha-## dyulokÃdÅnÃæ pa¤cÃnÃmanagnÅnÃmagnitvasaæpattividhinaivÃrthÃtpa¤catvaæ saæpattikalpitÃgnÅnÃæ siddhamanÆdyate na dhyeyatvena vidhÅyata ityartha÷ / chandogairvÃjiÓÃkhÃsthaæ reta upasaæhartavyamityuktvÃnupasaæhÃre 'pi na vidyÃbheda ityÃha-## //2// END BsRp_3,3.1.2 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.1.3þ svÃdhyÃyasya tathÃtvena hi samÃcÃre 'dhikÃrÃc ca savavac ca tanniyama÷ | BBs_3,3.3 | evaæ rÆpabhedo na vidyÃbhedaka ityuktvà dharmaviÓe«o 'pi na bhedaka ityÃha-## godÃnavadadhyayanÃÇgatvena ÓirovratamÃtharvaïikÃnÃæ sÆtre vihitaæ na vidyÃÇgamityartha÷ / adhikÃrÃcceti vyÃca«Âe-## etatprak­taæ muï¬akamananu«ÂhitaÓirovrato naro nÃdhÅta iti Órutermuï¬akÃdhyayanÃÇgameva Óirovratamityartha÷ / nanu vidyÃÇgatvenÃpi idaæ vrataæ Órutamiti ÓaÇkate-## sarvaÓÃkhÃsu brahmavidyaikaiva cedvidyÃsaæyuktaæ vratamapi sarvatra saæbadhyeta / naca saæbadhyata iti vidyÃbheda ityartha÷ / prak­tagranthavÃcyaitacchabdabalÃdbrahmaprakÃÓagranthaparo brahmavidyÃÓabda iti pariharati-## tasya Óirovratasya muï¬akÃdhyayane niyama ityatra savavaditi nidarÓananirdeÓa÷ / savà homÃ÷ / atharvaïai÷ svasÆtre udita eko 'gnirekar«isaæj¤ayà prasiddhastasminnagnau kÃryà iti yathà niyamyante tathetyartha÷ //3// END BsRp_3,3.1.3 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.1.4þ darÓayati ca | BBs_3,3.4 | ki¤ca vedyaikyena nirguïabrahmavidyaikyaæ tÃvacchrutirdarÓayati, tatsaænidhipÃÂhÃtsaguïavidyÃnÃmapi sarvaÓÃkhÃsvaikyasiddhirityÃha sÆtrakÃra÷-## saguïamapyekaæ vedatraye vedyaæ darÓayatÅtyÃha-## ki¤ca ÓÃkhÃntaroktapÃdÃrthasya ÓÃkhÃntare siddhavatparÃmarÓo vidyaikyaæ darÓayatÅtyÃha-## e«a nara etasminnadvaye 'lpamapyantaraæ bhedaæ yadà paÓyatyatha tadà tasya saæsÃrabhayaæ bhavatyeva, yasmÃdvidu«o narasya bhedadarÓinastadeva brahma bhayaÇkaraæ bhavati, brahmaivÃhamityamanvÃnasyetyartha÷ / prÃdeÓamÃtramupÃsta iti siddhavadupÃsanaæ vaiÓvÃnaravidyaikyaæ darÓayatÅtyÃha-## ki¤ca sarve«u vedÃnte«ÆkthÃdÅnÃæ pratÅyamÃnatvena hetunaitadavagamyate-anyatroktÃnÃæ te«ÃmanyatropÃstyarthamupÃdÃnamiti / tatastadupÃstÅnÃmapi sarvavedÃntapramÃïakatvenaikyaæ bÃhulyena sidhyatÅtyÃha-## brahmavidyaikyavadukthÃdividyaikyamityartha÷ //4// END BsRp_3,3.1.4 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.2.5þ upasaæhÃror'thÃbhedÃdvidhiÓe«avatsamÃne ca | BBs_3,3.5 | sarvaÓÃkhÃsu vidyaikyacintÃyÃ÷ phalamÃha-## ÓÃkhÃbhede samÃnavidyÃyÃæ Órutà guïà yathÃÓruti vyavasthità uta ekatrÃÓrutà itaraÓÃkhÃta upasaæhartavyà iti saædehe vidyaikye 'pi tatra tatroktaireva guïairvidyopakÃrasiddhe÷ ÓÃkhÃbhedena guïà vyavasthità iti pÆrvapak«a÷, tatra prak­tavidyaikyacintÃnai«phalyamiti phalam / siddhÃntatvena sÆtraæ vyÃca«Âe-## guïÃnÃæ guïyavinÃbhÃvÃdetacchÃkhÃsthà vidyà ÓÃkhÃntaroktatadvidyÃguïavatÅ, tadabhinnatvÃt, tadvidyÃvadityanumÃnadvidyaikye guïopasaæhÃrasiddhirityartha÷ / pradhÃnaikye tattadupakÃrakÃïamaÇgÃnÃmupasaæhÃre d­«ÂÃntamÃha-## uktameva vyatirekamukhenÃha-## nanvÃgneyayÃgÃvaruddhÃnÃæ guïÃnÃæ tato 'bhinne saurye prÃptivadvidyÃntarasthaguïÃnÃæ vidyÃntare prÃpti÷ kiæ syÃdityata Ãha-## prak­tiguïÃnÃæ vikÃre prÃptiryuktà vidyÃnÃæ tu prak­tivik­tibhÃvÃsiddherna tatprÃptirityartha÷ / naivamiti guïÃnupasaæhÃro netyartha÷ / uttarasÆtrÃïÃmanena sÆtreïa paunaruktyaæ vÃrayati-## //5// / END BsRp_3,3.2.5 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.3.6þ anyathÃtvaæ ÓabdÃd iti cen nÃviÓe«Ãt | BBs_3,3.6 | pÆrvaæ codanÃdyaviÓe«Ãdutsargato vidyaikyamuktaæ tasyÃpavÃdaæ vaktumÃha-## atra vÃjinÃmudrÅyabrÃhmaïaæ chandogÃnÃmudgÅthÃdhyÃyaæ ca vi«ayamÃha-## 'te ha devÃ÷ sÃttvikav­ttaya÷ prÃïà anyonyamucÆrhantedÃnÅmasminyaj¤e udgÅthenaudgÃtreïa karmaïà rajastamov­ttirÆpÃnasurÃnatÅtya devatvaæ gacchÃma÷'iti te caivaæ nirde«amudgÅthakartÃramupÃsyaæ nirdhÃrayituæ k­tasaævÃdÃ÷ prathamaæ vÃcyaæ parÅk«itavantastvamaudgÃtraæ no 'smÃkaæ kurviti tayà tvan­taæ k­taæ tathà ghrÃïacak«u÷ÓrotramanÃæsyapi kÃmenÃsurapÃpmanà grastÃnÅti ninditvà ÃsanyamÃsye bhavaæ mukhamadhyasthaæ prÃïamupÃsyaæ nirdhÃritavanta ityartha÷ / tattatrÃnyonyabhibhavÃtmakayuddhe prav­tte devÃ÷ pÆrvavadudgÅthamÃh­tavanta÷ anenodgÅthenainÃnasuräjayemetyartha÷ / bhedÃbhedamÃnÃbhyÃæ saæÓayamÃha-## atra pÆrvÃdhikaraïasiddhÃntanyÃyenodgÅthavidyeti saæj¤aikyena vidyaikyamiti pÆrvapak«e mitho guïopasaæhÃra÷ phalaæ, siddhÃnte saæj¤aikye 'pi vidyaikyÃpavÃdÃdanupasaæhÃra iti / evaæ yatra pÆrvanyÃyena pÆrvapak«a÷ tatrÃpavÃdikÅ saægatiriti mantavyam / sÆtrasthasiddhÃntiÓaÇkÃbhÃgaæ vyÃca«Âe-## saæpÆrïodgÅthakarmakartà prÃïo vÃjinÃmupÃsya÷, udgÃyeti kart­ÓabdÃcchandogÃnÃæ tÆdgÅthÃvayava oÇkÃra÷ prÃïad­«ÂyopÃsya÷, oæmityetadak«aramudgÅthamityupakramya prÃïamudgÅthamiti karmarÆpatvaÓabdÃt, tathÃca kart­karmaïorÆpÃsyayorbhedÃdvidyayoranyathÃtvaæ bheda iti ÓaÇkÃrtha÷ / udgÅthatveneti oÇkÃratvenetyartha÷ / alparÆpabhedo na vidyaikyavirodhÅtyuktanyÃyena pÆrvapak«Å pariharati-## asurÃtyayÃbhiprÃya÷ asurajayÃrthaæ saævÃda÷, yathÃÓmÃnaæ prÃpya lo«Âo vidhvaæsate tathà prÃïaæ hantumÃgatà asurÃstasya vÅryeïa svayameva dhvastà iti Órutamubhayatretyartha÷ / alparÆpabhedamaÇgÅk­tyÃpi vidyaikyamuktaæ so 'pi nÃstÅtyÃha-## udgÅthakart­rÆpatvena prÃïasyobhayatra ÓrutatvÃdekatra Órutaæ kart­tvamapyubhayatra dra«Âavyamityartha÷ //6// END BsRp_3,3.3.6 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.3.7þ na và prakaraïabhedÃt parovarÅyastvÃdivat | BBs_3,3.7 | bahuviruddharÆpabhedÃt na vidyaikyamiti siddhÃntayati-## ak«araæ viÓina«Âi-## tadavayavamityartha÷ p­thivyÃdirasÃnÃæ rasatama oÇkÃra÷, Ãpti÷ sam­ddhiriti guïÃnuktvà guïavatyoÇkÃre prÃïad­«ÂividhÃnÃyÃkhyÃyikà prastutetyÃha-## nanu vÃjivÃkyaikavÃkyatvÃrthaæ chÃndogyopakramasthamudgÅthapadaæ saæpÆrïasÃmabhaktiparamastu, prÃïamudgÅthamityatrÃpyudgÅthakartà prÃïa upÃsya iti vyÃkhyÃyatÃmityata Ãha-## oÇkÃropÃstyupakramasaÇga udgÅthapade kart­lak«aïà ceti do«advayaæ syÃdityartha÷ / nanu siddhÃnte 'pi tatpade 'vayavalak«aïà svÅkÃryà tato varaæ kart­lak«aïà ÓrutyantarÃnugrahÃttathà copasaæhÃre kart­prÃïopÃstiniÓcayÃdupakrame 'pi tanniÓcaya ityata Ãha-## saædigdhopakramo hi vÃkyaÓe«ÃnniÓcÅyate / yathà 'aktÃ÷ ÓarkarÃ÷'ityaträjanadravyasaædehe 'tejo gh­tam'iti Óe«ÃnniÓcaya÷ / iha tÆpakrame 'k«arasyopÃsyatvaæ niÓcitaæ, tatsamÃnÃdhikÃraïodgÅthapadasyÃvayavalak«aïà ca viniÓciteti prÃïamudgÅthamityupasaæhÃrastadekÃrthatayà neya ityartha÷ / evaæ chÃndogye oÇkÃra upÃsya ukta itaratra tu prÃïa ityupÃsyabhedÃdvidyÃbheda ityÃha-## yaduktaæ vÃjiÓrutÃvapi prÃïasyodgÅtharÆpatvaÓruterÆpÃsyaikyamiti taddÆ«ayati-## tatrodgÅtha upÃsyatayà nokta÷ kintu prÃïasyopÃsyasya guïatayetyartha÷ / ki¤codgÅtha oÇkÃraÓchÃndogye 'tra tu bhaktirityupÃsyabheda ityÃha-## prÃïasya ja¬atvÃnnodgÃt­tvaæ kintÆdgÅthatvameva vÃjibharapi grÃhyamityaikyamÃÓaÇkyÃha-## sa udgÃtà vÃgviÓi«ÂaprÃïenaudgÃtraæ k­tavÃniti Óruterasaæbhavo 'pi netyartha÷ / yaduktaæ bahutarÃrthÃviÓe«Ãddhi vidyaikyamiti, tatrÃha-## ekatrodgÃtà prÃïa upÃsyo 'nyatroÇkÃra ityantaraÇgopÃsyarÆpabhede spa«Âe sati bahiraÇgÃrthavÃdasÃmyamÃtreïa nopÃsanaikyaæ yuktamityartha÷ / vÃkyasÃmyamÃtreïÃrthaikyaæ nÃstÅtyatra d­«ÂÃntamÃha-## 'vi và etaæ prajayà paÓubhirardhayati vardhayatyasya bhrÃt­vyaæ yasya havirniruptaæ purastÃccandramà abhyudeti tredhà taï¬ulÃnvibhajedye madhyamÃ÷ syustÃnagnaye dÃtre puro¬ÃÓama«ÂÃkapÃlaæ kuryÃdye sthavi«ÂhÃstÃnindrÃya pradÃtre dadhaæÓcaruæ ye 'ïi«ÂhÃstÃnvi«ïave Óipivi«ÂÃya Ó­te carum'ityabhyudayavÃkyam / asyÃrtha÷-yasya yajamÃnasya caturdaÓyÃmevÃmÃvÃsyÃbhrÃntyÃdarÓakarmÃrthaæ prav­ttasya purastÃtpÆrvaæ havistaï¬uladadhipayorÆpaæ niruptaæ darÓadevatÃbhyo 'gnyÃdibhya÷ saÇkalpitaæ candramÃÓca paÓcÃdabhyudeti tametaæ yajamÃnaæ kÃlavyatyayÃparÃdhÃttadeva niruptaæ havi÷ prajÃdinÃrdhayati viyojayati Óatruæ cÃsya vardhayati yasmÃtkÃlabhrÃntimÃnyajamÃna÷, ye madhyamÃdibhÃvena tredhà bhÆtÃstaï¬ulà dadhyÃdisahità niruptÃstÃnvibhajedagnyÃdibhyo viyojayadviyojya ca dÃt­tvÃdiguïakÃnagnyÃdibhyo darÓadevÃbhinnebhyo nirvapediti dadhan dadhani sthavi«Âhataï¬ulacaruæ Ó­te dugdhe 'ïi«Âhacarumityartha÷ / atra kÃlÃparÃdhe devÃntarayuktaæ prÃyaÓcittarÆpaæ darÓÃdbhinnaæ karma vidhÅyata iti prÃpte taï¬ulatredhÃtvÃdyanuvÃdena vibhajediti havi«a÷ prak­tadevaviyogena tasminneva darÓakarmaïi devatÃntarasaæbandhamÃtravidhÃnaæ na karmÃntaramiti siddhÃntitam / evamabhyudayavÃkye kÃlÃparÃdhenopakramÃddarÓakarmaïyeva havi«a÷ pÆrvadevatÃbhyo 'panayo viyogo 'dhyavasita÷, paÓukÃmavÃkye tu yadyapi ye sthavi«ÂhÃstÃnagnaye sanimate '«ÂÃkapÃlaæ nirvapedye madhyamÃstÃn vi«aïave Óipivi«ÂÃya Ó­te caruæ ye k«odi«ÂhÃstÃnindrÃya pradÃtre dadhaæÓcarumiti nirdeÓo 'bhyudayavÃkyena samo 'sti, tathÃpi ya÷ paÓukÃma÷ syÃtso 'mÃvÃsyÃmi«Âvà vatsÃnapÃkuryÃditi nityaæ darÓakarma samÃpya punardehÃrthaæ vatsÃpÃkaraïavidhyupakramÃtpaÓukÃmasya yÃgÃntaravidhireva nÃbhyudayavÃkyenÃrthaikyamiti tathà prak­te 'pi nirdeÓasÃmyaæ na vidyaikyaprayojakamityartha÷ / vatsÃnÃpÃkuryÃnmÃt­deÓÃddeÓÃntaraæ nayedityartha÷ / sÆtroktaæ d­«ÂÃntaæ vyÃca«Âe-## para iti sakÃrÃntaæ parasmÃt paraÓcÃsau varÃcca varatara iti parovarÅyÃnityekaæ padam / anantaÓca ÃkÃÓÃkhya÷ paramÃtmà tadd­«ÂyÃlambanatvÃdudgÅthastathokta ityartha÷ / ÃkÃÓÃtmanà hiraïyaÓmaÓrupuru«Ãtmanà codgÅthopÃstisÃmye 'pi vidyÃbhedavadihÃpi bheda ityartha÷ //7// END BsRp_3,3.3.7 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.3.8þ saæj¤ÃtaÓ cet tad uktam asti tu tad api | BBs_3,3.8 | saæj¤aikyaæ pÆrvapak«abÅjamudbhÃvya dÆ«ayati-## upÃsyarÆpabhedÃdvidyÃnÃnÃtvaæ yaduktaæ tacchrutyak«arÃnugataæ balavat, saæj¤Ã tu pauru«eyÅ durbaletyartha÷ / saæj¤aikyaæ karmaikyavyabhicÃri cetyÃha-## kiæ saæj¤aikyaæ sarvatrÃpramÃïameva netyÃha-## asati bÃdhake saæj¤aikyamapi mÃnaæ yathà saævargavidyeti saæj¤aikyÃtsarvaÓÃkhÃsu tadvidyaikyaæ, tathà pa¤cÃgnyÃdividyaikyamityÃdyasÆtre darÓitamityartha÷ //8// END BsRp_3,3.3.8 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.4.9þ vyÃpteÓ ca sama¤jasam | BBs_3,3.9 | ## sÃmÃnÃdhikaraïyaæ vi«ayÅk­tya saæÓayamÃha-## adhyÃsÃdipadÃrthÃnvyÃca«Âe-## buddhipÆrvakÃbhedÃropo 'dhyÃsa÷, bÃdho 'pavÃda÷, ekatvaæ vÃstavÃbheda÷, viÓe«aïaæ vyÃvartakamiti viveka÷ / pÆrvamudgÃt­karmÃtmakodgÅthÃvayavatvamoÇkÃrasya dhyeyasya viÓe«aïaæ siddhavatk­tya dhyeyabhedÃdvidyÃbheda÷ siddhÃntita÷ sa na yukta ityÃk«epasaægatyà pÆrvapak«ayati-## atra pÆrvapak«e pÆrvoktasiddhÃntÃsiddhi÷ phalaæ siddhÃnte tatsiddhiriti matvà siddhÃntasÆtraæ vyÃca«Âe-## pak«atrayasya du«Âatvaæ pratij¤ÃyÃdhyÃsapak«e do«amÃha-## yasyodgÅthasya buddhiroÇkÃre 'dhyasyate tadvÃcakodgÅthaÓabdasyoÇkÃre lak«aïà syÃttadbuddhivi«ayatvaguïaparatvÃttathà saæbandho 'pyasiddha÷ kalpanÅya÷, pratÅkopÃste÷ phalaæ ca kalpyamiti gauravaæ syÃdityartha÷ / phalaæ na kalpyamiti ÓaÇkate-#<ÓrÆyata iti /># #<ÃptyÃdÅti /># 'oÇkÃra Ãpti÷ sam­ddhiriti' 'ya upÃste sa kÃmÃnÃpnoti'iti Órutaæ phalaæ nÃdhyÃsasyetyartha÷ / udgÅthoÇkÃrayoranyatarabudyÃnyatarabudyapavÃdamaÇgÅk­tyÃnyataramithyÃbuddhiniv­ttivaiphalyamuktaæ saæpratyanyatarabuddherabhrÃntitvÃnnÃpavÃda ityÃha-## bhrÃntiÓcet nivarteta na tu nivartata ityabhrantirityartha÷ / ki¤ca tattvabodhakÃdvÃkyÃdbhrÃntyapavÃdo bhavati nedaæ vÃkyaæ tattvaparamityÃha-## ghaÂakumbhaÓabdayorivoÇkÃrodgÅyaÓabdayo÷ paryÃyatvapak«aæ dÆ«ayati-## paryÃyatvamapi nÃstÅtyÃha-## pariÓi«ÂaviÓe«aïapak«e sÆtraæ yojayati-## 'omityak«aramupÃsÅta'ityukte sarvavedavyÃpyoÇkÃra ihopÃstau prasajyeta tannirÃsÃrthamudgÅthÃvayavatvaæ viÓe«aïaæ sama¤jasamityartha÷ / adhyÃsapak«e tadbuddhivi«ayatvaguïayogarÆpa÷ saæbandha÷ kalpya iti viprak­«Âà lak«aïà avayavalak«aïà tu saænik­«Âà avayavÃvayavisaæbandhasya kÊptatvÃt, paÂÃvayave dagdhe paÂo dagdha iti loke prayogÃcca / nÃmÃdau brahmaÓabdasya tvagatyà brahmabuddhigrÃhyatvaguïalak«aïÃÓrità tatra pratÅkopÃstervivak«itatvÃt / iha tu pratÅkopÃstividhikalpane ÃptyÃdiguïakoÇkÃre prÃïad­«ÂividhÃne ca vÃkyabheda÷ syÃdata÷ sarvavedavyÃpyoÇkÃranirÃsenoÇkÃre prÃïad­«ÂividhÃnÃrthaæ viÓe«aïameva sama¤jasaæ kalpnÃlÃghavÃditi siddham //9// END BsRp_3,3.4.9 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.5.10þ sarvÃbhedÃdanyatreme | BBs_3,3.10 | ## vi«ayaæ vaktuæ saæmatamarthamÃha-## vÃco vasi«Âhatvaæ guïo vÃgmina÷ sukhavÃsadarÓanÃt / cak«u«a÷ prati«Âhà guïa÷ cak«u«mata÷ pÃdaprati«ÂhÃdarÓanÃt / Órotraæ saæpadguïakaæ ÓravaïÃtsarvÃrthasaæpatte÷ / mana Ãyatanatvaguïaæ tasya v­ttidvÃrà sarvabhogyÃÓrayatvÃt / te ca guïÃ÷ prÃïasya Órai«Âhyaæ niÓcitya vÃgÃdibhistasminnarpità iti ÓÃkhÃdvayasaæmator'tha÷ / vi«ayamÃha-## niÓreyasasya Órai«ÂhyasyÃdÃnaæ nirdhÃramaæ prastÆyatala ityartha÷ / devatà vÃgÃdayo 'haæÓreyase svaÓrai«ÂhyÃyetyartha÷ / evaæÓabdÃcchai«ÂhyaguïakaprÃïapratyabhij¤ÃnÃcca saæÓayamÃha-## guïÃnÃmanupasaæhÃropasaæhÃrÃveva pÆrvottarapak«ayo÷ phalam / udgÅthatvaviÓe«aïÃdoÇkÃrasya sarvavedavyÃptivyÃv­ttivatprak­taguïamÃtragrÃhakaivaæÓabdÃcchÃkhÃntaraguïavyÃv­ttariti d­«ÂÃntena pÆrvapak«ayati-## yathà vÃgÃdibhya÷ prÃïaÓrai«Âhyaæ siddhamatho tathà ya evaæ Órai«Âhyaguïaæ vidvÃnupÃste sa prÃïe Órai«Âhyaæ viditvà Óre«Âho bhavatÅti Órutyartha÷ / evaæ jÃtÅyakavidyaikyÃtprÃptamÃrthikaæ vasi«ÂhatvÃdiguïajÃtamevaæÓabdo na g­hïÃti ÓrutÃvalambitvÃditi prÃpte siddhÃntayati-## vÃjasaneyibrÃhmaïe tÃvadevaæÓabdena vasi«ÂhatvÃdiguïajÃtasya prÃïavidyÃsaæbandha÷ siddha÷ saiva vidyà kau«ÅtakiÓrutau pratyabhij¤Ãyate, tathÃca guïÃnÃæ guïyavinÃbhÃvenÃrthata÷ prÃptÃnÃmapi ÓrutaguïairavirodhÃtsahaiva ÓrutamÃrthaæ ca guïajÃtaæ ÓrutyarthÃbhyÃæ saænihitatvÃviÓe«Ãtkau«ÅtakigatenaivaæÓabdena parÃm­Óyata ityÃha-## kau«ÅtakiÓrutistha÷ prÃïo vasi«ÂhatvÃdiguïaka÷, Óre«ÂhaprÃïatvÃt, vÃjiÓrutisthaprÃïavadityaÓrutaguïÃnumÃne sati ÓrutahÃnirnÃsti, avirodhÃdityuktaæ, spa«Âayati-## aparigaïità api guïÃ÷ Órutà evetyatra d­«ÂÃntamÃha-## phalitamÃha-## END BsRp_3,3.5.10 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.6.11þ ÃnandÃdaya÷ pradhÃnasya | BBs_3,3.11 | #<ÃnandÃdaya÷ pradhÃnasya /># brahmaïo j¤eyasyaikyÃnnirviÓe«atvÃcca saæÓayamÃha-## pÆrvapak«e satyÃdipadÃnupasaæhÃrÃdvÃkyÃrthÃnavadhÃraïaæ, siddhÃnte tvavadhÃraïamiti phalam / prÃïasyasaviÓe«atvÃdyukta÷ ÓÃkhÃntarÅyavasi«ÂhatvÃdyupasaæhÃra÷, brahmaïastu nirviÓe«atvÃtsvaÓÃkhÃgatapadaireva pramitisiddhervyartha÷ padÃntaropasaæhÃra iti pratyudÃharaïena pÆrvapak«a÷ / siddhÃntamÃha-## Ãnandatvasatyatvaj¤ÃnatvÃdisÃmÃnyÃni brahmaïi kalpità dharmÃste«Ãæ sarvaÓÃkhÃsÆpasaæhÃro nÃma tadvÃcakÃnandÃdipadÃnÃmekavÃkyatayoccÃraïaæ Ãnanda÷ satyaæ j¤Ãnamanantaæ brahma ÓuddhamadvayamÃtmeti / tÃni ca samÃnÃdhikaraïÃni padÃni viruddhadharmatyÃgena sarvÃdhi«ÂhÃnabhÆtÃmekÃmakhaï¬avyaktiæ k«ayanti / na caikenaiva padena lak«yasiddhe÷ padÃntaraæ vyarthamiti vÃcyaæ, ekasminpade virodhÃbhÃvena lak«aïÃnavatÃrÃt / yadyapi padadvaye 'pi lak«aïÃvatarati tathÃpyÃnando brahmetyukte du÷khatvÃlpatvabhrantinirÃse 'pyasattvaja¬atvÃdibhramo bhavedatastannirÃsÃrthaæ satyaj¤ÃnÃdipadÃni prayoktavyÃni / naca bhramasyÃnavadhitvÃdvÃkyamaparyavasitaæ syÃditi vÃcyam / saccidÃnandÃtmakaæ sarvadharmaÓÆnyamadvayamavikalpaæ brahmÃhamiti viÓe«adarÓane sarvabhramanirÃsÃt / tacca viÓe«adarÓanaæ yÃvadbhi÷ padairbhavati tÃvanti padÃnyupasaæhartavyÃnÅti bhÃva÷ //11// END BsRp_3,3.6.11 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.6.12þ priyaÓirastvÃdyaprÃptirupacayÃpacayau hi bhede | BBs_3,3.12 | brahmaikyÃccedÃnandatvÃdidharmÃïÃæ sarvatra prÃptistarhi saguïabrahmavidyÃgatadharmaprÃptirapi syÃditi ÓaÇkÃnirÃsÃrthaæ sÆtraæ vyÃca«Âe-## putradarÓanasukhaæ priyaæ tadvÃrtÃdinà modastasya vidyÃdyatiÓaye pramoda ityevaæ tÃratamyavanto dharmÃstvadvaye j¤eye na prÃpnuvanti te«ÃmabrahmasvarÆpÃïÃæ brahmaj¤ÃnÃnupayogÃditi bhÃva÷ / te«Ãæ brahma dharmatvaæ cÃsiddhamityÃha-## brahmaïi cittÃvatÃropÃyatve 'pi te«Ãæ prÃpti÷ syÃdityÃÓaÇkyÃha-## aj¤eyatvÃde«Ãæ na j¤eye brahmaïi prÃptirityartha÷ / kimarthaæ tarhi sÆtramityata Ãha-## k­tvÃcintÃphalamÃha-## j¤eye bÃhyadharmÃïÃmanupayogÃdaprÃptiriti nyÃyÃtsaæyadvÃmatvÃdÅnÃmaprÃptiriti sÆtraæ vyÃkhyeyamityartha÷ / j¤ÃnÃnupayoge 'pi dhyÃne te«Ãæ dharmÃïÃmupayogÃdupÃsyabrahmaikyÃtprÃptiranyovidyÃsu syÃdityÃÓaÇkyÃha-## dhyÃnavidhiparatantrÃïÃæ dharmÃïÃæ yathÃvidhi vyavasthetyartha÷ //12// END BsRp_3,3.6.12 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.7.13þ itare tvarthasÃmÃnyÃt | BBs_3,3.13 | saæyadvÃmatvÃdidharmebhya ÃnandÃdÅnÃæ vai«amyaæ j¤ÃnopayogitvÃditayÃha-## satyaj¤ÃnÃnandÃtmabrahmaÓabdÃ÷ pa¤ca sarvatropasaæhartavyà iti siddham //13// END BsRp_3,3.7.13 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.8.14þ ÃdhyÃnÃya prayojanÃbhÃvÃt | BBs_3,3.14 | ÃdhyÃnÃya vÃkyabhedÃbhedÃnavadhÃraïÃtsaæÓayamÃha-## pÆrvapak«e vÃkyabhedÃdvidyÃbheda÷, siddhÃnte vÃkyaikyÃdvidyaikyamiti phalam / pÆrvatra brahmasvabhÃvÃnÃmÃnandÃdÅnÃmupasaæhÃryÃïÃæ brahmaj¤ÃnaphalopÃyatvamuktam, atratvabrahmasvabhÃvasyÃrthÃdiparatvasyÃnupasaæhÃryasya tadupÃyatvamucyata ityekaphalakatvaæ saægati÷ tattatparatvaviÓi«ÂatvenÃrthÃdÅnÃmapÆrvatayà pratipÃdyÃnÃæ bhedÃdvÃkyabhedo na do«a iti pÆrvapak«a÷ / utsÆtrasiddhÃntaæ pratij¤Ãya sautraæ hetuæ vyÃca«Âe-## phalavattve satyapÆrvatvÃtpuru«asyaiva prÃdhÃnyena pratipÃdyatvamaphalÃrthÃdÅnÃæ paratvaæ tu tacche«atvenocyata ityartha÷ / ki¤ca 'puru«Ãnna paraæ ki¤citsà këÂhÃ'iti veda÷ parani«edhaliÇgena sarvabÃdhÃvadhitvaliÇgena ca puru«e tÃtparyaæ darÓayanpÆrvasmÃtpÆrvasmÃdaparasyÃparasya paratvoktistadartheti darÓayatÅtyÃha-## arthÃdÅnÃmatroktirÃdhyÃnÃya tattatparatvÃdhyÃnapÆrvakaæ puru«adarÓanÃyaiva svata÷ prayojanÃbhÃvÃditi sÆtraæ yojayati-#<ÃdhyÃnÃyeti># //14// END BsRp_3,3.8.14 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.7.15þ ÃtmaÓabdÃc ca | BBs_3,3.15 | ÃtmatvÃdiliÇgaiÓca puru«a eva pratipÃdya ityÃha-#<ÃtmaÓabdÃcceti /># ki¤ca 'tadvi«ïo÷ paramaæ padaæ, pura«Ãnna paraæ ki¤cit'ityupakramopasaæhÃrayoraikarÆpyÃtkÊptaphalavadekapuru«aparatvenaikavÃkyatvaniÓcaye sati vÃkyabhedaphalabhedakalpanà na yuktà gauravÃdityÃha-## //15// END BsRp_3,3.7.15 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.8.16þ Ãtmag­hÅtir itaravad uttarÃt | BBs_3,3.16 | #<Ãtmag­hÅti÷ /># mi«at calat / lokÃnÃha-## ambha÷ svarga÷, marÅcayo 'ntarik«aloka÷, maro martyaloka÷, Ãpa÷ pÃtÃlaloka ityartha÷ / ÃtmaÓabdasya brahmaïi sÆtrÃtmani ca prayogÃtsaæÓayamÃha-## atra pÆrvapak«e vÃkyasya sÆtropÃstiparatvÃtparabrahmadharmÃïÃmÃnandÃdÅnÃmaitareyake 'nupasaæhÃra÷, siddhÃnte brahmaparatvÃdupasaæhÃra iti phalam / puru«avÃkyÃdbhedaprasaÇgÃdarthÃdivÃkyÃnÃæ nÃrthÃdipratipÃdakatvamityuktaæ tadvadihÃpi prajÃpate reto devà iti pÆrvasmÃtprajÃpativÃkyÃdbhedaprasaÇgÃdÃtmà và ityÃdivÃkyasya na brahmaparatvamiti d­«ÂÃntena pÆrvapak«ayati-## ## vÃkyasya prajÃpatau tÃtparyadarÓanÃdityartha÷ / pÆrvapak«amÃk«ipya lokasra«Â­tvaliÇgÃnna prajÃpatau vÃkyÃnvaya ityÃha-## lokà eva mahÃbhÆtÃnÅtyata Ãha-## lokaÓabdasya mahÃbhÆte«varƬhÃtvÃdbhautikà eva lokÃ÷ / nirvacanÃccetyÃha-## ambho marÅcÅrmaramÃpa iti sÆtrayitvà svayameva ÓrutirvyÃca«Âe-pareïa divaæ diva÷ parastÃddivi prati«ÂhitaÓcandrÃmbhasà vyÃpto yo loka÷ tadambha÷, antarik«aæ marÅcaya÷, p­thivÅ mara÷, yà adhastÃttà Ãpa iti / nanu lokas­«ÂirapÅÓvarÃdevÃstu netyÃha-## puru«avidho narÃkÃra÷ / Ãtmà hiraïyagarbha÷, ÃpipÅlikÃbhya÷ sarvamas­jatetyartha÷ / bhÆtÃnÃæ lokÃnÃmityartha÷ / prakaraïÃdapi lokasra«Âà prajÃpatirityÃha-## reta÷ kÃryamiti yÃvat / brahmaliÇgÃni prajÃpatau yojayati-#<ÃtmaÓabdo 'pÅtyÃdinà /># ki¤ca prajÃ÷ s­«Âvà tÃ÷ prati bhogÃrthaæ gÃmÃnayallokasra«Âà tathÃÓvamÃnayat / tÃstu gavÃÓvaprÃptyà na t­ptÃstata÷ puru«aÓarÅre ÃnÅte tà abruvaæst­ptÃ÷ sma iti / ayaæ ca vyavahÃro lokasra«Âu÷ prajÃpatitve liÇgamityÃha-## ÃtmaÓabdasya cidÃtmani mukhyatvÃnmukhyagrahe bÃdhakÃbhÃvÃduttarasyek«aïÃderanukÆlatvÃtparamÃtmagrahaïamiti siddhÃntayati-## mahÃbhÆtas­«ÂipÆrvakaæ lokÃnÃs­jateti ÓrutirvyÃkhyeyeti bhÃva÷ //16// END BsRp_3,3.8.16 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.8.17þ anvayÃd iti cet syÃd avadhÃraïÃt | BBs_3,3.17 | pÆrvapak«abÅjamanÆdya dÆ«ayati-## 'Ãtmà và idameka evÃgra ÃsÅt'iti 'praj¤Ãnaæ brahma'iti copakramopasaæhÃrasthÃtmabrahmaÓrutibhyÃmekatvÃvadhÃrÃïÃtpraveÓÃdiliÇgaiÓca lokasra«Â­tvÃdiliÇgabÃdhena pratyagbrahma grÃhyamiti bhÃva÷ / sa parameÓvara÷ / etameva sÅmÃnaæ mÆrdhna÷ keÓavibhÃgÃvasÃnaæ vidÃrya chidraæ k­tvà etayà brahmarandhrÃkhyayà dvÃrà liÇgaviÓi«Âa÷ pravi«ÂavÃnityartha÷ / mÃæ vinà yadi vÃgÃdibhi÷ svasvavyÃpÃra÷ k­ta÷, atha tadÃhaæ ka iti tvaæpadÃrthaæ vicÃrya svayametadeva ÓodhitamÃtmÃnaæ brahma tatamaæ vyÃptatamamapaÓyat / takÃralopaÓchÃndasa÷ / praj¤Ã cidÃtmà netraæ nÅyate 'neneti niyÃmakaæ yasya tat praj¤Ãnetraæ cidÃtmaniyamyamityartha÷ / uktavyÃkhyÃne guïopasaæhÃrasyÃsphuÂatvÃnna pÃdasaægatiriti matvaiva vyÃkhyÃntaramÃha-## udarka upasaæhÃra÷ / sacchabdasyÃtmÃnÃtmasÃdhÃraïyÃtsaæÓayamÃha-## pÆrvapak«e sattÃsÃmÃnye brahmÃtmatvasaæpadupÃstiÓchÃndogye, vÃjaÓrutau nirguïavidyeti bhedÃnmithoguïÃnupasaæhÃra÷ / siddhÃnte tÆbhayatra nirguïavidyaikyÃdupasaæhÃra iti phalabheda÷ / padÃnÃæ jÃtau ÓaktigrahÃtsacchabdo 'pi sattÃjÃtivÃcÅtyupakramasya niÓcitÃrthatvÃdasaæjÃtavirodhyupakramabalena tÃdÃtmyopadeÓa÷ saæpattiparatayà neya iti pÆrvapak«ani«kar«a÷ / pÆrvatra vÃkyaikyÃdarthÃdiparatvaæ tyaktvà vidyaikyamuktamiha tu sadÃtmaÓabdÃbhyÃæ jÃtyÃtmavÃcibhyÃmupakramabhedÃdvÃkyabhede sati vidyÃbheda iti pratyudÃharaïasaægati÷ / na cÃtmaÓabdo jÃtivÃcaka÷, ÃtmavyaktyaikyÃjjÃtyabhÃvÃtkintu sarvÃntaravastuvÃcaka÷ / kalpitajÃtivÃcitve 'pyupakramabheda÷ sphuÂa eva sattÃtmatvayorbhedÃditi mantavyam / siddhÃntayati-## upakramÃnvayÃditi / upakramÃdhÅnatvÃdupasaæhÃrasyetyartha÷ / taccÃvadhÃraïaæ satpadenÃtmag­hÅtau satyÃæ yujyata ityÃha-## sadekamevetyavadhÃraïaæ, anena jÅvenÃtmaneti saddevatÃkart­ko jÅvasyÃtmaÓabdena parÃmarÓa÷ / suptau jÅva÷ satà saæpannau bhavatÅti kathanaæ / bhÆya eva mà bhagavÃn vij¤Ãpayatviti paricodanà / saditipadena sattÃÓrayà ucyate na jÃtimÃtraæ, kart­vÃciÓat­pratyayÃntatvÃt / tathà copakrame sattÃÓrayasÃmÃnyoktau ka ÃÓraya ityÃkÃÇk«ÃyÃæ vÃkyaÓe«ÃdÃtmeti niÓcÅyata ityÃha-## sacchabdasyÃtmÃnÃtmasÃdhÃraïyamupetyoktaæ tadapi nÃsti Ãtmapadavatsatpadasya vyaktivÃcitvÃdvyaktiÓca bÃdhÃyogya cidÃtmaiveti na vÃcichandogayorÆpakramavai«amyamityÃha-## vai«amyamupetyÃpyÃha-#<ÃmnÃneti /># vÃjivÃkye tvamarthasya tadarthaparyantasya lak«yasya pratipÃdanaæ chÃndogyavÃkye tu tadarthasya tvamarthaparyantasya pratipÃdanamiti prakÃrabhede 'pi vÃkyÃrthaikyÃdvidyaikyamiti phalitamÃha-## //17// END BsRp_3,3.8.17 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.9.18þ kÃryÃkhyÃnÃdapÆrvam | BBs_3,3.18 | ## 'me kimannaæ kiæ vÃsa÷'iti prÃïena p­«Âà vÃgÃdaya÷ Æcu÷, 'yadidaæ kiæ cÃÓvabhya à k­mibhyastatte 'nnamÃpo vÃsa÷'iti sarvaprÃïibhirbhujyamÃnaæ yadidaæ prasiddhaæ ÓvÃdiparyantamannaæ tatprÃïasya tavÃnnamÃpa ÃcchÃdanamityupÃsakena cintanÅyamityartha÷ / ÓÃkhÃdvaye 'pyaviÓe«aÓrutimuktvà viÓeÓa«aÓrutibhedamÃha-## tasmÃdapÃæ prÃïavastratvÃdaÓiÓa«yanto 'Óanaæ kurvanta÷ Órotriyà etatkurvanti / kiæ tat, bhojanÃtpÆrvamÆrdhvaæ cÃcÃmantÅti yattadadbhi÷ prÃïaæ paridadhatyÃcchÃdayantÅtyartha÷ / pÆrvottarÃcamanasaæbandhinÅ«vapsu prÃïavÃsastvacintanarÆpamanagnatÃdhyÃnaæ kÃryamiti bhÃva÷ / tat tasmÃdityuktÃrthaæ yata÷ pÆrve vidvÃæso 'ÓanÃtprÃgÆrdhvaæ cÃcÃmanta etamevÃnÃæ prÃïaæ tattenÃcamanenÃnagnamÃcchÃditaæ kurvanto manyante cintayanti, tasmÃdevaævididÃnÅntano 'pyupÃsaka evaæ kuryÃditi vÃjiÓrutyartha÷ / atrobhayorapyapÆrvatvÃtsaæÓayamÃha-## saædigdhasadupakramasya vÃkyaÓe«ÃnnirïayavadÃcÃmantÅti padasya vidhitvasaædehe ÃcÃmediti vÃkyaÓe«Ãdvidhitvanirïaya iti d­«ÂÃntasaægatyà pÆrvapak«amÃha-## j¤ÃnasÃdhanopÃsanÃÇgavidhivicÃrÃtpÃdasaÇgatirbodhyà / pÆrvapak«e prÃïavidyÃÇgatvenÃpÆrvÃcamanaæ vihitamanyatropasaæhartavyamiti phalaæ siddhÃnte tasyÃvidheyatvÃnnÃÇgatvenopasaæhÃra iti viveka÷ ubhayavidhÃne vÃkyabheda÷ syÃdityarucyÃpak«ÃntaramÃha-## praÓastaæ hÅdamÃcamanaæ yasmÃdanena prÃïamanagnaæ manyanta iti stuti÷ / prasiddhÃnuvÃdenÃprasiddhaæ vidheyamiti nyÃyena siddhÃntayati-## prayatasya prayatnavato bhÃva÷ prÃyatyaæÓuddhistadarthamityartha÷ / sm­tyà Óudyarthaæ kÃryatvena vihitasakalakarmÃÇgatayà prÃptÃcamanÃnuvÃdenÃpÆrvamanagnatÃdhyÃnameva vidhÅyata iti sÆtrÃrtha÷ / smÃrtamÃcamanaæ Órutyà nÃnÆdyate kiæ tvanayà Órutyà vihitaæ sam­tyÃnÆdyata iti ÓaÇkate-## Órutism­tyoranayorna mÆlamÆlibhÃvo bhinnavi«ayatvÃditi pariharati-## 'dvijo nityamupasp­Óet'ityÃdyà sm­ti÷ ÃcamanÃntaravidhimupetya mÆlamÆlitvaæ nirastaæ, saæprati vidhirasiddha ityÃha-## ata eveti ÃcamanavidhyabhÃvÃdevetyartha÷ / apsu prÃïavÃsastvadhyÃnÃkhya÷ saækalpa÷ prÃïavidyÃÇgatvena vidhÅyata ityÃha-## svayaæ ceti apÆrvatvÃdityartha÷ / Óudyarthaæ viniyuktasyÃcamanasya prÃïÃcchÃdanÃrthatvaæ viruddhamityÃÓaÇkyÃha-## ÃcamanasyÃcchÃdanÃrthatvamasiddhamityartha÷ / ki¤ca yathà pÆrvavÃkye prÃïasyÃnnadhyÃnamaÇgaæ vihitaæ tathÃtrÃpsu vÃsodhyÃnaæ vidhÅyate anyathÃcamanavidhau pÆrvatra dhyÃnavidhiruttaratra kriyÃvidhirityardhavaiÓasaæ syÃdityÃha-## bhak«ayediti ÓabdÃbhÃvÃcchvÃdyannasya sarvasya manu«veïepÃsakena bhoktumaÓakyatvÃcca na pÆrvavÃkye kriyÃvidhirityartha÷ / itaÓcÃcamanamatra na vidheyamityÃha-## anagnaæ manyanta ityatra vÃsastvadhyÃnamapi na vidheyaæ do«asÃmyaditi ÓaÇkate-## ubhayorapyanuvÃdatve vaiphalyÃdavaÓyamekÃnuvÃdenaikaæ vidheyaæ tacca vidheyaæ vÃsodhyÃnameva vÃsa÷ kÃryasyÃnagnatvasyÃkhyÃnÃdapÆrvatvÃcceti samÃdhÃnÃrtha÷ / pÆrvavaditi sm­tyà prÃptamityartha÷ / ÃcÃmediti na vidhi÷ kintu vi«ïurÆpÃæÓu ya«Âavya itivadanuvÃda ityatra liÇgamÃha-## tasmÃdevaævidaÓi«yannÃcÃmedaÓitvà cÃcÃmediti vÃkyasyÃvidhitve kÃïvairapaÂhanaæ liÇgamityartha÷ / tarhi pÃÂhabalÃnmÃdhyandine Ãcamanavidhi÷ kÃïve dhyÃnavidhiriti kasyacinmataæ nirÃkaroti-## //18// END BsRp_3,3.9.18 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.10.19þ samÃna evaæ cÃbhedÃt | BBs_3,3.19 | ## ÓÃï¬ilyena d­«Âà tannÃmnÃÇkitÃ, antarh­daye vrÅhyÃdivatsÆk«masti«ÂhatÅtyartha÷ / abhyÃsapratyabhij¤ÃbhyÃæ saæÓayamÃha-## guïÃnupasaæhÃropasaæhÃrau pÆrvottarapak«ayo÷ phalam / pÆrvatra prÃptÃcamanÃnuvÃdenÃnagnatÃdhyÃnavidhirukta÷ / iha tvekaÓÃkhÃyÃæ viprak­«ÂadeÓasthavÃkyayorekasya vidhitvamanyasyÃnuvÃdatvamityaniÓcayÃddvayorapi vidyÃvidhitvamiti pratyudÃharaïena pÆrvapak«ayati-## yatpunaruktaæ, tadvidyÃntaramiti na vyÃpti÷ prÃïapa¤cÃgnyÃdividyÃsu vyabhicÃradityÃÓaÇkya ÓÃkhÃbhede punaruktirasiddhetyuktamityÃha-## yathÃgnihotravÃkye karmavidhi÷, 'dadhnà juhoti'iti vÃkye guïavidhistathÃtrÃpyastu na vidyÃmeda ityÃÓaÇkyÃha-## uktaguïÃnÃæ punaruktirv­thÃsyÃdato 'bhyÃsÃdvidyÃbheda÷ prayÃjabhedavaditi bhÃva÷ / uktaguïoktirna v­thà katipayaguïaviÓi«ÂopÃsyÃbhedapratyabhij¤ÃnÃrthatvÃdata upÃsyarÆpÃbhedÃdbhinnaÓÃkhÃsviva samÃnaÓÃkhÃyÃmapi vidyaikyamiti siddhÃntasÆtraæ yojayati-## sautraÓcakÃro 'pyartho vyÃkhyÃta÷ / yatra bahavo guïÃ÷ ÓrutÃstatra pradhÃnavidhiranyatra tadanuvÃdena guïavidhiriti niÓcayÃdagnirahasye pradhÃnavidhivaduttaratra guïavidhiriti bhÃva÷ //19// END BsRp_3,3.10.19 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.11.20þ saæbandhÃdevamanyatrÃpi | BBs_3,3.20 | ## sadbhÆtatrayaæ tyadvÃyvÃkÃÓÃtmakaæ, satya parok«abhÆtÃtmakaæ hiraïyagarbhÃkhyaæ brahmopakramya, taduktaæ yatsatyaæ tat sa yo 'sÃvÃditya÷ kiæ maï¬alaæ na tatra sthÃne puru«a÷ karaïÃtmaka÷ sa evÃdhyÃtmamak«isthÃnastha ityupadiÓya 'tasya bhÆriti Óiro bhuva iti bÃhu÷ svariti pÃdau'iti vyÃh­tirÆpaæ ÓarÅramuktvà dve upani«ado rahasyadevatÃnÃmanÅ upadiÓyete tasyÃdityamaï¬alasthasyÃhariti nÃma prakÃÓakatvÃttasyÃk«isthasyÃhamiti nÃma pratyaktvÃditi / idaæ nÃmadvayaæ vi«ayastatra nÃmina÷ satyÃkhyasya brahmaïa ekatvÃtsthÃnabhedokteÓca saæÓayamÃha-## pÆrvapak«e pratisthÃnaæ nÃmadvayÃnu«ÂhÃnaæ siddhÃnte yathÃÓrutyaikaikanÃmÃnu«ÂhÃnamiti phalam / d­«ÂÃntasaægatyà pÆrvapak«asÆtraæ vyÃca«Âe-## yathà vidyaikyÃdupasaæhÃra ukta evamanyatrÃpyekÃvidyÃmupasaæhÃro bhavitumarhatÅtyartha÷ / satyaæ brahmetyupakramÃbhedastÃvetÃvak«yÃdityapuru«Ãvanyonyasminprati«Âhitau, ÃdityaraÓmÅnÃæ cak«u«a cak«u«aÓcÃditye prati«ÂhÃnÃditi vyati«aktapÃÂho mitha÷ saæÓle«apÃÂhastÃbhyÃæ vidyaikyasiddhi÷ / vidyaikye 'pi kiæ syÃttatrÃha-## vidyaikye 'pi sthÃnabhedÃdupani«adorasaækara÷ syÃdityÃÓaÇkÃæ d­«ÂÃntena pariharati-## //20// END BsRp_3,3.11.20 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.11.21þ na và viÓe«Ãt | BBs_3,3.21 | nÃmyaikyÃt nÃmasaækaro yukta÷, tathà cÃk«istho 'hariti nÃmavÃn satyabrahmatvÃdÃdityasthavaditi prÃpte siddhÃntasÆtraæ## nÃmnorÆpÃsanasthÃnaviÓi«ÂasaæbandhitvÃdityartha÷ / tasyo 'pani«adaharahamiti ca vÃkyadvayena tacchabdaparÃm­«Âayo÷ saænihitasthÃnaviÓi«Âayo÷ puru«ayornÃmasaæbandhapareïopasaæhÃrÃnumÃnaæ bÃdhyamiti bhÃva÷ / viÓe«yaikyÃnnÃmasaækara ityÃÓaÇkya sthÃnabhedena viÓi«Âapuru«abhedÃnnÃmavyavasthÃmÃha-## viÓi«Âasaæbandhe d­«ÂÃntamÃha-## pratid­«ÂÃntasya svarÆpasaæbandhitvÃdviÓi«Âe dhyeye prak­te d­«ÂÃntaæ nÃstÅtyÃha-## //21// END BsRp_3,3.11.21 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.11.22þ darÓayati ca | BBs_3,3.22 | uktanÃmavyavasthÃyÃmatideÓo liÇgamityÃha-## vidyaikyÃdevopasaæhÃrasiddhÃvatideÓo v­thà syÃttasmÃdekavidyÃyÃmapi sthÃnabhedenoktaguïÃnÃæ vinÃtideÓamanupasaæhÃra iti siddham //22// END BsRp_3,3.11.22 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.12.23þ saæbh­tidyuvyÃptyapi cÃta÷ | BBs_3,3.23 | ## brahmaiva jye«Âhaæ kÃraïaæ ye«Ãæ tÃni brahmajye«ÂhÃni, nilopaÓcÃndasa÷, vÅryÃïi parÃkramaviÓe«Ã ÃkÃÓotpÃdanÃdaya÷, tÃni ca vÅryÃïi saæbh­tÃni nirvighnaæ sam­ddhÃni, sarvaniyantu÷ kÃrye vighnakarturasattvÃt / tacca jye«Âhaæ brahmÃgne devÃdyutpatte÷ prÃgeva divaæ svargamÃtatÃna vyÃptavatsadà sarvavyÃpakamityartha÷ / sarvaprÃthamyaæ spardhÃnarhatvamiti vÃkyaÓe«asthà guïÃ÷ prabh­tipadagrÃhyÃ÷ / khile«viti vidhini«edhaÓÆnyavÃkye«vityartha÷ / brahmasaæbandhÃdvidyÃbhedabhÃnÃcca saæÓayamÃha-## anÃrabhyÃdhÅtabrahmavibhÆtÅnÃæ brahmasaæbandhena sarvabrahmavidyÃsu pratyabhij¤ÃnÃdupasaæhÃra iti pÆrvapak«a÷ / siddhÃntamÃha-## saæbh­tiÓca dyuvyÃptiÓca saæbh­tidyuvyÃpti tadapi sarvatra nopasaæhartavyamupani«adoriva vyavasthÃpakaviÓe«ayogÃditi sÆtrayojanà / ÃdhyÃtmikÃyatanaviÓe«ayuktÃsu vidyÃsvÃdhidaivikavibhÆtÅnÃæ pratyabhij¤Ãne hetvabhÃvÃnna prÃptirityukte hetuæ ÓaÇkate-## ÃdhidaivikatvasÃmyÃdÃdhyÃtmikÃyatanahÅnatvasÃmyÃdvà tattadvidyÃsu saæbh­tyÃdÅnÃæ prÃptiriti ÓaÇkÃrtha÷ / uktahetudvayaæ na guïaprÃpakamÃdhidaivikavidyÃnÃæ ÓÃï¬ilyadaharÃdÅnÃmÃyatanahÅnavidyÃyÃæ ca mithoguïasÃækaryaprasaÇgÃt, tasmÃt katipayasamÃnaguïaviÓi«ÂopÃsyarÆpaikyaæ vidyaikyamÃvahadguïaprÃptihetustadabhÃvÃnna prÃptiriti pariharati-## sthÃnaviÓi«ÂabhedÃnnÃmnorvyavasthÃvatsaæbh­tyÃd iguïaviÓi«Âasya brahmaïa÷ ÓÃï¬ilyÃdividyoktaguïaviÓi«ÂabrahmaïaÓca mitho bhedena rÆpabhedÃtsaæbh­tyÃdÅnÃæ nopasaæhÃra ityuktanyÃyÃtideÓatvÃdasya na saægatyÃdyapek«Ã yathaikasminnudgÅthe parovarÅyastvÃdiguïopÃsterhiraïyaÓmaÓrutvÃdyupÃstirbhidyate tathaikasminnapi brahmaïi vidyÃbhedopapatte÷ brahmapratyabhij¤Ã na guïaprÃpiketyÃha-## tasmÃtsaæbh­tyÃdiguïaviÓi«ÂavidyÃntaravidhiriti siddham //23// END BsRp_3,3.12.23 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.13.24þ puru«avidyÃyÃmiva cetare«Ãm anÃmnÃnÃt | BBs_3,3.24 | puru«avidyÃyÃæ chÃndogyasthÃæ vidyÃmÃha-## 'puru«o vÃva yaj¤astasya yÃni caturviÓati var«Ãïi tatprÃta÷ savanamatha yÃni catuÓcatvÃriæÓadvar«Ãïi tanmÃdhyandinaæ savanamatha yÃnya«ÂÃcatvÃriæÓadvar«Ãïi tatt­tÅyaæ savanam'iti prasiddhayaj¤asÃmyÃrthaæ savanatrayaæ kalpitaæ, 'sa yadaÓiÓi«ati yatpipÃsati yanna ramate tà dÅk«Ã atha yadaÓnÃti yatpibati yadramate tà upasada÷ atha yaddhasati yajjak«ati yanmaithunaæ carati tÃni stutaÓastrÃïi atha yattapodÃnÃdi sà dak«iïà maraïamevÃvabh­tha÷ vasvÃdirÆpà me prÃïà idaæ savanatrayaæ yÃvadÃyuranusaætanute'ityÃÓÅ÷ 'ak«itamasyacyutamasi prÃïaæ saæÓitamasi'iti mantratrayaprayoga÷ / «o¬aÓÃdhikaÓatavar«ajÅvitvaæ phalamiti darÓitam / saæÓayÃrthaæ ÓÃkhÃntarÅyapuru«avidyÃmÃha-## atra vidu«o yaj¤asyeti «a«Âhyo÷sÃmÃnÃdhikaraïyavaiyadhikaraïyÃniÓcayÃtsaæÓayamÃha-## upasaæhÃrÃnupasaæhÃrÃveva phalam / pÆrvatrÃsÃdhÃraïaguïapratyabhij¤ÃnÃbhÃvÃtsaæbh­tyÃdau vidyÃbheda ukta÷ / iha tvasÃdhÃraïamaraïÃvabh­thaguïaviÓi«Âapuru«ayaj¤arÆpaikyapratyabhidhÃnÃdvi dyaikyamiti pratyudÃharaïena prÃpte siddhÃntayati-## tasyaivaæ vidu«o yaj¤asyÃtmà yajamÃna÷ Óraddhà patnÅ ÓarÅramidhmamuro vedirlomÃni barhirveda÷ Óikhà h­dayaæ yÆpa÷ kÃma Ãjyaæ manyu÷ paÓustapo 'gnirdama÷ Óamayità dak«iïà vÃgghotà prÃïa udgÃtà cak«uradhvaryurmano brahmÃ'iti bahutaradharmavailak«aïyÃnna rÆpaikyapratyabhij¤etyartha÷ / veda÷ kuÓamu«Âi÷ Óamayità damo dak«iïetyanvaya÷ / ki¤ca chÃndogye tridhÃvibhaktÃyu«i savanatvakalpanÃ, atra tu sÃyaÇkÃlÃdÃviti vairÆpyamÃha-## yanmaraïaæ tadavabh­tho yadramate tadupasada iti tittiriÓrutau sÃrÆpyamapi bhÃtÅtyata Ãha-## gajo«ÂrayoÓcatu«pÃttvasÃrÆpyavadidaæ sÃrÆpyaæ naikyaprayojakamityartha÷ / ki¤ca chÃndogye puru«ayaj¤ayoraikyaæ Órutamatra tu bheda iti vairÆpyÃntaramÃha-## yadyapi ni«ÃdasthapatinyÃyena sÃmÃnÃdhikaraïyaæ «a«Âhyoryuktaæ tathÃpyaprasiddhaikyakalpanÃgauravÃdyaj¤asyÃtmeti bhedokterekasyaiva yaj¤atvayajamÃnatvavirodhÃdÃtmavido yo yaj¤a÷ prasiddhastasyeti vaiyadhikaraïyameva yuktam / ki¤ca vidvatsaæbandhiyaj¤arÆpaviÓe«yÃnuvÃdena vidvadaÇgairaÇgasaæpadvidhÃvekavÃkyatà pratÅyate tasyÃæ satyÃæ viÓe«yasyÃÇÃgÃnÃæ ca p­thagvidhivÃdinastava vÃkyabhedado«a÷ syÃdityartha÷ / ki¤ca satyÃdibhyo nyÃsa evÃpare ca yaditi saænyÃsamuktvà sarvai÷ sarvamidaæ jagadityevaæ tamÃtmÃnaæ j¤Ãtvà bhÆyo na m­tyumupayÃti vidvÃniti saænyÃsasÃdhyÃtmavidyÃæ purastÃtprÃjÃpatyÃnuvÃke upadiÓyÃnantarÃnuvÃke tasyaivaæ vidu«a ityuktÃtmavidyÃnuvÃdena praÓaæsÃrthatvena, tacche«atayÃyaj¤asaæpatti÷ kriyate phalaikyaÓrute÷, chandogÃnÃæ tu svatantravidyÃvidhirityÃha-## cintÃphalamÃha-## //24// END BsRp_3,3.13.24 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.13.25þ vedhÃdyarthabhedÃt | BBs_3,3.25 | ## devatÃmabhicÃrakartà prÃrthayate-## he devate, madripo÷ sarvamaÇgaæ pravidhya vidÃraya viÓe«ataÓca h­dayaæ bhindhi dhamanÅ÷ ÓirÃ÷ prav­¤jaya troÂaya ÓiraÓcÃbhito nÃÓaya, evaæ tridhà vip­kto viÓli«Âo bhavatu me Óatrurityartha÷ / he deva savita÷, yaj¤aæ tatpatiæ ca prasuva nirvartayetyartha÷ / uccai÷ ÓravÃ÷ Óveto 'Óvo yasyendrasya sa tvaæ haritamaïivannÅlo 'sÅtyartha÷ / no 'smÃkaæ Óaæ sukhakaro bhavatvityartha÷ / agni«Âomo brahmaiva sa yasminnahani kriyate tadapi brahma tasmÃdya etadaha÷ sÃdhyaæ karmopayantyanuti«Âhinti te brahmaïaiva sÃdhanena brahmopayanti te ca krameïÃm­tatvamÃpnuvantÅti yojanà / mantrÃdi«u tattadupani«advidyÃÓe«atve pramÃïabhÃvÃbhyÃæ saæÓayamÃha-## phalaæ pÆrvavat / nanu te«Ãæ Óe«atve mÃnÃbhÃvÃnnopasaæhÃra iti ÓaÇkate-## mantrÃdayastattadvidyÃÓe«Ã÷ phalavadvidyÃsaænihitatvÃttaittirÅyakagatapuru«ayaj¤avaditi samÃdhatte-## tathÃca d­«ÂÃntasaægati÷ / siddhÃntipak«e saænidhivaiyarthyaæ bÃdhakamÃha-## aphalamantrÃdÅnÃæ phalavacche«atvabodhanaæ saænidherarthavattvaæ tatsaæbhave satyakasmÃdarthaÓÆnyatvenÃsau saænidhirÃÓrayituæ nahi yukta ityartha÷ / na¤pÃÂhetvakasmÃddhetuæ vinÃsÃvartho nÃÓrayituæ nahi yukta ityartha÷ / nanu mantrÃïÃæ vidyÃsamavetÃrthaprakÃÓanasÃmarthyÃbhÃvÃnna vidyÃÓe«atvamiti ÓaÇkate-## purastÃdupasadÃæ pravargyeïa pracarantÅti vÃkyena pravargyasya kratuÓe«atvaæ Órutaæ, agni«ÂomÃdeÓca tattadvÃkyena svargÃdyarthatvamato na vidyÃrthatvamityÃha-## mantrÃïÃæ vidyÃsamavetah­dayanìyÃdiprakÃÓakatvamastÅtyÃha-## upÃsti«u mantraprayoga÷ kvÃpi na d­«Âa ityata Ãha-## putrasya dÅrghÃyu«yÃrthaæ chÃndogye trailokyasya keÓÃtvenopÃstiruktà tatra piturayaæ prÃrthanÃmantra÷ / tatrÃmuneti putrasya trirïÃma g­hïÃti amunà putreïa saha bhÆritÅmaæ lokamamuæ ca prapadye na me putraviyoga÷ syÃdityartha÷ / tattadvÃkyenÃnyatra viniyuktÃnÃmapi karmaïÃæ saænidhinà vidyÃsu viniyogo na virudhyata ityatra d­«ÂÃntamÃha-## 'brahmavarcasakÃmo b­haspatisavena yajeta'iti vÃkyena brahmavarcasaphale viniyuktasyÃpi b­haspatisavasya 'vÃjapeyene«Âvà b­haspatisavena yajeta'iti vÃjapeyaprakaraïaprakaraïastha vÃkyena vÃjapeyottarÃÇgatayà viniyogavadavirodha ityartha÷ / yadyapyekena vÃkyena prakaraïÃntarasthab­haspatisavasya pratyabhij¤ÃnamaÇgatvavidhÃnaæ ca kartumayuktaæ vÃkyabhedaprasaÇgÃdato mÃsÃgnihotravatkarmÃntarameva b­haspatisavÃkhyamaÇgatayà vidhÅyata iti na viniyuktasya viniyoga iti bhaÂÂagurutantradvayasiddhaæ, yathÃpi yathà nityÃgnihotrasyÃÓvamedhaprakaraïe vÃgyatasyaitÃæ rÃtrimagnihotraæ juhotÅti nÃmnà pratyabhij¤Ã, yathÃvà darÓapÆrïamÃsavik­tÅ«ÂÃvÃjyabhÃgau yajatÅtyekasminvÃkye prak­tisthÃjyabhÃgayo÷ padena pratyabhij¤Ãnaæ vÃkyena vidhÃnaæ tathÃtrÃpi b­haspatisavapadena pratyabhij¤Ãnaæ vÃkyenÃÇgatÃvidhÃnaæ kiæ na syÃt / naca sÃdhyabhÃvÃrthavidhÃyakÃkhyÃtaparatantraæ nÃmapadaæ na siddhakarmapratyabhij¤Ãk«amamiti vÃcyaæ, siddhasyÃpyaÇgatayà puna÷ sÃdhyatvasaæbhave 'nyathÃsiddhÃkhyÃtasyaiva prasiddhÃrthakanÃmapÃratantryopapatte÷ / nacaivaæ sati kuï¬apÃyisatre 'pyaÇgatvena nityÃgnihotrasyaiva vidhi÷ syÃditi vÃcyaæ, i«ÂatvÃt / naca pÆrvatantravirodha÷ uttaratantrasya balÅyastvÃt / pÆrvatantrasya svatantraparatantrabhÃvanÃbhede tÃtparyÃcca / tasmÃdekasyaiva b­haspatinÃmakasya dhÃtvarthasya brahmavarcase viniyuktasyÃpi vÃjapeyÃÇgatayà viniyoga iti bhagavatpÃdatÃtparyam / astica viniyuktasya viniyoge sarvasaæmatamudÃharaïaæ khÃdiratvÃdikaæ tasya kratau viniyuktasya vÅryÃdiphale 'pi viniyogÃt / tathà mantrakarmaïÃmanyatra viniyuktÃnÃæ vidyÃÓe«atvamiti prÃpte siddhÃntayati-## vidyÃsu h­dayÃdisaæbandhe 'pi vedhÃdyarthÃnÃmasaæbandhÃtk­tsnamantrÃrthÃnÃmabhicÃrÃdisaæbandhaliÇgena saænidherbalÅyasÃbhicÃrÃdÃveva mantrÃïÃæ viniyoga ityartha÷ / 'deva savita÷ prasuva'iti pradak«iïato 'gniæ paryuk«editi vÃkyÃdagniparyuk«aïe 'sÃvitraæ juhoti karmaïa÷ purastÃtsavane savane juhoti'iti vÃkyÃdvÃjapeye karmaviÓe«e saæbandho 'sya mantrasyetyÃha-## uktanyÃyaæ ÓvetÃÓva ityÃdi«vatidiÓati-## pramÃïÃntaraæ prakaraïÃdikam / nanu liÇgÃdibharanyatra viniyuktÃnÃmapi saænidhinà vidyÃsvapi viniyogo 'stvavirodhÃdityuktaæ, tatrÃha-## samavÃye samÃnavi«ayatvena dvayorvirodhe, parasya daurbalyaæ, kuta÷ arthaviprakar«Ãt, svÃrthabodhane parasya pÆrvavyavadhÃnena prav­tterityartha÷ / ayamÃÓaya÷-ekatra viniyuktasya nirÃkÃÇk«atvÃdanyatra viniyogo viruddha eva parantu viniyojakapramÃïayo÷ samabalatve 'nyataraviniyogatyÃgÃyogÃdagatyÃkÃÇk«otpÃdanena viniyuktaviniyoga÷ svÅkriyate 'yathà khÃdiro yÆpo bhavati''khÃdiraæ vÅryakÃmasya yÆpaæ kuryÃt'iti vÃkyÃbhyÃæ kratau viniyuktasya khÃdiratvasya vÅryaphale viniyoga÷ / yatra tu pramÃïayoratulyatvaæ tatra na svÅkriyate prabalapramÃïena durbalaviniyogabÃdhÃt / yathà 'kadÃcana starÅrasi'ityasyà ­ca aindryà gÃrhapatyamupati«Âhata iti t­tÅyÃvibhaktiÓrutyÃnyanirapek«atayà gÃrhapatyopasthÃnaÓe«atvabodhikayendraprakÃÓanasÃmÃrthyarÆpaliÇgaprÃptamindraÓe«atvaæ bÃdhyate / liÇgaæ hi na sÃk«Ãcche«atvaæ bodhayati kintvindraprakÃÓanamÃtraæ karoti, tena ca liÇgenÃnena mantreïa indra upasthÃpayitavya iti Óruti÷ kalpanÅyÃ, tayà Óe«atvabodha iti ÓrutivyavadhÃnena Óe«atvabodhakaæ liÇgaæ jhaÂiti svÃrthabodhakaÓrutyà bÃdhyam / tathà liÇgena vÃkyaæ bÃdhyaæ yathà 'syo 'naæ te sadanaæ karomi gh­tasya dhÃrayà kalpayÃmi', 'tasminsÅdÃm­te pratiti«Âha vrÅhÅïÃæ medha sumanasyamÃna÷'iti mantrÃbhÃgayo÷ pratyekaæ sadanakaraïe puro¬ÃÓÃsÃdane ca tatprakÃÓanasÃmarthyaliÇgena ÓrutidvÃrà viniyoge sati pratÅtamekavÃkyatvaæ bÃdhyate, tasya k­tsne 'pi mantre sadanakaraïaprakÃÓanasÃmarthyaæ puro '¬ÃÓÃsÃdanaprakÃÓanasÃmarthyaæ ca liÇgaæ kalpayitvà Órutikalpanayobhayatra k­tsnamantraviniyogabodhane dvÃbhyÃæ liÇgaÓrutibhyÃæ vyavadhÃnena ÓrutyekavyavahitakÊptaliÇgÃddurbalatvÃt / naca sÃmarthyaæ na kalpyamiti vÃcyaæ, asamarthasya viniyogÃyogÃt ata eva gaÇgÃpadasya tÅrabodhaviniyoge lak«aïÃrÆpaæ sÃmarthyaæ kalpyate / tathà vÃkyena prakaraïaæ bÃdhyaæ yathà sÃhnaprakaraïÃmnÃtadvÃdaÓopasadÃæ dvÃdaÓÃhÅnasyeti vÃkyenÃhÅnÃÇgatva bodhakena prakaraïaprÃptasÃhnÃÇgatvabÃdhÃdutkar«a÷ / pradhÃnasyÃÇgÃkÃÇk«ÃrÆpaæ prakaraïaæ tasyÃÇgapradhÃnavÃkyaikavÃkyatÃsÃmarthyaÓrutibhi÷ kalpyamÃnÃbhi÷ svÃrthaviniyogapramitau vyavadhÃnenÃÇgasÃmarthyaÓrutyordvayo÷ kalpakavÃkyÃddurbalatvÃt / tathà prakaraïena saænidhirbÃdhya÷ / yathà rÃjasÆyaprakaraïena tadantargatÃbhi«ecanÅyÃkhyasomayÃgaviÓe«asaænidhipÃÂhaprÃptaæ Óuna÷ ÓepopÃkhyÃnÃderabhi«ecanÅyaÓe«atvaæ bÃdhitvà k­tsnarÃjasÆyaÓe«atvamÃpÃditaæ saænidhe÷ prakaraïÃdikalpakatvena kÊptaprakaraïÃddurbalatvÃt tathà saænidhinà samÃkhyà bÃdhyate / tathÃhi-pauro¬ÃÓikasamÃkhyÃke kÃï¬e Ãgneyapuro¬ÃÓÃdikarmaïÃæ krameïa mantrà ÃmnÃtÃstatra dadhipayorÆpasÃnnÃyyasannidhau 'Óundhadhvaæ daivyÃya karmaïe'iti mantra ÃmnÃtastatra samÃkhyÃbalenÃsya mantrasya puro¬ÃÓapÃtraÓundhanaÓe«atvaæ prÃptaæ saænidhinà bÃdhitvà sÃnnÃyyapÃtraÓundhanaÓe«atvamÃpÃdyate / puro¬ÃÓasaæbandhikÃï¬aæ pauro¬ÃÓikamiti pauru«asamÃkhyÃyÃ÷ kÃï¬Ãntargatamantrasya puro¬ÃÓasaæbandhasÃmÃnyabodhakatve 'pi Óe«aÓe«ibhÃvarÆpaviniyogabodhakatve saænidhyÃdyapek«atvena durbalatvÃditi / evaæ virodhe sati ÓrutirbÃdhikaiva samÃkhyà bÃdhyaiva, madhyasthÃnÃæ tu caturïÃæ pÆrvabÃdhyatvaæ parabÃdhakatvaæ ceti ÓrutiliÇgasÆtrÃrtha÷ / tasmÃlliÇgÃdinÃnyatra viniyuktÃnÃæ mantrÃïÃæ durbalasaænidhinà na vidyÃsu viniyoga iti siddham / ## karmaïÃæ vidyopakÃratve tÃbhi÷ sahaikaphalatve ca mÃnaæ ki¤cinnÃstÅtyartha÷ / apicetyuktÃrtham / nanu tarhi vedhÃdivÃkyÃnÃmupani«adbhi÷ saha pÃÂhasya kà gatistÃmÃha-## tasmÃdvedhÃdimantrakarmaïÃæ vidyÃsvanupasaæhÃra iti siddham //25// END BsRp_3,3.14.25 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.15.26þ hÃnau tÆpÃyanaÓabdaÓe«atvÃt kuÓÃc chanda÷stutyupagÃnavat tad uktam | BBs_3,3.26 | ## yathÃÓvo rajoyuktÃni jÅrïaromÃïi tyaktvà nirmalo bhavati tathÃhamapi pÃpaæ vidhÆya k­tÃtmà nirmalÅk­tacitta÷ san yathà và rÃhugrastaÓcandro rÃhumukhÃtpramucya spa«Âo bhavati tathà ÓarÅraæ dhÆtvà tyaktvà dehÃbhimÃnÃnmukta÷ sannak­taæ kÆÂasthaæ brahmÃtmakaæ lokaæ abhi pratyaktvena saæbhavÃmÅtyartha÷ / yathà nadya÷ samudraæ prÃpya nÃmarÆpe tyajanti tathà vidvÃnityartha÷ / tasya m­tasya vidu«a÷, dÃyaæ dhanaæ, tattena vidyÃbalena suk­tadu«k­te tyajatÅtyartha÷ / upÃyanaæ grahaïaæ tasya tyÃgapÆrvakatvÃt, atyaktayorgrahaïÃyogÃttyÃgor'thÃdÃyati / yatra tu tyÃga eva Óruta÷ tatra hÃnopÃyanayo÷ sahabhÃvasyÃvaÓyakatvÃnÃvaÓyakatvÃbhyÃæ saæÓayamÃha-## atra pÆrvapak«e stutiprakar«Ãsiddhi÷ siddhÃnte tatsiddhiriti phalam / yadyapi tÃï¬yÃtharvaïaÓrutyornirguïavidyÃrthayo÷ karmahÃnameva Órutaæ nopÃyanaæ tathÃpi kau«ÅtakiÓrutau paryaÇkasthasaguïabrahmavidyÃyÃmupÃyanaæ ÓrutamatropasaæhartavyamityÃÓaÇkya vidyÃbhedÃnnopasaæhÃra ityÃha-## ki¤ca yathà mantrakarmaïÃmanÃvaÓyakatvÃdvidyÃsvanupasaæhÃra ukta÷ tathà parairupÃdÃnaæ vinÃpi hÃnasaæbhavenopÃdanasyÃnÃvaÓyakatvÃnna prÃptiriti d­«ÂÃntasaægatyà prÃpte siddhÃntayati-## upÃyanaÓabdasya Óe«atvÃddhÃnaÓabdenÃpek«itatvÃditi sÆtrÃrtha÷ / aÓvaromad­«ÂÃntena vidhÆtayo÷ puïyapÃpayo÷ paratrÃvasthÃnasÃpek«atvÃtparairÆpÃdÃnaæ vÃcyamiti bhÃva÷ / vidyÃbhede guïÃnupasaæhÃra iti vyavasthÃnu«ÂhÃnavi«ayà na stutivi«ayetyÃha-## manyate sÆtrakÃra ityartha÷ / nanu ÓrutahÃnÃrthavÃdenÃpi stutisiddhau kimarthamupÃyanÃrthavÃda ÃnÅyate, tatrÃha-## nanvarthavÃdasya vidhinà saæbandha÷ prasiddho nÃrthavÃdÃntareïetyata Ãha-## ito bhÆlokÃdityartha÷ / hemantaÓiÓirayoraikyÃtpa¤cartava÷ / yaj¤asya puru«arÆpakalpanÃyÃæ sendriyatvÃya tri«Âubhau bhavata ityuktaæ bahv­cabrÃhmaïe, tatra tri«ÂubhaÓchandomÃtratvÃtkathamindriyatvakalpanetyÃkÃÇk«ÃyÃæ yajurvÃkyaæ saævÃdyata ityartha÷ / nanvamÆrtayo÷ puïyapÃpayo÷ upÃdÃnasyÃsaæbhavÃdanupasaæhÃra ityata Ãha-## vidvanni«Âhayoreva tayo÷ phalaæ pare prÃpnuvanti vidyÃsÃmarthyÃdityupayantipadenocyata ityartha÷ / nanvanyani«Âakarmaïoranyatra phalasaæcÃra÷ katham / nanu vacanabalÃditi cet / na / phalamupayantÅtyaÓrute÷ / naca yathà putrak­taÓrÃddhasya pit­«u phalaæ tathÃtreti vÃcyaæ, yasya phalamuddiÓya yatkarma vihitaæ tasya tatphalamiti nyÃyena pit­ïÃæ t­ptyuddeÓena k­takarmaïo vyadhikaraïaphalatve 'pi vidu«a÷ karmakÃle 'nuddi«ÂavyadhikaraïaphalÃyogÃt / ki¤ca vidu«o dehapÃte karmaïo 'sattvÃdyÃvajjÅvaæ vidvatsevakasya taddve«iïo và phalaæ syÃdityata Ãha-## vidvatsevÃdve«ÃbhyÃæ vidvanni«ÂhapuïyapÃpatulye puïyapÃpe sevakadve«iïorjÃyete jÃtayo÷ phalata÷ svÅkÃra upÃyanamiti parihÃrasya sulabhatvÃdanÃgraha ityartha÷ / upÃyanÃde÷ stutitve liÇgamÃha-## upÃyanavivak«ÃyÃmupÃyanasyaivopasaæhÃraæ sÆtrakÃro brÆyÃdata÷ Óabdasya taæ brÆvanstutiæ sÆcayatÅtyartha÷ / vidyÃvicÃrÃtmake pÃde stutivicÃrasya kà saægatirityata Ãha-## ÓÃkhÃntarastho viÓe«a÷ ÓÃkhÃntare 'pi grÃhya ityatra d­«ÂÃntamÃha-## kuÓà udgÃt­ïÃæ stotragaïanÃrthÃ÷ ÓalÃkà dÃrumayya÷, bho kuÓÃ÷, yÆyaæ vÃnaspatyÃ÷ vanasthamahÃv­k«o vanaspati÷ tatprabhavÃ÷ stha tà itthaæbhÆtà yÆyaæ mà pÃta mÃæ rak«ateti yajamÃnaprÃrthanà / atra tà iti strÅliÇganirdeÓÃdaudumbarya iti bhëyÃcca ÓalÃkÃsu kuÓaÓabdasya strÅtvaæ mantavyaæ darbhavi«ayasya na strÅtvaæ, astrÅ kuÓamityanuÓÃsanÃt / chandod­«ÂÃntaæ vyÃca«Âe-## navÃk«arÃïi chandÃæsi ÃsurÃïyanyÃni daivÃni te«Ãæ kvacchindobhi÷ stuvata ityatrÃviÓe«aprÃptau paiÇgivÃkyÃdviÓe«agraha ityartha÷ / stutiæ viv­ïoti-## ÃtirÃtre «o¬aÓino grahasyÃÇgabhÆtaæ stotraæ kadeti chandogÃdÅnÃmÃkÃÇk«ÃyÃmudayasamayÃvi«Âe sÆrye «o¬aÓina÷ stotramityÃrcaÓrute÷ kÃlaviÓe«agraha ityartha÷ / ­co 'dhÅyata ityÃrcÃ÷ / upagÃnaæ vibhajate-## '­tvija upagÃyanti'ityaviÓe«aÓrute÷ 'nÃdhvaryurÆpagÃyati'iti ÓrutyantarÃdadhvaryubhinnà ­tvija upagÃyantÅti viÓe«agraha ityartha÷ / nanu kuÓÃdivÃkyÃnÃmapi kimiti viÓe«aÓrutyantaraikavÃkyatÃbhyupagamyate, tatrÃha-#<Órutyantarak­taæ hÅti /># sÃmÃnyaviÓe«ayorekavÃkyatÃrÆpÃyÃæ gatau satyÃæ vÃkyabhedaæ k­tvà nÃdhvaryuriti ni«edhÃdaviÓe«aÓruteÓcÃdhvaryurupagÃyati nopagÃyati cetyevaæ sarvatra vikalpo na yukta÷, vrÅhiyavayostvagatyà vikalpa ÃÓrita ityartha÷ / vikalpasyÃnyÃyyatvama«Âado«adu«ÂatvÃt / tathÃhi-yadi vrÅhivÃkyamÃÓrÅyate tadà yavavÃkyasye«ÂaprÃmÃïyatyÃga÷, ani«ÂÃprÃmÃïyasvÅkÃra÷, kadÃcidyavavÃkyÃÓrayaïe tyaktaprÃmÃïyasvÅkÃra÷, svÅk­tÃprÃmÃïyatyÃgaÓcetyekasminyavavÃkye catvÃro do«Ã bhavanti / evaæ vrÅhivÃkyepi catvÃro do«Ã ityevaæ du«ÂavikalpaparihÃrÃya bhinnaÓÃkhaÓrutyorapyekavÃkyatà jaiminisaæmatetyÃha-## jyoti«Âomaprakaraïe 'dÅk«ito na juhoti', iti Órutaæ 'yÃvajjÅvamagnihotraæ juhuyÃt'iti cÃnyatra Órutaæ tatra yadi nadÅk«itavÃkyaæ homaprati«edhakaæ syÃttadà kratvarthatvÃnni«edho 'nu«Âheya÷, yÃvajjÅvavidhinà homo vÃnu«Âheya iti vikalpa÷ syÃt, sa cÃnyÃyya÷ / api tu yÃvajjÅvavÃkyaæ prati nadÅk«itavÃkyasya Óe«atvÃnnakÃra itaraparyudÃsÃrthaka÷ syÃddÅk«itÃnyalak«aka÷ syÃt, na homaprati«edhaka÷, tasmÃdadÅk«ito yÃvajjÅvaæ juhuyÃdityekavÃkyateti nadÅk«itÃdhikaraïasiddhÃntasÆtrÃrtha÷ / atra bhagavatpÃdai÷ sÆtrameva paÂhitaæ, miÓraistu paryudÃsÃdhikaraïasiddhÃntasÆtraæ 'api tu vÃkyaÓe«a÷ syÃdanyÃyyatvÃdvikalpasya vidhÅnÃmekadeÓa÷ syÃt'iti sthitamatrÃrthata÷ paÂhitamityuktaæ taccintyam / sÆtrÃrthastu yaj¤amÃtre yeyajÃmahe iti prayoktavyamiti Órutaæ, nÃnuyÃje«u yeyajÃmahaæ karotÅtyapi Órutaæ, tatra nakÃrasya ni«edhakatve 'pyatirÃtre «o¬aÓigrahaïÃgrahaïayorivÃnuyÃje«u yaj¤atvÃviÓe«Ãtprayoktavyaæ ni«edhÃnna prayoktavyamiti vikalpa÷ syÃt, tasyÃnyÃyyatvÃt yeyajÃmahavidhereva nÃnuyÃjavÃkyamekadeÓa÷ syÃt, paryudÃsav­ttyà vidhivÃkyaÓe«a÷ syÃditi yÃvat / tathà cÃnuyÃjabhinne«u yÃge«u yeyajÃmaha iti prayoktavyamityekavÃkyateti / varïakÃntaramÃha-## pÆrvatravidhÆnanaæ karmahÃniriti siddhavatk­tya upÃyanopasaæhÃra ukta÷, atra saiva sÃdhyata iti bheda÷ / ubhayatra lak«aïÃsÃmyÃtsaæÓayamÃha-## vidhÆnanasya hi phaladvayamaÓvaromÃdi«u d­«Âaæ pÆrvasvabhÃvÃt cyutiranyatra saækrÃntiÓceti / tatra saækrÃntirÆpahÃnirlak«aïÅyà kiævà cyutiriti saæÓayÃrtha÷ / tatra vidhÆnanaÓabdasya kampanaæ mukhyÃrtha iti tÃvatsarvasaæmatam / taccÃmÆrtayo÷ puïyapÃpayorna saæbhavati / atastayorya÷ svabhÃva÷ phaladÃt­tvaÓaktistataÓcÃlanaæ vidyayà pratibandhÃccyuti÷ sà lak«aïÅyà na hÃniramÆrtayoranyatra saækrÃntyayogÃdanyasÃpek«atvÃcceti pÆrvapak«Ãrtha÷ / siddhÃntayati-## yadi cyutimÃtraæ lak«yaæ tadopayantÅtyananvitaæ syÃt / naca yatra dhunoterÆpÃyanaÓabdasÃænidhyaæ tatra hÃnirlak«yate na kevaladhunoterhÃniÓcÃnyatra vidu«a÷ sevakÃdau tulyakarmasaækrÃntiriti nÃsaæbhava iti vÃcyaæ, kevaladhunoterapi mukhyÃrthÃsaæbhavenÃnyatra lak«yatayà buddhisthahÃnilak«aïÃyà eva yuktatvÃditi bhÃva÷ / upÃyanasyÃmukhyatvÃnna kvÃpi hÃnilak«aïÃbÅjatvamiti ÓaÇkitvà puïyapÃpayo÷ phalata÷ svÅkÃrÃtmakamupÃyanaæ hÃniæ vinÃnupapannaæ sallak«aïÃnirïÃyakamiti pariharati-## yathÃnyatraÓrutamaudumbaratvÃdikaæ kuÓÃdinirïÃyakaæ tathedamupÃyanaæ vidhÆnanasya hÃnatve niÓcÃyakamityÃha-## vidhÆnanaæ mukhyaæ kimiti nocyate, tatrÃha-## tathÃpi hÃnaæ kathaæ lak«yata ityÃÓaÇkya mukhyasaæbandhÃdityÃha-## anupapattisaæbandhau lak«aïÃbÅjarÆpÃmuktvà lak«akaæ padaæ nirdiÓati-## vidhÆyeti padaæ d­«ÂÃnte hÃnaparyantaæ saddÃr«ÂÃntike 'pi hÃnalak«akamityartha÷ / yadvà hÃnavÃcakamevÃstu naca dhƤ kampana iti dhÃtupÃÂhavirodhastasyopalak«aïÃrthatvÃdityÃha-## ÓÃkhÃntarasthamupÃyanaæ vidhÆnanasya hÃnatvaniÓcÃyakamityatra jaiminisÆtraæ taduktamiti g­hÅtapÆrvaæ vyÃkhyÃtamityartha÷ / evaæ vidh­nanasya hÃnitvisiddhe÷ kevalahÃnÃvupÃyanopasaæhÃra iti siddham //26// END BsRp_3,3.15.26 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.16.27þ sÃæparÃye tartavyÃbhÃvÃt tathà hy anye | BBs_3,3.27 | ## vyadhvani ardhamÃrge / pÆrvoktaæ vidhÆnanasya hÃnatvamupajÅvya hÃnasya nadÅtaraïÃnantaryaÓruteraÓvaiva romÃïi ityÃdau dehatyÃgÃtprÃkkÃlatvaÓruteÓca saæÓayamÃha-## brahmalokamÃrgamadhye virajÃkhyÃæ nadÅmatyeti tatsuk­tadu«k­te vidhÆnute, ityatra taditisarvanÃmaÓrutyÃstenetyarthatayà saænihitanadÅtaraïasya karmahÃnihetutvokterardhapathe karmak«aya iti pÆrvapak«a÷ / tatra vidyÃyÃ÷ karmak«ayahetutvÃsiddhe÷ pÆrvapak«e, siddhÃnte tatsiddhiriti matvà siddhÃntayati-## maraïÃtprÃgityartha÷ / saæparetasya m­tasya ka¤citkÃlaæ karmasattve phalÃbhÃvÃddevayÃnamÃrgapraveÓÃyogÃccÃdÃveva k«aya ityartha÷ / k«ayahetorvidyÃyà madhyemÃrgamasattvÃccetyÃha-## nadÅtaraïÃnantarapÃÂhastu bÃdhya÷, arthavirodhÃdityÃha-## taditi sarvanÃmnÃpi prak­tavidyaivocyata iti bhÃva÷ //27// END BsRp_3,3.16.27 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.16.28þ chandata ubhayÃvirodhÃt | BBs_3,3.28 | ki¤ca m­tasya chandato yathÃkÃmaæ vidyÃnu«ÂhÃnÃnupapatterubhyorvidyÃkarmak«ayayo÷ Óruto hetuphalabhÃvo virudhyate / ki¤ca sati pu«kalahetau na kÃryavilamba iti nyÃyopetatÃï¬yÃdiÓrutivirodhastava syÃdasmatpak«e tvavirodha ityÃha-## tasmÃtkarmahÃnasya vidyÃphalatvÃtkevalahÃnÃvupÃyanopasaæhÃro vidyÃstutaya iti siddham //28// END BsRp_3,3.16.28 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.17.29þ gater arthavattvam ubhayathÃnyathà hi virodha÷ | BBs_3,3.29 | ##kvacitsaguïavidyÃyÃæ mÃrga÷ ÓrÆyate nirguïavidyÃyÃæ na ÓrÆyate / tatra hÃnasaænidhau mÃrgasya ÓrutatvÃdanapek«itatvÃcca saæÓaye d­«ÂÃntasaægatyà pÆrvapak«amÃha-## upÃyanavanmargasyÃpi kvacicchrutatvÃtsarvatropasaæhÃra ityartha÷ / atra nirguïavido 'pi muktyarthaæ mÃrgÃpek«Ã pÆrvapak«e, siddhÃnte tvanapek«eti phalam / deÓÃdivyavahitavastuprÃptau mÃrgasyÃpek«etinyÃyÃnug­hÅtaÓrutivirodhÃnnopasaæhÃra iti siddhÃnta÷ / nira¤jano 'saÇga÷, sÃmyaæ brahma //29// END BsRp_3,3.17.29 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.17.30þ upapannas tallak«aïÃrthopalabdher lokavat | BBs_3,3.30 | nanu tarhi saguïavidyÃyÃmapi mÃrgo vyartha ityata Ãha-## sà gatirlak«aïaæ kÃraïaæ yasyÃrthasya sa tallak«aïÃrtha÷ //30// END BsRp_3,3.17.30 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.18.31þ aniyama÷ sarvÃsÃm avirodha÷ ÓabdÃnumÃnÃbhyÃm | BBs_3,3.31 | ## atrÃpyarcirÃdimÃrga eva vi«ayastatra vidyÃviÓe«aprakaraïÃdaviÓe«aÓruteÓca saæÓaye pÆrvapak«amÃha-## saguïanirguïavidyÃsu mÃrgasya bhÃvÃbhÃvavyavasthÃvatsaguïÃsvapi vyavastheti d­«ÂÃntena prÃptau siddhÃnte vyavasthÃpavÃdÃdgatiniyamo 'niyama ubhayatra phalam / niyame prakaraïamuktvà punaruktiæ liÇgamÃha-## ekatroktagateranyatra prÃptau punaruktirv­thà syÃdityartha÷ / siddhÃntayati-## abhyudayo brahmaloka÷ / aviÓe«aÓrutyÃdinà prakaraïabÃdho na do«a ityÃha-## tattatra adhik­tÃnÃæ madhye ya itthaæ pa¤cÃgnÅnvidurye cÃmÅ araïye ÓraddhÃtapa ityupÃsate ÓraddhÃtapaupalak«itaæ brahma dhyÃyanti te 'rci«amabhisaæbhavantÅtyanvaya÷ / nanu ÓraddhÃtapomÃtraÓrutestÃbhyÃmevÃrcirÃdigamanaæ syÃnna vaiÓvÃnarÃdividyÃÓÅlÃnÃmiti ÓaÇkate-## avidu«Ãæ gatini«edhÃcchraddhÃtapa÷ÓabdÃbhyÃæ tatsÃdhyabrahmavidyÃlak«aïeti pariharati-## tat brahmalokasthÃnaæ, parÃgatÃ÷ parÃv­ttÃ÷, kÃmakrodhado«Ã na santÅti yÃvat / dak«iïÃ÷ kevalakarmiïastapasvino 'pyavidvÃæso na gacchantÅtyartha÷ / lak«aïÃdo«ahÅnaæ vÃkyamÃha-## ki¤ca vidyÃkarmalak«aïamÃrgadvayabhra«ÂÃnÃmadhogatiÓrute÷ vaiÓvÃnarÃdyupÃsakÃnÃmarcirÃdimÃrgaprÃptirityÃha-## dandaÓÆka÷ sarpa÷ / ki¤ca 'agnirjyotirÃha-Óukla÷ «aïmÃsà uttarÃyaïam / tatra prayÃtà gacchanti brahma brahmavido janÃ÷'ityaviÓe«eïopasakÃnÃmarcirÃdigatimuktvopasaæhÃrasm­teÓca te«Ãæ tatprÃptirityÃha-## Óukla gatirÃrcirÃdikÃ, k­«ïà dhÆmÃdikÃ, jagato vidyÃkarmÃdhik­tasya, ÓÃÓvate dhruve saæmate / tatraikayà Óuklayà punarÃv­ttivarjaæ kÃryaæ brahma gacchati anyayà svarge gatvà punarÃyÃtÅtyartha÷ / punaruktido«aæ dÆ«ayati-## tatra tatra mÃrgaÓrutiranvahaæ mÃrgacintanÃrthaæ, prakaraïena mÃrgadhyÃnasya vidyÃÇgatvÃvagamÃt / tathÃca vak«yati sÆtrakÃra÷-'tacche«agatyanusm­tiyogÃcca'iti / ye«Ãæ na Óruto mÃrgaste mÃrgadhyÃnaæ vinÃpi vidyÃsÃmarthyÃnmÃrgaæ labhanta iti j¤ÃpanÃrthà punaruktirityartha÷ / tasmÃtsarvopÃsanÃsu pratÅkabhinnÃsvarcirÃdiprÃptiriti siddham //31// END BsRp_3,3.18.31 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.19.32þ yÃvadadhikÃram avasthitir ÃdhikÃrikÃïÃm | BBs_3,3.32 | ## nirguïavidyÃyÃæ gatirvyarthà muktiphalatvÃt, saguïavidyÃsu sarvatrÃrthavatÅ brahmalokaphalatvÃditi vyavasthà k­tÃ, sà na yuktÃ, tattvaj¤ÃninÃmapÅtihÃsÃdau punarjanmadarÓanena j¤Ãnasya muktiphalatvÃbhÃvÃdityÃk«epÃtsaægati÷ / j¤ÃninÃæ punarjanmadarÓanaæ saæÓayabÅjaæ bhëye darÓitam / pÆrvapak«e j¤ÃnÃnmuktiÓrutÅnÃæ j¤ÃnastutimÃtratvena j¤Ãnasya muktiphalatvÃbhÃve sati brahmalokaphalatvÃviÓe«ÃdarcirÃdimÃrgopasaæhÃra÷ phalaæ, siddhÃnte tÆktavyavasthÃsiddhiriti viveka÷ / #<ÓrutÃvapÅti /># medhÃtirtherme«etimantre indrasya me«ajanmopalabhyate / vasi«Âha urvaÓÅputre jÃta ityevamartho bahv­cÃrthavÃda ityartha÷ / pÃk«ikamityÃpÃtata÷ / ahetutvameveti pÆrvapak«a÷ / j¤Ãnasya muktyahetutvaæ neti siddhÃntayati-## lokavyavasthÃsu svÃmitvamadhikÃra÷, tatprÃpakaæ prÃrabdhaæ yÃvadasti tÃvatkÃlaæ jÅvanmuktatvenÃdhikÃrikÃïÃmavasthiti÷, prÃrabdhak«aye pratibandhakÃbhÃvÃdvidehakaivalyamityatra mÃnamÃha-## atha prÃrabdhak«ayÃnantaram / tata÷ paÓcÃdÆrdhvo vilak«aïa÷ kevala÷ brahmasvarÆpa÷ san udetyodgamya dehaæ tyaktveti yÃvat / ekala eva advitÅya÷, madhye udÃsÅnÃtmakasvarÆpe ti«ÂhatÅtyartha÷ / nanu j¤ÃninÃmapi janmÃntaraæ cetkathaæ muktirityata Ãha-## yadi j¤ÃninÃæ prÃrabdhÃtiriktakarmÃdhÅnÃæ janmÃntaraæ syÃttadà j¤ÃnÃnmuktyabhÃva÷ syÃt / naitadasti / kintu bahujanmaphalÃya sak­dudbhÆtaæ prÃrabdhaæ te k«apayanti, janmagrahaïe 'pi j¤ÃnayogabalÃnna Óocanti prÃrabdhasamÃptau mucyanta ityartha÷ / j¤ÃninÃæ janmÃntarasya pÆrvajanmahetuprÃrabdhÃdhÅnatÃyÃmaluptasm­titvaæ hetu÷ / yo hyajÃtismaratve sati karmÃntarÃdhÅnajanmÃntaravÃn, sa luptasm­tiriti vyÃpte÷ / j¤Ãni«uvyÃpakÃbhÃvÃdviÓi«ÂavyÃpyÃbhÃvasiddhi÷ / nanu te«Ãæ jÃtismaratvÃdaluptasm­titvamanyathÃsiddhimityata Ãha-## tathÃca te«ÃmajÃtismaratvarÆpaviÓe«aïe sati viÓe«yÃbhÃvÃdeva viÓi«ÂÃbhÃvasiddhirityartha÷ / pÆrvadehenÃmapratyabhij¤ÃnahÅnÃ÷ paratantrÃ÷ sÃbhimÃnà jÃtismarÃ÷, ÃdhikÃrikÃstu pÆrvanÃmÃna÷ svatantrà nirabhimÃnà iti vai«amyam / tena janakena saha vyudya vivÃdaæ k­tvetyartha÷ / vidu«a÷ prÃrabdhÃtiriktakarmÃbhÃvÃnna bandha÷ / nimittÃbhÃve naimittikÃbhÃva iti nyÃyÃnug­hÅtÃnÃæ j¤ÃnÃnmuktiÓrutÅnÃæ na stutimÃtratvamitimamarthamupapÃdayati-## Órutism­tyuktÃrthe yuktimapyÃha-## vidyayà kleÓadÃhÃttatkÃryakarmak«ayaÓcettarhi prÃrabdhasya kathaæ sthiti÷, tatrÃha-## vidu«o dehapÃtÃvadhiÓruteranubhavÃcca j¤ÃnasyÃvarakÃj¤ÃnÃæÓanivartakasya prÃrabdhavik«epasthityanukÆlÃj¤ÃnÃæÓanivartanasÃmarthyÃbhÃvasiddherbhogenaiva prÃrabdhak«aya iti bhÃva÷ / j¤ÃninÃmadhikÃrikatvaæ kathamityÃÓaÇkya j¤ÃnÃtprÃkk­topÃsanÃdivaÓÃdityÃha-## pratisaæcaro mahÃpralaya÷, parasya hiraïyagarbhasya, adhikÃrÃnte sÃk«Ãtk­tÃtmÃno mucyante ityartha÷ / brahmabhÃvaphalasyÃpi bhÃvitvamÃÓaÇkya tattvamasÅti ÓrutibÃdhamÃha-## tasmÃnnirguïavidyÃyÃæ mÃrgÃnupasaæhÃra iti siddham //32// END BsRp_3,3.19.32 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.20.33þ ak«aradhiyÃæ tvavarodha÷ sÃmÃnyatadbhÃvÃbhyÃmaupasadavattaduktam | BBs_3,3.33 | ## atrÃk«arabrahmapramÃpakà ni«edhaÓabdà vi«ayÃ÷, te«u yatra yÃvanta÷ ÓrutÃstatra tÃvatÃmaÓe«advaitani«edhakatvasaæbhavÃsaæbhavÃbhyÃæ saæÓayamÃha-## yathà nirguïavidyÃyÃæ mÃrgasyÃnapek«itatvÃdanupasaæhÃrastathà Órutani«edhÃnÃmupalak«aïatayà sarvadvaitani«edhasaæbhavÃcchÃkhÃntarÅyani«edhaÓabdÃnÃmanapek«itatvÃdanupasaæhÃra iti d­«ÂÃntena pÆrvapak«astatra lÃghavaæ phalam / siddhÃnte tu do«advayÃbhÃva÷ phalam / tathÃhi-yadi ÓrutaÓabdairaÓrutani«edhà lak«yante tadà lak«aïÃdo«a÷, yadi na lak«yante tadà sarvadvaitani«edhÃsiddhernirviÓe«apramityabhÃvado«a iti viveka÷ / ak«are dharmiïi dvaitani«edhadhiyo 'k«aradhiyastaddhetava÷ Óabdà iti yÃvat, tÃsÃmavarodha upasaæhÃra iti sÆtrayojanà / Óe«ibrahmaïÃ÷ sarvaÓÃkhÃsu bhÃvÃttatpramite÷ samÃnatvÃcche«ÃïÃmusaæhÃra÷ iti cettarhi nyÃyasÃmyÃtpunaruktitÃvadavasthyamityata Ãha-## ÃnandÃdÅnÃæ svarÆpatvÃdastÆpasaæhÃra÷ ni«edhÃnÃmanÃtmatvÃdÃnantyÃccÃnupasaæhÃra ityadhikÃraÓaÇkÃyÃæ te«ÃmanÃtmave 'pi nirviÓe«abrahmapramityarthatvÃdavidyÃtajjani«edhatvena saægrahasiddheÓca nirapek«ÃsthÆlÃnaïuvÃkyasthÃtayà kÊptani«edhaÓabdÃnÃmanyatraÓrutini«edhavÃkyaikavÃkyatayopasaæhÃra iti cintà yuktetyartha÷ / anyatraÓrutaÓe«ÃïÃmanyatrasthaÓe«isaæbandhe d­«ÂÃntaæ vyÃca«Âe-## 'jamadagni÷ pu«ÂikÃmaÓcatÆrÃtreïÃyajata'ityupakramya vihito jamadagninà k­to jÃmadagnya÷, ahÅnaÓcatÆrÃtra÷ kratustasminpuro¬ÃÓinya upasado bhavantÅti puro¬ÃÓasÃdhyà i«ÂayastaittirÅyake vihitÃ÷, tÃsÃmadhvaryukart­katvÃtsÃmavedotpannamantrÃïÃæ tÃtsu viniyogÃdadhvaryuïaiva prayogo nodgÃtretyartha÷ / verdevagaïasya hotraæ adhvaraæ ca karmÃgnestvatta evetyagnyÃmantraïamantrÃrtha÷ / utpattividhirguïa÷ phalÃpek«atvÃdutpannasya phale viniyogavidhirmukhya÷ saphalatvÃt / tathÃca mantraïÃmudgÃt­vedetpannatvÃdudegÃtrà prayoga÷, viniyogavidhanÃdhvaryuïà prayoga iti guïamukhyayorvyatikrame virodha sati mukhyena balÅyasà mantrÃtmakavedasyÃdhvaryuïà saæprayoga utpatterviniyogÃrthatvÃditi jaiminisÆtrÃrtha÷ / yadyapi ÓÃbarabhëye vÃravantÅyÃdisÃmnÃmuccai÷ svarakasÃmavedotpannatvÃdÃdhÃnÃÇgatvenoccai÷ svaraprayoga÷ 'ya evaæ vidvÃnvÃravantÅyaæ gÃyati yaj¤Ãyaj¤Åyaæ gÃyati vÃmadevyaæ gÃyati'ityÃdhÃne te«Ãæ viniyogavidhinà yÃju«eïa yÃju«asyopÃæÓusvarasya prayoga iti guïamukhyayorvirodhe sattyutpatterviniyogÃrthatvÃnmukhyaviniyogabalena sÃmnÃæ yajurvedasvarasaæyoga iti sÆtraæ vyÃkhyÃtaæ, tathÃpi nyÃyasÃmyÃdaupasadamantrÃ÷ sÆtravi«ayatvenodÃh­tà ityavirodha÷ //33// END BsRp_3,3.20.33 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.21.34þ iyadÃmananÃt | BBs_3,3.34 | ## mantradvaye 'pi pratipÃdanaprakÃrabhedÃt j¤eyaikyabhÃnÃcca saæÓayamÃha-## ­tapÃnavÃkye 'ak«araæ brahma yatparam'iti guïÃ÷ ÓrutÃ÷, suparïavÃkye 'naÓnatvÃdayaste«Ãæ mitho 'nupasaæhÃra iti pÆrvapak«aphalaæ, siddhÃnte tÆpasaæhÃre brahmasvarÆpavÃkyÃrthaikyÃdupasaæhÃra iti viveka÷ / astu vedyaikyÃdak«aradhiyÃmupasaæhÃra÷ / iha tu vedyabhedÃnnopasaæhÃra iti pratyudÃharaïena pÆrvapak«a÷ / nanvayaæ guïÃdhikaraïe nirasta iti cet, satyaæ, kintu pibatpadasya mukhyÃrthatvÃya svata÷ kalpanayà ca pÃnak­tyÃÓrayau buddhijÅvau pibantau grÃhyau, suparïau tu jÅveÓvarÃvidyÃdhikÃÓaÇkÃyÃæ mantradvaye 'pi dvivacanaÓabdasÃmÃnyÃdautpattikadvitvaviÓi«Âatayà tulyavastudvayapratyabhij¤Ãnasya bÃdhakÃbhÃvÃtprakaraïÃdyanugrahÃcca jÅvÃnuvÃdenÃsaæsÃribrahmaïi mantradvayatÃtparyamiti prapa¤cÃrthamidaæ sÆtramiti bhÃva÷ //34// END BsRp_3,3.21.34 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.22.35þ antarà bhÆtagrÃmavatsÃtmana÷ | BBs_3,3.35 | ## ghaÂÃdikaæ cidvi«ayatvenÃparok«aæ, brahma tu sÃk«Ãdavi«ayatvenÃparok«amiti / prathamÃrthe pa¤cami / atra ÓrutÃvÃtmadharmo 'parok«atvaæ brahmaïayuktaæ, brahmadharma÷ sarvÃntaratvamÃtmanyuktaæ, tena tayoraikyaæ d­¬hÅk­taæ mantavyaæ, tanme vyÃcak«vetyu«astapraÓne yÃj¤avalkyena prÃïÃdiprerako d­«ÂyÃdisÃk«Å pratipÃdita÷ / tathaiva 'yadeva sÃk«Ãdaparok«Ãdbrahma ya Ãtmà sarvÃntarastanme vyÃcak«va'iti kaholapraÓne 'ÓanÃyÃdyatÅta÷ pratipÃdita÷ / tatra brÃhmaïadvaye 'pi praÓnÃdabhyÃsÃtsarvÃntaratvapratyabhij¤ÃnÃcca saæÓaye mantrayorvedyaikyÃdastu vidyaikyaæ, iha tu brÃhmaïyorvedyaikye 'pi abhyÃsÃdvidyÃbheda÷, yajatyabhyÃsÃtprayÃjabhedavaditi pratyudÃharaïena pÆrvapak«a÷, tatra mitho dharmÃnupasaæhÃra÷ phalaæ, siddhÃnte tÆpasaæhÃra iti viveka÷ / dvayo÷ sarvÃntaratvÃnupapattyà tÃvadbrahmÃïayorekavastuparatvaæ siddham / tathÃca vedyaikyÃnnirguïavidyaikye na vivÃda÷ //35// END BsRp_3,3.22.35 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.22.36þ anyathà bhedÃnupapattir iti cen nopadeÓÃntaravat | BBs_3,3.36 | nanu anyathà vidyaikyÃÇgÅkÃre abhyÃsÃnupapattiriti ceducyate-sa evÃbhyÃsa÷ karmabhedako yo nirarthaka÷, iha tÆ«astabrÃhmaïoktÃtmana evÃÓanÃyÃdyatyayarÆpaviÓe«akathanÃrthatvÃdabhyÃso 'nyathÃsiddho na vidyÃbhedaka iti samudÃyÃrtha÷ //36// END BsRp_3,3.22.36 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.23.37þ vyatihÃro viÓiæ«anti hÅtaravat | BBs_3,3.37 | ## jÅveÓayormitho viÓe«aïaviÓe«yabhÃvo vyatihÃra÷, tasya ÓrutatvÃt, utk­«Âad­«Âirnik­«Âe k­tà phalavatÅti nyÃyÃcca saæÓaye jÅve ÅÓvaratvamatireva kÃryà uktanyÃyÃt, vyatihÃraÓrutistu tasyà eva d­¬hÅkaraïÃrthatvenÃbhyÃsavadanyathÃsiddheti d­«ÂÃntena pÆrvapak«a÷ / tatra lÃghavaæ phalaæ liddhÃnte tu Órutyarthavattvamiti viveka÷ / ekenaiva tvamahamasmÅtyuccÃraïenaikatvamate÷ k­tatvÃdahaæ tvamasi iti v­thà syÃdityartha÷ / uktado«aæ smÃrayati-## saædigdher'the nyÃya÷ sÃvakÃÓa÷, iha tu ÓrutatvÃdanyonyÃtmatvaæ, dhyeyaæ, brahmaïi manomayatvÃdivajjÅvÃtmatvasya dhyÃnÃrthamÃrope 'pi nikar«aprasaktyabhÃvÃditi pariharati-## brahmaïi nikar«aæ hitvà jÅvatÃdÃtmyadhyÃne maduktamevÃgatamiti ÓaÇkate-## materdvirÆpatvaæ tvadanuktamasmÃbhirucyate dhyÃnaparaæ vÃkyamidamekatvaæ tu mÃnÃntarÃvirodhÃtsidhyatÅti samÃdhatte-## ahaÇgrahopÃsti«vayaæ vyatihÃra upasaæhartavya ityÃha-## //37// END BsRp_3,3.23.37 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.24.38þ saiva hi satyÃdaya÷ | BBs_3,3.38 | ## sa ya÷ kaÓcidadhikÃrÅ mahadvyÃpakaæ yak«aæ pÆjyaæ bhautike«u prathamajametatsacca tyacceti sattyaæ brahma hiraïyagarbhÃkhyaæ vedopÃste tasya lokajaya÷ phalamityartha÷ / satyamiti nÃma tryak«araæ satiyamiti, tatra prathamottame ak«are satyaæ, madhyasthamak«araman­tamubhayata÷ satyena saæpuÂitatvÃtsattyaprÃyameva bhavatÅti nÃmÃk«aropÃsanà satyavidyÃÇgatvenoktà / yattatpÆrvaprak­taæ h­dayÃkhyaæ tatsaæpratyuktayak«atvÃdiguïakaæ, so 'sÃvÃdityamaï¬ale 'k«iïi ca puru«astasyÃharityahamiti ca nÃmadvayaj¤ÃnÃtpÃpak«aya÷ phalamityartha÷ / atra pÆrvottaravÃkyayo÷ phalabhedaÓrute÷ prak­tÃkar«aïÃcca saæÓayamÃha-## pÆrvapak«e guïÃnÃæ vyavasthayÃnu«ÂhÃnaæ, siddhÃnte tvanu«ÂhÃnaikyamiti phalam / yathà jÅveÓayoranyenyÃtmatvaÓrutibhedÃnmatidvairÆpyamuktaæ, tathÃtra phalaÓrutibhedÃdvidyÃbheda iti d­«ÂÃntena pÆrvapak«ayati-## viÓe«yabrahmamÃtrÃkar«aïamayuktaæ, tadyattaditi sarvanÃmabhi÷ pÆrvoktaguïaviÓi«Âaæ brahma Ãk­«yÃdityÃk«isthÃnÃdiguïavidhÃnÃt, tathÃca vÃkyÃdeva vidyaikyasiddhiriti siddhÃntayati-## yathà daharaÓÃï¬ilyavidyayorbrahmaikyapratyabhij¤ÃnamÃtraæ tathÃtra netyÃha-## kÃraïÃntaraæ prakaraïabhedÃdikam / evaæ vidyÃbhede 'pyetadupÃsyaikyaj¤Ãnaæ syÃdatra tÆbhayathÃsaæbhave vidyaikyanÃnÃtvasaæÓaye satyamityupÃsyarÆpaikyaj¤ÃnÃdvidyaikyaniÓcaya ityak«arÃrtha÷ / asatyapavÃdakÃraïe rÆpaikyÃdvidyaikyotsargasiddhirna ca phalabhedÃdapavÃda÷ / aÇge phalaÓrute÷ ÓrutimÃtratayà phalabhedÃsiddhirityÃha-## ki¤ca yatra pradhÃnavidhÃvevaÇkÃma iti phalaæ Órutaæ, tatra pradhÃnaphalenaivÃÇgÃnÃæ phalÃkÃÇk«Ãniv­tteraÇge phalaÓrute÷ stutimÃtratvaæ, iha tu prathamaja satyaæ brahmeti vedeti pradhÃnavidyÃvidhisthatvaæ lokajayaphalasyÃbhyupetyÃsmÃbhirnÃmarÆpÃÇgasya phalaÓrute÷ stutitvamuktam / vastutastu pradhÃnavidhÃvapyevaÇkÃmapadÃbhÃvÃdrÃtrisatranyÃyena phale kalpanÅye sati pradhÃne tadaÇge và yatki¤citphalaæ Órutaæ tasya sarvasyÃpi ÓrutatvÃviÓe«ÃjjÃte«ÂiphalanyÃyena samuccityaikapradhÃnaphalatvabhedo 'siddha ityÃha-## sÆtraæ yojayati-## ekadeÓivyÃkhyÃmudbhÃvya dÆ«ayati-## chÃndogye karmÃÇgodgÅthe hiraïyamayapuru«ad­«Âirityatra liÇgamÃha-## p­thivyagnyÃtmanà d­«Âe ­ksÃme ge«ïau, tasmÃd­ksÃmage«ïatvÃt, puru«a udgÅtha ityevaæ vidvÃnudgÃtà karmaphalasam­ddhisamartha iti Órutyartha÷ / satyavidyà tu na karmÃÇgaÓritetyÃha-## aÇgavidyÃta÷ svatantrahiraïyagarbhavidyÃyà bhedÃnna guïopasaæhÃra ityartha÷ //38// END BsRp_3,3.24.38 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.25.39þ kÃmÃdÅtaratra tatra cÃyatanÃdibhya÷ | BBs_3,3.39 | ## saguïanirguïavidyayo÷ ÓrutÃ÷ satyakÃmÃdayo vaÓitvÃdayaÓca guïà mitha upasaæhartavyà na vetyupasaæhÃrasya phalabhÃvÃbhÃvÃbhyÃæ saædehe satyavidyÃyà ekatvÃdguïasÃækarye 'pyatra vidyayo÷ saguïanirguïarÆpabhedena bhedÃnnirguïavidyÃyÃæ guïopasaæhÃrasya phalÃbhÃvÃccÃnupasaæhÃra iti bahireva prÃpte siddhÃntayati-## evaæ vidyÃbhede sphuÂe kathaæ guïopasaæhÃra÷, tatrÃha-## bhinnÃvidyÃsthÃnÃmapi guïÃnÃmÃyatanÃdisÃmyena nirguïasthale buddhisthÃnÃæ stutyarthamupasaæhÃro yukta÷, j¤Ãnastutiprakar«asyÃkÃÇk«itatvÃt, yatra kvacidd­«Âaguïai÷ stute÷ kartuæ yogyatvÃt / yadyapi saguïasthasatyakÃmÃdi«u nirguïasthaguïà antarbhÆtà eva tathÃpi nopasaæhÃroktervaiyarthyaæ nirguïastÃvakatvena ÓrutaguïÃnÃmanyatrÃpyadhyeyatvamiti ÓaÇkanirÃsenÃntarbhÃvadÃr¬hyÃtvÃdityanavadyam //39// END BsRp_3,3.25.39 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.26.40þ ÃdarÃdalopa÷ | BBs_3,3.40 | #<ÃdarÃdalopa÷ /># atra yacchabdÃgnihotraÓabdÃbhyÃæ saæÓayamÃha-## vaiÓvÃnaropÃsakenÃtithibhojanÃtprÃkkÃryÃtvena vidyÃÇgaprÃïÃgnihotravicÃrÃtpÃdasaægati÷ / pÆrvapak«e bhojanalope 'pi dravyÃntareïa prÃïÃgnihotrÃnu«ÂhÃnaæ, siddhÃnte tallepa iti bheda÷ / nanu yadbhaktamiti yacchabdena bhojanÃk«iptaæ bhaktamanÆdya yaddhomÅyamiti homasaæyogavidhinÃdÃk«epakabhojanalope tadÃk«iptabhaktÃÓritahomalopa iti siddhÃntÅ ÓaÇkate-## nirguïasyopÃstilope 'pi stutyarthaguïasthairyavadbhojanalope 'pi prÃïÃgnihotrasyÃdareïa stutinirvÃhÃrthamalopa iti d­«ÂÃntena pÆrvapak«asÆtreïa pariharati-## evaæ taditi svayaæ prÃïÃgnihotramak­tvÃtithÅnÃæ tatkaraïamityartha÷ / uktaæ smÃrayitvà pariharati-## yathà kuï¬apÃyisatragate mÃsÃgnihotre 'gnihotraÓabdÃdgauïÃnnityÃgnihotravÃcakÃnnityÃgnihotradharmÃïÃæ payodravyÃdÅnÃæ prÃptistathehÃpi prÃïÃhuti«vagnihotraÓabdavaÓÃtpayodravyÃdÅnÃmutsargata÷ prÃptau satyÃæ bhojanÃrthabhaktadravyavidhinÃpavÃda÷ k­ta÷, ato bhaktavidherapavÃdÃrthatvÃdbhojanalope bhaktÃkhyaguïasyÃÇgasya lope 'pi na mukhyasyÃgnihotrasya lopa÷, apavÃdÃbhÃve utsargaprÃptapayÃdinà tasya ni«pattisaæbhavÃditi prÃptamityartha÷ / 'guïalope na mukhyasya'iti jaiminisÆtram / ÃdhÃne santi pavamÃne«ÂyastatrÃgnaye pavamÃnÃya puro¬ÃÓama«ÂÃkapÃlaæ nirvapediti nirvÃpa÷ ÓrutastadaÇgatvenÃgnihotrahavaïyÃæ havÅæ«i nirvapediti darÓapÆrïÃmÃsÃkhyaprak­tau vihitÃgnihotra havaïyatideÓena prÃpta ÃdhÃnakÃle cÃgnihotrÃbhÃvÃttasyà guïabhÆtÃyà lope 'pi mukhyasya nirvÃpasya na lopa ityartha÷ / ÃrabdhanityÃdikarmaïo 'vaÓyÃnu«ÂheyatvÃcchrutadravyÃlÃbhe pratinihitadravyeïÃpi karma kartavyamiti pratinidhinyÃya÷ //40// END BsRp_3,3.26.40 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.26.41þ upasthite 'tastadvacanÃt | BBs_3,3.41 | siddhÃntayati-## taddhomÅyamiti tacchabdena bhojanÃrthasiddhabhaktamÃÓritya homavidhÃnÃdityartha÷ / siddhavadbhaktopanipÃta÷ prak­tabhaktÃgamanaæ, tasya tacchabdena parÃmarÓenetyartha÷ / ÃÓritya vihitÃhutÅnÃmÃÓrayalope lopa eva na dravyÃntarÃk«epakatvaæ, yathà kratuprayuktÃtpraïayanÃÓritasya godohanasya kratulope lope na tvÃÓrayÃntaraprayojakatvaæ tatheti phalitamÃha-##yaduktamagnihotraÓabdÃddravyÃntaraprÃptiriti, tatrÃha-## tadvadbhÃvo nityÃgnihotrasÃd­ÓyamarthavÃdasthaÓabdasya stutitvenopapatterityartha÷ / dharmaprÃpakatve do«amÃha-## ava eveti taddharmaprÃptyabhÃvÃdevetyartha÷ / prÃptau saæpÃdanaæ v­thà syÃditi bhÃva÷ / mukhyÃgnihotrÃÇgÃni saæpÃdyante cetkathaæ tadanaÇgaæ vediratra saæpÃdyate tatrÃha-## mukhyÃgnihotrasyÃgnyuddharaïavatsÃyaæprÃta÷kÃladvayasyÃpi na prÃptiriti-## upasthÃnaparistaraïÃdayo 'pyagnyabhÃvÃnna prÃpnuvantÅtyÃha-## yasmÃttaddharmaprÃptyabhÃvastasmÃdbhojanadravyeïaiva homa ityusaæhÃra÷ / prÃïÃya svÃhà ityÃdayo mantrÃ÷ / nanu svÃmibhojanasyottarakÃlatvaæ ÓrutyÃdivihitaæ kathaæ pÆrvo 'tidhibhyo 'ÓnÅyÃditivacane bÃdhyate tatrÃha-## upÃsakÃnyasvÃmivi«ayamuttarakÃlatvavidhÃnamityartha÷ / na tviti prÃthamyamÃtreïetyartha÷ / prÃïopÃsakasya prÃpte bhojane prÃthamyÃrthatayÃdarasyÃnyathÃsiddhau phalitamÃha-## //41// END BsRp_3,3.26.41 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.27.42þ tannirdhÃraïÃniyamastadd­«Âe÷ p­thagghyapratibandha÷ phalam | BBs_3,3.42 | ## ubhayathà d­«ÂÃntadarÓanÃtsaæÓayamÃha-## yathÃnÃrÃbhyÃdhÅtaparïamayÅtvaæ juhÆdvÃrà kratvaÇgatayà karmasu nityaæ prayujyate, tathÃÇgÃÓritopÃsanÃnyudrÅthÃdidvÃrÃÇgatayà nityÃni, uta kratvaÇgÃppraïayanaÓrayo godohanasaæyoga÷ paÓuphalÃrthatvÃdanityatvena yathà prayujyate yathà và paÓvaÇgayÆpÃÓrayaæ bailvatvamannÃdyaphalatvÃdanityaæ tathà karmasam­dyÃdiphalakatvÃdupÃsanÃnyanaÇgatvenÃnityÃnÅti saæÓayÃrtha÷ / pÆrvapak«e upÃsanÃnÃæ prayoganityatvaæ, siddhÃnte tvanityatvamiti phalabheda÷ / anityabhojanÃÓrayaprÃïÃgnihotrasyÃnityatvavannityakarmÃÇgopÃstÅnÃæ nityatvamiti pratyudÃharaïad­«ÂÃntena pÆrvapak«amÃha-## upÃsanÃni karmÃÇgÃni, aphalatve sati karmÃÇgÃÓritatvÃtparïamayÅtvÃdivat / tathà cÃÇgatayà prayogavidhinà nityena prayujyanta iti prÃpte siddhÃntasÆtraæ vyÃca«Âe-## udgÅthÃdaya÷ karmaïÃæ guïÃ÷ aÇgÃni te«Ãæ yÃthÃtmayaæ rasatamatvÃdikaæ tannirdhÃraïÃnyupÃsanÃni yÃni tÃni karmasu nityaparïamayÅtvÃdivanna niyamyerannityartha÷ / e«Ãæ karmÃÇgatve taddhÅnasyÃvidu«a÷ karma na syÃdaÇgalopÃt, tasmÃdavidu«o 'pi karmakart­tvaÓrutiliÇgairaÇgatvÃnumÃnabÃdha ityÃha-## tasyÃniyamasya darÓanÃdityartha÷ / tÃæ cedavidvÃnprasto«yasi mÆrdhà te vyapati«yatÅti cÃkrÃyaïenartvijÃmÃk«iptatvÃdanupÃsakÃnÃmapi karmaprayogo 'stÅtyÃha-## upÃstÅnÃæ karmaphalÃt p­thakphalaÓruterna karmÃÇgatvamityÃha-## tenomityak«areïa yaÓcaitadak«aramevaæ rasatamatvÃdirÆpeïa vedopÃste yaÓca na veda tÃvubhau karma kuruta eva yadyapi tu vidyÃvidyayornÃnÃtvaæ bhinnaphalatvam / d­«Âaæ hi maïivikraye j¤ÃnÃj¤ÃnÃbhyÃæ vaïikÓabarayo÷ phalavai«amyaæ, tasmÃdyadeva karma vidyayodgÅthÃdyupÃstyà ÓraddhayÃstikyabuddhyopani«adà rahasyadevatÃdhyÃnena karoti tadeva karma phalÃtiÓayavadityartha÷ / karmaïo vÅryavattvaæ nÃma phalavattvaæ vidyÃhÅnasyÃpi gamyamÃnaæ vidyÃyà anaÇgatve liÇgamiti bhÃva÷ / sÃmni lokÃdid­«ÂyupÃsane«u karmasam­dyatiriktalokÃdiphalaÓruteÓca nÃÇgatvamityÃha-## asmai vidu«e kalpante bhogÃya samarthà bhavanti bhÆmerÆrdhvà lokà Ãv­ttà adhastanÃÓcetyartha÷ / ## phalaÓruterarthavÃdamÃtratve stutilak«aïà syÃt, sà na yuktÃ, mukhyav­ttyà phalaparatvasaæbhavÃt / prayÃjÃnuyÃjakarmaïÃæ tu prakaraïÃddarÓÃdyaÇgatvalÃbhÃdbhÃt­vyÃbhibhÆtiphalaÓruteragatyà stutilak«akatvaæ, yadyapi parïamayÅtvÃdÅnÃmaÇgatvabodhakaæ prakaraïaæ nÃsti tathÃpi te«u phalaÓrute÷ stutitvaæ, te«ÃmakriyÃtvena kriyÃsaæbandhaæ vinà phalahetutvÃnupapatterataste«Ãæ phalÃrthaæ kriyÃpek«itvÃtkratoÓca juhÆprak­tidravyÃkÃÇk«itvÃt parïamayÅ juhÆrityÃdivÃkyenaiva prak­tidravyÃrpakeïa juhÆdvÃrà saænihitakratvaÇgatvasiddheryuktaæ phalaÓruterarthavÃdatvamiti bhÃva÷ / akriyÃtmakagodohanÃderapi phalaÓrutirarthavÃda÷ syÃdata Ãha-## yadapa÷ praïayettat paÓukÃmasya sato godohanena brahmavarcasakÃmasya kaæsnyeti phalÃrthavidhireva nÃrthavÃda÷ godohanÃde÷ kratvanÃkÃÇk«itatvenÃÇgatvÃbhÃvÃt, camasena nirÃkÃÇk«akriyÃsaæbandhitayà svaphalasÃdhakatvasaæbhavÃt / tathà khÃdiratvena nirÃkÃÇk«akratvaÇgayÆpamÃÓritya bailvamannÃdyakÃmasya khÃdiraæ vÅryakÃmasyeti phalÃrthavidhirevÃrtha÷ / parïamayÅtvÃdi«u phalavidhi÷ kiæ na syÃdata Ãha-## evaævidho yÆpÃdivannirÃkÃÇk«a ityartha÷ / juhurevÃÓraya ityata Ãha-## juhvÃ÷ prak­tidravyÃpek«itvÃdanenaiva vÃkyena kratvaÇgatayà juhÆprak­tidravyasaæbandho vidheya÷ paÓcÃnnirÃkÃÇk«ajuhÆmÃÓritya tasyaiva prak­tidravyasya phalasaæyogo vidheya iti vÃkyabheda ityartha÷ / parïatÃdivailak«aïyamupÃsanÃnÃmÃha-## svayaæ kriyÃtvÃdyÃgÃdivatphalaviÓi«Âatvena vidhÃnopapattirityartha÷ / tasmÃditi aÇgatvÃvedakamÃnÃbhÃvÃdityartha÷ / ata eveti anaÇgatvÃdevetyartha÷ / tasmÃdaÇgopÃstyabhÃve 'pi karmÃdhikÃra iti siddham //42// END BsRp_3,3.27.42 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.28.43þ pradÃnavadeva taduktam | BBs_3,3.43 | ## vÃyuprÃïayorbhedÃbhedavÃkyÃbhyÃæ saæÓayamÃha-## astu karmÃÇgÃnÃæ tatsaæbaddhopÃstÅnÃæ ca phalabhedÃnnityatvÃnityatvarÆpa÷ prayogabheda÷, iha tu vÃyuprÃïayo÷ svarÆpÃbhedÃttatsvarÆpaprÃptilak«aïaphalaikyÃcca dhyÃnaprayogaikyamiti pÆrvapak«ayati-## 'agnirvÃgbhÆtvÃ'ityÃrabhya÷ 'vÃyu÷ prÃïo bhÆtvà nÃsike prÃviÓat'ityabhedaæ darÓayatÅtyartha÷ / 'yataÓcodeti sÆryastaæ vada'iti praÓne sÆtrÃtmakavÃyurvÃcyo vÃyusthÃne prÃïaæ vadannekatvaæ tayordarÓayatÅtyÃha-## ki¤ca yadi vÃyuprÃïayo÷ p­thagdhyÃnaæ syÃttarhi dhyÃnÃÇgavratabhedo 'pi syÃdiha tu prÃïÃpÃnanirodhÃtmakavrataikyaÓruterdhyÃnaikyamityÃha-## vrataikyasya praÓastatvÃdityartha÷ / ki¤ca vÃyuprÃïo saævargau bhedenopakramya parastÃdvÃkyaÓe«e saævargadevaikyaÓrute÷ prayogaikyamityÃha-## mahÃtmana iti dvitÅyÃbahuvacanam / caturaÓcatu÷ saækhyÃkÃnagnisÆryodakacandrÃnaparÃæÓca vÃkcak«u÷ÓrotramanorÆpÃneko deva÷ ka÷ prajÃpati÷ jagÃra gÅrïavÃnupasaæh­tavÃnityartha÷ / na bravÅti bhedamiti Óe«a÷ / yathà 'agnihotraæ juhoti'ityutpannÃgnihotrasyaikasyaiva dadhitaï¬ulÃdiguïabhedena sÃyaæprÃta÷kÃlabhedena prayogabhedastathà 'annÃdo bhavati ya evaæ veda'ityutpannÃyÃ÷ saævargavidyÃyà ekatve 'pyutpannaÓi«ÂavÃyuprÃïÃkhyaguïabhedÃtprayogabheda ityutsÆtraæ siddhÃntayati-## 'tau và etau dvau saævargau'ityupÃsyabhedavÃkyasya prayogabhedaparatvÃdvÃkyÃdeva bhedasiddhirityartha÷ / pÆrvapak«yuktamanÆdya pratyÃha-## upÃsyatayà pradhÃnabhÆtasaævargaguïaviÓi«ÂopÃsyabhedavÃkyaprÃïÃttÃvuktau / tato 'dhyÃtmÃdhidaivÃvasthÃbhedenoktasya dhyeyabhedasya nirÃse 'yataÓcodeti'iti Ólokasya na ÓaktirityÃha-#<Óloketi /># asÃmarthye liÇgamÃha-## ÓlokopanyÃsavadbrataikyopanyÃso 'pi tattvÃbhedÃbhiprÃyeïetyÃha-## nanvevakÃrÃdvÃyuvrataniv­tte÷ prÃïa evaiko dhyeyo bhÃtÅtyata Ãha-## vadanadarÓanÃdÅni vÃkcak«urÃdÅnÃæ vratÃni ÓramarÆpam­tyunà bhagnÃnÅtyuktvà prÃïasyÃbhagnavratatvaæ nirdhÃritaæ, tathà jvalanatÃpÃdÅnyagnyÃdityÃdÅnÃæ vratÃni bhagnÃnÅtyuktvà vÃyorabhagnavratatvaæ nirdhÃritaæ, 'sa yathai«Ãæ prÃïÃnÃæ madhyama÷ prÃïa÷ sthiravrata evametÃsÃæ devanÃæ vÃyurlocanti hyanyà devatà na vÃyu÷sai«Ãnastamità devatà yadvÃyi÷'iti Órute÷ / ato bhagnavatanirÃsÃrtha evakÃro na vÃyuvrataniv­ttyartha ityartha÷ / atraivÃrthe liÇgamÃha-## ukÃraÓcÃrtha÷ / tena vratena vÃyo÷ sÃyujyaæ samÃnadehatvaæ salokatÃæ ca jayatÅtyartha÷ / nanvatra vÃyuprÃptirna ÓrutetyatrÃha-## tasmÃttattvÃbhedad­«Âyà vrataikyamiti sthitaæ, saæprati pÆrvoktaæ p­thagupadeÓaæ viv­ïoti-## sautraæ d­«ÂÃntaæ vyÃca«Âe-## traya÷ puro¬ÃÓà asyÃæ santÅti tripuro¬ÃÓinÅ«ÂistasyÃæ kiæ sahapradÃnamuta bhedeneti saædehe pÆrvapak«amÃha-## sarve«Ãæ devÃnÃmÃbhimukhyena prÃpyanhaviravadyati g­hïÃti, acchaævaÂkÃraæ va«aÂkÃrÃkhyadevabhÃgamityartha÷ / yadvà sarvadevÃrthaæ yugapadavadÃnaæ kÃryamityatra heturacchaævaÂkÃramiti avyarthatvÃyetyartha÷ / ekÃrthamavatte havi«i Óe«o yÃgÃnarhatayà v­thà syÃditi bhÃva÷ / evaæ sahÃvadÃnaÓruterdevaikyÃcca puro¬ÃÓÃnÃæ sahaprak«epe prÃpte p­thakprak«epa iti siddhÃntamÃha-## rÃjÃdhirÃjasvarÃjaguïabhedena viÓi«ÂadevatÃbhedÃdityartha÷ / ki¤cÃdhvaryuïà yajeti prai«e k­te hotrà yo mantra÷ paÂhyate sà yÃjyÃ, anubrÆhÅti prai«Ãnantaramantra÷ puronuvÃkyeti bhedo 'sti, tatrÃsyÃmi«Âau prathamapuro¬ÃÓapradÃne yà kÊptà yÃjyà sa dvitÅyapradÃne puronuvÃkya, yà ca pÆrvamanuvÃkya, sa paÓcÃdyÃjyeti vyatyÃsamanvÃheti Órutyà vidhÃnÃt, yathÃÓruti prak«epap­thaktvamityÃha-## saækar«o devatÃkÃï¬am / vÃÓabdo 'vadhÃraïe, nÃnaiva devatà rÃjÃdiguïabhedena bhedÃvagamÃditi sÆtrÃrtha÷ / d­«ÂÃnte devatÃbhedÃtkarmabhedavadvidyÃbheda÷ syÃdityata Ãha-## karmotpattivÃkyasthadevatÃbheda÷ karmabhede heturiha tvannÃdo bhavati ya evaæ vedetyutpattÃvekatvena j¤ÃtavidyÃyÃ÷ paÓcÃcchrutavÃyuprÃïabhedo na bhedaka÷, agnihotrasyeva dadhyÃdidravyabheda ityartha÷ / tarhi kenÃæÓena pradÃnasya d­«ÂÃntatvamityata Ãha-## avasthÃbhedÃddevatÃbheda÷ prayogabhedaÓcetyaæÓenÃyaæ d­«ÂÃnta ityartha÷ //43// END BsRp_3,3.28.43 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.29.44þ liÇgabhÆyastvÃttaddhi balÅyastadapi | BBs_3,3.44 | ## utpatte÷ prÃgidaæ sarvaæ naiva sadÃsÅnnÃpyasadityupakramya mana÷ s­«Âimuktvà tanmana ÃtmÃnamaik«atetÅk«aïapÆrvakamagnÅnapaÓyaditi mano 'dhik­tya paÂhantÅtyartha÷ / puru«Ãyu«Âvena kÊptaÓatavar«Ãntargatai÷ «aÂratriæÓatsahasrairahorÃtrairavacchinnatayà manov­ttÅnÃmasaÇkhyeyÃnÃmapi «aÂtriæÓatsahasratvam / tÃbhiri«ÂakÃtvena kalpitÃbhirmanasaiva saæpÃdità agnayo manaÓcitasthÃnarkÃnpÆjyÃnmanov­tti«usaæpÃditÃnÃtmana÷ svasya saæbandhitvena mano 'paÓyat, tathà vÃkprÃïÃdayo 'pi svasvav­ttirÆpÃnagnÅnapaÓyannityÃha-## prÃïo ghrÃïaæ karmendriyeïa hastÃdinà cita÷ karmacita÷ agnistvak pÆrvatrÃgnicayanaprakaraïÃtkimete 'gnaya÷ kratvarthà uta prÃdhÃnyaj¤ÃpakaliÇgÃdibhÆyastvÃtpuru«Ãrthà veti saæÓayamÃha-## kevalavidyÃtmakÃ÷ kriyÃÇgatvaæ vinà bhÃvanÃmayà ityartha÷ / ekaprayogÃsaæbhavÃdvÃyuprÃïayordhyÃnaprayogabhedo 'stu, iha tu manaÓcidÃdyagnÅnÃæ prakaraïÃtkarmÃÇgatvenaikaprayogatvamiti prÃpayya siddhÃntamupakramate-## pÆrvapak«e bhÃvanÃgnÅnÃæ kratvaÇgatvami«Âaæ te«Ãæ kriyÃÇgatvaæ vikalpa÷ samuccayo vÃstu / siddhÃnte puru«Ãrthatvamiti phalam / tattatra sarvaprÃïimanov­ttibhirmama sadÃgnaya÷ cÅyanta iti dhyÃnadÃr¬hye sati sarvabhÆtÃni yatki¤cit manasà saækalpayanti te«ÃmevÃgnÅnÃæ sà k­ti÷ karaïamityekaæ liÇgaæ, kriyÃÇgasya yatki¤citkaraïena sidyadarÓanÃdityÃha-## evaævide svapate jÃgrate 'pi tadÅyÃgnÅnbhÆtÃni sarvadà cinvantÅti liÇgÃntaraæ, kriyÃÇgasya coditakÃlÃnu«Âheyasya sadà sarvairanu«ÂhÅyamÃnatvÃyogÃdityartha÷ / «aÂtriæÓatsahasrasaækhyÃpyanaÇgatve liÇgaæ eva¤jÃtÅyakapadenoktam //44// END BsRp_3,3.29.44 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.29.45þ pÆrvavikalpa÷ prakaraïÃtsyÃt kriyÃmÃnasavat | BBs_3,3.45 | evaæ siddhÃntamupakramya pÆrvapak«ayati-## pÆrvasye«ÂakÃbhiragniæ cinuta ityuktasya sa e«a tvi«ÂakÃgniriti saænihitasyÃyaæ vikalpaviÓe«opadeÓa÷ saækalpamayatvÃkhyaprakÃrabhedopadeÓa÷ kriyÃgnivatsÃækalpikÃgnayo 'pyaÇgamiti yÃvat / kiæ vidhivÃkyasthaæ liÇgaæ prakaraïÃdbalÅya÷, arthavÃdasthaæ và / ÃdyamaÇgÅkaroti-## na dvitÅya ityÃha-## mÃnasÃgnividhyarthavÃdasthaliÇgÃnÃæ svÃrthaprÃpakamÃnÃbhÃvÃddaurbalyamityartha÷ / sÆtrasthakriyÃpadaæ vyÃca«Âe-## nanu akriyÃrÆpÃgnÅnÃæ dhyÃnamayÃnÃæ kathaæ kriyÃÇgatvaæ tatrÃha-## dvÃdaÓÃhasyÃdyantÃhardvayaæ tyaktvà madhyasthadaÓarÃtrasyaiva dvirÃtrÃdi«u prak­titvaæ, taddharmamÃïÃmeva te«vatideÓÃttasya madhyadaÓarÃtrasya daÓame 'hanyarthÃdekÃdaÓe 'hani mÃnasagraha÷ ÓrÆyate-'anayà tvà pÃtreïa samudraæ rasayà prÃjÃpatyaæ manograhaæ g­hïÃti'iti / anayà rasayà p­thivyà pÃtreïa samudraæ tvÃæ prajÃpatidevatÃkaæ manograhaæ g­hyate iti graha÷ somarasa÷, manasà rasatvena bhÃvitamadhvaryurg­hïÃtÅtyartha÷ / ata evartvijÃæ dhyÃyitayà vividhavÃkyoccÃraïÃbhÃvÃdavivÃkyasaæj¤Ã ahna÷ prÃpta÷ / grahaïaæ nÃma somapÃtrasyopÃdÃnaæ, g­hÅtasya svasthÃne sthÃpanamÃsÃdanaæ somasya homo havanaæ hutaÓe«ÃdÃnamÃharaïaæ Óe«abhak«aïÃyartvijÃæ mitho 'nuj¤ÃnakaraïamupahvÃnaæ tato bhak«aïamityetÃni mÃnasÃnyevetyartha÷ / sa ca mÃnaso graho dvÃdaÓÃhÃdaharantaraæ svatantramityÃÓaÇaókya dvÃdaÓÃhasaæj¤ÃvirodhÃnnÃharantaraæ kintu prakaraïÃdavivÃkyasyÃhno 'Çgamiti siddhÃntamÃha-## kalpa÷ kalpanÃprakÃra÷ / kecittvatra bhëye daÓarÃtraÓabdo vik­tipara÷, tatrÃpi daÓame 'hanyavivÃkyasaæj¤ake mÃnasagrahasyÃtideÓaprÃptatayÃÇgatvÃdityÃhu÷ //45// END BsRp_3,3.29.45 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.29.46þ atideÓÃc ca | BBs_3,3.46 | manaÓcidÃdÅnÃæ kriyÃÇgatve prakaraïamuktvà liÇgamÃha-## kriyÃÇgatvasÃd­ÓyÃdatideÓa ityartha÷ //46// END BsRp_3,3.29.46 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.29.47þ vidyaiva tu nirdhÃraïÃt | BBs_3,3.47 | siddhÃntamÃha-## //47// END BsRp_3,3.29.47 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.29.48þ darÓanÃc ca | BBs_3,3.48 | na ÓrutiliÇgavÃkyai÷ prakaraïaæ bÃdhyamiti sÆtratrayÃrtha÷ //48// END BsRp_3,3.29.48 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.29.49þ ÓrutyÃdibalÅyastvÃc ca na bÃdha÷ | BBs_3,3.49 | tatrÃvadhÃraïaÓruteranyathÃsiddhiæ ÓaÇkate-## vidyÃcita itipadenaivÃbÃhyasÃdhanatvasya labdhatvÃdavadhÃraïaæ vyarthamityÃha-## tarhi kathamasyÃrthavattvaæ tatrÃha-## liÇgaæ vyanakti-## agnÅnÃæ sarvakÃlavyÃpitvenÃnaÇgatve d­«ÂÃntaramÃha-## tadà dhyÃnakÃla ityartha÷ / home yathà sÃtatyamucyate tadvadagnÅnÃæ sÃtatyadarÓanamityanvaya÷ / yaduktamarthavÃdasthatvÃlliÇgaæ durbalamiti tanna / sarvadà sarvabhÆtÃni madarthamagnÅn cinvantÅti dhyÃyedityapÆrvÃrthatayà vidhikalpanÃt / tathÃca vidhivÃkyasthatvÃlliÇgaæ prakaraïÃdbalavÃdityÃha-## eteneti vidhitvenetyartha÷ / vÃkyaæ viv­«oti-## //49// END BsRp_3,3.29.49 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.29.50þ anubandhÃdibhya÷ praj¤Ãntarap­thaktvavadd­«ÂaÓ ca taduktam | BBs_3,3.50 | saæpadupÃstyai manov­tti«u kriyÃÇgÃnÃæ yojanamanubandha÷ Órutyà kriyate tadanyathÃnupapattyÃpyagnÅnÃæ puru«Ãrthatvaæ kratvarthatve 'ÇgÃnÃæ siddhatvena saæpÃdanÃnupapatterityÃha-## te agnaya÷, adhÅyanta te«ÃmÃdhÃnaæ manasaiva kuryÃdityartha÷ / kÃlasya chandasyaniyamÃt / acÅyanta i«ÂakÃÓcetavyà ityartha÷ / grahÃ÷ pÃtrÃïi, astuvan, udgÃtÃra÷ stuvanti, aÓaæsan hotÃra÷ Óaæsanti, kiæ bahÆktyà yatki¤cidyaj¤e karmÃrÃdupakÃrakaæ yaj¤iyaæ yaj¤asvarÆpotpÃdakaæ ca tatsarvaæ manomayaæ kuryÃditi Órutyartha÷ / v­tti«vagnidhyÃnasya kriyÃnaÇgatve 'pyudgÅthadhyÃnavatkriyÃÇgÃÓritatvaæ syÃnnetyÃha-## aÇgÃvabaddhaÓrutito 'syÃ÷ ÓrutervairÆpyaæ sphuÂayati-## anaÇgav­tti«u sÃÇgakratusaæpÃdanaæ puru«asya yaj¤atvadhyÃnavat svatantramityartha÷ / anÃdarÃrtho 'tideÓo na bhavati kintu vikalpÃrtha ityata Ãha-## ekasminmÃdhye nirapek«asÃdhanayorvikalpo bhavati yathà vrÅhiyavayoratra tu kriyÃgnerdhyÃnÃgnÅnÃæ sÃdhyabhedÃnna vikalpa ityartha÷ / ata eva samuccayo 'pi nirasta÷ / yaduktaæ kriyÃÇgatvasÃmÃnyenÃtideÓa iti tannetyÃha-## sÆtre bahuvacanÃrthamÃha-#<ÓrutyÃdÅni ceti /># anubandhÃtideÓaÓrutiliÇgavÃkyebhya ityartha÷ / ## artha iti Óe«a÷ manaÓcidÃdÅnÃæ svÃtantraye kriyÃprakaraïÃdutkar«a÷ syÃdityÃÓaÇkya sa i«Âa ityÃha-## ekÃdaÓe cintitaæ 'rÃjà svÃrÃjyakÃmo rÃjasÆyena yajeta'iti prak­tyÃve«ÂirnÃma kÃcidi«ÂirÃmnÃtÃ-'Ãgneyo '«ÂÃkapÃlo hiraïyaæ dak«iïÃ',bÃrhaspatyaæ caruæ Óitip­«Âho dak«iïÃ', 'aindramekÃdaÓakapÃlam­«abho dak«iïÃ'iti / tasyÃæ varïabhedena prayogabheda÷, ÓrÆyate-'yadi brÃhmaïo yajeta bÃrhaspatyaæ madhye nidhÃyÃhutimÃhutiæ hutvÃbhighÃrayedyadi vaiÓyo vaiÓvadevaæ caruæ madhye nidadhyÃdyadi rÃjanyastadaindram'iti / Ãgneyaindrapuro¬ÃÓayormadhye bÃrhaspatyaæ caruæ nidhÃyetyartha÷ / tatrÃgneyÃdicaru«u aÇgÃnÃæ tantreïa prayogo bhavati madhyenidhÃnaliÇgÃtprayogabhede madhye nidhÃnÃyogÃdetayÃnnÃdyakÃmaæ yÃjayedityekavacanÃcca / sa ca tantraprayogo rÃjasÆyakratubÃhyÃyÃmannÃdyakÃmavarïatrayakart­kÃyÃmevÃve«Âau j¤eyo na tu kratvantargatÃyÃm / nanu kimatra niyÃmakaæ kratvarthÃyÃmapyave«Âau tantraprayoga÷ kiæ na syÃditi cet / na / varïatrayasaæyuktÃnÃæ kÃmyÃyÃmevÃÇgatantraikyasÃdhakasya madhye nadhÃnÃdiliÇgasya sattvÃdato liÇgaikavacanÃbhyÃæ tantraikye sati hiraïyÃdikà militaikaivà dak«iïÃdheyÃ, anyathà prayogaikyÃyogÃt / rÃjamÃtrakart­kakratvantargate«Âau tu varïatrayasaæyogÃbhÃvÃnmadhye nidhÃnÃdiliÇgaæ nÃsti tataÓca tantraikyasÃdhakÃbhÃvÃddak«iïÃbhedena tantrabheda ityaÇgÃnÃmÃv­ttireva caru«viti sÆtrÃrtha÷ / atra caikaprayogaliÇgasya kratvarthe«ÂÃvasaæbhavaæ kÃmye«Âau ca saæbhavaæ vadatÃnena sÆtreïa kÃmye«Âe÷ kratvarthe«Âivilak«aïatvÃtkratuprakaraïÃdutkar«a iti sÆcitam / sa cotkar«o yukta eva, rÃjamÃtrakart­karÃjasÆyakratau varïatrayakart­ke«ÂerantarbhÃvÃyogÃditi sthitaæ, tathà manaÓcidÃdÅnÃmutkar«a iti bhÃva÷ //50// END BsRp_3,3.29.50 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.29.51þ na sÃmÃnyÃdapyupalabdherm­tyuvanna hi lokÃpatti÷ | BBs_3,3.51 | evaæ d­«ÂÃntaæ vighaÂayati-## kratvarthatvapuru«Ãrthatvavai«amye 'pi mÃnasatvasÃmÃnyaæ na virudhyate vi«amayorapi sÃmyadarÓanÃdityartha÷ //51// END BsRp_3,3.29.51 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.29.52þ pareïa ca Óabdasya tÃdvidhyaæ bhÆyastvÃt tv anubandha÷ | BBs_3,3.52 | ki¤ca pÆrvottarabrÃhmaïayo÷ svatantravidyÃvidhÃnÃttanmadhyasthasyÃpi brÃhmaïasya svatantravidyÃvidhiparatvamityÃha-## cite 'gnau lokad­«ÂividhÃnaæ svatantramuttaratra gamyate pÆrvatra maï¬alapuru«opÃstistatsÃænidhyÃnmadhye 'pi mÃnasÃgnaya÷ svatantrà ityartha÷ / tarhi kriyÃgninà saha pÃÂha÷ kimarthamityata Ãha-## //52// END BsRp_3,3.29.52 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.30.53þ eka Ãtmana÷ ÓarÅre bhÃvÃt | BBs_3,3.53 | manaÓcidÃdÅnÃæ puru«Ãrthatvamuktaæ tadayuktaæ dehÃtiriktapuru«ÃbhÃvÃdityÃk«ipati-## siddhÃntaphalamÃha-## pÆrvapak«e tu paralokÃrthakarmasu mok«ÃrthavidyÃyÃæ cÃprav­ttiriti vyatirekamukhena phalamÃha-## vyatiriktÃtmavicÃrasya pÆrvatantre k­tatvÃtpaunaruktyamityÃÓaÇkya tatratyavicÃrasyÃpÅdameva sÆtraæ mÆlaæ jaiminisÆtrÃbhÃvÃdata÷ kva punaruktirityÃha-## 'yaj¤ÃyudhÅ yajamÃna÷ svargaæ lokameti'ityÃdivÃkyasya bhokturabhÃvÃdaprÃmÃïyaprÃptÃvita evÃk­«ya bhokturvicÃra÷ k­ta ityatra v­ttikÃravacanaæ liÇgamÃha-## tatra sÆtrÃbhÃvÃdevetyartha÷ / uddhÃra uparama÷ / asyÃdhikaraïasyÃsminpÃde prasaÇgasaægatirityÃha-## Ãmu«mikaphalopÃsanÃnirïayaprasaÇgena tadapek«itÃtmÃstitvamucyata ityartha÷ / etatsiddhavatk­tya prathamasÆtre 'thaÓabdenÃdhikÃrÅ cintitastasmÃdidamadhikaraïaæ sarvaÓÃstrÃÇgamiti ÓÃstrasaægatimÃha-## Ãk«epalak«aïÃmavÃntarasaægatimÃha-## dehÃtirikta ÃtmÃsti na veti vÃdivipratipatte÷ saæÓaye pÆrvapak«amÃha-## yadyapi samaste«u milite«u bhÆte«u caitanyaæ na d­«Âaæ taptodakumbhasya j¤ÃnÃbhÃvÃdvyaste«u tu nÃstyeva tathÃpi dehÃtmakabhÆte«u syÃditi tebhyo bhÆtebhyaÓcaitanyaæ saæbhÃvayanto madaÓaktivadvij¤Ãnaæ saæghÃtajaæ tadviÓi«ÂasaæghÃta ÃtmetyÃhurityanvya÷ / yathà mÃdakadravye«u tÃmbÆlapatrÃdi«u pratyekamad­«ÂÃpi madaÓaktistatsaæghÃtÃjjÃyate tadvadityÃrtha÷ / nanu deha÷ svayaæ na cetana÷ ghaÂavadbhautikatvÃt kintu cetana÷ kaÓcitsvargÃdibhoktÃsti tatsÃænidhyÃddehasya caitanyavibhrama ityata Ãha-## //53// END BsRp_3,3.30.53 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.30.54þ vyatirekastadbhÃvabhÃvitvÃnna tÆpalabdhivat | BBs_3,3.54 | manu«yo 'haæ jÃnÃmiti dehasya j¤Ãt­tÃyÃ÷ pratyak«atvÃdÃtmadharmatvena prasiddhÃnÃæ dharmÃïÃæ dehÃnvyavyatirekÃnubhavÃttadanyÃtmani pratyak«ÃbhÃvÃdapratyak«asyÃprÃmÃïikatvÃddeha evÃtmeti prÃpte sÆtrasthanatvitipadena siddhÃntaæ pratijÃnÅte-## anumÃnasya tÃvatprÃmÃïyamanicchitÃpyÃstheyamanyathà vyavahÃrÃsiddhe÷ / na hyanÃgatapÃkÃdÃvi«ÂasÃdhanatÃnumitaæ vinà prav­tti÷ saæbhavati / tathÃca j¤ÃnÃdayo dehavyatiriktÃÓrayà dehasattve 'pyasattvÃdvyatirekeïa deharÆpÃdivadityÃha-## nacÃdau ÓyÃmadehasya paÓcÃdrÆpÃntare vyabhicÃra÷, guïatvasÃk«ÃdvyÃpyajÃtyavacchedena asattvasya vivak«itatvÃt dehe 'vasthite sadà rÆpatvÃvacchinnamastyeva / j¤ÃnatvÃvacchinnaæ tu nÃstÅti na j¤Ãnaæ dehadharma÷ / ki¤ca ete na dehaguïÃ÷ parairad­ÓyatvÃdityÃha-## ki¤ca dehavyatirike te«ÃmabhÃvasya saædigdhatvÃnna dehadharmatvaniÓcaya ityÃha-## na cÃnupalambhÃtte«ÃmabhÃvaniÓcayastavÃnupalabdheramÃnatvÃt, taddharmyÃtmano dehÃntaraprÃptyÃpyanupalambhopapatteÓceti bhÃva÷ / upalabdhivaditi sÆtrasthaæ padaæ vyÃkhyÃtumupakramate-## tatkiæ bhÆtÃtiriktaæ tattvamuta rÆpÃdivadbhÆtadharma÷ / nÃdya÷, apasiddhÃntÃdityuktvà dvitÅyamÃÓaÇkya ni«edhati-## dehÃtmakabhÆtÃnÃæ caitanyaæ prati vi«ayatvÃtkart­karmavirodhena vi«ayasya kart­tvà yogÃnna bhÆtakart­katvaæ caitanyasyetyartha÷ / ki¤ca j¤Ãnasya bhÆtadharmatve rÆpÃdivajjìyÃpatterna taddharmatvamityÃha-## phalitaæ sÆtrapadÃrthamÃha-## yà dehÃtiriktà sadrÆpopalabdhi÷ sa evÃtmà cedanitya÷ syÃdupalabdheranityatvÃdityata Ãha-## ghaÂa÷ sphurati paÂa÷ sphuratÅti sarvatra sphÆrterabhedÃnnityatvaæ vi«ayoparÃganÃÓe tu nÃÓabhrama ityartha÷ / evamÃtmà dehÃdbhinna upalabdhirÆpatvÃdupalabdhivadityuktam / ki¤ca jÃgratsvapnayordehabhede 'pyÃtmaikatvapratyabhij¤ÃnÃdÃtmabhede cÃnyÃnubhÆte 'nyasya sm­tÅcchÃnupapatte÷ svapnasm­tyÃdimÃnÃtmà dehÃdbhinna ityÃha-## nirastamapyadhikÃbhidhitsayÃnuvadati-## upalabdherdehÃnvayavyatirekau na dehadharmatvasÃdhakau tannimittatvenÃnyathÃsiddherityadhikamÃha-## upalabdhimÃtre dehasya nimittatvamapyasiddhamityÃha-## svapnopalabdhirna dehajanyÃ, dehavyÃpÃraæ vinÃpi bhÃvÃdv­k«avat / ata eva tanvabhÃve 'pi svapnavadyoginÃæ bhogaæ sÆtrak­dvak«yati / jÃgradupalabdherdehajatvamastÅtyatyantamityuktam / tasmÃduktÃnumÃnug­hÅtÃnmama ÓarÅramiti bhedÃnubhÃvÃdahaæ manu«ya ityabhedaj¤Ãnaæ bhrama ityupasaæharati-## //54// END BsRp_3,3.30.54 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.31.55þ aÇgÃvabaddhÃstu na ÓÃkhÃsu hi prativedam | BBs_3,3.55 | ## udgÅthÃvayavoÇkÃre prÃïad­«Âi÷, 'p­thivÅ hiÇkÃre 'gni÷ prastÃvo 'ntarÅk«amudgÅtha Ãditya÷ pratihÃro dyaurnidhanam / 'iti hiÇkÃrÃdipa¤cavidhe sÃmni p­thivyÃdilokad­«Âi÷, ukthÃkhyaÓastre p­thivÅd­«Âi÷, i«ÂakÃcitÃgnau lokad­«Âirityevaæ karmÃÇgÃÓritopÃstaya÷ santi, tÃsÆdgÅthÃdisÃdhÃraïaÓrutyà viÓe«asaænidhinà ca saæÓaya÷ / nanÆdgÅthÃdÅnÃæ sarvaÓÃkhÃsvekatvÃdupÃstaya÷ sarvatreti vedyaikyÃnniÓcaye kathaæ saæÓaya ityata Ãha-## yathà dehÃtmanorbhedÃdÃtmadharmà dehe na saæbhavanti tathà prativedamudgÅthÃdÅnÃæ bhinnatvÃdekasminvede vihitodgÅthÃdyupÃstayo vedÃntarasthodgÅthÃdi«u na saæbhavantÅti d­«ÂÃntena pÆrvapak«ayati-## udgÅthamupÃsÅteti vidhivÃkyasthodgÅthatvÃsÃmÃnyasya vyaktyapek«atvÃstvaÓÃkhÃsaænihitavyaktigraha ityartha÷ / sÃmÃnyaÓrute÷ saænihitavyaktigrahÃkhyasaækocastatra kartavyo yatra vyaktimÃtragraho nopapadyate, yathà Óuklaæ gÃmÃnayetyatra goÓrute÷ saænihitaÓuklavyaktiparatayà saækoca÷, atra nÃnupapattyabhÃvÃdvyaktimÃtrasaæbandhasÃmÃnyamupÃsyamiti siddhÃntayati-## //55// END BsRp_3,3.31.55 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.31.56þ mantrÃdivadvÃvirodha÷ | BBs_3,3.56 | pÆrvaæ ÓÃkhÃntaravihitopÃstÅnÃæ ÓÃkhÃntarasthÃÇgasaæbandhe ya÷ pratÅto virodhastamaÇgÅk­tya saæbandha ukta÷, saæprati virodha eva nÃsti, ÓÃkhÃntaravihitÃÇgÃnÃæ ÓÃkhÃntarasthÃÇgisaæbandhavaduktasaæbandhopapatterityÃha-## yajurvedinÃæ kukkuÂo 'sÅti mantro 'sti kuÂarurasÅti nÃsti tathÃpi taï¬ulape«aïÃrthÃÓmÃdÃne mantradvayasya vikalpena viniyogÃtso 'pi prÃpnotÅtyartha÷ / sÆtrasthÃdipadopÃttakarmaïÃmudÃharaïamÃha-## maitrÃyaïÅyÃnÃmityartha÷ / hemantaÓiÓirayoraikyÃd­tava÷ pa¤ca tadvatpa¤casaækhyÃkÃ÷ prayÃjÃ÷p¬ha.da.1-samÃnadeÓe / phsamÃnatratulyakarmasthale hotavyà iti pa¤catvaguïavidhÃnÃdguïina÷ ÓÃkhÃntaravihitÃ÷ saæbadhyanta iti bhÃva÷ / guïamudÃharati-## yajurvedinÃmagnÅ«omÅya÷ paÓu÷ Óruto nÃja iti jÃtiviÓe«astathÃpi prai«amantraliÇgÃjjÃtiviÓe«asaægraha ityartha÷ / mantrÃïamudÃharaïÃntaramÃha-## sÃmavedasthÃnÃæ yajurvede parigraha ityartha÷ / tatheti 'sa janÃsa indra'ityanenopalak«itaæ sÆktaæ sajanÅyaæ tasya yÃju«Ãdhvaryukart­kaprayoge Óaæsanaæ d­«Âamityartha÷ / yo jÃto bÃla eva prathamo guïai÷ Óro«Âho manasvÃnvivekavÃnsa indra evaævidho he jÃnaso janà iti Órutyartha÷ //56// END BsRp_3,3.31.56 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.32.57þ bhÆmna÷ kratuvajjyÃyastvaæ tathà hi darÓayati | BBs_3,3.57 | ## dyulokÃdi«u pratyekaæ vaiÓvÃnaratvopÃstirvyastopÃstistadavayavyupÃsti÷ samastopÃstiriti bheda÷ / ÃkhyÃyikà pÆrvameva vyÃkhyÃtà / atrobhayatra vidhiphalayo÷ ÓravaïÃdekavÃkyatvopapatteÓca saæÓayamÃha-## 'saiva hi satyÃdaya÷'ityatra tadyattatsatyamiti prak­tÃkar«Ãdvidyaikyamuktaæ tadvadatraikyahetvabhÃvÃdagatÃrthatvaæ matvà pÆrvatrodgÅthÃdiÓrutyà saænidhibÃdhenodgÅthÃdyupÃstÅnÃæ sarvaÓÃkhÃsÆpasaæhÃravadvyastopÃstÅnÃæ vidhiÓrute÷ phalaÓravaïasya ca samastopÃstisaænidhiprÃptaæ stutyarthatvaæ bÃdhitvà tadvidheyatvamiti pÆrvapak«amÃha-## phalÃnuktau pÆrvottarapak«asiddhireva phalaæ mantavyam / sutaæ khaï¬itaæ somadravyaæ tasyaiva prastutvamÃsamantÃt sutatvamavasthÃbheda÷ / somayÃgasaæpattistava kule d­Óyata iti yÃvat / Ãtmano vaiÓvÃnarasya mÆrdheva sutejà iti vÃkyaprakaraïÃbhyÃæ vyastopÃstÅnÃæ samastopÃstyantarbhÃvena prayÃjadarÓavadekaprayogatve siddhe pradhÃnatadaÇgaphalÃnÃmarthavÃdagatÃnÃmekapradhÃnaphalatayopasaæhÃrÃdvÃkyabhedo na yukta iti siddhÃntyÃÓaya÷ / ekadeÓivyÃkhyÃmanÆdya dÆ«ayati-## yadyubhayathopÃsanaæ siddhÃntastarhi vyastopÃsameveti pÆrvapak«o vaktavya÷, sa ca na saæbhavatÅtyÃha-## kathaæ tarhi sÆtre jyÃyastvoktistatrÃha-## vyastopÃstÅnÃmaprÃmÃïikatvadyotanÃrthaæ taduktiriti bhÃva÷ //57// END BsRp_3,3.32.57 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.33.58þ nÃnà ÓabdÃdibhedÃt | BBs_3,3.58 | ## ÓÃï¬ilyÃdibrahmavidyaikà nÃnà và tathà saævargÃdi prÃïavidyaikà nÃnà veti rÆpaikyabhÃvÃbhÃvÃbhyÃæ saæÓaye d­«ÂÃntasaægatyà pÆrvapak«amÃha-## rÆpaikyÃcca vidyaikyamityÃha-## vidyaikyaæ cedekaÓrutyuktavidyÃyÃ÷ Órutyantare 'pyuktirv­thetyata Ãha-#<ÓrutinÃnÃtvamapÅti /># pÆrvapak«aphalamÃha-## siddhÃnte tu guïÃnupasaæhÃra iti matvà sÆtraæ yojayati-## nanu bhinnabhÃvÃrthavÃcakaÓabda÷ ÓabdÃntaraæ yathà 'yajati dadÃti juhoti'iti tasmi¤Óabdabhede karmaÓabditavidhyarthabhÃvÃnÃyà bhedo yuktastasyÃ÷ k­tÃnubandhatvÃdbhedena svÅk­tavi«ayatvÃdbhÃvÃrthabhedÃditi yÃvat / prak­te tu vedopÃsÅtetyÃdiÓabdÃrthopÃsteryÃgadÃnahomavatsvato bhedÃbhÃvÃtsiddhaguïakabrahmaïà ekatvena vi«ayato 'pi bhedÃbhÃvÃtkathamupÃstibheda iti ÓaÇkate-## atra sÆtre Óabdabhedo 'bhyuccayamÃtratayokta÷, vidyÃnÃnÃtve samyagghetavastvÃdipadopÃttà guïÃdaya eva / tathÃhi siddhasyÃpi guïasya kÃryÃnvayitayà kÃryatvamasti / yathà ÃruïyÃdiguïÃnÃæ krayaïabhÃvanÃnvayitayà kÃryatvaæ tathÃca tattatprakaraïe«ÆtpattiÓi«ÂairupÃstibhÃvanÃnvayitayà sÃdhyaistattadguïairviÓi«ÂatayopÃsyarÆpÃbhedÃdupÃsanÃbheda÷ / yathà chatracÃmarÃdiguïabhedena rÃjopÃstibheda÷, yathÃvÃmik«ÃvÃjinaguïabhedena yÃgabhedastadvat / tathà pratividyaæ phalasaæyogabhedÃddaharaÓÃï¬ilyÃdisamÃkhyÃbhedÃdbheda iti samÃdhatte-## yaduktaæ ÓrutinÃnÃtvaæ guïÃntaravidhyarthamiti tannetyÃha-## ki¤ca prÃptavidyÃnuvÃdenÃprÃptÃnekaguïavidhÃne vÃkyabheda÷ syÃdityÃha-## ki¤ca vidyaikyapak«e guïÃnÃæ punaruktirv­thÃ, naca pratyabhij¤ÃnÃrthà brahmaikyÃdeva tatsiddhe÷, vidyÃnÃnÃtvapak«e tu guïÃnÃmaprÃpte÷ sà prÃpyarthetyÃha-## phalabhedÃccodanaikyÃbhÃvÃtsarvaguïadhyÃnasyÃÓakyatvÃcca vidyà nÃnetyÃha-## daharadhyÃtu÷ sarve«u loke«u kÃmacÃro bhavati vaiÓvÃnaradhyÃtà sarvatrÃnnamattÅtyÃdiphalabheda ityartha÷ / nanu vidyÃnÃnÃtve siddhe paÓcÃddaharÃdividyà prativedÃntamekÃnekà veti cintocità tatkathamÃdau sà k­tetyata Ãha-## vidyÃnÃnÃtvÃdhikaraïaæ pÃdÃdÃveva saægatamatra prÃsaÇgikamiti bhÃva÷ //58// END BsRp_3,3.33.58 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.34.59þ vikalpo 'viÓi«ÂaphalatvÃt | BBs_3,3.59 | ## vidyÃnÃæ svarÆpamuktvÃnu«ÂhÃnaprakÃro 'tra nirÆpyata ityupajÅvyatvasaægatimÃha-## vidyÃstrividhÃ÷ ahaÇgrahÃstaÂasthà aÇgÃÓritÃÓceti / tatrÃhaÇgrahavidyÃsu yÃthÃkÃmyavikalpayorvidyÃnÃnÃtvasÃmyÃtsaæÓayamÃha-## pÆrvapak«e yathecchamanu«ÂhÃnamityaniyama÷ siddhÃnte vikalpenÃnu«ÂhÃnamiti niyama iti phalabheda÷ tatrÃniyamaæ sÃdhayati-## ekapuro¬ÃÓaphalatvÃdyathà vrÅhiyavayorvikalpastathà vikalpaniyama evÃsÃæ vidyÃnÃæ nyÃyya÷, tulyaphalatvÃt / naca phalabhÆyastvÃrthina÷ kÃmyakarmasamuccayo 'pi d­«Âa iti vÃcyam, ÅÓvarasÃk«ÃtkÃrÃtparaæ phalabhede 'pyÃsÃmahaÇgrahopÃstÅnÃæ sÃk«ÃtkÃrÃtmakaphalasya tulyatvÃt, tasya caikayÃk­tatve anyasyÃ÷ k­tyÃbhÃvÃccittavik«epakatayà tadvighÃtakatvÃcceti siddhÃntabhëyÃrtha÷ / mÃstu sÃk«ÃtkÃra ityata Ãha-## yasya puæsa÷, addhà ÅÓvaro 'hamiti sÃk«ÃtkÃra÷ syÃdvicikitsà ca nÃsti ahamÅÓvaro na veti tasyaiveÓvaraprÃptirityartha÷ / jÅvanneva bhÃvanayà devatvaæ sÃk«Ãtk­tya dehapÃtottarakÃlaæ devÃnprÃpnotÅti ÓrutyantarÃrtha÷ / ahaÇgrahÃïÃmanu«ÂhÃnaprakÃramupasaæharati-## //59// END BsRp_3,3.34.59 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.35.60þ kÃmyÃstu yathÃkÃmaæ samuccÅyeranna và pÆrvahetvabhÃvÃt | BBs_3,3.60 | ## taÂasthopÃstayo 'tra vi«ayastÃsu kiæ vikalpa uta yathÃkÃmamanu«ÂhÃnamiti pÆrvavatsaæÓaye satyupÃstitvÃviÓe«ÃdahaÇgrahavadvikalpa iti prÃptÃvapavÃdaæ siddhÃntayati-## sa ya÷ kaÓcidetaæ vÃyumevaæ gotvena kalpitÃnÃæ diÓÃæ vatsaæ vedopÃste nÃsau putramaraïanimittaæ rodanaæ roditi labhate nityameva jÅvatputro bhavatÅtyartha÷ / ahaÇgrahad­«ÂÃnte sÃk«ÃtkÃradvÃratvamupÃdhiriti bhÃva÷ //60// END BsRp_3,3.35.60 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.36.61þ aÇge«u yathÃÓrayabhÃva÷ | BBs_3,3.61 | saæpratyaÇgÃvabaddhopÃstÅnÃmanu«ÂhÃnakramaæ vaktuæ pÆrvapayati-## aÇgÃÓritatvÃtsaphalatvÃcca saæÓayamÃha-## yathà kratvanu«ÂhÃne tadÃÓritÃÇgÃnÃæ samuccityÃnu«ÂhÃnaniyamastathÃÇgÃnu«ÂhÃne tadÃÓritopÃstÅnÃæ tanniyama iti sÆtrÃrtha÷ / nanu tannirdhÃraïÃniyama ityatrÃÇgÃÓritÃnÃæ godohanavadanaÇgatvamuktaæ tatkathamanaÇgÃnÃmaÇgavatsamuccayaÓaÇketyucyate / aÇgÃnyanu«ÂhÃpayanprayogavidhiryadyupÃsanÃni nÃnu«ÂhÃpayettarhi te«Ãæ tadÃÓritatvaæ vyarthamiti manvÃnasya ÓaÇketi bhÃva÷ //61// END BsRp_3,3.36.61 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.36.62þ Ói«ÂeÓ ca | BBs_3,3.62 | tarhi godohanasyÃpi samuccaya÷ syÃdityata Ãha-#<Ói«ÂeÓceti /># Ói«Âi÷ ÓÃsanaæ vidhÃnamiti yÃvat / vihitatvÃviÓe«Ãtsamuccayo 'ÇgatvÃdityartha÷ / godohanasya tu nÃnu«ÂhÃnaniyama÷, camasasthÃne vihitatvÃttanniyame camasavidhivaiyarthyÃt / upÃsanÃnÃæ tu na kasyacidaÇgasya sthÃne vihitatvamiti samuccayaniyamo na virudhyata iti bhÃva÷ //62// END BsRp_3,3.36.62 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.36.63þ samÃhÃrÃt | BBs_3,3.63 | samuccaye liÇgam-## '­gvedinÃæ ya÷ praïava÷ sa sÃmavedinÃmudgÅtha÷'iti chÃndogye prÃïavodgÅthayoraikyadhyÃnavidhirasti, tasya phalÃrthavÃdo hot­«adanÃdityÃdi÷ / hotu÷ ÓaæsanasthalavÃcinà hot­«adanaÓabdena Óaæsanaæ lak«yate-udgÃtà svarÃdipramÃdÃddu«ÂamapyudgÅthaæ samyakk­tÃddhot­ÓaæsanÃdanusamÃhÃratyeva nirde«aæ karotyeva kila, ÓaæsyamÃnapraïavena svÅyodgÅthasyaikyadhyÃnabalÃdityartha÷ / tata÷ kiæ tatrÃha-## sÃmavedasthodgÅthadhyÃnasya ­gvedoktapraïavasaæbandho yo d­«Âa÷ sa evÃÇgÃnÃæ sarvavedÃntavihitopÃstisamuccaye liÇgaæ praïavarÆpapadÃrthasyopÃstÅnÃæ ca vedÃntaroktatvasÃd­ÓyÃdvedÃntaroktÃÇgasaæbandhasyÃpi samÃnatvÃdityartha÷ //63// END BsRp_3,3.36.63 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.36.64þ guïasÃdhÃraïyaÓruteÓ ca | BBs_3,3.64 | oÇkÃrasya dhyeyasya sÃdhÃraïyÃdapi tadÃÓritadhyÃnÃnÃæ samuccityÃnu«ÂhÃnaæ gamyata iti liÇgÃntaramÃha-## tenoÇkÃreïa, vedatrayoktaæ karma pravartata ityartha÷ anvayamukhenoktamevÃrthaæ vyatirekato 'pi vyÃca«Âe-## //64// END BsRp_3,3.36.64 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.36.65þ na và tatsahabhÃvÃÓrute÷ | BBs_3,3.65 | phalecchÃyà aniyamÃdupÃstyaniyama eva yukta÷, aÇgatsamuccayaniyame mÃnÃbhÃvÃditi siddhÃntayati-## prayogavidhi÷ khalu sÃÇgapradhÃnÃnu«ÂhÃnaniyÃmako na tvanaÇgÃnÃæ saægrahaka ityÃha-## vimatopÃstaya÷ kratau na samuccityÃnu«ÂhoyÃ÷, bhinnaphalatvÃdgodohanavaditi bhÃva÷ / Ói«ÂeÓcetyuktaæ nirasyati-## samÃhÃrÃdguïasÃdhÃraïyaÓruteÓcetyuktaæ liÇgadvayamapi mÃnÃntaraprÃptasya dyotakaæ na svayaæ sÃdhakamarthavÃdasthatvÃdityÃha-## guïasÃdhÃraïyasÆtrasya dvitÅyÃæ vyÃkhyÃæ dÆ«ayati-## tatprayuktatvÃbhÃve tadÃÓritatvaæ kathamityata Ãha-#<ÃÓrayeti /># idameva te«Ãæ aÇgÃÓritatvaæ yadaÇgÃbhÃve satyasattvaæ na tvaÇgavyÃpakatvamityartha÷ //65// END BsRp_3,3.36.65 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,3.36.66þ darÓanÃc ca | BBs_3,3.66 | ki¤ca vidu«Ã brahmaïÃnye«Ãm­tvijÃæ pÃlyatvavacanÃnna sarvopÃstÅnÃæ sahaprayoga ityÃha-## ­gvedÃdivihitÃÇgalope vyÃh­tihomaprÃyaÓcittÃdivij¤Ãnavattvamevaævittvaæ brahmaïa ityartha÷ //66// END BsRp_3,3.36.66 iti ÓrÅmatparamahaæsaparivrÃjakÃcÃryaÓrÅgovindÃnandabhagavatpÃdak­tau ÓÃrÅrakavyÃkhyÃyÃæ bhëyaratnaprabhÃyÃæ t­tÅyÃdhyÃyasya t­tÅya÷ pÃda÷ //3// ##// ____________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________ ## ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.1þ puru«Ãrtho 'ta÷ ÓabdÃd iti bÃdarÃyaïa÷ | BBs_3,4.1 | karmÃÇgavidyÃprasaÇgÃdbrahmaj¤Ãnasya karmÃÇgatvamÃÓaÇkyÃha-## pÆrvapÃde parÃparavidyÃnÃæ guïopasaæhÃroktyà svarÆpaæ niÓcitamasminpÃde tÃsÃæ karmÃnaÇgatayà puru«Ãrthahetutvaæ nirÆpyate / tato 'ÇgÃkÃÇk«ÃyÃæ yaj¤ÃdÅni bahiraÇgÃni ÓamÃddÅnyantaraÇgÃni ca nirÆpyanta ityekavidyÃvi«ayatvaæ pÃdayo÷ saægati÷ tatrÃdau tattvaj¤Ãnaæ vi«ayÅk­tya vÃdivipratipattyà saæÓayamÃha-## pÆrvapak«e j¤ÃnakarmaïoraÇgÃÇgitvena samuccaya÷ / siddhÃnte kevalaj¤ÃnÃnmuktiriti phalabheda÷ / 'ya Ãtmeti'prajÃpatyuktabrahmavidyÃyÃæ lokÃdikaæ saguïavidyÃphalaæ mok«Ãnande 'ntarbhÃvÃbhiprÃyeïoktamiti mantavyam //1// END BsRp_3,4.1.1 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.2þ Óe«atvÃtpuru«ÃrthavÃdo yathÃnye«v iti jaimini÷ | BBs_3,4.2 | evaæ siddhÃntamupakramya pÆrvapak«ayati-#<Óe«atvÃditi /># sÆtrer'thavÃdapadamÃvartanÅyam / j¤ÃnÃtpuru«ÃrthavÃdor'thavÃda ityartha÷ / j¤Ãnaæ karmÃÇgam, aphalatve sati karmeÓe«ÃÓrayatvÃtprok«aïaparïamayÅtvÃdivaditi bhÃva÷ / tattvanirïayÃrthaæ guruÓi«yayo÷ kathÃvÃdo 'yamiti j¤ÃpanÃrthaæ jaiminigrahaïam / aÇgiphalenÃÇgabhÆta ÃtmÃvagataprayojanastadÃÓraye tatsaæskÃre j¤Ãne phalaÓrutirarthavÃda ityatra d­«ÂÃnta÷-## parïamayÅ dravyaæ, yajamÃnasyäjanaæ saæskÃra÷, prayÃjÃdÅni karmÃïi te«vityartha÷ / varma kavacam / Ãtmaj¤Ãnaæ na karmÃÇgaæ mÃnÃbhÃvÃditi siddhÃntÅ ÓaÇkate-## pÆrvapak«yÃha-## yukto hyanÃrabhyÃdhÅtÃyÃ÷ parïatÃyà juhÆdvÃreïa vÃkyÃtkratvaÇgabhÃvo juhvÃ÷ kratuvyÃpyatayà kratÆpasthÃpakatvÃt, na tathÃtmavij¤Ãnasya 'Ãtmà dra«Âavya÷'iti vÃkyÃtkratusaæbandha upapadyate, Ãtmana÷ kratuvyÃptyabhÃvÃditi siddhÃntÅ dÆ«ayati-## dehabhinnatvena j¤ÃtÃtmana÷ kratuvyÃpyatvamastÅti pÆrvapak«Å samÃdhatte-## sarvatheti / dehÃtmatvenÃpÅtyartha÷ / dehabhinnakart­j¤ÃnasyÃÇgatve 'pyakart­brahmÃtmaj¤Ãnasya nÃÇgatvamiti ÓaÇkate-## yasyÃrthe jÃyÃdikaæ priyaæ bhogyaæ sa Ãtmà dra«Âavya iti bhogyaliÇgena sÆcitabhokt­bhinnamakart­svarÆpaæ nÃstÅti samÃdhyartha÷ / janmÃdisÆtramÃrabhya sÃdhitaæ svarÆpaæ kathaæ nÃstÅti ÓaÇkate-## svarÆpaj¤Ãnaæ vedÃntÃnÃæ phalaæ, tasya kratvarthatvapuru«ÃrthatvavicÃreïa dÃr¬hyaæ kriyata ityÃha-## //2// END BsRp_3,4.1.2 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.3þ ÃcÃradarÓanÃt | BBs_3,4.3 | brahmavidÃæ karmÃcÃradarÓanaæ brahmavidyÃyÃ÷ karmÃÇgatve liÇgamityÃha-#<ÃcÃreti /># Åje yÃgaæ k­tavÃnityartha÷ / he bhagavanta iti brÃhmaïÃnsaæbodhya brahmavitkaikeyarÃjo brÆte ahaæ yak«yamÃïo yÃgaæ kari«yamÃïo 'smi vasantvatra bhagavanta ityartha÷ / anyapare«viti vidyÃvidhipare«vityartha÷ / alpÃyÃsaæ mukterÆpÃyaæ j¤Ãnaæ labdhvà bahvÃyÃsaæ karma na kuryurityatra d­«ÂÃntamÃha-## samÅpa ityartha÷ // arka iti pÃÂhe 'pyayamevÃrtha÷ //3// END BsRp_3,4.1.3 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.4þ tacchrute÷ | BBs_3,4.4 | brahmavidyÃyÃ÷ karmÃÇgatve t­tÅyà ÓrutirapyastÅtyÃha-## //4// END BsRp_3,4.1.4 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.5þ samanvÃrambhaïÃt | BBs_3,4.5 | liÇgÃntaramÃha-## taæ paralokaæ gacchantaæ vidyÃkarmaïÅ anugacchata ityartha÷ //5// END BsRp_3,4.1.5 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.6þ tadvato vidhÃnÃt | BBs_3,4.6 | guro÷ ÓuÓrÆ«ÃrÆpaæ karma kurvannatiÓe«eïÃvaÓi«Âena kÃlena yathÃvidhÃnaæ vedamadhÅtyÃnantaramÃcÃryasya kulÃdg­hÃt / brahmacaryÃditi yÃvat / abhisamÃvartanaæ k­tvà kuÂumbe gÃrhasthye sthita÷ pratyahaæ Óucau deÓe svÃdhyÃyÃdhyayanaæ kurvannanyÃæÓca nityÃdidharmÃnanuti«Âhanbrahmalokaæ prÃpnotÅti Órutyartha÷ / yathÃvaghÃtastu«avimokaparyanta evamadhyayanamarthÃvabodhÃntam / d­«Âer'thÃvabodhÃkhye phale saæbhavati adhyayanasyÃd­«ÂÃrthatvÃyogÃditi pÆrvatantre sthitam / tataÓca brahmÃpi vedÃrtha iti tadavabedhavata÷ karmavidhÃnamityartha÷ //6// END BsRp_3,4.1.6 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.7þ niyamÃc ca | BBs_3,4.7 | yÃvajjÅvaæ karmaniyamo 'pyatra liÇgamityÃha-## iha dehe karmÃïi kurvanneva Óataæ saævatsaräjÅvitumicchedevaæ karmitvena jÅvati tvayi nare karma pÃpaæ na lipyate / ita÷ karmaïo 'nyathà nÃsti / karma vinà Óreyo nÃstÅtyartha÷ / jarÃmaryaæ jarÃmaraïÃvadhikamityartha÷ //7// END BsRp_3,4.1.7 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.8þ adhikopadeÓÃt tu bÃdarÃyaïasyaivaæ taddarÓanÃt | BBs_3,4.8 | karturadhikasyÃsaæsÃryÃtmana÷ karmaÓe«atvÃbhÃvÃttattvaj¤Ãnaæ karmÃÇgaæ neti siddhÃntayati-## asya mahata iti vÃkyaÓe«ÃtpriyasaæsÆcita Ãtmà para eva dra«Âavya÷ / ya÷ prÃïÃdi prerayati so 'pyaÓanÃyÃdyatyayavÃkyaÓe«Ãtpara eva / tathÃk«ipuru«o 'pyavasthÃsÃk«i para¤jyotiriti vÃkyaÓe«Ãtpara iti vibhÃga÷ jÅvÃnukar«aïamabhedÃbhiprÃyamityaÇgÅkÃre na virodha iti katham, abhede jÅvatvavirodhÃdityata Ãha-## j¤Ãnaæ karmÃÇgamaphalatve sati karmaÓe«ÃÓrayatvÃdityukto heturasiddha iti bhÃva÷ //8// END BsRp_3,4.1.8 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.9-10þ tulyaæ tu darÓanam | BBs_3,4.9 | asÃrvatrikÅ | BBs_3,4.10 | brahmavidÃæ karmavatsaænyÃsasyÃpi darÓanÃtte«Ãæ karmadarÓanÃtmakaæ liÇgaæ lokasaægrahÃrthatvenÃnyathÃsiddhamityÃha-## ki¤ca yasya karma sa na brahmavidityÃha-## tarhi vaiÓvÃnaravidyÃyÃ÷ karmÃÇgatvaæ syÃdityata Ãha-## brahmavidÃæ lokasaægrahÃrthaæ kriyamÃïamapi karma na bhavati abhimÃnÃbhÃvenÃnadhikÃritvÃditi bhÃva÷ //9 // //10// END BsRp_3,4.1.9-10 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.11þ vibhÃga÷ Óatavat | BBs_3,4.11 | samanvÃrambhavacanasya mumuk«uvi«ayatvamaÇgÅk­tya vidyà anyaæ mumuk«uæ muktatvenÃnvÃrabhata iti vibhÃga ukta÷ sÆtrak­tÃ÷ vastutastu tannÃstÅtyÃha-## tatra saæsÃrivi«aye taæ vidyetyÃdivÃkye yathÃprÃptÃnuvÃdini vidyÃdipadÃrthamÃha-## vihitodgÅthÃdividyà prati«iddhà nagnistrÅdhyÃnÃdirÆpà //11// END BsRp_3,4.1.11 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.12-13þ adhyayanamÃtravata÷ | BBs_3,4.12 | nÃviÓe«Ãt | BBs_3,4.13 | ## uktamiti Óe«a÷ avidyatvÃdvedÃrthaj¤ÃnaÓÆnyatvÃdityartha÷ / mÃtrapadamÃtmaj¤Ãnasya vyÃvartakaæ na karmaj¤ÃnasyetyÃha-## //12 // //13// END BsRp_3,4.1.12-13 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.14þ stutaye 'numatirvà | BBs_3,4.14 | niyamavÃkyamaj¤avi«ayamityuktaæ vidu«o j¤Ãnastutyarthaæ vetyÃha-## evaæ karma kurvityapi tvayi nare neto vidyÃlabdhÃdbrahmabhÃvÃdanyathÃsti karmaïà saæsÃro nÃstÅti yÃvat / yata÷ karma na lipyate / apÆrvarÆpalepÃya na bhavatÅtyartha÷ Óruteriti bhÃva÷ //14// END BsRp_3,4.1.14 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.15þ kÃmakÃreïa caike | BBs_3,4.15 | svecchÃta÷ karmasÃdhanaprajÃdityÃliÇgÃcca vidyà svatantraphaletyÃha-## tadetadbrahma ye«Ãæ no 'smÃkaæ ayamaparok«a Ãtmà ayameva loka÷ puru«Ãrthaste vayaæ kiæ prajÃdinà kari«yÃma ityÃlocya karma tyaktavanta ityartha÷ / nanvayaæ loka iti j¤Ãnaphalasya pratyak«atvoktirayuktà karmaphalavadad­«ÂatvÃdityata Ãha-## //15// END BsRp_3,4.1.15 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.16þ upamardaæ ca | BBs_3,4.16 | na kevalamanupayogÃjj¤Ãnasya karmÃnaÇgatvaæ kintu karmanÃÓakatvÃccetyÃha-## //16// END BsRp_3,4.1.16 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.1.17þ Ærdhvaretassu ca Óabde hi | BBs_3,4.17 | ki¤ca karmatattvaj¤Ãne nÃÇgÃÇgibhÆte bhinnÃdhikÃristhatvÃdrÃjasÆyab­haspatisavavadityÃha-#<Ærdhveti /># trayo dharmaskandhÃ÷ karmapradhÃnà ÃÓramÃÓcaturtho brahmasaæstha ityartha÷ / 'brahmacaryeïa ­«ibhyo yaj¤ena devebhya÷ prajayà pit­bhya eva và an­ïa÷'iti Órute÷ / '­ïÃni trÅïyapÃk­tya mano mok«e niveÓayet / anapÃk­tya mok«aæ tu sevamÃno vrajatyadha÷'iti sm­teÓca prÃptagÃrhasthyasyaiva nirastarïatrayasya pÃrivrÃjyamityapi ÓaÇkà na kÃryà / brahmacaryÃdeva pravrajediti dvitÅyamÃÓramamicchettamÃvasediti ca vidhiÓrutism­tivirodhena arthavÃdaÓrutism­tyoraviraktavi«ayatvÃgamÃdityÃha-## tasmÃdi ti saænyÃsani«ÂhatvÃdityartha÷ //17// END BsRp_3,4.1.17 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.2.18þ parÃmarÓaæ jaiminiracodanÃccÃpavadati hi | BBs_3,4.18 | saænyÃso nÃstÅtyÃk«ipati-## Ærdhvareta÷ Óabditaæ pÃrivrÃjyamanu«Âheyaæ na veti mÃnabhrÃntimÆlatvÃbhyÃæ saædehe bhrÃntimÆlatvÃnnÃnu«ÂheyamityÃha-## ÃÓramÃïÃmavÃntarabhedÃpek«ayà bahuvacanam / tathÃca kÃïvÃyanasm­tirarthato 'nukramyate / gÃyatro brÃhma÷ prÃjÃpatyo b­hanniti brahmacÃrÅcaturvidha÷ / tatropanayanÃdÆrdhvaæ yastrirÃtramak«ÃrÃlavaïÃÓÅ gÃyatrÅmadhÅte sa gÃyatra÷ / yastu vedasya grahaïÃntaæ brahmacaryaæ carati sa brÃhma÷ / ­tukÃle svadÃragÃmÅ nityaæ parastrÅvimukha÷ prÃjÃpatya÷, saævatsaraæ vedavratak­dvaÂurvà prÃjÃpatya÷ / Ãmaraïaæ gurukulavÃsÅ nai«Âhiko b­hannityucyate / g­hastho 'pi caturvidha÷ vÃrtÃko yÃyÃvara÷ ÓÃlÅno ghorasaænyasikaÓceti / tatra k­«igorak«Ãdikayà vaiÓyÃdiv­ttyà jÅvannityÃdikriyÃparo vÃrtÃkav­tti÷ / yÃyÃvarastvayÃcitav­ttiryÃjanÃdhyÃpanapratigrahavimukha÷ / ÓÃlÅnastu «aÂkarmanirato yÃjanÃdiv­tti÷ saæcayÅ / uddh­taparipÆtÃbhiradbhi÷ kÃryaæ kurvanpratyahaæ k­to¤chav­ttirgrÃmavÃsÅ ghorasaænyasika ityucyate, hiæsÃvimukhatvÃt / vÃnaprastho 'pi caturvidha÷ vaikhÃnasa audumbaro vÃlakhilya÷ phenapaÓceti / tatrÃk­«Âapacyau«adhÅbhirgrÃmabahi«k­tÃbhiragnihotrÃdikurvanvaikhÃnasa ucyate / yastu prÃtaruthÃya yÃæ diÓaæ paÓyati tatratyaudumbarabadarÅnÅvÃraÓyÃmÃkai÷ karmapara÷ sa audumbara÷ / yastu jaÂÃvalkaladhÃrÅ a«Âau prÃtasÃnv­ttyupÃrjanaæ k­tvà cÃturmÃsye saæg­hÅtÃÓÅ kÃrtikyÃæ saæg­hÅtapu«paphalatyÃgÅ sa vÃlakhilya÷ / phenapÃstu ÓÅrïaparïaphalav­ttayo yatra kvacidvasanta÷ karmaparà iti / tathà parivrÃjÃkÃÓcaturvidhÃ÷ kuÂÅcakà bahÆdakà haæsÃ÷ paramahaæsÃÓceti / tatra svaputrag­he bhik«Ãæ carantastridaï¬ina÷ kuÂÅcakÃ÷ / bahÆdakÃstu tridaï¬ina÷ ÓikyajalapavitrapÃdukÃsanaÓikhÃyaj¤opavÅtakaupÅnakëÃyave«adhÃrÃstÅrthÃnyaÂanto bhaik«aæ caranta ÃtmÃnaæ prÃrthayante / haæsÃstu ekadaï¬ina÷ ÓikhÃvarjaæ yaj¤opavÅtadharÃ÷ Óikyakamaï¬alupÃïaya÷ grÃmaikarÃtravÃsina÷ k­cchracÃndrÃyaïaparÃ÷ / paramahaæsÃstvekadaï¬adharà muï¬Ã ayaj¤opavÅtina÷ tyaktasarvakarmÃïa Ãtmani«Âhà iti / atra pÆrvapak«e saænyÃsÃbhÃväj¤Ãnasya svatantraphalatvÃsiddhi÷ siddhÃnte tadbhÃvÃttatsiddhiriti phalabheda÷ / skandhà ÃÓramÃ÷ ÃtmÃnaæ ÓarÅramÃcÃryasya kule g­he karÓayannai«Âhika ityartha÷ / skandhaÓrutÃvÃÓramà na vidhÅyante kintu brahmasaæsthatÃsturthamanÆdyanta ityukte ÓaÇkate-## anuvÃdÃpek«itapurovÃdÃtpratÅtimaÇgÅkaroti-## pratyak«Ã skandhaÓrutireva purovÃdo 'stu nÃnuvÃda ityata Ãha-## tayorapi iyameva ÓrutirmÆlamastu / kÊptaÓrutau vidhimÃtrakalpanÃlÃghavÃt / asyà anuvÃdatve tu mÆlatvena sÃgnikÃnagnikÃÓramaÓrutistatra vidhiÓceti dvayakalpanÃgauravÃdityata Ãha-## smÃrtatvÃdÃÓramÃ÷ pratyak«ayÃvajjÅvakarmavidhiÓrutyaviruddhà grÃhyÃ÷ / viruddhÃstvanagnikÃÓramà upek«yÃ÷ karmÃnadhik­tairandhÃdibhirvà anu«Âheyà ityartha÷ / yÃvajjÅvaÓrutivirodhÃllÃghavaæ tyÃjyamiti bhÃva÷ / skandhaÓrutÃvanuvÃdyatvÃviÓe«ÃdgÃrhasthyavaditare«Ãmanu«ÂheyatvamÃÓaÇkya tasya ÓrautatvÃdanu«ÂhÃnaæ netare«ÃmaÓrautatvÃdato brahmasaæsthatÃstutiparamidaæ skandhavÃkyamityÃha-## tantuæ saætatim / ## te 'rci«amabhisaæbhavantÅti vÃkyaÓe«Ãdityartha÷ / skandhaÓabdasya ÃÓrame«varƬhatvÃccÃtra nÃÓramividhirityÃha-## tarhi pravrajantÅtyÃÓramavidhirÅtyata Ãha-## Ãtmaloko mahÅyÃn yadarthamaÓakyÃæ pravrajyÃmapi kurvantÅti stutirvartamÃnÃpadeÓÃdityartha÷ / saæprati pÆrvapak«amÃk«ipyeyaæ ÓrutirnÃstÅtik­tvà cintyata ityÃha-## //18// END BsRp_3,4.2.18 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.2.19þ anu«Âheyaæ bÃdarÃyaïa÷ sÃmyaÓrute÷ | BBs_3,4.19 | skandhaÓrutÃvitarÃÓramÃ÷ Órutyantaravihità anÆdyante etadvÃkyÃnuvÃdyatvÃdgÃrhasthyavaditi siddhÃntayati-## anuvÃdasya kvacidvidhipÆrvakatve d­«ÂÃntamÃha-## nivÅtaæ manu«yÃïÃæ prÃcÅnÃvÅtaæ pit­ïÃmupavÅtaæ devÃnÃmiti vÃkye daive karmaïyupavÅtaæ vidhÅyate / tatstutaye dvayamanÆdyate / mÃnu«akriyÃsu dehÃrdhavastrabandhanÃkhyanivÅtasya saukaryÃrtatayà prÃptatvÃt pitrye karmaïi prÃcÅnÃvÅtasyÃpi vidhyantaraprÃptatvÃdityartha÷ / vÃkyÃntare ca sÃk«Ãdeva pÃrivrÃjyavidhirvidheyai÷ sÃhityÃdityÃha-## asyeti pÃrivrÃjyokti÷ / vidheyavedÃnuvacanÃdisÃhityÃtpÃrivrÃjyasya vidheyatetyartha÷ / vÃkyÃntare 'pi sÃmyaÓrutimÃha-## asyeti vÃnaprasthokti÷ / vidheyapa¤cÃgnividyayà tÃnaprasthasya sahoktyà tadapi vidheyamityartha÷ / ÓrutatritvÃnyathÃnupapattyà skandhaÓabdasya ÃÓramaparatvaniÓcaya ityÃha-## ## yajetÃdhyetavyaæ dadyÃdÅti p­thagutpannà ityartha÷ //19// END BsRp_3,4.2.19 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.2.20þ vidhir và dhÃraïavat | BBs_3,4.20 | skandhaÓruteranuvÃdakatvamaÇgÅk­tya vidhyantarakalpanenÃÓramà anu«Âheyà ityuktam / idÃnÅæ vidhitvaæ tasyà eva kalpyaæ lÃghavÃdityÃha-## yÃvajjÅvÃdiÓruteraviraktavi«ayatvÃnna lÃghavabÃdhakatvamiti bhÃva÷ / alpaphalatvenÃÓramatrayanindayà brahmasaæsthatÃstutiparamekamidaæ vÃkyaæ bhÃti / tatrÃÓramavidhicatu«Âayamayuktamiti ÓaÇkate-## ÃÓramÃïÃæ vidhyantaraprÃptyabhÃvÃdanuvÃdÃyogÃt / stutilak«aïÃdo«Ãcca varaæ vispa«ÂÃÓramavidhibhedakalpanamapÆrvatvÃdityÃha-## pratÅtaikavÃkyatvabhaÇgena bhedakalpane d­«ÂÃntamÃha-## mahÃpit­yaj¤e pretÃgnihotre ca sruci prak«iptaæ havirÃhavanÅyaæ prati yadà nÅyate tasya havi«a÷ 'adhastÃtsamidhaæ dhÃrayannanudravet'iti vihitÃdhodhÃraïastÃvakatayopari hÅtyasyaikavÃkyatvabhÃne 'pi daive home srugdaï¬opari samiddhÃraïe vidhirevÃpÆrvatvÃditi vÃkyabhedast­tÅyÃdhyÃye jaiminyÃcÃryeïokta ityartha÷ / evaæ catvÃra ÃÓramà vidhÅyanta iti pak«a ukta÷ / saæpratyÃÓramatrayÃnuvÃdena pÃrivrÃjyamekameva vidhÅyata iti pak«ÃntaramÃha-## brahmasaæsthatÃvidhau kathaæ pÃrivrÃjyavidhirityÃÓaÇkya vicÃrayati-## nanu traya iti vÃkya ÃÓramacatu«ÂayasyÃprÃpternirbÅjo 'yaæ vicÃra ityÃÓaÇkya tadvÃkye parivrÃjaka÷ parÃm­«Âo na veti saædihyÃdye pÆrvapak«aprÃptimÃha-## nanvanÃÓramyeva brahmasaæstha÷ kiæ na syÃdata Ãha-## anÃÓramÅ na ti«Âheteti ni«edhÃditi bhÃva÷ / dvitÅye siddhÃnprÃptimÃha-## evaæ parÃmarÓatadabhÃvÃbhyÃæ saæÓayamuktvà pÆrvapak«ayati-## vanasthasya hyasÃdhÃraïaæ k­cchrÃdikaæ tapa iti prasiddham / tenaikena tapa÷ ÓabdenobhayagrahaïamanyÃyyaæ bhik«ostapasvitvaprasiddhyÃbhÃvÃcca // tathÃca yaj¤ÃdyasÃdhÃraïadharmadvÃrà g­hasthÃdyÃÓramatrayavadbrahmasaæsthaÓabdenaiva brahmani«ÂhÃpradhÃnaÓcaturthÃÓramo g­hyate / sa ca stutisÃmarthyÃt saha brahmasaæsthayà vidhÅyata iti siddhÃntayati-## p­thagvyapadeÓÃcca brahmasaæstha÷ pÆrvoktebhya ÃÓramibhya÷ p­thagbhÆta ityÃha-## nacÃvasthÃbhedena te«Ãmeva brahmasaæsthà syÃditi vÃcyam / kÃlabhedenÃpi sati mandapraj¤atve praj¤Ãdhikyavatsati karmitve te«Ãæ vik«iptacetasÃæ brahmasaæsthÃnupapatte÷ / karmatyÃge ca parivrìeva brahmasaæstha ityasmadi«Âasiddhiriti bhÃva÷ / imamevÃrthaæ spa«Âayituæ ÓaÇkate-## yadyapi brahmasaæsthaÓabda÷ saænyÃsÃÓrame na rƬhastathÃpi yogÃttamevopasthÃpayati / anyÃÓrame«u yaugikÃrthÃsamavÃyÃdityÃha-## sarvakarmatyÃgina÷ praïavÃrthabrahmani«ÂhÃtirekeïÃnu«Âheyaæ nÃstÅtyatra mÃnamÃha-## nyÃsa÷ saænyÃso brahmeti stutau hetumÃha-## hiraïyagarbho hi para iti prasiddha÷ ato brahmatvena stuta÷ saænyÃsa÷ para eveti stutvà karmÃïi nindati tÃnÅti / tato nyÃsa eva j¤ÃnadvÃrà mocakatvÃdadhika ityartha÷ / tadbuddhaye brahmacittÃstadÃtmÃno brahmasvarÆpÃstanni«ÂhÃ÷ ÓravaïÃdiparÃstatparÃyaïÃ÷ brahmaprepsava÷ ni«kÃmà iti yÃvat / evaæ brahmasaæsthaÓabdasya j¤ÃnapradhÃnÃÓramavÃcitvÃdam­tatvakÃmastvamumÃÓramamanuti«Âhediti vidhi÷ pariïamyate / ato na j¤ÃnÃnarthakyado«a ityupasaæharati-## saæprati k­tvÃcintÃmuddhÃÂayati-## Ói«yabuddhivaiÓadyÃrthaæ skandhaÓrutimÃdÃya cintà k­teti bhÃva÷ / ## brahmacarye sthitasyaiva pÆrvasuk­taparipÃkÃdvairÃgyaæ yadi syÃdityartha÷ / yaduktaæ karmÃnadhik­tÃndhÃdivi«aya÷ saænyÃsa iti tannetyÃha-## sÃmÃnyaÓrute÷ saækocahetvabhÃvÃditi bhÃva÷ / ## saænyÃsasyeti Óe«a÷ / vratÅ godÃnÃdivedavratavÃn / gurukulÃnniv­ttirÆpasnÃnÃnantaramak­tagÃrhasthyo gurusevÅ snÃtaka÷ utsannÃgnirvidhura÷ ag­hÅtÃgniranagnika÷ pravrajedityanvaya÷ / sakalÃÇgÃnameva katha¤citkarmÃnadhik­tÃnÃæ saænyÃso yukta÷ vikalÃÇgÃnÃæ tvandhÃdÅnÃæ na j¤ÃnapradhÃnasaænyÃsÃdhikÃra ityÃha-## d­«ÂipÆtasaæcÃraÓravaïÃdikaæ vinà j¤ÃnÃnutpatte÷ / 'ÓarÅraæ me vicar«aïaæ jihvà me madhumattamà / karïÃbhyÃæ bhÆriviÓruvam'ityaÇgasÃkalyaprÃrthanÃliÇgÃcca nÃndhapaÇgumÆkabadhiradÅnÃmadhikÃra ityartha÷ / ## pÃrivrÃjyasya brahmaj¤ÃnÃÇgatvaæ cetyartha÷ / brahmabhÆyÃya brahmasÃk«ÃtkÃrÃyeti yÃvat //20// END BsRp_3,4.2.20 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.3.21þ stutimÃtram upÃdÃnÃd iti cen nÃpÆrvatvÃt | BBs_3,4.21 | ## p­thivyabo«adhipuru«avÃg­ksÃmnÃæ saptÃnÃæ rasÃnÃæ rasatamo '«Âama udgÅthÃvayava oÇkÃra÷ parama÷ paramÃtmapratÅkatvÃtparasya brahmaïor'dhaæ sthÃnaæ tadarhatÅti parÃrdhyaæ ityartha÷ / Ãsu ÓrutÅ«vaÇgopÃdÃnÃdapÆrvÃrthatvÃcca saæÓayamÃha-## yathÃnu«ÂheyagÃrhasthyasÃmyaÓrute÷ pÃrivrÃjyasyÃnu«Âheyatvaæ tadvadÃsÃæ ÓrutÅnÃæ juhvÃdistutiÓrutisÃmyÃtstutitvamiti pÆrvapak«ayati-## juhÆriyameva p­thivÅti stÆyate / cayanastha÷ kÆrma Ãditya iti / ÃhavanÅya÷ svargaloka iti stuti÷ / tathodgÅthÃdÅnÃæ rasatamatvÃdiguïai÷ stutirityartha÷ / stutilak«aïÃto varaæ vidhikalpanamanu«ÂhÃnaphalalÃbhÃditi siddhÃntayati-## pÆrvapak«e svananu«ÂhÃnaæ phalaæ siddhÃnte tvanu«ÂhÃnaæ phalamiti mantavyam / stÃvakatvenÃrthavattvaæ kiæ na syÃdityata Ãha-## yuktamiyameva juhÆrityÃdiÓrutÅnÃæ phalavajjuhvÃdividhiprakaraïasthatayà stÃvakatvenÃrthavattvaæ;rasatamÃdiÓrutÅnÃæ tu kratvaÇgavidhiprakaraïasthatvÃbhÃvÃtphalavadapÆrvopÃstividhÃyakatvameva yuktaæ kratvantaraÓrutivaditi bhÃva÷ //21// END BsRp_3,4.3.21 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.3.22þ bhÃvaÓabdÃc ca | BBs_3,4.22 | ki¤cÃtra vidhikalpya iti k­tvÃcintayoktaæ vastutastu na kalpya÷ kÊptatvÃdityÃha-## na caivamupÃsÃnÃvidhistÃvakatvaæ rasatamÃdiÓrutÅnÃmiti sÃæpratam / vidhyapek«itavi«ayÃrpakatvasaæbhave stutilak«aïayogÃditi bhÃva÷ / devo madi«Âaæ kuryÃditi prÃrthanÃdÃvapi liÇgÃdiprayogÃdupÃsÅtetyÃdiÓabdÃnÃæ kathaæ vidhiparatvaniÓcaya ityata Ãha-## etalliÇgÃdikaæ vede«Ætsargato niyamene«ÂasÃdhanatvÃkhyavidherlak«aïaæ j¤Ãpakaæ syÃt / upapadÃdibÃdhake tvanyÃrthaparamityartha÷ / tadidamÃha-## naca Óloke pa¤camamityukte÷ pa¤capadÃnÃmeva vidhilak«aïatvaæ nopÃsÅtetyÃdÅnÃmiti bhramitavyam / kriyÃsÃmÃnyavÃcinÃæ k­bhvastÅnÃmudÃharaïena sarvadhÃtÆparaktaliÇÃdÅnÃæ vidhilak«aïatvasya vivak«itatvÃtpa¤camapadaæ tÆktÃpek«ayà ÓlokapÆraïÃrthaæ m­tyurdhÃvati pa¤cama itivat / yadyapi ¬uk­¤ karaïa iti dhÃtereva karaïaÓabditabhÃvanÃkhyakriyÃsÃmÃnyavÃcitvaæ netarayordhÃtvorbhÆ sattÃyÃmas bhuvÅtyarthÃntarokte÷ tathÃpi janmÃkhyabhavanasya tatphalasyÃstitvasya ca prayojyani«Âhasya prayojakavyÃpÃrÃtmakabhÃvanÃvyÃptatvÃttayo÷ kriyÃsÃmÃnyavÃcitvavyavahÃra÷ / tatra kuryÃditi prak­tyarthabhÃvanÃkhyÃtenÃnÆdyate yathà dvÃviti prayoge prak­tyartho dvitvaæ pratyayenÃnÆdyate / tadvalliÇà ca tasyà i«ÂasÃdhanatvÃkhyavidhirbodhyate / kartà tu tayÃk«ipyata ityÃk«iptakart­kà bhÃvanodÃh­tà / tathà kriyetetyatrÃpi prak­tipratyayÃrthau vyÃkhyÃtau / karmÃtra prÃdhÃnyenÃk«ipyata ityÃk«iptakarmikÃbhÃvanodÃh­tà / ÃkhyÃtÃnÃæ kartrÃdikÃrake Óaktya bhÃvÃtkart­karmaïorÃk«epa eveti mÅmÃæsakamatam / kartavyamiti k­tyapratyayena karmakÃrakamucyate / tasyopasarjanatvena prak­tyà bhÃvanokteti bheda÷ / tathà daï¬Å bhavet bhÆyate daï¬inà bhavitavyamityudÃhartavyam / tathà syÃdbhÆyeta bhavitavyamityastidhÃtorapyudÃharaïaæ dra«Âavyam / asterbhÆrÃdeÓÃt / etaddhÃtutrayoparaktaliÇÃdibhi÷ sarvadhÃtvarthoparaktabhÃvanÃgate«ÂasÃdhÃnatvarÆpo vidhireka evocyate / dhÃtÆnÃæ pratyayÃnÃæ kartrÃdikÃrakÃïÃæ ca bhede 'pi vidhibhedo nÃstÅti j¤ÃpanÃrthaæ pratidhÃtÆdÃharaïatrayaæ darÓitamiti sarvamavadÃtam / evaæ sÆtre bhÃvo vidhiriti vyÃkhyÃya caÓabdÃtphalamiti vyÃca«Âe-## e«a ­tvigupÃsaka÷ kÃmÃgÃnasya gÃnena phalasaæpÃdanasye«Âe samartha ityartha÷ / evamaÇgÃÓritavidyà api svatantraphalÃ÷ kimu vaktavyamanaÇgÃtmavidyÃyÃ÷ svÃtantryamiti / ÃtmavidyÃsvÃtantryo cintÃyà asyÃ÷ paryavasÃnÃtpÃdasaægatirbodhyÃ÷ //22// END BsRp_3,4.3.22 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.4.23þ pÃriplavÃrthà iti cen na viÓe«itatvÃt | BBs_3,4.23 | ## aÓvamedhe putrÃdipariv­tÃya rÃj¤e pÃriplavamÃcak«Åteti nÃnÃvidhÃkhyÃnakathanÃtmaka÷ pÃriplavaprayogo vihita÷ / tathÃca vedÃntasthakathÃnÃmÃkhyÃnatvasÃmÃnyÃdvidyÃsaænidhÃnÃcca saæÓayamÃha-## pÆrvaæ stutyapek«ayà vijhirjyÃyÃnanu«ÂhÃnalÃbhÃdityuktam / tathaiva kathÃnÃæ na vidyÃstÃvakatvaæ pÃriplavÃnu«ÂhÃnalÃbhÃditi pÆrvapak«a÷ / tatra phalamÃha-## yathà devasya tvà saviturityÃdimantre kasyacitpadasya prayogasamavetÃrthatayà Óe«asya prayogÃÇgatvaæ tathà vedÃntasthakathÃnÃæ prayogaÓe«atvam / tadekavÃkyatayà sarvavedÃntÃnÃæ karmaÓe«atvÃnna vidyÃprÃdhÃnyamityartha÷ / kathÃnÃæ guruÓi«yasamÃcÃrapradarÓanena buddhisaukaryadvÃrà saænihitavidyÃÓe«atvaæ sÃmardhyaliÇgÃdato vidyÃprÃdhÃnyamiti phalaæ matvà siddhÃntayati-## aÓvamedhe prathama'hani manurvaivasvata iti kathÃæ brÆyÃddvitÅye 'hani yamo vaivasvata iti t­tÅye 'hani varuïa Ãditya iti vÃkyaÓe«e kathÃnÃæ viÓi«yoktatvÃdupakramasya saækoco yukta iti bhÃva÷ //23// END BsRp_3,4.4.23 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.5.24þ tathà caikavÃkyatopabandhÃt | BBs_3,4.24 | kva tarhi kathÃnÃæviniyoga ityÃÓaÇkya saænidhÃnÃdvidyÃsvityÃha#<-tathÃceti /># prarocanaæ prÅtijananaæ sa prajÃpatirvapÃmudakhidat homÃyoddh­tavÃnityasya prÃjÃpatyamajaæ tÆparamÃlabheteti vidhiÓe«atve evamanye«Ãæ tattadvidhiÓe«atvaæ dra«Âavyam //24// END BsRp_3,4.5.24 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.5.25þ ata eva cÃgnÅndhanÃdyanapek«Ã | BBs_3,4.25 | evamÃdyÃdhikaraïaprameyaæ vidyÃsvÃtantryamadhikaraïatrayeïa d­¬hÅk­tyÃdyÃdhikaraïasya phalamÃha-## brahmavidyà svaphale mok«e janayitavye sahakÃritvena karmÃïyapek«ate na veti vÃdivivÃdÃtsaæÓaye tenaiti brahmavitpuïyak­ttaijasa ityÃdiÓrutyà j¤Ãnakarmasamuccayena mok«aprÃptikathanÃdapek«ata iti prÃpte vidyÃyà muktihetutvÃdavidyÃniv­ttyÃkhyamuktau na karmÃpek«eti siddhÃntayati-## agnÅndhanapadena tatsÃdhyakarmÃïi lak«yante / puïyak­ttaijasa÷ Óuddhasatve brahmavidbhÆtvà tena vedanenaiti brahma prÃpnotÅti ÓrutirvyÃkhyeyeti bhÃva÷ / muktÃveva karmaïÃmasÃmarthyÃdanapek«Ã vidyÃyÃæ tvasti cittaÓuddhidvÃrà te«Ãmapek«etyadhikaæ vaktumayamupasaæhÃra ityupasaæhÃrasÆtrasya phalamÃha-## //25// END BsRp_3,4.5.25 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.6.26þ sarvÃpek«Ã ca yaj¤ÃdiÓruter aÓvavat | BBs_3,4.26 | adhikamÃha-## yathà pramÃphalatvÃdavidyÃniv­ttau karmÃnapek«Ã tathà pramÃtvÃdvidyÃyÃmapi pramÃkaraïamÃtrasÃdhyÃyÃæ nÃsti karmÃpek«eti pÆrvapak«a÷ / tatra vidyÃrthaæ karmÃnu«ÂhÃnÃsiddhi÷ / phalaæ siddhÃnte tatsiddhiriti bheda÷ / atra vividi«ÃyÃmi«yamÃïaj¤Ãne và yaj¤ÃdÅnÃæ karmaïÃæ hetutvamapÆrvatvÃdvidhÅyate / pramÃyà apyutpattipratibandhakaduritak«ayÃkhyaÓuddhidvÃrà karmasÃdhyatvasaæbhavÃt / naca pÃraæparye t­tÅyÃÓrutivirodha÷ / jvÃlÃdvÃrà pÃraæparye 'pi këÂhai÷ pacatÅti prayogÃt, dvÃrasyÃvyavadhÃyakatvÃt / naca ÓuddherdvÃratve mÃnÃbhÃva÷ / 'j¤Ãnamutpadyate puæsÃæ k«ayÃtpÃpasya karmaïa÷ / ka«Ãye karmabhi÷ pakve tato j¤Ãnaæ pravartate'iti sm­te÷ / 'avidyayà m­tyuæ tÅrtvà vidyayÃm­tamaÓnute'ityÃdiÓrutyà karmaïà pÃpaniv­ttau j¤Ãnena muktyabhidhÃnÃcceti siddhÃntayati-## nanvatra vividi«antÅti pa¤camalakÃreïa vividi«Ãæ bhÃvayeyuriti sanarthecchaiva bhÃvyatayà bhÃti / tÃæ vi«ayasaundaryalabhyatayollaÇghya vedanaæ cedbhÃvyamucyate tarhi vedanamapyullaÇghya tatphalaæ mok«a eva karmabhirbhÃvya÷ kiæ na syÃdityata Ãha-## i«yamÃïatayà vidyÃyÃ÷ Óabdata÷ phalatvabhÃnÃdaÓrutamok«o na phalamanyathà këÂhai÷ pacatÅtyatrÃpi këÂhÃnÃæ pÃkaphalat­ptihetutvaprasaÇgÃditi bhÃva÷ / karmaïÃæ j¤ÃnÃrthatve liÇgavÃkyÃnyÃha-## kaÓcidvedabhÃga÷ sÃk«ÃdbrahmÃkhyaæ padaæ brÆte / kaÓcittu j¤ÃnÃrthakarmadvÃreti matvà sarve vedÃntà ityuktam / spa«Âamanyat //26// END BsRp_3,4.6.26 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.6.27þ ÓamadamÃdyupetas syÃt tathÃpi tu tadvidhes tadaÇgatayà te«Ãm apy avaÓyÃnu«ÂheyatvÃt | BBs_3,4.27 | evaæ vidyotpattau bahiraÇgÃni karmÃïyuktvÃntaraÇgaïyÃha-#<Óameti /># vidyÃstutyarthatvenaikavÃkyatvasaæbhave vartamÃnoktibhaÇgena vidhikalpanamayuktaæ vidyÃvÃkyÃdbhedaprasaÇgÃt / atastattvamasÅti ÓabdamÃtralabhyà vidyeti parÃbhiprÃyamanÆdyÃÇgÅkaroti-## ÓamÃderÃvaÓyakatvÃnna ÓabdamÃtralabhyà vidyetyartha÷ yasmÃdevaævinna lipyate karmaïà pÃpakena tasmÃdeva vidyÃrthÅ ÓamÃdyupeto bhÆtvà vicÃrayediti vidhirgamyata ityÃha-## atroparatapadena saænyÃsa uktastasya ÓravaïÃÇgatvamate ÓamÃdiviÓi«ÂaÓravaïamatra vidhÅyate / yadi tu 'lokamicchanta÷ pravrajanti', 'j¤Ãnaæ purask­tya saænyaset'ityÃdi Órutism­ti«u phalavattvenotpannasaænyÃsasyÃÇgatvÃyogÃt, Órotavya iti vihitaÓravaïÃnuvÃdenÃnekaÓamÃdividhÃne vÃkyabhedÃpÃtÃt, paÓyediti ca prak­tyà Óravaïalak«aïÃdo«Ãcca saænyÃso na ÓravaïasyÃÇgaæ kintu tata÷ prÃganu«Âhoyatve 'pi Óravaïavajj¤ÃnÃrtha iti mataæ tadà ÓamÃdisamuccayena j¤Ãnaæ bhÃvayediti j¤ÃnÃrthaæ ÓamÃdisamuccayavidhirityanavadyam / ya÷ pÆrvaæ yaj¤ÃdiÓrute÷ stutyarthatvÃÇgÅkÃra÷ ÃpÃtato gu¬ajihvikÃnyÃyena ÓamÃdisvÅkÃrÃrthaæ k­tastamidÃnÅæ tyajati-## yaj¤ÃdÅnÃæ vidyÃsÃdhanatvarÆpasaæyogasyÃpÆrvatvÃdavÃntaravÃkyabhedena vidhi÷ svÅkriyata / brahmavidyÃvÃkyena mahÃvÃkyaikavÃkyatà cetyartha÷ / paramaprakaraïe 'pyavÃntaravidhirityatra pÆrvatantrasaæmatimÃha-## darÓapÆrïamÃsaprakaraïe Órutaæ pÆ«Ã prapi«ÂabhÃga iti / tatra pÆ«Ã devatà pi«ÂabhÃgo và darÓapÆrmamÃsayornÃsti / ata÷ samÃsÃtpratÅtasya kÃlatrayÃnavam­«Âasya dravyadevatÃsaæbandhasyÃvinÃbhÃvena yÃgavidhyupasthÃpakatvÃt prayogaj¤ÃnÃya vidhipadamadhyÃh­tya prakaraïÃdutkar«eïa pÆ«oddeÓena pi«ÂabhÃga÷ kartavya iti vik­tau saæbandha÷ / pau«ïaæ pe«aïamiti sÆtre vicÃritamityartha÷ / 'svakarmaïà tamabhyarcya siddhiæ vindati mÃnava÷'ityÃdyÃ÷ sm­tya÷ / karmaïÃæ j¤Ãnahetutve ÓamÃdivadyÃvajj¤Ãnodayamanuv­tti÷ syÃttathÃca saænyÃsÃbhÃva ityata Ãha-## d­«Âavik«epaniv­ttidvÃrà ÓamÃdÅnÃæ ÓÃnÃrthatvÃdanuv­ttirna karmaïÃmad­«ÂadvÃrà j¤ÃnÃrthatvÃditi bhÃva÷ //27// END BsRp_3,4.6.27 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.7.28-29þ sarvÃn nÃnumatiÓ ca prÃïÃtyaye taddarÓanÃt | BBs_3,4.28 | abÃdhÃc ca | BBs_3,4.29 | ##evaævidi prÃïasyÃnnaæ sarvamiti dhyÃnavatÅtyartha÷ / jagdhaæ bhak«itam / apÆrvatvÃdvidhyaÓruteÓca saæÓaya÷ / apÆrvatvÃdyaj¤Ãdivadvidhi÷ kalpya iti iti pÆrvapak«ayati-## atra bhak«yÃbhak«yaniyamatyÃgasya vidyÃÇgatvasiddhi÷ phalaæ siddhÃnte tu vidyÃstutiriti viveka÷ / na kala¤jaæ bhak«yediti ÓÃstraæ prÃïavidvyatiriktavi«ayam / yathà grÃmyakarmaïi vÃmadevyasÃmopÃsakavyatiriktavi«ayaæ parastrÅni«edhaÓÃstraæ tadvaditi prÃpte siddhÃntaæ sÆtrÃdbahireva darÓayati-## prÃïavidyÃvidhisaænidheraÓakyatvÃcca stutireva na vidhi÷ kalpya÷ ni«edhaÓÃstravirodhÃt kÊpto hi vidhi÷ sÃmÃnyaÓÃstrabÃdhako natu kalpya iti bhÃva÷ / svasthasya prÃïavido na sarvÃnnÃnumatirityatra liÇgaæ vadan sÆtraæ yojayati-## maÂacyo raktak«udrapak«iïastairhate«u kurudeÓasthasasye«u durbhik«e jÃte bÃlayà saha jÃyayà munirdeÓÃntaraæ gacchannibhyÃgrÃme sthitavÃnibhyo hastipÃlakastena sÃmikhÃditÃnardhabhak«itÃn kutsitamëÃn yÃcayitvà bhak«itavÃn / ibhvena jalaæ g­hÃïetyukte satyucchi«Âaæ vai me pÅtaæ syÃditi prati«idhya mëÃ÷ kiæ nocchi«Âà itÅbhyenokte sati mëabhak«aïe jalatyÃge ca kÃraïamuvÃca / annÃæÓe mama Ãpadasti / jalapÃnaæ tu svecchÃtasta¬ÃgÃdau labhyata iti mëÃn khÃditvÃvaÓi«ÂäjÃyÃyai dattavÃn / sà cÃnÃpadgatà patyurÃpadaæ j¤Ãtvà mëÃnsaærak«ya prÃtastasmai dadau / sa ca tÃn khÃditvà rÃj¤o yaj¤aæ gatvà prastotrÃdÅnÃk«ipya prÃïÃdikÃæ prÃstÃvÃdidevatÃmupadÅÓya dhanaæ prÃpya sthita iti bhÃva÷ / atrocchi«Âabhak«aïajalatyÃgÃtmakaÓi«ÂÃcÃraliÇgÃcchrautÃdanÃpadi vidu«Ãpyabhak«yaæ na bhak«aïÅyamiti sÆcyata iti bhÃva÷ //28 // //29// END BsRp_3,4.7.28-29 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.7.30þ api ca smaryate | BBs_3,4.30 | surÃpÃnenÃpi jÅvanamÃÓaÇkya kadÃpi tanna kÃryamityÃha-## varjayoditi Óe«a÷ / kuta ityÃÓaÇkya maraïÃntaprÃyaÓcittavidhÃnÃdityÃha-## u«ïÃmatitaptÃæ surÃmiti Óe«a÷ / itaÓca sà na peyetyÃha-## //30// END BsRp_3,4.7.30 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.7.31þ ÓabdaÓ cÃto 'kÃmakÃre | BBs_3,4.31 | udÃh­tasm­tÅnÃæ mÆlaÓrutimÃha-#<ÓabdaÓceti /># kÃmakÃro yathe«Âaprav­tti÷ so 'pi ni«edho 'pi upapannataro bhavati / na ha và evaævidÅtyasyÃrthavÃdatvÃt / yadyayamapi vidhi÷ syÃttarhi vihitaprati«iddhatvÃt«o¬aÓigrahaïÃgrahaïavatsurÃpÃne vikalpa÷ syÃtsa ca sarvasm­tibhi÷ Ói«ÂÃcÃreïa ca viruddha iti tÃtparyÃrtha÷ //31// END BsRp_3,4.7.31 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.8.32þ vihitatvÃc cÃÓramakarmÃpi | BBs_3,4.32 | ## nityÃgnihotrÃdikarmasu vihitatvÃdviniyuktaviniyogavirodhÃcca saæÓaye ÓÃstrÃntaravirodhÃtsarvÃnnatvokte÷ stutitvavannityaviniyuktatvaÓrutivirodhÃdvividi«ÃyÃæ viniyogaÓrute÷ stutitvamiti pÆrvapak«amÃha-## j¤ÃnakÃmanayÃnu«ÂhÃne karmaïÃmanityatvamanÃvaÓyakatvam / tasyà anityatvÃdyÃvajjÅvÃdividhinà tu nityatvaæ ceti viruddhadharmadvayÃpÃtÃdvividi«ÃÓrute÷ stutitvamiti phalaæ pÆrvapak«e / siddhÃnte tÆbhayathÃnu«ÂhÃnaæ phalam //32// END BsRp_3,4.8.32 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.8.33þ sahakÃritvena ca | BBs_3,4.33 | saha militvà ÓuddhidvÃrà vidyÃæ kurvantÅti sahakÃrÅïi karmÃïi / te«Ãæ bhÃvastatvaæ tenetyartha÷ / vidyayà saha phalakÃritvaæ sahakÃripadÃtprÃptaæ nirasyati-## vidyÃyà avihitatvÃnnÃÇgapek«Ãsti / ato vihitÃni karmÃïi avihitÃyà na sahakÃryaÇgÃni mok«asyÃsÃdhyatvÃcca na karmÃïÃæ sahakÃritvasaæbhava ityartha÷ / tulyabalaÓrutidvayena viniyogap­thaktvaæ saæyogabhedastato na virodha÷ / kÃmanÃyà anityatve 'pi karmaïÃæ nÃnityatvaæ nityavidhinà prayogasya nityatvÃt / satyÃæ kÃmanÃyÃæ kÃmyaprayogenaiva nityatvasiddherna kaÓcidvirodha÷ / ida¤ca 'ekasya tÆbhayatve saæyogap­thaktvam'iti sÆtre cintitam / yathà 'khÃdiro yÆpo bhavati'iti Órutyà khÃdiratvasya kratvarthatà khÃdiraæ vÅryakÃmasyeti Órutyà puru«Ãrthatà ceti / ata÷ sati vÃkyadvaye viniyuktaviniyogo na virudhyata ityartha÷ //33// END BsRp_3,4.8.33 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.8.34þ sarvathÃpi ta evobhayaliÇgÃt | BBs_3,4.34 | nanu nityÃgnihotrÃdibhyo bhinnà evÃpÆyarvaj¤Ãdayo vividi«ÃyÃæ viniyujyantÃæ tatra kuto viniyuktaviniyogastatrÃha-## nityatve kÃmyatve cetyartha÷ / kuï¬apÃyinÃmayane mÃsamagnihotraæ juhvatÅtyÃkhyÃtasya sÃdhyahomavÃcitvÃttadekÃrthakÃgnihotrapadasya vyavahitasiddhÃgnihotraparÃmarÓakatvÃyogÃnmÃsaguïaviÓi«Âaæ karmÃntaraæ vidhÅyata iti yuktamiha tu yaj¤enetyÃdi subantÃnÃmÃkhyÃtenaikÃrthatvÃbhÃvÃtsiddhavyavahitakarmÃnuvÃdakatvÃtte«Ãmeva karmaïÃæ j¤ÃnÃrthatvavidhiriti bhÃva÷ / siddhakarmasu saæskÃratvaprasiddhirapi ÓuddhÃkhyasaæskÃradvÃrà j¤ÃnÃrthakakarmÃbhede liÇgamityÃha-## //34// END BsRp_3,4.8.34 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.8.35þ anabhibhavaæ ca darÓayati | BBs_3,4.35 | brahmacaryÃdikarmaïÃæ pratibandhadhvaæsadvÃrà vidyÃrthatve liÇgamÃha-## //35// END BsRp_3,4.8.35 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.9.36-37þ antarà cÃpi tu tadd­«Âe÷ | BBs_3,4.36 | api ca smaryate | BBs_3,4.37 | ## anÃÓramiïÃæ japÃdikarmasattvÃnninditatvÃcca saæÓaye sati ÃÓramakarmaïÃmeva vidyÃhetutvaÓruteranÃÓramasya ninditatvÃccÃnadhikÃra iti pÆrvapak«a÷ / tatrÃnÃÓramakarmaïÃæ vidyÃhetutvÃsiddhi÷ / siddhÃnte tatsiddhiriti phalam //36 // //37// END BsRp_3,4.9.36-37 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.9.38þ viÓe«ÃnugrahaÓ ca | BBs_3,4.38 | raikvÃdÅnÃæ vidyÃvattvaliÇgasya janmÃntarÃÓramakarmaïÃnyathÃsiddheranÃÓramakarmaïo vidyÃrthatvaprÃpakaæ mÃnÃntaraæ vÃcyamiti ÓaÇkate-## anÃÓramitvÃviruddhÃnÃæ varïamÃtraprÃptadharmÃïÃæ vidyÃrthatve mÃnamÃha-## maitro dayÃvÃnityartha÷ / nanvanÃÓramiïÃæ karma bhavatu vidyÃhetustathÃpi te«Ãæ na ÓravaïÃdÃvadhikÃra÷ saænyÃsÃbhÃvÃdityata Ãha-## bandhakÃj¤ÃnadhvastiphalakavidyÃkÃmasya Óravaïe 'dhikÃra÷ / saænyÃso 'pi kadÃcitk­to j¤Ãna upakaroti Óravaïaæ pratyanaÇgatvÃditi bhÃva÷ //38// END BsRp_3,4.9.38 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.9.39þ atas tv itarajjyÃyo liÇgÃc ca | BBs_3,4.39 | tarhyÃÓramitvaæ v­thetyata Ãha-## puïyak­ttaijasa÷ Óuddhasatvastena j¤ÃnamÃrgeïaiti brahma prÃpnotÅtyartha÷ // atra puïyak­ttvaliÇgÃdÃÓramitvaæ jyÃya÷ puïyopacaye ÓÅghraæ vidyÃlÃbhÃdanÃÓramasya ninditatvÃcceti bhÃva÷ //39// END BsRp_3,4.9.39 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.10.40þ tadbhÆtasya tu nÃtadbhÃvo jaiminer api niyamÃt tadrÆpÃbhÃvebhya÷ | BBs_3,4.40 | ## uttamÃÓramÃtpÆrvÃÓramaæ prÃptasya pracyutasya karmÃpi vidyÃheturanÃÓramikarmavaditi saægati÷, pÆrvapak«aphalaæ caitat / siddhÃnte tu bhra«Âasya karma na heturiti phalam / rÃgÃdiprÃbalyÃtpracyutini«edhÃcca pracyuti÷ prÃmÃïikÅ na veti saæÓayamÃha÷ / siddhÃntasÆtre niyamaæ vyÃca«Âe-## atyantamiti nai«Âhikatvaniyama÷ / araïyamityekÃntopalak«itaæ pÃrivrÃjyaæ g­hyate / tadiyÃdgacchediti padaæ ÓÃstramÃrgastatastasmÃtpÃrivrÃjyÃnna punareyÃnna pracyavediti uni«adrahasyamityartha÷ / atadrÆpaæ pracyutau pramÃïÃbhÃvaæ vyÃca«Âe-## Ói«ÂÃcÃrÃbhÃvamÃha-## 'caï¬ÃlÃ÷ pratyavasitÃ÷'iti sm­teÓca patitÃnÃæ karma ni«phalamiti bhÃva÷ //40// END BsRp_3,4.10.40 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.11.41þ na cÃdhikÃrikam api patanÃnumÃnÃt tadayogÃt | BBs_3,4.41 | ## avakÅryeta vyabhicaredityartha÷ / avakÅrïaæ yonau ni«iktaæ reto 'syÃstÅtyavakÅrïÅ / atra pracyutasya prÃyaÓcittaæ syÃnnaveti upapÃtakatvÃtpatanasm­teÓca saæÓaya÷ / pracyutasya yaj¤Ãdikaæ ni«phalamityuktaæ tadvatprÃyaÓcittamÃpi ni«phalamiti pÆrvapak«ayati-## atra k­taprÃyaÓcittasya karma j¤Ãnaheturna bhavatÅti phalaæ siddhÃnte tu bhavatÅtida÷ / yathopanayanakÃle homo laukikÃgnÃveva kÃrya÷ / dÃrasaæbandhottarakÃlavihitÃdhÃnasya saæpratyaprÃptakÃlatvenÃhavanÅyÃbhÃvÃttadvadavakÅrïino brahmacÃriïa÷ prÃyaÓcittapaÓurgardabho laukikÃgnau hotavya ityadhikÃralak«aïe «a«ÂhÃdhyÃye nirïÅtaæ prÃyaÓcittamÃdhikÃrikaæ tadupakurvÃïasyaiva na nai«Âhikasyeti prÃpte siddhÃntayati //41// END BsRp_3,4.11.41 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.11.42þ upapÆrvam api tv eke bhÃvamaÓanavat tad uktam | BBs_3,4.42 | ## upapadaæ pÆrvaæ yasya pÃtakasya tadupapÃtakamityartha÷ / 'prÃyaÓcittaæ na paÓyÃmi'iti darÓanÃbhÃvasm­te÷ prÃyaÓcittÃbhÃvÃparatvaæ kalpayitvà tanmÆlaÓrutikalpanÃtprÃgeva kÊptasÃdhÃraïaÓrutyà prÃyaÓcittasadbhÃvasiddhe÷ / kalpanaæ nodeti kÊptaÓrutivirodhÃditi bhÃva÷ / prÃyaÓcittasya bhÃvÃbhÃvasiddhyo÷ samatve 'pi bhÃvaprasiddhi÷ ÓrutimÆlatvÃdÃdartavyetyatra saæmatimÃha-## yavamayaÓcarÆrityatra yavaÓabdaÇkeciddÅrghaÓÆke prayu¤jate keciddeÓaviÓe«e priyaÇgu«u / ata÷ kasya caru÷ kÃrya iti saædehe v­ddhaprayogasÃmyÃtsamà tulyà vikalpena pratipatti÷ syÃditi prÃpte siddhÃnta÷-ÓÃstramÆlà pratipattirgrÃhyà ÓÃstranimittatvÃddharmÃdij¤Ãnasya / tathÃca 'yadÃnyà o«adhayo mlÃyantyathaite yavà modamÃnÃsti«Âhanti, iti ÓÃstramÆlatvÃddÅrghaÓÆkaprayogasyaivÃdara ityartha÷ / sm­tergatimÃha-## brahmacaryarak«Ãrthaæ yatnÃdhikyaæ kÃryamiti j¤ÃpanÃrthaæ prÃyaÓcittaæ spa«Âamapi na paÓyÃmÅtyuktaæ bhagavadatriïetyartha÷ / nai«Âhikavadyativanasthayorapi pramÃdÃdbrahmacaryabhaÇge prÃyaÓcittamastÅtyÃha-## k­cchraæ prÃjÃpatyaæ mahÃkak«aæ bahut­ïakëÂhadeÓaæ jaladÃnÃdinà vardhayeta / yatistu somalatÃvarjaæ vardhayet / 'sarvapÃpaprasakto 'pi dhyÃyannimi«amacyutam / bhÆyastapasvÅ bhavati paÇktipÃvana eva ca / upÃpÃtakasaÇghe«u pÃtake«u mahatsu ca / praviÓya rajanÅpÃdaæ brahmadhyÃnaæ samÃcaret // 'ityÃdisvaÓÃstravihitadhyÃnaprÃïÃyÃmÃdisaæskÃro 'pi bhik«uïà kÃrya ityartha÷ / ÃdipadÃt 'manovÃkkÃyajÃndo«Ãnaj¤ÃnotthÃnpramÃdajÃn / sarvÃndahati yogÃgnistÆlarÃÓimivÃnala÷ / nityameva tu kurvÅta prÃïÃyÃmÃæstu «o¬aÓa / api bhrÆïahanaæ mÃsÃtpunantyaharaha÷ k­tÃ÷ / 'ityÃdivÃkyaæ grÃhyam //42// END BsRp_3,4.11.42 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.12.43þ bahis tÆbhayathÃpi sm­ter ÃcÃrÃc ca | BBs_3,4.43 | ## k­taprÃyaÓcittaistai÷ saha k­taÓravaïÃdikaæ j¤ÃnasÃdhanaæ na veti saædehe te«Ãæ ÓuddhatvÃtsÃdhanamiti prÃpte prÃyaÓcittÃtparaloke te«Ãæ Óuddhatve 'pyatra ÓuddhabhÃvÃnna sÃdhanamiti siddhÃntayati-## sugamaæ bhëyam //43// END BsRp_3,4.12.43 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.13.44þ svÃmina÷ phalaÓruter ity Ãtreya÷ | BBs_3,4.44 | ## aÇgÃÓritopÃsti«Æbhayakart­katvasaæbhavÃtsaæÓaya÷ / ya÷ k­taprÃyaÓcitta÷ sa saævyavahÃrya ityutsargasya nindÃtiÓayasm­tyà nai«ÂhikÃdi«u bÃdhavadyo yadaÇgakartà sa tadÃÓritasya kartetyutsargasya kartu÷ phalaÓrutyà bÃdha iti pÆrvapak«amÃha-## atra kart­tvabhokt­tvayoraikÃdhikaraïyaæ phalaæ siddhÃnte tvaÇgÃÓrità ­tvikkart­kà apyupÃstayo yajamÃnagÃmisvatantraphalÃ÷ kimu vÃcyaæ svani«ÂhabrahmavidyÃyÃ÷ svÃtantryamiti phalaæ vivektavyam / ata÷ pÃdasaægati÷ hiÇkÃraprastÃvodgÅthapratihÃranidhanÃkhyapa¤caprakÃre sÃmni v­«ÂidhyÃturvar«asam­ddhi÷ phalamiti Órutyartha÷ / Órutaæ phalaæ ­tviggataæ kiæ na syÃdityata Ãha-## yathÃsÃÇgakratvadhik­tÃdhikÃratvÃdgodohanasya phalaæ kratvadhikÃrigataæ tadvadaÇgopÃsanasyÃpi phalaæ tadgatamevetyartha÷ / astu tasya phalaæ tadgataæ kartÃtvanya÷ kiæ na syÃdityata Ãha-## yaduktaæ yajamÃnÃgÃmi phalamiti tasyÃpavÃdaæ ÓaÇkate-## udgÃnena sÃdhayatÅtyartha÷ / yÃjamÃnaæ phalamityutsargasyÃsati bÃdhakavacane siddhiriti samÃdhyartha÷ / tasmÃtphalabhokt­tvÃdityartha÷ //44// END BsRp_3,4.13.44 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.13.45-46þ Ãrtvijyam ity au¬ulomi÷ tasmai hi parikrÅyate | BBs_3,4.45 | ÓruteÓca | BBs_3,4.46 | upÃsanamÃrtvijyaæ ­tvikkart­kamityata Órautaæ liÇgamÃha-## tamudgÅthÃkhyaæ praïavaæ prÃïad­«Âyà dhyÃtavÃndhyÃtvà ca naimiÓÅyÃnÃæ satriïÃmudgÃtÃsÅdityartha÷ / yajamÃnena svagÃmiphalakasÃÇgaprayogakaraïÃyartvijÃæ krÅtatvÃtkart­tve 'pi na tatphalabhÃktvamutsargasya bÃdhakÃbhÃvÃdityuktatvÃt / krayaïadvÃrà kart­tvabhokt­tvasÃmÃnÃdhikaraïyaæ copapadyate bh­tyakart­ke yuddhe rÃjà yudhyate jayati cetivaditi bhÃva÷ //45 // //46// END BsRp_3,4.13.45-46 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.14.47þ sahakÃryantaravidhi÷ pak«eïa t­tÅyaæ tadvato vidhyÃdivat | BBs_3,4.47 | ## yasmÃtpÆrve brÃhmaïà ÃtmÃnaæ viditvà saænyasya bhik«Ãcaryaæ caranti tasmÃdadyatano 'pi brÃhmaïa ÃpÃtaj¤ÃnarÆpapaï¬ÃvÃnpaï¬itastasya k­tyaæ pÃï¬ityaæ Óravaïaæ tannirvidya niÓcayena labdhvà bÃlyena Óravaïajaj¤Ãnasya balabhÃvena mananenÃsaæbhÃvanÃnirÃsena bÃlasya bhÃvena và Óuddhacittatvena sthÃtumicchedevaæ mananaÓravaïe k­tvÃdÃnantaraæ munirnididhyÃsanak­tsyÃdevamamaunaæ ca maunÃdanyadbÃlyapÃï¬ityadvayaæ maunaæ ca nididhyÃsanaæ labdhvà atha j¤ÃnasÃmagrÅpau«kalyÃnantaraæ brahmÃhamiti sÃk«ÃtkÃravÃn brÃhmaïo bhavatÅtyartha÷ / maunaÓabdasya siddharÆpe pÃrivrÃjye anu«Âheye ca dhyÃne prayogÃtsaæÓaya÷ / yathà taæ ha baka ityÃdivÃkyaÓe«ÃdudgÅthÃdyupÃsanasyÃrtvijyatvanirïayastadvadatha brÃhmaïa iti vidhihÅnavÃkyaÓe«ÃnmaunasyÃpyavidheyatvaniÓcaya iti pÆrvapak«amÃha-## atra dhyÃnasyÃnanu«ÂhÃnaæ siddhÃnte tvanu«ÂhÃnamiti phalam / yadi maunaæ pÃrivrÃjyaæ tadà vÃkyÃntaraprÃptamanÆdyate bÃlyavidhipraÓaæsÃrtham / yadi j¤Ãnaæ tadà pÃï¬ityaÓabdÃtprÃptamiti pÆrvapak«agranthÃrtha÷ / muniÓabdÃdvij¤ÃnÃtiÓaya÷ pratÅyate tasya j¤ÃnamÃtravÃcipÃï¬ityaÓabdÃnna prÃpti÷ / nÃpi muniÓabda÷ parivrìvÃcaka÷ vÃlmÅkyÃdi«u prayujyamÃnatvÃt / tasmÃdaprÃptaæ maunamapÆrvatvÃdvidhiæ kalpyatÅti siddhÃntayati-## Ãpastambaprayogasya gatimÃha-## ki¤cÃmaunaæ ca maunaæ ca nirvidyeti Óravaïamananavadanu«Âheyatvoktermaunasya vidheyatetyÃha-## naca trayÃïÃæ vidhÃne vÃkyabhedo do«a÷ / uparidhÃraïavadi«ÂatvÃttadvÃkyabhedasyeti bhÃva÷ / kasyedaæ dhyÃnaæ vidhÅyata ityÃha-## ÃtmÃnaæ viditveti parok«aj¤Ãnavata÷ saænyÃsina÷ prak­tatvÃdityartha÷ / sÆk«mÃrthasÃk«ÃtkÃrasÃdhanatvena dhyÃnÃde÷ «a¬jÃdau lokata÷ prÃptiæ ÓaÇkitvà niyamavidhimÃha-## nanu brahmavidyÃpare vÃkye kathaæ j¤ÃnÃÇgamiti cetsaphalakratuparavÃkye 'ÇgavidhivadityÃha-## pradhÃnamÃrabhyÃÇgaparyanto vidhi÷ / tatra pradhÃna÷ kraturvidhyÃdirata evÃÇgaæ vidhyanta ityucyata ityartha÷ / etatsÆtrabhëyabhÃvÃnabhij¤Ã÷ saænyÃsÃÓramadharmaÓravaïÃdau vidhirnÃstÅti vadanti / vidhau hyaprÃptimÃtramapek«itaæ tacca bhedadarÓanaprÃbalyÃddarÓitamiti saæpradÃyavida÷ //47// END BsRp_3,4.14.47 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.14.48þ k­tsnabhÃvÃt tu g­hiïopasaæhÃra÷ | BBs_3,4.48 | samÃvartanÃnantaraæ kuÂumbe sthito brahmalokaæ prÃpnoti naca punarÃvartata ityupasaæhÃrÃtsaænyÃso nÃstÅti ÓaÇkÃrtha÷ / ÃyÃsaviÓi«ÂakarmabÃhulyÃdg­hiïopasaæhÃra÷ k­to na saænyÃsÃbhavÃditi samÃdhyartha÷ //48// END BsRp_3,4.14.48 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.14.49þ maunavad itare«Ãm apy upadeÓÃt | BBs_3,4.49 | saænyÃsagÃrhasthyadvayamatra sÆtrak­toktam / tato 'nyadÃÓramadvayaæ nÃstÅti kasyacidbhrama÷ syÃttaæ nirasyati-## ÃÓramadvayavadityartha÷ / itarayorapÅti vÃcye bahÆktiravÃntarabhedamapek«ya / sa cÃsmÃbhi÷ prÃgdarÓita÷ //49// END BsRp_3,4.14.49 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.15.50þ anÃvi«kurvann anvayÃt | BBs_3,4.50 | ## tatra bÃlye vi«aye taddhitasya bhÃvÃrthatvÃsaæbhavÃtkarmÃrthatvaæ g­hÅtvà ti«ÂhanmÆtratvÃdikarmaïo 'prarƬhendriyatvÃdirÆpabhÃvaÓuddheÓca bÃlakarmatvÃviÓe«ÃtsaæÓayamÃha-## pÆrvapak«e vidyÃÇgatvena ti«ÂhanmÆtratvÃderapyanu«ÂhÃnaæ siddhÃnte bhÃvaÓuddhereveti phalam / pÆrvatra maunaÓabdasya j¤ÃnÃtiÓaye dhyÃne prasiddhatvÃt dhyÃnaæ vidheyamityuktam, tadvadbÃlyaÓabdasya kÃmacÃrÃdau prasiddhestadvidhigrahaïamityÃha-## kÃmataÓcaraïavadanabhak«aïÃni yasya sa kÃmacÃravÃdabhak«aïastasya bhÃvastattetyartha÷ / yathopapÃdaæ yathÃsaæbhavaæ mÆtrÃdi yasya tadbhÃvastattvaæ bÃlyavidhibalÃtpÃtityaÓÃstramanyavi«ayamiti bhÃva÷ / 'yastvavij¤ÃnavÃnbhavatyamanaska÷ sadÃÓuci÷ / na sa tatpadamÃpnoti saæsÃraæ cÃdhigacchati'ityÃdi Óaucabhik«ÃdiniyamavidhiÓÃstrÃviruddhasya bhÃvaÓuddhÃkhyabÃlyasya vidhisaæbhavÃnna yathe«Âace«ÂÃvidhiriti siddhÃntayati-## pradhÃnavirodhitvÃcca na tadvidhirityÃha-## bhÃvaÓuddhervidyopakÃrakatvenÃnvayÃdanÃvi«kurvanbhavediti bÃlyavidhyartha iti sÆtrayojanà //50// END BsRp_3,4.15.50 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.16.51þ aihikam apy aprastutapratibandhe taddarÓanÃt | BBs_3,4.51 | aihikamapi saænyÃsÃdibÃlyÃntaæ sÃdhanajÃtamuktvà tatsÃdhyavidyÃjanma vicÃryata iti saægatiæ vadan sÃdhanasya dvidhà phalasaæbhavÃtsaæÓayamÃha-## kÃrÅrÅ«Âivadaihikaphalatvaniyama÷ ÓravaïÃdÅnÃmiti pÆrvapak«amÃha-## nanvÃmu«mikaphalakayaj¤ÃdisÃdhyavidyÃyÃ÷ kathamaihikatvaniyama ityata Ãha-## ÓuddhidvÃrà yaj¤Ãdibhi÷ ÓravaïÃdi«u sÃk«ÃdvidyÃhetu«u ghaÂite«u vidyÃvilambo na yukta÷ / d­Óyate ca vilamba÷ ata÷ ÓravaïÃdervidyÃhetutvamasiddhamiti pÆrvapak«e phalam / pratibandhakavaÓÃdvilambe 'pi hetutvasiddhiriti siddhÃnte phalaæ matvà citrÃdivadaniyataphalaæ ÓravaïÃdikamiti siddhÃntayati-## nanu prÃrabdhakarmaviÓe«eïa ÓravaïÃdiphalapratibandha÷ kimiti kriyate ÓravaïÃdinaiva karmavipÃkapratibandha÷ kiæ na syÃdityata Ãha-## deÓÃdimahimnà karmÃïi vipacyanta ityartha÷ / tena ÓravaïÃdikameva kimiti na vipacyante, tatrÃha-## vipÃcakatvaæ palaunmukhyahetutvam / nanu tarhi ÓravaïÃdivipÃcakadeÓÃdikaæ kÅd­Óamityata Ãha-#<ÓÃstramapÅti /># phalabalÃddeÓÃdij¤Ãnamiti bhÃva÷ / tathÃpi karmaïaiva ÓravaïÃdipratibandho na vaiparÅtyamityatra ko hetustamÃha-## pratibandhakatvaÓaktirapi phalabalÃjj¤Ãtavyeti bhÃva÷ / pratibandhakasadbhÃve Órautaæ smÃrtaæ ca liÇgamÃha-## Ó­ïvanto 'pi na vidyurityukte÷ pratibandhasiddhi÷ / Ãtmano yathÃvadvaktÃpyÃÓcarya÷ adbhutavat kaÓcideva bhavati / ti«Âhatu labdhà sÃk«ÃtkÃravÃn, parok«ato j¤ÃtÃpyÃÓcarya÷ / kuÓalenÃcÃryeïÃnuÓi«Âo 'pÅtyartha÷ //51// END BsRp_3,4.16.51 ____________________________________________________________________________________________ START BsRp_3,4.17.52þ evaæ muktiphalÃniyamas tadavasthÃvadh­tes tadavasthÃvadh­te÷ | BBs_3,4.52 | asati prÃrabdhakarmapratibandhe ÓravaïÃdinehaiva vidyodaya÷ yaj¤Ãdibhi÷ saæcitapÃpapratibandhasya nirastatvÃt / sati tu bhogena tannirÃsÃdamutreti vidyÃyà aihikÃmu«mikatvaviÓe«aniyama uktastadvatphale 'pi mok«e kaÓcidutkar«ÃdiviÓe«a÷ syÃdityata Ãha-## muktiratra vi«aya÷ / tasyÃæ vidyÃvadviÓe«aniyamo 'sti na veti phalasyobhayathÃsaæbhavÃtsaæÓaye pÆrvapak«amÃha-## mukti÷ saviÓe«Ã, phalatvÃdvidyÃvadata÷ karmasÃdhyà muktiriti phalam / siddhÃnte tu nirviÓe«atvÃvadhÃraïaÓrutibÃdhitamanumÃnamato j¤ÃnaikavyaÇgyà muktiriti phalam / ki¤ca ÓravaïÃditÃratamyÃdvidyÃyÃæ ka¤cidatiÓayamaÇgÅk­tya vidyÃlabhyamuktau nÃtiÓaya ityÃha-## nanu brahmaïo nityasiddhatvÃdavidyÃniv­tteÓcÃnyatve dvaitÃpatte÷, ananyatve cÃsÃdhyatvÃdikaæ vidyÃphalamityata Ãha-## vidyayÃbhivyaktatvena brahmÃnanda eva mukhyaphalamabhivyaktiravidyÃniv­ttirÃnandasvarÆpasphÆrtipratibandhakÃbhÃvatayà vidyayà sÃdhyate sà cÃnirvÃcyeti na dvaitÃpatti÷ / anye tu sà brahmÃnanyetyÃhu÷ / naca sÃdhyatvÃnupapattestatra vidyÃvaiyarthyamiti vÃcyam / yadabhÃve yadabhÃvastattatsÃdhyamiti j¤ÃnÃtsarvo loka÷ pravartate / yathÃca vidyÃyà abhÃve brahmasvarÆpamukterabhÃvo 'nartharÆpà avidyaivÃsti / asyà avidyÃyà eva muktirnÃstÅtivyavahÃravi«ayatvena muktyabhÃvatvÃt / tathÃca vidyÃæ vinà muktirnÃstÅti niÓcayÃdvidyÃmupÃdatte / vidyodaye ca svata÷siddhanityaniv­ttÃnarthasvaprakÃÓabrahmÃnandÃtmanavati«Âhata ityanavadyam / saæprati vidyÃyÃmatiÓayÃÇgÅkÃra tyajati-## ekarÆpe vi«aye pramÃyÃæ tÃratamyÃnupapatterityartha÷ / kathaæ tarhi pÆrvÃdhikaraïe vidyÃyà viÓe«a ukta÷, tatrÃha-## satyÃmapi sÃmagryÃæ j¤Ãne vilamba ukto na tÃratamyamityartha÷ / tarhi satyapi j¤Ãne muktau vilamba÷ kiæ na syÃdityata Ãha-## vÃyvÃdipratibandhÃddipotpattivilambe 'pyutpanne tamoniv­ttivilambÃdarÓanÃtsati j¤Ãne nÃj¤Ãnaniv­ttau vilamba iti bhÃva÷ / ki¤ca karmaïÃmupÃsanÃnÃæ ca guïabhedena tÃratamyÃtphalatÃratamyaæ yuktam / nirguïavidyÃyÃstvekarÆpatvÃttatphalaikarÆpyamityÃha-## sm­tau kasyacinnirguïavida ityartha÷ / tasmÃdvidyÃsamakÃlaiva muktiriti siddham //52// END BsRp_3,4.17.52 iti ÓrÅmatparamahaæsaparivrÃjakÃcÃryaÓrÅgovindÃnandabhagavatk­tau ÓÃrÅrakavyÃkhyÃyà bhëyaratnaprabhÃÂÅkÃyÃæ t­tÅyasyÃdhyÃyasya caturtha÷ pÃda÷ //4// ##// ##//