Badarayana: Brahmasutra, Adhyaya 3
with Govindananda's Ratnaprabhavyakhya,
a subcommentary on Samkara's Sarirakamimamsabhasya

[Sutra text added!]



Input by members of the Sansknet project
(www.sansknet.org)


This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.
These and other irregularities cannot be standardized at present.


THE TEXT IS NOT PROOF-READ!



REFERENCE SYSTEM:
BBs_n,n.n = Badarayana-Brahmasutra_Adhyaya,Pada.Sutra
BsRp_n,n.n.n = Brahmasutra-Ratnaprabhavyakhya_Adhyaya,Pada.Adhikarana.Sutra

#<...># = BOLD




#<atha tçtãyo 'dhyàyaþ />#



yaü hi vairàgyasaüpannàstattvamarthavivekinaþ /
labhante sàdhanairdàntàstaü sãtànàyakaü bhaje //1//



____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.1.1þ



tadantarapratipattau raühati saüpariùvaktaþ pra÷naniråpaõàbhyàm  | BBs_3,1.1 |



#<tadantarapratipattau raühati saüpariùvaktaþ pra÷naniråpaõàbhyàm />#
vçttamanådya tçtãyàdhyàyàrthamàha-#<dvitãya ityàdinà />#
aviruddhe vedàntàrthe tajj¤ànasàdhanacintàvasara ityanayorhetuhetumadbhàvaþ /
liïgopàdhisiddhau tadupahitajãvasaüsàracinteti pàdayorapi tadbhàvasaïgatiþ /
atra prathamapàde vairàgyam /
dvitãye svapnàdyavasthoktyà tvaüpadàrtho brahmatattvaü cocye /
tçtãye vàkyàrthastadarthamupàsanà÷ca vicàryante /
caturthapàdàrthamàha-#<samyagdar÷anàditi />#
dar÷anopàyàþ saünyàsàdayaþ /
muktiråpaphalasya svargavattàratamyaniyamàbhàvaþ ekaråpatvamiti yàvat /
prasaïgàgataü dehàtmadåùaõam /
pa¤casu dyuparjanyapçthivãpuruùayoùitsvagnitvadhyànaü pa¤càgnividyà /
yasmàt karmaõà gatyàgatiråpo 'narthastasmàt karmaphale jugupsàü ghçõàü viraktiü kurvãteti pa¤càgnividyopasaühàre ÷ravaõàdvairàgyàrthaü pradar÷yate ityanvayaþ /
÷àstràdisåtre nityànityavivekakçtaü vairàgyamuktam, iha taddàróhyàya gatyàgatikle÷abhàvanàkçtaü taducyata ityapaunaruktyam /
adhikaraõaviùayamàha-#<jãva iti />#
avidyà prasiddha /
vidyeti pàñhe upàsanà gràhyà /
karma dharmàdharmàkhyaü, pårvapraj¤à janmàntarasaüskàraþ /
atha maraõakàle pràõà hçdaye jãvenaikãbhavantãtyarthaþ /
råpaü ÷arãraü, pa¤cãkçtabhåtabhàgàþ uttaradehapariõàmino bhåtasåkùmàþ /
vedàntàrthaj¤ànasàdhanavicàratvàt sarvàdhikaraõànàü, ÷ruti÷àstràdhyàyasaïgatayaþ vairàgyaphalakatvàdetatpàdasaïgatiþ /
pårvàdhikaraõe vyavahàràrthaü pa¤cãkaraõamuktaü sa vyavahàro 'tra niråpyata iti phalaphalibhàvo 'vàntarasaïgatiþ /
atra pårvapakùe nirà÷rayapràõagatyabhàvàt, na vairàgyaü, siddhànte bhåtà÷rayapràõagatervairàgyamiti phalabhedaþ /
tejomàtrà÷cakùuràdayaþ, pa÷yati jighratãti vàkya÷eùàt /
àpaþ pa¤casvagniùu hutàþ pa¤camyàmàhutau hutàyàü yathà puruùa÷abdavàcyàþ puruùàtmanà pariõamante tathà kiü tvaü vettheti ÷vetaketuü prati ràj¤aþ pravàhaõasya pra÷naþ, tasya cottaràj¤àne tatpitaraü prati ràjovàca 'asau vàva loke gautamàgnistatra ÷raddhàkhyà àpaþ àhutiþ parjanyàgnau somaråpà iha khlvagnihotre ÷raddhayà hutà dadhyàdiråpà àpo yajamànasaülagnàþ svargaü lokaü prapya somàkhyadivyadehàtmanà sthitàþ karmànte drutàþ parjanye håyante tato vçùñiråpàþ pçthivyà annaråpàþ puruùe retoråpàþ yoùiti hutàþ àpaþ puruùa÷abdavàcyàþ pumàtmakà bhavanti'iti niråpaõaü kçtam /
nanvetaddehaü tyaktvàdbhiþ saha gatasya pa÷càddehàntarapràptirityayuktam /
yathà tçõajalàyukà tçõàntaraü gçhãtvà pårvatçõaü tyajati tathà jãvo dehàntaraü gçhãtvà pårvadehaü tyajatãti ÷rutivirodhàditi ÷aïkate-#<nanvanyeti />#
ihaiva karmàyattabhàvidehaü devo 'hamityàdibhàvanayà gçhãtvà pårvadehaü tyajatãti ÷rutyarthaþ, ato na virodha iti samàdhatte-#<tatràpãti />#
bhàvanàyà dãrghãbhàvo bhàvidehaviùayatvam /
ghañàkà÷avadupahito jãvaþ såkùmopàdhigatyà lokàntaraü gacchatãti pa¤càgni÷rutyuktaþ prakàrastadvirodhàdanyàþ kalpanàþ sarvà anàdartavyà ityanvayaþ /
sàïkhyakalpanàmàha-#<vyàpinàmiti />#
sugatakalpanàmàha-#<kevalalasyeti />#
nirvikalpakaj¤ànasantànaråpasyàtmano dehàntare ÷abdàdisavikalpakaj¤ànàkhyavçttilàbho bhavatãtyarthaþ /
kàõàdakalpanàmàha-#<mana iti />#
dehàntaraü prati manomàtraü gacchati, indriyàõi tu nåtanànyevàrabhyante /
digambarakalpanàmàha-#<jãva iti># //1//



END BsRp_3,1.1.1

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.1.2þ


tryàtmakatvàt tu bhåyastvàt  | BBs_3,1.2 |



nanu pàkasvedagandharåpakàryatrayopalabdhestryàtmako deha ityayuktam /
pràõàvakà÷ayorapyupalabdhyà dehasya pa¤cabhåtàtmatvàdityarucyà vyàkhyàntaramàha-#<puna÷ceti />#
dehadhàrakatvàddhàtavastaistridhàtutvàtryàyàtmaka ityanvayaþ /
dehasya kevalàbjatve vàtaü pittaü ca vàyavyaü taijasaü na syàtàmiti bhàvaþ /
pçthivãtarabhåtàpekùayàpàü bàhulyam /
ki¤ca dehanimittànàü karmaõàmabbàhulyàttàbhirbhåtàntaràõyupalakùyanta ityàha-#<karma cetyàdinà># //2//



END BsRp_3,1.1.2

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.1.3þ


pràõagate÷ ca  | BBs_3,1.3 |



utkràntau pràõà dehabãjapa¤cabhåtà÷rayàþ pràõatvajjãvaddehasthapràõavadityàha-#<pràõagate÷ceti># //3//



END BsRp_3,1.1.3

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.1.4þ


agnyàdigati÷ruter iti cen na bhàktatvàt  | BBs_3,1.4 |



pràõànàü gatirasiddhetyà÷aïkya niùedhati-#<agnyàdãti />#
adar÷anàdoùadhivanaspatigamanasyeti ÷eùaþ /
lomànyapiyantãtyarthaþ //
pràõànàmagnyàdiùu layasya mukhyatve jãvasya gatibhogayorayogàtsarve pràõà anåtkràmantãti vispaùña÷ruterlomàdigauõalayapàñhàcca gauõatvamityarthaþ //4//



END BsRp_3,1.1.4

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.1.5þ


prathame '÷ravaõàd iti cen na tà eva hy upapatteþ  | BBs_3,1.5 |



bhåtàntarayuktànàmapàü gatimuktvà puruùavacastvaü tàsàmàkùipya samàdhatte-#<prathama iti />#
nanu prathamapadaü vyarthamuttaràgniùvapyapàma÷ravaõàdityà÷aïkya somavçùñyannaretasàmabråpatvàduttaratra tàsàü ÷ravaõamasti, na prathama ityàha-#<yadinàmeti />#
pa¤càgniùvapàmàhutitve siddhe tàsàü pa¤camyàmàhutau puruùavacastvaü bhavenna tatsiddhaü prathamàgnau tàsàmanàhutitvàditi ÷aïkàrthaþ evaü hi ÷raddhà÷abdenàpàü grahe sati pra÷nottaropasaühàràõàü saügànàdekàrthatvàdekavàkyatopapadyate, agrahe tu caturùvagniùvevàpàmàhutitvàccaturthyàmàhutàviti vàcyaü, ataþ pra÷nopasaühàrayoþ pa¤camyàmiti ÷ravaõàt, prathamàgnàvapyàpa eva gràhyà iti samàdhànàrthaþ /
anapaþ adbhyo 'nyataþ /
#<etadeveti />#
÷raddhà÷abdasyàbarthakatvaü dar÷ayatãtyarthaþ /
upapatterityasyàrthàntaramàha-#<÷raddhàkàryamiti />#
tasyàþ ÷raddhàhuteþ somaþ saübhavatãtyàdinà ÷raddhàsomàdãnàü pårvapårvapariõàmatvaü ÷rutaü tato dravapariõàmatvàt ÷raddhàyà aptvaü pratyayàtmakamukhya÷raddhàyà àhutitvàyogàccetyarthaþ /
÷raddhà÷abdasyàpsu såkùmatvaguõena vçttimuktvà lakùaõàü vaktuü ÷raddhàyà adbhirekakarmayogitvaü hetutvaü và saübandhamàha-#<÷raddhàpårvaketi />#
asmai yajamànàya /
snànàdyarthamàpaþ ÷raddhàü saünamante janayantãti ÷rutyarthaþ //5//



END BsRp_3,1.1.5

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.1.6þ


a÷rutatvàd iti cen neùñàdikàriõàü pratãteþ  | BBs_3,1.6 |



apàü gatimupetyàdbhiþ saha jãvànàü gatimàkùipya samàdhatte-#<athàpãtyàdinà />#
dyulokàgnau ÷raddhàhuteþ somo ràjà saübhavatãtyuktvà vàkya÷eùe dhåmàdimàrgeõa àkà÷àccandramasaü pràptà iùñyàdikàriõa eùa somo ràjetyuktàþ, ataþ somaràjà÷abdasàmànyàdiùñyàdikàriõàü jãvànàü ÷raddhà÷abditàdbhiþ saha gatiriha ÷raddhàhutivàkye pratãyata ityarthaþ /
teùàü såkùmàbhirdravyàpårvaråpàbhiþ pa¤cãkçtàbhiradbhiþ saübandhaü vadan sahagatiü vivçõoti-#<teùàü càgnihotreti />#
nidhanaü maraõaü tannimittakamantyeùñividhànaü, asau yajamànaþ, svargàya gacchatviti mantràrthaþ /
hutadravyaråpàõàmapàü gamane ÷rutyantaramàha-#<tathàceti />#
agnihotraprakaraõe janakena yàj¤avalkyaü prati 'natvevainayoþ sàyaüpràtaràhutyostvamutkràntiü na gatiü na pratiùñhàü na tçptiü na punaràvçttiü na lokaü pratyutthàyinaü vettha'iti ùañ pra÷nàþ kçtàsteùàü nirvacanamapi ràj¤aiva 'te và ete àhutã hute utkràmataþ te 'ntarikùadvàrà divaü gacchataste divamevàhavanãyaü pratiùñhàü kurvàte divaü tarpayataste tataþ punaràvartete tataþ pçthivyàü puruùe yoùiti ca hute puruùaråpeõottiùñhataþ'iti vàkya÷eùeõa kçtam //6//



END BsRp_3,1.1.6

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.1.7þ


bhàktaü vànàtmavittvàt tathà hi dar÷ayati  | BBs_3,1.7 |



saüpratyuttarasåtravyàvartyaü ÷aïkate-#<kathamityàdinà />#
atra somàkhyacandrasyànnatvamuktaü neùñàdikàriõàmiti bhràntiniràsàrthaü ÷rutyantaramàha-#<te candramiti />#
yathà yaj¤e camasasthaü somamçtvija àpyàyasveti kriyàvçttau loñ punaþ punaràpyàyya punaþ punarapakùayya bhakùayanti /
evamenàniùñàdikàriõo 'nnaråpàn bhakùayanti devà ityarthaþ /
adhikriyate puruùo vidhinà saübadhyate 'nenetyadhikàraþ phalakàmanà /
÷àstrànarthakyavàraõàya annatvaü goõamiti bhàvaþ /
kena doùeõa teùàü devabhogyatetyata àha-#<anàtmavittvàcceti />#
yathà pa÷urbhogya evamaj¤aþ sa bhedadhãmàn devànàü bhogya ityarthaþ /
àtma÷abdasya mukhyatvabalena såtràü÷aü vyàkhyàya prakçtapa¤càgnayaþ såtrakçtàtmatvenopacarità iti vyàkhyàntaramàha-#<anàtmetyàdinà />#
vidyàstutyarthamannatvaü na mukhyamityatra ÷rutyantaràrthaü såtra÷eùaü vyàcaùñe-#<tathàhãti />#

evaü gatiparyàlocanayà vairàgyamiti siddham //7//



END BsRp_3,1.1.7

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.2.8þ


kçtàtyaye 'nu÷ayavàn dçùñasmçtibhyàü yathetamanevaü ca  | BBs_3,1.8 |



idànãü gatyantarabhàvinãmàgatiü niråpapayati-#<kçtàtyaya iti />#
bhoktavyakarmasamàptyànantaryamatha÷abdàrthaþ /
yathetamityàrabhya ÷vàdiyonimityantaü vàkyaü yàvattàvadàmnàyata iti yojanà /
atra yàvatsaüpàtamiti vi÷eùaõàdramaõãyacaraõà iti vàkyàcca saü÷ayamàha-#<tatreti />#
anu÷ayaþ karma, atra pårvapakùe karmàbhàvenàgateraniyamàdvairàgyàdàróhyaü, siddhànte karmasattvenàgatiniyamàdvairàgyadàróhyamiti bhedaþ /
teùàmiùñàdikàriõàü yadà tatkarma paryavaiti viparikùãõaü bhavati tadà punaràvartanta iti ÷rutyantareõàpi kçtsrakarmaõa÷candraloke bhuktatvamucyata ityarthaþ /
yàvatpadasaïkoco na yuktaþ ÷rutyantaravirodhàdityàha-#<naivamiti />#
ayaü naro yatki¤cidiha loke karma karoti tasyàntaü phalaü paraloke pràpya karmàrthaü punaràyàtãti ÷rutyarthaþ /
karmàbhàve ÷rutimuktvà yuktimàha-#<apiceti />#
abhivyaktiþ phalonmukhatà, maraõenàbhivyaktasya sarvasya karmaõaþ paralokabhogasyàva÷yaübhàvàtkarmàbhàva ityarthaþ /
caraõàkhyasãlamàtràdavaroha iti pràpte siddhàntapratij¤àü vyàcaùñe-#<yenetyàdinà />#
tat tatràvarohatàü jãvànàü madhye ye kecidiha karmabhåmau ramaõãyacaraõàþ puõyakarmàõaþ puõyayonibhàja iti yat tat abhyà÷o ha ava÷yaü hãtyarthaþ /
kapåyaü pàpam /
dçùña÷abdasya ÷rutyarthamuktvàrthàntaramàha-#<dçùña÷ceti />#
'puõyo vai puõyena karma bhavati pàpaþ pàpena'ityàdi÷àstreõa sukhaduþkhayordharmàrdharmahetukatvamavagatam /
tata÷ca janmàrabya dçùño bhogaþ karmahetukaþ bhogatvàt, svargabhogavadityànu÷ayasiddhiþ, vipakùe ca hetvabhàvàt bhogasyàkasmikatvaprasaïga ityarthaþ /
smçtavà÷ramàþ à÷ramiõaþ pretya mçtvà lokàntare karmaphalaü bhuktvà tataþ ÷eùeõa bhuktàdanyena karmaõà anu÷ayàkhyena punarjanma pratipadyante iti saübandhaþ /
vi÷iùñà de÷àdayo medhàntà da÷a guõà yeùu te tathoktàþ /
÷rutaü j¤ànaü, vçttaü àcàraþ /
svàbhimatànu÷ayaü vaktuü pçcchati-#<kaþ punariti />#
kçtasya karmaõaþ svarge bhoge sati bhuktasya karmaõo le÷o 'nu÷ayastadvànavarohati bhàõóe snehale÷asya dçùñatvàt, tataþ ÷eùeõeti smçte÷cetyekade÷ivyàkhyàmàha-#<kecidityàdinà />#
ricyamànaü snehena viyujyamànam /
nanu bhoganà÷yatvàt karmaõo le÷o na yuktaþ iti ÷aïkate-#<nanviti />#
kçtsnakarmaõo bhoge jàte nà÷aþ syàt, natu bhogo jàta iti parihàràrthaþ /
bhogo na jàyata ityayuktamiti ÷aïkate-#<nanviti />#
bhogaþ sàva÷eùo jàta iti samàdhatte-#<bàóhamityàdinà />#
idamekade÷ivyàkhyànaü dåùayati-#<naceti />#
'svargakàmo yajeta'ityàdi÷àstreõa svargabhogàrthaü karma coditaü, taccheùasya martyabhogahetutve ÷àstravirodha ityarthaþ /
ki¤ca svargahetukarma÷eùàdavarohe kapåyayonyàpatti÷rutivirodha ityàha-#<ava÷yaü ceti />#
svàbhimatamanu÷ayamàha-#<tasmàditi />#
pårvapakùabãjamanådya dåùayati-#<yadityàdinà />#
kùapayitvà punaràgacchantãti pràpyantamiti vàkyena gamyata iti yojanà /
janmàrabhya dçùñabhogaliïgànugçhãtayà ramaõãyakapåyacaraõa÷rutyaihikànu÷ayàkyakarmavi÷eùaõaparayà virodhàt, yatki¤ceti yàvatsaüpàtamiti ca sàmànya÷abdayoràmuùmikaviùayatvena saïkoco nyàyya iti bhàvaþ /
maraõaü kçtsnakarmàbhivya¤jakamityayuktam, uktànu÷aya÷rutivirodhàdityàha-#<tadapãti //>#
balavadanàrabdhakarmapratibandhàcca na kçtsnakarmàbhivyaktirityàha-#<apicetyàdinà />#
tasya kçtasnakarmavya¤jakatve heturnàstãti bhàvaþ /
pra÷naü matvottaraü ÷aïkate-#<àrabdheti />#
àrabdhavadanàrabdhasyàpi balavataþ pratibandhakatvànna sarvakarmaõaþ phaladànàyàbhivyaktiriti samàdhatte-#<yatheti />#
anàra÷abdhaphalatvàvi÷eùàtsarvakarmaõàmabhivyaktimà÷aïkya mithoviruddhasvarganarakàdidehaphalànàmekadehàrambhakatvàsaübhava uktastaü vivçõoti-#<nahãti />#
astu tarhi durbalasya karmaõo nà÷a ityata àha#<-nàpãti />#
nàbhuktaü kùãyate karmetyekànta utsargaþ sa ca pràya÷citabrahmaj¤ànadhyànairbàdhyate na maraõamàtraõetyarthaþ /
maraõena durbalakarmàvinà÷e mànamàha-#<smçtiriti />#
karmanà÷apakùaü nirasya prakçtakçtsnakarmàbhivyaktipakùe doùàntaramàha-#<yadi ceti />#
'kçtsnakarmaõàmekasmin devàdijanmani bhogena kùayànna janmàntaraü syàt, j¤ànàbhàvànna muktirityaj¤adevasya kaùñàntaràlada÷à syàdityarthaþ /
'÷vasåkarakharoùñràõàü go 'jàvimçgapakùiõàm /
caõóàlapulkasànàü ca brahmahà yonimçcchati /
'ityàdismçtivirodhàcca na sarvakarmaõàmekajanmàrambhakatvamityàha-#<brahmeti />#
nanvekasya karmaõaþ kathamanekajanmaphalakatvam, adçùñatvàdityàha-#<naceti />#
ki¤ca vya¤jakatve 'pi maraõasya kiü sarvakarmavya¤jakatvaü kalpyate uta yatki¤citkarmavya¤jakatvam /
nàdyaþ, iha kçtakàrãryàderatraiva phalahetormaraõavyajyatvàsaübhavàdityàha-#<naceti />#
dvitãyaü nirasyan paroktaü dçùñàntaü vighañayati-#<pradãpeti />#
råpàõàü pradãpavat, maraõaü na kasyacidapi karmaõo vaya¤jakaü kintu prabalakarmapratibandhàbhàve durbalaü vyajyata ityarthaþ /
evaü maraõasya vya¤jakatvànaïgãkàreõa pradãpadçùñànto nirastaþ,

aïgãkàre 'pyanukålo dçùñànta ityàha-#<sthåleti />#
såkùmamanudbhåtaråpamiti maraõe sarvakarmàbhivyaktyasiddhiriti ÷eùaþ /
evaü sarvakarmasaïgha ekajanmàrambhaka ityaikabhavikaþ karmà÷aya iti mataniràsamupasaüharati-#<tasmàditi />#
caraõa÷rutyà 'tataþ ÷eùeõa'ityàdismçtyà 'prabalapratibandhàt'itinyàyena cànabhivyaktakarmasadbhàvàdityarthaþ /
nanu muktyanupapattyàïgãkàrya aikabhavika ityata àha-#<÷eùeti />#
såtra÷eùaü vyàcaùñe-#<te cetyàdinà />#
avarohamàrga itthaü ÷råyate-'tasmin yàvatsaüpàtamuùitvà athaitamevàdhvànaü punarnivartante yathetamàkà÷amàka÷àdvàyuü vàyurbhåtvà dhåmo bhavati dhåmo bhåtvàbhraü bhåtvà megho bhavati bhåtvà pravarùati ta iha vrãhiyavà oùadhivanaspatayastilamàùà iti jàyante ato vai khalu durniùprapataraü yo yo hyannamatti yo retaþ si¤cati tadbhåya eva bhavati tadya iha ramaõãyacaraõà ramaõãyàü yonimàpadyante'iti /
dhåmàdyadhvanà yathetaü yathàgataü tathetamadhvànaü punaràyantãtyuktvà dhåmàdiråpapitçmàrgastharàtryàdikaü noktamadhikaü càbhràdikamuktamiti matvà såtrakçtoktaü yathetamanevaü ceti /
ava÷iùña÷rutyartho 'gne sphuñãbhaviùyati //8//



END BsRp_3,1.2.8

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.2.9þ


caraõàd iti cen nopalakùaõàrtheti kàrùõàjiniþ  | BBs_3,1.9 |



saüprati ÷rutisthacaraõa÷abdamàkùepapårvakaü såtrakçdvyàcaùñe-#<caraõàditi cediti />#
'adrohaþ sarvabhåteùu karmaõà manasà girà /
anugraha÷ca j¤ànaü ca ÷ãlametadvidurbudhàþ'iti smçtàvuktàvadrohàdayaþ ÷àstràrthaj¤ànaråpaü ÷ãlaü sarvakarmàïgamuktaü tadbodhakaü caraõapadamaïginaþ ÷rautàdikarmaõo lakùakaü, karmaõa evottaràvasthà dharmàdharmàkhyàpårvamiti karmalakùaõayaiva tadabhinnàpårvàkhyànu÷ayasiddhiriti kàrùõàjinimatam //9//



END BsRp_3,1.2.9

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.2.10þ


ànarthakyam iti cen na tadapekùatvàt  | BBs_3,1.10 |



tadeva ÷aïkàsamàdhànàbhyamàha-#<ànarthakyamiti cedityàdinà såtreõa />#
caraõa÷abdavàcyasyaiva grahaõasaübhavànna lakùaõà yukteti ÷aïkitvaiva bråte-#<nanviti />#
pratiùiddhaü  ÷ãlaü krodhànçtàdiråpam /
ki¤ca ÷ãlasya niùphalatvàyogàcchrutayonyàpattistasyaiva phalaü nànu÷ayasyetyàha-#<ava÷yaü ceti />#
vedàstadarthakarmàõyàcàraü vinà na phalantãti smçtyà ÷ãlasya karmàïgatvànna pçthakphalàpekùà, aïgiphalenàrthavattvàt /
na càïgamàtràdyonyàpattiþ phalamiti vàcyam /
aïgasya phalàsaübhavena mukhyàrthasyàcàrasya grahaõàyogàllakùaõà yukteti samàdhànàrthaþ /
yadyàcàrasya snànàdivat puruùasaüskàratayà puruùàrthatvaü tadàpyavirodha ityàha-#<puruùàrthatve 'pãti />#
aïgàvabaddhopàstivadàcàror'thavànityarthaþ /
astu tarhi ÷ãlakhyàcàràdeva yonyàpattirityà÷aïkya 'puõyo vai puõyena karmaõà'ityàdi ÷rutyà virodhànnaivamityàha-#<karma ceti />#
pàrayamàõaþ ÷aktaþ //10//



END BsRp_3,1.2.10

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.3.11þ


sukçtaduùkçte eveti tu bàdariþ  | BBs_3,1.11 |



yadyapyakrodhàdiråpaü ÷ãlaü sàdhàraõadharmàtmakaü vi÷eùaråpàt karmaõo 'bhinnaü tathàpi caraõàcàra÷abdau karmavàcinàveva na ÷ãlavàcakàviti na lakùaõàvasara iti bàdarimataü mukhyasiddhàntamàha-#<sukçteti />#
caraõa÷abdàrthamupasaüharati-#<àcàro 'pãti />#
karmaõa evàcàratve yathàkàrãtyàdibhedoktiþ kathamityata àha-#<bhedavyapade÷a iti />#
niråpapadàcàra÷abdàt sadàcàraråpo vi÷eùo bhàti /
atastatsamabhivyàhçtaþ karmasàmànyavàcako yathàkàrãti ÷abdastaditaravi÷eùaparaþ evamanavadyàni karmàõãti sàmànyataþ, asmàkaü sucaritànãti vi÷eùa iti vivekaþ /
tasmàdanu÷ayabalàdàgatyava÷yaübhàvànusandhànàdvairàgyamiti siddham //11//



END BsRp_3,1.3.11

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.3.12þ


aniùñàdikàriõàm api ca ÷rutam  | BBs_3,1.12 |



evaü puõyàtmanàü gatyàgaticintayà vairàgyaü niråpya pàpinàü taccintayà tanniråpayati-#<aniùñàdikàriõàmapãti />#
'ye vai ke ca'ityavi÷eùa÷ruteþ, 'vaivasvataü saügamanaü janànàm'iti ÷rute÷ca saü÷aye prathamàdhikaraõena siddhaniyamàkùepasaügatyà pårvapakùasåtraü vyàcaùñe-#<tatretyàdinà />#
yamaràjaü pàpijanànàü samyaggamyaü, haviùà prãõayateti ÷rutyarthaþ /
pårvapakùe puõyavatàmeva candragatiriti niyamàbhàvàt puõyavaiyarthyaü pàpàdvairàgyàdàróhyaü ceti phalaü, siddhànte pàpinàü candralokadar÷anamapi nàstãti puõyàrthavattvaü vairàgyadàróhyaü ceti phalam /
pa¤camàgnau dehàrambha iti niyamàtpàpinàmapi prathamadyulokàgnipràptirvàcyetyàha-#<dehàrambha iti />#
pàpinàü svargabhogàbhàve 'pi màrgàntaràbhàvà candragatiriti bhàvaþ //12//



END BsRp_3,1.3.12

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.3.13þ


saüyamane tv anubhåyetareùàmàrohàv arohau tadgatidar÷anàt  | BBs_3,1.13 |



siddhàntasåtraü vyàcaùñe-#<tu÷abda ityàdinà />#
saüyamane yamaloke yamakçtà yàtanà anubhåyàvarohantãtyevamàrohàvarohàviti yojanà såtrasya j¤eyà /
prayatàü mçtvà gacchatàm /
samyak parastàtpràpyata iti saüparàyaþ paralokaþ tadupàyaþ sàüparàyaþ, bàlamaj¤aü, vi÷eùato vittaràgeõa måóhaü mohàtpramàdaü kurvantaü prati na bhàti /
sa ca bàlo 'yaü strãvittàdiloko 'sti na paraloko 'stãti mànã /
sa me mama yamasya va÷amàpnotãtyarthaþ /
pàpinàü yamava÷yatàvàdivi÷eùa÷rutismçtibalàt'ye vai ke ca'ityavi÷eùa÷rutiriùñàdikàriviùayatvena vyàkhyeyeti bhàvaþ //13//



END BsRp_3,1.3.13


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.3.14þ


smaranti ca  | BBs_3,1.14 |



såtratrayasya bhàùyaü subodham //14 //  //15 //  //16//


END BsRp_3,1.3.14


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.3.15þ


api ca sapta  | BBs_3,1.15 |




END BsRp_3,1.3.15


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.3.16þ


tatràpi ca tadvyàpàràdavirodhaþ  | BBs_3,1.16 |




END BsRp_3,1.3.16


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.3.17þ


vidyàkarmaõor iti tu prakçtatvàt  | BBs_3,1.17 |



yaduktaü màrgàntaràbhàvàt pàpinàmapi candragatiriti /
tanna /
tçtãyamàrga÷ruterityàha-#<vidyàkarmaõoriti />#
màrgadvitayoktyanantaraü tçtãyamàrgoktipràrambhàrthaþ ÷rutàvatha÷abdaþ /
etayorvidyàkarmaõoþ pathidvayasàdhanayoranyatareõàpi sàdhanena ye narà na yuktàste janmamaraõàvçttiråpatçtãyamàrgasthàni bhåtàni bhavanti, kriyàvçttau loñ, tena pàpinàü candragatyabhàvàccandraloko na saüpåryata iti ÷rutyarthaþ /
#<pratipattàviti />#
pràptisàdhane ityarthaþ /
apica pàpinàü candragatau asau lokaþ saüpåryeta 'ata÷ca na saüpåryate'ityetatprativacanaü viruddhaü prasajyetetyanvayaþ /
avarohàdasaüpåraõama÷rutaü na kalpyaü ÷rutahànyàpatterityàha-#<na a÷rutatvàditi />#
avaroha eva tçtãyaü sthànaü ÷rutyuktamityata àha-#<avarohasyeti />#
imamadhvànaü punarnivartanta iti iùñàdikàriõàmavarohokteraniùñàdikàriõàmapi avarohasyàrthasiddhatvàt punaruktirvyarthetyarthaþ /
athaitayoriti màrgàntaropakramabàdhastçtãya÷abdabàdha÷cetyataþ sthàna÷abdo màrgalakùaka iti draùñavyam //17//



END BsRp_3,1.3.17

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.3.18þ


na tçtãye tathopalabdheþ  | BBs_3,1.18 |



evamavi÷eùa÷rutermàrgàntaràbhàvàcceti pårvapakùabãjadvayaü nirasya tçtãyabãjaniràsàrthaü såtramàdatte-#<yatpunarityàdinà />#
vidyàkarma÷ånyànàü kçmikãñàdibhàvena jàyasvetyàdi÷rutyà nirantarajanmamaraõopalabdhernàhutisaükhyàdara ityarthaþ /
puruùa÷abdàccaivamityàha-#<apiceti />#
manuùyadehasyàpi nàhutisaïkhyàniyama ityàha-#<apicetyàdinà />#
vidhiniùedharåpàrthadvaye vàkyabhedaþ syàdityarthaþ //18//



END BsRp_3,1.3.18

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.3.19þ


smaryate 'pi ca loke  | BBs_3,1.19 |



aniyame smçtisaüvàdàrthaü såtram-#<smaryate 'pãti />#
lokyate 'neneti loko bhàratàdiruktaþ mukhyàrthamapyàha-#<balàketi># //19//



END BsRp_3,1.3.19

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.3.20þ


dar÷anàc ca  | BBs_3,1.20 |



'aõóajàni ca jaràyujàni ca svedajàni codbhijjàni ca 'iti÷rutyavaùñambhena såtraü vyàcaùñe-#<apiceti />#
anyatràpyaniùñàdikàriùvityarthaþ //20//



END BsRp_3,1.3.20

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.3.21þ


tçtãya÷abdàvarodhaþ saü÷okajasya  | BBs_3,1.21 |



anayà ÷rutyà càturvidhyaü kathamuktaü ÷rutyantare trãõyevetyavadhàraõavirodhàditi ÷aïkottaratvena såtramàdatte-#<nanvityàdinà />#
jãvajaü jaràyujaü manuùyàdi, bhåmimudbhidya jàyate vçkùàdikaü, udakaü bhittvà jàyate yåkàdi jaïgamamiti bhedaþ /
saü÷okaþ svedaþ //21//



END BsRp_3,1.3.21

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.4.22þ


sàbhàvyàpattirupapatteþ  | BBs_3,1.22 |



evaü pàpinàü gatyàgatã vicàrya saüpratãùñàdikàriõàmavarohe vi÷eùamàha-#<sàbhàvyàpattiråpapatteþ />#
yathetamanevaü cetyuktarãtyà yathàgataü dhåmàdyadhvànaü punarnivartante, nivçttà÷cànu÷ayinaþ karmànte drutadehà àkà÷aü gatà àkà÷asadç÷à bhavanti /
àkà÷asàdç÷yànantaraü piõóãkçtà atisåkùmaliïgopahitàþ vàyunetastata÷ca nãyamànà vàyusamà bhavanti /
so 'nu÷ayã saügho vàyusamo bhåtvà dhåmasaügatastatsamo bhavati, dhåmasamo bhåtvàbhrasamo bhavati /
apo bibhartãtyabhraü, mehati si¤catãti vçùñikartà meghastatsamo bhåtvà varùadhàràdvàrà pçthivãü pravi÷ya vrãhiyavàdiråpo bhavatãti siddhàntagatyà ÷rutyarthaþ /
pårvottarayuktidvayaü saü÷yabãjaü mantavyaü, pårvatra màrgadvayamuktvà tçtãyatvokteryuktaü sthàna÷abdasya màrgalakùakatvamiha tu dugdhaü dadhi bhavatãtyàdiprayoge bhavati÷rutervikàrasvaråpàpattau mukhyatvàt sàdç÷yàpattilakùaõàbãjaü nàstãti pratyudàharaõasaïgatiþ /
÷rutimukhyatvaü phalamiti pårvapakùaþ /
anu÷ayinàü pårvasiddhàkà÷àdisvaråpàpattyayogàllakùaõeti siddhàntayati-#<evamityàdinà />#
samàno bhàvo dharmo yasya tadbhàvaþ sàbhàvyaü sàmyamiti såtrapadàrthaþ /
#<evaü hyetaditi />#
etadbhavanamevaü sàdç÷yaråpamevopapadyata ityarthaþ /
anu÷ayinàmàkà÷àdibhyo nirgamanànyathànupapattyàpi sàdç÷yalakùaõetyàha-#<àkà÷asvaråpeti />#
saüyogalakùaõàmà÷aïkyàha-#<vibhutvàdi ti />#
bhavati÷rutyà saüyogalakùaõàyàmanuvàdaþ syàdityarthaþ /
vividhabhåtasàmyamavarohe bhavatãtyanusaüdhànàdvairàgyamupasaüharati-#<ata iti># //22//



END BsRp_3,1.4.22

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.5.23þ


nàticireõa vi÷eùàt  | BBs_3,1.23 |



#<nàticireõa />#
uktaü sàdç÷yamupajãvya loke gantçõàü ciràciragatidar÷anàtsaü÷ayaü vadan pårvapakùayati-#<tatretyàdinà />#
aniyamàt kadàcidvilambena yonyàpattiriti pårvapakùaphalaü, siddhànte tu vrãhãyavàdibhàvàdanu÷ayinàü vilambena nirgamanamiti vi÷eùàdàkà÷àdibhàvàcchãghraü nirgama ityavilambena yonyàpattirityanusaüdhànàdvairàgyadàróhyamiti vivekaþ /
nanvàkà÷àdiùvanu÷ayinàü sukhaü vrãhiyavàdiùu duþkhamiti duþ÷abdàdbhàti na ciràciranirgamanamityata àha-#<sukhaduþkhatàvi÷eùa÷càyamiti />#
avadhiþ kàlaþ //23//



END BsRp_3,1.5.23

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.6.24þ


anyàdhiùñhiteùu pårvavadabhilàpàt  | BBs_3,1.24 |



#<anyàbhilàpàt />#
÷rutikramàt arthakramàccàdhikaraõànàü kramo bodhyaþ /
iha bhåmau varùadhàràdvàrà patitàste 'nu÷ayino vrãhyàdisàmyena jàyanta iti ÷rutyarthaþ /
atra jàyanta iti ÷ruteþ pårvatràkà÷àdivarùàntasàdç÷yokte÷ca saü÷ayamàha-#<tatreti />#
asminnavadhau varùasàdç÷yànantaramityarthaþ /
durniùprapatara÷abdena ciranirgalanalakùaõoktà na yuktà, duþkhena nirgamanamiti mukhyasaübhavàdityàkùepasaïgatyà pårvapakùayati-#<kiü tàvadityàdinà />#
atra pårvapakùe sthàvaratvanivçttaye 'dhikàriõàü yatnagauravaü, siddhànte vrãhyàdisaü÷leùamàtraü parihartuü yatnalàghavaü vairàgyadàróhyaü ceti vivekaþ /
nanu dehotpattyà jãvànàü janma syànna svataþ, vrãhyadestu na dehatvamityata àha-#<sthàvarabhàvasyeti />#
'sthàõumanye 'nusaüyanti'ityàdyà ÷rutiþ /
'÷arãrajaiþ karmadoùairyàti sthàvaratàü naraþ'ityàdyà smçtiþ /
nanu svargiõàü pàpàbhàvàtkathaü sthàvaratvaü, tatràha-#<pa÷viti />#
somàdyucchiùñabhakùaõasuràgrahàvàdi÷abdàrthaþ /
kratvarthahiüsàderapi hiüsàtvàdisàmànyena pravçtterna hiüsyàdityàdi÷àstraniùiddhatvàkàreõa duritàpårvakàritvamaviruddhamiti sàïkhyà àhuþ /
÷ruto 'tra vrãhyàdibhàvo 'nu÷ayinàü na janyaråpaþ karmavi÷eùaparàmar÷aü vinàtroktatvàt, pårvoktàkà÷àdibhàvavaditi siddhàntayati-#<evaü pràpta ityàdinà />#
pårvavaditi padaü dçùñàntatvena hetvaü÷atvena ca vyàkhyàtaü yadatra prakaraõe karmavi÷eùaparàmar÷akamucyate tajjanmeti vyatirekadçùñàntamapyàha-#<yatra tviti />#
apica 'yo yo hyannamatti yo retaþ striyàü si¤cati tadbhåya eva bhavati'iti vàkya÷eùe vrãhyàdiùu praviùñasyànu÷ayisaüghasyànnadvàrà retaþsikpuruùayogaþ ÷rutastadanyathànupapattyàpi janma÷rutirna mukhyetyàha-#<apicetyàdinà />#
vrãhyàdiråpadehanà÷e dehinàmuktànterava÷yaübhàvàdretaþ sigyogo na syàdityarthaþ /
#<eteneti />#
uktànumànàrthàpattibhyàm /
jàyata iti ÷rutermukhyàrthatvamanu÷ayibhogàyatanatvaü ca vrãhyàdeþ pratibråyàdityarthaþ /
nanu vrãhyàderbhogàyatanatvànaïgãkàre pårvokta÷rutismçtiprasiddhibàdha ityata àha-#<naceti># //24//



END BsRp_3,1.6.24

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.6.25þ


a÷uddham iti cen na ÷abdàt  | BBs_3,1.25 |



vaidikaü karmà÷uddhaü na bhavati ÷àstravihitatvàditi såtràrthaü prapa¤cayati-#<ayaü dharma ityàdinà />#
÷ucau de÷e pràtaþ sàyaïkàle jãvanàdinimitte kçtamagnihotraü dharmo bhavati sa evà÷ucide÷e madhyaràtre maraõàdinimitte kçtaþ sannadharmo bhavatãti nirõayaþ ÷àstraikasàdhya ityarthaþ /
tataþ kiü tatràha-#<÷àstràcceti />#
nanu yà hiüsà so 'dharma ityutsargasya vi÷eùavidhinà bàdho 'tra na yuktaþ /
nàbhicarediti niùiddha÷yenasya puruùàrthatvavat niùiddhahiüsàderapi kratåpakàrakatvàvirodhàditi, tatràha-#<utsargàpavàdayoriti />#
ayamarthaþ-kàmye karmaõi sarvatra karaõàü÷e ràgataþ pravçttiþ, aïgeùu vidhita iti sthitiþ /
tathàca ÷yenàkhye karmaõi niùedhe 'pi ràgapràbalyàt pravçttiþ syàt kratvaïgahiüsàdau tu vidhita eva pravçttirvàcyà /
sa ca vidhiryadyutsargapràptamanarthahetutvaü na bàdheta tarhi pravartako na syàt, pravartakatve và vidhiranarthàya syàt, ato niravakà÷o vidhiþ sàvakà÷amutsargamavihitahiüsàdiùu sthàpayatãti /
idaü ca niùedha÷àstrasya hiüsàtvàdisàmànyena pravçttimaïgãkçtyoktam /
vastutastasya ràgapràptahiüsàviùayatvàdvaidhahiüsàyàmapravçtternà÷uddhatva÷aïkàvasara iti draùñavyam /
pratiråpaü duþkharåpaü tasya phalaü neti yojanà /
iha vrãhyàdibhàve ka÷cidadhikàraþ karmaparàmar÷o nàstãtyuktam //25//



END BsRp_3,1.6.25

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.6.26þ


retaþsigyogo 'tha  | BBs_3,1.26 |



atha vrãhyàdibhàvànantaraü retaþ sigbhàvaþ ÷rutaþ /
tatrànnasthànu÷ayino retaþ sekakartçtvàyogàdyogamàtraü vàcyaü tadvadupakrame 'pi yoga evàstheyaþ, anyathopakramopasaühàrayorvirodhaþ syàditi matvoktam-#<ityavirodha iti># //26//



END BsRp_3,1.6.26

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,1.6.27þ


yoneþ ÷arãram  | BBs_3,1.27 |



yoneþ ÷arãra÷ruterna vrãhyàdi÷arãratvamanu÷ayinàmiti såtràrthaþ /
evaü karmiõàü gatyàgatisaüsàro durvàra ityanusandhànàt karmaphalàdvairàgyaü tattvaj¤ànasàdhanaü siddhamiti pàdàrthamupasaüharati-#<iti siddhamiti># //27//


END BsRp_3,1.6.27


iti ÷rãmadparamahaüsaparivràjakàcàrya ÷rãmadgovindabhagavatpàdakçtau ÷àrãrakamãmàüsàkhyàyàü bhàùyaratnaprabhàyàü tçtãyàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ //


____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________


#<tçtãyàdhyàye dvitãyaþ pàdaþ />#



____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.1.1þ


sandhye sçùñiràha hi  | BBs_3,2.1 |



#<saüdhye sçùñiràha hi />#
uktavairàgyasàdhyastattvaüpadàrthaviveko vàkyàrthaj¤ànasàdhanamasmin pàde niråpyata iti pàdayorhetusàdhyabhàvasaügatimàha-#<atikrànta iti />#
sàdhanavicàratvàdevàsya pàdasyàsminnadhyàye saügatiþ /
asmin pàde 'na sthànato 'pi'ityataþ pràgudde÷yatvena prathamaü jij¤àsitatvaüpadàrtho 'vasthàdvàrà vivicyate, tadàrabhyàpàdasamàptervidheyatatpadàrthavivekaþ, tatra pårvaü gatyàgaticintayà jàgradavasthà niråpità tadanantarabhàvinãü svapnàvasthàü ÷rutyuktàü viùayãkçtya tatra svapne rathàdisçùñyuktestadabhàvokte÷ca saü÷ayaü vadan pårvapakùasåtraü yojayati-#<tatra saü÷aya ityàdinà />#
svapnarathàdayo jàgradrathàdivat vyàvahàrikasattàkà uta ÷uktirajatavat pràtãtikà iti saü÷ayàrthaþ /
àrambhaõàdhikaraõe prapa¤casya pàramàrthikatvaniùedhàditi mantavyam /
atra pårvapakùe jàgradvat svapnàjjãvasya vivekàsiddhiþ /
siddhànte pràtãtikadç÷yasàkùitayà vivekàt svaya¤jyotiùñvasiddhiriti phalam /
mumårùoþ sarvendriyopasaühàràdetallokànanubhavo sati vàsanàmàtreõa imaü lokaü smarataþ karmabalàdhçdaye manasà paralokasphårtiråpaþ svapno bhavati, so 'yaü lokadvayasandhau bhavatãti saüdhyaþ svapnaþ /
tathàca ÷rutiþ-'tasmin saüdhye sthàne tiùñhannete ubhe sthàne pa÷yati idaü ca paralokasthànaü ca'iti /
ayaü svapnaþ kàdàcitka ityarucyà nityasvapnasya prabodhasaüprasàdasaüdhibhavatvamuktam /
anyetu martyacakùuràdyajanyaråpàdisàkùàtkàravattvaü paralokalakùaõaü, daivacakùuràdyajanyatadvattvaü martyalokalakùaõaü ca svapne 'stãti lakùaõato lokadvayaspar÷itvàt nityasvapnasyaiva lokadvayasaüdhyatvaü gràmadvayaspar÷imàrgasya tatsaüdhyatvavaditi vyàcakùate /
na kevalaü ÷rutyà svapnàrthànàü vyàvahàrikasatyatvaü kintu sakartçkatvàdapãtyàha-#<sa hi karteti># //1//



END BsRp_3,2.1.1

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.1.2þ


nirmàtàraü caike putràdaya÷ ca  | BBs_3,2.2 |


ki¤ca svapnàrthàþ satyàþ, pràj¤anirmitatvàt, àkà÷àdivaditi såtràrthamàha-#<apicetyàdinà />#
råóhimà÷aïkya prakaraõànnirasyati-#<nanvityàdinà />#
yaþ supteùu nirvyàpàreùu karaõeùu jàgarti tadeva ÷ukraü svaprakà÷aü brahmetyarthaþ /
svapnasya jàgradarthaiþ /
samànade÷atva÷ruterabheda÷rute÷ca satyatve tàtparyamityàha-#<atho khalvàhuriti># //2//



END BsRp_3,2.1.2

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.1.3þ


màyàmàtraü tu kàrtsnyenànabhivyaktasvaråpatvàt  | BBs_3,2.3 |



svapnarathàdayaþ pràtãtikà jàgradrathàdau këptasàmagrãü vinà dçùñatvàcchuktiråpyàdivaditi siddhàntayati-#<tu÷abda ityàdinà />#
cinmàtraniùñhàvidyà cittvàvacchedena jãve 'pi sthità rathàdyàkàrà màyeti såtrabhàùyayoruktà màyàvidyayorabhedaj¤àpanàya màtrapadena tu sati pramàtaryabàdhyatvaråpasya vyàvahàrikasatyatvasya niràsa uktaþ /
kàrtsnyamatra jàgrati yà këptasàmagrã, tajjanyatvaü paramàrthavastuno jàgradarthasya kàryasya dharmaþ /
satyatvavyàpakaþ tadabhàvaü svapne vivçõoti-#<na tàvàdityàdinà />#
saüvçte saïkãrõe, paryetuü gantuü, viparyetumàgantuü, ÷ràvayati prabuddho janaþ,

pàr÷vasthànpratãti ÷eùaþ /
etatsvapnaü yathà syàttathà /
yatra kàle svapnyayà vçttyà carati tathà sva÷arãre yatheùñaü caratãtyarthaþ /
#<bahiriveti />#
kulàyàddehàt bahirivàmçta àtmà caritvà yatra kàmaü yatheùñamãyate viharatãtyarthaþ /
guõamàha-#<yo hãti />#
dehàbhimànahãnatvaguõena bahiùñhavaddehastho 'pi bahirityukta ityarthaþ /
evaü sati ÷rutiyuktibhyàü antareva svapne satãtyarthaþ /
vipralambho vibhramaþ yogyade÷àbhàvamuktvà kàlàbhàvamàha-#<kàleti />#
atra ràtrisamaye 'pi ketumàlàdivarùàntare vàsaro bhavati iti bhàrata ityuktam /
pårvakùànumànànàü jàgradarthadçùñànte këptamagrãjanyatvamabàdhayogyatvaü copàdhiriti såtratàtparyam //3//



END BsRp_3,2.1.3

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.1.4þ


såcaka÷ca hi ÷ruter àcakùate ca tadvidaþ  | BBs_3,2.4 |



svapnasya bhràntimàtratve tatsåcito 'pyarthaþ satyo na syàditi ÷aïkottaratvena såtràntaraü vyàcaùñe-#<màyetyàdinà />#
mantreõa devatànugraheõauùadhisevayà và svapnaþ satyasåcakà÷cet satyàþ syurityata àha-#<tatràpi bhavatu nàmeti />#
satyaharùahetorapi ÷uktiråpyasya satyatvàdar÷anàditi bhàvaþ /
yathà kçùidvàrà làïgalasya gavàdijãvananimittatvaü tathà svapnabhokturadçùñadvàrà svapnasçùñinimittatvaü na tu kumbhaü prati kumbhakàrasyeva sàkùàd svapnakartçtvaü sàmagryabhàvabàdhayoruktatvàdityàha-#<yaduktamityàdinà />#
tathàca svapnasya sakartçkatvaü mukhyaü nàstãti hetvasiddhiriti bhàvaþ /
÷rutitàtparyavirodhàcca na svapnasatyatetyàha-#<apiceti />#
vyatikaraþ saükaraþ, ÷rutyàtatparatayetyarthaþ /
jàgaritàdavi÷eùàditi bhàvaþ /
phalitamàha-#<tasmàditi />#
eteneti /
bhàktatvenetyarthaþ /
dvitãyasåtroktapràj¤akartçkatvaheturapi svapnasya kiü ÷rutisiddha uta pràj¤asya sarve÷varatvàt siddhaþ, nàdya ityàha-#<yadapyuktamityàdinà />#
svayaü vihatya jàgraddehaü ni÷ceùñaü kçtvà, svayaü vàsanayà nirmàya, svena bhàsà svãyabuddhivçttyà svena jyotiùà svaråpacaitanyena ca svapnamanubhavatãtyarthathaþ /
na kevalaü bçhadàraõyake jãvasya svapnakartçtvaü ÷rutaü kintu kàñhake 'pãtyàha-#<ihàpãti />#
jãvoktau brahmaprakaraõavirodha ityata àha-#<tasya tviti />#
evaü hetoþ ÷rutisiddhatvaü nirasya dvitãyamaïgãkaroti-#<na càsmàbhiriti />#
tarhi hetusiddheþ svapnasya satyatvamityà÷aïkya satyatvaü vyàvahàrikaü pàramàrthikaü veti vikalpya vyavahàrakàle bàdhadar÷anàt, nàdya ityàha-#<pàramàrthikastviti />#
dvitãye dçùñàntasya sàdhyavaikalyamityàha-#<naceti />#
kastarhi svapnasya jàgrato vi÷eùo 'tra kathyata ityà÷aïkya pràtibhàsikatvamityàha-#<pràgiti //4//>#



END BsRp_3,2.1.4

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.2.5þ


paràbhidhyànàt tu tirohitaü tato hyasya bandhaviparyayau  | BBs_3,2.5 |



pårvaü këptasàmagryabhàvàt svapno màyetyuktamayuktaü satyasaïkalpamàtreõàpi satyasçùñisaübhavàditi ÷aïkàü kçtvà pariharan såtraü vyàcaùñe-#<athapi syàdityàdinà />#
satyasaükalpasya hi saükalpàtsçùñiþ satyà bhavati jãvasya tvasatyasaükalpatvaü pratyakùamiti parihàràrthaþ /
tarhi viruddhadharmavattvàjjãvasye÷varatvaü nàstyeveti ÷aïkate-#<kimiti />#
nàstãti na kintvàvçtamasti tatpunarã÷varaprasàdàkasyacidvyajyata ityàha-#<na nàstãti />#
vidhåtadhvàntasya niùpàpasya saüsiddhasyàõimàdivi÷iùñasyetyarthaþ /
brahmaivàhamiti devaü j¤àtvà sàkùàtkçtya sarvapà÷ànàmavidyàdikle÷ànàmapahànirapakùayastadråpo bhavati /
kùãõai÷ca kle÷aistatkàryajanmamaraõàtmakabandhadhvaüsa iti nirguõavidyàphalamuktam /
saguõavidyàphalamàha-#<tasyeti />#
parasyàbhimukhyenàhaïgraheõa dhyànàdbandhamokùàpekùayà manetroktahànidvayàpekùayà và tçtãyaü vi÷vai÷varyamaõimàdiråpaü martyadehapàte sati siddhe dehe bhavati tadabhogànantaramàtmaj¤ànàtkevalo dvaita÷ånya àptakàmaþ pràptasvaya¤jyotirànando bhavatãti kramamuktirityarthaþ //5//



END BsRp_3,2.2.5

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.2.6þ


dehayogàdvà so 'pi  | BBs_3,2.6 |



uktai÷varyatirobhàve dehàbhimàno heturiti kathanàrthaü såtraü, tannirasyàü ÷aïkàmàha-#<kasmàditi />#
satyàvaraõaü nàstãtyaïgãkçtya kalpitàvaraõaü sàdhayati-#<ucyata ityàdinà />#
jãvasye÷varatvamaïgãkçtyàvaraõakalpanàto varamanyatvakalpanetyà÷aïkàmudbhàvya ÷rutyà nirasyati-#<nanvityàdinà />#
svapne 'pyàlokàdeþ satyatve jàgratãvàtmanaþsvaprakà÷atvamasphuñaü syàt, pràtibhàsikatve tvàlokendriyàdyasattve 'pyarthàparokùyamàtmajyotiùa eveti sphuñaü sidhyati /
tasmàdde÷àdisàmyavacanaü svapnasya jàgrattulyabhànàbhipràyamityarthaþ //6//



END BsRp_3,2.2.6

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.2.7þ


tadabhàvo nàóãùu tacchruter àtmani ca  | BBs_3,2.7 |



evaü bàhyakaraõoparame sati manovàsanoddãpitàvidyàvilàsàtmakaü svapnamàtmanaþsàkùiõaþ svaya¤jyotiùñvàrthaü vicàrya pratiyogyanuyogibhàvasaïgatyà svapnàvasthamanolayàtmikàü suùuptiü vicàrayati-#<tadabhàvo nàóãùu tacchuteràtmani ca />#
tadetatsvapanaü yathà syàttathà /
yatra kàle suptaþ suùuptaþ samasto nirastabàhyakaraõo manolayàtsamyakprasaïga ityarthaþ /
svàpe nàóãsthànamuktvà nàóãpurãtatornàóãparamàtmano÷ca samuccaya÷rutã àha-#<anyatreti />#
paramàtmamàtra÷rutãràha-#<tathànyatretyàdinà />#
nàóãpurãtabrahmasu saptamã÷ruteþ samuccaya÷rute÷ca saü÷ayamàha-#<tatreti />#
pårvapakùe sthànavikalpàjjãvasya brahmaikyànirõayaþ, siddhànte nàóãbhiþ purãtataü gatvàntarhçdi brahmaõyeva ÷eta iti samuccyàt tannirõaya iti vivekaþ /
ekapuroóà÷àrthatvaü vrãhiyavayordçùñaü nàóyàdãnàmekasmin svàparåpàrthe nirapekùasthànatvaü tu kuta ityata àha-#<nàóyàdãnàü ceti />#
sati brahmaõi tçtãya÷ruterna saptamãti ÷aïkàrthaþ /
àyatana÷abdàtsaptamyartha àdhàratvaü gamyata ityàha-#<naiùa doùa iti />#
anyatràvasthàdvaye ÷rànto jãvo vi÷ràntisthànaü pràõàkhyaü sadbrahmopasarpati suùuptàvityarthaþ /
saptamã÷rutyà nirapekùàdhàratvabhànàdvikalpa àstheyaþ kadàcitsamuccityàpi nàóyàdãnàü sthànatvamiti na samuccaya÷rutivirodha iti pårvapakùàrthaþ /
siddhàntayati-#<evaü pràpta iti />#
såtre cakàraþ purãtatsamuccayàrthaþ /
yadà nàóyaþ suùuptisthànaü tadà purãtatsthànaü na bhavatãti ÷rutasthànatvasya pakùe bàdhaþ syàt, sa na yukta ityàha-#<vikalpe hyeùàmiti />#
vrãhiyavayostvagatyà vikalpa iti bhàvaþ /
yattu saptamã÷rutyà nàóyàdãnàmekaphalakatvamiti, tannetyàha-#<na hyeketi />#
pràsàdasya paryaïkadhàraõamarthaþ /
paryaïkasya tu ÷ayanamiti phalabhede 'pyekavibhaktirdç÷yate, vyavadhànàvyavadhànàbhyàü ÷ayanasàdhanatvàt samuccaya÷ca, tathehàpi nàóãpurãtatorjãvasya saücàradvàrà brahmaõyeva suptiriti samuccaya ityarthaþ /
nàóãnàü pràõasya ca ekena vàkyenopàdànànmithaþ samuccaya ityàha-#<ekavàkyeti />#
àdhàratvamàtraü saptamyartho na nirapekùatvamato na samuccayasya saptamyà bàdha ityàha-#<na caivamapãti />#
samuccaye 'pãtyarthaþ /
atra nàóã÷rutau nàóãùu bhoktuþ suptirna vivakùità ra÷misaübandhanàóãråpamàrgastutyarthatvàdityàha-#<apiceti />#
pittena viùayekùaõàbhàve sukhaduþkhayorabhàvàt taddhetudharmàtmakapàpmàspar÷a ityarthaþ /
apahatapàpmabrahmasaüpattyà và pàpmàspar÷a ityàha-#<athaveti />#
asmin vyàkhyàne làbhamàha-#<evaü ca satãti />#
'tàsu tadà bhavatyathàsmin pràõa evaikadhà bhavati'iti ÷ruteþ samuccaya à÷rito bhavatãtyarthaþ /
nàóãbrahmaõorguõapradhànabhàvena suptau samuccayavatpurãtadbrahmaõorapãtyàha-#<tathetyàdinà />#
àkà÷e brahmaõi ÷eta ityupakramya tàbhiþ pratyavasçpya purãtamiti ÷eta ityuktaü, tathàca nàóãdvàrà purãtataü gatvà brahmaõi ÷eta iti samuccayaþ siddha ityàha-#<tathà nàóãti />#
satà saüpanno bhavati pràj¤ena saüpariùvakta iti satpràj¤ayoþ ÷ruteþ pa¤ca suptisthànànãtyata àha-#<satpràj¤ayoriti />#
ki¤ca prakçtadar÷àdisàdhanaikapuroóà÷aniùpattau mitho 'napekùatayà samarthatvàdyukto vrãhiyavayorvikalpaþ, nàóyàdãnàü tu brahmanirapekùatayà suùuptajãvàdhàratvàsàmarthyànna vikalpa ityàha-#<apica nàóya iti />#
upàdhiliïgà÷rayanàóãpurãtatorupahitajãvà÷rayatvaü paramparayà vàcyaü, tadapi suùuptau na saübhavati, upàdhilayàdityarthaþ /
nanu brahmàpi jãvasya na mukhyaü sthànaü abhedàdityata àha-#<brahmàdhàratvamiti />#
jãvasya brahmaõyabhedenàvasthànaü nàóãpurãtatostu lãnopàdherjãvasya sthitireva na saübhavatãtyekàrthasàmarthyàbhàvànna vikalpa ityarthaþ /
suùuptau jãvasya bhedakopàdhilayàccautsargikabrahmàbhedasya vikalpo na yukta ityàha-#<apiceti />#
ki¤ca nàóyàdãnàmanyatamasthàne kvacitsuptivàdinàpi suùuptaü na vi÷iùyata iti vaktavyaü, tacca vaktuü na ÷akyata ityàha-#<apica sthàneti />#
bhedàbhàvo hi bhedaj¤ànàbhàve hetuþ, nàóãpåritadratasya tu jãvasya bhedàvasthatvàdbhedàvij¤àne karaõaü nàstãtyarthaþ /
dvaitàvasthàsyàpi dvaitàj¤àne hetuü ÷aïkate-#<nanu bhedeti />#
draùñurdç÷yàddårasthatvaü svàbhàvikamaupàdhikaü và /
tatràdyaü sadçùñàntamanådya pratyàha-#<bàóhamityàdinà />#
dvitãyamanådya dåùayati-#<upàdhigatameveti />#
upàdhisaübhinnasyaiva nàóyàdau svàpe katipayasaünikçùñàrthaj¤ànaprasaïgàt suùuptivyàghàtaþ syàt /
upàdhilaye tvanyatra jãvasya sthityayogàdbrahmaõyeva svàpa àstheya ityarthaþ /
evaü vikalpaü nirasya nàóãpurãtatorbrahmaõà saha tulyavatsamuccayamaphalatvena dåùayan guõapradhànatvena samuccayamupasaüharati-#<naca vayamityàdinà //7//>#



END BsRp_3,2.2.7

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.2.8þ


ataþ prabodho 'smàt  | BBs_3,2.8 |



ki¤ca brahmaõaþ sakà÷àjjãvasyotthàna÷ruterbrahmaiva suùuptisthànamityàha-såtrakàraþ-#<ataþ prabodha iti />#
nàóãpurãtatoþ kvàpyutthànàpàdànatvà÷ravaõànna suùuptisthànatvamityarthaþ, tasmàdupàdhilaye jãvasya brahmàbhedàdaupàdhika eva bheda iti vivekadvàkyàrthàbhedasiddhiriti sthitam //8//



END BsRp_3,2.2.8

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.3.9þ


sa eva tu karmànusmçti÷abdavidhibhyaþ  | BBs_3,2.9 |



#<sa eva tu karmànusmçti÷abdavidhibhyaþ />#
suùuptau upàdhinà÷àt karmànusmçtyàderdar÷anàcca saü÷aye satyasmàdbrahmaõo jãvasyotthàna÷ruterbrahmaiva suùuptisthànamityuktamayuktam /
suptàdanyasyàpyutthànasaübhavena suùuptasya nàóyàdisthànatvasaübhavàdityàkùepasaügatyà niyamakàbhàvàdaniyama iti pårvapakùamàha-#<tasyàþ punarityàdinà />#
pårvapakùe j¤ànavaiyarthyaü suùuptyaivàpunaràvçttiråpamuktisiddheþ, siddhànte tu aj¤àtabrahmàtmanà sthitasyàj¤ànabalena punastasyaivotthànàva÷yaübhàvàdaj¤ànanà÷àya j¤ànàpekùeti phalam /
ã÷varo vetyaniyamadàróhyàyoktam /
sa vànyo vetyeva pårvapakùaþ /
j¤ànaü vinà buddhyàdyupàdheratyantanà÷àbhàvàdyayà buddhyopahito jãvaþ suùuptau kàraõàtmanà sthitastasyaiva nànàkarmànubhavasaüskàravatyopahita uttiùñhatãti siddhàntayati-#<sa eva tvityàdinà />#
sàmikçtasyàrdhakçtasya ekasyaiva jyotiùñomàderanekayajamànakatvàpàto 'tiprasaïgaþ /
smçtimuktvànu÷abdasåcitàü pratyabhij¤àmàha-#<so 'hamiti />#
ayanaü gamanaü àyaþ /
yoniþ tattadindriyasthànam /
pratiniyataü gamanaü yathà bhavati tathà pratiyonyàgacchati jàgaraõàyeti ÷rutyarthaþ /
na vindatãtyaj¤ànasattvàtsuptasyotthànaniyama uktaþ /
iha pårvaprabodhe ye bhavanti ta eva tadottaraprabodhe bhavantãtyarthaþ /
vidhiü vyàcaùñe-#<karmeti />#
sa evottiùñhatãti ni÷cãyate ityarthaþ atraivotsåtraü yuktyantaramàha-#<apicetyàdinà />#
anyotthàne sukhàderna pårvakarmakàryatetyakçtasukhàdyàgamaþ pårvasuptajãvakçtakarmanà÷a÷cetyarthaþ /
pårvapakùyuktaü dçùñàntaü vaiùamyeõa dåùayati-#<yatpunarityàdinà />#
asmadàdya÷akyamapi vivecanaü pràõyadçùñàpekùa ã÷varaþ karotãti matvà dçùñàntamàha-#<dç÷yate ceti />#
brahmàbhedàcca jãvasya jalabinduvaiùamyamityàha-#<apiceti />#
abhede sa vànyo vottiùñhati iti cintànavakà÷a ityà÷aïkya buddhibhedena jãvabhedàccintetyàha-#<evaü satãti />#
suùuptau buddhinà÷ena pratyahaü buddhyupàdhibhedàdekajãvasya vyavahàro na syàdityata àha-#<sa evàyamiti />#
sthålasåkùmàtmanà tiùñhatyekopàdhirityarthaþ //9//



END BsRp_3,2.3.9

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.4.10þ


mugdher'dhasaüpattiþ pari÷eùàt  | BBs_3,2.10 |



avasthàtrayàdàtmànaü vivicya mårcchàto vivecayati-#<mugdher'dhasaüpattiþ pari÷eùàt />#
mårcchà prasiddhàvasthàntargatà và pa¤camàvasthà veti /
avasthàcatuùñayasiddhermugdhasya tadvailakùaõyàcca saü÷aye so 'hamiti pratyabhij¤ayotthitasya suptàbhedavadvi÷eùaj¤ànàbhàvàvi÷eùeõa liïgena suùuptireva mårccheti pratyabhij¤ànàtsuùuptyantargatà mårccheti dçùñàntasaügatyà pårvapakùamàha-#<tisrastàvaditi />#
pårvapakùe prasiddhàvasthàtaþ pçthagàtmano mårcchàto vivekàrthaü yatnàsiddhiþ phalaü, siddhànte pçthagyatnadhrauvyamiti bhedaþ pari÷eùaü dar÷ayan siddhàntayati-#<na tàvadityàdinà />#
jàgradapi jàgaràvastho 'pãtyarthaþ /
aindriyakamarthaj¤ànaü dehadhàraõaü ca tasyàsti na mugdhasyeti vaiùamyoktyà dåùayati-#<netyàdinà />#
mårcchàyà jàgaràdbhedamuktvà svapnamçtibhyàü bhedamàha-#<nàpãtyàdinà />#
àlabhante spç÷anti /
diùñaü maraõam /
suùuptimårcchayoþ ki¤citsàråpye 'pi bahuvailakùaõyàdbheda ityàha-#<neti />#
lakùaõabhedamuktvà nimittabhedamàha-#<nimitteti />#
pratyabhij¤àpyasiddhetyàha-#<naceti />#
uktasàråpyavairåpyàbhyàmardhasaüpattiþ sarvaiþ suùuptidharmairasaüpanno mugdhaþ suùupto na bhavati, sarvairmaraõàvasthàdharmairasaüpattermçto 'pi na kintu avasthàntaraü gata iti såtràrthaþ /
atra såtre jãvasya brahmaõàrdhasaüpattirukteti bhràntaþ ÷aïkate-#<kathamiti />#
yatsuptaü prati satsaüpannatvaü ÷rutaü tadupàdhyàbhàvàbhipràyam /
upàdhyabhàva÷ca mugdhasyàpi mama iti yatastasmàt kçtsnasaüpattirevetyarthaþ /
suùuptikàle karmàsaübandhe punarutthànaü kathamityà÷aïkya tatkàryàbhàvàttadasaübandhoktirityàha-#<jãve hãti />#
brahmaõà kçtsnasaüpattimaïgãkçtya pariharati-#<na bråma iti />#
mugdhatvaü hi suùuptasyàrdhena niþsaüj¤atvàdidharmeõa sàmyena saüpannaü bhavati, maraõàsyàrdhena kampàdinà saüpannamityardhasaüpattirityarthaþ /
ito 'pi suùuptivaiùamyamityàha-#<dvàraü ceti />#
aprasiddhimaïgãkçtyoktaü prasiddhirapyastãtyàha-#<prasiddhà ceti />#
nàyurvedo vaidya÷àstram /
prasiddhau kathaü vivàda ityà÷aïkya pa¤camatvenàprasiddherityàha-#<ardheti />#
suùuptimçtidharmàrdhasaüpattyà tadantarbhàvabuddhirlokànàmityarthaþ //10//



END BsRp_3,2.4.10

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.5.11þ


na sthànato 'pi parasyobhayaliïgaü sarvatra hi  | BBs_3,2.11 |



sarvàbhiravasthàbhiraliptastvamartha iti niråpayitukàmaþ prathamaü tasya nirvi÷eùatvamàha-#<na sthànato 'pi parasyobhyaliïgaü sarvatra hi />#
udde÷ayatvampadàrthajij¤àsoparamànantaraü tatsvaråpabrahmavicàrasyàvasarasaügatimàha-#<yeneti />#
nirvi÷eùatvaüsav i÷eùatvaü cetyubhayaü liïgyate j¤àpyate yàbhistà ubhayaliïgaþ ÷rutayaþ saü÷ayabãjatvena santãtyarthaþ /
yathà viruddhasuùuptimaraõobhayaråpaü mugdhatvaü tathà ÷rutipràmàõyàdubhayaråpaü brahma dhyeyamiti dçùñàntena pårvapakùaþ /
nirvi÷eùamekaråpameva j¤eyamiti siddhàntayati-#<evamiti />#
kimubhayaråpatvaü svataþ, uta svato nirguõasya sarvagandhatvàdivi÷eùa upàdhitaþ satyaþ, àhosvitsvataþ savi÷eùameva brahmeti /
tatràdya nirasya dvitãyamanådya dåùayati-#<astu tarhãti />#
sthànamupàdhiþ /
brahmaõi vi÷eùaþ, kalpitaþ aupàdhikatvàtsphañikalauhityavadityarthaþ /
upàdheþ satyatve 'pi tatkçtaü mithyeti dçùñaü brahmaõi tåpàdhãnàü mithyàtvàttatkçto vi÷eùo mithyeti kimu vàcyamityàha-#<upàdhãnàmiti />#
tçtãyaü nirasyati-#<ata÷ceti />#
sarvasya vi÷eùasya kalpitatvàdevetyarthaþ /
niùedha÷rute÷caivamityàha-#<sarvatra hãti># //11//



END BsRp_3,2.5.11

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.5.12þ


na bhedàd iti cen na pratyekamatadvacanàt  | BBs_3,2.12 |



bhidyata iti bhedo vi÷eùaþ, nirvi÷eùatva÷rutàvapi vi÷eùasyàpi ÷ruterubhayaråpatvaü syàditi ÷aïkàü vyàcaùñe-#<athàpi syàditi />#
pårvoktaü virodhaü smàrayati-#<nanåktamiti />#
bheda÷rutipràmàõyàrthamaupàdhikaråpabhedasvãkàràdavirodha iti samàdhyarthaþ /
kimupàdhigata eva råpabhedo brahmaõyupacaryate dhyànàrthamutopàdhiyogàtsatyaviruddharåpavattayà brahmaõo bhedo bhavatãti /
àdye 'smàdiùñasiddhiþ, dvitãyamabheda÷rutyà dåùayati-#<neti bråma iti># //12//



END BsRp_3,2.5.12

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.5.13þ


api caivam eke  | BBs_3,2.13 |



dvaitanindàpårvakamadvaitokte÷ca nirvi÷eùaü tattvamiti såtràrthamàha-#<apiceti />#
bhoktà jãvo bhogyaü ÷abdàdi tayoþ preritàramã÷varaü ca matvà vicàrya me mama proktaü tatsarvaü trividhaü brahmaiveti jànãyàdityarthaþ //13//



END BsRp_3,2.5.13

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.5.14þ


aråpavadeva hi tatpradhànatvàt  | BBs_3,2.14 |



dvividha÷rutiùu satãùu nirvi÷eùatve kiü niyàmakamiti ÷aïkate-#<kathaü punariti />#
tatparàtaparavirodhe tatparaü balavaditi nyàyo niyàmaka ityàha-#<aråpavadeveti />#
upàsanàparavàkyeùu àkàre tàtparyàbhàve 'pi devatàvigrahàdivadàkàrasiddhimà÷aïkya niùprapa¤capara÷rutivirodhànmaivamityàha-#<teùvasatãti># //14//



END BsRp_3,2.5.14

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.5.15þ


prakà÷avaccàvaiyarthyàt  | BBs_3,2.15 |



kalpitadvaite sàvakà÷atvàcca saprapa¤catva÷rutayo durbalà ityàha-#<prakà÷avacceti />#
nanvàkàravàkyànàmupàdhikalpitasarvagandhatvàdinàthravattvaü kimiti varõyate vaiyarthyamevocyatàm, tatràha-#<nahi vedavàkyànàmiti /
nanvevamapãti />#
uktarãtyobhayaråpatvàïgãkàreõa ÷rutãnàü vyavasthitatve 'pãtyarthaþ /
upàdhãnàü kalpitatvàdaupàdhikasya satyatvàdupapatterna satyamubhayaråpatvamiti pårvamuktaü, saüprati satyaü nirvi÷eùatvaü mithyà savi÷eùatvamityucyata ityubhayaråpatvàïgãkàre 'pi na pårvàparavirodha ityàha-#<neti bråma iti />#
dvaitasya mithyàtve j¤ànena bàdhàdupàsanàdivyavahàro na syàdityà÷aïkya bàdhàtpràgeva sa ityàha-#<satyamiti># //15//



END BsRp_3,2.5.15

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.5.16þ


àha ca tanmàtram  | BBs_3,2.16 |



yataþ ÷ruti÷cinmàtramàhàta÷ca vi÷eùo mithyeti såtràrthamàha-#<àha ceti />#
saindhavaghano lavaõapiõóaþ //16//



END BsRp_3,2.5.16

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.5.17þ


dar÷ayati càtho api smaryate  | BBs_3,2.17 |



ki¤ca ÷rutismçtyoþ paraniùedhena brahmopade÷ànniùprapa¤caü brahmetyàha-#<dar÷ayati ceti />#
atha dvaitoktyanantaraü j¤ànahetutvànneti neti upade÷aþ kriyata ityarthaþ /
adhi anyat punaþ punaradhãhi bho iti nirbandhakàriõaü taü dvitãyaü tçtãyaü ca pra÷ne tåùõãbhàvaü tyaktvovàca /
upa÷ànto nirastadvaitaþ /
atastasya tåùõãübhàva evottaramiti sautra÷ca ato÷abdastathàrthakaþ àdimatkàryaü tanna bhavatãtyanàdimat /
sat indriyavedyam /
asat parokùaü ca na svaprakà÷atvàdityarthaþ /
sarvabhåtaguõairdivyagandhàdibhiryuktaü màü mårtimantaü pa÷yasãti yatsà màyà, ata eva sadvaito bhagavàniti màü draùñuü nàrhasi vastuto dvaitàtãtatvàdityarthaþ //17//



END BsRp_3,2.5.17

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.5.18þ


ata eva copamà såryakàdivat  | BBs_3,2.18 |



ki¤ca yathà jalàdyupàdhikalpitaþ såryacandràderbhedacalanàdirdharma evamàtmana iti dçùñànta÷rute÷ca nirvi÷eùaü tattvamityàha-#<ata eva copameti />#
jalasthapratibimbatvàkàreõa såryasyàbhàsatvadyotanàya såryaketi kapratyayaþ /
yathàyaü jyotirmayo vivasvànsvata eko 'pi ghañabhedena bhinnàþ apo 'nugacchan bahudhà kriyate evamajo 'yamàtmà devaþ svaprakà÷a eko 'pyupàdhinà màyayà kùetreùvanugacchan bhedaråpaþ kriyata iti yojanà //18//



END BsRp_3,2.5.18

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.5.19þ


ambuvadagrahaõàt tu na tathàtvam  | BBs_3,2.19 |



ihàtmanyuktadçùñàntavaiùamya÷aïkàsåtram-#<ambuvaditi />#
àtmano nãråpatvàddårasthopàdhyabhàvàcca màyayà buddhyàdiùu pratibimbabhedo na yukta ityarthaþ //19//



END BsRp_3,2.5.19

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.5.20þ


vçddhihràsabhàktvamantarbhàvàdubhayasàma¤jasyàdevam  | BBs_3,2.20 |



upàdhyantarbhàvena tatkalpitadharmavattvamatra vivakùitàü÷astena sàmyena samàdhànasåtram-#<vçddhihàseti />#

dçùñàntasàmye 'pi nãråpàtmanaþ pratibimbaü svabuddhyà kathaü kalpyata ityata àha-#<na cedamiti />#
÷råyate na kalpyata ityarthaþ /
÷rutadçùñàntasya 'såryakàdivat'ityupanyàsena kiü phalamityata àha-#<÷àstreti />#
àtmano nirvi÷eùatvaü phalamityarthaþ /
avirodha iti na vaiùamyamityarthaþ /
àtmà pratibimba÷ånyaþ, nãråpadravyatvàt, vàyuvadityanumàne àkà÷e vyabhicàraþ /
alpajale 'vidåràkà÷apratibimbadar÷anàdupàdhidårasthatvamapi kvacidanapekùatamiti bhàvaþ //20//



END BsRp_3,2.5.20

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.5.21þ


dar÷anàc ca  | BBs_3,2.21 |



prave÷a÷rute÷coktànumànabàdha ityàha såtrakàraþ /
#<dar÷anàcceti />#
dvipadaþ puro manuùyàdidehàü÷cakre catuùpadaþ puraþ pa÷ånkçtvà pura÷cakùuràdyabhivyakteþ purastàt sa ã÷varaþ pakùã liïga÷arãrã bhåtvà pura uktàni ÷arãràõyàvi÷at, sa ca praviùño 'pi puruùaþ pårõa evetyarthaþ /
taittirãyake liïgasya pakùàdyukteþ pakùitvaü mantavyam /
evaü pratibimbabhàvena bhedàdeþ kalpitatvàt nirvi÷eùaü brahmeti svamatamupasaüharati-#<tasmàditi />#
ekade÷ivyàkhyàmutthàpayati-#<atreti />#
na sthànato 'pãtyàdyekamadhikaraõaü, tatra brahmaõo niùprapa¤catve sthite kiülakùaõaü brahmeti saüdehe prakà÷avaccetyàdidvitãyamadhikaraõaü pravçttaü, na sadråpameva brahma kintu prakà÷avacca cidråpaü ca /
kutaþ-avaiyarthyàt /
satyaü j¤ànaü sadeva somyetyubhaya÷ruterdviråpe brahmaõyarthavattvàditi pårvapakùe siddhàntaþ-àha ca tanmàtram /
sanmàtraü brahma ÷rutiràha, 'j¤ànasya sattànatirekàt'iti /
idaü dvitãyàdhikaraõaü dåùayati-#<atra vayamiti />#
dvitãyàdhikaraõasya kiü brahmaõo 'nekaråpatvaniràsaþ phalam, uta bodharåpatvaniràsa àhosvitsattàniràsa iti vikalpya sarvathàpyànarthakyaü prapa¤cayannàdye gatàrthatàmàha-#<yadi tàvaditi />#
nahi dvitãya ityàha-#<naceti />#
brahmaõo bodharåpatvaniràse jaóatvàjjãvàbheda÷rutibàdha÷ca syàdityàha-#<kathaü veti />#
na tçtãya ityàha-#<nàpãti />#
sattàniràse bodhasya tucchatvaü ca syàdityàha-#<kathamiti />#
naca bodhasya sattànatirekànna tucchateti vàcyam /
sadbodhapadayorvàcyànatireke paryàyatvaprasaïgàt /
evaü siddhàntaü phalàbhàvena dåùayitvà pårvapakùaü dåùayati-#<nàpãti />#
prasaïgamevàha-#<satteti />#
vyàvçttatvaü bhinnatvam /
niùprapa¤caikaråpatvasiddhàntavirodhàt bhinnobhayaråpatvapårvapakùànutthànamityarthaþ /
ubhaya÷rutibalàdutthànamiti ÷aïkate-#<÷rutatvàditi />#
meruvindhyavatparasparaü bhinnasattàbodhayorekabrahmàbheda÷aïkà ÷ruti÷atenàpi na yuktetyàha-#<neti />#
sadbodhayorbhedo 'sti na và /
àdye ÷ruterapi viruddhàrthatvànupapatterna pårvapakùotthànamityuktam /
saüprati dvitãyaü ÷aïkate-#<atha sattaiveti />#
sadbodhapadayorvàcyabhede 'pi lakùyaikyopapattirakhaõóàrthasvãkàràdityarthaþ /
akhaõóàrthasya pårvapakùatvaü na syàtsiddhàntatvàt /
ki¤càtra saü÷aye 'pyayukta ityàha-#<tathàpãti />#
ekàdhikaraõapakùe såtràõi kathaü neyànãtyata àha-#<såtràõãti />#
svapakùe såtrasàma¤casyaü cetyàha-#<apiceti />#
ava÷yàpekùitagatyarthatvenottarasåtràõàü pårvaikavàkyatvànnàdhikaraõabheda iti bhàvaþ /
àkàra÷rutãnàü kalpitàkàro gatiriti svamatamuktaü, prapa¤cavilayavàdinastu 'manomayaþ pràõa÷arãraþ satyakàmaþ'ityàdyàkàra÷rutãnàü taditaràkàrapravilayo gatirityàhuþ /
manomaya iti kor'thaþ, mano 'tiriktopàdhi÷ånya ityarthaþ /
evaü pràõa÷arãrapadena pràõàtiriktopàdhiniùedhànmanaso 'pyabhàvasiddhiþ, evaü sarve ÷abdà anàkàrabrahmaparà eveti tanmatamanådya dåùayati-#<yadapãtyàdinà />#
kiü j¤eyabrahmaprakaraõasthànàmàkàra÷abdànàü niùedhaparatvaü utopàsanàprakaraõasthànàmapi /
tatràdyamaïgãkaroti-#<ye hãti />#
asya jãvabhàvaü pràptasye÷varasya da÷a harayo viùayà haraõàdda÷endriyàõi pràõibhedàpekùayà ÷atàni sahasràõi ca teùàmã÷varàdbhedamà÷aïkyàha-#<ayamiti />#
ã÷vara eva haraya ityarthaþ /
dvitãyaü dåùayati-#<ye punariti />#
manomayàdi÷abdànàü mukhyavçttyà guõaparatvasaübhave niùedhalakùaõàpi na yuktetyàha-#<÷rutyà ceti />#
kiü càkàrànàkàra÷rutidvaividhye sati brahmanàkàramevetyatra kiü vinigamakamiti ÷aïkotthànàdasthålàdi÷rutãnàü niràkàratàtparyaü niyàmakamiti kathanàrthamidaü såtramarthavadbhavati /

sarva÷rutãnàü niùedhàrthatve tu ÷aïkànutthànànniyàmakasåtraü vyarthaü syàdityàha-#<sarveùàü ceti />#
nanåpàsanàr'thakavàkyànàü svàrthe phalàbhàvàt saphalaniùedhavàkya÷eùatvamityà÷aïkya phalasya ÷rutatvànnànya÷eùatetyàha-#<phalamapãti />#
arthaikyàbhàvàcca naikavàkyatetyàha-#<kathaü ceti />#
arthaikyaü ÷aïkate-#<eketi />#
yathà phalavatparamàpårvàkhyaniyogaikyàdaïgapradhànavàkyànàmekavàkyatà tathà tattvàvabodhakàmasya prapa¤capravilayaviùayaka eko niyogaråpor'tho 'stãtyàkàrànàkàravàkyànàü sarveùàmekavàkyatetyarthaþ /
niyogàsidyà dåùayati-#<neti />#
viùayaü ÷aïkate-#<nanu dvaiteti />#
pratyanãkaü pratibandhakam /
nanu prapa¤cavilaye brahmalayaþ syàdabhedàdityata àha-#<brahmasvabhàvo hi prapa¤ca iti />#
kàraõaü hi kàryasya svaråpamataþ kàryanà÷e 'pi kàraõasya na layaþ, ghañanà÷e 'pi mçddar÷anàdityarthaþ /
prapa¤casya satyasya kalpitasya và laye vidhiriti vikalpyàdyaü dåùayati-#<tatra yadi tàvaditi />#
satyasya j¤ànàdadhvasteþ musalàdinà ca kçtsnadvaitadhvaüsàyogàt nabhograsanavidhivada÷akyaviùayo 'yaü vidhiþ, ki¤ca ÷ukàdimuktyà sarvamuktiþ syàdityarthaþ /
dvitãyamanådya dåùayati-#<athetyàdinà />#
upade÷ajanyaj¤ànàdevàvidyàtajjaprapa¤calayasiddherniyogo vçthaivetyarthaþ /
ki¤ca brahmaj¤ànàdau vidhiþ kiü brahmaõyaj¤àte j¤àte và /
nàdyaþ, a÷akyatvàdityàha-#<anàvedite tviti />#
dvitãyaü ÷aïkate-#<nanviti />#
upade÷àdeva j¤àte brahmaõi sàkùàtkàradvaitabàdhayoþ siddhervidhivaiyarthyaü siddhasya vidhinà kartumayogàdityàha-#<neti />#
evaüviùayàbhàvànniyogàbhàvamuktvà niyojyàbhàvàttadabhàvamàha-#<niyojyo 'pi ceti />#
prapa¤càntarbhåto brahma vetyarthaþ /
àdye jãvanà÷àdvidhyayogaþ, dvitãye niyojyàsiddhiþ,tarhi j¤àne vidhipratyayànàü kà gatirityata àha-#<draùñavyàdi÷abdà iti />#
nanu ÷rutaü j¤ànaü tyaktvà tatsàdhanavyàpàravidhiþ kimiti kalpyata ityà÷aïkya j¤ànasya puruùakçtyasàdhyatvàdityàha-#<j¤eyàbhimukhasyàpãti />#
ki¤ca j¤ànavidhivàdinà j¤eyaü brahmàva÷yaü vedàntairj¤àpanãyaü viùayànavabodhe vidhibodhàyogàt /
tathàca  vedàntaireva j¤ànetpattervidhyànarthakyamityàha-#<tasmàditi />#
taü j¤ànàrthinaü pratãtyarthaþ /
nanåtpannaü j¤ànamanyathàkartuü vidhirarthavàniti, netyàha-#<naceti />#
nanvanagniryoùiditi pratyakùapramàõàdutpannamapi j¤ànaü tàmagniü dhyàyediti /
vidhinànyathàkçtaü dç÷yata ityata àha-#<yadãti />#
anyathàdhãþ kçtisàdhyà cet kriyaiva, kçtiü vinaiva cedbhràntirevàto mànaü vinà vidhito j¤ànàsiddhermànavastutantre j¤àne vidhirmçùetyarthaþ /
vedànteùu vidhivàdino 'nyacca dåùaõamastãtyàha-#<ki¤cànyaditi />#
brahmàtmaikyeniyoge ca vedàntavàkyasya pràmàõyamà÷aïkyàrthabhedàdvàkyabhedo viruddhàrthatvàdapràmàõyaü ceti dåùayati-#<athetyàdinà />#
ki¤ca ÷rutaü brahma na ÷ruto vidhirvedànteùu tatkalpane ca karmajanyatvànmokùasyànityatvasàti÷ayatvàdiprasaïga ityàha-#<niyogaparatàyàü ceti />#
phalitamàha-#<ata÷ceti />#
idànãü prauóhavàdena niyogamaïgãkçtya tadekatvaü khaõóayati-#<abhyupagamyamàne 'pãti />#
bhinnakriyàvàci÷abdaþ ÷abdàntaraü yathà yajati dadàtãti tathehàpi vedopàsãteti ÷abdabhedaþ /
nirguõasaguõaråpabhedaþprakaraõabhedaþ muktyabhyudayaphalabheda ityetaiþ pramàõairnirguõaj¤ànasaguõopàsanàviùayakaniyogabheda ityarthaþ /
kathaü tarhyaïgàïgivàkyeùu niyogaikyaü, tatràha-#<prayàjeti />#
ekasyaiva svargakàmasya sàïgapradhànàdhikàràttatsàdhyaphalàpårvaikyàdekavàkyatetyarthaþ /
ihàpi nirguõasaguõavidyayorekàdhikàràt niyogaikyamastu, netyàha-#<na tviheti />#
muktyabhyudayàrthibhedànmitho viruddhàrthavidyayoraïgàïgitvàyogàcca na viyogaikyam /
naca nirguõavidyàniyoga eka eva saguõavidyànaïgãkàràditi vàcyam /
aho viparãtaü pàõóityamàyuùmataþ, vighnyayogyavidyàyàü vidhirvidhiyogyàyàmavidhiriti, tasmàtsàkàravàkyànàmàkàralayadvàrà nirguõavàkyaikavàkyatàgatirasadgatireva, kintu teùàü kalpitàkàro gatistadupàsanayàbhyudayasiddheþ, nirguõavàkyànàü tu paramàrthàlambanatvamityasmadukta eva vibhàgaþ sàdhãyànityupasaüharati-#<tasmàditi># //21//



END BsRp_3,2.5.21

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.6.22þ


prakçtaitàvattvaü hi pratiùedhati tato bravãti ca bhåyaþ  | BBs_3,2.22 |



brahmaõo nirvi÷eùacinmàtratvamuktvà sarvaniùedhàvadhitvena sadråpatvamàha-#<prakçtaitàvattvaü hi pratiùedhati tato bravãti ca bhåya iti />#
pçthivyaptejobhåtatrayaü mårtaü vàyvàkà÷advayamamårtamiti rà÷idvayamuktvà bhåtadvayasyàmårtasya sàraþ 'karaõàtmà hiraõyagarbho ya eùa etasmin såryamaõóale puruùo ya÷càyaü dakùiõe 'kùiõi puruùaþ'ityuktaþ, tasya vàsanàmayàni svapnaråpàõi 'tadyathà màhàrajanaü, vàso yathà pàõóvàvikaü yathendragopaþ'ityupamàbhiruktàni vicitràõi, tatra mahàrajanaü haridrà tayà liptaü vastraü màhàrajanaü, pàõóvàdikamiti dhavalaü kambalàdi /
kecittu ÷rutimupalakùaõaü kçtvà såkùmapa¤cabhåtànyamårtàni pa¤cãkçtàni mårtàni tata÷càmårtarasatvoktyà karaõànàü pà¤cabhautikatvasiddhiriti vyàcakùate /
atha satpadàtmakaprapa¤coktyanantaraü, ata uktàropasya niùedhàrthatvànneti netãti niùedhenopade÷aþ kriyata ityarthaþ /
neti÷abdàrthamàha-#<nahãti />#
etasmàdàtmano 'nyannàstãti netãtyucyata ityarthaþ /
÷ånyatàniràsàrthaü paraü brahmàstãtyuktamiti siddhàntarãtyà ÷rutyarthaþ /
atra niùedhyavi÷eùànupalambhàtsaü÷ayamàha-#<tatra ko 'syetyàdinà />#
na¤prayogasya nàkàràsyeti÷abdopasthàpitavastuniùedhakatvàdityarthaþ /
iti÷abdànniùedhyasàmànyasamarpaõe vi÷eùàkàïkùàyàü prakaraõàdråpadvayasya råpibrahmaõa÷ca niùaidhyatvabhànàtsaü÷ayamuktvà pårvoktaü nirvi÷eùaü brahma nàstãtyàkùepasaïgatyà pårvapakùayati-#<tatra prakçtatveti />#
pårvapakùe tatpadàrthàbhàvàdvàkyàrthàbhedàsiddhiþ, siddhànte tatsiddhiriti phalam /
niradhiùñhànaniùedhàdar÷anàtsarvaniùedho na yukta ityarucyà prapa¤ce brahmaniùedha ityàha-#<athaveti />#
ekabrahmaõa eva niùedhe nakàradvayasya paunaruktyàmityata àha-#<abhyàsastviti />#
utsåtrameva tàvatsiddhàntamupakramate-#<evamiti />#
÷ånyaprasaïga iùña iti vadantaü pratyàha-#<ki¤ciddhãti />#
tacceti pratiùedhanamityarthaþ /
adhiùñhànànava÷eùe tatpramàråpahetvabhàvàt niùedhavàkyàrthaþ pramà na syàt 'idamatra nàsti'iti loke niùedhasya sàdhiùñhànasyaiva pramitidar÷anàdityarthaþ /
ki¤ca yadbhàti tatsadityutsargasya bhànàrthàbhàvàdhiùñhànapramitirapavàdastayà pårvabhànasya bhramatvani÷cayenàrthasattvàpalàpàt /
apavàdànaïgãkàre tåtsargataþ prapa¤casya satyatvàpatterniùedhànupapattirityàha-#<apari÷iùyamàõe ceti />#
adhiùñhànasattvaü vinà bhràntiniùedhayorayogàcchånyavàdo na yukta ityuktvà pårvavàdinaþ pakùàntaraü dåùayati-#<nàpãti />#
dehàtmàbhimànavallaukikamànapràptadvaitasya niùedho yukto na vedàntapramitabrahmaõa iti bhàvaþ yaduktaü vàïmanasàtãtvàt niùedhàrhaü brahma iti tatràha-#<vàïmanaseti />#
brahmaõo vàgàdyatãtatvaü niùedhàrthaü na cet kimarthaü taduktirityata àha-#<pratipàdaneti />#
uktàrthe såtraü yojayati-#<tadetadityàdinà />#
'dve vàva brahmaõo råpe'iti råpadvayasyaiva pràdhànyena prakçtatvànnetãti niùedha ityarthaþ /
nanu 'àdityamaõóale puruùa'iti brahmàpyatra pràdhànyenoktamityà÷aïkya puruùo liïgàtmà amårtarasatva÷rutyà bhåtajanitatvabhànàt svapnaråpatva÷rute÷cetyàha-#<tajjanitameveti />#
råparåpiõorabheda uktaþ nanu vàsanàmayaü råpameva kimityupamãyate prasiddharåpameva kiü na syàdityata àha-#<amårtarasasyeti />#
råpadvayasyaiva pràdhànyena prakçtatve phalitamàha-#<taditi />#
pratiyogitvena samarpyata ityarthaþ /
na càrthataþ pradhànyadbrahmaõo niùedhaþ ràj¤o bhçtyo nàstãtyatra ràjaniùedhaprasaïgàditi bhàvaþ /
ki¤caitra brahmaõaþ pratipàdyatvàt na niùedha ityàha-#<prapa¤cite ceti />#
nanu brahmaõi niùiddhasyàpyanyatra sthitisaübhavàt kathaü kalpitatvamityata àha-#<tadàspadamiti />#
upàdàne niùiddhasyànyatra na sthitirityarthaþ /
yattu dvaitaniùedhe pratyakùàdivirodha iti, tatràha-#<yuktaü ceti />#
sthàpitaü hi àrambhaõàdhikaraõe pratyakùàdervyàvahàrikaü pràmàõyaü na tatvàvedakamiti, atastattvato niùedhànna virodha iti bhàvaþ /
nanu vastutvàdvaitavadbrahmaõo 'pi niùedho 'stu, netyàha-#<natviti />#
dvaitabhàvàbhàvasàkùitvàda÷akyo niùedha ityarthaþ /
na cetyàdi spaùñàrtham /
yaccoktaü niùedhàbhyàü råpaü råpi brahma ca niùidhyata iti, tatràha-#<dvau caitàviti />#
udde÷yavidheyàrthànàü saükhyàsàmye yathàkramaü saübandha iti nyàyaþ 'yathàsaïkhyamanude÷aþ samànàm'iti pàõinisåtrasiddhastenàtra råpadvayodde÷ena niùedhadvayavidhirityarthaþ /
vãpsàpakùe sarvadç÷yaniùedhàjjij¤àsà÷àntiriti vi÷eùamàha-#<parigaõiteti />#
mårtaü nàmårtaü netyevaü vi÷iùyaniùedhe jij¤àsà na ÷àmyatãtyarthaþ /
såtra÷eùaü vyàcaùñe-#<ita÷ceti />#
pratiùedhànupapattyà brahmàstãtyavagataü bhåyaþ punaþ paramastãti ÷rutiþ sàkùàdapi bravãtãtyarthaþ /
#<tacceti />#
ava÷iùñaü brahmetyarthaþ /
spaùñamanyat //22//



END BsRp_3,2.6.22

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.6.23þ


tadavyaktamàha hi  | BBs_3,2.23 |



nanvagràhyatvàdbrahma nàstãti ÷aïkàniràsàrthaü såtraü vyàcaùñe-#<yatpratiùiddhàditi />#
råpàdyabhàvàdavyaktamindriyàgràhyaü na tvasattvàdityarthaþ /
anyairdevairindriyàntarairna gçhyata ityanvayaþ //23//



END BsRp_3,2.6.23

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.6.24þ


api ca saüràdhane pratyakùànumànàbhyàm  | BBs_3,2.24 |



tarhi kadà gràhyamiti ÷aïkottaraü såtraü vyàkhyàti-#<api cainamiti />#
castvarthaþ /
indriyairna gçhyate api tu saüràdhanena ÷àstrasaüskçtamanasetyarthaþ /
bhaktidhyànàbhyàü pratyagàtmana÷citte prakarùeõa nidhànaü sthàpanaü praõidhànaü /

japanamaskàràdiràdi÷abdàrthaþ /
svayaübhårã÷varaþ /
svànãndriyàõi /
parà¤cayanàtmagràhakàõi kçtvà vyatçõat nà÷itavàn /
sa hi teùàü nà÷o yadasadarthagràhitayà sarjanaü tasmàtteùàü tayà sçùñatvàt, sarvo lokaþ paràgarthameva pa÷yati nàntaràtmànam /
ka÷cittu dhãro dhãmànàvçttacakùurniruddhendriyaþ ÷uddhe cetasi pratyagàtmanaü ÷àstreõa pa÷yati mokùàrthãtyarthaþ /
tataþ karmaõà vi÷uddhacitto j¤ànàkhyasattvotkarùeõa saüdhyàyaüstaü niùkalaü pa÷yatãtyarthaþ /
vinidràþ vitamaskàþ, tatra heturjita÷vàsatvaü pràõàyàmaniùñhatvaü,

yu¤cànà dhyàyinaþ yogalabhyaþ àtmà yogàtmà //24//



END BsRp_3,2.6.24

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.6.25þ


prakà÷àdivaccàvai÷eùyaü prakà÷a÷ ca karmaõyabhyàsàt  | BBs_3,2.25 |



yathà prakà÷àdaya upàdhiùu bhidyante na svataþ, evaü prakà÷a÷cidàtmàpi dhyànàdikarmaõyupàdho bhidyate svatastasyàvai÷eùyamekarasatvameva tattvamasãtyabhyàsàditi såtrayojanà //25//



END BsRp_3,2.6.25

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.6.26þ


ato 'nantena tathà hi liïgam  | BBs_3,2.26 |



jãvasya brahmàtmatvaphala÷rutiråpaliïgàdapi bheda aupàdhika evetyàha såtrakàraþ-#<ato 'nanteneti># //26//



END BsRp_3,2.6.26

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.6.27-28þ


ubhayavyapade÷àttvahikuõóalavat  | BBs_3,2.27 |

prakà÷à÷rayavadvà tejastvàt  | BBs_3,2.28 |




bhedàbhedapårvapakùasåtradvayasya saügatimàha-#<tasminneveti />#
yathàhitvenàbhedaþ /
kuõóalàkhyasya sarpàvasthàvi÷eùasya kuõóalatvena bhedaþ /
tathà jãvasya brahmatvenàbhedo jãvatvena bhedaþ /
yadvà såryaprakà÷ayorekatejastvadharmàvacchedena bhedàbhedavajjãvaparayorapi ekenaivàtmatvadharmeõa bhedàbhedau ÷rutibalàtsvãkàryàviti såtradvayàrthaþ /
kuõóalatvaü valayàkàratvaü, àbhogatvaü vakràkàratvaü, pràü÷utvaü dãrghadaõóàkàratvaü udgatamukhatvamàdi÷abdàrthaþ //27 //  //28//



END BsRp_3,2.6.27-28


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.6.29-30þ


pårvavadvà  | BBs_3,2.29 |

pratiùedhàc ca  | BBs_3,2.30 |



siddhàntasåtram-#<pårvavaddheti />#
dharmabhedanaikadharmeõa và bhedàbhedasvãkàre bhedasya satyatvàdabhedavadanivçttiþ syàt ekatraiva bhedàbhedasvãkàre loke virodhakathoccheda ityapi draùñavyaü, tasmàt niùprapa¤caü cidekarasaü brahma tatpadalakùyamastãti siddham //29 //  //30//



END BsRp_3,2.6.29-30


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.7.31þ


paramataþ setånmànasaübandhabhedavyapade÷ebhyaþ  | BBs_3,2.31 |



yaduktaü neti netãtyàdi÷rutibhiþ brahmàtiriktaü vastu niùidhyata iti, tadayuktam /
setvàdi÷rutibhirvastvantaràstitvabhànàdityàkùipati-#<paramata iti />#
yadyapi dyubhvàdyadhikaraõe setu÷abdo vidhàrakatvena gauõo vyàkhyàtastathàpyunmànàdi÷rutãnàü gatimajànato 'yaü pårvapakùaþ, tatronmànàdi÷rutãnàü mukhyatvàt, sadvayaü brahmeti phalaü siddhànte tåktàdvitãyatatpadalakùyasiddhiriti vivekaþ /
brahma sadvayaü, setutvàt, laukikasetuvat /
tãrõatva÷rute÷cetyàha-#<setuü tãrtveti />#
jàïgalaü vàtabhåyiùñhamiti vaidyokteþ vàtapracuro de÷o jàïgalaü, iha tu de÷amàtraü gràhyam /
di÷a÷catasraþ kalàþ prakà÷avànnàma pàdaþ, pçthivyantarikùaü dyauþ samudra ityanantavànnàma pàdaþ, agniþ sårya÷candro vidyuditi jyotiùmànnàma pàdaþ, cakùuþ ÷rotraü vàïmana ityàyatanavànnàma pàda iti catuùpàdbrahmeti pàdànàmardhàni aùñau ÷aphà asyetyaùñà÷aphaü, pàdeùu caturùu pratyekaü catasraþ kalà iti ùoóa÷akalamityarthaþ /
ùoóa÷apaõaparimitaü tàmraü kàrùàpaõasaüj¤aü bhavati tadvatsadvayaü brahma, parimitatvàdityarthaþ /
saübandhitvàcca nagaravadityàha-#<tathà saübandheti />#
anyadamitamiti asaïkhyàtamityarthaþ /
anyaspar÷e alpatvena mitatvaniyamàditi mantavyam /
bhedenoktatvàcca ghañavadityàha-#<bhedavyapade÷a÷ceti />#
asyàkùisthasyàmunàdityasthena saheti yàvat /

àdhàrato 'tide÷ata÷ca bhedamuktvàvadhito 'pi tamàha-#<sàvadhikaü ceti># //31//



END BsRp_3,2.7.31

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.7.32þ


sàmànyàt tu  | BBs_3,2.32 |



siddhàntasåtraü vyàcaùñe-#<tu÷abdenetyàdinà />#
yadanyattatkiü sàdyanàdi và, nàdyaþ mànàbhàvàt kàryasya brahmananyatvanirguõayàccetyuktvà na dvitãyaþ pràgutpatteradvayatvàvadhàraõàdityàha-#<naca brahmavyatiriktamiti />#
uktànumànànàmàgamabàdha iti bhàvaþ /
uktaü smàrayitvà hetunàmasiddhimàha-#<nanu setvityàdinà />#
kiü setu÷rutyà parasiddhirarthàdvà, nàdya ityuktvà dvitãyaü ÷aïkate-#<tatra parasminniti />#
setutvaliïgenàdvitãyatva÷rutibàdhanamanyàyyamityàha-#<nacet i />#
liïgaü càsiddhamityàha-#<apiceti />#
vidhàrakatvaü tu kalpitadvitãyàpekùayàpi yujyata iti bhàvaþ /
tãrõatvaheturapyasiddha ityàha-#<setuü tãrtveti># //32//



END BsRp_3,2.7.32

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.7.33þ


buddhyarthaþ pàdavat  | BBs_3,2.33 |



parimitatvamapyasiddhamityàha-#<buddhyartha iti />#
vàkpràõacakùuþ÷rotràõi manasaþ pàdà agnivàyvàdityadi÷a àkà÷asya pàdà dhyànàrthaü kalpitàstadvadbrahmaõa unmànamityarthaþ /
laukikaü dçùñàntamàha-#<athaveti />#
pàdakalpanàü vinàpi vyavahàraþ kiü na syàdityata àha-#<nahãti />#
kàrùàpaõasya vyavahàràya pàdakalpanàvat mandadhiyàü dhyànavyavahàràya brahmaõa unmànakalpanetyarthaþ //33//



END BsRp_3,2.7.33

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.7.34þ


sthànavi÷eùàtprakà÷àdivat  | BBs_3,2.34 |



saübandhabhedau kalpitau na satyadvitãyasàdhakàvityàha-#<sthàneti />#
sthànamupàdhibuddhyàdiþ ekasyaivopàdhinà bhinnasyopàdhi÷àntau satyàü saübandha upacaryate /
yathà sauràlokàderaïgulyàdyupàdhinà bhinnasyopàdhiviyoge mahàlokàdyàtmanà saübandhopacàrastadvat tathàditya cakùuùoþ sthànayorbhedàddhiraõmayapuruùabhedakalpanetyarthaþ //34//



END BsRp_3,2.7.34

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.7.35þ


upapatte÷ ca  | BBs_3,2.35 |



mukhyàveva saübandhabhedau kiü na syàtamityatra såtram-#<upapatte÷ceti># //35//



END BsRp_3,2.7.35

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.7.36þ


tathànyapratiùedhàt  | BBs_3,2.36 |



svaråpeõa brahmaõà jãvasya saübandho bhedanivçttiråpo yujyate na mukhyaþ saüyogàdiþ vastudvayàsattvàt tathà bhedo 'pi na svata ekatva÷ruterityarthaþ //36//



END BsRp_3,2.7.36

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.7.37þ


anena sarvagatatvamàyàma÷abdàdibhyaþ  | BBs_3,2.37 |



nanu dvitãyàbhàve sarvagatatva÷rutivirodha ityata àha-#<anena sarvagatatvamiti />#
dvitãyaü satyaü cetsetvàdivadbrahmaõo 'lpatàsyàt 'yatrànyatpa÷yati tadalpam'iti ÷ruteþ ki¤ca niravayavàsaügabrahmaõaþ satyaprapa¤casaübandhàyogàttavaiva sarvagatatva÷rutivirodha iti bhàvaþ adhiùñhànenàdhyastaü jagadvyàptamadhyastatvàt rajjvà vyàptasarpavat, iti nyàyaþ //37//



END BsRp_3,2.7.37

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.8.38þ


phalamata upapatteþ  | BBs_3,2.38 |



evaü tatpadalakùyaü saü÷odhya vàcyàrthamàha-#<phalamata upapatteþ />#
nirvi÷eùatvàdanyaþ svabhàvaþ phalahetutvàkhyaþ iùñaü sukhaü devàdãnàü, aniùñaü duþkhaü nàrakiõàü, vyàmi÷raü manuùyàõàü, saüsàro janmamçtipravàhaþ gocaraþ à÷rayo yasya tatsaüsàragocaram /
atra karme÷varayoþ phalahetutva÷ruteþ saü÷ayamàha-#<kimiti />#
atra pårvapakùe phaladàturã÷varasya tatpadavàcyasyàsiddherlakùyàsiddhiþ siddhànte tatsiddhiriti phalabhedaþ /
pårvoktanirvi÷eùatvamupajãvya phaladàtçtvamapã÷varasya nàstãti pårvapakùotthànàtsaügatiþ /
yadyapi sarvagatatvavatphaladàtçtvaü vyavahàrada÷àyàü sidhyati yathàpi karmaõa eva phaladàtçtvamiti ÷aïkàniràsenoktalakùyàrthanirvàhakavàcyàrthanirõayàrthamasyàdhikaraõasyàrambha iti matvà siddhàntaü tàvadàha-#<tatra tàvaditi />#
svargàdikaü vi÷iùñade÷akàlakarmàbhij¤adàtçkaü, karmaphalatvàt, sevàphalavadityupapattiþ /
yàgàdikriyàkhyaü karma tàvat kùaõikaü tatkiü svanà÷àt phalaü janayatyuta phalamutpàdya na÷yati, àhosvidapårvàtphalasiddhiþ, nàdya ityàha-#<abhàvàditi />#
dvitãyaü ÷aïkate-#<syàditi />#

karmanà÷akùaõamàrabhyàmabhivyaktasvargasukhàdisattve mànaü nàstãti-dåùayati-#<tadapãtyàdinà />#
tçtãyaü ÷aïkate-#<atheti />#
apårvaü kiü svatantrameva phaladànàya pravartate, cetanàdhiùñhitaü và, nàdya ityàha-#<tadapãti />#
dvitãye tvadçùñànabhij¤ajãvasyàdhiùñhàtçtvàyogàdã÷varasyàdhiùñhàtçtvasiddhiriti bhàvaþ /
prauóhavàdenàpårvaü nàstãtyàha-#<tadastitva iti />#
kùaõikayàgàdeþ ÷rutasvargàdihetutvànupapattyà sthàyyapårvasiddhiriti cet /
na /
karmabhiràràdhitàdã÷varàdeva sthàyinaþ phalasiddherityarthaþ /
na kevalatarkeõàpårvaü sidhyatãti bhàvaþ //38//



END BsRp_3,2.8.38

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.8.39þ


÷rutatvàc ca  | BBs_3,2.39 |



'kçtàtyaye 'nu÷ayavàn'ityatrodàhçtàbhiþ 'ya iha ramaõãyacaraõàþ'ityàdi÷rutismçtibhirapårvasiddhi÷cettàbhirã÷varasyàpi phaladàtçtvaü svãkàryamityàha-#<÷rutatvàcceti>#såtrakàraþ /
annamàsamantàtpràõibhyo dadàtãtyannàdaþ, vasudàno dhanadàtà, karmaõo 'pårvasya và jaóatvenopakaraõamàtratvàtsvatantra ã÷vara eva phaladàteti siddhànto dar÷itaþ //39//



END BsRp_3,2.8.39

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.8.40þ


dharmaü jaiminirata eva  | BBs_3,2.40 |



idànãü pårvapakùayati-#<dharmamiti />#
vidhi÷rutirvidhyarthaþ, tasya liïarthasya preraõàtmano yàgo viùayastadbhàvàvagamàdyàgaþ svargasàdhanamiti gamyate /
yàgasyeùñasàdhanatvàbhàve preraõànupapatterityarthaþ /
apårvadvàrà karmaõaþ phalamupapadyata ityuktvà siddhàntaü dåùayati-#<ã÷varastviti />#
ã÷varaþ kiü karmànapekùaþ phalaü dadàti tatsàpekùo và, àdya àha-#<avicitrasyetyàdinà />#
dvitãye saüveùñanasaüskàramàtràtkañàdau veùñanavatkarmàpårvàdeva phalasiddheþ kimã÷vareõeti bhàvaþ /
atra vayaü vadàmaþ-candanakaõóakàdidçùñasaüpattyaiva sukhàdisaübhave kçtaü dharmàdharmàbhyàmiti ÷rutismçtibalàttadapekùàyàmã÷vareõa kimaparàddham /
ataþ ã÷varànapekùàtkevalàtkarmaõaþ phalamityayuktamiti //40//



END BsRp_3,2.8.40

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,2.8.41þ


pårvaü tu bàdaràyaõo hetuvyapade÷àt  | BBs_3,2.41 |



siddhàntayati-#<pårvaü tviti />#
acetanasya karmaõaþ svataþ pravçttyayogàtsevàdidçùñàntànusàri÷ruterbalãyastvàtsarvavedànteùvãra÷vasya jagaddhetutva÷rute÷ce÷varàdhiùñhitàtkarmaõo jagadantaþpàtiphalasiddhiriti samudàyàrthaþ //41//



END BsRp_3,2.8.41

iti ÷rãmatparamahaüsaparivràjakàcàrya÷rãgovindànandabhagavatpàdakçtau ÷àrãrakamãmàüsàvyàkhyàyàü bhàùyaratnaprabhàyàü tçtãyasyàdhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ //


#<// iti tçtãyàdhyàyasya tattvaüpadàrthapari÷odhanàkhyo dvitãyaþ pàdaþ >#//


____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________


#<tçtãyàdhyàye tçtãyaþ pàdaþ />#


màrtaõóaü dhvàntanà÷àya tilakasvàminaü mude /

vighne÷aü vighnavidhvastyai praõamàmi muhurmuhuþ //


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.1.1þ


sarvavedàntapratyayaü codanàdyavi÷eùàt  | BBs_3,3.1 |



brahmasvaråpaü nirdhàrya tajj¤ànasàdhanopàsanàsvaråpamàha-#<sarvavedàntapratyayaü codanàdyavi÷eùàditi />#
pàdasaügatimàha-#<vyàkhyàtamiti />#
pårvapàde tattvaüpadàrthavivekaþ kçtaþ /
iha tatphalaü vàkyàrthaj¤ànamànandàdayaþ pradhànasyeti såtreõàpunaruktàpekùitatatpadadvàcyàrthopasaühàreõa nirdhàryata iti phalaphalibhàvaþ saügatiþ /
saguõavàkyàrthavidyàcintà tu tadvidyànàü cittaikàgryadvàrà nirguõaj¤ànasàdhanatvàtkriyata iti mantavyam /
saüpratiþ /
nirguõaj¤ànaü bhedàbhedavicàraviùayatvenoktamiti manvàna àkùipati-#<nanviti />#
vedyabhede vidyàbhedacintà syàt brahmaõastu vedyasyaikyànna cintàvasara ityarthaþ /
brahmaikye 'pi dharmabhedàccintetyata àha-#<ekaråpatvàcceti />#
nirdharmatvàdityarthaþ /
ekaråpe 'pi brahmaõyanekaprakàrasaübhavàdbheda÷aïkà ityata àha-#<nacetyàdinà />#
pårvapakùe j¤ànabheda÷aïkànupapattimuktvà codanàdyabhedàjj¤ànàbheda iti siddhànto 'pyayukta ityàha-#<nàpyasyeti />#
evaü pàdàrambhamàkùipya samàdhatte-#<taducyata iti />#
saguõavidyàsveva bhedàbhedacintà kriyate nirguõavidyàyàü tvaikyaü siddhamiti vàcyàrtharåpaguõopasaühàramàtraü kriyate vàkyàrthanirõayàyeti bhàvaþ /
pa¤càgnipràõadahara÷àõóilyavai÷vànaràdividyà mithobhinnà iti 'nànà÷abdàdibhedàt'ityatra vakùyate /
atra tu mithobhinnàstàþ kiü prati÷àkhaü bhidyànte na veti nàmàdibhedàccodanàdyavi÷eùàcca saü÷ayaþ /
pårvapakùe vidyàbhedàdguõànupasaühàraþ siddhànte tvabhedàdupasaühàra iti phalabhedaþ /
pårvatantre ÷àkhàntaràdhikaraõapårvapakùasåtraü nàmaråpadharmavi÷eùapunaruktinindà÷aktisamàptivacanapràya÷cittànyàrthadar÷anàcchàkhàntare karmabhedaþ syàditi /
tatroktà hetavo nàmàdayo vidyàbhedàrthamihocyante 'athaiùa jyotirathaiùa sarvajyotiretena sahasradakùiõena yajeta'ityatra prakçtajyotiùñomànuvàdena sahasradakùiõàkhyaguõavidhimà÷aïkya jyotiritipadasya karmàntaranàmatvasaübhave jyotiùñomalakùakatvàyogàdatheti prakaraõavicchedàcca jyotiùñomàtkarmàntaraü vi÷iùñadakùiõàkaü vidhãyata iti nàmnaþ karmabhedakatvamuktama /
jyotiràdiùvityàdipadenàdhvaryavaü hautramiti saüj¤àbhedàtkarmabhedo gràhyaþ /
taptaü kùãraü dadhnà kañhinamàmikùà, tatra dravaü jalaråpaü vàjinamiti bhedaþ, 'tapte payasi dadhyànayati sà vai÷vadevyàmikùà vàjibhyo vàjinam'ityatra vai÷vadevyàmikùàyàge vàjinàkhyaguõavidhiþ vàjibhya iti vi÷vedevànuvàdàdityà÷aïkyàmikùàü paryupasarjanatvenoktavi÷vadevànàü vàjibhya ityanuvàdàyogàdutpatti÷iùñàmikùàvaruddhe karmaõi vàjinadravyasyànàkàïkùitasya vidhyayogàdvàjidevatàko vàjinayàgaþ karmàntaramiti dravyadevatàkhyaråpabhedàtkarmabhedaþ siddhàntitaþ /
àdipadàt 'aindraü dadhyaindraü payaþ'iti dravyabhedàdyàgabhedo gràhyaþ /
evamihàpi pa¤càgniùaóagniråpabhedàdvidyàbhedo vàjicchandogayoþ /
tathà retonyånà vàgàdaya÷chàndogye tatsahità vàjinàmiti pràõavidyàbhedaþ, kàrãrivàkyàdhyayane taittirãyakàõàü bhåmau bhojanaü dharmavi÷eùo nànyeùàü, agnyadhyayane keùà¤cidupàdhyàyàrthamudakàharaõaü dharmo nànyeùàü, a÷vamedhàdhyayane '÷vaghàsànayanaü keùà¤cideva nànyeùàü, naca tànyeva kàrãryàdãni karmàõi dharmavi÷eùamapekùante nàpekùante ceti yuktaü, ato dharmavi÷eùàcchàkhàntare karmabhedaþ ÷aïkitastathàtràpi muõóakàdhyayena keùà¤cideva ÷irasyaïgàrapàtradhàraõaråpaü vrataü nànyeùàmiti vidyàbhedaþ syàt punaruktirabhyàsaþ /
yathà 'samidho yajati tanånapàtaü yajati'iti yajatyabhyàsàtprayàjànàü bheda uktastathà ÷àkhàntare 'bhyàsàdvidyàbhedaþ /
àdipadànnindàdigrahaþ, 'pràtaþ pràtarançtaü te vadanti purodayàjjuhvati ye 'gnihotram'ityanuditahomasya 'yadudite sårye pràtarjuhuyàdyathàtithaye pradrutàya ÷ånyàyàvasàthàyàhàryaü haranti tàdçgeva tat'ityuditahomasya ca nindà÷ruterbhedaþ, ekasyaivodite 'nudite cànuùñhànàyogàt, tathoditànuditahomàtikramakçtapràya÷cittàdapyagnihotrabhedaþ ÷aïkitaþ /
ete nindàpraya÷citte vedàntavidyàsu na vidyete iti nodàhriyete /
yathà sarva÷àkhàvihitasya karmaõo j¤àtuü kartuü cà÷akterbhedastathà sarvavedàntàdhyayanaj¤ànàdya÷aktestattadvedàntavidyàbhedaþ syàt tathà ÷àkhànàü sarvàsàmekaråpà samàptirnocyate kintu kasyà÷citkvacitkarmaõi samàptirataþ samàptivacanabhedàtprati÷àkhaü karmabhedaþ ÷aïkitaþ, tathà kasyacidvedàntasyoïkàrasàrvàtmye samàptiþ kasyacidanyatreti vidyàbhedaþ, anyàrthadar÷anamarthavàdastadbhedàtkarmabhedavadvidyàbheda iti pårvapakùasåtroktà hetavo dar÷itàste kecitsiddhànte pårvapakùe càtropayu¤janta iti /
tathà ÷abdàntaràbhyàsasaükhyàguõaprakriyànàmadheyàni karmabhedakàni, tatra nàmadheyaü guõo råpamabhyàsa÷ceti trayaü vyàkhyàtaü, yajeddadyàjjuhuyàditi prakçti÷abdabhedena dhàtvarthabhedàttadavacchinnabhàvanàkhyakarmabheda uktastathàtra vedopàsta ityàdi÷abdabhedàdvidyàbhedaþ, 'tisra àhutãrjuhoti'iti saükhyayà karmabhedavat 'vàyupràõau'iti dvitvasaükhyayà saüvargavidyàbhedaþ syàt /
nityàgnihotraprakaraõàtprakaraõàntare kuõóapàyinàmayane 'màsamagnihotraü juhvati'iti ÷rutamagnihotraü prakaraõàntarasthatvàtkarmàntaramiti siddhàntitam /
tathàtra vedàntabhede prakaraõabhedàdubhàstibheda iti pårvapakùaþ /
siddhàntayati-#<evamiti />#
sarvairvedàntaiþ pratãyanta iti sarvavedàntapratyayàni tairvihitànãtyarthaþ /
uktanàmàdibhiragnihotràdikarmaõàü prati÷àkhaü bhede pràpte ÷àkhàntaràdhikaraõasiddhàntasåtraü 'ekaü và saüyogaråpacodanàkhyàvi÷eùàt'iti /
tatra codanàvidhàyakaþ ÷abda÷coditaþ prayatno và /
tasyà avi÷eùamàha-#<yathaikasminniti />#
ekadhàtvarthahomàvacchinnaprayatnaikyàdupàstiyatnaikyamityarthaþ /
yathà jyeùñhatvàdiguõakapràõavidyà sarva÷àkhàsvekà tathà pa¤càgnividyàpyekà phalasaüyogàdyavi÷eùàt, tathànyàpi vidyàbhinnetyàha-#<evaü pa¤càgnãti />#
pårvapakùahetånniràcaùñe-#<ye tviti />#
kàñhakamityàdinàmnà karmabhedo na yuktaþ, kutaþ acodanàbhidhànatvàtkàñhakàdi÷abdànàü granthanàmatayà karmavàcitvàbhàvàdato bhinnanàmaka÷àkhàgranthabhede 'pi tàdvihitaü karmaikameva, alparåpabhedo 'pi na karmaikyavirodhã, dharmavi÷eùastvadhyayanàïgaü na karmàïgamato na karmabhedakaþ ÷àkhàbhede punaruktirasiddhà,

nindànyàrthadar÷anayorapi na bhedakatvaü tattadvidhistutimàtratvàdbahu÷àkhàdhyayanà÷aktàvapi sva÷àkhanuktavi÷eùasyàpekùitasyànyato grahaõasaübhavàda÷aktirabhedikà, ekasminnapi karmaõyaïgalopàdinà pràya÷cittaü saübhavati /
evaü samàptivacanabhedo 'pyaprayojaka ityaivaü karmàbhedapramàõapràbalye bhedahetavaþ parihçtà ityarthaþ //1//



END BsRp_3,3.1.1

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.1.2þ


bhedàn neti cen naikasyàm api  | BBs_3,3.2 |



tarhi ÷àkhàntaranyàyenaiva karmaikyavadvidyaikyasiddhaiþ punaruktirityata àha-#<ihàpãti />#
råpasyotpatti÷iùñatvaü vi÷eùaþ /
pa¤càgnãnvedetyàdyupàsanotpattividhisthapa¤càgnyàdiråpabhedàdupàsanàbhedaþ syàdàmikùàvàjinaråpabhedàtkarmabhedavàdityadhikà÷aïkàniràsàrthatvànna paunaruktyamasyàdhikaraõasyeti matvà ÷aïkàü vyàcaùñe-#<syàdityàdinà />#
asya pçthak÷àstratvàtkarmanyàyànàü mànasavidyàsu vinà såtraü duryojatvàcca punaruktigandho 'pi nàstãti mantavyam /
nanu tasya mçtasya dàhàrthamagnirantyeùñigataþ ùaùñho yaþ prasiddhavadvàjibhiruktaþ sa chàndogye upasaühàrya iti na råpabhedaþ, tatràha-#<na càtreti />#
astu prajananaguõavato retaso vàjinàmàvàpa÷chandogànàü ca tasyodvàpastataþ kimityata àha-#<àvàpeti />#
chàndogye ùaùñhàgnyabhàvamaïgãkçtyàlparåpabhedo na vidyaikyavirodhãti pariharati-#<naiùa ityàdinà />#
aïgãkàraü tyajati-#<pañhyate 'pãti />#
ito 'smàllokàdiùñaü lokàntaraü pretaü gataü j¤àtayo 'gnaye harantãtyarthaþ /
nanu chàndogye 'gnimàtraü ÷rutaü vàjibhistu samidàdivi÷eùaþ pañhyate iti råpabhedastadavasthaþ, tatràha-#<vàjasaneyinastviti />#
ùaùñhàgnestadvi÷eùasya cànuvàdamàtratvenànupàsyatvàtpa¤càgnaya evopàsyà ubhayatreti na råpabheda ityarthaþ /
savi÷eùasya ùaùñhàgneråpàsyatve 'pi na råpabheda ityàha-#<athàpãti />#
dyulokàdãnàü pa¤cànàmanagnãnàmagnitvasaüpattividhinaivàrthàtpa¤catvaü saüpattikalpitàgnãnàü siddhamanådyate na dhyeyatvena vidhãyata ityarthaþ /
chandogairvàji÷àkhàsthaü reta upasaühartavyamityuktvànupasaühàre 'pi na vidyàbheda ityàha-#<na càvàpeti># //2//



END BsRp_3,3.1.2

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.1.3þ


svàdhyàyasya tathàtvena hi samàcàre 'dhikàràc ca savavac ca tanniyamaþ  | BBs_3,3.3 |



evaü råpabhedo na vidyàbhedaka ityuktvà dharmavi÷eùo 'pi na bhedaka ityàha-#<svàdhyàyasyeti />#
godànavadadhyayanàïgatvena ÷irovratamàtharvaõikànàü såtre vihitaü na vidyàïgamityarthaþ /
adhikàràcceti vyàcaùñe-#<naitaditi />#
etatprakçtaü muõóakamananuùñhita÷irovrato naro nàdhãta iti ÷rutermuõóakàdhyayanàïgameva ÷irovratamityarthaþ /
nanu vidyàïgatvenàpi idaü vrataü ÷rutamiti ÷aïkate-#<nanviti />#
sarva÷àkhàsu brahmavidyaikaiva cedvidyàsaüyuktaü vratamapi sarvatra saübadhyeta /
naca saübadhyata iti vidyàbheda ityarthaþ /
prakçtagranthavàcyaitacchabdabalàdbrahmaprakà÷agranthaparo brahmavidyà÷abda iti pariharati-#<neti />#
tasya ÷irovratasya muõóakàdhyayane niyama ityatra savavaditi nidar÷ananirde÷aþ /
savà homàþ /
atharvaõaiþ svasåtre udita eko 'gnirekarùisaüj¤ayà prasiddhastasminnagnau kàryà iti yathà niyamyante tathetyarthaþ //3//



END BsRp_3,3.1.3

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.1.4þ


dar÷ayati ca  | BBs_3,3.4 |



ki¤ca vedyaikyena nirguõabrahmavidyaikyaü tàvacchrutirdar÷ayati, tatsaünidhipàñhàtsaguõavidyànàmapi sarva÷àkhàsvaikyasiddhirityàha såtrakàraþ-#<dar÷ayati ceti />#
saguõamapyekaü vedatraye vedyaü dar÷ayatãtyàha-#<tatheti />#
ki¤ca ÷àkhàntaroktapàdàrthasya ÷àkhàntare siddhavatparàmar÷o vidyaikyaü dar÷ayatãtyàha-#<tathà mahadbhayamityàdinà />#
eùa nara etasminnadvaye 'lpamapyantaraü bhedaü yadà pa÷yatyatha tadà tasya saüsàrabhayaü bhavatyeva, yasmàdviduùo narasya bhedadar÷inastadeva brahma bhayaïkaraü bhavati, brahmaivàhamityamanvànasyetyarthaþ /
pràde÷amàtramupàsta iti siddhavadupàsanaü vai÷vànaravidyaikyaü dar÷ayatãtyàha-#<tatheti />#
ki¤ca sarveùu vedànteùåkthàdãnàü pratãyamànatvena hetunaitadavagamyate-anyatroktànàü teùàmanyatropàstyarthamupàdànamiti /
tatastadupàstãnàmapi sarvavedàntapramàõakatvenaikyaü bàhulyena sidhyatãtyàha-#<tatheti />#
brahmavidyaikyavadukthàdividyaikyamityarthaþ //4//



END BsRp_3,3.1.4

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.2.5þ


upasaühàror'thàbhedàdvidhi÷eùavatsamàne ca  | BBs_3,3.5 |



sarva÷àkhàsu vidyaikyacintàyàþ phalamàha-#<upasaühàra iti />#
÷àkhàbhede samànavidyàyàü ÷rutà guõà yathà÷ruti vyavasthità uta ekatrà÷rutà itara÷àkhàta upasaühartavyà iti saüdehe vidyaikye 'pi tatra tatroktaireva guõairvidyopakàrasiddheþ ÷àkhàbhedena guõà vyavasthità iti pårvapakùaþ, tatra prakçtavidyaikyacintànaiùphalyamiti phalam /
siddhàntatvena såtraü vyàcaùñe-#<sthite cetyàdinà />#
guõànàü guõyavinàbhàvàdetacchàkhàsthà vidyà ÷àkhàntaroktatadvidyàguõavatã, tadabhinnatvàt, tadvidyàvadityanumànadvidyaikye guõopasaühàrasiddhirityarthaþ /
pradhànaikye tattadupakàrakàõamaïgànàmupasaühàre dçùñàntamàha-#<vidhi÷eùavaditi />#
uktameva vyatirekamukhenàha-#<yadihãti />#
nanvàgneyayàgàvaruddhànàü guõànàü tato 'bhinne saurye pràptivadvidyàntarasthaguõànàü vidyàntare pràptiþ kiü  syàdityata àha-#<prakçtãti />#
prakçtiguõànàü vikàre pràptiryuktà vidyànàü tu prakçtivikçtibhàvàsiddherna tatpràptirityarthaþ /
naivamiti guõànupasaühàro netyarthaþ /
uttarasåtràõàmanena såtreõa paunaruktyaü vàrayati-#<asyaiveti># //5//
/

END BsRp_3,3.2.5

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.3.6þ


anyathàtvaü ÷abdàd iti cen nàvi÷eùàt  | BBs_3,3.6 |



pårvaü codanàdyavi÷eùàdutsargato vidyaikyamuktaü tasyàpavàdaü vaktumàha-#<anyathàtvamiti />#
atra vàjinàmudrãyabràhmaõaü chandogànàmudgãthàdhyàyaü ca viùayamàha-#<vàjetyàdinà />#
'te ha devàþ sàttvikavçttayaþ pràõà anyonyamucårhantedànãmasminyaj¤e udgãthenaudgàtreõa karmaõà rajastamovçttiråpànasurànatãtya devatvaü gacchàmaþ'iti te caivaü nirdeùamudgãthakartàramupàsyaü nirdhàrayituü kçtasaüvàdàþ prathamaü vàcyaü parãkùitavantastvamaudgàtraü no 'smàkaü kurviti tayà tvançtaü kçtaü tathà ghràõacakùuþ÷rotramanàüsyapi kàmenàsurapàpmanà grastànãti ninditvà àsanyamàsye bhavaü mukhamadhyasthaü pràõamupàsyaü nirdhàritavanta ityarthaþ /
tattatrànyonyabhibhavàtmakayuddhe pravçtte devàþ pårvavadudgãthamàhçtavantaþ anenodgãthenainànasurà¤jayemetyarthaþ /
bhedàbhedamànàbhyàü saü÷ayamàha-#<tatreti />#
atra pårvàdhikaraõasiddhàntanyàyenodgãthavidyeti saüj¤aikyena vidyaikyamiti pårvapakùe mitho guõopasaühàraþ phalaü, siddhànte saüj¤aikye 'pi vidyaikyàpavàdàdanupasaühàra iti /
evaü yatra pårvanyàyena pårvapakùaþ tatràpavàdikã saügatiriti mantavyam /
såtrasthasiddhànti÷aïkàbhàgaü vyàcaùñe-#<nanu na yuktamiti />#
saüpårõodgãthakarmakartà pràõo vàjinàmupàsyaþ, udgàyeti kartç÷abdàcchandogànàü tådgãthàvayava oïkàraþ pràõadçùñyopàsyaþ, oümityetadakùaramudgãthamityupakramya pràõamudgãthamiti karmaråpatva÷abdàt, tathàca kartçkarmaõoråpàsyayorbhedàdvidyayoranyathàtvaü bheda iti ÷aïkàrthaþ /
udgãthatveneti oïkàratvenetyarthaþ /
alparåpabhedo na vidyaikyavirodhãtyuktanyàyena pårvapakùã pariharati-#<naiùa iti />#
asuràtyayàbhipràyaþ asurajayàrthaü saüvàdaþ, yathà÷mànaü pràpya loùño vidhvaüsate tathà pràõaü hantumàgatà asuràstasya vãryeõa svayameva dhvastà iti ÷rutamubhayatretyarthaþ /
alparåpabhedamaïgãkçtyàpi vidyaikyamuktaü so 'pi nàstãtyàha-#<vàjeti />#
udgãthakartçråpatvena pràõasyobhayatra ÷rutatvàdekatra ÷rutaü kartçtvamapyubhayatra draùñavyamityarthaþ //6//



END BsRp_3,3.3.6

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.3.7þ


na và prakaraõabhedàt parovarãyastvàdivat  | BBs_3,3.7 |



bahuviruddharåpabhedàt na vidyaikyamiti siddhàntayati-#<na veti />#
akùaraü vi÷inaùñi-#<udgãthamiti />#
tadavayavamityarthaþ pçthivyàdirasànàü rasatama oïkàraþ, àptiþ samçddhiriti guõànuktvà guõavatyoïkàre pràõadçùñividhànàyàkhyàyikà prastutetyàha-#<rasatameti />#
nanu vàjivàkyaikavàkyatvàrthaü chàndogyopakramasthamudgãthapadaü saüpårõasàmabhaktiparamastu, pràõamudgãthamityatràpyudgãthakartà pràõa upàsya iti vyàkhyàyatàmityata àha-#<tatra yadyudgãtheti />#
oïkàropàstyupakramasaïga udgãthapade kartçlakùaõà ceti doùadvayaü syàdityarthaþ /
nanu siddhànte 'pi tatpade 'vayavalakùaõà svãkàryà tato varaü kartçlakùaõà ÷rutyantarànugrahàttathà copasaühàre kartçpràõopàstini÷cayàdupakrame 'pi tanni÷caya ityata àha-#<upakrameti />#
saüdigdhopakramo hi vàkya÷eùànni÷cãyate /
yathà 'aktàþ ÷arkaràþ'ityatrà¤janadravyasaüdehe 'tejo ghçtam'iti ÷eùànni÷cayaþ /
iha tåpakrame 'kùarasyopàsyatvaü ni÷citaü, tatsamànàdhikàraõodgãthapadasyàvayavalakùaõà ca vini÷citeti pràõamudgãthamityupasaühàrastadekàrthatayà neya ityarthaþ /
evaü chàndogye oïkàra upàsya ukta itaratra tu pràõa ityupàsyabhedàdvidyàbheda ityàha-#<vàjeti />#
yaduktaü vàji÷rutàvapi pràõasyodgãtharåpatva÷ruteråpàsyaikyamiti taddåùayati-#<yadapãtyàdinà />#
tatrodgãtha upàsyatayà noktaþ kintu pràõasyopàsyasya guõatayetyarthaþ /
ki¤codgãtha oïkàra÷chàndogye 'tra tu bhaktirityupàsyabheda ityàha-#<sakaleti />#
pràõasya jaóatvànnodgàtçtvaü kintådgãthatvameva vàjibharapi gràhyamityaikyamà÷aïkyàha-#<naceti />#
sa udgàtà vàgvi÷iùñapràõenaudgàtraü kçtavàniti ÷ruterasaübhavo 'pi netyarthaþ /
yaduktaü bahutaràrthàvi÷eùàddhi vidyaikyamiti, tatràha-#<naceti />#
ekatrodgàtà pràõa upàsyo 'nyatroïkàra ityantaraïgopàsyaråpabhede spaùñe sati bahiraïgàrthavàdasàmyamàtreõa nopàsanaikyaü yuktamityarthaþ /
vàkyasàmyamàtreõàrthaikyaü nàstãtyatra dçùñàntamàha-#<tathàhãti />#
'vi và etaü prajayà pa÷ubhirardhayati vardhayatyasya bhràtçvyaü yasya havirniruptaü purastàccandramà abhyudeti tredhà taõóulànvibhajedye madhyamàþ syustànagnaye dàtre puroóà÷amaùñàkapàlaü kuryàdye sthaviùñhàstànindràya pradàtre dadhaü÷caruü ye 'õiùñhàstànviùõave ÷ipiviùñàya ÷çte carum'ityabhyudayavàkyam /
asyàrthaþ-yasya yajamànasya caturda÷yàmevàmàvàsyàbhràntyàdar÷akarmàrthaü pravçttasya purastàtpårvaü havistaõóuladadhipayoråpaü niruptaü dar÷adevatàbhyo 'gnyàdibhyaþ saïkalpitaü candramà÷ca pa÷càdabhyudeti tametaü yajamànaü kàlavyatyayàparàdhàttadeva niruptaü haviþ prajàdinàrdhayati viyojayati ÷atruü càsya vardhayati yasmàtkàlabhràntimànyajamànaþ, ye madhyamàdibhàvena tredhà bhåtàstaõóulà dadhyàdisahità niruptàstànvibhajedagnyàdibhyo viyojayadviyojya ca dàtçtvàdiguõakànagnyàdibhyo dar÷adevàbhinnebhyo nirvapediti dadhan dadhani sthaviùñhataõóulacaruü ÷çte dugdhe 'õiùñhacarumityarthaþ /
atra kàlàparàdhe devàntarayuktaü pràya÷cittaråpaü dar÷àdbhinnaü karma vidhãyata iti pràpte taõóulatredhàtvàdyanuvàdena vibhajediti haviùaþ prakçtadevaviyogena tasminneva dar÷akarmaõi devatàntarasaübandhamàtravidhànaü na karmàntaramiti siddhàntitam /
evamabhyudayavàkye kàlàparàdhenopakramàddar÷akarmaõyeva haviùaþ pårvadevatàbhyo 'panayo viyogo 'dhyavasitaþ, pa÷ukàmavàkye tu yadyapi ye sthaviùñhàstànagnaye sanimate 'ùñàkapàlaü nirvapedye madhyamàstàn viùaõave ÷ipiviùñàya ÷çte caruü ye kùodiùñhàstànindràya pradàtre dadhaü÷carumiti nirde÷o 'bhyudayavàkyena samo 'sti, tathàpi yaþ pa÷ukàmaþ syàtso 'màvàsyàmiùñvà vatsànapàkuryàditi nityaü dar÷akarma samàpya punardehàrthaü vatsàpàkaraõavidhyupakramàtpa÷ukàmasya yàgàntaravidhireva nàbhyudayavàkyenàrthaikyamiti tathà prakçte 'pi nirde÷asàmyaü na vidyaikyaprayojakamityarthaþ /
vatsànàpàkuryànmàtçde÷àdde÷àntaraü nayedityarthaþ /
såtroktaü dçùñàntaü vyàcaùñe-#<parovarãyastvàdivaditi />#
para iti sakàràntaü parasmàt para÷càsau varàcca varatara iti parovarãyànityekaü padam /
ananta÷ca àkà÷àkhyaþ paramàtmà taddçùñyàlambanatvàdudgãthastathokta ityarthaþ /
àkà÷àtmanà hiraõya÷ma÷rupuruùàtmanà codgãthopàstisàmye 'pi vidyàbhedavadihàpi bheda ityarthaþ //7//



END BsRp_3,3.3.7

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.3.8þ


saüj¤àta÷ cet tad uktam asti tu tad api  | BBs_3,3.8 |



saüj¤aikyaü pårvapakùabãjamudbhàvya dåùayati-#<saüj¤àta iti />#
upàsyaråpabhedàdvidyànànàtvaü yaduktaü tacchrutyakùarànugataü balavat, saüj¤à tu pauruùeyã durbaletyarthaþ /
saüj¤aikyaü karmaikyavyabhicàri cetyàha-#<asti ceti />#
kiü saüj¤aikyaü sarvatràpramàõameva netyàha-#<yatra tviti />#
asati bàdhake saüj¤aikyamapi mànaü yathà saüvargavidyeti saüj¤aikyàtsarva÷àkhàsu tadvidyaikyaü, tathà pa¤càgnyàdividyaikyamityàdyasåtre dar÷itamityarthaþ //8//



END BsRp_3,3.3.8

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.4.9þ


vyàpte÷ ca sama¤jasam  | BBs_3,3.9 |



#<vyàpte÷ca sama¤jasam />#
sàmànàdhikaraõyaü viùayãkçtya saü÷ayamàha-#<omityetaditi />#

adhyàsàdipadàrthànvyàcaùñe-#<tatràdhyàsa ityàdinà />#
buddhipårvakàbhedàropo 'dhyàsaþ, bàdho 'pavàdaþ, ekatvaü vàstavàbhedaþ, vi÷eùaõaü vyàvartakamiti vivekaþ /
pårvamudgàtçkarmàtmakodgãthàvayavatvamoïkàrasya dhyeyasya vi÷eùaõaü siddhavatkçtya dhyeyabhedàdvidyàbhedaþ siddhàntitaþ sa na yukta ityàkùepasaügatyà pårvapakùayati-#<tatreti />#
atra pårvapakùe pårvoktasiddhàntàsiddhiþ phalaü siddhànte tatsiddhiriti matvà siddhàntasåtraü vyàcaùñe-#<ca÷abda ityàdinà />#
pakùatrayasya duùñatvaü pratij¤àyàdhyàsapakùe doùamàha-#<tatràdhyàsa iti />#
yasyodgãthasya buddhiroïkàre 'dhyasyate tadvàcakodgãtha÷abdasyoïkàre lakùaõà syàttadbuddhiviùayatvaguõaparatvàttathà saübandho 'pyasiddhaþ kalpanãyaþ, pratãkopàsteþ phalaü ca kalpyamiti gauravaü syàdityarthaþ /
phalaü na kalpyamiti ÷aïkate-#<÷råyata iti />#
#<àptyàdãti />#
'oïkàra àptiþ samçddhiriti' 'ya upàste sa kàmànàpnoti'iti ÷rutaü phalaü nàdhyàsasyetyarthaþ /
udgãthoïkàrayoranyatarabudyànyatarabudyapavàdamaïgãkçtyànyataramithyàbuddhinivçttivaiphalyamuktaü saüpratyanyatarabuddherabhràntitvànnàpavàda ityàha-#<naca kadàcidapãti />#
bhrànti÷cet nivarteta na tu nivartata ityabhrantirityarthaþ /
ki¤ca tattvabodhakàdvàkyàdbhràntyapavàdo bhavati nedaü vàkyaü tattvaparamityàha-#<naceti />#
ghañakumbha÷abdayorivoïkàrodgãya÷abdayoþ paryàyatvapakùaü dåùayati-#<nàpãti />#
paryàyatvamapi nàstãtyàha-#<naceti />#
pari÷iùñavi÷eùaõapakùe såtraü yojayati-#<vyàpteriti />#
'omityakùaramupàsãta'ityukte sarvavedavyàpyoïkàra ihopàstau prasajyeta tanniràsàrthamudgãthàvayavatvaü vi÷eùaõaü sama¤jasamityarthaþ /
adhyàsapakùe tadbuddhiviùayatvaguõayogaråpaþ saübandhaþ kalpya iti viprakçùñà lakùaõà avayavalakùaõà tu saünikçùñà avayavàvayavisaübandhasya këptatvàt, pañàvayave dagdhe paño dagdha iti loke prayogàcca /
nàmàdau brahma÷abdasya tvagatyà brahmabuddhigràhyatvaguõalakùaõà÷rità tatra pratãkopàstervivakùitatvàt /
iha tu pratãkopàstividhikalpane àptyàdiguõakoïkàre pràõadçùñividhàne ca vàkyabhedaþ syàdataþ sarvavedavyàpyoïkàraniràsenoïkàre pràõadçùñividhànàrthaü vi÷eùaõameva sama¤jasaü kalpnàlàghavàditi siddham //9//



END BsRp_3,3.4.9

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.5.10þ


sarvàbhedàdanyatreme  | BBs_3,3.10 |



#<sarvàbhedàdanyatreme />#
viùayaü vaktuü saümatamarthamàha-#<vàjinàmiti />#
vàco vasiùñhatvaü guõo vàgminaþ sukhavàsadar÷anàt /
cakùuùaþ pratiùñhà guõaþ cakùuùmataþ pàdapratiùñhàdar÷anàt /
÷rotraü saüpadguõakaü ÷ravaõàtsarvàrthasaüpatteþ /
mana àyatanatvaguõaü tasya vçttidvàrà sarvabhogyà÷rayatvàt /
te ca guõàþ pràõasya ÷raiùñhyaü ni÷citya vàgàdibhistasminnarpità iti ÷àkhàdvayasaümator'thaþ /
viùayamàha-#<anyeùàmityàdinà />#
ni÷reyasasya ÷raiùñhyasyàdànaü nirdhàramaü praståyatala ityarthaþ /
devatà vàgàdayo 'haü÷reyase sva÷raiùñhyàyetyarthaþ /
evaü÷abdàcchaiùñhyaguõakapràõapratyabhij¤ànàcca saü÷ayamàha-#<tatreti />#
guõànàmanupasaühàropasaühàràveva pårvottarapakùayoþ phalam /
udgãthatvavi÷eùaõàdoïkàrasya sarvavedavyàptivyàvçttivatprakçtaguõamàtragràhakaivaü÷abdàcchàkhàntaraguõavyàvçttariti dçùñàntena pårvapakùayati-#<tatra pràptamiti />#
yathà vàgàdibhyaþ pràõa÷raiùñhyaü siddhamatho tathà ya evaü ÷raiùñhyaguõaü vidvànupàste sa pràõe ÷raiùñhyaü viditvà ÷reùñho bhavatãti ÷rutyarthaþ /
evaü jàtãyakavidyaikyàtpràptamàrthikaü  vasiùñhatvàdiguõajàtamevaü÷abdo na gçhõàti ÷rutàvalambitvàditi pràpte siddhàntayati-#<asyeranniti />#
vàjasaneyibràhmaõe tàvadevaü÷abdena vasiùñhatvàdiguõajàtasya pràõavidyàsaübandhaþ siddhaþ saiva vidyà kauùãtaki÷rutau pratyabhij¤àyate, tathàca guõànàü guõyavinàbhàvenàrthataþ pràptànàmapi ÷rutaguõairavirodhàtsahaiva ÷rutamàrthaü ca guõajàtaü ÷rutyarthàbhyàü saünihitatvàvi÷eùàtkauùãtakigatenaivaü÷abdena paràmç÷yata ityàha-#<tathàpãti />#
kauùãtaki÷rutisthaþ pràõo vasiùñhatvàdiguõakaþ, ÷reùñhapràõatvàt, vàji÷rutisthapràõavaditya÷rutaguõànumàne sati ÷rutahànirnàsti, avirodhàdityuktaü, spaùñayati-#<na caivaü satãti />#
aparigaõità api guõàþ ÷rutà evetyatra dçùñàntamàha-#<nahãti />#
phalitamàha-#<tasmàditi //10//>#



END BsRp_3,3.5.10

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.6.11þ


ànandàdayaþ pradhànasya  | BBs_3,3.11 |



#<ànandàdayaþ pradhànasya />#
brahmaõo j¤eyasyaikyànnirvi÷eùatvàcca saü÷ayamàha-#<teùu saü÷aya iti />#
pårvapakùe satyàdipadànupasaühàràdvàkyàrthànavadhàraõaü, siddhànte tvavadhàraõamiti phalam /
pràõasyasavi÷eùatvàdyuktaþ ÷àkhàntarãyavasiùñhatvàdyupasaühàraþ, brahmaõastu nirvi÷eùatvàtsva÷àkhàgatapadaireva pramitisiddhervyarthaþ padàntaropasaühàra iti pratyudàharaõena pårvapakùaþ /
siddhàntamàha-#<idamiti />#
ànandatvasatyatvaj¤ànatvàdisàmànyàni brahmaõi kalpità dharmàsteùàü sarva÷àkhàsåpasaühàro nàma tadvàcakànandàdipadànàmekavàkyatayoccàraõaü ànandaþ satyaü j¤ànamanantaü brahma ÷uddhamadvayamàtmeti /
tàni ca samànàdhikaraõàni padàni viruddhadharmatyàgena sarvàdhiùñhànabhåtàmekàmakhaõóavyaktiü kùayanti /
na caikenaiva padena lakùyasiddheþ padàntaraü vyarthamiti vàcyaü, ekasminpade virodhàbhàvena lakùaõànavatàràt /
yadyapi padadvaye 'pi lakùaõàvatarati tathàpyànando brahmetyukte duþkhatvàlpatvabhrantiniràse 'pyasattvajaóatvàdibhramo bhavedatastanniràsàrthaü satyaj¤ànàdipadàni prayoktavyàni /
naca bhramasyànavadhitvàdvàkyamaparyavasitaü syàditi vàcyam /
saccidànandàtmakaü sarvadharma÷ånyamadvayamavikalpaü brahmàhamiti vi÷eùadar÷ane sarvabhramaniràsàt /
tacca vi÷eùadar÷anaü yàvadbhiþ padairbhavati tàvanti padànyupasaühartavyànãti bhàvaþ //11//



END BsRp_3,3.6.11

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.6.12þ


priya÷irastvàdyapràptirupacayàpacayau hi bhede  | BBs_3,3.12 |



brahmaikyàccedànandatvàdidharmàõàü sarvatra pràptistarhi saguõabrahmavidyàgatadharmapràptirapi syàditi ÷aïkàniràsàrthaü såtraü vyàcaùñe-#<priyeti />#
putradar÷anasukhaü priyaü tadvàrtàdinà modastasya vidyàdyati÷aye pramoda ityevaü tàratamyavanto dharmàstvadvaye j¤eye na pràpnuvanti teùàmabrahmasvaråpàõàü brahmaj¤ànànupayogàditi bhàvaþ /
teùàü brahma dharmatvaü càsiddhamityàha-#<na caita iti />#
brahmaõi cittàvatàropàyatve 'pi teùàü pràptiþ syàdityà÷aïkyàha-#<evamapãti />#
aj¤eyatvàdeùàü na j¤eye brahmaõi pràptirityarthaþ /
kimarthaü tarhi såtramityata àha-#<brahmadharmàniti />#
kçtvàcintàphalamàha-#<sa ceti />#
j¤eye bàhyadharmàõàmanupayogàdapràptiriti nyàyàtsaüyadvàmatvàdãnàmapràptiriti såtraü vyàkhyeyamityarthaþ /
j¤ànànupayoge 'pi dhyàne teùàü dharmàõàmupayogàdupàsyabrahmaikyàtpràptiranyovidyàsu syàdityà÷aïkyàha-#<teùu hãti />#
dhyànavidhiparatantràõàü dharmàõàü yathàvidhi vyavasthetyarthaþ //12//



END BsRp_3,3.6.12

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.7.13þ


itare tvarthasàmànyàt  | BBs_3,3.13 |



saüyadvàmatvàdidharmebhya ànandàdãnàü vaiùamyaü j¤ànopayogitvàditayàha-#<itare tviti />#
satyaj¤ànànandàtmabrahma÷abdàþ pa¤ca sarvatropasaühartavyà iti siddham //13//



END BsRp_3,3.7.13

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.8.14þ


àdhyànàya prayojanàbhàvàt  | BBs_3,3.14 |



àdhyànàya vàkyabhedàbhedànavadhàraõàtsaü÷ayamàha-#<tatreti />#
pårvapakùe vàkyabhedàdvidyàbhedaþ, siddhànte vàkyaikyàdvidyaikyamiti phalam /
pårvatra brahmasvabhàvànàmànandàdãnàmupasaühàryàõàü brahmaj¤ànaphalopàyatvamuktam, atratvabrahmasvabhàvasyàrthàdiparatvasyànupasaühàryasya tadupàyatvamucyata ityekaphalakatvaü saügatiþ tattatparatvavi÷iùñatvenàrthàdãnàmapårvatayà pratipàdyànàü bhedàdvàkyabhedo na doùa iti pårvapakùaþ /
utsåtrasiddhàntaü pratij¤àya sautraü hetuü vyàcaùñe-#<puruùa eveti />#
phalavattve satyapårvatvàtpuruùasyaiva pràdhànyena pratipàdyatvamaphalàrthàdãnàü paratvaü tu taccheùatvenocyata ityarthaþ /
ki¤ca 'puruùànna paraü ki¤citsà kàùñhà'iti vedaþ paraniùedhaliïgena sarvabàdhàvadhitvaliïgena ca puruùe tàtparyaü dar÷ayanpårvasmàtpårvasmàdaparasyàparasya paratvoktistadartheti dar÷ayatãtyàha-#<apiceti />#
arthàdãnàmatroktiràdhyànàya tattatparatvàdhyànapårvakaü puruùadar÷anàyaiva svataþ prayojanàbhàvàditi såtraü yojayati-#<àdhyànàyeti># //14//



END BsRp_3,3.8.14

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.7.15þ


àtma÷abdàc ca  | BBs_3,3.15 |



àtmatvàdiliïgai÷ca puruùa eva pratipàdya ityàha-#<àtma÷abdàcceti />#
ki¤ca 'tadviùõoþ paramaü padaü, puraùànna paraü ki¤cit'ityupakramopasaühàrayoraikaråpyàtkëptaphalavadekapuruùaparatvenaikavàkyatvani÷caye sati vàkyabhedaphalabhedakalpanà na yuktà gauravàdityàha-#<apiceti># //15//



END BsRp_3,3.7.15

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.8.16þ


àtmagçhãtir itaravad uttaràt  | BBs_3,3.16 |



#<àtmagçhãtiþ />#
miùat calat /
lokànàha-#<ambha iti />#
ambhaþ svargaþ, marãcayo 'ntarikùalokaþ, maro martyalokaþ, àpaþ pàtàlaloka ityarthaþ /
àtma÷abdasya brahmaõi såtràtmani ca prayogàtsaü÷ayamàha-#<tatreti />#
atra pårvapakùe vàkyasya såtropàstiparatvàtparabrahmadharmàõàmànandàdãnàmaitareyake 'nupasaühàraþ, siddhànte brahmaparatvàdupasaühàra iti phalam /
puruùavàkyàdbhedaprasaïgàdarthàdivàkyànàü nàrthàdipratipàdakatvamityuktaü tadvadihàpi prajàpate reto devà iti pårvasmàtprajàpativàkyàdbhedaprasaïgàdàtmà và ityàdivàkyasya na brahmaparatvamiti dçùñàntena pårvapakùayati-#<na># #<paramàtmetyàdinà />#
vàkyasya prajàpatau tàtparyadar÷anàdityarthaþ /
pårvapakùamàkùipya lokasraùñçtvaliïgànna prajàpatau vàkyànvaya ityàha-#<nanvityàdinà />#
lokà eva mahàbhåtànãtyata àha-#<lokà÷ceti />#
loka÷abdasya mahàbhåteùvaråóhàtvàdbhautikà eva lokàþ /
nirvacanàccetyàha-#<tathàceti />#
ambho marãcãrmaramàpa iti såtrayitvà svayameva ÷rutirvyàcaùñe-pareõa divaü divaþ parastàddivi pratiùñhita÷candràmbhasà vyàpto yo lokaþ tadambhaþ, antarikùaü marãcayaþ, pçthivã maraþ, yà adhastàttà àpa iti /
nanu lokasçùñirapã÷varàdevàstu netyàha-#<loketi />#
puruùavidho naràkàraþ /
àtmà hiraõyagarbhaþ, àpipãlikàbhyaþ sarvamasçjatetyarthaþ /
bhåtànàü lokànàmityarthaþ /
prakaraõàdapi lokasraùñà prajàpatirityàha-#<aitareyiõo 'pãti />#
retaþ kàryamiti yàvat /
brahmaliïgàni prajàpatau yojayati-#<àtma÷abdo 'pãtyàdinà />#
ki¤ca prajàþ sçùñvà tàþ prati bhogàrthaü gàmànayallokasraùñà tathà÷vamànayat /
tàstu gavà÷vapràptyà na tçptàstataþ puruùa÷arãre ànãte tà abruvaüstçptàþ sma iti /
ayaü ca vyavahàro lokasraùñuþ prajàpatitve liïgamityàha-#<apiceti />#
àtma÷abdasya cidàtmani mukhyatvànmukhyagrahe bàdhakàbhàvàduttarasyekùaõàderanukålatvàtparamàtmagrahaõamiti siddhàntayati-#<evaü pràpta iti />#
mahàbhåtasçùñipårvakaü lokànàsçjateti ÷rutirvyàkhyeyeti bhàvaþ //16//



END BsRp_3,3.8.16

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.8.17þ


anvayàd iti cet syàd avadhàraõàt  | BBs_3,3.17 |



pårvapakùabãjamanådya dåùayati-#<anvayàditi />#
'àtmà và idameka evàgra àsãt'iti 'praj¤ànaü brahma'iti  copakramopasaühàrasthàtmabrahma÷rutibhyàmekatvàvadhàràõàtprave÷àdiliïgai÷ca lokasraùñçtvàdiliïgabàdhena pratyagbrahma gràhyamiti bhàvaþ /
sa parame÷varaþ /
etameva sãmànaü mårdhnaþ ke÷avibhàgàvasànaü vidàrya chidraü kçtvà etayà brahmarandhràkhyayà dvàrà liïgavi÷iùñaþ praviùñavànityarthaþ /
màü vinà yadi vàgàdibhiþ svasvavyàpàraþ kçtaþ, atha tadàhaü ka iti tvaüpadàrthaü vicàrya svayametadeva ÷odhitamàtmànaü brahma tatamaü vyàptatamamapa÷yat /
takàralopa÷chàndasaþ /
praj¤à cidàtmà netraü nãyate 'neneti niyàmakaü yasya tat praj¤ànetraü cidàtmaniyamyamityarthaþ /
uktavyàkhyàne guõopasaühàrasyàsphuñatvànna pàdasaügatiriti matvaiva vyàkhyàntaramàha-#<apareti />#
udarka upasaühàraþ /
sacchabdasyàtmànàtmasàdhàraõyàtsaü÷ayamàha-#<tatreti />#
pårvapakùe sattàsàmànye brahmàtmatvasaüpadupàsti÷chàndogye, vàja÷rutau nirguõavidyeti bhedànmithoguõànupasaühàraþ /
siddhànte tåbhayatra nirguõavidyaikyàdupasaühàra iti phalabhedaþ /
padànàü jàtau ÷aktigrahàtsacchabdo 'pi sattàjàtivàcãtyupakramasya ni÷citàrthatvàdasaüjàtavirodhyupakramabalena tàdàtmyopade÷aþ saüpattiparatayà neya iti pårvapakùaniùkarùaþ /
pårvatra vàkyaikyàdarthàdiparatvaü tyaktvà vidyaikyamuktamiha tu sadàtma÷abdàbhyàü jàtyàtmavàcibhyàmupakramabhedàdvàkyabhede sati vidyàbheda iti pratyudàharaõasaügatiþ /
na càtma÷abdo jàtivàcakaþ, àtmavyaktyaikyàjjàtyabhàvàtkintu sarvàntaravastuvàcakaþ /
kalpitajàtivàcitve 'pyupakramabhedaþ sphuña eva sattàtmatvayorbhedàditi mantavyam /
siddhàntayati-#<tathetyàdinà />#
upakramànvayàditi /
upakramàdhãnatvàdupasaühàrasyetyarthaþ /
taccàvadhàraõaü satpadenàtmagçhãtau satyàü yujyata ityàha-#<tacceti />#
sadekamevetyavadhàraõaü, anena jãvenàtmaneti saddevatàkartçko jãvasyàtma÷abdena paràmar÷aþ /
suptau jãvaþ satà saüpannau bhavatãti kathanaü /
bhåya eva mà bhagavàn vij¤àpayatviti paricodanà /
saditipadena sattà÷rayà ucyate na jàtimàtraü, kartçvàci÷atçpratyayàntatvàt /
tathà copakrame sattà÷rayasàmànyoktau ka à÷raya ityàkàïkùàyàü vàkya÷eùàdàtmeti ni÷cãyata ityàha-#<naceti />#
sacchabdasyàtmànàtmasàdhàraõyamupetyoktaü tadapi nàsti àtmapadavatsatpadasya vyaktivàcitvàdvyakti÷ca bàdhàyogya cidàtmaiveti na vàcichandogayoråpakramavaiùamyamityàha-#<sacchabdeti />#
vaiùamyamupetyàpyàha-#<àmnàneti />#
vàjivàkye tvamarthasya tadarthaparyantasya lakùyasya pratipàdanaü chàndogyavàkye tu tadarthasya tvamarthaparyantasya pratipàdanamiti prakàrabhede 'pi vàkyàrthaikyàdvidyaikyamiti phalitamàha-#<tasmàditi># //17//



END BsRp_3,3.8.17

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.9.18þ


kàryàkhyànàdapårvam  | BBs_3,3.18 |



#<kàryàkhyànàdapårvam />#
'me kimannaü kiü vàsaþ'iti pràõena pçùñà vàgàdayaþ åcuþ, 'yadidaü kiü cà÷vabhya à kçmibhyastatte 'nnamàpo vàsaþ'iti sarvapràõibhirbhujyamànaü yadidaü prasiddhaü ÷vàdiparyantamannaü tatpràõasya tavànnamàpa àcchàdanamityupàsakena cintanãyamityarthaþ /
÷àkhàdvaye 'pyavi÷eùa÷rutimuktvà vi÷e÷aùa÷rutibhedamàha-#<anantaraü ceti />#
tasmàdapàü pràõavastratvàda÷i÷aùyanto '÷anaü kurvantaþ ÷rotriyà etatkurvanti /
kiü tat, bhojanàtpårvamårdhvaü càcàmantãti yattadadbhiþ pràõaü paridadhatyàcchàdayantãtyarthaþ /
pårvottaràcamanasaübandhinãùvapsu pràõavàsastvacintanaråpamanagnatàdhyànaü kàryamiti bhàvaþ /
tat tasmàdityuktàrthaü yataþ pårve vidvàüso '÷anàtpràgårdhvaü càcàmanta etamevànàü pràõaü tattenàcamanenànagnamàcchàditaü kurvanto manyante cintayanti, tasmàdevaüvididànãntano 'pyupàsaka evaü kuryàditi vàji÷rutyarthaþ /
atrobhayorapyapårvatvàtsaü÷ayamàha-#<tatkimiti />#
saüdigdhasadupakramasya vàkya÷eùànnirõayavadàcàmantãti padasya vidhitvasaüdehe àcàmediti vàkya÷eùàdvidhitvanirõaya iti dçùñàntasaügatyà pårvapakùamàha-#<kiü tàvaditi />#
j¤ànasàdhanopàsanàïgavidhivicàràtpàdasaïgatirbodhyà /
pårvapakùe pràõavidyàïgatvenàpårvàcamanaü vihitamanyatropasaühartavyamiti phalaü siddhànte tasyàvidheyatvànnàïgatvenopasaühàra iti vivekaþ ubhayavidhàne vàkyabhedaþ syàdityarucyàpakùàntaramàha-#<athaveti />#
pra÷astaü hãdamàcamanaü yasmàdanena pràõamanagnaü manyanta iti stutiþ /
prasiddhànuvàdenàprasiddhaü vidheyamiti nyàyena siddhàntayati-#<evamiti />#
prayatasya prayatnavato bhàvaþ pràyatyaü÷uddhistadarthamityarthaþ /
smçtyà ÷udyarthaü kàryatvena vihitasakalakarmàïgatayà pràptàcamanànuvàdenàpårvamanagnatàdhyànameva vidhãyata iti såtràrthaþ /
smàrtamàcamanaü ÷rutyà nànådyate kiü tvanayà ÷rutyà vihitaü samçtyànådyata iti ÷aïkate-#<nanviti />#
÷rutismçtyoranayorna målamålibhàvo bhinnaviùayatvàditi pariharati-#<neti />#
'dvijo nityamupaspç÷et'ityàdyà smçtiþ àcamanàntaravidhimupetya målamålitvaü nirastaü, saüprati vidhirasiddha ityàha-#<naceyaü ÷rutiriti />#
ata eveti àcamanavidhyabhàvàdevetyarthaþ /
apsu pràõavàsastvadhyànàkhyaþ saükalpaþ pràõavidyàïgatvena vidhãyata ityàha-#<tasmàditi />#
svayaü ceti apårvatvàdityarthaþ /
÷udyarthaü viniyuktasyàcamanasya pràõàcchàdanàrthatvaü viruddhamityà÷aïkyàha-#<na caivaü satãti />#
àcamanasyàcchàdanàrthatvamasiddhamityarthaþ /
ki¤ca yathà pårvavàkye pràõasyànnadhyànamaïgaü vihitaü tathàtràpsu vàsodhyànaü vidhãyate anyathàcamanavidhau pårvatra dhyànavidhiruttaratra kriyàvidhirityardhavai÷asaü syàdityàha-#<apiceti />#
bhakùayediti ÷abdàbhàvàcchvàdyannasya sarvasya manuùveõepàsakena bhoktuma÷akyatvàcca na pårvavàkye kriyàvidhirityarthaþ /
ita÷càcamanamatra na vidheyamityàha-#<apiceti />#
anagnaü manyanta ityatra vàsastvadhyànamapi na vidheyaü doùasàmyaditi ÷aïkate-#<nanviti />#
ubhayorapyanuvàdatve vaiphalyàdava÷yamekànuvàdenaikaü vidheyaü tacca vidheyaü vàsodhyànameva vàsaþ kàryasyànagnatvasyàkhyànàdapårvatvàcceti samàdhànàrthaþ /
pårvavaditi smçtyà pràptamityarthaþ /
àcàmediti na vidhiþ kintu viùõuråpàü÷u yaùñavya itivadanuvàda ityatra liïgamàha-#<ata eveti />#
tasmàdevaüvida÷iùyannàcàmeda÷itvà càcàmediti vàkyasyàvidhitve kàõvairapañhanaü liïgamityarthaþ /
tarhi pàñhabalànmàdhyandine àcamanavidhiþ kàõve dhyànavidhiriti kasyacinmataü niràkaroti-#<yo 'pãti># //18//



END BsRp_3,3.9.18

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.10.19þ


samàna evaü càbhedàt  | BBs_3,3.19 |



#<samàna eva¤càbhedàt />#
÷àõóilyena dçùñà tannàmnàïkità, antarhçdaye vrãhyàdivatsåkùmastiùñhatãtyarthaþ /
abhyàsapratyabhij¤àbhyàü saü÷ayamàha-#<tatreti />#
guõànupasaühàropasaühàrau pårvottarapakùayoþ phalam /
pårvatra pràptàcamanànuvàdenànagnatàdhyànavidhiruktaþ /
iha tveka÷àkhàyàü viprakçùñade÷asthavàkyayorekasya vidhitvamanyasyànuvàdatvamityani÷cayàddvayorapi vidyàvidhitvamiti pratyudàharaõena pårvapakùayati-#<kiü tàvaditi />#

yatpunaruktaü, tadvidyàntaramiti na vyàptiþ pràõapa¤càgnyàdividyàsu vyabhicàradityà÷aïkya ÷àkhàbhede punaruktirasiddhetyuktamityàha-#<bhinnàsviti />#
yathàgnihotravàkye karmavidhiþ, 'dadhnà juhoti'iti vàkye guõavidhistathàtràpyastu na vidyàmeda ityà÷aïkyàha-#<nacàtraikamiti />#
uktaguõànàü punaruktirvçthàsyàdato 'bhyàsàdvidyàbhedaþ prayàjabhedavaditi bhàvaþ /
uktaguõoktirna vçthà katipayaguõavi÷iùñopàsyàbhedapratyabhij¤ànàrthatvàdata upàsyaråpàbhedàdbhinna÷àkhàsviva samàna÷àkhàyàmapi vidyaikyamiti siddhàntasåtraü yojayati-#<yatheti />#
sautra÷cakàro 'pyartho vyàkhyàtaþ /
yatra bahavo guõàþ ÷rutàstatra pradhànavidhiranyatra tadanuvàdena guõavidhiriti ni÷cayàdagnirahasye pradhànavidhivaduttaratra guõavidhiriti bhàvaþ //19//



END BsRp_3,3.10.19

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.11.20þ


saübandhàdevamanyatràpi  | BBs_3,3.20 |



#<saübandhàdevamanyatràpi />#
sadbhåtatrayaü tyadvàyvàkà÷àtmakaü, satya parokùabhåtàtmakaü hiraõyagarbhàkhyaü brahmopakramya, taduktaü yatsatyaü tat sa yo 'sàvàdityaþ kiü maõóalaü na tatra sthàne puruùaþ karaõàtmakaþ sa evàdhyàtmamakùisthànastha ityupadi÷ya 'tasya bhåriti ÷iro bhuva iti bàhuþ svariti pàdau'iti vyàhçtiråpaü ÷arãramuktvà dve upaniùado rahasyadevatànàmanã upadi÷yete tasyàdityamaõóalasthasyàhariti nàma prakà÷akatvàttasyàkùisthasyàhamiti nàma pratyaktvàditi /
idaü nàmadvayaü viùayastatra nàminaþ satyàkhyasya brahmaõa ekatvàtsthànabhedokte÷ca saü÷ayamàha-#<tatreti />#
pårvapakùe pratisthànaü nàmadvayànuùñhànaü siddhànte yathà÷rutyaikaikanàmànuùñhànamiti phalam /
dçùñàntasaügatyà pårvapakùasåtraü vyàcaùñe-#<yatheti />#
yathà vidyaikyàdupasaühàra ukta evamanyatràpyekàvidyàmupasaühàro bhavitumarhatãtyarthaþ /
satyaü brahmetyupakramàbhedastàvetàvakùyàdityapuruùàvanyonyasminpratiùñhitau, àdityara÷mãnàü cakùuùa cakùuùa÷càditye pratiùñhànàditi vyatiùaktapàñho mithaþ saü÷leùapàñhastàbhyàü vidyaikyasiddhiþ /
vidyaikye 'pi kiü syàttatràha-#<kathamiti />#
vidyaikye 'pi sthànabhedàdupaniùadorasaükaraþ syàdityà÷aïkàü dçùñàntena pariharati-#<yo hãti># //20//



END BsRp_3,3.11.20

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.11.21þ


na và vi÷eùàt  | BBs_3,3.21 |



nàmyaikyàt nàmasaükaro yuktaþ, tathà càkùistho 'hariti nàmavàn satyabrahmatvàdàdityasthavaditi pràpte siddhàntasåtraü#<yojayati-naveti />#
nàmnoråpàsanasthànavi÷iùñasaübandhitvàdityarthaþ /
tasyo 'paniùadaharahamiti ca vàkyadvayena tacchabdaparàmçùñayoþ saünihitasthànavi÷iùñayoþ puruùayornàmasaübandhapareõopasaühàrànumànaü bàdhyamiti bhàvaþ /
vi÷eùyaikyànnàmasaükara ityà÷aïkya sthànabhedena vi÷iùñapuruùabhedànnàmavyavasthàmàha-#<nanvityàdinà />#
vi÷iùñasaübandhe dçùñàntamàha-#<astãti />#
pratidçùñàntasya svaråpasaübandhitvàdvi÷iùñe dhyeye prakçte dçùñàntaü nàstãtyàha-#<gràmeti># //21//



END BsRp_3,3.11.21

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.11.22þ


dar÷ayati ca  | BBs_3,3.22 |



uktanàmavyavasthàyàmatide÷o liïgamityàha-#<dar÷ayati ceti />#
vidyaikyàdevopasaühàrasiddhàvatide÷o vçthà syàttasmàdekavidyàyàmapi sthànabhedenoktaguõànàü vinàtide÷amanupasaühàra iti siddham //22//



END BsRp_3,3.11.22

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.12.23þ


saübhçtidyuvyàptyapi càtaþ  | BBs_3,3.23 |



#<saübhçtidyuvyàptyapi càtaþ />#
brahmaiva jyeùñhaü kàraõaü yeùàü tàni brahmajyeùñhàni, nilopa÷càndasaþ, vãryàõi paràkramavi÷eùà àkà÷otpàdanàdayaþ, tàni ca vãryàõi saübhçtàni nirvighnaü samçddhàni, sarvaniyantuþ kàrye vighnakarturasattvàt /
tacca jyeùñhaü brahmàgne devàdyutpatteþ pràgeva divaü svargamàtatàna vyàptavatsadà sarvavyàpakamityarthaþ /
sarvapràthamyaü spardhànarhatvamiti vàkya÷eùasthà guõàþ prabhçtipadagràhyàþ /
khileùviti vidhiniùedha÷ånyavàkyeùvityarthaþ /
brahmasaübandhàdvidyàbhedabhànàcca saü÷ayamàha-#<tàsviti />#
anàrabhyàdhãtabrahmavibhåtãnàü brahmasaübandhena sarvabrahmavidyàsu pratyabhij¤ànàdupasaühàra iti pårvapakùaþ /
siddhàntamàha-#<saübhçtãti />#
saübhçti÷ca dyuvyàpti÷ca saübhçtidyuvyàpti tadapi sarvatra nopasaühartavyamupaniùadoriva vyavasthàpakavi÷eùayogàditi såtrayojanà /
àdhyàtmikàyatanavi÷eùayuktàsu vidyàsvàdhidaivikavibhåtãnàü pratyabhij¤àne hetvabhàvànna pràptirityukte hetuü ÷aïkate-#<nanvetàsviti />#

àdhidaivikatvasàmyàdàdhyàtmikàyatanahãnatvasàmyàdvà tattadvidyàsu saübhçtyàdãnàü pràptiriti ÷aïkàrthaþ /
uktahetudvayaü na guõapràpakamàdhidaivikavidyànàü ÷àõóilyadaharàdãnàmàyatanahãnavidyàyàü ca mithoguõasàükaryaprasaïgàt, tasmàt katipayasamànaguõavi÷iùñopàsyaråpaikyaü vidyaikyamàvahadguõapràptihetustadabhàvànna pràptiriti pariharati-#<satyamityàdinà />#
sthànavi÷iùñabhedànnàmnorvyavasthàvatsaübhçtyàd iguõavi÷iùñasya brahmaõaþ ÷àõóilyàdividyoktaguõavi÷iùñabrahmaõa÷ca mitho bhedena råpabhedàtsaübhçtyàdãnàü nopasaühàra ityuktanyàyàtide÷atvàdasya na saügatyàdyapekùà yathaikasminnudgãthe parovarãyastvàdiguõopàsterhiraõya÷ma÷rutvàdyupàstirbhidyate tathaikasminnapi brahmaõi vidyàbhedopapatteþ brahmapratyabhij¤à na guõapràpiketyàha-#<parovarãyastvàdivaditi />#
tasmàtsaübhçtyàdiguõavi÷iùñavidyàntaravidhiriti siddham //23//



END BsRp_3,3.12.23

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.13.24þ


puruùavidyàyàmiva cetareùàm anàmnànàt  | BBs_3,3.24 |



puruùavidyàyàü chàndogyasthàü vidyàmàha-#<astãti />#
'puruùo vàva yaj¤astasya yàni caturvi÷ati varùàõi tatpràtaþ savanamatha yàni catu÷catvàriü÷advarùàõi tanmàdhyandinaü savanamatha yànyaùñàcatvàriü÷advarùàõi tattçtãyaü savanam'iti prasiddhayaj¤asàmyàrthaü savanatrayaü kalpitaü, 'sa yada÷i÷iùati yatpipàsati yanna ramate tà dãkùà atha yada÷nàti yatpibati yadramate tà upasadaþ atha yaddhasati yajjakùati yanmaithunaü carati tàni stuta÷astràõi atha yattapodànàdi sà dakùiõà maraõamevàvabhçthaþ vasvàdiråpà me pràõà idaü savanatrayaü yàvadàyuranusaütanute'ityà÷ãþ 'akùitamasyacyutamasi pràõaü saü÷itamasi'iti mantratrayaprayogaþ /
ùoóa÷àdhika÷atavarùajãvitvaü phalamiti dar÷itam /
saü÷ayàrthaü ÷àkhàntarãyapuruùavidyàmàha-#<taittirãyakà iti />#
atra viduùo yaj¤asyeti ùaùñhyoþsàmànàdhikaraõyavaiyadhikaraõyàni÷cayàtsaü÷ayamàha-#<tatreti />#
upasaühàrànupasaühàràveva phalam /
pårvatràsàdhàraõaguõapratyabhij¤ànàbhàvàtsaübhçtyàdau vidyàbheda uktaþ /
iha tvasàdhàraõamaraõàvabhçthaguõavi÷iùñapuruùayaj¤aråpaikyapratyabhidhànàdvi dyaikyamiti pratyudàharaõena pràpte siddhàntayati-#<nopasaühartavyà iti />#
tasyaivaü viduùo yaj¤asyàtmà yajamànaþ ÷raddhà patnã ÷arãramidhmamuro vedirlomàni barhirvedaþ ÷ikhà hçdayaü yåpaþ kàma àjyaü manyuþ pa÷ustapo 'gnirdamaþ ÷amayità dakùiõà vàgghotà pràõa udgàtà cakùuradhvaryurmano brahmà'iti bahutaradharmavailakùaõyànna råpaikyapratyabhij¤etyarthaþ /
vedaþ ku÷amuùñiþ ÷amayità damo dakùiõetyanvayaþ /
ki¤ca chàndogye tridhàvibhaktàyuùi savanatvakalpanà, atra tu sàyaïkàlàdàviti vairåpyamàha-#<yadapãti />#
yanmaraõaü tadavabhçtho yadramate tadupasada iti tittiri÷rutau sàråpyamapi bhàtãtyata àha-#<yadapi ki¤ciditi />#
gajoùñrayo÷catuùpàttvasàråpyavadidaü sàråpyaü naikyaprayojakamityarthaþ /
ki¤ca chàndogye puruùayaj¤ayoraikyaü ÷rutamatra tu bheda iti vairåpyàntaramàha-#<naceti />#
yadyapi niùàdasthapatinyàyena sàmànàdhikaraõyaü ùaùñhyoryuktaü tathàpyaprasiddhaikyakalpanàgauravàdyaj¤asyàtmeti bhedokterekasyaiva yaj¤atvayajamànatvavirodhàdàtmavido yo yaj¤aþ prasiddhastasyeti vaiyadhikaraõyameva yuktam /
ki¤ca vidvatsaübandhiyaj¤aråpavi÷eùyànuvàdena vidvadaïgairaïgasaüpadvidhàvekavàkyatà pratãyate tasyàü satyàü vi÷eùyasyàïàgànàü ca pçthagvidhivàdinastava vàkyabhedadoùaþ syàdityarthaþ /
ki¤ca satyàdibhyo nyàsa evàpare ca yaditi saünyàsamuktvà sarvaiþ sarvamidaü jagadityevaü tamàtmànaü j¤àtvà bhåyo na mçtyumupayàti vidvàniti saünyàsasàdhyàtmavidyàü purastàtpràjàpatyànuvàke upadi÷yànantarànuvàke tasyaivaü viduùa ityuktàtmavidyànuvàdena pra÷aüsàrthatvena, taccheùatayàyaj¤asaüpattiþ kriyate phalaikya÷ruteþ, chandogànàü tu svatantravidyàvidhirityàha-#<apica sasaünyàsàmiti />#
cintàphalamàha-#<tasmàditi># //24//



END BsRp_3,3.13.24

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.13.25þ


vedhàdyarthabhedàt  | BBs_3,3.25 |



#<vedhàdyarthabhedàt />#
devatàmabhicàrakartà pràrthayate-#<sarvamiti />#
he devate, madripoþ sarvamaïgaü pravidhya vidàraya vi÷eùata÷ca hçdayaü bhindhi dhamanãþ ÷iràþ pravç¤jaya troñaya ÷ira÷càbhito nà÷aya, evaü tridhà vipçkto vi÷liùño bhavatu me ÷atrurityarthaþ /
he deva savitaþ, yaj¤aü tatpatiü ca prasuva nirvartayetyarthaþ /
uccaiþ ÷ravàþ ÷veto '÷vo yasyendrasya sa tvaü haritamaõivannãlo 'sãtyarthaþ /
no 'smàkaü ÷aü sukhakaro bhavatvityarthaþ /
agniùñomo brahmaiva sa yasminnahani kriyate tadapi brahma tasmàdya etadahaþ sàdhyaü karmopayantyanutiùñhinti te brahmaõaiva sàdhanena brahmopayanti te ca krameõàmçtatvamàpnuvantãti yojanà /
mantràdiùu tattadupaniùadvidyà÷eùatve pramàõabhàvàbhyàü saü÷ayamàha-#<kimiti />#
phalaü pårvavat /
nanu teùàü ÷eùatve mànàbhàvànnopasaühàra iti ÷aïkate-#<nanveùàmiti />#
mantràdayastattadvidyà÷eùàþ phalavadvidyàsaünihitatvàttaittirãyakagatapuruùayaj¤avaditi samàdhatte-#<bàóhamiti />#
tathàca dçùñàntasaügatiþ /
siddhàntipakùe saünidhivaiyarthyaü bàdhakamàha-#<nahãti />#
aphalamantràdãnàü phalavaccheùatvabodhanaü saünidherarthavattvaü tatsaübhave satyakasmàdartha÷ånyatvenàsau saünidhirà÷rayituü nahi yukta ityarthaþ /
na¤pàñhetvakasmàddhetuü vinàsàvartho nà÷rayituü nahi yukta ityarthaþ /
nanu mantràõàü vidyàsamavetàrthaprakà÷anasàmarthyàbhàvànna vidyà÷eùatvamiti ÷aïkate-#<nanviti />#
purastàdupasadàü pravargyeõa pracarantãti vàkyena pravargyasya kratu÷eùatvaü ÷rutaü, agniùñomàde÷ca tattadvàkyena svargàdyarthatvamato na vidyàrthatvamityàha-#<kathaü ceti />#
mantràõàü vidyàsamavetahçdayanàóyàdiprakà÷akatvamastãtyàha-#<naiùa iti />#
upàstiùu mantraprayogaþ kvàpi na dçùña ityata àha-#<dçùña÷ceti />#
putrasya dãrghàyuùyàrthaü chàndogye trailokyasya ke÷àtvenopàstiruktà tatra piturayaü pràrthanàmantraþ /
tatràmuneti putrasya trirõàma gçhõàti amunà putreõa saha bhåritãmaü lokamamuü ca prapadye na me putraviyogaþ syàdityarthaþ /
tattadvàkyenànyatra viniyuktànàmapi karmaõàü saünidhinà vidyàsu viniyogo na virudhyata ityatra dçùñàntamàha-#<vàjapeya iti />#
'brahmavarcasakàmo bçhaspatisavena yajeta'iti vàkyena brahmavarcasaphale viniyuktasyàpi bçhaspatisavasya 'vàjapeyeneùñvà bçhaspatisavena yajeta'iti vàjapeyaprakaraõaprakaraõastha vàkyena vàjapeyottaràïgatayà viniyogavadavirodha ityarthaþ /
yadyapyekena vàkyena prakaraõàntarasthabçhaspatisavasya pratyabhij¤ànamaïgatvavidhànaü ca kartumayuktaü vàkyabhedaprasaïgàdato màsàgnihotravatkarmàntarameva bçhaspatisavàkhyamaïgatayà vidhãyata iti na viniyuktasya viniyoga iti bhaññagurutantradvayasiddhaü, yathàpi yathà nityàgnihotrasyà÷vamedhaprakaraõe vàgyatasyaitàü ràtrimagnihotraü juhotãti nàmnà pratyabhij¤à, yathàvà dar÷apårõamàsavikçtãùñàvàjyabhàgau yajatãtyekasminvàkye prakçtisthàjyabhàgayoþ padena pratyabhij¤ànaü vàkyena vidhànaü tathàtràpi bçhaspatisavapadena pratyabhij¤ànaü vàkyenàïgatàvidhànaü kiü na syàt /
naca sàdhyabhàvàrthavidhàyakàkhyàtaparatantraü nàmapadaü na siddhakarmapratyabhij¤àkùamamiti vàcyaü, siddhasyàpyaïgatayà punaþ sàdhyatvasaübhave 'nyathàsiddhàkhyàtasyaiva prasiddhàrthakanàmapàratantryopapatteþ /
nacaivaü sati kuõóapàyisatre 'pyaïgatvena nityàgnihotrasyaiva vidhiþ syàditi vàcyaü, iùñatvàt /
naca pårvatantravirodhaþ uttaratantrasya balãyastvàt /
pårvatantrasya svatantraparatantrabhàvanàbhede tàtparyàcca /
tasmàdekasyaiva bçhaspatinàmakasya dhàtvarthasya brahmavarcase viniyuktasyàpi vàjapeyàïgatayà viniyoga iti bhagavatpàdatàtparyam /
astica viniyuktasya viniyoge sarvasaümatamudàharaõaü khàdiratvàdikaü tasya kratau viniyuktasya vãryàdiphale 'pi viniyogàt /
tathà mantrakarmaõàmanyatra viniyuktànàü vidyà÷eùatvamiti pràpte siddhàntayati-#<naiùàmityàdinà />#
vidyàsu hçdayàdisaübandhe 'pi vedhàdyarthànàmasaübandhàtkçtsnamantràrthànàmabhicàràdisaübandhaliïgena saünidherbalãyasàbhicàràdàveva mantràõàü viniyoga ityarthaþ /
'deva savitaþ prasuva'iti pradakùiõato 'gniü paryukùediti vàkyàdagniparyukùaõe 'sàvitraü juhoti karmaõaþ purastàtsavane savane juhoti'iti vàkyàdvàjapeye karmavi÷eùe saübandho 'sya mantrasyetyàha-#<tadvi÷eùeti />#
uktanyàyaü ÷vetà÷va ityàdiùvatidi÷ati-#<evamanyeùàmiti />#
pramàõàntaraü prakaraõàdikam /
nanu liïgàdibharanyatra viniyuktànàmapi saünidhinà vidyàsvapi viniyogo 'stvavirodhàdityuktaü, tatràha-#<durbalo hãti />#
samavàye samànaviùayatvena dvayorvirodhe, parasya daurbalyaü, kutaþ arthaviprakarùàt, svàrthabodhane parasya pårvavyavadhànena pravçtterityarthaþ /
ayamà÷ayaþ-ekatra viniyuktasya niràkàïkùatvàdanyatra viniyogo viruddha eva parantu viniyojakapramàõayoþ samabalatve 'nyataraviniyogatyàgàyogàdagatyàkàïkùotpàdanena viniyuktaviniyogaþ svãkriyate 'yathà khàdiro yåpo bhavati''khàdiraü vãryakàmasya yåpaü kuryàt'iti vàkyàbhyàü kratau viniyuktasya khàdiratvasya vãryaphale viniyogaþ /
yatra tu pramàõayoratulyatvaü tatra na svãkriyate prabalapramàõena durbalaviniyogabàdhàt /
yathà 'kadàcana starãrasi'ityasyà çca aindryà gàrhapatyamupatiùñhata iti tçtãyàvibhakti÷rutyànyanirapekùatayà gàrhapatyopasthàna÷eùatvabodhikayendraprakà÷anasàmàrthyaråpaliïgapràptamindra÷eùatvaü bàdhyate /
liïgaü hi na sàkùàccheùatvaü bodhayati kintvindraprakà÷anamàtraü karoti, tena ca liïgenànena mantreõa indra upasthàpayitavya iti ÷rutiþ kalpanãyà,

tayà ÷eùatvabodha iti ÷rutivyavadhànena ÷eùatvabodhakaü liïgaü jhañiti svàrthabodhaka÷rutyà bàdhyam /
tathà liïgena vàkyaü bàdhyaü yathà 'syo 'naü te sadanaü karomi ghçtasya dhàrayà kalpayàmi', 'tasminsãdàmçte pratitiùñha vrãhãõàü medha sumanasyamànaþ'iti mantràbhàgayoþ pratyekaü sadanakaraõe puroóà÷àsàdane ca tatprakà÷anasàmarthyaliïgena ÷rutidvàrà viniyoge sati pratãtamekavàkyatvaü bàdhyate, tasya kçtsne 'pi mantre sadanakaraõaprakà÷anasàmarthyaü puro 'óà÷àsàdanaprakà÷anasàmarthyaü ca liïgaü kalpayitvà ÷rutikalpanayobhayatra kçtsnamantraviniyogabodhane dvàbhyàü liïga÷rutibhyàü vyavadhànena ÷rutyekavyavahitakëptaliïgàddurbalatvàt /
naca sàmarthyaü na kalpyamiti vàcyaü, asamarthasya viniyogàyogàt ata eva gaïgàpadasya tãrabodhaviniyoge lakùaõàråpaü sàmarthyaü kalpyate /
tathà vàkyena prakaraõaü bàdhyaü yathà sàhnaprakaraõàmnàtadvàda÷opasadàü dvàda÷àhãnasyeti vàkyenàhãnàïgatva bodhakena prakaraõapràptasàhnàïgatvabàdhàdutkarùaþ /
pradhànasyàïgàkàïkùàråpaü prakaraõaü tasyàïgapradhànavàkyaikavàkyatàsàmarthya÷rutibhiþ kalpyamànàbhiþ svàrthaviniyogapramitau vyavadhànenàïgasàmarthya÷rutyordvayoþ kalpakavàkyàddurbalatvàt /
tathà prakaraõena saünidhirbàdhyaþ /
yathà ràjasåyaprakaraõena tadantargatàbhiùecanãyàkhyasomayàgavi÷eùasaünidhipàñhapràptaü ÷unaþ ÷epopàkhyànàderabhiùecanãya÷eùatvaü bàdhitvà kçtsnaràjasåya÷eùatvamàpàditaü saünidheþ prakaraõàdikalpakatvena këptaprakaraõàddurbalatvàt tathà saünidhinà samàkhyà bàdhyate /
tathàhi-pauroóà÷ikasamàkhyàke kàõóe àgneyapuroóà÷àdikarmaõàü krameõa mantrà àmnàtàstatra dadhipayoråpasànnàyyasannidhau '÷undhadhvaü daivyàya karmaõe'iti mantra àmnàtastatra samàkhyàbalenàsya mantrasya puroóà÷apàtra÷undhana÷eùatvaü pràptaü saünidhinà bàdhitvà sànnàyyapàtra÷undhana÷eùatvamàpàdyate /
puroóà÷asaübandhikàõóaü pauroóà÷ikamiti pauruùasamàkhyàyàþ kàõóàntargatamantrasya puroóà÷asaübandhasàmànyabodhakatve 'pi ÷eùa÷eùibhàvaråpaviniyogabodhakatve saünidhyàdyapekùatvena durbalatvàditi /
evaü virodhe sati ÷rutirbàdhikaiva samàkhyà bàdhyaiva, madhyasthànàü tu caturõàü pårvabàdhyatvaü parabàdhakatvaü ceti ÷rutiliïgasåtràrthaþ /
tasmàlliïgàdinànyatra viniyuktànàü mantràõàü durbalasaünidhinà na vidyàsu viniyoga iti siddham /
#<tathà karmaõàmiti />#
karmaõàü  vidyopakàratve tàbhiþ sahaikaphalatve ca mànaü ki¤cinnàstãtyarthaþ /
apicetyuktàrtham /
nanu tarhi vedhàdivàkyànàmupaniùadbhiþ saha pàñhasya kà gatistàmàha-#<araõyeti />#
tasmàdvedhàdimantrakarmaõàü vidyàsvanupasaühàra iti siddham //25//



END BsRp_3,3.14.25

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.15.26þ


hànau tåpàyana÷abda÷eùatvàt ku÷àc chandaþstutyupagànavat tad uktam  | BBs_3,3.26 |



#<hànau tåktam />#
yathà÷vo rajoyuktàni jãrõaromàõi tyaktvà nirmalo bhavati tathàhamapi pàpaü vidhåya kçtàtmà nirmalãkçtacittaþ san yathà và ràhugrasta÷candro ràhumukhàtpramucya spaùño bhavati tathà ÷arãraü dhåtvà tyaktvà dehàbhimànànmuktaþ sannakçtaü kåñasthaü brahmàtmakaü lokaü abhi pratyaktvena saübhavàmãtyarthaþ /
yathà nadyaþ samudraü pràpya nàmaråpe tyajanti tathà vidvànityarthaþ /
tasya mçtasya viduùaþ, dàyaü dhanaü, tattena vidyàbalena sukçtaduùkçte tyajatãtyarthaþ /
upàyanaü grahaõaü tasya tyàgapårvakatvàt, atyaktayorgrahaõàyogàttyàgor'thàdàyati /
yatra tu tyàga eva ÷rutaþ tatra hànopàyanayoþ sahabhàvasyàva÷yakatvànàva÷yakatvàbhyàü saü÷ayamàha-#<yatra tviti />#
atra pårvapakùe stutiprakarùàsiddhiþ siddhànte tatsiddhiriti phalam /
yadyapi tàõóyàtharvaõa÷rutyornirguõavidyàrthayoþ karmahànameva ÷rutaü nopàyanaü tathàpi kauùãtaki÷rutau paryaïkasthasaguõabrahmavidyàyàmupàyanaü ÷rutamatropasaühartavyamityà÷aïkya vidyàbhedànnopasaühàra ityàha-#<vidyàntareti />#
ki¤ca yathà mantrakarmaõàmanàva÷yakatvàdvidyàsvanupasaühàra uktaþ tathà parairupàdànaü vinàpi hànasaübhavenopàdanasyànàva÷yakatvànna pràptiriti dçùñàntasaügatyà pràpte siddhàntayati-#<hànau tviyàdinà />#
upàyana÷abdasya ÷eùatvàddhàna÷abdenàpekùitatvàditi såtràrthaþ /
a÷varomadçùñàntena vidhåtayoþ puõyapàpayoþ paratràvasthànasàpekùatvàtparairåpàdànaü vàcyamiti bhàvaþ /

vidyàbhede guõànupasaühàra iti vyavasthànuùñhànaviùayà na stutiviùayetyàha-#<yaducyata iti />#
manyate såtrakàra ityarthaþ /
nanu ÷rutahànàrthavàdenàpi stutisiddhau kimarthamupàyanàrthavàda ànãyate, tatràha-#<stutiprakarùalàbhàyeti />#
nanvarthavàdasya vidhinà saübandhaþ prasiddho nàrthavàdàntareõetyata àha-#<prasiddhà ceti />#
ito bhålokàdityarthaþ /
hemanta÷i÷irayoraikyàtpa¤cartavaþ /
yaj¤asya puruùaråpakalpanàyàü sendriyatvàya triùñubhau bhavata ityuktaü bahvçcabràhmaõe, tatra triùñubha÷chandomàtratvàtkathamindriyatvakalpanetyàkàïkùàyàü yajurvàkyaü saüvàdyata ityarthaþ /
nanvamårtayoþ puõyapàpayoþ upàdànasyàsaübhavàdanupasaühàra ityata àha-#<vidyàstutyarthatvàcceti />#
vidvanniùñhayoreva tayoþ phalaü pare pràpnuvanti vidyàsàmarthyàdityupayantipadenocyata ityarthaþ /
nanvanyaniùñakarmaõoranyatra phalasaücàraþ katham /
nanu vacanabalàditi cet /
na /
phalamupayantãtya÷ruteþ /
naca yathà putrakçta÷ràddhasya pitçùu phalaü tathàtreti vàcyaü, yasya phalamuddi÷ya yatkarma vihitaü tasya tatphalamiti nyàyena pitçõàü tçptyudde÷ena kçtakarmaõo vyadhikaraõaphalatve 'pi viduùaþ karmakàle 'nuddiùñavyadhikaraõaphalàyogàt /
ki¤ca viduùo dehapàte karmaõo 'sattvàdyàvajjãvaü vidvatsevakasya taddveùiõo và phalaü syàdityata àha-#<nàtãvàbhiniveùñavyamiti />#
vidvatsevàdveùàbhyàü vidvanniùñhapuõyapàpatulye puõyapàpe sevakadveùiõorjàyete jàtayoþ phalataþ svãkàra upàyanamiti parihàrasya  sulabhatvàdanàgraha ityarthaþ /
upàyanàdeþ stutitve liïgamàha-#<upàyaneti />#
upàyanavivakùàyàmupàyanasyaivopasaühàraü såtrakàro bråyàdataþ ÷abdasya taü bråvanstutiü såcayatãtyarthaþ /
vidyàvicàràtmake pàde stutivicàrasya kà saügatirityata àha-#<tasmàditi />#
÷àkhàntarastho vi÷eùaþ ÷àkhàntare 'pi gràhya ityatra dçùñàntamàha-#<ku÷eti />#
ku÷à udgàtçõàü stotragaõanàrthàþ ÷alàkà dàrumayyaþ, bho ku÷àþ, yåyaü vànaspatyàþ vanasthamahàvçkùo vanaspatiþ tatprabhavàþ stha tà itthaübhåtà yåyaü mà pàta màü rakùateti yajamànapràrthanà /
atra tà iti strãliïganirde÷àdaudumbarya iti bhàùyàcca ÷alàkàsu ku÷a÷abdasya strãtvaü mantavyaü darbhaviùayasya na strãtvaü, astrã ku÷amityanu÷àsanàt /
chandodçùñàntaü vyàcaùñe-#<yathàceti />#
navàkùaràõi  chandàüsi àsuràõyanyàni daivàni teùàü kvacchindobhiþ stuvata ityatràvi÷eùapràptau paiïgivàkyàdvi÷eùagraha ityarthaþ /
stutiü vivçõoti-#<yatheti />#
àtiràtre ùoóa÷ino grahasyàïgabhåtaü stotraü kadeti chandogàdãnàmàkàïkùàyàmudayasamayàviùñe sårye ùoóa÷inaþ stotramityàrca÷ruteþ kàlavi÷eùagraha ityarthaþ /
çco 'dhãyata ityàrcàþ /
upagànaü vibhajate-#<yatheti />#
'çtvija upagàyanti'ityavi÷eùa÷ruteþ 'nàdhvaryuråpagàyati'iti ÷rutyantaràdadhvaryubhinnà çtvija upagàyantãti vi÷eùagraha ityarthaþ /
nanu ku÷àdivàkyànàmapi kimiti vi÷eùa÷rutyantaraikavàkyatàbhyupagamyate, tatràha-#<÷rutyantarakçtaü hãti />#
sàmànyavi÷eùayorekavàkyatàråpàyàü gatau satyàü vàkyabhedaü kçtvà nàdhvaryuriti niùedhàdavi÷eùa÷rute÷càdhvaryurupagàyati nopagàyati cetyevaü sarvatra vikalpo na yuktaþ, vrãhiyavayostvagatyà vikalpa à÷rita ityarthaþ /
vikalpasyànyàyyatvamaùñadoùaduùñatvàt /
tathàhi-yadi vrãhivàkyamà÷rãyate tadà yavavàkyasyeùñapràmàõyatyàgaþ, aniùñàpràmàõyasvãkàraþ, kadàcidyavavàkyà÷rayaõe tyaktapràmàõyasvãkàraþ, svãkçtàpràmàõyatyàga÷cetyekasminyavavàkye catvàro doùà bhavanti /
evaü vrãhivàkyepi catvàro doùà ityevaü duùñavikalpaparihàràya bhinna÷àkha÷rutyorapyekavàkyatà jaiminisaümatetyàha-#<taduktamiti />#
jyotiùñomaprakaraõe 'dãkùito na juhoti', iti ÷rutaü 'yàvajjãvamagnihotraü juhuyàt'iti cànyatra ÷rutaü tatra yadi nadãkùitavàkyaü homapratiùedhakaü syàttadà kratvarthatvànniùedho 'nuùñheyaþ, yàvajjãvavidhinà homo vànuùñheya iti vikalpaþ syàt, sa cànyàyyaþ /
api tu yàvajjãvavàkyaü prati nadãkùitavàkyasya ÷eùatvànnakàra itaraparyudàsàrthakaþ syàddãkùitànyalakùakaþ syàt, na homapratiùedhakaþ, tasmàdadãkùito yàvajjãvaü juhuyàdityekavàkyateti nadãkùitàdhikaraõasiddhàntasåtràrthaþ /
atra bhagavatpàdaiþ såtrameva pañhitaü, mi÷raistu paryudàsàdhikaraõasiddhàntasåtraü 'api tu vàkya÷eùaþ syàdanyàyyatvàdvikalpasya vidhãnàmekade÷aþ syàt'iti sthitamatràrthataþ pañhitamityuktaü taccintyam /
såtràrthastu yaj¤amàtre yeyajàmahe iti prayoktavyamiti ÷rutaü, nànuyàjeùu yeyajàmahaü karotãtyapi ÷rutaü, tatra nakàrasya niùedhakatve 'pyatiràtre ùoóa÷igrahaõàgrahaõayorivànuyàjeùu yaj¤atvàvi÷eùàtprayoktavyaü niùedhànna prayoktavyamiti vikalpaþ syàt, tasyànyàyyatvàt yeyajàmahavidhereva nànuyàjavàkyamekade÷aþ syàt, paryudàsavçttyà vidhivàkya÷eùaþ syàditi yàvat /
tathà cànuyàjabhinneùu yàgeùu yeyajàmaha iti prayoktavyamityekavàkyateti /
varõakàntaramàha-#<athaveti />#
pårvatravidhånanaü karmahàniriti siddhavatkçtya upàyanopasaühàra uktaþ, atra saiva sàdhyata iti bhedaþ /
ubhayatra lakùaõàsàmyàtsaü÷ayamàha-#<kimiti />#
vidhånanasya hi phaladvayama÷varomàdiùu dçùñaü pårvasvabhàvàt cyutiranyatra saükrànti÷ceti /
tatra saükràntiråpahànirlakùaõãyà kiüvà cyutiriti saü÷ayàrthaþ /
tatra vidhånana÷abdasya kampanaü mukhyàrtha iti tàvatsarvasaümatam /
taccàmårtayoþ puõyapàpayorna saübhavati /
atastayoryaþ svabhàvaþ phaladàtçtva÷aktistata÷càlanaü vidyayà pratibandhàccyutiþ sà lakùaõãyà na hàniramårtayoranyatra saükràntyayogàdanyasàpekùatvàcceti pårvapakùàrthaþ /
siddhàntayati-#<hànàveveti />#
yadi cyutimàtraü lakùyaü tadopayantãtyananvitaü syàt /
naca yatra dhunoteråpàyana÷abdasàünidhyaü tatra hànirlakùyate na kevaladhunoterhàni÷cànyatra viduùaþ sevakàdau tulyakarmasaükràntiriti nàsaübhava iti vàcyaü, kevaladhunoterapi mukhyàrthàsaübhavenànyatra lakùyatayà buddhisthahànilakùaõàyà eva yuktatvàditi bhàvaþ /
upàyanasyàmukhyatvànna kvàpi hànilakùaõàbãjatvamiti ÷aïkitvà puõyapàpayoþ phalataþ svãkàràtmakamupàyanaü hàniü vinànupapannaü sallakùaõànirõàyakamiti pariharati-#<yadyapãtyàdinà />#
yathànyatra÷rutamaudumbaratvàdikaü ku÷àdinirõàyakaü tathedamupàyanaü vidhånanasya hànatve ni÷càyakamityàha-#<kvacidapãti />#
vidhånanaü mukhyaü kimiti nocyate, tatràha-#<naceti />#
tathàpi hànaü kathaü lakùyata ityà÷aïkya mukhyasaübandhàdityàha-#<a÷va÷ceti />#
anupapattisaübandhau lakùaõàbãjaråpàmuktvà lakùakaü padaü nirdi÷ati-#<a÷va iveti />#
vidhåyeti padaü dçùñànte hànaparyantaü saddàrùñàntike 'pi hànalakùakamityarthaþ /
yadvà hànavàcakamevàstu naca dhå¤ kampana iti dhàtupàñhavirodhastasyopalakùaõàrthatvàdityàha-#<aneketi />#
÷àkhàntarasthamupàyanaü vidhånanasya hànatvani÷càyakamityatra jaiminisåtraü taduktamiti gçhãtapårvaü vyàkhyàtamityarthaþ /
evaü vidhçnanasya hànitvisiddheþ kevalahànàvupàyanopasaühàra iti siddham //26//



END BsRp_3,3.15.26

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.16.27þ


sàüparàye tartavyàbhàvàt tathà hy anye  | BBs_3,3.27 |



#<saüparàye anye />#
vyadhvani ardhamàrge /
pårvoktaü vidhånanasya hànatvamupajãvya hànasya nadãtaraõànantarya÷rutera÷vaiva romàõi ityàdau dehatyàgàtpràkkàlatva÷rute÷ca saü÷ayamàha-#<tatkimiti />#
brahmalokamàrgamadhye virajàkhyàü nadãmatyeti tatsukçtaduùkçte vidhånute, ityatra taditisarvanàma÷rutyàstenetyarthatayà saünihitanadãtaraõasya karmahànihetutvokterardhapathe karmakùaya iti pårvapakùaþ /
tatra vidyàyàþ karmakùayahetutvàsiddheþ pårvapakùe, siddhànte tatsiddhiriti matvà siddhàntayati-#<sàüparàya iti />#
maraõàtpràgityarthaþ /
saüparetasya mçtasya ka¤citkàlaü karmasattve phalàbhàvàddevayànamàrgaprave÷àyogàccàdàveva kùaya ityarthaþ /
kùayahetorvidyàyà madhyemàrgamasattvàccetyàha-#<vidyàviruddheti />#
nadãtaraõànantarapàñhastu bàdhyaþ, arthavirodhàdityàha-#<tasmàditi />#
taditi sarvanàmnàpi prakçtavidyaivocyata iti bhàvaþ //27//



END BsRp_3,3.16.27

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.16.28þ


chandata ubhayàvirodhàt  | BBs_3,3.28 |



ki¤ca mçtasya chandato yathàkàmaü vidyànuùñhànànupapatterubhyorvidyàkarmakùayayoþ ÷ruto hetuphalabhàvo virudhyate /
ki¤ca sati puùkalahetau na kàryavilamba iti nyàyopetatàõóyàdi÷rutivirodhastava syàdasmatpakùe tvavirodha ityàha-#<chandata iti />#
tasmàtkarmahànasya vidyàphalatvàtkevalahànàvupàyanopasaühàro vidyàstutaya iti siddham //28//



END BsRp_3,3.16.28

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.17.29þ


gater arthavattvam ubhayathànyathà hi virodhaþ  | BBs_3,3.29 |



#<gaterarthavattvaï>#kvacitsaguõavidyàyàü màrgaþ ÷råyate nirguõavidyàyàü na ÷råyate /
tatra hànasaünidhau màrgasya ÷rutatvàdanapekùitatvàcca saü÷aye dçùñàntasaügatyà pårvapakùamàha-#<yathà tàvaditi />#
upàyanavanmargasyàpi kvacicchrutatvàtsarvatropasaühàra ityarthaþ /
atra nirguõavido 'pi muktyarthaü màrgàpekùà pårvapakùe, siddhànte tvanapekùeti phalam /
de÷àdivyavahitavastupràptau màrgasyàpekùetinyàyànugçhãta÷rutivirodhànnopasaühàra iti siddhàntaþ /
nira¤jano 'saïgaþ, sàmyaü brahma //29//



END BsRp_3,3.17.29

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.17.30þ


upapannas tallakùaõàrthopalabdher lokavat  | BBs_3,3.30 |



nanu tarhi saguõavidyàyàmapi màrgo vyartha ityata àha-#<upapanna iti />#
sà gatirlakùaõaü kàraõaü yasyàrthasya sa tallakùaõàrthaþ //30//



END BsRp_3,3.17.30

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.18.31þ


aniyamaþ sarvàsàm avirodhaþ ÷abdànumànàbhyàm  | BBs_3,3.31 |



#<aniyamaþ sarvàsàü />#
atràpyarciràdimàrga eva viùayastatra vidyàvi÷eùaprakaraõàdavi÷eùa÷rute÷ca saü÷aye pårvapakùamàha-#<kiü tàvaditi />#
saguõanirguõavidyàsu màrgasya bhàvàbhàvavyavasthàvatsaguõàsvapi vyavastheti dçùñàntena pràptau siddhànte vyavasthàpavàdàdgatiniyamo 'niyama ubhayatra phalam /
niyame prakaraõamuktvà punaruktiü liïgamàha-#<apiceti />#
ekatroktagateranyatra pràptau punaruktirvçthà syàdityarthaþ /
siddhàntayati-#<sarvàsàmiti />#
abhyudayo brahmalokaþ /
avi÷eùa÷rutyàdinà prakaraõabàdho na doùa ityàha-#<naiùa iti />#
tattatra adhikçtànàü madhye ya itthaü pa¤càgnãnvidurye càmã araõye ÷raddhàtapa ityupàsate ÷raddhàtapaupalakùitaü brahma dhyàyanti te 'rciùamabhisaübhavantãtyanvayaþ /
nanu ÷raddhàtapomàtra÷rutestàbhyàmevàrciràdigamanaü syànna vai÷vànaràdividyà÷ãlànàmiti ÷aïkate-#<kathaü punariti />#
aviduùàü gatiniùedhàcchraddhàtapaþ÷abdàbhyàü tatsàdhyabrahmavidyàlakùaõeti pariharati-#<naiùa doùa iti />#
tat brahmalokasthànaü, paràgatàþ paràvçttàþ, kàmakrodhadoùà na santãti yàvat /
dakùiõàþ kevalakarmiõastapasvino 'pyavidvàüso na gacchantãtyarthaþ /
lakùaõàdoùahãnaü vàkyamàha-#<vàjasaneyinastviti />#
ki¤ca vidyàkarmalakùaõamàrgadvayabhraùñànàmadhogati÷ruteþ vai÷vànaràdyupàsakànàmarciràdimàrgapràptirityàha-#<atha ya etàviti />#
danda÷åkaþ sarpaþ /
ki¤ca 'agnirjyotiràha-÷uklaþ ùaõmàsà uttaràyaõam /
tatra prayàtà gacchanti brahma brahmavido janàþ'ityavi÷eùeõopasakànàmarciràdigatimuktvopasaühàrasmçte÷ca teùàü tatpràptirityàha-#<smçtiriti />#
÷ukla gatiràrciràdikà, kçùõà dhåmàdikà, jagato vidyàkarmàdhikçtasya, ÷à÷vate dhruve saümate /
tatraikayà ÷uklayà punaràvçttivarjaü kàryaü brahma gacchati anyayà svarge gatvà punaràyàtãtyarthaþ /
punaruktidoùaü dåùayati-#<yatpunariti />#
tatra tatra màrga÷rutiranvahaü màrgacintanàrthaü, prakaraõena màrgadhyànasya vidyàïgatvàvagamàt /
tathàca vakùyati såtrakàraþ-'taccheùagatyanusmçtiyogàcca'iti /
yeùàü na ÷ruto màrgaste màrgadhyànaü vinàpi vidyàsàmarthyànmàrgaü labhanta iti j¤àpanàrthà punaruktirityarthaþ /
tasmàtsarvopàsanàsu pratãkabhinnàsvarciràdipràptiriti siddham //31//



END BsRp_3,3.18.31

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.19.32þ


yàvadadhikàram avasthitir àdhikàrikàõàm  | BBs_3,3.32 |



#<yàvadadhikàram />#
nirguõavidyàyàü gatirvyarthà muktiphalatvàt, saguõavidyàsu sarvatràrthavatã brahmalokaphalatvàditi vyavasthà kçtà, sà na yuktà, tattvaj¤àninàmapãtihàsàdau punarjanmadar÷anena j¤ànasya muktiphalatvàbhàvàdityàkùepàtsaügatiþ /
j¤àninàü punarjanmadar÷anaü saü÷ayabãjaü bhàùye dar÷itam /
pårvapakùe j¤ànànmukti÷rutãnàü j¤ànastutimàtratvena j¤ànasya muktiphalatvàbhàve sati brahmalokaphalatvàvi÷eùàdarciràdimàrgopasaühàraþ phalaü, siddhànte tåktavyavasthàsiddhiriti vivekaþ /
#<÷rutàvapãti />#
medhàtirthermeùetimantre indrasya meùajanmopalabhyate /
vasiùñha urva÷ãputre jàta ityevamartho bahvçcàrthavàda ityarthaþ /
pàkùikamityàpàtataþ /
ahetutvameveti pårvapakùaþ /
j¤ànasya muktyahetutvaü neti siddhàntayati-#<te ceti />#
lokavyavasthàsu svàmitvamadhikàraþ, tatpràpakaü pràrabdhaü yàvadasti tàvatkàlaü jãvanmuktatvenàdhikàrikàõàmavasthitiþ, pràrabdhakùaye pratibandhakàbhàvàdvidehakaivalyamityatra mànamàha-#<atheti />#
atha pràrabdhakùayànantaram /
tataþ pa÷càdårdhvo vilakùaõaþ kevalaþ brahmasvaråpaþ san udetyodgamya dehaü tyaktveti yàvat /
ekala eva advitãyaþ, madhye udàsãnàtmakasvaråpe tiùñhatãtyarthaþ /
nanu j¤àninàmapi janmàntaraü cetkathaü muktirityata àha-#<sakçtpravçttamiti />#
yadi  j¤àninàü pràrabdhàtiriktakarmàdhãnàü janmàntaraü syàttadà j¤ànànmuktyabhàvaþ syàt /
naitadasti /
kintu bahujanmaphalàya sakçdudbhåtaü pràrabdhaü te kùapayanti, janmagrahaõe 'pi j¤ànayogabalànna ÷ocanti pràrabdhasamàptau mucyanta ityarthaþ /
j¤àninàü janmàntarasya pårvajanmahetupràrabdhàdhãnatàyàmaluptasmçtitvaü hetuþ /
yo hyajàtismaratve sati karmàntaràdhãnajanmàntaravàn, sa luptasmçtiriti vyàpteþ /
j¤àniùuvyàpakàbhàvàdvi÷iùñavyàpyàbhàvasiddhiþ /
nanu teùàü jàtismaratvàdaluptasmçtitvamanyathàsiddhimityata àha-#<na caita iti />#
tathàca teùàmajàtismaratvaråpavi÷eùaõe sati vi÷eùyàbhàvàdeva vi÷iùñàbhàvasiddhirityarthaþ /
pårvadehenàmapratyabhij¤ànahãnàþ paratantràþ sàbhimànà jàtismaràþ, àdhikàrikàstu pårvanàmànaþ svatantrà nirabhimànà iti vaiùamyam /
tena janakena saha vyudya vivàdaü kçtvetyarthaþ /
viduùaþ pràrabdhàtiriktakarmàbhàvànna bandhaþ /
nimittàbhàve naimittikàbhàva iti nyàyànugçhãtànàü j¤ànànmukti÷rutãnàü na stutimàtratvamitimamarthamupapàdayati-#<yadi hyupayukta ityàdinà />#
÷rutismçtyuktàrthe yuktimapyàha-#<na càvidyeti />#
vidyayà kle÷adàhàttatkàryakarmakùaya÷cettarhi pràrabdhasya kathaü sthitiþ, tatràha-#<pravçttaphalasyeti />#
viduùo dehapàtàvadhi÷ruteranubhavàcca j¤ànasyàvarakàj¤ànàü÷anivartakasya pràrabdhavikùepasthityanukålàj¤ànàü÷anivartanasàmarthyàbhàvasiddherbhogenaiva pràrabdhakùaya iti bhàvaþ /
j¤àninàmadhikàrikatvaü kathamityà÷aïkya j¤ànàtpràkkçtopàsanàdiva÷àdityàha-#<j¤ànàntareùu ceti />#
pratisaücaro mahàpralayaþ, parasya hiraõyagarbhasya, adhikàrànte sàkùàtkçtàtmàno mucyante ityarthaþ /
brahmabhàvaphalasyàpi bhàvitvamà÷aïkya tattvamasãti ÷rutibàdhamàha-#<nahãti />#
tasmànnirguõavidyàyàü màrgànupasaühàra iti siddham //32//



END BsRp_3,3.19.32

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.20.33þ


akùaradhiyàü tvavarodhaþ sàmànyatadbhàvàbhyàmaupasadavattaduktam  | BBs_3,3.33 |



#<akùaradhiyàm />#
atràkùarabrahmapramàpakà niùedha÷abdà viùayàþ, teùu yatra yàvantaþ ÷rutàstatra tàvatàma÷eùadvaitaniùedhakatvasaübhavàsaübhavàbhyàü saü÷ayamàha-#<tàsàmiti />#
yathà nirguõavidyàyàü màrgasyànapekùitatvàdanupasaühàrastathà ÷rutaniùedhànàmupalakùaõatayà sarvadvaitaniùedhasaübhavàcchàkhàntarãyaniùedha÷abdànàmanapekùitatvàdanupasaühàra iti dçùñàntena pårvapakùastatra làghavaü phalam /
siddhànte tu doùadvayàbhàvaþ phalam /
tathàhi-yadi ÷ruta÷abdaira÷rutaniùedhà lakùyante tadà lakùaõàdoùaþ, yadi na lakùyante tadà sarvadvaitaniùedhàsiddhernirvi÷eùapramityabhàvadoùa iti vivekaþ /
akùare dharmiõi dvaitaniùedhadhiyo 'kùaradhiyastaddhetavaþ ÷abdà iti yàvat, tàsàmavarodha upasaühàra iti såtrayojanà /
÷eùibrahmaõàþ sarva÷àkhàsu bhàvàttatpramiteþ samànatvàccheùàõàmusaühàraþ iti cettarhi nyàyasàmyàtpunaruktitàvadavasthyamityata àha-#<prapa¤càrtha iti />#
ànandàdãnàü svaråpatvàdaståpasaühàraþ niùedhànàmanàtmatvàdànantyàccànupasaühàra ityadhikàra÷aïkàyàü teùàmanàtmave 'pi nirvi÷eùabrahmapramityarthatvàdavidyàtajjaniùedhatvena saügrahasiddhe÷ca nirapekùàsthålànaõuvàkyasthàtayà këptaniùedha÷abdànàmanyatra÷rutiniùedhavàkyaikavàkyatayopasaühàra iti cintà yuktetyarthaþ /
anyatra÷ruta÷eùàõàmanyatrastha÷eùisaübandhe dçùñàntaü vyàcaùñe-#<yatheti />#
'jamadagniþ puùñikàma÷catåràtreõàyajata'ityupakramya vihito jamadagninà kçto jàmadagnyaþ, ahãna÷catåràtraþ kratustasminpuroóà÷inya upasado bhavantãti puroóà÷asàdhyà iùñayastaittirãyake vihitàþ, tàsàmadhvaryukartçkatvàtsàmavedotpannamantràõàü tàtsu viniyogàdadhvaryuõaiva prayogo nodgàtretyarthaþ /
verdevagaõasya hotraü adhvaraü ca karmàgnestvatta evetyagnyàmantraõamantràrthaþ /
utpattividhirguõaþ phalàpekùatvàdutpannasya phale viniyogavidhirmukhyaþ saphalatvàt /
tathàca mantraõàmudgàtçvedetpannatvàdudegàtrà prayogaþ, viniyogavidhanàdhvaryuõà prayoga iti guõamukhyayorvyatikrame virodha sati mukhyena balãyasà mantràtmakavedasyàdhvaryuõà saüprayoga utpatterviniyogàrthatvàditi jaiminisåtràrthaþ /
yadyapi ÷àbarabhàùye vàravantãyàdisàmnàmuccaiþ svarakasàmavedotpannatvàdàdhànàïgatvenoccaiþ svaraprayogaþ 'ya evaü vidvànvàravantãyaü gàyati yaj¤àyaj¤ãyaü gàyati vàmadevyaü gàyati'ityàdhàne teùàü viniyogavidhinà yàjuùeõa yàjuùasyopàü÷usvarasya prayoga iti guõamukhyayorvirodhe sattyutpatterviniyogàrthatvànmukhyaviniyogabalena sàmnàü yajurvedasvarasaüyoga iti såtraü vyàkhyàtaü, tathàpi nyàyasàmyàdaupasadamantràþ såtraviùayatvenodàhçtà ityavirodhaþ //33//



END BsRp_3,3.20.33

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.21.34þ


iyadàmananàt  | BBs_3,3.34 |



#<iyadàmananàt />#
mantradvaye 'pi pratipàdanaprakàrabhedàt j¤eyaikyabhànàcca saü÷ayamàha-#<kimatreti />#
çtapànavàkye 'akùaraü brahma yatparam'iti guõàþ ÷rutàþ, suparõavàkye 'na÷natvàdayasteùàü mitho 'nupasaühàra iti pårvapakùaphalaü, siddhànte tåpasaühàre brahmasvaråpavàkyàrthaikyàdupasaühàra iti vivekaþ /
astu vedyaikyàdakùaradhiyàmupasaühàraþ /
iha tu vedyabhedànnopasaühàra iti pratyudàharaõena pårvapakùaþ /
nanvayaü guõàdhikaraõe nirasta iti cet, satyaü, kintu pibatpadasya mukhyàrthatvàya svataþ kalpanayà ca pànakçtyà÷rayau buddhijãvau pibantau gràhyau, suparõau tu jãve÷varàvidyàdhikà÷aïkàyàü mantradvaye 'pi dvivacana÷abdasàmànyàdautpattikadvitvavi÷iùñatayà tulyavastudvayapratyabhij¤ànasya bàdhakàbhàvàtprakaraõàdyanugrahàcca jãvànuvàdenàsaüsàribrahmaõi mantradvayatàtparyamiti prapa¤càrthamidaü såtramiti bhàvaþ //34//



END BsRp_3,3.21.34

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.22.35þ


antarà bhåtagràmavatsàtmanaþ  | BBs_3,3.35 |



#<antarà bhåtagràmavatsvàtmanaþ />#
ghañàdikaü cidviùayatvenàparokùaü, brahma tu sàkùàdaviùayatvenàparokùamiti /
prathamàrthe pa¤cami /
atra ÷rutàvàtmadharmo 'parokùatvaü brahmaõayuktaü, brahmadharmaþ sarvàntaratvamàtmanyuktaü, tena tayoraikyaü dçóhãkçtaü mantavyaü, tanme vyàcakùvetyuùastapra÷ne yàj¤avalkyena pràõàdiprerako dçùñyàdisàkùã pratipàditaþ /
tathaiva 'yadeva sàkùàdaparokùàdbrahma ya àtmà sarvàntarastanme vyàcakùva'iti kaholapra÷ne '÷anàyàdyatãtaþ pratipàditaþ /
tatra bràhmaõadvaye 'pi pra÷nàdabhyàsàtsarvàntaratvapratyabhij¤ànàcca saü÷aye mantrayorvedyaikyàdastu vidyaikyaü, iha tu bràhmaõyorvedyaikye 'pi abhyàsàdvidyàbhedaþ, yajatyabhyàsàtprayàjabhedavaditi pratyudàharaõena pårvapakùaþ, tatra mitho dharmànupasaühàraþ phalaü, siddhànte tåpasaühàra iti vivekaþ /
dvayoþ sarvàntaratvànupapattyà tàvadbrahmàõayorekavastuparatvaü siddham /
tathàca vedyaikyànnirguõavidyaikye na vivàdaþ //35//



END BsRp_3,3.22.35

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.22.36þ


anyathà bhedànupapattir iti cen nopade÷àntaravat  | BBs_3,3.36 |



nanu anyathà vidyaikyàïgãkàre abhyàsànupapattiriti ceducyate-sa evàbhyàsaþ karmabhedako yo nirarthakaþ, iha tåùastabràhmaõoktàtmana evà÷anàyàdyatyayaråpavi÷eùakathanàrthatvàdabhyàso 'nyathàsiddho na vidyàbhedaka iti samudàyàrthaþ //36//



END BsRp_3,3.22.36

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.23.37þ


vyatihàro vi÷iüùanti hãtaravat  | BBs_3,3.37 |



#<vyatihàraþ />#
jãve÷ayormitho vi÷eùaõavi÷eùyabhàvo vyatihàraþ, tasya ÷rutatvàt, utkçùñadçùñirnikçùñe kçtà phalavatãti nyàyàcca saü÷aye jãve ã÷varatvamatireva kàryà uktanyàyàt, vyatihàra÷rutistu tasyà eva dçóhãkaraõàrthatvenàbhyàsavadanyathàsiddheti dçùñàntena pårvapakùaþ /
tatra làghavaü phalaü liddhànte tu ÷rutyarthavattvamiti  vivekaþ /
ekenaiva tvamahamasmãtyuccàraõenaikatvamateþ kçtatvàdahaü tvamasi iti vçthà syàdityarthaþ /
uktadoùaü smàrayati-#<nanviti />#
saüdigdher'the nyàyaþ sàvakà÷aþ, iha tu ÷rutatvàdanyonyàtmatvaü, dhyeyaü, brahmaõi manomayatvàdivajjãvàtmatvasya dhyànàrthamàrope 'pi nikarùaprasaktyabhàvàditi pariharati-#<naiùa doùa iti />#
brahmaõi nikarùaü hitvà jãvatàdàtmyadhyàne maduktamevàgatamiti ÷aïkate-#<nanvevamiti />#
materdviråpatvaü tvadanuktamasmàbhirucyate dhyànaparaü vàkyamidamekatvaü tu mànàntaràvirodhàtsidhyatãti samàdhatte-#<na vayamiti />#
ahaïgrahopàstiùvayaü vyatihàra upasaühartavya ityàha-#<tasmàditi># //37//



END BsRp_3,3.23.37

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.24.38þ


saiva hi satyàdayaþ  | BBs_3,3.38 |



#<saiva hi satyàdayaþ />#
sa yaþ ka÷cidadhikàrã mahadvyàpakaü yakùaü påjyaü bhautikeùu prathamajametatsacca tyacceti sattyaü brahma hiraõyagarbhàkhyaü vedopàste tasya lokajayaþ phalamityarthaþ /
satyamiti nàma tryakùaraü satiyamiti, tatra prathamottame akùare satyaü, madhyasthamakùaramançtamubhayataþ satyena saüpuñitatvàtsattyapràyameva bhavatãti nàmàkùaropàsanà satyavidyàïgatvenoktà /
yattatpårvaprakçtaü hçdayàkhyaü tatsaüpratyuktayakùatvàdiguõakaü, so 'sàvàdityamaõóale 'kùiõi ca puruùastasyàharityahamiti ca nàmadvayaj¤ànàtpàpakùayaþ phalamityarthaþ /
atra pårvottaravàkyayoþ phalabheda÷ruteþ prakçtàkarùaõàcca saü÷ayamàha-#<tatreti />#
pårvapakùe guõànàü vyavasthayànuùñhànaü, siddhànte tvanuùñhànaikyamiti phalam /
yathà jãve÷ayoranyenyàtmatva÷rutibhedànmatidvairåpyamuktaü, tathàtra phala÷rutibhedàdvidyàbheda iti dçùñàntena pårvapakùayati-#<dve iti />#
vi÷eùyabrahmamàtràkarùaõamayuktaü, tadyattaditi sarvanàmabhiþ pårvoktaguõavi÷iùñaü brahma àkçùyàdityàkùisthànàdiguõavidhànàt, tathàca vàkyàdeva vidyaikyasiddhiriti siddhàntayati-#<ekaiveti />#
yathà dahara÷àõóilyavidyayorbrahmaikyapratyabhij¤ànamàtraü tathàtra netyàha-#<naitaditi />#
kàraõàntaraü prakaraõabhedàdikam /
evaü vidyàbhede 'pyetadupàsyaikyaj¤ànaü syàdatra tåbhayathàsaübhave vidyaikyanànàtvasaü÷aye satyamityupàsyaråpaikyaj¤ànàdvidyaikyani÷caya ityakùaràrthaþ /
asatyapavàdakàraõe råpaikyàdvidyaikyotsargasiddhirna ca phalabhedàdapavàdaþ /
aïge phala÷ruteþ ÷rutimàtratayà phalabhedàsiddhirityàha-#<yatpunarityàdinà />#
ki¤ca yatra pradhànavidhàvevaïkàma iti phalaü ÷rutaü, tatra pradhànaphalenaivàïgànàü phalàkàïkùànivçtteraïge phala÷ruteþ stutimàtratvaü, iha tu prathamaja satyaü brahmeti vedeti pradhànavidyàvidhisthatvaü lokajayaphalasyàbhyupetyàsmàbhirnàmaråpàïgasya phala÷ruteþ stutitvamuktam /
vastutastu pradhànavidhàvapyevaïkàmapadàbhàvàdràtrisatranyàyena phale kalpanãye sati pradhàne tadaïge và yatki¤citphalaü ÷rutaü tasya sarvasyàpi ÷rutatvàvi÷eùàjjàteùñiphalanyàyena samuccityaikapradhànaphalatvabhedo 'siddha ityàha-#<apiceti />#
såtraü yojayati-#<tasmàditi />#
ekade÷ivyàkhyàmudbhàvya dåùayati-#<kecidityàdinà />#
chàndogye karmàïgodgãthe hiraõyamayapuruùadçùñirityatra liïgamàha-#<tatreti />#
pçthivyagnyàtmanà dçùñe çksàme geùõau, tasmàdçksàmageùõatvàt, puruùa udgãtha ityevaü vidvànudgàtà karmaphalasamçddhisamartha iti ÷rutyarthaþ /
satyavidyà tu na karmàïga÷ritetyàha-#<naivamiti />#
aïgavidyàtaþ svatantrahiraõyagarbhavidyàyà bhedànna guõopasaühàra ityarthaþ //38//



END BsRp_3,3.24.38

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.25.39þ


kàmàdãtaratra tatra càyatanàdibhyaþ  | BBs_3,3.39 |



#<kàmàdãtaratra />#
saguõanirguõavidyayoþ  ÷rutàþ satyakàmàdayo va÷itvàdaya÷ca guõà mitha upasaühartavyà na vetyupasaühàrasya phalabhàvàbhàvàbhyàü saüdehe satyavidyàyà ekatvàdguõasàükarye 'pyatra vidyayoþ saguõanirguõaråpabhedena bhedànnirguõavidyàyàü guõopasaühàrasya phalàbhàvàccànupasaühàra iti bahireva pràpte siddhàntayati-#<tatredamityàdinà />#
evaü vidyàbhede sphuñe kathaü guõopasaühàraþ, tatràha-#<guõavatastviti />#
bhinnàvidyàsthànàmapi guõànàmàyatanàdisàmyena nirguõasthale buddhisthànàü stutyarthamupasaühàro yuktaþ, j¤ànastutiprakarùasyàkàïkùitatvàt, yatra kvaciddçùñaguõaiþ stuteþ kartuü yogyatvàt /
yadyapi saguõasthasatyakàmàdiùu nirguõasthaguõà antarbhåtà eva tathàpi nopasaühàroktervaiyarthyaü nirguõastàvakatvena ÷rutaguõànàmanyatràpyadhyeyatvamiti ÷aïkaniràsenàntarbhàvadàróhyàtvàdityanavadyam //39//



END BsRp_3,3.25.39

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.26.40þ


àdaràdalopaþ  | BBs_3,3.40 |



#<àdaràdalopaþ />#
atra yacchabdàgnihotra÷abdàbhyàü saü÷ayamàha-#<tatredaü vicàryata iti />#
vai÷vànaropàsakenàtithibhojanàtpràkkàryàtvena vidyàïgapràõàgnihotravicàràtpàdasaügatiþ /
pårvapakùe bhojanalope 'pi dravyàntareõa pràõàgnihotrànuùñhànaü, siddhànte tallepa iti bhedaþ /
nanu yadbhaktamiti yacchabdena bhojanàkùiptaü bhaktamanådya yaddhomãyamiti homasaüyogavidhinàdàkùepakabhojanalope tadàkùiptabhaktà÷ritahomalopa iti siddhàntã ÷aïkate-#<tadyaditi />#
nirguõasyopàstilope 'pi stutyarthaguõasthairyavadbhojanalope 'pi pràõàgnihotrasyàdareõa stutinirvàhàrthamalopa iti dçùñàntena pårvapakùasåtreõa pariharati-#<evaü pràpta iti />#
evaü taditi svayaü pràõàgnihotramakçtvàtithãnàü tatkaraõamityarthaþ /
uktaü smàrayitvà pariharati-#<nanvityàdinà />#
yathà kuõóapàyisatragate màsàgnihotre 'gnihotra÷abdàdgauõànnityàgnihotravàcakànnityàgnihotradharmàõàü payodravyàdãnàü pràptistathehàpi pràõàhutiùvagnihotra÷abdava÷àtpayodravyàdãnàmutsargataþ pràptau satyàü bhojanàrthabhaktadravyavidhinàpavàdaþ kçtaþ, ato bhaktavidherapavàdàrthatvàdbhojanalope bhaktàkhyaguõasyàïgasya lope 'pi na mukhyasyàgnihotrasya lopaþ, apavàdàbhàve utsargapràptapayàdinà tasya niùpattisaübhavàditi pràptamityarthaþ /
'guõalope na mukhyasya'iti jaiminisåtram /
àdhàne santi pavamàneùñyastatràgnaye pavamànàya puroóà÷amaùñàkapàlaü nirvapediti nirvàpaþ ÷rutastadaïgatvenàgnihotrahavaõyàü havãüùi nirvapediti dar÷apårõàmàsàkhyaprakçtau vihitàgnihotra havaõyatide÷ena pràpta àdhànakàle càgnihotràbhàvàttasyà guõabhåtàyà lope 'pi mukhyasya nirvàpasya na lopa ityarthaþ /
àrabdhanityàdikarmaõo 'va÷yànuùñheyatvàcchrutadravyàlàbhe pratinihitadravyeõàpi karma kartavyamiti pratinidhinyàyaþ //40//



END BsRp_3,3.26.40

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.26.41þ

upasthite 'tastadvacanàt  | BBs_3,3.41 |



siddhàntayati-#<upasthite 'tastadvacanàditi />#
taddhomãyamiti tacchabdena bhojanàrthasiddhabhaktamà÷ritya homavidhànàdityarthaþ /
siddhavadbhaktopanipàtaþ prakçtabhaktàgamanaü, tasya tacchabdena paràmar÷enetyarthaþ /
à÷ritya vihitàhutãnàmà÷rayalope lopa eva na dravyàntaràkùepakatvaü, yathà kratuprayuktàtpraõayanà÷ritasya godohanasya kratulope lope na tvà÷rayàntaraprayojakatvaü tatheti phalitamàha-#<tà iti>#yaduktamagnihotra÷abdàddravyàntarapràptiriti, tatràha-#<na càtreti />#
tadvadbhàvo nityàgnihotrasàdç÷yamarthavàdastha÷abdasya stutitvenopapatterityarthaþ /
dharmapràpakatve doùamàha-#<taddharmapràptau ceti />#
ava eveti taddharmapràptyabhàvàdevetyarthaþ /
pràptau saüpàdanaü vçthà syàditi bhàvaþ /
mukhyàgnihotràïgàni saüpàdyante cetkathaü tadanaïgaü vediratra saüpàdyate tatràha-#<vedi÷ruti÷ceti />#
mukhyàgnihotrasyàgnyuddharaõavatsàyaüpràtaþkàladvayasyàpi na pràptiriti-#<bhojaneneti />#
upasthànaparistaraõàdayo 'pyagnyabhàvànna pràpnuvantãtyàha-#<evamiti />#
yasmàttaddharmapràptyabhàvastasmàdbhojanadravyeõaiva homa ityusaühàraþ /
pràõàya svàhà ityàdayo mantràþ /
nanu svàmibhojanasyottarakàlatvaü ÷rutyàdivihitaü kathaü pårvo 'tidhibhyo '÷nãyàditivacane bàdhyate tatràha-#<na hyastãti />#
upàsakànyasvàmiviùayamuttarakàlatvavidhànamityarthaþ /
na tviti pràthamyamàtreõetyarthaþ /
pràõopàsakasya pràpte bhojane pràthamyàrthatayàdarasyànyathàsiddhau phalitamàha-#<tasmàditi># //41//



END BsRp_3,3.26.41

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.27.42þ


tannirdhàraõàniyamastaddçùñeþ pçthagghyapratibandhaþ phalam  | BBs_3,3.42 |



#<tannirdhàraõà />#
ubhayathà dçùñàntadar÷anàtsaü÷ayamàha-#<kiü tànãti />#
yathànàràbhyàdhãtaparõamayãtvaü juhådvàrà kratvaïgatayà karmasu nityaü prayujyate, tathàïgà÷ritopàsanànyudrãthàdidvàràïgatayà nityàni, uta kratvaïgàppraõayana÷rayo godohanasaüyogaþ pa÷uphalàrthatvàdanityatvena yathà prayujyate yathà và pa÷vaïgayåpà÷rayaü bailvatvamannàdyaphalatvàdanityaü tathà karmasamçdyàdiphalakatvàdupàsanànyanaïgatvenànityànãti saü÷ayàrthaþ /
pårvapakùe upàsanànàü prayoganityatvaü, siddhànte tvanityatvamiti phalabhedaþ /
anityabhojanà÷rayapràõàgnihotrasyànityatvavannityakarmàïgopàstãnàü nityatvamiti pratyudàharaõadçùñàntena pårvapakùamàha-#<kiü tàvaditi />#
upàsanàni karmàïgàni, aphalatve sati karmàïgà÷ritatvàtparõamayãtvàdivat /
tathà càïgatayà prayogavidhinà nityena prayujyanta iti pràpte siddhàntasåtraü vyàcaùñe-#<yànãtyàdinà />#
udgãthàdayaþ karmaõàü guõàþ aïgàni teùàü yàthàtmayaü rasatamatvàdikaü tannirdhàraõànyupàsanàni yàni tàni karmasu nityaparõamayãtvàdivanna niyamyerannityarthaþ /
eùàü karmàïgatve taddhãnasyàviduùaþ karma na syàdaïgalopàt, tasmàdaviduùo 'pi karmakartçtva÷rutiliïgairaïgatvànumànabàdha ityàha-#<taddçùñeriti />#
tasyàniyamasya dar÷anàdityarthaþ /
tàü cedavidvànprastoùyasi mårdhà te vyapatiùyatãti càkràyaõenartvijàmàkùiptatvàdanupàsakànàmapi karmaprayogo 'stãtyàha-#<prastàvàdãti />#
upàstãnàü karmaphalàt pçthakphala÷ruterna karmàïgatvamityàha-#<apiceti />#
tenomityakùareõa ya÷caitadakùaramevaü rasatamatvàdiråpeõa vedopàste ya÷ca na veda tàvubhau karma kuruta eva yadyapi tu vidyàvidyayornànàtvaü bhinnaphalatvam /
dçùñaü hi maõivikraye j¤ànàj¤ànàbhyàü vaõik÷abarayoþ phalavaiùamyaü, tasmàdyadeva karma vidyayodgãthàdyupàstyà ÷raddhayàstikyabuddhyopaniùadà rahasyadevatàdhyànena karoti tadeva karma phalàti÷ayavadityarthaþ /
karmaõo vãryavattvaü nàma phalavattvaü vidyàhãnasyàpi gamyamànaü vidyàyà anaïgatve liïgamiti bhàvaþ /
sàmni lokàdidçùñyupàsaneùu karmasamçdyatiriktalokàdiphala÷rute÷ca nàïgatvamityàha-#<tatheti />#
asmai viduùe kalpante bhogàya samarthà bhavanti bhåmerårdhvà lokà àvçttà adhastanà÷cetyarthaþ /
#<tathàhi guõavàda iti />#
phala÷ruterarthavàdamàtratve stutilakùaõà syàt, sà na yuktà, mukhyavçttyà phalaparatvasaübhavàt /

prayàjànuyàjakarmaõàü tu prakaraõàddar÷àdyaïgatvalàbhàdbhàtçvyàbhibhåtiphala÷ruteragatyà stutilakùakatvaü, yadyapi parõamayãtvàdãnàmaïgatvabodhakaü prakaraõaü nàsti tathàpi teùu phala÷ruteþ stutitvaü, teùàmakriyàtvena kriyàsaübandhaü vinà phalahetutvànupapatteratasteùàü phalàrthaü kriyàpekùitvàtkrato÷ca juhåprakçtidravyàkàïkùitvàt parõamayã juhårityàdivàkyenaiva prakçtidravyàrpakeõa juhådvàrà saünihitakratvaïgatvasiddheryuktaü phala÷ruterarthavàdatvamiti bhàvaþ /
akriyàtmakagodohanàderapi phala÷rutirarthavàdaþ syàdata àha-#<godohanàdãnàü hãti />#
yadapaþ praõayettat pa÷ukàmasya sato godohanena brahmavarcasakàmasya kaüsnyeti phalàrthavidhireva nàrthavàdaþ godohanàdeþ kratvanàkàïkùitatvenàïgatvàbhàvàt, camasena niràkàïkùakriyàsaübandhitayà svaphalasàdhakatvasaübhavàt /
tathà khàdiratvena niràkàïkùakratvaïgayåpamà÷ritya bailvamannàdyakàmasya khàdiraü vãryakàmasyeti phalàrthavidhirevàrthaþ /
parõamayãtvàdiùu phalavidhiþ kiü na syàdata àha-#<na tviti />#
evaüvidho yåpàdivanniràkàïkùa ityarthaþ /
juhurevà÷raya ityata àha-#<vàkyeneti />#
juhvàþ prakçtidravyàpekùitvàdanenaiva vàkyena kratvaïgatayà juhåprakçtidravyasaübandho vidheyaþ pa÷cànniràkàïkùajuhåmà÷ritya tasyaiva prakçtidravyasya phalasaüyogo vidheya iti vàkyabheda ityarthaþ /
parõatàdivailakùaõyamupàsanànàmàha-#<upàsanànàü tviti />#
svayaü kriyàtvàdyàgàdivatphalavi÷iùñatvena vidhànopapattirityarthaþ /
tasmàditi aïgatvàvedakamànàbhàvàdityarthaþ /
ata eveti anaïgatvàdevetyarthaþ /
tasmàdaïgopàstyabhàve 'pi karmàdhikàra iti siddham //42//



END BsRp_3,3.27.42

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.28.43þ


pradànavadeva taduktam  | BBs_3,3.43 |



#<pradànavadeva taduktam />#
vàyupràõayorbhedàbhedavàkyàbhyàü saü÷ayamàha-#<tatreti />#
astu karmàïgànàü tatsaübaddhopàstãnàü ca phalabhedànnityatvànityatvaråpaþ prayogabhedaþ, iha tu vàyupràõayoþ svaråpàbhedàttatsvaråpapràptilakùaõaphalaikyàcca dhyànaprayogaikyamiti pårvapakùayati-#<apçthagiti />#
'agnirvàgbhåtvà'ityàrabhyaþ 'vàyuþ pràõo bhåtvà nàsike pràvi÷at'ityabhedaü dar÷ayatãtyarthaþ /
'yata÷codeti såryastaü vada'iti pra÷ne såtràtmakavàyurvàcyo vàyusthàne pràõaü vadannekatvaü tayordar÷ayatãtyàha-#<tatheti />#
ki¤ca yadi vàyupràõayoþ pçthagdhyànaü syàttarhi dhyànàïgavratabhedo 'pi syàdiha tu pràõàpànanirodhàtmakavrataikya÷ruterdhyànaikyamityàha-#<tasmàditi />#
vrataikyasya pra÷astatvàdityarthaþ /
ki¤ca vàyupràõo saüvargau bhedenopakramya parastàdvàkya÷eùe saüvargadevaikya÷ruteþ prayogaikyamityàha-#<tatheti />#
mahàtmana iti dvitãyàbahuvacanam /
catura÷catuþ saükhyàkànagnisåryodakacandrànaparàü÷ca vàkcakùuþ÷rotramanoråpàneko devaþ kaþ prajàpatiþ jagàra gãrõavànupasaühçtavànityarthaþ /
na bravãti bhedamiti ÷eùaþ /
yathà 'agnihotraü juhoti'ityutpannàgnihotrasyaikasyaiva dadhitaõóulàdiguõabhedena sàyaüpràtaþkàlabhedena prayogabhedastathà 'annàdo bhavati ya evaü veda'ityutpannàyàþ saüvargavidyàyà ekatve 'pyutpanna÷iùñavàyupràõàkhyaguõabhedàtprayogabheda ityutsåtraü siddhàntayati-#<pçthageveti />#
'tau và etau dvau saüvargau'ityupàsyabhedavàkyasya prayogabhedaparatvàdvàkyàdeva bhedasiddhirityarthaþ /
pårvapakùyuktamanådya pratyàha-#<nanåktamityàdinà />#
upàsyatayà  pradhànabhåtasaüvargaguõavi÷iùñopàsyabhedavàkyapràõàttàvuktau /
tato 'dhyàtmàdhidaivàvasthàbhedenoktasya dhyeyabhedasya niràse 'yata÷codeti'iti ÷lokasya na ÷aktirityàha-#<÷loketi />#
asàmarthye liïgamàha-#<sa yatheti />#
÷lokopanyàsavadbrataikyopanyàso 'pi tattvàbhedàbhipràyeõetyàha-#<eteneti />#
nanvevakàràdvàyuvratanivçtteþ pràõa evaiko dhyeyo bhàtãtyata àha-#<ekameveti />#
vadanadar÷anàdãni vàkcakùuràdãnàü vratàni ÷ramaråpamçtyunà bhagnànãtyuktvà pràõasyàbhagnavratatvaü nirdhàritaü, tathà jvalanatàpàdãnyagnyàdityàdãnàü vratàni bhagnànãtyuktvà vàyorabhagnavratatvaü nirdhàritaü, 'sa yathaiùàü pràõànàü madhyamaþ pràõaþ sthiravrata evametàsàü devanàü vàyurlocanti hyanyà devatà na vàyuþsaiùànastamità devatà yadvàyiþ'iti ÷ruteþ /
ato bhagnavataniràsàrtha evakàro na vàyuvratanivçttyartha ityarthaþ /
atraivàrthe liïgamàha-#<ekamiti />#
ukàra÷càrthaþ /
tena vratena vàyoþ sàyujyaü samànadehatvaü salokatàü ca jayatãtyarthaþ /
nanvatra vàyupràptirna ÷rutetyatràha-#<devateti />#
tasmàttattvàbhedadçùñyà vrataikyamiti sthitaü, saüprati pårvoktaü pçthagupade÷aü vivçõoti-#<tathà tau và iti />#
sautraü dçùñàntaü vyàcaùñe-#<pradànavaditi />#
trayaþ puroóà÷à asyàü santãti tripuroóà÷inãùñistasyàü kiü sahapradànamuta bhedeneti saüdehe pårvapakùamàha-#<sarveùàmiti />#
sarveùàü devànàmàbhimukhyena pràpyanhaviravadyati gçhõàti, acchaüvañkàraü vaùañkàràkhyadevabhàgamityarthaþ /
yadvà sarvadevàrthaü yugapadavadànaü kàryamityatra heturacchaüvañkàramiti avyarthatvàyetyarthaþ /
ekàrthamavatte haviùi ÷eùo yàgànarhatayà vçthà syàditi bhàvaþ /
evaü sahàvadàna÷ruterdevaikyàcca puroóà÷ànàü sahaprakùepe pràpte pçthakprakùepa iti siddhàntamàha-#<ràjeti />#
ràjàdhiràjasvaràjaguõabhedena vi÷iùñadevatàbhedàdityarthaþ /
ki¤càdhvaryuõà yajeti praiùe kçte hotrà yo mantraþ pañhyate sà yàjyà, anubråhãti praiùànantaramantraþ puronuvàkyeti bhedo 'sti, tatràsyàmiùñau prathamapuroóà÷apradàne yà këptà yàjyà sa dvitãyapradàne puronuvàkya, yà ca pårvamanuvàkya, sa pa÷càdyàjyeti vyatyàsamanvàheti ÷rutyà vidhànàt, yathà÷ruti prakùepapçthaktvamityàha-#<yàjyeti />#
saükarùo devatàkàõóam /
và÷abdo 'vadhàraõe, nànaiva devatà ràjàdiguõabhedena bhedàvagamàditi såtràrthaþ /
dçùñànte devatàbhedàtkarmabhedavadvidyàbhedaþ syàdityata àha-#<tatra tviti />#
karmotpattivàkyasthadevatàbhedaþ karmabhede heturiha tvannàdo bhavati ya evaü vedetyutpattàvekatvena j¤àtavidyàyàþ pa÷càcchrutavàyupràõabhedo na bhedakaþ, agnihotrasyeva dadhyàdidravyabheda ityarthaþ /
tarhi kenàü÷ena pradànasya dçùñàntatvamityata àha-#<vidyaikye 'pãti />#
avasthàbhedàddevatàbhedaþ prayogabheda÷cetyaü÷enàyaü dçùñànta ityarthaþ //43//



END BsRp_3,3.28.43

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.29.44þ


liïgabhåyastvàttaddhi balãyastadapi  | BBs_3,3.44 |



#<liïgabhåyastvàt />#
utpatteþ pràgidaü sarvaü naiva sadàsãnnàpyasadityupakramya manaþ sçùñimuktvà tanmana àtmànamaikùatetãkùaõapårvakamagnãnapa÷yaditi mano 'dhikçtya pañhantãtyarthaþ /
puruùàyuùñvena këpta÷atavarùàntargataiþ ùañratriü÷atsahasrairahoràtrairavacchinnatayà manovçttãnàmasaïkhyeyànàmapi ùañtriü÷atsahasratvam /
tàbhiriùñakàtvena kalpitàbhirmanasaiva saüpàdità agnayo mana÷citasthànarkànpåjyànmanovçttiùusaüpàditànàtmanaþ svasya saübandhitvena mano 'pa÷yat, tathà vàkpràõàdayo 'pi svasvavçttiråpànagnãnapa÷yannityàha-#<tatheti />#
pràõo ghràõaü karmendriyeõa hastàdinà citaþ karmacitaþ agnistvak pårvatràgnicayanaprakaraõàtkimete 'gnayaþ kratvarthà uta pràdhànyaj¤àpakaliïgàdibhåyastvàtpuruùàrthà veti saü÷ayamàha-#<teùviti />#
kevalavidyàtmakàþ kriyàïgatvaü vinà bhàvanàmayà ityarthaþ /
ekaprayogàsaübhavàdvàyupràõayordhyànaprayogabhedo 'stu, iha tu mana÷cidàdyagnãnàü prakaraõàtkarmàïgatvenaikaprayogatvamiti pràpayya siddhàntamupakramate-#<tatretyàdinà />#
pårvapakùe bhàvanàgnãnàü kratvaïgatvamiùñaü teùàü kriyàïgatvaü vikalpaþ samuccayo vàstu /
siddhànte puruùàrthatvamiti phalam /
tattatra sarvapràõimanovçttibhirmama sadàgnayaþ cãyanta iti dhyànadàróhye sati sarvabhåtàni yatki¤cit manasà saükalpayanti teùàmevàgnãnàü sà kçtiþ karaõamityekaü liïgaü, kriyàïgasya yatki¤citkaraõena sidyadar÷anàdityàha-#<tadyaditi />#
evaüvide svapate jàgrate 'pi tadãyàgnãnbhåtàni sarvadà cinvantãti liïgàntaraü, kriyàïgasya coditakàlànuùñheyasya sadà sarvairanuùñhãyamànatvàyogàdityarthaþ /
ùañtriü÷atsahasrasaükhyàpyanaïgatve liïgaü eva¤jàtãyakapadenoktam //44//



END BsRp_3,3.29.44

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.29.45þ


pårvavikalpaþ prakaraõàtsyàt kriyàmànasavat  | BBs_3,3.45 |



evaü siddhàntamupakramya pårvapakùayati-#<pårveti />#
pårvasyeùñakàbhiragniü cinuta ityuktasya sa eùa tviùñakàgniriti saünihitasyàyaü vikalpavi÷eùopade÷aþ saükalpamayatvàkhyaprakàrabhedopade÷aþ kriyàgnivatsàükalpikàgnayo 'pyaïgamiti yàvat /
kiü vidhivàkyasthaü liïgaü prakaraõàdbalãyaþ, arthavàdasthaü và /
àdyamaïgãkaroti-#<satyamiti />#
na dvitãya ityàha-#<liïgamiti />#
mànasàgnividhyarthavàdasthaliïgànàü svàrthapràpakamànàbhàvàddaurbalyamityarthaþ /
såtrasthakriyàpadaü vyàcaùñe-#<tasmàditi />#
nanu akriyàråpàgnãnàü dhyànamayànàü kathaü kriyàïgatvaü tatràha-#<mànasavaditi />#
dvàda÷àhasyàdyantàhardvayaü tyaktvà madhyasthada÷aràtrasyaiva dviràtràdiùu prakçtitvaü, taddharmamàõàmeva teùvatide÷àttasya madhyada÷aràtrasya da÷ame 'hanyarthàdekàda÷e 'hani mànasagrahaþ ÷råyate-'anayà tvà pàtreõa samudraü rasayà pràjàpatyaü manograhaü gçhõàti'iti /
anayà rasayà pçthivyà pàtreõa samudraü tvàü prajàpatidevatàkaü manograhaü gçhyate iti grahaþ somarasaþ, manasà rasatvena bhàvitamadhvaryurgçhõàtãtyarthaþ /
ata evartvijàü dhyàyitayà vividhavàkyoccàraõàbhàvàdavivàkyasaüj¤à ahnaþ pràptaþ /
grahaõaü nàma somapàtrasyopàdànaü, gçhãtasya svasthàne sthàpanamàsàdanaü somasya homo havanaü huta÷eùàdànamàharaõaü ÷eùabhakùaõàyartvijàü mitho 'nuj¤ànakaraõamupahvànaü tato bhakùaõamityetàni mànasànyevetyarthaþ /
sa ca mànaso graho dvàda÷àhàdaharantaraü svatantramityà÷aïaókya dvàda÷àhasaüj¤àvirodhànnàharantaraü kintu prakaraõàdavivàkyasyàhno 'ïgamiti siddhàntamàha-#<sa ceti />#
kalpaþ kalpanàprakàraþ /
kecittvatra bhàùye da÷aràtra÷abdo vikçtiparaþ, tatràpi da÷ame 'hanyavivàkyasaüj¤ake mànasagrahasyàtide÷apràptatayàïgatvàdityàhuþ //45//



END BsRp_3,3.29.45

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.29.46þ


atideֈc ca  | BBs_3,3.46 |



mana÷cidàdãnàü kriyàïgatve prakaraõamuktvà liïgamàha-#<atide÷àcceti />#
kriyàïgatvasàdç÷yàdatide÷a ityarthaþ //46//



END BsRp_3,3.29.46

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.29.47þ


vidyaiva tu nirdhàraõàt  | BBs_3,3.47 |



siddhàntamàha-#<vidyeti># //47//



END BsRp_3,3.29.47

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.29.48þ


dar÷anàc ca  | BBs_3,3.48 |



na ÷rutiliïgavàkyaiþ prakaraõaü bàdhyamiti såtratrayàrthaþ //48//



END BsRp_3,3.29.48

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.29.49þ


÷rutyàdibalãyastvàc ca na bàdhaþ  | BBs_3,3.49 |



tatràvadhàraõa÷ruteranyathàsiddhiü ÷aïkate-#<nanvabàhyeti />#
vidyàcita itipadenaivàbàhyasàdhanatvasya labdhatvàdavadhàraõaü vyarthamityàha-#<neti />#
tarhi kathamasyàrthavattvaü tatràha-#<abàhyeti />#
liïgaü vyanakti-#<tatheti />#
agnãnàü sarvakàlavyàpitvenànaïgatve dçùñàntaramàha-#<tatheti />#
tadà dhyànakàla ityarthaþ /
home yathà sàtatyamucyate tadvadagnãnàü sàtatyadar÷anamityanvayaþ /
yaduktamarthavàdasthatvàlliïgaü durbalamiti tanna /
sarvadà sarvabhåtàni madarthamagnãn cinvantãti dhyàyedityapårvàrthatayà vidhikalpanàt /
tathàca vidhivàkyasthatvàlliïgaü prakaraõàdbalavàdityàha-#<na cedamityàdinà />#
eteneti vidhitvenetyarthaþ /
vàkyaü vivçùoti-#<tatheti># //49//



END BsRp_3,3.29.49

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.29.50þ


anubandhàdibhyaþ praj¤àntarapçthaktvavaddçùña÷ ca taduktam  | BBs_3,3.50 |



saüpadupàstyai manovçttiùu kriyàïgànàü yojanamanubandhaþ ÷rutyà kriyate tadanyathànupapattyàpyagnãnàü puruùàrthatvaü kratvarthatve 'ïgànàü siddhatvena saüpàdanànupapatterityàha-#<ita÷cetyàdinà />#
te agnayaþ, adhãyanta teùàmàdhànaü manasaiva kuryàdityarthaþ /
kàlasya chandasyaniyamàt /
acãyanta iùñakà÷cetavyà ityarthaþ /
grahàþ pàtràõi, astuvan, udgàtàraþ stuvanti, a÷aüsan hotàraþ ÷aüsanti, kiü bahåktyà yatki¤cidyaj¤e karmàràdupakàrakaü yaj¤iyaü yaj¤asvaråpotpàdakaü ca tatsarvaü manomayaü kuryàditi ÷rutyarthaþ /
vçttiùvagnidhyànasya kriyànaïgatve 'pyudgãthadhyànavatkriyàïgà÷ritatvaü syànnetyàha-#<na càtrodgãtheti />#
aïgàvabaddha÷rutito 'syàþ ÷rutervairåpyaü sphuñayati-#<nahãti />#
anaïgavçttiùu sàïgakratusaüpàdanaü puruùasya yaj¤atvadhyànavat svatantramityarthaþ /
anàdaràrtho 'tide÷o na bhavati kintu vikalpàrtha ityata àha-#<naceti />#
ekasminmàdhye nirapekùasàdhanayorvikalpo bhavati yathà vrãhiyavayoratra tu kriyàgnerdhyànàgnãnàü sàdhyabhedànna vikalpa ityarthaþ /
ata eva samuccayo 'pi nirastaþ /
yaduktaü kriyàïgatvasàmànyenàtide÷a iti tannetyàha-#<yattviti />#
såtre bahuvacanàrthamàha-#<÷rutyàdãni ceti />#
anubandhàtide÷a÷rutiliïgavàkyebhya ityarthaþ /
#<evamiti />#
artha iti ÷eùaþ mana÷cidàdãnàü svàtantraye kriyàprakaraõàdutkarùaþ syàdityà÷aïkya sa iùña ityàha-#<dçùña÷ceti />#
ekàda÷e cintitaü 'ràjà svàràjyakàmo ràjasåyena yajeta'iti prakçtyàveùñirnàma kàcidiùñiràmnàtà-'àgneyo 'ùñàkapàlo hiraõyaü dakùiõà',bàrhaspatyaü caruü ÷itipçùñho dakùiõà', 'aindramekàda÷akapàlamçùabho dakùiõà'iti /
tasyàü varõabhedena prayogabhedaþ, ÷råyate-'yadi bràhmaõo yajeta bàrhaspatyaü madhye nidhàyàhutimàhutiü hutvàbhighàrayedyadi vai÷yo vai÷vadevaü caruü madhye nidadhyàdyadi ràjanyastadaindram'iti /
àgneyaindrapuroóà÷ayormadhye bàrhaspatyaü caruü nidhàyetyarthaþ /
tatràgneyàdicaruùu aïgànàü tantreõa prayogo bhavati madhyenidhànaliïgàtprayogabhede madhye nidhànàyogàdetayànnàdyakàmaü yàjayedityekavacanàcca /
sa ca tantraprayogo ràjasåyakratubàhyàyàmannàdyakàmavarõatrayakartçkàyàmevàveùñau j¤eyo na tu kratvantargatàyàm /
nanu kimatra niyàmakaü kratvarthàyàmapyaveùñau tantraprayogaþ kiü na syàditi cet /
na /
varõatrayasaüyuktànàü kàmyàyàmevàïgatantraikyasàdhakasya madhye nadhànàdiliïgasya sattvàdato liïgaikavacanàbhyàü tantraikye sati hiraõyàdikà militaikaivà dakùiõàdheyà, anyathà prayogaikyàyogàt /
ràjamàtrakartçkakratvantargateùñau tu varõatrayasaüyogàbhàvànmadhye nidhànàdiliïgaü nàsti tata÷ca tantraikyasàdhakàbhàvàddakùiõàbhedena tantrabheda ityaïgànàmàvçttireva caruùviti såtràrthaþ /
atra caikaprayogaliïgasya kratvartheùñàvasaübhavaü kàmyeùñau ca saübhavaü vadatànena såtreõa kàmyeùñeþ kratvartheùñivilakùaõatvàtkratuprakaraõàdutkarùa iti såcitam /
sa cotkarùo yukta eva, ràjamàtrakartçkaràjasåyakratau varõatrayakartçkeùñerantarbhàvàyogàditi sthitaü, tathà mana÷cidàdãnàmutkarùa iti bhàvaþ //50//


END BsRp_3,3.29.50

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.29.51þ


na sàmànyàdapyupalabdhermçtyuvanna hi lokàpattiþ  | BBs_3,3.51 |



evaü dçùñàntaü vighañayati-#<na sàmànyàditi />#
kratvarthatvapuruùàrthatvavaiùamye 'pi mànasatvasàmànyaü na virudhyate viùamayorapi sàmyadar÷anàdityarthaþ //51//



END BsRp_3,3.29.51

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.29.52þ


pareõa ca ÷abdasya tàdvidhyaü bhåyastvàt tv anubandhaþ  | BBs_3,3.52 |



ki¤ca pårvottarabràhmaõayoþ svatantravidyàvidhànàttanmadhyasthasyàpi bràhmaõasya svatantravidyàvidhiparatvamityàha-#<pareõa ceti />#
cite 'gnau lokadçùñividhànaü svatantramuttaratra gamyate pårvatra maõóalapuruùopàstistatsàünidhyànmadhye 'pi mànasàgnayaþ svatantrà ityarthaþ /
tarhi kriyàgninà saha pàñhaþ kimarthamityata àha-#<bhåyàüsastviti># //52//



END BsRp_3,3.29.52

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.30.53þ


eka àtmanaþ ÷arãre bhàvàt  | BBs_3,3.53 |



mana÷cidàdãnàü puruùàrthatvamuktaü tadayuktaü dehàtiriktapuruùàbhàvàdityàkùipati-#<eka àtmanaþ ÷arãre bhàvàt />#
siddhàntaphalamàha-#<bandheti />#
pårvapakùe tu paralokàrthakarmasu mokùàrthavidyàyàü càpravçttiriti vyatirekamukhena phalamàha-#<na hyasatãti />#
vyatiriktàtmavicàrasya pårvatantre kçtatvàtpaunaruktyamityà÷aïkya tatratyavicàrasyàpãdameva såtraü målaü jaiminisåtràbhàvàdataþ kva punaruktirityàha-#<nanu ÷àstretyàdinà />#
'yaj¤àyudhã yajamànaþ svargaü lokameti'ityàdivàkyasya bhokturabhàvàdapràmàõyapràptàvita evàkçùya bhokturvicàraþ kçta ityatra vçttikàravacanaü liïgamàha-#<ata eveti />#
tatra såtràbhàvàdevetyarthaþ /
uddhàra uparamaþ /
asyàdhikaraõasyàsminpàde prasaïgasaügatirityàha-#<iha ceti />#
àmuùmikaphalopàsanànirõayaprasaïgena tadapekùitàtmàstitvamucyata ityarthaþ /
etatsiddhavatkçtya prathamasåtre 'tha÷abdenàdhikàrã cintitastasmàdidamadhikaraõaü sarva÷àstràïgamiti ÷àstrasaügatimàha-#<kçtsneti />#
àkùepalakùaõàmavàntarasaügatimàha-#<apiceti  />#
dehàtirikta àtmàsti na veti vàdivipratipatteþ saü÷aye pårvapakùamàha-#<atraika iti />#
yadyapi samasteùu militeùu bhåteùu caitanyaü na dçùñaü taptodakumbhasya j¤ànàbhàvàdvyasteùu tu nàstyeva tathàpi dehàtmakabhåteùu syàditi tebhyo bhåtebhya÷caitanyaü saübhàvayanto mada÷aktivadvij¤ànaü saüghàtajaü tadvi÷iùñasaüghàta àtmetyàhurityanvyaþ /
yathà màdakadravyeùu tàmbålapatràdiùu pratyekamadçùñàpi mada÷aktistatsaüghàtàjjàyate tadvadityàrthaþ /
nanu dehaþ svayaü na cetanaþ ghañavadbhautikatvàt kintu cetanaþ ka÷citsvargàdibhoktàsti tatsàünidhyàddehasya caitanyavibhrama ityata àha-#<na svargeti># //53//



END BsRp_3,3.30.53

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.30.54þ


vyatirekastadbhàvabhàvitvànna tåpalabdhivat  | BBs_3,3.54 |



manuùyo 'haü jànàmiti dehasya j¤àtçtàyàþ pratyakùatvàdàtmadharmatvena prasiddhànàü dharmàõàü dehànvyavyatirekànubhavàttadanyàtmani pratyakùàbhàvàdapratyakùasyàpràmàõikatvàddeha evàtmeti pràpte såtrasthanatvitipadena siddhàntaü pratijànãte-#<natvetaditi />#
anumànasya tàvatpràmàõyamanicchitàpyàstheyamanyathà vyavahàràsiddheþ /
na hyanàgatapàkàdàviùñasàdhanatànumitaü vinà pravçttiþ saübhavati /
tathàca j¤ànàdayo dehavyatiriktà÷rayà dehasattve 'pyasattvàdvyatirekeõa deharåpàdivadityàha-#<vyatireka evàsyeti />#
nacàdau ÷yàmadehasya pa÷càdråpàntare vyabhicàraþ, guõatvasàkùàdvyàpyajàtyavacchedena asattvasya vivakùitatvàt dehe 'vasthite sadà råpatvàvacchinnamastyeva /
j¤ànatvàvacchinnaü tu nàstãti na j¤ànaü dehadharmaþ /
ki¤ca ete na dehaguõàþ parairadç÷yatvàdityàha-#<dehadharmà÷ceti />#
ki¤ca dehavyatirike teùàmabhàvasya saüdigdhatvànna dehadharmatvani÷caya ityàha-#<apiceti />#
na cànupalambhàtteùàmabhàvani÷cayastavànupalabdheramànatvàt, taddharmyàtmano dehàntarapràptyàpyanupalambhopapatte÷ceti bhàvaþ /
upalabdhivaditi såtrasthaü padaü vyàkhyàtumupakramate-#<kimàtmakamiti />#
tatkiü bhåtàtiriktaü tattvamuta råpàdivadbhåtadharmaþ /
nàdyaþ, apasiddhàntàdityuktvà dvitãyamà÷aïkya niùedhati-#<yadanubhavanamityàdinà />#
dehàtmakabhåtànàü caitanyaü prati viùayatvàtkartçkarmavirodhena viùayasya kartçtvà yogànna bhåtakartçkatvaü caitanyasyetyarthaþ /
ki¤ca j¤ànasya bhåtadharmatve råpàdivajjàóyàpatterna taddharmatvamityàha-#<nahãti />#
phalitaü såtrapadàrthamàha-#<ata÷ceti />#
yà dehàtiriktà sadråpopalabdhiþ sa evàtmà cedanityaþ syàdupalabdheranityatvàdityata àha-#<nityatvaü ceti />#
ghañaþ sphurati pañaþ sphuratãti sarvatra sphårterabhedànnityatvaü viùayoparàganà÷e tu nà÷abhrama ityarthaþ /
evamàtmà dehàdbhinna upalabdhiråpatvàdupalabdhivadityuktam /
ki¤ca jàgratsvapnayordehabhede 'pyàtmaikatvapratyabhij¤ànàdàtmabhede cànyànubhåte 'nyasya smçtãcchànupapatteþ svapnasmçtyàdimànàtmà dehàdbhinna ityàha-#<ahamiti />#
nirastamapyadhikàbhidhitsayànuvadati-#<yattåktamiti />#
upalabdherdehànvayavyatirekau na dehadharmatvasàdhakau tannimittatvenànyathàsiddherityadhikamàha-#<apiceti />#
upalabdhimàtre dehasya nimittatvamapyasiddhamityàha-#<na càtyantamiti />#
svapnopalabdhirna dehajanyà, dehavyàpàraü vinàpi bhàvàdvçkùavat /
ata eva tanvabhàve 'pi svapnavadyoginàü bhogaü såtrakçdvakùyati /
jàgradupalabdherdehajatvamastãtyatyantamityuktam /
tasmàduktànumànugçhãtànmama ÷arãramiti bhedànubhàvàdahaü manuùya ityabhedaj¤ànaü bhrama ityupasaüharati-#<tasmàditi># //54//



END BsRp_3,3.30.54

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.31.55þ


aïgàvabaddhàstu na ÷àkhàsu hi prativedam  | BBs_3,3.55 |



#<aïgàvabaddhàþ />#
udgãthàvayavoïkàre pràõadçùñiþ, 'pçthivã hiïkàre 'gniþ prastàvo 'ntarãkùamudgãtha àdityaþ pratihàro dyaurnidhanam /
'iti hiïkàràdipa¤cavidhe sàmni pçthivyàdilokadçùñiþ, ukthàkhya÷astre pçthivãdçùñiþ, iùñakàcitàgnau lokadçùñirityevaü karmàïgà÷ritopàstayaþ santi, tàsådgãthàdisàdhàraõa÷rutyà vi÷eùasaünidhinà ca saü÷ayaþ /
nanådgãthàdãnàü sarva÷àkhàsvekatvàdupàstayaþ sarvatreti vedyaikyànni÷caye kathaü saü÷aya ityata àha-#<prati÷àkhaü ceti />#
yathà dehàtmanorbhedàdàtmadharmà dehe na saübhavanti tathà prativedamudgãthàdãnàü bhinnatvàdekasminvede vihitodgãthàdyupàstayo vedàntarasthodgãthàdiùu na saübhavantãti dçùñàntena pårvapakùayati-#<sva÷àkheti />#
udgãthamupàsãteti vidhivàkyasthodgãthatvàsàmànyasya vyaktyapekùatvàstva÷àkhàsaünihitavyaktigraha ityarthaþ /
sàmànya÷ruteþ saünihitavyaktigrahàkhyasaükocastatra kartavyo yatra vyaktimàtragraho nopapadyate, yathà ÷uklaü gàmànayetyatra go÷ruteþ saünihita÷uklavyaktiparatayà saükocaþ, atra nànupapattyabhàvàdvyaktimàtrasaübandhasàmànyamupàsyamiti siddhàntayati-#<evamityàdinà># //55//



END BsRp_3,3.31.55

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.31.56þ


mantràdivadvàvirodhaþ  | BBs_3,3.56 |



pårvaü ÷àkhàntaravihitopàstãnàü ÷àkhàntarasthàïgasaübandhe yaþ pratãto virodhastamaïgãkçtya saübandha uktaþ, saüprati virodha eva nàsti, ÷àkhàntaravihitàïgànàü ÷àkhàntarasthàïgisaübandhavaduktasaübandhopapatterityàha-#<athavetyàdinà />#
yajurvedinàü kukkuño 'sãti mantro 'sti kuñarurasãti nàsti tathàpi taõóulapeùaõàrthà÷màdàne mantradvayasya vikalpena viniyogàtso 'pi pràpnotãtyarthaþ /
såtrasthàdipadopàttakarmaõàmudàharaõamàha-#<yeùàmiti />#
maitràyaõãyànàmityarthaþ /
hemanta÷i÷irayoraikyàdçtavaþ pa¤ca tadvatpa¤casaükhyàkàþ prayàjàþpóha.da.1-samànade÷e /
phsamànatratulyakarmasthale hotavyà iti pa¤catvaguõavidhànàdguõinaþ ÷àkhàntaravihitàþ saübadhyanta iti bhàvaþ /
guõamudàharati-#<tathà yeùàmiti />#
yajurvedinàmagnãùomãyaþ pa÷uþ ÷ruto nàja iti jàtivi÷eùastathàpi praiùamantraliïgàjjàtivi÷eùasaügraha ityarthaþ /
mantràõamudàharaõàntaramàha-#<tatheti />#
sàmavedasthànàü yajurvede parigraha ityarthaþ /
tatheti 'sa janàsa indra'ityanenopalakùitaü såktaü sajanãyaü tasya yàjuùàdhvaryukartçkaprayoge ÷aüsanaü dçùñamityarthaþ /
yo jàto bàla eva prathamo guõaiþ ÷roùñho manasvànvivekavànsa indra evaüvidho he jànaso janà iti ÷rutyarthaþ //56//



END BsRp_3,3.31.56

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.32.57þ


bhåmnaþ kratuvajjyàyastvaü tathà hi dar÷ayati  | BBs_3,3.57 |



#<bhåmnaþ kratuvat />#
dyulokàdiùu pratyekaü vai÷vànaratvopàstirvyastopàstistadavayavyupàstiþ samastopàstiriti bhedaþ /
àkhyàyikà pårvameva vyàkhyàtà /
atrobhayatra vidhiphalayoþ ÷ravaõàdekavàkyatvopapatte÷ca saü÷ayamàha-#<tatreti />#
'saiva hi satyàdayaþ'ityatra tadyattatsatyamiti prakçtàkarùàdvidyaikyamuktaü tadvadatraikyahetvabhàvàdagatàrthatvaü matvà pårvatrodgãthàdi÷rutyà saünidhibàdhenodgãthàdyupàstãnàü sarva÷àkhàsåpasaühàravadvyastopàstãnàü vidhi÷ruteþ phala÷ravaõasya ca samastopàstisaünidhipràptaü stutyarthatvaü bàdhitvà tadvidheyatvamiti pårvapakùamàha-#<pratyavayavamiti />#
phalànuktau pårvottarapakùasiddhireva phalaü mantavyam /
sutaü khaõóitaü somadravyaü tasyaiva prastutvamàsamantàt sutatvamavasthàbhedaþ /
somayàgasaüpattistava kule dç÷yata iti yàvat /
àtmano vai÷vànarasya mårdheva sutejà iti vàkyaprakaraõàbhyàü vyastopàstãnàü samastopàstyantarbhàvena prayàjadar÷avadekaprayogatve siddhe pradhànatadaïgaphalànàmarthavàdagatànàmekapradhànaphalatayopasaühàràdvàkyabhedo na yukta iti siddhàntyà÷ayaþ /
ekade÷ivyàkhyàmanådya dåùayati-#<keciditi />#
yadyubhayathopàsanaü siddhàntastarhi vyastopàsameveti pårvapakùo vaktavyaþ, sa ca na saübhavatãtyàha-#<spaùñe ceti />#
kathaü tarhi såtre jyàyastvoktistatràha-#<sautrasyoti />#
vyastopàstãnàmapràmàõikatvadyotanàrthaü taduktiriti bhàvaþ //57//



END BsRp_3,3.32.57

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.33.58þ


nànà ÷abdàdibhedàt  | BBs_3,3.58 |



#<nànà ÷abdàdibhedàt />#
÷àõóilyàdibrahmavidyaikà nànà và tathà saüvargàdi pràõavidyaikà nànà veti råpaikyabhàvàbhàvàbhyàü saü÷aye dçùñàntasaügatyà pårvapakùamàha-#<pårvasminniti />#
råpaikyàcca vidyaikyamityàha-#<apiceti />#
vidyaikyaü cedeka÷rutyuktavidyàyàþ ÷rutyantare 'pyuktirvçthetyata àha-#<÷rutinànàtvamapãti />#
pårvapakùaphalamàha-#<tasmàditi />#
siddhànte tu guõànupasaühàra iti matvà såtraü yojayati-#<vedyàbhede 'pãti />#
nanu bhinnabhàvàrthavàcaka÷abdaþ ÷abdàntaraü yathà 'yajati dadàti juhoti'iti tasmi¤÷abdabhede karma÷abditavidhyarthabhàvànàyà bhedo yuktastasyàþ kçtànubandhatvàdbhedena svãkçtaviùayatvàdbhàvàrthabhedàditi yàvat /
prakçte tu vedopàsãtetyàdi÷abdàrthopàsteryàgadànahomavatsvato bhedàbhàvàtsiddhaguõakabrahmaõà ekatvena viùayato 'pi bhedàbhàvàtkathamupàstibheda iti ÷aïkate-#<nanviti />#
atra såtre ÷abdabhedo 'bhyuccayamàtratayoktaþ, vidyànànàtve samyagghetavastvàdipadopàttà guõàdaya eva /
tathàhi siddhasyàpi guõasya kàryànvayitayà kàryatvamasti /
yathà àruõyàdiguõànàü krayaõabhàvanànvayitayà kàryatvaü tathàca tattatprakaraõeùåtpatti÷iùñairupàstibhàvanànvayitayà sàdhyaistattadguõairvi÷iùñatayopàsyaråpàbhedàdupàsanàbhedaþ /
yathà chatracàmaràdiguõabhedena ràjopàstibhedaþ, yathàvàmikùàvàjinaguõabhedena yàgabhedastadvat /
tathà pratividyaü phalasaüyogabhedàddahara÷àõóilyàdisamàkhyàbhedàdbheda iti samàdhatte-#<naiùa doùa ityàdinà />#
yaduktaü ÷rutinànàtvaü guõàntaravidhyarthamiti tannetyàha-#<na càtraika iti />#
ki¤ca pràptavidyànuvàdenàpràptànekaguõavidhàne vàkyabhedaþ syàdityàha-#<anekatvàcceti />#
ki¤ca vidyaikyapakùe guõànàü punaruktirvçthà, naca pratyabhij¤ànàrthà brahmaikyàdeva tatsiddheþ, vidyànànàtvapakùe tu guõànàmapràpteþ sà pràpyarthetyàha-#<na càsminpakùa iti />#
phalabhedàccodanaikyàbhàvàtsarvaguõadhyànasyà÷akyatvàcca vidyà nànetyàha-#<pratiprakaraõaü cetyàdinà />#
daharadhyàtuþ sarveùu lokeùu kàmacàro bhavati vai÷vànaradhyàtà sarvatrànnamattãtyàdiphalabheda ityarthaþ /
nanu vidyànànàtve siddhe pa÷càddaharàdividyà prativedàntamekànekà veti cintocità tatkathamàdau sà kçtetyata àha-#<sthite ceti />#
vidyànànàtvàdhikaraõaü pàdàdàveva saügatamatra pràsaïgikamiti bhàvaþ  //58//



END BsRp_3,3.33.58

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.34.59þ


vikalpo 'vi÷iùñaphalatvàt  | BBs_3,3.59 |



#<vikalpaþ />#
vidyànàü svaråpamuktvànuùñhànaprakàro 'tra niråpyata ityupajãvyatvasaügatimàha-#<sthita iti />#
vidyàstrividhàþ ahaïgrahàstañasthà aïgà÷rità÷ceti /
tatràhaïgrahavidyàsu yàthàkàmyavikalpayorvidyànànàtvasàmyàtsaü÷ayamàha-#<kimiti />#
pårvapakùe yathecchamanuùñhànamityaniyamaþ siddhànte vikalpenànuùñhànamiti niyama iti phalabhedaþ tatràniyamaü sàdhayati-#<tatra sthitatvàdityàdinà />#
ekapuroóà÷aphalatvàdyathà vrãhiyavayorvikalpastathà vikalpaniyama evàsàü vidyànàü nyàyyaþ, tulyaphalatvàt /
naca phalabhåyastvàrthinaþ kàmyakarmasamuccayo 'pi dçùña iti vàcyam, ã÷varasàkùàtkàràtparaü phalabhede 'pyàsàmahaïgrahopàstãnàü sàkùàtkàràtmakaphalasya tulyatvàt, tasya caikayàkçtatve anyasyàþ kçtyàbhàvàccittavikùepakatayà tadvighàtakatvàcceti siddhàntabhàùyàrthaþ /
màstu sàkùàtkàra ityata àha-#<sàkùàtkaraõasàdhyaü ceti />#
yasya puüsaþ, addhà ã÷varo 'hamiti sàkùàtkàraþ syàdvicikitsà ca nàsti ahamã÷varo na veti tasyaive÷varapràptirityarthaþ /
jãvanneva bhàvanayà devatvaü sàkùàtkçtya dehapàtottarakàlaü devànpràpnotãti ÷rutyantaràrthaþ /

ahaïgrahàõàmanuùñhànaprakàramupasaüharati-#<tasmàditi># //59//



END BsRp_3,3.34.59

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.35.60þ


kàmyàstu yathàkàmaü samuccãyeranna và pårvahetvabhàvàt  | BBs_3,3.60 |



#<kàmyàstu />#
tañasthopàstayo 'tra viùayastàsu kiü vikalpa uta yathàkàmamanuùñhànamiti pårvavatsaü÷aye satyupàstitvàvi÷eùàdahaïgrahavadvikalpa iti pràptàvapavàdaü siddhàntayati-#<avi÷iùñeti />#
sa yaþ ka÷cidetaü vàyumevaü gotvena kalpitànàü di÷àü vatsaü vedopàste nàsau putramaraõanimittaü rodanaü roditi labhate nityameva jãvatputro bhavatãtyarthaþ /
ahaïgrahadçùñànte sàkùàtkàradvàratvamupàdhiriti bhàvaþ //60//



END BsRp_3,3.35.60

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.36.61þ


aïgeùu yathà÷rayabhàvaþ  | BBs_3,3.61 |



saüpratyaïgàvabaddhopàstãnàmanuùñhànakramaü vaktuü pårvapayati-#<aïgeùviti />#
aïgà÷ritatvàtsaphalatvàcca saü÷ayamàha-#<kimiti />#
yathà kratvanuùñhàne tadà÷ritàïgànàü samuccityànuùñhànaniyamastathàïgànuùñhàne tadà÷ritopàstãnàü tanniyama iti såtràrthaþ /
nanu tannirdhàraõàniyama ityatràïgà÷ritànàü godohanavadanaïgatvamuktaü tatkathamanaïgànàmaïgavatsamuccaya÷aïketyucyate /
aïgànyanuùñhàpayanprayogavidhiryadyupàsanàni nànuùñhàpayettarhi teùàü tadà÷ritatvaü vyarthamiti manvànasya ÷aïketi bhàvaþ //61//



END BsRp_3,3.36.61

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.36.62þ


÷iùñe÷ ca  | BBs_3,3.62 |



tarhi godohanasyàpi samuccayaþ syàdityata àha-#<÷iùñe÷ceti />#
÷iùñiþ ÷àsanaü vidhànamiti yàvat /
vihitatvàvi÷eùàtsamuccayo 'ïgatvàdityarthaþ /
godohanasya tu nànuùñhànaniyamaþ, camasasthàne  vihitatvàttanniyame camasavidhivaiyarthyàt /
upàsanànàü tu na kasyacidaïgasya sthàne vihitatvamiti samuccayaniyamo na virudhyata iti bhàvaþ //62//



END BsRp_3,3.36.62

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.36.63þ


samàhàràt  | BBs_3,3.63 |



samuccaye liïgam-#<samàhàràditi />#
'çgvedinàü yaþ praõavaþ sa sàmavedinàmudgãthaþ'iti chàndogye pràõavodgãthayoraikyadhyànavidhirasti, tasya phalàrthavàdo hotçùadanàdityàdiþ /
hotuþ ÷aüsanasthalavàcinà hotçùadana÷abdena ÷aüsanaü lakùyate-udgàtà svaràdipramàdàdduùñamapyudgãthaü samyakkçtàddhotç÷aüsanàdanusamàhàratyeva nirdeùaü karotyeva kila, ÷aüsyamànapraõavena svãyodgãthasyaikyadhyànabalàdityarthaþ /
tataþ kiü tatràha-#<iti bruvanniti />#
sàmavedasthodgãthadhyànasya çgvedoktapraõavasaübandho yo dçùñaþ sa evàïgànàü sarvavedàntavihitopàstisamuccaye liïgaü praõavaråpapadàrthasyopàstãnàü ca vedàntaroktatvasàdç÷yàdvedàntaroktàïgasaübandhasyàpi samànatvàdityarthaþ //63//



END BsRp_3,3.36.63

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.36.64þ


guõasàdhàraõya÷rute÷ ca  | BBs_3,3.64 |



oïkàrasya dhyeyasya sàdhàraõyàdapi tadà÷ritadhyànànàü samuccityànuùñhànaü gamyata iti liïgàntaramàha-#<guõeti />#
tenoïkàreõa, vedatrayoktaü karma pravartata ityarthaþ anvayamukhenoktamevàrthaü vyatirekato 'pi vyàcaùñe-#<athaveti># //64//



END BsRp_3,3.36.64

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.36.65þ


na và tatsahabhàvà÷ruteþ  | BBs_3,3.65 |



phalecchàyà aniyamàdupàstyaniyama eva yuktaþ, aïgatsamuccayaniyame mànàbhàvàditi siddhàntayati-#<na veti />#
prayogavidhiþ khalu sàïgapradhànànuùñhànaniyàmako na tvanaïgànàü saügrahaka ityàha-#<neti bråma iti />#
vimatopàstayaþ kratau na samuccityànuùñhoyàþ, bhinnaphalatvàdgodohanavaditi bhàvaþ /
÷iùñe÷cetyuktaü nirasyati-#<ayameveti />#
samàhàràdguõasàdhàraõya÷rute÷cetyuktaü liïgadvayamapi mànàntarapràptasya dyotakaü na svayaü sàdhakamarthavàdasthatvàdityàha-#<paraü ceti />#
guõasàdhàraõyasåtrasya dvitãyàü vyàkhyàü dåùayati-#<naceti />#
tatprayuktatvàbhàve tadà÷ritatvaü kathamityata àha-#<à÷rayeti />#
idameva teùàü aïgà÷ritatvaü yadaïgàbhàve satyasattvaü na tvaïgavyàpakatvamityarthaþ //65//



END BsRp_3,3.36.65

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,3.36.66þ


dar÷anàc ca  | BBs_3,3.66 |



ki¤ca viduùà brahmaõànyeùàmçtvijàü pàlyatvavacanànna sarvopàstãnàü sahaprayoga ityàha-#<dar÷anàcceti />#
çgvedàdivihitàïgalope vyàhçtihomapràya÷cittàdivij¤ànavattvamevaüvittvaü brahmaõa ityarthaþ //66//



END BsRp_3,3.36.66


iti ÷rãmatparamahaüsaparivràjakàcàrya÷rãgovindànandabhagavatpàdakçtau ÷àrãrakavyàkhyàyàü bhàùyaratnaprabhàyàü tçtãyàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ //3//



#<// iti tçtãyàdhyàyasya paràparabrahmavidyàguõopasaühàràkhyastçtãyaþ pàdaþ >#//


____________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________




#<tçtãyàdhyàye caturthaþ pàdaþ />#


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.1þ


puruùàrtho 'taþ ÷abdàd iti bàdaràyaõaþ  | BBs_3,4.1 |



karmàïgavidyàprasaïgàdbrahmaj¤ànasya karmàïgatvamà÷aïkyàha-#<puruùàrtho 'taþ ÷abdàditi bàdaràyaõaþ />#
pårvapàde paràparavidyànàü guõopasaühàroktyà svaråpaü ni÷citamasminpàde tàsàü karmànaïgatayà puruùàrthahetutvaü niråpyate /
tato 'ïgàkàïkùàyàü yaj¤àdãni bahiraïgàni ÷amàddãnyantaraïgàni ca niråpyanta ityekavidyàviùayatvaü pàdayoþ saügatiþ tatràdau tattvaj¤ànaü viùayãkçtya vàdivipratipattyà saü÷ayamàha-#<atheti />#
pårvapakùe j¤ànakarmaõoraïgàïgitvena samuccayaþ /
siddhànte kevalaj¤ànànmuktiriti phalabhedaþ /
'ya àtmeti'prajàpatyuktabrahmavidyàyàü lokàdikaü saguõavidyàphalaü mokùànande 'ntarbhàvàbhipràyeõoktamiti mantavyam //1//



END BsRp_3,4.1.1

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.2þ


÷eùatvàtpuruùàrthavàdo yathànyeùv iti jaiminiþ  | BBs_3,4.2 |



evaü siddhàntamupakramya pårvapakùayati-#<÷eùatvàditi />#
såtrer'thavàdapadamàvartanãyam /
j¤ànàtpuruùàrthavàdor'thavàda ityarthaþ /
j¤ànaü karmàïgam, aphalatve sati karme÷eùà÷rayatvàtprokùaõaparõamayãtvàdivaditi bhàvaþ /
tattvanirõayàrthaü guru÷iùyayoþ kathàvàdo 'yamiti j¤àpanàrthaü jaiminigrahaõam /
aïgiphalenàïgabhåta àtmàvagataprayojanastadà÷raye tatsaüskàre j¤àne phala÷rutirarthavàda ityatra dçùñàntaþ-#<yatheti />#
parõamayã dravyaü, yajamànasyà¤janaü saüskàraþ, prayàjàdãni karmàõi teùvityarthaþ /
varma kavacam /
àtmaj¤ànaü na karmàïgaü mànàbhàvàditi siddhàntã ÷aïkate-#<kathamiti />#
pårvapakùyàha-#<kartriti />#
yukto hyanàrabhyàdhãtàyàþ parõatàyà juhådvàreõa vàkyàtkratvaïgabhàvo juhvàþ kratuvyàpyatayà kratåpasthàpakatvàt, na tathàtmavij¤ànasya 'àtmà draùñavyaþ'iti vàkyàtkratusaübandha upapadyate, àtmanaþ kratuvyàptyabhàvàditi siddhàntã dåùayati-#<neti />#
dehabhinnatvena j¤àtàtmanaþ kratuvyàpyatvamastãti pårvapakùã samàdhatte-#<na vyatireketi />#
sarvatheti /
dehàtmatvenàpãtyarthaþ /
dehabhinnakartçj¤ànasyàïgatve 'pyakartçbrahmàtmaj¤ànasya nàïgatvamiti ÷aïkate-#<nanvapahateti />#
yasyàrthe jàyàdikaü priyaü bhogyaü sa àtmà draùñavya iti bhogyaliïgena såcitabhoktçbhinnamakartçsvaråpaü nàstãti samàdhyarthaþ /
janmàdisåtramàrabhya sàdhitaü svaråpaü kathaü nàstãti ÷aïkate-#<nanviti />#
svaråpaj¤ànaü vedàntànàü phalaü, tasya kratvarthatvapuruùàrthatvavicàreõa dàróhyaü kriyata ityàha-#<satyamiti># //2//



END BsRp_3,4.1.2

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.3þ


àcàradar÷anàt  | BBs_3,4.3 |



brahmavidàü karmàcàradar÷anaü brahmavidyàyàþ karmàïgatve liïgamityàha-#<àcàreti />#
ãje yàgaü kçtavànityarthaþ /
he bhagavanta iti bràhmaõànsaübodhya brahmavitkaikeyaràjo bråte ahaü yakùyamàõo yàgaü kariùyamàõo 'smi vasantvatra bhagavanta ityarthaþ /
anyapareùviti vidyàvidhipareùvityarthaþ /
alpàyàsaü mukteråpàyaü j¤ànaü labdhvà bahvàyàsaü karma na kuryurityatra dçùñàntamàha-#<akva iti />#
samãpa ityarthaþ //
arka iti pàñhe 'pyayamevàrthaþ //3//



END BsRp_3,4.1.3

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.4þ


tacchruteþ  | BBs_3,4.4 |



brahmavidyàyàþ karmàïgatve tçtãyà ÷rutirapyastãtyàha-#<tacchruteriti># //4//



END BsRp_3,4.1.4

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.5þ


samanvàrambhaõàt  | BBs_3,4.5 |



liïgàntaramàha-#<samiti />#
taü paralokaü gacchantaü vidyàkarmaõã anugacchata ityarthaþ //5//



END BsRp_3,4.1.5

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.6þ


tadvato vidhànàt  | BBs_3,4.6 |



guroþ ÷u÷råùàråpaü karma kurvannati÷eùeõàva÷iùñena kàlena yathàvidhànaü vedamadhãtyànantaramàcàryasya kulàdgçhàt /
brahmacaryàditi yàvat /
abhisamàvartanaü kçtvà kuñumbe gàrhasthye sthitaþ pratyahaü ÷ucau de÷e svàdhyàyàdhyayanaü kurvannanyàü÷ca nityàdidharmànanutiùñhanbrahmalokaü pràpnotãti ÷rutyarthaþ /
yathàvaghàtastuùavimokaparyanta evamadhyayanamarthàvabodhàntam /
dçùñer'thàvabodhàkhye phale saübhavati adhyayanasyàdçùñàrthatvàyogàditi pårvatantre sthitam /
tata÷ca brahmàpi vedàrtha iti tadavabedhavataþ karmavidhànamityarthaþ //6//



END BsRp_3,4.1.6

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.7þ


niyamàc ca  | BBs_3,4.7 |



yàvajjãvaü karmaniyamo 'pyatra liïgamityàha-#<niyamàcceti />#
iha dehe karmàõi kurvanneva ÷ataü saüvatsarà¤jãvitumicchedevaü karmitvena jãvati tvayi nare karma pàpaü na lipyate /
itaþ karmaõo 'nyathà nàsti /
karma vinà ÷reyo nàstãtyarthaþ /
jaràmaryaü jaràmaraõàvadhikamityarthaþ //7//



END BsRp_3,4.1.7

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.8þ


adhikopade÷àt tu bàdaràyaõasyaivaü taddar÷anàt  | BBs_3,4.8 |



karturadhikasyàsaüsàryàtmanaþ karma÷eùatvàbhàvàttattvaj¤ànaü karmàïgaü neti siddhàntayati-#<adhiketi />#
asya mahata iti vàkya÷eùàtpriyasaüsåcita àtmà para eva draùñavyaþ /
yaþ pràõàdi prerayati so 'pya÷anàyàdyatyayavàkya÷eùàtpara eva /
tathàkùipuruùo 'pyavasthàsàkùi para¤jyotiriti vàkya÷eùàtpara iti vibhàgaþ jãvànukarùaõamabhedàbhipràyamityaïgãkàre na virodha iti katham, abhede jãvatvavirodhàdityata àha-#<pàrame÷varamiti />#
j¤ànaü karmàïgamaphalatve sati karma÷eùà÷rayatvàdityukto heturasiddha iti bhàvaþ //8//



END BsRp_3,4.1.8

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.9-10þ


tulyaü tu dar÷anam  | BBs_3,4.9 |

asàrvatrikã  | BBs_3,4.10 |




brahmavidàü karmavatsaünyàsasyàpi dar÷anàtteùàü karmadar÷anàtmakaü liïgaü lokasaügrahàrthatvenànyathàsiddhamityàha-#<tulyaü tviti />#
ki¤ca yasya karma sa na brahmavidityàha-#<apiceti />#
tarhi vai÷vànaravidyàyàþ karmàïgatvaü syàdityata àha-#<natviti />#
brahmavidàü lokasaügrahàrthaü kriyamàõamapi karma na bhavati abhimànàbhàvenànadhikàritvàditi bhàvaþ //9 //  //10//



END BsRp_3,4.1.9-10


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.11þ


vibhàgaþ ÷atavat  | BBs_3,4.11 |



samanvàrambhavacanasya mumukùuviùayatvamaïgãkçtya vidyà anyaü mumukùuü muktatvenànvàrabhata iti vibhàga uktaþ såtrakçtàþ vastutastu tannàstãtyàha-#<nacedaü samanvàrambhavacanamiti />#
tatra saüsàriviùaye taü vidyetyàdivàkye yathàpràptànuvàdini vidyàdipadàrthamàha-#<tatreti />#
vihitodgãthàdividyà pratiùiddhà nagnistrãdhyànàdiråpà //11//



END BsRp_3,4.1.11

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.12-13þ


adhyayanamàtravataþ  | BBs_3,4.12 |

nàvi÷eùàt  | BBs_3,4.13 |




#<yaccaitaditi />#
uktamiti ÷eùaþ avidyatvàdvedàrthaj¤àna÷ånyatvàdityarthaþ /
màtrapadamàtmaj¤ànasya vyàvartakaü na karmaj¤ànasyetyàha-#<naiùa doùa iti># //12 //  //13//



END BsRp_3,4.1.12-13


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.14þ


stutaye 'numatirvà  | BBs_3,4.14 |



niyamavàkyamaj¤aviùayamityuktaü viduùo j¤ànastutyarthaü vetyàha-#<stutaya iti />#
evaü karma kurvityapi tvayi nare neto vidyàlabdhàdbrahmabhàvàdanyathàsti karmaõà saüsàro nàstãti yàvat /
yataþ karma na lipyate /
apårvaråpalepàya na bhavatãtyarthaþ ÷ruteriti bhàvaþ //14//



END BsRp_3,4.1.14

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.15þ


kàmakàreõa caike  | BBs_3,4.15 |



svecchàtaþ karmasàdhanaprajàdityàliïgàcca vidyà svatantraphaletyàha-#<kàmeti />#
tadetadbrahma yeùàü no 'smàkaü ayamaparokùa àtmà ayameva lokaþ puruùàrthaste vayaü kiü prajàdinà kariùyàma ityàlocya karma tyaktavanta ityarthaþ /
nanvayaü loka iti j¤ànaphalasya pratyakùatvoktirayuktà karmaphalavadadçùñatvàdityata àha-#<anubhaveti># //15//



END BsRp_3,4.1.15

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.16þ


upamardaü ca  | BBs_3,4.16 |



na kevalamanupayogàjj¤ànasya karmànaïgatvaü kintu karmanà÷akatvàccetyàha-#<upamardaü ceti># //16//



END BsRp_3,4.1.16

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.1.17þ


årdhvaretassu ca ÷abde hi  | BBs_3,4.17 |



ki¤ca karmatattvaj¤àne nàïgàïgibhåte bhinnàdhikàristhatvàdràjasåyabçhaspatisavavadityàha-#<årdhveti />#
trayo dharmaskandhàþ karmapradhànà à÷ramà÷caturtho brahmasaüstha ityarthaþ /
'brahmacaryeõa çùibhyo yaj¤ena devebhyaþ prajayà pitçbhya eva và ançõaþ'iti ÷ruteþ /
'çõàni trãõyapàkçtya mano mokùe nive÷ayet /
anapàkçtya mokùaü tu sevamàno vrajatyadhaþ'iti smçte÷ca pràptagàrhasthyasyaiva nirastarõatrayasya pàrivràjyamityapi ÷aïkà na kàryà /
brahmacaryàdeva pravrajediti dvitãyamà÷ramamicchettamàvasediti ca vidhi÷rutismçtivirodhena arthavàda÷rutismçtyoraviraktaviùayatvàgamàdityàha-#<pratipanneti />#
tasmàdi ti saünyàsaniùñhatvàdityarthaþ //17//



END BsRp_3,4.1.17
____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.2.18þ


paràmar÷aü jaiminiracodanàccàpavadati hi  | BBs_3,4.18 |



saünyàso nàstãtyàkùipati-#<paràmar÷aü jaiminiriti />#
årdhvaretaþ ÷abditaü pàrivràjyamanuùñheyaü na veti mànabhràntimålatvàbhyàü saüdehe bhràntimålatvànnànuùñheyamityàha-#<traya iti />#

à÷ramàõàmavàntarabhedàpekùayà bahuvacanam /
tathàca kàõvàyanasmçtirarthato 'nukramyate /
gàyatro bràhmaþ pràjàpatyo bçhanniti brahmacàrãcaturvidhaþ /
tatropanayanàdårdhvaü yastriràtramakùàràlavaõà÷ã gàyatrãmadhãte sa gàyatraþ /
yastu vedasya grahaõàntaü brahmacaryaü carati sa bràhmaþ /
çtukàle svadàragàmã nityaü parastrãvimukhaþ pràjàpatyaþ, saüvatsaraü vedavratakçdvañurvà pràjàpatyaþ /
àmaraõaü gurukulavàsã naiùñhiko bçhannityucyate /
gçhastho 'pi caturvidhaþ vàrtàko yàyàvaraþ ÷àlãno ghorasaünyasika÷ceti /
tatra kçùigorakùàdikayà vai÷yàdivçttyà jãvannityàdikriyàparo vàrtàkavçttiþ /
yàyàvarastvayàcitavçttiryàjanàdhyàpanapratigrahavimukhaþ /
÷àlãnastu ùañkarmanirato yàjanàdivçttiþ saücayã /
uddhçtaparipåtàbhiradbhiþ kàryaü kurvanpratyahaü kçto¤chavçttirgràmavàsã ghorasaünyasika ityucyate, hiüsàvimukhatvàt /
vànaprastho 'pi caturvidhaþ vaikhànasa audumbaro vàlakhilyaþ phenapa÷ceti /
tatràkçùñapacyauùadhãbhirgràmabahiùkçtàbhiragnihotràdikurvanvaikhànasa ucyate /
yastu pràtaruthàya yàü di÷aü pa÷yati tatratyaudumbarabadarãnãvàra÷yàmàkaiþ karmaparaþ sa audumbaraþ /
yastu jañàvalkaladhàrã aùñau pràtasànvçttyupàrjanaü kçtvà càturmàsye saügçhãtà÷ã kàrtikyàü saügçhãtapuùpaphalatyàgã sa vàlakhilyaþ /
phenapàstu ÷ãrõaparõaphalavçttayo yatra kvacidvasantaþ karmaparà iti /
tathà parivràjàkà÷caturvidhàþ kuñãcakà bahådakà haüsàþ paramahaüsà÷ceti /
tatra svaputragçhe bhikùàü carantastridaõóinaþ kuñãcakàþ /
bahådakàstu tridaõóinaþ ÷ikyajalapavitrapàdukàsana÷ikhàyaj¤opavãtakaupãnakàùàyaveùadhàràstãrthànyañanto bhaikùaü caranta àtmànaü pràrthayante /

haüsàstu ekadaõóinaþ ÷ikhàvarjaü yaj¤opavãtadharàþ ÷ikyakamaõóalupàõayaþ gràmaikaràtravàsinaþ kçcchracàndràyaõaparàþ /
paramahaüsàstvekadaõóadharà muõóà ayaj¤opavãtinaþ tyaktasarvakarmàõa àtmaniùñhà iti /
atra pårvapakùe saünyàsàbhàvà¤j¤ànasya svatantraphalatvàsiddhiþ siddhànte tadbhàvàttatsiddhiriti phalabhedaþ /
skandhà à÷ramàþ àtmànaü ÷arãramàcàryasya kule gçhe kar÷ayannaiùñhika ityarthaþ /
skandha÷rutàvà÷ramà na vidhãyante kintu brahmasaüsthatàsturthamanådyanta ityukte ÷aïkate-#<nanu paràmar÷e 'pãti />#
anuvàdàpekùitapurovàdàtpratãtimaïgãkaroti-#<satyamiti />#
pratyakùà skandha÷rutireva purovàdo 'stu nànuvàda ityata àha-#<smçtãti />#
tayorapi iyameva ÷rutirmålamastu /
këpta÷rutau vidhimàtrakalpanàlàghavàt /
asyà anuvàdatve tu målatvena sàgnikànagnikà÷rama÷rutistatra vidhi÷ceti dvayakalpanàgauravàdityata àha-#<ata÷ceti />#
smàrtatvàdà÷ramàþ pratyakùayàvajjãvakarmavidhi÷rutyaviruddhà gràhyàþ /
viruddhàstvanagnikà÷ramà upekùyàþ karmànadhikçtairandhàdibhirvà anuùñheyà ityarthaþ /
yàvajjãva÷rutivirodhàllàghavaü tyàjyamiti bhàvaþ /
skandha÷rutàvanuvàdyatvàvi÷eùàdgàrhasthyavaditareùàmanuùñheyatvamà÷aïkya tasya ÷rautatvàdanuùñhànaü netareùàma÷rautatvàdato brahmasaüsthatàstutiparamidaü skandhavàkyamityàha-#<nanvityàdinà />#
tantuü saütatim /
#<tathà ye ceti />#
te 'rciùamabhisaübhavantãti vàkya÷eùàdityarthaþ /
skandha÷abdasya à÷rameùvaråóhatvàccàtra nà÷ramividhirityàha-#<saüdigdhaü ceti />#
tarhi pravrajantãtyà÷ramavidhirãtyata àha-#<tathaitamiti />#
àtmaloko mahãyàn yadarthama÷akyàü pravrajyàmapi kurvantãti stutirvartamànàpade÷àdityarthaþ /
saüprati pårvapakùamàkùipyeyaü ÷rutirnàstãtikçtvà cintyata ityàha-#<nanvityàdinà># //18//



END BsRp_3,4.2.18

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.2.19þ


anuùñheyaü bàdaràyaõaþ sàmya÷ruteþ  | BBs_3,4.19 |



skandha÷rutàvitarà÷ramàþ ÷rutyantaravihità anådyante etadvàkyànuvàdyatvàdgàrhasthyavaditi siddhàntayati-#<anuùñheyamiti />#
anuvàdasya kvacidvidhipårvakatve dçùñàntamàha-#<yathàceti />#
nivãtaü manuùyàõàü pràcãnàvãtaü pitçõàmupavãtaü devànàmiti vàkye daive karmaõyupavãtaü vidhãyate /
tatstutaye dvayamanådyate /
mànuùakriyàsu dehàrdhavastrabandhanàkhyanivãtasya saukaryàrtatayà pràptatvàt pitrye karmaõi pràcãnàvãtasyàpi vidhyantarapràptatvàdityarthaþ /
vàkyàntare ca sàkùàdeva pàrivràjyavidhirvidheyaiþ sàhityàdityàha-#<tathaitameveti />#
asyeti pàrivràjyoktiþ /
vidheyavedànuvacanàdisàhityàtpàrivràjyasya vidheyatetyarthaþ /
vàkyàntare 'pi sàmya÷rutimàha-#<ya ceti />#
asyeti vànaprasthoktiþ /
vidheyapa¤càgnividyayà tànaprasthasya sahoktyà tadapi vidheyamityarthaþ /
÷rutatritvànyathànupapattyà skandha÷abdasya à÷ramaparatvani÷caya ityàha-#<yattåktamityàdinà />#
#<utpattibhinnà iti />#
yajetàdhyetavyaü dadyàdãti pçthagutpannà ityarthaþ //19//



END BsRp_3,4.2.19

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.2.20þ


vidhir và dhàraõavat  | BBs_3,4.20 |



skandha÷ruteranuvàdakatvamaïgãkçtya vidhyantarakalpanenà÷ramà anuùñheyà ityuktam /
idànãü vidhitvaü tasyà eva kalpyaü làghavàdityàha-#<vidhirveti />#
yàvajjãvàdi÷ruteraviraktaviùayatvànna làghavabàdhakatvamiti bhàvaþ /
alpaphalatvenà÷ramatrayanindayà brahmasaüsthatàstutiparamekamidaü vàkyaü bhàti /
tatrà÷ramavidhicatuùñayamayuktamiti ÷aïkate-#<nanviti />#
à÷ramàõàü vidhyantarapràptyabhàvàdanuvàdàyogàt /
stutilakùaõàdoùàcca varaü vispaùñà÷ramavidhibhedakalpanamapårvatvàdityàha-#<satyamityàdinà />#
pratãtaikavàkyatvabhaïgena bhedakalpane dçùñàntamàha-#<dhàraõavaditi />#
mahàpitçyaj¤e pretàgnihotre ca sruci prakùiptaü haviràhavanãyaü prati yadà nãyate tasya haviùaþ 'adhastàtsamidhaü dhàrayannanudravet'iti vihitàdhodhàraõastàvakatayopari hãtyasyaikavàkyatvabhàne 'pi daive home srugdaõóopari samiddhàraõe vidhirevàpårvatvàditi vàkyabhedastçtãyàdhyàye jaiminyàcàryeõokta ityarthaþ /
evaü catvàra à÷ramà vidhãyanta iti pakùa uktaþ /
saüpratyà÷ramatrayànuvàdena pàrivràjyamekameva vidhãyata iti pakùàntaramàha-#<yadàpãtyàdinà />#
brahmasaüsthatàvidhau kathaü pàrivràjyavidhirityà÷aïkya vicàrayati-#<sà ceti />#
nanu traya iti vàkya à÷ramacatuùñayasyàpràpternirbãjo 'yaü vicàra ityà÷aïkya tadvàkye parivràjakaþ paràmçùño na veti saüdihyàdye pårvapakùapràptimàha-#<yadiceti />#
nanvanà÷ramyeva brahmasaüsthaþ kiü na syàdata àha-#<anà÷ramitveti />#
anà÷ramã na tiùñheteti niùedhàditi bhàvaþ /
dvitãye siddhànpràptimàha-#<atheti />#
evaü paràmar÷atadabhàvàbhyàü saü÷ayamuktvà pårvapakùayati-#<tatreti />#
vanasthasya hyasàdhàraõaü kçcchràdikaü tapa iti prasiddham /
tenaikena tapaþ ÷abdenobhayagrahaõamanyàyyaü bhikùostapasvitvaprasiddhyàbhàvàcca //
tathàca yaj¤àdyasàdhàraõadharmadvàrà gçhasthàdyà÷ramatrayavadbrahmasaüstha÷abdenaiva brahmaniùñhàpradhàna÷caturthà÷ramo gçhyate /
sa ca stutisàmarthyàt saha brahmasaüsthayà vidhãyata iti siddhàntayati-#<tadayuktamityàdinà />#
pçthagvyapade÷àcca brahmasaüsthaþ pårvoktebhya à÷ramibhyaþ pçthagbhåta ityàha-#<apiceti />#
nacàvasthàbhedena teùàmeva brahmasaüsthà syàditi vàcyam /
kàlabhedenàpi sati mandapraj¤atve praj¤àdhikyavatsati karmitve teùàü vikùiptacetasàü brahmasaüsthànupapatteþ /
karmatyàge ca parivràóeva brahmasaüstha ityasmadiùñasiddhiriti bhàvaþ /
imamevàrthaü spaùñayituü ÷aïkate-#<kathaü punariti />#
yadyapi brahmasaüstha÷abdaþ saünyàsà÷rame na råóhastathàpi yogàttamevopasthàpayati /
anyà÷rameùu yaugikàrthàsamavàyàdityàha-#<atrocyata iti />#
sarvakarmatyàginaþ praõavàrthabrahmaniùñhàtirekeõànuùñheyaü nàstãtyatra mànamàha-#<tathàceti />#
nyàsaþ saünyàso brahmeti stutau hetumàha-#<brahmà hãti />#
hiraõyagarbho hi para iti prasiddhaþ ato brahmatvena stutaþ saünyàsaþ para eveti stutvà karmàõi nindati tànãti /
tato nyàsa eva j¤ànadvàrà mocakatvàdadhika ityarthaþ /
tadbuddhaye brahmacittàstadàtmàno brahmasvaråpàstanniùñhàþ ÷ravaõàdiparàstatparàyaõàþ brahmaprepsavaþ niùkàmà iti yàvat /
evaü brahmasaüstha÷abdasya j¤ànapradhànà÷ramavàcitvàdamçtatvakàmastvamumà÷ramamanutiùñhediti vidhiþ pariõamyate /
ato na j¤ànànarthakyadoùa ityupasaüharati-#<tasmàditi />#
saüprati kçtvàcintàmuddhàñayati-#<anapekùyeti />#
÷iùyabuddhivai÷adyàrthaü skandha÷rutimàdàya cintà kçteti bhàvaþ /
#<yadivetaratheti />#
brahmacarye sthitasyaiva pårvasukçtaparipàkàdvairàgyaü yadi syàdityarthaþ /
yaduktaü karmànadhikçtàndhàdiviùayaþ saünyàsa iti tannetyàha-#<naceti />#
sàmànya÷ruteþ saükocahetvabhàvàditi bhàvaþ /
#<pçthagiti />#
saünyàsasyeti ÷eùaþ /
vratã godànàdivedavratavàn /
gurukulànnivçttiråpasnànànantaramakçtagàrhasthyo gurusevã snàtakaþ utsannàgnirvidhuraþ agçhãtàgniranagnikaþ pravrajedityanvayaþ /
sakalàïgànameva katha¤citkarmànadhikçtànàü saünyàso yuktaþ vikalàïgànàü tvandhàdãnàü na j¤ànapradhànasaünyàsàdhikàra ityàha-#<brahmeti />#
dçùñipåtasaücàra÷ravaõàdikaü vinà j¤ànànutpatteþ /
'÷arãraü me vicarùaõaü jihvà me madhumattamà /
karõàbhyàü bhårivi÷ruvam'ityaïgasàkalyapràrthanàliïgàcca nàndhapaïgumåkabadhiradãnàmadhikàra ityarthaþ /
#<tacceti />#
pàrivràjyasya brahmaj¤ànàïgatvaü cetyarthaþ /
brahmabhåyàya brahmasàkùàtkàràyeti yàvat //20//



END BsRp_3,4.2.20

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.3.21þ


stutimàtram upàdànàd iti cen nàpårvatvàt  | BBs_3,4.21 |



#<stutimàtraü />#
pçthivyaboùadhipuruùavàgçksàmnàü saptànàü rasànàü rasatamo 'ùñama udgãthàvayava oïkàraþ paramaþ paramàtmapratãkatvàtparasya brahmaõor'dhaü sthànaü tadarhatãti paràrdhyaü ityarthaþ /
àsu ÷rutãùvaïgopàdànàdapårvàrthatvàcca saü÷ayamàha-#<kimiti />#
yathànuùñheyagàrhasthyasàmya÷ruteþ pàrivràjyasyànuùñheyatvaü tadvadàsàü ÷rutãnàü juhvàdistuti÷rutisàmyàtstutitvamiti pårvapakùayati-#<stutyarthà iti />#
juhåriyameva pçthivãti ståyate /
cayanasthaþ kårma àditya iti /
àhavanãyaþ svargaloka iti stutiþ /
tathodgãthàdãnàü rasatamatvàdiguõaiþ stutirityarthaþ /
stutilakùaõàto varaü vidhikalpanamanuùñhànaphalalàbhàditi siddhàntayati-#<nahi stutãti />#
pårvapakùe svananuùñhànaü phalaü siddhànte tvanuùñhànaü phalamiti mantavyam /
stàvakatvenàrthavattvaü kiü na syàdityata àha-#<vidhàyakasyeti />#
yuktamiyameva juhårityàdi÷rutãnàü phalavajjuhvàdividhiprakaraõasthatayà stàvakatvenàrthavattvaü;rasatamàdi÷rutãnàü tu kratvaïgavidhiprakaraõasthatvàbhàvàtphalavadapårvopàstividhàyakatvameva yuktaü kratvantara÷rutivaditi bhàvaþ //21//



END BsRp_3,4.3.21

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.3.22þ


bhàva÷abdàc ca  | BBs_3,4.22 |



ki¤càtra vidhikalpya iti kçtvàcintayoktaü vastutastu na kalpyaþ këptatvàdityàha-#<bhàveti />#
na caivamupàsànàvidhistàvakatvaü rasatamàdi÷rutãnàmiti sàüpratam /
vidhyapekùitaviùayàrpakatvasaübhave stutilakùaõayogàditi bhàvaþ /
devo madiùñaü kuryàditi pràrthanàdàvapi liïgàdiprayogàdupàsãtetyàdi÷abdànàü kathaü vidhiparatvani÷caya ityata àha-#<tathàceti />#
etalliïgàdikaü vedeùåtsargato niyameneùñasàdhanatvàkhyavidherlakùaõaü j¤àpakaü syàt /
upapadàdibàdhake tvanyàrthaparamityarthaþ /
tadidamàha-#<liïàdãti />#
naca ÷loke pa¤camamityukteþ pa¤capadànàmeva vidhilakùaõatvaü nopàsãtetyàdãnàmiti bhramitavyam /
kriyàsàmànyavàcinàü kçbhvastãnàmudàharaõena sarvadhàtåparaktaliïàdãnàü vidhilakùaõatvasya vivakùitatvàtpa¤camapadaü tåktàpekùayà ÷lokapåraõàrthaü mçtyurdhàvati pa¤cama itivat /
yadyapi óukç¤ karaõa iti dhàtereva karaõa÷abditabhàvanàkhyakriyàsàmànyavàcitvaü netarayordhàtvorbhå sattàyàmas bhuvãtyarthàntarokteþ tathàpi janmàkhyabhavanasya tatphalasyàstitvasya ca prayojyaniùñhasya prayojakavyàpàràtmakabhàvanàvyàptatvàttayoþ kriyàsàmànyavàcitvavyavahàraþ /
tatra kuryàditi prakçtyarthabhàvanàkhyàtenànådyate yathà dvàviti prayoge prakçtyartho dvitvaü pratyayenànådyate /
tadvalliïà ca tasyà iùñasàdhanatvàkhyavidhirbodhyate /
kartà tu tayàkùipyata ityàkùiptakartçkà bhàvanodàhçtà /
tathà kriyetetyatràpi prakçtipratyayàrthau vyàkhyàtau /
karmàtra pràdhànyenàkùipyata ityàkùiptakarmikàbhàvanodàhçtà /
àkhyàtànàü kartràdikàrake ÷aktya bhàvàtkartçkarmaõoràkùepa eveti mãmàüsakamatam /
kartavyamiti kçtyapratyayena karmakàrakamucyate /
tasyopasarjanatvena prakçtyà bhàvanokteti bhedaþ /
tathà daõóã bhavet bhåyate daõóinà bhavitavyamityudàhartavyam /
tathà syàdbhåyeta bhavitavyamityastidhàtorapyudàharaõaü draùñavyam /
asterbhåràde÷àt /
etaddhàtutrayoparaktaliïàdibhiþ sarvadhàtvarthoparaktabhàvanàgateùñasàdhànatvaråpo vidhireka evocyate /
dhàtånàü pratyayànàü kartràdikàrakàõàü ca bhede 'pi vidhibhedo nàstãti j¤àpanàrthaü pratidhàtådàharaõatrayaü dar÷itamiti sarvamavadàtam /
evaü såtre bhàvo vidhiriti vyàkhyàya ca÷abdàtphalamiti vyàcaùñe-#<pratiprakaraõaü iti />#
eùa çtvigupàsakaþ kàmàgànasya gànena phalasaüpàdanasyeùñe samartha ityarthaþ /
evamaïgà÷ritavidyà api svatantraphalàþ kimu vaktavyamanaïgàtmavidyàyàþ svàtantryamiti /
àtmavidyàsvàtantryo cintàyà asyàþ paryavasànàtpàdasaügatirbodhyàþ //22//



END BsRp_3,4.3.22

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.4.23þ


pàriplavàrthà iti cen na vi÷eùitatvàt  | BBs_3,4.23 |



#<pàriplavàrthàþ />#
a÷vamedhe putràdiparivçtàya ràj¤e pàriplavamàcakùãteti nànàvidhàkhyànakathanàtmakaþ pàriplavaprayogo vihitaþ /
tathàca vedàntasthakathànàmàkhyànatvasàmànyàdvidyàsaünidhànàcca saü÷ayamàha-#<kimiti />#
pårvaü stutyapekùayà vijhirjyàyànanuùñhànalàbhàdityuktam /
tathaiva kathànàü na vidyàstàvakatvaü pàriplavànuùñhànalàbhàditi pårvapakùaþ /
tatra phalamàha-#<tata÷ceti />#
yathà devasya tvà saviturityàdimantre kasyacitpadasya prayogasamavetàrthatayà ÷eùasya prayogàïgatvaü tathà vedàntasthakathànàü prayoga÷eùatvam /
tadekavàkyatayà sarvavedàntànàü karma÷eùatvànna vidyàpràdhànyamityarthaþ /
kathànàü guru÷iùyasamàcàrapradar÷anena buddhisaukaryadvàrà saünihitavidyà÷eùatvaü sàmardhyaliïgàdato vidyàpràdhànyamiti phalaü matvà siddhàntayati-#<tannetyàdinà />#
a÷vamedhe prathama'hani manurvaivasvata iti kathàü bråyàddvitãye 'hani yamo vaivasvata iti tçtãye 'hani varuõa àditya iti vàkya÷eùe kathànàü vi÷iùyoktatvàdupakramasya saükoco yukta iti bhàvaþ //23//



END BsRp_3,4.4.23

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.5.24þ


tathà caikavàkyatopabandhàt  | BBs_3,4.24 |



kva tarhi kathànàüviniyoga ityà÷aïkya saünidhànàdvidyàsvityàha#<-tathàceti />#
prarocanaü prãtijananaü sa  prajàpatirvapàmudakhidat homàyoddhçtavànityasya pràjàpatyamajaü tåparamàlabheteti vidhi÷eùatve evamanyeùàü tattadvidhi÷eùatvaü draùñavyam //24//



END BsRp_3,4.5.24

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.5.25þ


ata eva càgnãndhanàdyanapekùà  | BBs_3,4.25 |



evamàdyàdhikaraõaprameyaü vidyàsvàtantryamadhikaraõatrayeõa dçóhãkçtyàdyàdhikaraõasya phalamàha-#<ata eva ceti />#
brahmavidyà svaphale mokùe janayitavye sahakàritvena karmàõyapekùate na veti vàdivivàdàtsaü÷aye tenaiti brahmavitpuõyakçttaijasa ityàdi÷rutyà j¤ànakarmasamuccayena mokùapràptikathanàdapekùata iti pràpte vidyàyà muktihetutvàdavidyànivçttyàkhyamuktau na karmàpekùeti siddhàntayati-#<puruùàrtha iti />#
agnãndhanapadena tatsàdhyakarmàõi lakùyante /
puõyakçttaijasaþ ÷uddhasatve brahmavidbhåtvà tena vedanenaiti brahma pràpnotãti ÷rutirvyàkhyeyeti bhàvaþ /
muktàveva karmaõàmasàmarthyàdanapekùà vidyàyàü tvasti citta÷uddhidvàrà teùàmapekùetyadhikaü vaktumayamupasaühàra ityupasaühàrasåtrasya phalamàha-#<adhiketi># //25//



END BsRp_3,4.5.25

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.6.26þ


sarvàpekùà ca yaj¤àdi÷ruter a÷vavat  | BBs_3,4.26 |



adhikamàha-#<sarvàpekùà />#
yathà pramàphalatvàdavidyànivçttau karmànapekùà tathà pramàtvàdvidyàyàmapi pramàkaraõamàtrasàdhyàyàü nàsti karmàpekùeti pårvapakùaþ /
tatra vidyàrthaü karmànuùñhànàsiddhiþ /
phalaü siddhànte tatsiddhiriti bhedaþ /
atra vividiùàyàmiùyamàõaj¤àne và yaj¤àdãnàü karmaõàü hetutvamapårvatvàdvidhãyate /
pramàyà apyutpattipratibandhakaduritakùayàkhya÷uddhidvàrà karmasàdhyatvasaübhavàt /
naca pàraüparye tçtãyà÷rutivirodhaþ /
jvàlàdvàrà pàraüparye 'pi kàùñhaiþ pacatãti prayogàt, dvàrasyàvyavadhàyakatvàt /
naca ÷uddherdvàratve mànàbhàvaþ /
'j¤ànamutpadyate puüsàü kùayàtpàpasya karmaõaþ /
kaùàye karmabhiþ pakve tato j¤ànaü pravartate'iti smçteþ /
'avidyayà mçtyuü tãrtvà vidyayàmçtama÷nute'ityàdi÷rutyà karmaõà pàpanivçttau j¤ànena muktyabhidhànàcceti siddhàntayati-#<idamiti />#
nanvatra vividiùantãti pa¤camalakàreõa vividiùàü bhàvayeyuriti sanarthecchaiva bhàvyatayà bhàti /
tàü viùayasaundaryalabhyatayollaïghya vedanaü cedbhàvyamucyate tarhi vedanamapyullaïghya tatphalaü mokùa eva karmabhirbhàvyaþ kiü na syàdityata àha-#<vividiùàsaüyogàcceti />#
iùyamàõatayà vidyàyàþ ÷abdataþ phalatvabhànàda÷rutamokùo na phalamanyathà kàùñhaiþ pacatãtyatràpi kàùñhànàü pàkaphalatçptihetutvaprasaïgàditi bhàvaþ /
karmaõàü j¤ànàrthatve liïgavàkyànyàha-#<athetyàdinà />#

ka÷cidvedabhàgaþ sàkùàdbrahmàkhyaü padaü bråte /
ka÷cittu j¤ànàrthakarmadvàreti matvà sarve  vedàntà ityuktam /

spaùñamanyat //26//



END BsRp_3,4.6.26

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.6.27þ


÷amadamàdyupetas syàt tathàpi tu tadvidhes tadaïgatayà teùàm apy ava÷yànuùñheyatvàt  | BBs_3,4.27 |



evaü vidyotpattau bahiraïgàni karmàõyuktvàntaraïgaõyàha-#<÷ameti />#
vidyàstutyarthatvenaikavàkyatvasaübhave vartamànoktibhaïgena vidhikalpanamayuktaü vidyàvàkyàdbhedaprasaïgàt /
atastattvamasãti ÷abdamàtralabhyà vidyeti paràbhipràyamanådyàïgãkaroti-#<tathàpi tviti />#
÷amàderàva÷yakatvànna ÷abdamàtralabhyà vidyetyarthaþ yasmàdevaüvinna lipyate karmaõà pàpakena tasmàdeva vidyàrthã ÷amàdyupeto bhåtvà vicàrayediti vidhirgamyata ityàha-#<neti bråma iti />#
atroparatapadena saünyàsa uktastasya ÷ravaõàïgatvamate ÷amàdivi÷iùña÷ravaõamatra vidhãyate /
yadi tu 'lokamicchantaþ pravrajanti', 'j¤ànaü puraskçtya saünyaset'ityàdi ÷rutismçtiùu phalavattvenotpannasaünyàsasyàïgatvàyogàt, ÷rotavya iti vihita÷ravaõànuvàdenàneka÷amàdividhàne vàkyabhedàpàtàt, pa÷yediti ca prakçtyà ÷ravaõalakùaõàdoùàcca saünyàso na ÷ravaõasyàïgaü kintu tataþ pràganuùñhoyatve 'pi ÷ravaõavajj¤ànàrtha iti mataü tadà ÷amàdisamuccayena j¤ànaü bhàvayediti j¤ànàrthaü ÷amàdisamuccayavidhirityanavadyam /
yaþ pårvaü yaj¤àdi÷ruteþ stutyarthatvàïgãkàraþ àpàtato guóajihvikànyàyena ÷amàdisvãkàràrthaü kçtastamidànãü tyajati-#<yaj¤àdãnyapãti />#
yaj¤àdãnàü vidyàsàdhanatvaråpasaüyogasyàpårvatvàdavàntaravàkyabhedena vidhiþ svãkriyata /
brahmavidyàvàkyena mahàvàkyaikavàkyatà cetyarthaþ /
paramaprakaraõe 'pyavàntaravidhirityatra pårvatantrasaümatimàha-#<tasmàtpåùeti />#
dar÷apårõamàsaprakaraõe ÷rutaü påùà prapiùñabhàga iti /
tatra påùà devatà piùñabhàgo và dar÷apårmamàsayornàsti /
ataþ samàsàtpratãtasya kàlatrayànavamçùñasya dravyadevatàsaübandhasyàvinàbhàvena yàgavidhyupasthàpakatvàt prayogaj¤ànàya vidhipadamadhyàhçtya prakaraõàdutkarùeõa påùodde÷ena piùñabhàgaþ kartavya iti vikçtau saübandhaþ /
pauùõaü peùaõamiti såtre vicàritamityarthaþ /
'svakarmaõà tamabhyarcya siddhiü vindati mànavaþ'ityàdyàþ smçtyaþ /
karmaõàü j¤ànahetutve ÷amàdivadyàvajj¤ànodayamanuvçttiþ syàttathàca saünyàsàbhàva ityata àha-#<tatràpãti />#
dçùñavikùepanivçttidvàrà ÷amàdãnàü ÷ànàrthatvàdanuvçttirna karmaõàmadçùñadvàrà j¤ànàrthatvàditi bhàvaþ //27//



END BsRp_3,4.6.27

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.7.28-29þ


sarvàn nànumati÷ ca pràõàtyaye taddar÷anàt  | BBs_3,4.28 |

abàdhàc ca  | BBs_3,4.29 |



#<sarvànnànumatiþ>#evaüvidi pràõasyànnaü sarvamiti dhyànavatãtyarthaþ /
jagdhaü bhakùitam /
apårvatvàdvidhya÷rute÷ca saü÷ayaþ /
apårvatvàdyaj¤àdivadvidhiþ kalpya iti iti pårvapakùayati-#<vidhiriti />#
atra bhakùyàbhakùyaniyamatyàgasya vidyàïgatvasiddhiþ phalaü siddhànte tu vidyàstutiriti vivekaþ /
na kala¤jaü bhakùyediti ÷àstraü pràõavidvyatiriktaviùayam /
yathà gràmyakarmaõi vàmadevyasàmopàsakavyatiriktaviùayaü parastrãniùedha÷àstraü tadvaditi pràpte siddhàntaü såtràdbahireva dar÷ayati-#<nedamiti />#
pràõavidyàvidhisaünidhera÷akyatvàcca stutireva na vidhiþ kalpyaþ niùedha÷àstravirodhàt këpto hi vidhiþ sàmànya÷àstrabàdhako natu kalpya iti bhàvaþ /
svasthasya pràõavido na sarvànnànumatirityatra liïgaü vadan såtraü yojayati-#<taddar÷ayatãti />#
mañacyo raktakùudrapakùiõastairhateùu kurude÷asthasasyeùu durbhikùe jàte bàlayà saha jàyayà munirde÷àntaraü gacchannibhyàgràme sthitavànibhyo hastipàlakastena sàmikhàditànardhabhakùitàn kutsitamàùàn yàcayitvà bhakùitavàn /
ibhvena jalaü gçhàõetyukte satyucchiùñaü vai me pãtaü syàditi pratiùidhya màùàþ kiü nocchiùñà itãbhyenokte sati màùabhakùaõe jalatyàge ca kàraõamuvàca /
annàü÷e mama àpadasti /
jalapànaü tu svecchàtastaóàgàdau labhyata iti màùàn khàditvàva÷iùñà¤jàyàyai dattavàn /
sà cànàpadgatà patyuràpadaü j¤àtvà màùànsaürakùya pràtastasmai dadau /
sa ca tàn khàditvà ràj¤o yaj¤aü gatvà prastotràdãnàkùipya pràõàdikàü pràstàvàdidevatàmupadã÷ya dhanaü pràpya sthita iti bhàvaþ /
atrocchiùñabhakùaõajalatyàgàtmaka÷iùñàcàraliïgàcchrautàdanàpadi viduùàpyabhakùyaü na bhakùaõãyamiti såcyata iti bhàvaþ //28 //  //29//


END BsRp_3,4.7.28-29


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.7.30þ


api ca smaryate  | BBs_3,4.30 |



suràpànenàpi jãvanamà÷aïkya kadàpi tanna kàryamityàha-#<tathà madyaü nityaü brahmaõa iti />#
varjayoditi ÷eùaþ /
kuta ityà÷aïkya maraõàntapràya÷cittavidhànàdityàha-#<suràpasyeti />#
uùõàmatitaptàü suràmiti ÷eùaþ /
ita÷ca sà na peyetyàha-#<suràpà iti># //30//



END BsRp_3,4.7.30

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.7.31þ


÷abda÷ càto 'kàmakàre  | BBs_3,4.31 |



udàhçtasmçtãnàü måla÷rutimàha-#<÷abda÷ceti />#
kàmakàro yatheùñapravçttiþ so 'pi niùedho 'pi upapannataro bhavati /
na ha và evaüvidãtyasyàrthavàdatvàt /
yadyayamapi vidhiþ syàttarhi vihitapratiùiddhatvàtùoóa÷igrahaõàgrahaõavatsuràpàne vikalpaþ syàtsa ca sarvasmçtibhiþ ÷iùñàcàreõa ca viruddha iti tàtparyàrthaþ //31//



END BsRp_3,4.7.31

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.8.32þ


vihitatvàc cà÷ramakarmàpi  | BBs_3,4.32 |



#<vihitatvàccà÷ramakarmàpi />#
nityàgnihotràdikarmasu vihitatvàdviniyuktaviniyogavirodhàcca saü÷aye ÷àstràntaravirodhàtsarvànnatvokteþ stutitvavannityaviniyuktatva÷rutivirodhàdvividiùàyàü viniyoga÷ruteþ stutitvamiti pårvapakùamàha-#<tatreti />#
j¤ànakàmanayànuùñhàne karmaõàmanityatvamanàva÷yakatvam /
tasyà anityatvàdyàvajjãvàdividhinà tu nityatvaü ceti viruddhadharmadvayàpàtàdvividiùà÷ruteþ stutitvamiti phalaü pårvapakùe /
siddhànte tåbhayathànuùñhànaü phalam //32//



END BsRp_3,4.8.32

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.8.33þ


sahakàritvena ca  | BBs_3,4.33 |



saha militvà ÷uddhidvàrà vidyàü kurvantãti sahakàrãõi karmàõi /
teùàü bhàvastatvaü tenetyarthaþ /
vidyayà saha phalakàritvaü sahakàripadàtpràptaü nirasyati-#<nacedamiti />#
vidyàyà avihitatvànnàïgapekùàsti /
ato vihitàni karmàõi avihitàyà na sahakàryaïgàni mokùasyàsàdhyatvàcca na karmàõàü sahakàritvasaübhava ityarthaþ /
tulyabala÷rutidvayena viniyogapçthaktvaü saüyogabhedastato na virodhaþ /
kàmanàyà anityatve 'pi karmaõàü nànityatvaü nityavidhinà prayogasya nityatvàt /
satyàü kàmanàyàü kàmyaprayogenaiva nityatvasiddherna ka÷cidvirodhaþ /
ida¤ca 'ekasya tåbhayatve saüyogapçthaktvam'iti såtre cintitam /
yathà 'khàdiro yåpo bhavati'iti ÷rutyà khàdiratvasya kratvarthatà khàdiraü vãryakàmasyeti ÷rutyà puruùàrthatà ceti /
ataþ sati vàkyadvaye viniyuktaviniyogo na virudhyata ityarthaþ //33//



END BsRp_3,4.8.33

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.8.34þ


sarvathàpi ta evobhayaliïgàt  | BBs_3,4.34 |



nanu nityàgnihotràdibhyo bhinnà evàpåyarvaj¤àdayo vividiùàyàü viniyujyantàü tatra kuto viniyuktaviniyogastatràha-#<sarvathàpãti />#
nityatve kàmyatve cetyarthaþ /
kuõóapàyinàmayane màsamagnihotraü juhvatãtyàkhyàtasya sàdhyahomavàcitvàttadekàrthakàgnihotrapadasya vyavahitasiddhàgnihotraparàmar÷akatvàyogànmàsaguõavi÷iùñaü karmàntaraü vidhãyata iti yuktamiha tu yaj¤enetyàdi subantànàmàkhyàtenaikàrthatvàbhàvàtsiddhavyavahitakarmànuvàdakatvàtteùàmeva karmaõàü j¤ànàrthatvavidhiriti bhàvaþ /
siddhakarmasu saüskàratvaprasiddhirapi ÷uddhàkhyasaüskàradvàrà j¤ànàrthakakarmàbhede liïgamityàha-#<yasyaita iti># //34//



END BsRp_3,4.8.34

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.8.35þ


anabhibhavaü ca dar÷ayati  | BBs_3,4.35 |


brahmacaryàdikarmaõàü pratibandhadhvaüsadvàrà vidyàrthatve liïgamàha-#<anabhibhavaü ceti># //35//



END BsRp_3,4.8.35

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.9.36-37þ


antarà càpi tu taddçùñeþ  | BBs_3,4.36 |

api ca smaryate  | BBs_3,4.37 |



#<antarà càpi tu taddçùñeþ />#
anà÷ramiõàü japàdikarmasattvànninditatvàcca saü÷aye sati à÷ramakarmaõàmeva vidyàhetutva÷ruteranà÷ramasya ninditatvàccànadhikàra iti pårvapakùaþ /
tatrànà÷ramakarmaõàü vidyàhetutvàsiddhiþ /
siddhànte tatsiddhiriti phalam //36 //  //37//



END BsRp_3,4.9.36-37


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.9.38þ


vi÷eùànugraha÷ ca  | BBs_3,4.38 |



raikvàdãnàü vidyàvattvaliïgasya janmàntarà÷ramakarmaõànyathàsiddheranà÷ramakarmaõo vidyàrthatvapràpakaü mànàntaraü vàcyamiti ÷aïkate-#<nanu liïgamiti />#
anà÷ramitvàviruddhànàü varõamàtrapràptadharmàõàü vidyàrthatve mànamàha-#<tathàceti />#
maitro dayàvànityarthaþ /
nanvanà÷ramiõàü karma bhavatu vidyàhetustathàpi teùàü na ÷ravaõàdàvadhikàraþ saünyàsàbhàvàdityata àha-#<dçùñàrthà ceti />#
bandhakàj¤ànadhvastiphalakavidyàkàmasya ÷ravaõe 'dhikàraþ /
saünyàso 'pi kadàcitkçto j¤àna upakaroti ÷ravaõaü pratyanaïgatvàditi bhàvaþ //38//



END BsRp_3,4.9.38

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.9.39þ


atas tv itarajjyàyo liïgàc ca  | BBs_3,4.39 |



tarhyà÷ramitvaü vçthetyata àha-#<atastviti />#
puõyakçttaijasaþ ÷uddhasatvastena j¤ànamàrgeõaiti brahma pràpnotãtyarthaþ //
atra puõyakçttvaliïgàdà÷ramitvaü jyàyaþ puõyopacaye ÷ãghraü vidyàlàbhàdanà÷ramasya ninditatvàcceti bhàvaþ //39//



END BsRp_3,4.9.39

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.10.40þ


tadbhåtasya tu nàtadbhàvo jaiminer api niyamàt tadråpàbhàvebhyaþ  | BBs_3,4.40 |



#<tadbhåtasya tu />#
uttamà÷ramàtpårvà÷ramaü pràptasya pracyutasya karmàpi vidyàheturanà÷ramikarmavaditi saügatiþ, pårvapakùaphalaü caitat /
siddhànte tu bhraùñasya karma na heturiti phalam /
ràgàdipràbalyàtpracyutiniùedhàcca pracyutiþ pràmàõikã na veti saü÷ayamàhaþ /
siddhàntasåtre niyamaü vyàcaùñe-#<tathàhãti />#
atyantamiti naiùñhikatvaniyamaþ /
araõyamityekàntopalakùitaü pàrivràjyaü gçhyate /
tadiyàdgacchediti padaü ÷àstramàrgastatastasmàtpàrivràjyànna punareyànna  pracyavediti uniùadrahasyamityarthaþ /
atadråpaü pracyutau pramàõàbhàvaü vyàcaùñe-#<yathàceti />#
÷iùñàcàràbhàvamàha-#<nacaivamiti />#
'caõóàlàþ pratyavasitàþ'iti smçte÷ca patitànàü karma niùphalamiti bhàvaþ //40//



END BsRp_3,4.10.40

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.11.41þ


na càdhikàrikam api patanànumànàt tadayogàt  | BBs_3,4.41 |



#<nacàdhikàrikam />#
avakãryeta vyabhicaredityarthaþ /
avakãrõaü yonau niùiktaü reto 'syàstãtyavakãrõã /
atra pracyutasya pràya÷cittaü syànnaveti upapàtakatvàtpatanasmçte÷ca saü÷ayaþ /
pracyutasya yaj¤àdikaü niùphalamityuktaü tadvatpràya÷cittamàpi niùphalamiti pårvapakùayati-#<netyucyata iti />#
atra kçtapràya÷cittasya karma j¤ànaheturna bhavatãti phalaü siddhànte tu bhavatãtidaþ /
yathopanayanakàle homo laukikàgnàveva kàryaþ /
dàrasaübandhottarakàlavihitàdhànasya saüpratyapràptakàlatvenàhavanãyàbhàvàttadvadavakãrõino brahmacàriõaþ pràya÷cittapa÷urgardabho laukikàgnau hotavya ityadhikàralakùaõe ùaùñhàdhyàye nirõãtaü pràya÷cittamàdhikàrikaü tadupakurvàõasyaiva na naiùñhikasyeti pràpte siddhàntayati //41//



END BsRp_3,4.11.41

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.11.42þ


upapårvam api tv eke bhàvama÷anavat tad uktam  | BBs_3,4.42 |



#<upapårvamiti />#
upapadaü pårvaü yasya pàtakasya tadupapàtakamityarthaþ /
'pràya÷cittaü na pa÷yàmi'iti dar÷anàbhàvasmçteþ pràya÷cittàbhàvàparatvaü kalpayitvà tanmåla÷rutikalpanàtpràgeva këptasàdhàraõa÷rutyà pràya÷cittasadbhàvasiddheþ /
kalpanaü nodeti këpta÷rutivirodhàditi bhàvaþ /
pràya÷cittasya bhàvàbhàvasiddhyoþ samatve 'pi bhàvaprasiddhiþ ÷rutimålatvàdàdartavyetyatra saümatimàha-#<taduktamiti />#
yavamaya÷carårityatra yava÷abdaïkeciddãrgha÷åke prayu¤jate kecidde÷avi÷eùe priyaïguùu /
ataþ kasya caruþ kàrya iti saüdehe vçddhaprayogasàmyàtsamà tulyà vikalpena pratipattiþ syàditi pràpte siddhàntaþ-÷àstramålà pratipattirgràhyà ÷àstranimittatvàddharmàdij¤ànasya /
tathàca 'yadànyà oùadhayo mlàyantyathaite yavà modamànàstiùñhanti, iti ÷àstramålatvàddãrgha÷åkaprayogasyaivàdara ityarthaþ /
smçtergatimàha-#<pràya÷citteti />#
brahmacaryarakùàrthaü yatnàdhikyaü kàryamiti j¤àpanàrthaü pràya÷cittaü spaùñamapi na pa÷yàmãtyuktaü bhagavadatriõetyarthaþ /
naiùñhikavadyativanasthayorapi pramàdàdbrahmacaryabhaïge pràya÷cittamastãtyàha-#<evamiti />#
kçcchraü pràjàpatyaü mahàkakùaü bahutçõakàùñhade÷aü jaladànàdinà vardhayeta /
yatistu somalatàvarjaü vardhayet /
'sarvapàpaprasakto 'pi dhyàyannimiùamacyutam /
bhåyastapasvã bhavati païktipàvana eva ca /
upàpàtakasaïgheùu pàtakeùu mahatsu ca /
pravi÷ya rajanãpàdaü brahmadhyànaü samàcaret //
'ityàdisva÷àstravihitadhyànapràõàyàmàdisaüskàro 'pi bhikùuõà kàrya ityarthaþ /

àdipadàt 'manovàkkàyajàndoùànaj¤ànotthànpramàdajàn /
sarvàndahati yogàgnistålarà÷imivànalaþ /
nityameva tu kurvãta pràõàyàmàüstu ùoóa÷a /
api bhråõahanaü màsàtpunantyaharahaþ kçtàþ /
'ityàdivàkyaü gràhyam //42//



END BsRp_3,4.11.42

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.12.43þ


bahis tåbhayathàpi smçter àcàràc ca  | BBs_3,4.43 |



#<bahiståbhayathàpi />#
kçtapràya÷cittaistaiþ saha kçta÷ravaõàdikaü j¤ànasàdhanaü na veti saüdehe teùàü ÷uddhatvàtsàdhanamiti pràpte pràya÷cittàtparaloke teùàü ÷uddhatve 'pyatra ÷uddhabhàvànna sàdhanamiti siddhàntayati-#<yadyårdhveti />#
sugamaü bhàùyam //43//



END BsRp_3,4.12.43

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.13.44þ


svàminaþ phala÷ruter ity àtreyaþ  | BBs_3,4.44 |



#<svàminaþ phala÷ruteþ />#
aïgà÷ritopàstiùåbhayakartçkatvasaübhavàtsaü÷ayaþ /
yaþ kçtapràya÷cittaþ sa saüvyavahàrya ityutsargasya nindàti÷ayasmçtyà naiùñhikàdiùu bàdhavadyo yadaïgakartà sa tadà÷ritasya kartetyutsargasya kartuþ phala÷rutyà bàdha iti pårvapakùamàha-#<kimiti />#
atra kartçtvabhoktçtvayoraikàdhikaraõyaü phalaü siddhànte tvaïgà÷rità çtvikkartçkà apyupàstayo yajamànagàmisvatantraphalàþ kimu vàcyaü svaniùñhabrahmavidyàyàþ svàtantryamiti phalaü vivektavyam /
ataþ pàdasaügatiþ hiïkàraprastàvodgãthapratihàranidhanàkhyapa¤caprakàre sàmni vçùñidhyàturvarùasamçddhiþ phalamiti ÷rutyarthaþ /
÷rutaü phalaü çtviggataü kiü na syàdityata àha-#<tacceti />#
yathàsàïgakratvadhikçtàdhikàratvàdgodohanasya phalaü kratvadhikàrigataü tadvadaïgopàsanasyàpi phalaü tadgatamevetyarthaþ /
astu tasya phalaü tadgataü kartàtvanyaþ kiü na syàdityata àha-#<phalaü ceti />#
yaduktaü yajamànàgàmi phalamiti tasyàpavàdaü ÷aïkate-#<nanviti />#
udgànena sàdhayatãtyarthaþ /
yàjamànaü phalamityutsargasyàsati bàdhakavacane siddhiriti samàdhyarthaþ /
tasmàtphalabhoktçtvàdityarthaþ //44//



END BsRp_3,4.13.44

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.13.45-46þ


àrtvijyam ity auóulomiþ tasmai hi parikrãyate  | BBs_3,4.45 |

÷rute÷ca  | BBs_3,4.46 |



upàsanamàrtvijyaü çtvikkartçkamityata ÷rautaü liïgamàha-#<tathàceti />#
tamudgãthàkhyaü praõavaü pràõadçùñyà dhyàtavàndhyàtvà ca naimi÷ãyànàü satriõàmudgàtàsãdityarthaþ /
yajamànena svagàmiphalakasàïgaprayogakaraõàyartvijàü krãtatvàtkartçtve 'pi na tatphalabhàktvamutsargasya bàdhakàbhàvàdityuktatvàt /
krayaõadvàrà kartçtvabhoktçtvasàmànàdhikaraõyaü copapadyate bhçtyakartçke yuddhe ràjà yudhyate jayati cetivaditi bhàvaþ //45 //  //46//



END BsRp_3,4.13.45-46


____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.14.47þ


sahakàryantaravidhiþ pakùeõa tçtãyaü tadvato vidhyàdivat  | BBs_3,4.47 |



#<sahakàryantaravidhiþ />#
yasmàtpårve bràhmaõà àtmànaü viditvà saünyasya bhikùàcaryaü caranti tasmàdadyatano 'pi bràhmaõa àpàtaj¤ànaråpapaõóàvànpaõóitastasya kçtyaü pàõóityaü ÷ravaõaü tannirvidya ni÷cayena labdhvà bàlyena ÷ravaõajaj¤ànasya balabhàvena mananenàsaübhàvanàniràsena bàlasya bhàvena và ÷uddhacittatvena sthàtumicchedevaü manana÷ravaõe kçtvàdànantaraü munirnididhyàsanakçtsyàdevamamaunaü ca maunàdanyadbàlyapàõóityadvayaü maunaü ca nididhyàsanaü labdhvà atha j¤ànasàmagrãpauùkalyànantaraü brahmàhamiti sàkùàtkàravàn bràhmaõo bhavatãtyarthaþ /
mauna÷abdasya siddharåpe pàrivràjye anuùñheye ca dhyàne prayogàtsaü÷ayaþ /
yathà taü ha baka ityàdivàkya÷eùàdudgãthàdyupàsanasyàrtvijyatvanirõayastadvadatha bràhmaõa iti vidhihãnavàkya÷eùànmaunasyàpyavidheyatvani÷caya iti pårvapakùamàha-#<na vidhãyata iti />#
atra dhyànasyànanuùñhànaü siddhànte tvanuùñhànamiti phalam /
yadi maunaü pàrivràjyaü tadà vàkyàntarapràptamanådyate bàlyavidhipra÷aüsàrtham /
yadi j¤ànaü tadà pàõóitya÷abdàtpràptamiti pårvapakùagranthàrthaþ /
muni÷abdàdvij¤ànàti÷ayaþ pratãyate tasya j¤ànamàtravàcipàõóitya÷abdànna pràptiþ /
nàpi muni÷abdaþ parivràóvàcakaþ vàlmãkyàdiùu prayujyamànatvàt /
tasmàdapràptaü maunamapårvatvàdvidhiü kalpyatãti siddhàntayati-#<evamityàdinà />#
àpastambaprayogasya gatimàha-#<itarà÷rameti />#
ki¤càmaunaü ca maunaü ca nirvidyeti ÷ravaõamananavadanuùñheyatvoktermaunasya vidheyatetyàha-#<nirvedanãyatveti />#
naca trayàõàü vidhàne vàkyabhedo doùaþ /
uparidhàraõavadiùñatvàttadvàkyabhedasyeti bhàvaþ /
kasyedaü dhyànaü vidhãyata ityàha-#<tadvata iti />#
àtmànaü viditveti parokùaj¤ànavataþ saünyàsinaþ prakçtatvàdityarthaþ /
såkùmàrthasàkùàtkàrasàdhanatvena dhyànàdeþ ùaójàdau lokataþ pràptiü ÷aïkitvà niyamavidhimàha-#<nanvityàdinà />#
nanu brahmavidyàpare vàkye kathaü j¤ànàïgamiti cetsaphalakratuparavàkye 'ïgavidhivadityàha-#<vidhyàdivaditi />#
pradhànamàrabhyàïgaparyanto vidhiþ /
tatra pradhànaþ kraturvidhyàdirata evàïgaü vidhyanta ityucyata ityarthaþ /
etatsåtrabhàùyabhàvànabhij¤àþ saünyàsà÷ramadharma÷ravaõàdau vidhirnàstãti vadanti /
vidhau hyapràptimàtramapekùitaü tacca bhedadar÷anapràbalyàddar÷itamiti saüpradàyavidaþ //47//



END BsRp_3,4.14.47

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.14.48þ


kçtsnabhàvàt tu gçhiõopasaühàraþ  | BBs_3,4.48 |



samàvartanànantaraü kuñumbe sthito brahmalokaü pràpnoti naca punaràvartata ityupasaühàràtsaünyàso nàstãti ÷aïkàrthaþ /
àyàsavi÷iùñakarmabàhulyàdgçhiõopasaühàraþ kçto na saünyàsàbhavàditi samàdhyarthaþ //48//



END BsRp_3,4.14.48

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.14.49þ


maunavad itareùàm apy upade÷àt  | BBs_3,4.49 |



saünyàsagàrhasthyadvayamatra såtrakçtoktam /
tato 'nyadà÷ramadvayaü nàstãti kasyacidbhramaþ syàttaü nirasyati-#<maunavaditi />#
à÷ramadvayavadityarthaþ /
itarayorapãti vàcye bahåktiravàntarabhedamapekùya /
sa càsmàbhiþ pràgdar÷itaþ //49//



END BsRp_3,4.14.49

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.15.50þ


anàviùkurvann anvayàt  | BBs_3,4.50 |



#<anàviùkurvannanvayàt />#
tatra bàlye viùaye taddhitasya bhàvàrthatvàsaübhavàtkarmàrthatvaü gçhãtvà tiùñhanmåtratvàdikarmaõo 'praråóhendriyatvàdiråpabhàva÷uddhe÷ca bàlakarmatvàvi÷eùàtsaü÷ayamàha-#<tatreti />#
pårvapakùe vidyàïgatvena tiùñhanmåtratvàderapyanuùñhànaü siddhànte bhàva÷uddhereveti phalam /
pårvatra mauna÷abdasya j¤ànàti÷aye dhyàne prasiddhatvàt dhyànaü vidheyamityuktam, tadvadbàlya÷abdasya kàmacàràdau prasiddhestadvidhigrahaõamityàha-#<kiü tàviditi />#
kàmata÷caraõavadanabhakùaõàni yasya sa kàmacàravàdabhakùaõastasya bhàvastattetyarthaþ /
yathopapàdaü yathàsaübhavaü måtràdi yasya tadbhàvastattvaü bàlyavidhibalàtpàtitya÷àstramanyaviùayamiti bhàvaþ /
'yastvavij¤ànavànbhavatyamanaskaþ sadà÷uciþ /
na sa tatpadamàpnoti saüsàraü càdhigacchati'ityàdi ÷aucabhikùàdiniyamavidhi÷àstràviruddhasya bhàva÷uddhàkhyabàlyasya vidhisaübhavànna yatheùñaceùñàvidhiriti siddhàntayati-#<evamiti />#
pradhànavirodhitvàcca na tadvidhirityàha-#<pradhàneti />#
bhàva÷uddhervidyopakàrakatvenànvayàdanàviùkurvanbhavediti bàlyavidhyartha iti såtrayojanà //50//



END BsRp_3,4.15.50

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.16.51þ


aihikam apy aprastutapratibandhe taddar÷anàt  | BBs_3,4.51 |



aihikamapi saünyàsàdibàlyàntaü sàdhanajàtamuktvà tatsàdhyavidyàjanma vicàryata iti saügatiü vadan sàdhanasya dvidhà phalasaübhavàtsaü÷ayamàha-#<sarvetyàdinà />#
kàrãrãùñivadaihikaphalatvaniyamaþ ÷ravaõàdãnàmiti pårvapakùamàha-#<tintàvaditi />#
nanvàmuùmikaphalakayaj¤àdisàdhyavidyàyàþ kathamaihikatvaniyama ityata àha-#<yaj¤àdãnyapãti />#
÷uddhidvàrà yaj¤àdibhiþ ÷ravaõàdiùu sàkùàdvidyàhetuùu ghañiteùu vidyàvilambo na yuktaþ /
dç÷yate ca vilambaþ ataþ ÷ravaõàdervidyàhetutvamasiddhamiti pårvapakùe phalam /
pratibandhakava÷àdvilambe 'pi hetutvasiddhiriti siddhànte phalaü matvà citràdivadaniyataphalaü ÷ravaõàdikamiti siddhàntayati-#<evamiti />#
nanu pràrabdhakarmavi÷eùeõa ÷ravaõàdiphalapratibandhaþ kimiti kriyate ÷ravaõàdinaiva karmavipàkapratibandhaþ kiü na syàdityata àha-#<upasthitavipàkatvaü ceti />#
de÷àdimahimnà karmàõi vipacyanta ityarthaþ /
tena ÷ravaõàdikameva kimiti na vipacyante, tatràha-#<yàni ceti />#
vipàcakatvaü palaunmukhyahetutvam /
nanu tarhi ÷ravaõàdivipàcakade÷àdikaü kãdç÷amityata àha-#<÷àstramapãti />#
phalabalàdde÷àdij¤ànamiti bhàvaþ /
tathàpi karmaõaiva ÷ravaõàdipratibandho na vaiparãtyamityatra ko hetustamàha-#<sàdhaneti />#
pratibandhakatva÷aktirapi phalabalàjj¤àtavyeti bhàvaþ /
pratibandhakasadbhàve ÷rautaü smàrtaü ca liïgamàha-#<tathàcetyàdinà />#
÷çõvanto 'pi na vidyurityukteþ pratibandhasiddhiþ /
àtmano yathàvadvaktàpyà÷caryaþ adbhutavat ka÷cideva bhavati /
tiùñhatu labdhà sàkùàtkàravàn, parokùato j¤àtàpyà÷caryaþ /
ku÷alenàcàryeõànu÷iùño 'pãtyarthaþ //51//



END BsRp_3,4.16.51

____________________________________________________________________________________________

START BsRp_3,4.17.52þ


evaü muktiphalàniyamas tadavasthàvadhçtes tadavasthàvadhçteþ  | BBs_3,4.52 |



asati pràrabdhakarmapratibandhe ÷ravaõàdinehaiva vidyodayaþ yaj¤àdibhiþ saücitapàpapratibandhasya nirastatvàt /
sati tu bhogena tanniràsàdamutreti vidyàyà aihikàmuùmikatvavi÷eùaniyama uktastadvatphale 'pi mokùe ka÷cidutkarùàdivi÷eùaþ syàdityata àha-#<evaü muktiphalàniyamastadavasthàvadhçtestadavasthàvadhçteþ />#
muktiratra viùayaþ /
tasyàü vidyàvadvi÷eùaniyamo 'sti na veti phalasyobhayathàsaübhavàtsaü÷aye pårvapakùamàha-#<yatheti />#
muktiþ savi÷eùà, phalatvàdvidyàvadataþ karmasàdhyà muktiriti phalam /
siddhànte tu nirvi÷eùatvàvadhàraõa÷rutibàdhitamanumànamato j¤ànaikavyaïgyà muktiriti phalam /
ki¤ca ÷ravaõàditàratamyàdvidyàyàü ka¤cidati÷ayamaïgãkçtya vidyàlabhyamuktau nàti÷aya ityàha-#<apica vidyàsàdhanamiti />#
nanu brahmaõo nityasiddhatvàdavidyànivçtte÷cànyatve dvaitàpatteþ, ananyatve càsàdhyatvàdikaü vidyàphalamityata àha-#<taddhãti />#
vidyayàbhivyaktatvena brahmànanda eva mukhyaphalamabhivyaktiravidyànivçttirànandasvaråpasphårtipratibandhakàbhàvatayà vidyayà sàdhyate sà cànirvàcyeti na dvaitàpattiþ /
anye tu sà brahmànanyetyàhuþ /
naca sàdhyatvànupapattestatra vidyàvaiyarthyamiti vàcyam /
yadabhàve yadabhàvastattatsàdhyamiti j¤ànàtsarvo lokaþ pravartate /
yathàca vidyàyà abhàve brahmasvaråpamukterabhàvo 'nartharåpà avidyaivàsti /
asyà avidyàyà eva muktirnàstãtivyavahàraviùayatvena muktyabhàvatvàt /
tathàca vidyàü vinà muktirnàstãti ni÷cayàdvidyàmupàdatte /
vidyodaye ca svataþsiddhanityanivçttànarthasvaprakà÷abrahmànandàtmanavatiùñhata ityanavadyam /
saüprati vidyàyàmati÷ayàïgãkàra tyajati-#<naceti />#
ekaråpe viùaye pramàyàü tàratamyànupapatterityarthaþ /
kathaü tarhi pårvàdhikaraõe vidyàyà vi÷eùa uktaþ, tatràha-#<tasmàditi />#
satyàmapi  sàmagryàü j¤àne vilamba ukto na tàratamyamityarthaþ /
tarhi satyapi j¤àne muktau vilambaþ kiü na syàdityata àha-#<natviti />#
vàyvàdipratibandhàddipotpattivilambe 'pyutpanne tamonivçttivilambàdar÷anàtsati j¤àne nàj¤ànanivçttau vilamba iti bhàvaþ /
ki¤ca karmaõàmupàsanànàü ca guõabhedena tàratamyàtphalatàratamyaü yuktam /

nirguõavidyàyàstvekaråpatvàttatphalaikaråpyamityàha-#<vidyàbhedetyàdinà />#
smçtau kasyacinnirguõavida ityarthaþ /
tasmàdvidyàsamakàlaiva muktiriti siddham //52//


END BsRp_3,4.17.52



iti ÷rãmatparamahaüsaparivràjakàcàrya÷rãgovindànandabhagavatkçtau ÷àrãrakavyàkhyàyà bhàùyaratnaprabhàñãkàyàü  tçtãyasyàdhyàyasya caturthaþ pàdaþ //4//



#<//  iti tçtãyàdhyàyasya nirguõavidyàyà antaraïgabahiraïgasàdhanavicàràkhya÷caturthaþ pàdaþ >#//


#<//  iti ÷rãmadbrahmasåtra÷àïkarabhàùye sàdhanàkhyastçtãyodhyàyaþ >#//