# /
cijja¬atvarÆpÃyà yogyatÃyà nityatvÃtsaæbandhanityatvÃpattirityartha÷ /
yathà svatantrapradhÃnapravttipak«o bhogo 'pavarga ubhayaæ và phalamiti vikalpya dÆ«ita÷, evaæ puru«ÃdhÅnapradhÃnapravttipak«o 'pi phalÃbhÃvena dÆ«aïÅya ityÃha-## /
siddhÃnte paramÃtmana udÃsÅnasya kathaæ pravartakatvamityÃÓaÇkyÃha-## /
sÃækhyamate ubhayaæ viruddhaæ satyatvÃt /
asmanmate kalpitÃkalpitayoravirodha ityatiÓaya÷ //7//
END BsRp_2,2.1.7
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.1.8þ
aÇgitvÃnupapatteÓ ca | BBs_2,2.8 |
kiæ pradhÃnÃvasthà kÆÂasthavannityÃ, uta vikÃriïÅ /
Ãdye do«amÃha-## /
aÇgÃÇgibhÃve sÃmyasvarÆpanÃÓa÷ syÃt, tata÷ kauÂasthyabhaÇga iti bhayÃdaÇgÃÇgitvÃnupapatte÷ s«Âyanupapattirityartha÷ /
dvitÅyaæ dÆ«ayati-## /
cirakÃlasthitasya sÃmyasya cyutau nimittaæ vÃcyaæ tannÃstÅtyartha÷ //8//
END BsRp_2,2.1.8
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.1.9þ
anyathÃnumitau ca j¤aÓaktiviyogÃt | BBs_2,2.9 |
guïÃnÃæ mitho 'napek«asvabhÃvatvÃnna svato vai«amyamityuktam, tatra hetvasiddhimÃÓaÇkya sÆtrakÃra÷ pariharati-## /
anapek«asvabhÃvÃdanyathà sÃpek«atvena guïÃnÃmanumÃnÃtpÆrvasÆtrokto do«o na prasajyate /
na caivamapasiddhÃnta÷, kÃryÃnusÃreïa guïasvabhÃvÃÇgÅkÃrÃdityÃha-## /
pÆrvasÆtroktÃÇgÃÇgitvÃnupapattido«ÃbhÃvamaÇgÅktya pariharati-## /
kÃryÃrthaæ j¤ÃnaÓaktikalpane brahmavÃda÷ syÃdityartha÷ /
aÇgÅkÃraæ tyajati-## //9//
END BsRp_2,2.1.9
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.1.10þ
viprati«edhÃc cÃsama¤jasam | BBs_2,2.10 |
sÆtraæ vyÃca«Âe-## /
tvaÇmÃtrameva j¤ÃnendriyamekamanekaÓabdÃdij¤ÃnakÃraïaæ, pa¤ca karmendriyÃïi manaÓceti saptendriyÃïi, j¤ÃnendriyÃïi pa¤ca karmendriyÃïi pa¤ÂamanaÓcetyekÃdaÓa /
buddhirahaÇkÃro mana iti trÅïi /
ekamiti buddhireva /
evaæ pÆrvÃparavirodhÃditi vyÃkhyÃya Órutismtiviprati«edhÃccetyarthÃntaramÃha-## /
tasmÃdbhrÃntimÆlatvÃtsÃækhyaÓÃstrasya tena nirde«avedÃntasamanvayasya na virodha iti siddham /
svamatÃsÃma¤jasyamasahamÃna÷ sÃækhya÷ pratyavati«Âhate-## /
tapyo jÅvastÃpaka÷ saæsÃrastayorbhedÃnaÇgÅkÃrÃllokaprasiddhastapyatÃpakabhÃvo lupyetetyartha÷ /
vivïoti-## /
tathà ca bhedavyavahÃralopa ityasama¤jasamityartha÷ /
nanu tayorupÃdÃnaikye 'pi mitho bhedo 'styeva yathaikavahnyÃtmakayorau«ïyaprakÃÓayo÷, ato na vyavahÃralopa ityÃÓaÇkya vahneriva tÃbhyÃmÃtmanomok«o na syÃdityÃha-## /
nanu satyapi dharmiïi svabhÃvanÃÓo mok«a upapadyate, satyeva jale vÅcyÃdinÃÓadarÓanÃdityÃÓaÇkya d«ÂÃntÃsiddhimÃha-## /
ki¤ca bhedÃÇgÅkÃre 'pasiddhÃnta÷, anaÇgÅkÃre lekaprasiddhibÃdha ityÃha-## /
artho hyarjanÃlÃbhÃdinÃrthinaæ tÃpayatÅti tÃpaka÷, arthÅ tapyastayorabhede bÃdhakamÃha-## /
arthino 'nyasyÃrthasyÃbhÃvÃdarthitvÃbhÃvavadarthÃdanyasyÃrthino 'sattvÃdarthatvÃbhÃva÷prasajyetetyÃha-## /
prasaÇgasye«Âatvaæ nirÃkaroti-## /
arthatvaæ hi kÃmanÃvi«ayatvaæ, tacca kÃmyÃdanyasya kÃmayiturasatvÃnna syÃt /
na hi svasya svÃrthatvamasti kÃmyasyaiva kÃmayittvÃyogÃt /
tasmÃdbhedo 'ÇgÅkÃrya ityartha÷ /
itaÓca bheda ityÃha-## /
tathÃnarthÃnarthinÃvapi bhinnÃvityanvaya÷ /
arthÃnarthayo÷ svarÆpoktipÆrvakaæ tÃpakatvaæ sphuÂayati-## /
advaitamate mukterayogamuktvà svamate yogamÃha-##
tayà tapyayà buddhyà puru«asya saæyoga÷ svasvÃmibhÃvastasya heturanÃdiravivekastasya parihÃro vivekastasmÃnnityamuktasyÃpi puru«asya katha¤cidupacÃrÃnmok«opapattirityartha÷ /
yathà yoddhgatau jayaparÃjayau rÃjanyupacaryete tathà puru«Ãdatyantabhinnabuddhigatau bandhamok«au puru«e upacaryete /
taduktam-'saiva ca badhyate mucyate ca'iti /
siddhÃntayati-## /
kiæ paramÃrthad«Âyà tapyatÃpakabhÃvÃnupapattirucyate, vyavahÃrad«Âyà và /
nÃdya ityÃdyÃha-## /
## /
do«atvamiti Óe«a÷ /
tasyà ado«atvaæ vivïoti-## /
etattvÃttvikaæ vi«ayavi«ayitvaæ na tvastÅtyartha÷ /
yatra tapyatÃpakabhÃvo d«Âastatraiveti vyavahÃrapak«amÃdÃya siddhÃntÅ brÆte-kiæ## ## /
dehasya tapyatve dehÃtmavÃdÃpattiriti ÓaÇkate-## /
acetanasyaiva dehasya taptirneti vadatà sÃækhyena vaktavyaæ kiæ cetanasya kevalasya tapti÷, kiævà dehasaæhatasya, uta tapte÷, Ãhosvit sattvasya /
nÃdya ityÃha-## /
na dvitÅyattÅyavityÃha-## /
caturthaæ ÓaÇkate-## /
sattavarajasostapyatÃpakatve puru«asya bandhÃbhÃvÃcchÃstrÃrambhavaiyarthyamiti pariharati-## /
## /
asaÇgatve 'pi puru«asya tapyasattvapratibimbatvÃttaptiriti ÓaÇkate-## /
tarhi jalacandrasya calanavanmithyaiva taptirityasmatpak«a Ãgata ityÃha-## /
ivaÓabdamÃtreïa kathaæ mithyà taptyavagama iti cettaducyate-ivaÓabdastapyabuddhisattvasÃdÓyaæ brÆte, tacca sÃdÓyaæ puru«asya tapyatvarÆpaæ cet kalpitameva vastutastaptyabhÃvÃdityupapÃdayati-## /
puru«o vastutastaptiÓÆnyaÓcedivaÓabdo na do«Ãya mithyÃtaptiparatvÃdityartha÷ /
mithyÃsÃdÓyameva do«a iti cet, netyÃha-## /
savi«ayatvaæ nirvi«ayatvaæ cevaÓabdÃrtha÷ kalpita eva dra«Âavya÷ /
sÃækhyasyÃvidyake tapyatÃpakatve sati mamÃpi ki¤cinna du«yati kintu d«Âameva saæpannamityartha÷ /
yadi mithyÃtapyatvÃÇgÅkÃre 'pasiddhÃnta÷ syÃditi bhÅtyà satyaæ tapyatvaæ puru«asyocyate tathÃpyapasiddhÃnta÷, kauÂasthyahÃnÃt /
anirmok«aÓca, satyasyÃtmavannivttayogÃdityÃha-## /
ki¤ca rajaso nityatvÃddu÷khasÃtatyamityÃha-## /
atra sÃækhya÷ ÓaÇkate-## /
sattvaæ puru«o và tapyaÓakti÷, tÃpakaÓaktistu raja÷, nimittamavivekÃtmakadarÓanaæ tamastena sahita÷ sanimitta÷ saæyega÷ puru«asya guïasvÃmitvarÆpastadapek«atvÃdityartha÷ /
mok«astaptyabhÃva÷ /
nimittasya nivttyabhÃvÃnna mok«a iti siddhÃntÅ pariharati-## /
tamaso nivttyabhÃve 'pivivekenoparamÃnmok«a ityata Ãha-## /
'calaæ guïavttam'ityaÇgÅkÃrÃditi bhÃva÷ /
parapak«e bandhamok«Ãnupapattimuktvà svapak«amupasaæharati-## /
vastuta ekatvena bandhÃbhÃvÃnna muktyabhÃvaÓaÇkÃvasara÷ /
vyavahÃrastu bhedÃÇgÅkÃrÃttapyatÃpakabhÃvo bandha÷ tattvaj¤ÃnÃttannivttiÓcopapadyata iti na codyÃvasara ityartha÷ //10//
END BsRp_2,2.1.10
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.2.11þ
mahaddÅrghavad và hrasvaparimaï¬alÃbhyÃm | BBs_2,2.11 |
vttÃnuvÃdena 'mahaddÅrghavat'iti svamatasthÃpanÃtmakÃdhikaraïasya saægatimÃha-## /
yadyapi sÃækhyamatanirÃsÃnantaraæ paramÃïuvÃdo nirÃkartavya÷ svamatasthÃpanasya smtipÃde saægatatvÃt tathÃpi pÆrvatra pradhÃnaguïÃnÃæ sukhÃdÅnÃæ jagatyananvayÃtpradhÃnasyÃnupÃdÃnatvamuktaæ, tathà brahmaguïacaitanyÃnanvayÃdbrahmaïo 'pi nopÃdÃnatvamiti do«o d«ÂÃntasaægatilÃbhÃdatra samÃdhÅyata ityartha÷ /
cetanÃdbrahmaïo jagatsargavÃdÅ vedÃntasamanvayo vi«aya÷ /
sa kiæ ya÷ samavÃyikÃraïaguïa÷ sa kÃryadravye svasamÃnajÃtÅyaguïÃrambhakastantuÓauklyavaditi nyÃyena virudhyate na veti saædehe nyÃyasyÃvyabhicÃrÃdvirudhyata iti prÃpte vyabhicÃrÃnna tadvirodha iti siddhÃntasÆtraæ vyÃca«Âe-## /
yadyapi 'na vilak«aïatvÃt'ityatra cetanÃdacetanasarga÷ sÃdhitastathÃpi vaiÓe«ikanyÃyasya tadÅyaprakriyayà vyabhicÃroktyarthatvÃdasya sÆtrasya na gatÃrthatà /
pralayakÃle paramÃïavo niÓcalà asaæyuktÃsti«Âhanti sargakÃle cÃd«ÂavadÃtmasaæyogÃtte«u karma bhavati, tena saæyogÃddravyÃntaras«Âirbhavati, kÃraïaguïÃ÷ kÃrye guïÃntaramÃnabhanta iti sÃmÃnyena prakriyÃmuktvà viÓe«atastÃmÃha-## /
paramÃïu÷ parimaï¬ala÷, tadgataæ parimÃïaæ pÃrimÃï¬alyamityucyate, tacca svasamÃnajÃtÅyaguïÃrambhakaæ na bhavatÅtyuktanyÃyasya vyabhicÃra iti bhÃva÷ /
vyabhicÃrasthalÃntaramÃha-## /
dve dve iti Óabdadvayaæ paÂhitavyam, evaæ sati caturbhirdvyaïukaiÓcaturaïukÃrambha upapadyate, yathÃÓrute tu dvÃbhyÃæ dvyaïukÃbhyÃæ mahataÓcaturaïukasyÃrambho na yujyate, kÃraïagataæ mahatvaæ bahutvaæ và vinà kÃrye mahatvÃyogÃditi mantavyam /
prakaÂÃrthakÃrÃstu yaddvÃbhyÃæ dvyaïukÃbhyÃmÃrabdhaæ kÃrye mahatvaæ dÓyate tasya hetu÷ pracayo nÃma praÓithilÃvayavasaæyoga iti rÃvaïapraïÅte bhëye dÓyata iti cirantanavaiÓe«ikad«Âyedaæ bhëyamityÃhu÷ /
sarvathÃpi dvyaïukagatahrasvatvÃïutvaparimÃïayoranÃrambhakatvÃdvyabhicara÷ /
yadyapi tÃrkikà dvÃbhyÃmeva paramÃïubhyÃæ dvyaïukaæ tribhirdvyaïukaistryaïukamiti kalpayanti tathÃpi tarkasyÃprati«ÂhÃnÃnna niyama iti matvà brÆte-## /
kÃrakaguïÃ÷ ÓuklÃdaya÷ samÃnajÃtÅyaguïÃrambhakÃ÷, kÃryadravyaparimÃïaæ tu na kÃraïaparimÃïÃrabhyaæ kintu kÃraïagatasaækhyÃrabhyamiti prakriyà tulyetyartha÷ /
evaæ prakriyÃæ darÓayayitvà sÆtraæ yojayan vyabhicÃramÃha-##
paramÃïubhya eva mahaddÅrghaæ cetyaniyataprakriyÃmÃÓrityoktam /
niyataprakriyÃmÃÓritya vyabhicÃramÃha-## /
aïuhrasvebhyo dvyaïukebhyo 'ïudravyaæ na jÃyate hrasvamapi na jÃyata iti vyabhicÃra ityartha÷ /
sÆtre vÃÓabdaÓcÃrtho 'nuktÃïusamuccayÃrtha÷ /
tathà ca hrasvaparimaï¬alÃbhyÃæ dvyaïukaparamÃïubhyÃæ mahaddÅrghÃïuvaccetanÃdacetanaæ jÃyata iti sÆtrayojanà /
tatra hrasvÃnmahaddÅrghaæ tryaïukaæ parimaï¬alÃdaïu dvyaïukamiti vibhÃga÷ /
d«cÃntavai«amyaæ ÓaÇkate-## /
acetanaiva virodhiguïa ityata Ãha-## /
kÃryadravyasya parimÃïÃntarÃkrÃntatvamaÇgÅktya vivak«itÃæÓasÃmyamÃha-## /
aÇgÅkÃraæ tyajati-## /
utpannaæ hi parimÃïÃntaraæ virodhi bhavati, tadutpatte÷ prÃgvirodhyabhÃvÃt dvyaïuke pÃrimÃï¬alyÃrambha÷ kiæ na syÃdityartha÷ /
nanu virodhiparimÃïena sahaiva dravyaæ jÃyata ityata Ãha-#<ÃrabdhamapÅti># /
sahotpattÃvapasiddhÃnta÷ /
ato virodhyabhÃva÷ siddha iti bhÃva÷ /
aïutvÃdyÃrambhe vyagratvÃt pÃrimÃï¬alyÃde÷ svasamÃnaguïÃnÃrambhakatvamityÃÓaÇkya ni«edhati-## /
vyagratvamanyathÃsiddham /
tatra hetu÷-## /
anyahetukatve sÆtrÃïyudÃharati-## /
kÃraïÃnÃæ dvyaïukÃnÃæ bahutvÃt tryaïuke mahatvaæ mdo mahatvÃt ghaÂe mahatvaæ, dvitÆlapiï¬Ãrabdhe 'tisthÆlatÆlapiï¬e pracayÃdavayavasaæyogaviÓe«Ãnmahatvamityartha÷ /
mahatvaviruddhamaïutvaæ paramÃïugatadvitvasaækhyayà dvyaïuke bhavatÅtyÃha-## /
yanmahatvasyÃsamavÃyikÃraïaæ tadeva mahatvasamÃnÃdhikaraïasya dÅrghatvasya, yaccÃïutvasyÃsamavÃyi kÃraïaæ tadevÃïutvÃvinÃbhÆtahsvatvasyÃsamavÃyikÃraïamityatidiÓati-## /
ato mahatvÃdÃvahetutvÃtpÃrimÃï¬alyÃdÅnÃæ vyagratvasiddhamiti bhÃva÷ /
te«Ãæ saænidhiviÓe«ÃbhÃvÃnna samÃnaguïÃrambhakatvamityapi na vÃcyamityÃha-## /
pÃrimÃï¬alyÃdÅnÃmapi bahutvÃdivatsamavÃyikÃraïagatatvÃviÓe«Ãdityartha÷ /
te«ÃmanÃrambhakatve kÃryadravyasya virodhiguïÃkrÃntatvaæ vyagratvamasaænidhirvà na heturityuktiphalamÃha-## /
yattu kÃraïaguïa÷ svasamÃnaguïÃrambhaka iti vyÃpte÷ sÃmÃnyaguïe«u pÃrimÃï¬alyÃdi«u vyabhicÃre 'pi yo dravyasamavÃyikÃraïagato viÓe«aguïa÷ sa svasamÃnajÃtÅyaguïÃrambhaka iti vyÃpteÓcaitanyasya viÓe«aguïatvÃdÃrambhakatvaæ durvÃramiti, tanmandaæ, citrapaÂahetutantugate«u nÅlÃdirÆpe«uvijÃtÅyacitrarÆpahetu«u vyabhicÃrÃccaitanyasyÃtmatvena guïatvÃbhÃvÃcceti mantavyam /
tasmÃccetanÃdvijÃtÅyÃrambho yukta iti sthitam /
tatrodÃhaïÃntaramÃha-## /
nanu cetanaæ brahma kÃryopÃdÃnatvÃddravyaæ, tanna vilak«aïasyopÃdÃnamiti prakte ki¤ciddravyameva vilak«aïakÃryakaramudÃhartavyam, na saæyogasya guïasyodÃharaïamiti ÓaÇkate-## /
guïÃt dravyavaccetanÃdacetanÃrambha iti vilak«aïÃrambhakatvÃæÓe 'yaæ d«ÂÃnta iti pariharati-## /
aniyama÷ kaïÃdasaæmata ityÃha-## /
etÃvatà kathamaniyama÷, tatrÃha-## /
navilak«aïatvanyÃyena punaruktyabhÃve 'tideÓÃdhikaraïena punaruktiriti ÓaÇkate-## /
samÃnaguïÃrambhaniyamasya pÃrimÃï¬alyÃdid«ÂÃntena bhaÇgÃrthamasyÃrambha ityÃha-## /
tasyaivÃtideÓasyetyartha÷ //11//
END BsRp_2,2.2.11
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.3.12þ
ubhayathÃpi na karmÃtastadabhÃva÷ | BBs_2,2.12 |
vaiÓe«ikamataparÅk«ÃmÃrabhate-## /
nÃsya prÃsaÇgikena pÆrvÃdhikaraïena saægatirapek«iteti manvÃna÷ pradhÃnasyeÓvarÃnadhi«ÂhitasyÃkÃraïatve 'pi paramÃïÆnÃæ tadadhi«ÂhitÃnÃæ kÃraïatvamastviti pratyudÃharaïasaægatyà sÃækhyÃdhikaraïÃnantaryamasya vadaæstÃtparyamÃha-## /
dvyaïukÃdikrameïa paramÃïubhirjagadÃrabhyata iti vaiÓe«ikarÃddhÃnto 'tra vi«aya÷ /
sa kiæ mÃnamÆlo bhrÃntimÆlo veti saædehe pÆrvapak«ayati-## /
tai÷ paÂÃdibhi÷ sÃmÃnyaæ k«ityÃde÷ kÃryardravyatvaæ tenetyartha÷ /
vimataæ sÃvayavaæ k«ityÃdikaæ svanyÆnaparimÃïasaæyogasacivÃnekadravyÃrabdhaæ, kÃryadravyatvÃt, paÂÃdivaditi prayoga÷ /
sve«ÂaparamÃïusiddhyarthÃni sÃdhyaviÓe«aïÃni /
nanvetÃvatà kathaæ paramÃïusiddhi÷, tatrÃha-## /
vimataæ sÃvayavatvaæ pak«atÃvacchedakaæ yato nivartate sa nyÆnaparimÃïasyÃpakar«asya paryantatvenÃvasÃnabhÆmitvenÃvagata÷ paramÃïurityartha÷ /
yÃvatsÃvayavamanumÃnapravtte÷ dvyaïukanyÆnadryaæ niravayavaæ siddhyatÅti bhÃva÷ /
jagannityatvavÃdÃt kÃryadravyatvahetvasiddhiriti vadantaæ pratyÃha-## /
vimatamÃdyantavat, sÃvayavatvÃt, paÂavadityartha÷ /
hetorasiddhiæ nirasyÃprayojakatvaæ nirasyati-## /
te katividhà ityÃkÃÇk«ÃyÃæmÃha-## /
pralaye cai«Ãmapi nÃÓÃnna jagatkÃraïatvamityÃÓaÇkyÃha-## /
avayavÃnÃæ vibhÃgÃnnÃÓÃnnÃvayavino nÃÓa÷ /
paramÃïÆnÃæ niravayavatvenÃvayavavibhÃgÃdernÃÓahetorasaæbhavÃnna nÃÓa ityartha÷ /
te«Ãæ nityatve phalitaæ s«ÂikramamÃha-## /
evaæ kÃïÃdamatasya mÃnamÆlatvÃttena vedÃntasamanvayasya virodhÃdasiddhiriti pÆrvapak«e phalam /
tasya bhrÃntimÆlatvÃdavirodha iti siddhÃntayati-## /
pralaye vibhaktÃnÃæ paramÃïÆnÃmanyatarakarmaïo 'bhayakarmaïà và saæyogo vÃcya÷, karmaïaÓca nimittaæ prayatnÃdikaæ d«Âaæ, yathà prayatnavadÃtmakasaæyogÃddehace«ÂÃ, vÃyvÃdyabhighÃtÃdvk«Ãdicalanaæ, hastanodanÃdi«vÃdigamanaæ, tadvadaïukarmaïo d«Âaæ nimittamabhyupagamyate na và /
dvitÅye karmÃnutpatti÷ nÃdya÷, prayatnÃde÷ s«ÂyuttarakÃlÅnatvÃdityubhayathÃpi na karma saæbhavati /
ata÷ karmÃsaæbhavÃttasya saæyogapÆrvakadvyaïukÃdisargasyÃbhÃva iti sÆtrÃrtha÷ /
sthirasya vegavaddravyasaæyogÃviÓe«o 'bhighÃta÷ sa eva calasya nodanamiti bheda÷ /
d«ÂanimittÃbhÃve 'pyad«ÂavadÃtmasaæyogÃdaïu«u karmeti ÓaÇkate-## /
vikalpapura÷saraæ dÆ«ayati-## /
ja¬ÃtmavadaïorÃÓrayatvaæ ki na syÃditi matvà vikalpa÷ kta iti mantavyam /
atrÃpi sÆtraæ yojayati-## /
jÅvÃdhi«Âhitamad«Âaæ nimittamastvityata Ãha-#<ÃtmanaÓceti># /
acetanatvÃnnÃdhi«ÂhÃttvamiti Óe«a÷ /
bhinneÓvarasyÃdhi«ÂhÃttvamagre nirÃkari«yate /
acetanatvamad«ÂasyakarmanimittatvÃbhÃve heturukta÷ /
hetvantaramÃha-#<ÃtmasamavÃyitveti># /
gurutvavadad«Âamapi svÃÓrayasaæyukte kriyÃheturiti ÓaÇkate-## /
vibhusaæyogasyÃïu«u sadà sattvÃt kriyÃsÃtatye pralayÃbhÃva÷ syÃditi dÆ«ayati-## /
kÃdÃcitkapravtterad«ÂaniyamyatvÃyoge 'pÅÓvarÃnniyama ityata Ãha-## /
yajj¤Ãnaæ taccharÅrajanyamiti vyÃptivirodhena nityaj¤ÃnÃsiddhestadguïa ÅÓvaro nÃsti, astitve 'pi sadà sattvÃnna niyÃmakatvamiti bhÃva÷ /
sÆtrÃrthaæ nigamayati-## /
saæyogasya hetutvaæ khaï¬ayitvà svarÆpaæ khaï¬ayati-## /
saæyogasya vyÃpyavttitve ekasminnitarasyÃntarbhÃvÃtkÃryasya pthutvÃyogÃt sarvaæ kÃryaæ paramÃïumÃtraæ syÃdityartha÷ /
ki¤ca sÃæÓadravye saæyogasyaikÃæÓavttitvaæ d«Âaæ tadvirodhÃdvyÃpyavttitvaæ na kalpyamityÃha-## /
paramÃïo÷ saæyoga ekadeÓena cediti saæbandha÷ /
digbhedena kalpitapradeÓasthasaæyogasyÃpi kalpitatvÃttata÷ kÃryaæ notpadyeta, utpannaæ và mithyà syÃdityapasiddhÃnta ityartha÷ /
kÃïÃdÃnÃæ sargapratyuktau sÆtraæ yojayitvà pralayanirÃse 'pi sÆtraæ yojayati-## /
paramÃïÆnÃæ karmaïà saæyogÃtsarga÷, vibhÃgÃtpralaya iti prakriyà na yuktÃ, yugapadanantaparamÃïÆnÃæ vibhÃge niyatasyÃbhighÃtÃderd«Âasya nimittasyÃsattvÃt dharmÃdharmarÆpÃd«Âasya sukhadu÷khÃrthatvena sukhadu÷kaÓÆnyapralayaprayojakatvÃyogÃnnÃd«Âanimittena karmaïà vibhÃga÷ saæbhavati /
tathà ca d«ÂÃd«ÂanimittayorasattvÃdubhayathÃpi saæyogÃrthatvena vibhÃgÃrthatvena ca karma nÃsti, ata÷ karmÃbhÃvÃttayo÷ saæyogavibhÃgapÆrvakayo÷ sargapralayayorabhÃva iti sÆtrayojanà //12//
END BsRp_2,2.3.12
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.3.13þ
samavÃyÃbhyupagamÃc ca sÃmyÃd anavasthite÷ | BBs_2,2.13 |
## /
aïuvÃdÃsaæbhava iti yogyatayà saæbadhyate dvyaïukasamavÃyayo÷ paramÃïubhinnatvasÃmyÃt dvyaïukavatsamavÃyasyÃpi samavÃyÃntaramityanavasthitirityartha÷ /
nanviha tantu«u paÂa ityÃdiviÓi«ÂadhÅniyÃmaka÷ samavÃyo na saæbandhÃntaramapek«ate, svarÆpeïaiva nityasaæbaddhatvÃditi ÓaÇkate-## /
saæyogasyÃpi svarÆpasaæbandhopapatte÷ samavÃyo na syÃditi dÆ«ayati-## /
saæbandhibhinnatvÃccedapek«Ã samavÃyasyÃpi tulyà /
## /
guïatvÃbhÃve 'pi karmasÃmÃnyÃdÅnÃæ samavÃyÃÇgÅkÃrÃdguïatvaæ samavÃyitve na vyÃpakam /
nÃpi vyÃpyaæ, guïasyÃpi samavÃyavatsvarÆpasaæbandhasaæbhavena vyÃptyanukÆlatarkÃbhÃvÃt /
tasmÃt saæbandhibhinnatvameva saæbandhÃntarÃpek«ÃyÃæ kÃraïaæ, tasya samavÃye 'pi tulyatvÃdanavasthà durvÃrà /
sà ca mÆlak«ayakÃrÅ /
tayà samavÃyÃsiddhau samavetadvyaïukÃsiddhirityartha÷ //13//
END BsRp_2,2.3.13
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.3.14þ
nityam eva ca bhÃvÃt | BBs_2,2.14 |
sÆtraæ vyÃca«Âe-## /
anubhavasvabhÃvatve naimittikÅ pravttirvÃcyÃ, nimittaæ ca kÃlÃd«ÂÃdikaæ nityasaænihitamiti nityameva pravttiprasaÇga÷, tasyÃnimittatve pravttyabhÃva ityartha÷ //14//
END BsRp_2,2.3.14
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.3.15þ
rÆpÃdimattvÃc ca viparyayo darÓanÃt | BBs_2,2.15 |
kiæ ca paramÃïava÷ samavÃyikÃraïavanta÷ kÃraïÃpek«ayà sthÆlà anityÃÓca, rÆpavattvÃt rasavattvÃdgandhavattvÃt sparÓavattvÃt ghaÂavaditi sÆtraæ yojayituæ paraprakriyÃmÃha-## /
nanvatra paramÃïutvaæ pak«atÃvacchedakaæ tadviruddhaæ sthÆlatvaæ kathaæ sÃdhyata iti cet /
na /
vÃyutvatejastvÃde÷ pthagavacchedakatvÃt /
na cÃprayojakatÃ, kÃraïaÓÆnyatve nityatve cÃtmavadrÆpÃdimattvÃyogÃt /
naca tarhi vÃyu÷ kÃraïavÃniti pthaksÃdhane rÆpÃdihetÆnÃæ bhÃgÃsiddhyabhÃve 'pi siddhasÃdhanatà syÃditi vÃcyaæ, yatra sparÓastatkÃraïaæ, yatra rÆpaæ tatsakÃraïamiti vyÃptigrahakÃle vÃyutvÃdyavacchedena sÃdhyasiddhyabhÃvÃditi bhÃva÷ /
paramÃïavo nityÃ÷, sattve satyakÃraïavattvÃt /
Ãtmavaditi satpratipak«amutthÃpya viÓe«yÃsiddhyà dÆ«ayati-## /
sattvaæ bhÃvatvaæ prÃgabhÃvanirÃsÃrtham /
nityatvaprati«edha÷ sapratiyogika÷, abhÃvatvÃt, ghaÂÃbhÃvÃvaditi nityasya kvacitsiddhau kÃryamanityamiti viÓe«ata÷ kÃrye nityatvaprati«edhÃt kÃraïabhÆtaparamÃïu«u nityatvaæ sidhyati, anyathà pratiyogyabhÃve prati«edhÃnupapatteriti kaïÃdoktamanÆdyÃnyathÃsiddhyà dÆ«ayati-## /
kÃrye nityatvaprati«edhavyavahÃramaÇgÅktya brahmaïi pratiyogiprasiddhiruktà /
vastutastu viÓe«avyavahÃra evÃsiddha÷, kÃraïanityatvasya pramÃïÃntareïa j¤Ãnaæ vinà kÃryamanityamiti vyavahÃrayogÃdityÃha-## /
yadi pramÃïÃntaraæ kÃraïanityatve syÃttadÃyaæ vyavahÃra÷ samÆlo bhavati, tato mÆlaj¤ÃnÃtprÃgvyavahÃramÃtrÃnna vastusiddhi÷, vaÂe yak«avyavahÃrÃdapi tatsiddhiprasaÇgÃt mÆlaj¤Ãne tu tenaiva aÓe«asiddhervyavahÃropanyÃsavaiyarthyamiti bhÃva÷ /
evaæ paramÃïunityatve kÃïÃdasÆtradvayaæ nirasya ttÅyaæ nirasyati-## /
satÃmaïÆnÃæ dÓyamÃnasathÆlakÃryÃïÃæ pratyak«eïa kÃraïaj¤Ãnamavidyeti yadi sÆtrÃrtha÷, tarhyapratyak«akÃraïatvaæ nityatve hetu÷ syÃt /
tanna dvyaïuke vyabhicÃrÃdityartha÷ /
yadyÃrambhakadravyaÓÆnyatvaæ hetuviÓe«eïaæ tadà viÓe«yavaiyarthyamÃpadyeta, punaruktiÓcetyÃha-## /
paramÃïavo nityÃ÷, nÃÓakÃnupalambhÃt, Ãtmavaditi sÆtrÃrthamÃÓaÇkate-## /
tantvÃdyavayavÃnÃæ vibhÃgÃnnÃÓÃdvà paÂhÃdinÃÓo d«Âa÷, tacca dvayaæ niravayavÃïÆnÃæ nÃstÅti nityatvamityartha÷ /
pariïÃmavÃdamÃÓrityÃïÆnÃæ nÃÓakaæ ki¤citsaæbhavatÅti pariharati-## /
avayavÃnÃæ saæyogena dravyÃntarotpattirÃraæbha iti yadi mataæ syÃt, tadà dravyavinÃÓo dvÃbhyÃmevetiniyama÷ syÃt /
nÃrambhe mÃnamasti saæyuktatantvanyavapaÂÃdarÓanÃt /
ata÷ kÃraïameva svato nirviÓe«aæ viÓe«avadavasthÃtmanà kÃryamityanubhavabalÃdÃstheyam /
tathà cÃïÆnÃmapyavidyÃpariïÃmarÆpÃïÃæ pralayanimittena kÃlÃdinà piï¬ÃtmakasvarÆpatirobhÃvena kÃraïabhÃvÃpattirvinÃÓa upapadyate /
yathÃgnisaæparkÃdghtakÃÂhinyamavayavasaæyogasyÃvayavÃnÃæ ca nÃÓaæ vinaiva lÅyate tadvat /
naca kÃÂhinyasya saæyogaviÓe«aïatvena guïatvÃdravyanÃÓe 'nudÃharaïatvamiti ÓaÇkyaæ, guïavaddravyasyÃpi kutaÓcidvinÃÓa ityaæÓenodaharaïÃt, guïaparibhëÃyÃÓcÃtantratvÃt /
vastutastu ghtaæ kaÂhinaæ dravamityanusyÆtaghtapariïÃmaviÓe«o dravyameva kÃÂhinyam /
naca dravyatve 'pyavayavavibhÃgÃdeva tasya nÃÓa iti vÃcyaæ, ghtasya pariïÃmina ekatvena vibhÃgÃsaæbhavÃt, paramÃïukÃÂhinyanÃÓe tadasaæbhavÃcceti bhÃva÷ /
ki¤ca pralaye nÃsÅdrajo nÃnyat ki¤canetyaïÆnÃæ nÃÓasiddhi÷ /
tasmÃnna te«Ãæ paramakÃraïatvamityupasaæharati-## //15//
END BsRp_2,2.3.15
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.3.16þ
ubhayathà ca do«Ãt | BBs_2,2.16 |
yadyasmÃdadhikaguïavattattasmÃtsthÆlamiti vyÃptimuktvà vikalpayati-## /
pÃrthiva÷ paramÃïÆradhikaguïastata ekaikanyÆnaguïà jalÃdiparamÃïava iti kalpyate, na và /
Ãdye do«amÃha-## /
mÆrtyupacayÃt sthaulyÃdityartha÷ /
pÃrthivo 'ïurÃpyÃt sthÆla÷, adhikaguïatvÃt, ghaÂavadityevaæ prayoktavya÷ /
aprayojakatvaæ nirasyati-## /
d«Âavirodha÷ syÃditi bhÃva÷ /
neti pak«e sarve«ÃmÃïÆnÃæ sÃmyÃrthamekaikaguïavattvaæ và syÃccaturguïavatvaæ và /
ubhayathÃpi do«amÃha-## //16//
END BsRp_2,2.3.16
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.3.17þ
aparigrahÃc cÃtyantam anapek«Ã | BBs_2,2.17 |
na kevalamaïuvÃdasyÃyuktatvÃdupek«Ã kintu Ói«Âabahi«ktatvÃdgranthator'thataÓcÃgrÃhyatvamityÃha-## /
cakÃrÃrthaæ prapa¤cayitumupakramate-## /
atyantabhedaj¤ÃpakamÃha-## /
dravyaguïakarmaïÃæ dravyaguïatvakarmatvajÃtayo lak«aïÃni, guïÃÓrayatvÃdyupÃdhayo vÃ, nirguïatve sati jÃtimadakriyatvaæ guïalak«aïam, saæyogavibhÃgayornirapek«akÃraïaæ karma, nityamekamanekasamavetaæ sÃmÃnyam, nityadravyavttayo viÓe«Ã÷, nitya÷ saæbandha÷ samavÃya iti bhinnÃni lak«aïÃni /
tairmitho 'tyantabhedasiddhirityartha÷ /
## /
tena viruddho yo dharmadharmibhÃva÷ /
guïÃdayo nadravyadharmÃ÷ syu÷, tato 'tyantabhinnatvÃt, ÓaÓakuÓÃdivadityartha÷ /
bhedÃbÃdhakatvamupanyasyÃbhedamÃha-## /
guïÃdi«u tadadhÅnatvaæ tÃvadanvayavyatirekasiddhaæ, tathà ca guïÃdayo dravyÃbhinnÃ÷, dravyÃdhÅnatvÃt, yadyasmÃdbhinnaæ tanna tadadhÅnaæ, yathà ÓaÓabhinna÷ kuÓa ityartha÷ /
abhede dravyaæ guïa iti Óabdapratyayabheda÷ kathaæ, tatrÃha-## /
kalpitabhedo 'pyastÅtyÃÓaya÷ /
anyathÃtyantabhedavadatyantÃbhede 'pi dharmadharmitvÃyogÃditi mantavyam /
astu guïÃdÅnÃæ dravyatÃdÃtmyamiti vadantaæ tÃrkikamanyaæ pratyÃha-## /
sÃækhyo 'tra vedÃntÅ grÃhya÷ /
yadvà kÃpilasyÃpi tÃdÃtmyasiddhÃnta iti sÃækhyagrahaïam /
yadyapi tadadhÅnatvaæ taddharmatvaæ, tacca dhÆme nÃsti, agniæ vinÃpi bhÃvÃt, tathÃpi tatkÃryatvaæ tadadhÅnatvaæ matvà vyabhicÃraæ ÓaÇkate-## /
kÃryatvamanyatvaæ cÃÇgÅkaroti-## /
tathÃpi tÃdÃtmyena pratÅyamÃnatvasya hetorvivak«itatvÃnna vyabhicÃra ityÃÓaya÷ /
asya hetoranyathÃsiddhimÃÓaÇkate-## /
guïÃdÅnÃæ dravyeïÃbhedÃbhÃve 'pyayutasiddhatvena tÃdÃtmyapratÅtisiddhirityartha÷ /
dÆ«ayituæ vikalpayati-## /
Óauklyasya paÂani«ÂhatvÃt paÂasya tantudeÓatvÃt paÂaÓauklyayorapthagdeÓatvÃbhÃvÃcchukla÷ paÂa iti sÃmÃnÃdhikaraïyapratÅtirna syÃdityÃdyaæ dÆ«ayati-## ## /
kÃïÃdasÆtradvayaæ vyÃca«Âe-## /
svabhÃvo hi svarÆpaæ tasyÃpthaktve 'smadi«ÂÃbhedasiddhirityÃha-## /
abhede yuktimÃha-##-guïasyetyartha÷ /
evaæ «aÂpadÃrthà atyantabhinnà iti siddhÃnto 'nubhavavirodhena dÆ«ita÷ /
siddhÃntÃntaraæ dÆ«ayati-## /
ayutasiddhatvaæ kimubhayorutÃnyatarasya /
nÃdya ityÃha-## /
dvitÅyamÃÓaÇkya dÆ«ayati-## /
kÃraïasya pthaksiddhatve 'kÃryamapthaksiddhamityuktamupetya saæbandho 'siddhasya siddhasya veti vikalpyÃdyaæ dvitÅyaæ ÓaÇkate-## /
satoraprÃptayo÷ prÃpti÷ saæyoga ityabhyupagamÃttantupaÂayorapi saæyogÃpattirityapasiddhÃnta÷ syÃdityartha÷ /
sadyojÃtapaÂasya kriyÃbhÃvÃt kathaæ saæyoga÷, tatrÃha-## /
ki¤ca saæbandhasyÃpi saæbandhe 'navasthÃnÃdasaæbaddhasyÃniyÃmakatvÃt saæbandho 'pi durnirÆpa ityÃha-## /
saæbandha÷ saæbandhibhinna÷, tadvilak«aïaÓabdadhÅgamyatvÃt, vastvantaravaditi ÓaÇkate-## /
kalpitabhedasÃdhane siddhasÃdhanatÃ, vastubhedasÃdhane tu vyabhicÃra iti samÃdhatte-## /
svarÆpeïaiva manu«yÃdiÓabdabhÃgeva putrÃdyapek«ayà pitetyÃdivilak«aïaÓabdadhÅgamyo bhavati, naca bhidyata iti vyabhicÃra ityartha÷ /
phalitamÃha-## /
vilak«aïaÓabdadhÅgamyatvÃdityupalabdhighaÂitena-lak«aïena siÇgena prÃptasya vastvantarasya saæyogÃde÷ saæbandhivyatirekeïÃnupalabdherabhÃvo niÓcÅyata ityartha÷ /
na hyaÇgulidvayasya nairantaryÃtirekeïa saæyoga upalabhyate /
samavÃyastu na kasyÃpi kvacidapyanubhavamÃrohatÅti bhÃva÷ /
saæbandhasya saæbandhyabhede saæbandhina÷ sadà sattvÃtsarvadà saæbandhabuddhiprasaÇga iti ÓaÇkÃæ ni«edhati-## /
parÃpek«ayà nairantaryÃvasthÃyÃmaÇgulyo÷ rÆparÆpiïoÓca saæbandhidhÅ÷ na svata ityuktamityartha÷ /
pÆrvaæ paramÃïvo÷ saæyoganirÃsena dvyaïukÃdis«ÂirnirastÃ, saæpratyad«ÂavadÃtmanÃïÆnÃæ saæyogo 'ïu«u kriyÃhetu÷ Ãtmamano÷ saæyogo buddhyÃdyasamavÃyikÃraïaæ nirasyate-##
nirastamapi kalpitapradeÓapak«amatiprasaÇgÃkhyado«Ãntaraæ vaktuæ punarudbhÃvayati-## /
kalpanamÆha÷ /
ÆhitÃrthÃ÷ santo 'santo và /
dvitÅye na saæyogasiddhi÷ svasvÃbhÃvayorekatra vttyavacchedakÃsattvÃt /
Ãdye tÆhamÃtreïa sarvÃrthasiddhiprasaÇga÷, Æhasya svÃdhÅnatvÃt /
prabhÆtatvaæ niravadhitvaæ tatsaæbhavÃccetyartha÷ /
yadyÆhÃtsarvasiddhistadà padÃrthabandhamuktiniyamà lupyerannityÃha-## /
saæyogaæ dÆ«ayitvà samavÃyaæ dÆ«ayati-## /
tanmate dÆ«aïÃntaramucyata ityartha÷ /
saæÓle«a÷ saægraha÷ /
yata ekÃkar«aïenÃparÃkar«aïaæ tasyÃnupapattirityartha÷ /
dvyaïukaæ niravayavÃsamavetaæ, sÃvayavatvÃt, ÃkÃÓÃsamavetabhÆmivaditi bhÃva÷ /
nanu dvyaïukasyÃsamavetatve tadÃÓritatvaæ na syÃt, saæbandhaæ vinà tadayogÃt /
naca saæyogÃdÃÓritatvaæ kÃryadravyasya praktyasaæyogÃditi ÓaÇkate-## /
praktivikÃrayorabhedÃdÃÓrayÃÓrayibhÃvÃnupapattiri«Âeti pariharati-## /
bhedÃttadbhÃva iti vadantaæ pratyÃha-## /
kathaæ tarhi kÃryasya kÃraïÃÓritatvavyavahÃra÷ kalpitabhedÃdityÃha-## /
paramÃïÆnÃæ niravayavatvamapyayuktamityÃha-##
paramÃïava÷ sÃvayavÃ÷, alpatvÃt, ghaÂavat /
vipak«e te«Ãæ digbhedÃvadhitvaæ na syÃdÃtmavadityartha÷ /
nanuparamÃïvapek«ayà yo 'yaæ prÃcÅ dak«iïetyÃdidigbhedavyavahÃrastadavadhitvena ye 'vayavÃstvayocyante ta eva mama paramÃïavaste 'pi sÃvayavÃÓcet tadavayavà eveti evaæ yata÷ paraæ na vibhÃga÷ sa eva niravayava÷ paramÃïuriti ÓaÇkati-## /
pariharati-## /
## /
ayamartha÷-yatsavÃtmanÃvibhÃgÃyogyaæ vastu sa paramÃïuriti yadyucyeta tarhi brahmaïa eva paramÃïusaæj¤Ã ktà syÃt, tadanyasyÃlpasya digvibhÃgÃrhatvenÃvayavavibhÃgÃvaÓyaæ bhÃvÃt /
yadi pthivyÃdijÃtÅyo 'lpaparimÃïaviÓrÃntibhÆmirya÷ sa paramÃïurityucyeta tarhi tasya na mÆlakÃraïatvaæ, vinÃÓitvÃt, ghaÂavat /
naca hetvasiddhi÷, aïavo vinÃÓina÷, pthivyÃdijÃtÅyatvÃt, ghaÂavaditi sÃdhanÃditi /
saæprati niravayavadravyasya nÃÓahetvabhÃvÃdÃtmavadavinÃÓa ityÃÓaÇkya pÆrvoktaæ parihÃraæ smÃrayati-## /
brahmÃtiriktasyÃj¤ÃnikatvÃcca dravyasya niravayavatvamasiddham /
nimittÃd«ÂÃdinÃÓÃdvinÃÓa÷ pralaye saæbhavati, muktau j¤ÃnÃdaj¤ÃnanÃÓe tatkÃryÃïunÃÓasaæbhava iti bhÃva÷ /
yaduktaæ yatkÃryadravyaæ tatsaæyogasacivÃnekadravyÃrabdhamiti, tannetyÃha-## /
kaivalyaæ pradhÃnyam /
kÃryadravyasthitÃvapi hetvÃtsaæyogasya k«ÅrÃraæbhakasaæyogÃddadhyÃrambhakaæ na saæyogÃntaraæ, tathà ca dadhyÃdau vyabhicÃrÃnna vyÃptirityartha÷ /
ki¤ca yatkÃryadravyaæ taddravyÃrambhamityeva vyÃptirastu lÃghavÃt, na tu saæyogasacivasvanyÆnaparimÃïenekadravyÃrambhamiti, gauravÃt, dÅrghavisttadukÆlÃrabdharajjau nyÆnaparimÃïÃyÃæ vyabhicÃrÃcca /
naca rajjurna dravyÃntaramiti vÃcyam, avayavimÃtraviplavÃpÃtÃt /
ki¤ca niravayavadravyatvasyaikÃtmavttitve lÃghavÃnna niravayavÃnekÃïusiddhi÷ /
yattvaïutvatÃratamyaviÓrÃntibhÆmitvena tatsiddhiriti /
tanna /
tryaïukatvenoktatruÂi«u viÓrÃnte÷ /
naca ta eva truÂinÃmÃno jagaddhateva iti vÃcyam, pthivÅtvÃdinà sÃvayavatvÃnityatvayoranumÃnÃt /
na cÃvayavatvasya kvacidviÓrÃntau paramÃïusiddhiraviÓrÃntÃvanavastheti vÃcyam, mÃyÃyÃæ brahmaïi vÃvayavatvaviÓrÃntisaæbhavÃt /
ato na ki¤cidaïusadbhÃve pramÃïam /
niravayavÃnÃæ saæyogasamavÃyayorasaæbhavÃtsamavetadvyaïukÃdyÃrambhakatvÃyoga ityÃdi bÃdhakamuktameva /
saæprati 'aparigrahÃcca'iti sÆtravÃkyaÓe«aæ pÆrayannadhikaraïÃrthamupasaæharati-## /
tasmÃdbhrÃntimÆlena vaiÓe«ikamatenavedÃntatÃtparyasyÃvirodha iti siddham //17//
END BsRp_2,2.3.17
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.4.18þ
samudÃya ubhayahetuke 'pi tadaprÃpti÷ | BBs_2,2.18 |
vaiÓe«ikaæ nirasya vainÃÓikaæ nirasyati-## /
parimÃïabhedena dehÃderÃÓutaravinÃÓÃÇgÅkÃrÃdardhavainÃÓiko vaiÓe«ikastasya nirÃsÃnantaraæ sarvak«aïikavÃdÅ buddhistho nirasyata iti prasaÇgasaægatimÃha-## /
'nÃbhÃva upalabdhe÷'iti nirasanÅyasiddhÃntÃdatra nirasyasiddhÃntasya bhedaæ vaktuæ tatsiddhÃntaæ vibhajate-## /
nanu sugataproktÃgamasyaikyÃt kuto bahuprakÃratÃ, tatrÃha-## /
ekasyaivÃgamavyÃkhyÃtu÷ Ói«yasyÃvasthÃbhedena vuddhibhedÃt, mandamadhyamottamadhiyÃæ Ói«yÃïÃæ và bhedÃdbahuprakÃratetyartha÷ /
tÃneva prakÃrÃnÃha-## /
sautrÃntiko vaibhëiko yogÃcÃrÅ mÃdhyamikaÓceti catvÃra÷ Ói«yÃ÷ /
te«vÃdyayorbÃhyÃrthÃnÃæ parok«atvÃparok«atvavivÃde 'pyastitvasaæpratipattestayo÷ siddhÃntamekÅktya nirasyata ityÃha-## /
bhÆtaæ bhautikaæ bÃhyaæ, cittaæ caittaæ ca kÃmÃdyÃntaramiti vibhÃga÷ /
tatra saædihyate kiæ mÃnamÆlo bhrÃntimÆlo vÃyaæ siddhÃnta iti /
tatra pramÃïamÆla iti pÆrvapak«ayan siddhÃntaæ tadÅyaæ darÓayati-## /
sthira÷ prapa¤co brahmahetuka iti vedÃntasiddhÃntasya mÃnamÆlak«aïikasiddhÃntavirodhÃdasiddhi÷ pÆrvapak«e phalaæ, siddhÃnte tadavirodha iti j¤eyam /
pthivyÃdibhÆtacatu«Âayaæ vi«ayendriyÃtmakaæ bhautikaæ ca paramÃïusamudÃya eva nÃvayavyantaramiti matvà paramÃïÆn vibhajate-## /
caturvidhà ityartha÷ /
khara÷ kaÂhinastatsvabhÃvÃ÷ pÃrthivÃ÷ paramÃïava÷, snigdhà ÃpyÃ÷, u«ïÃstaijasÃ÷, Åraïaæ calanasvabhÃvo vÃyavyÃnÃmiti /
bÃhyasamudÃyamuktvÃdhyÃtmikasamudÃyamÃha-## /
savi«ayendriyÃïi rÆpaskandha÷ vi«ayÃïÃæ bÃhyatve 'pi dehasthendriyagrÃhyatvÃdÃdhyÃtmikatvam, ahamahamityÃlayavij¤ÃnapravÃho vij¤Ãnaskandha÷, sukhÃdyanubhavo vedanÃskandha÷, gauraÓva ityevaæ nÃmaviÓi«Âasavikalpakapratyaya÷ saæj¤Ãskandha÷, rÃgadve«amohadharmÃdharmÃ÷ saæskÃraskandha÷ /
tatra vij¤ÃnaskandhaÓcittamÃtmeti gÅyate /
anye catvÃra÷ skandhÃÓcaittÃste«Ãæ saæghÃta ÃdhyÃtmika÷ /
sakalalokayÃtrÃnirvÃhaka ityartha÷ /
avayavÃtiriktÃvayavyanupalabdheravayavÃ÷ Ói«yante, yatsat tatk«aïikaæ, yathà vidyuditi te«Ãæ k«aïikatvamiti mÃnamÆlo 'yaæ siddhÃnta iti prÃpte siddhÃntasÆtraæ yojayati-## /
sargÃdau paramÃïÆnÃæ ca skandhÃnÃæ ca svata÷saæghÃtastÃvanna saæbhavati, acetanatvÃt /
nÃpi cittÃkhyamabhijvalanaæ vij¤Ãnaæ samudÃyahetu÷, saæghÃte dehÃkÃre jÃte vij¤Ãnaæ vij¤Ãne jÃte saæghÃta ityanyonyÃÓrayÃt /
naca k«aïikavij¤ÃnÃdanya÷ kaÓcijjÅva ÅÓvaro và tvayÃbhyupagamyate ya÷ saæghÃtakartà bhavet /
naca kartÃramanapek«yÃïava÷ skandhÃÓca svayameva saæghÃtÃrthaæ pravartanta iti vÃcyam, anirmok«aprasaÇgÃt /
nanvÃlayavij¤ÃnasaætÃna÷ saæhantÃstvityata Ãha-#<ÃÓayasyeti># /
ÃÓerate 'smin rÃgÃdaya ityÃÓaya÷ saætÃna÷, sa kiæ saætÃnibhyo 'nyo vij¤Ãnibhyo 'nyo 'nanyo và /
Ãdye 'pi sthira÷ k«aïiko và /
nÃdya÷, asmadi«ÂanityÃtmavÃdaprasaÇgÃt /
dvitÅye do«amÃha-## /
k«aïikasya janmÃtiriktavyÃpÃro nÃsti, tasmÃttasya paramÃïvÃdimelanÃrthaæ pravttiranupapannà /
k«aïikatvavyÃghÃtdityartha÷ /
etenÃnanya÷ saætÃna iti pak«o nirasta÷, k«aïikasya melakatvÃnupapatte÷ /
tasmÃt saæhanturasattvÃt saæghÃtÃnupapattirityartha÷ //18//
END BsRp_2,2.4.18
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.4.19þ
itaretarapratyayatvÃd iti cen notpattimÃtranimittatvÃt | BBs_2,2.19 |
saæhanturabhÃve 'pi saæghÃtopapattimÃÓaÇkya ni«edhati-## /
kÃryaæ pratyayate gacchatÅti pratyaya÷ kÃraïam /
avidyÃdibhirevÃrthÃt saæghÃtasiddhau vyavahÃropapattirityartha÷ /
avidyÃdÅnÃha-## /
k«aïike«u sthiratvabuddhiravidyÃ, tato rÃgadve«amohÃ÷ saæskÃrà bhavanti, tebhyo garbhasthasyÃdyaæ vij¤Ãnamutpadyate, tasmÃccÃlayavij¤ÃnÃt pthivyÃdicatu«Âayaæ nÃmÃÓrayatvÃnnÃma bhavati /
tato rÆpaæ sitÃsitÃtmakaæ ÓukraÓoïitaæ ni«padyate /
garbhasya kalakalabudbudÃvasthà nÃmarÆpaÓabdÃrtha iti ni«kar«a÷ /
vij¤Ãnaæ pthivyÃdicatu«Âayaæ rÆpaæ ceti «a¬ÃyatanÃni yasyendriyajÃtasya tat «a¬Ãyatanaæ, nÃmarÆpendriyÃïÃæ mitha÷ saæyoga÷ sparÓa÷, tata÷ sukhÃdikà vedanÃ, tayà punarvi«ayat«ïÃ, tayà pravttirÆpÃdÃnaæ, tena bhavatyasmÃjjanmeti bhavo dharmÃdi÷, tato jÃtirdehajanma pa¤caskandhasamudÃya iti yÃvat /
jÃtÃnÃæ skandhÃnÃæ paripÃko jarÃskandha÷, maraïaæ nÃÓa÷, mriyamÃïasya putrÃdisnehÃdantardÃha÷ Óoka÷, tena hà putretyÃdivilÃpa÷ paridevanÃ, ani«ÂÃnubhavo du÷khaæ, tenaæ durmanastà mÃnasÅ vyathÃ, itiÓabdo mÃnÃpamÃnÃdikleÓasaægrahÃrtha÷ /
na kevalaæ sugatÃnÃmevÃvidyÃdaya÷ saæmatÃ÷, kintu sarvavÃdinÃmapÅtyÃha-## /
avidyÃdihetukà janmÃdayo janmÃdihetukÃÓcÃvidyÃdaya iti mitho hetuhetumadbhÃvÃdarthÃtsaæghÃtasiddhiriti ÓaÇkÃmupasaæharati-## /
siddhÃntabhÃgaæ vyÃca«Âe-## /
avidyÃdÅnÃmuttarottarahetutvamaÇgÅktya saæghÃtahetvabhÃvÃt saæghÃto na syÃdityukte pÆrvoktaæ smÃrayati-## /
kimavidyÃdaya÷ saæghÃtasya gamakà utotpÃdakà iti vikalpyÃdye saæghÃtasyotpÃdakaæ ki¤cidvÃcyaæ, tannÃstÅtyÃha-## /
ÃÓrayÃÓrayibhÆte«viti bhoktviÓe«aïam /
ad«ÂÃÓraye«vityartha÷ /
yadà sthire«vaïu«u saæghÃtayogye«u kart«u cÃd«ÂasahÃye«u satsu j¤ÃnÃbhÃvamÃtreïa saæhatikarttvÃyogÃtsaæghÃtÃpatternimittaæ nÃstÅtyuktaæ tadà k«aïikapak«e tannÃstÅti kimu vaktavyamityÃha-## /
ÃÓrayÃÓraya÷ saæghÃtakartà tacchÆnye«vityartha÷ /
'ÃÓrayÃÓrayiÓÆnye«u'iti pÃÂhe upakÃryopakÃrakatvaÓÆnye«vityartha÷ /
dvitÅyaæ ÓaÇkate-## /
saæghÃtasyÃvidyÃdÅnÃæ cotpattÃvanyonyÃÓraya÷ syÃditi dÆ«ayati-## /
svÃbhÃvika÷ khalvayaæ saæghÃtÃnÃæ hetuhetumadbhÃvena pravÃho na saæhantÃramapek«ate, pÆrvasaæghÃtÃÓrayà avidyÃdaya uttarasaæghÃtapravartakà iti nÃnyonyÃÓrayado«o 'pÅtyÃÓaÇkate-## /
svabhÃvasya niyamÃniyamayorapasiddhÃntÃpÃta÷ syÃditi parihÃrÃrtha÷ /
pÆryate galati ceti pudgalo deha÷ /
ki¤ca bhoktu÷ k«aïikatvapak«e bhogÃpavargavyavahÃro 'pi durghaÂa ityÃha-## /
yo yadicchati sa tatkÃle nÃsti cedicchÃvyarthÃ, asti cet k«aïikatvabhaÇga ityartha÷ /
praktaæ saæghÃtanirÃsamupasaæharati-## //19//
END BsRp_2,2.4.19
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.4.20þ
uttarotpÃde ca pÆrvanirodhÃt | BBs_2,2.20 |
dvividho hi kÃryasamutpÃda÷ sugatasaæmato hetvadhÅna÷ kÃraïasamudÃyÃdhÅnaÓceti /
tatrÃvidyÃta÷ saæskÃrastato vij¤ÃnamityevaærÆpa÷ prathama÷, pthivyÃdisamudÃyÃtkÃya ityevaæ dvitÅya÷ /
tatrÃdyamaÇgÅktya dvitÅya÷ saæghÃtakartrabhÃvena dÆ«ita÷ /
saæpratyÃdyaæ dÆ«ayati sÆtrakÃra÷-## /
k«aïikor'tha÷ k«aïika ityucyate /
nirudhyamÃnatvaæ vinÃÓakasÃænidhyaæ, niruddhatvamatÅtatvam /
nanu kÃryakÃle vinÃÓavyÃptatve 'pi pÆrvak«aïe sattvÃt k«aïikÃrthasya hetutvamak«atamiti ÓaÇkate-## /
sadrÆpa ityartha÷ /
kiæ hetorutpattyatirikta÷ kÃryotpÃdanÃkhyo vyÃpÃra÷, anatirikto và /
nÃdya ityuktyà dvitÅyaæ ÓaÇkate-## /
bhÃva utpatti÷ /
uktaæ hi 'bhÆtirye«Ãæ kriyà saiva kÃrakaæ saiva cocyata'iti /
ye«Ãæ k«aïikÃbhÃvÃnÃæ yà bhÆti÷ saiva kriyà kÃrakaæ cetyartha÷ /
na«ÂasyÃpi nimittattvaæ syÃnvopÃdÃnatvaæ, tathà ca mdÃderghaÂÃdikÃlÃsattve ghaÂÃdyanutpatti÷ /
sattve ca k«aïikatvahÃniriti pariharati-## /
prathamapak«ektado«aæ dra¬hayati-## /
vastuno janmadhvaæsÃnirÆpÃïÃcca na k«aïikatvamityÃha-## /
tayo÷ svarÆpatve vastunyantarbhÃvÃdvastuno 'nÃdyanantatvamityapi dra«Âavyam /
dvitÅyaæ ÓaÇkate-## /
viÓe«amevÃha-## /
dƫayati-## /
tÃbhyÃæ saæsarge vastuna÷ k«aïikatvabhaÇga÷ syÃt /
saæsarga eva nÃstÅti ttÅyakalpamutthÃpya dÆ«ayati-## //20//
END BsRp_2,2.4.20
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.4.21þ
asati pratij¤oparodho yaugapadyamanyathà | BBs_2,2.21 |
sÆtraæ vyÃkhyÃtuæ vttaæ smÃrayati-## /
kiæ kÃryotpattirnirhetukà sahetukà và /
Ãdye pratij¤ÃhÃnirityÃha-## /
vi«ayakaraïasahakÃrisaæskÃrÃÓcaturvidhà hetavastÃn pratÅtya prÃpya cittaæ rÆpÃdivij¤Ãnaæ caittÃÓcittÃtmakÃ÷ sukhÃdayaÓca jÃyanta iti pratij¤Ãrtha÷ /
yathà nÅlavij¤Ãnasya nÅlavastvÃlambanapratyayo vi«aya÷, cak«u÷ karaïamadhipatipratyaya÷, sahakÃripratyaya Ãloka÷, samanantarapÆrvapratyaya÷ saæskÃra iti bheda÷ /
pratij¤ÃhÃniæ puru«ado«amuktvà vastudo«amapyÃha-## /
sahetukatvapak«e 'nvayikÃraïasya mdÃde÷ kÃryasahabhÃvÃpattyà k«aïikatvapratij¤ÃhÃniriti sÆtraÓe«aæ vyÃca«Âe-## /
samyak kriyanta iti saæskÃrÃ÷ /
Ãdyantavanto bhÃvà ityartha÷ //21//
END BsRp_2,2.4.21
____________________________________________________________________________________________
START BsRp_2,2.4.22þ
pratisaækhyÃpratisaækhyÃnirodhÃprÃptir avicchedÃt | BBs_2,2.22 |
evamÃdyasÆtrÃbhyÃæ samudÃyo nirasta÷ /
uttarasÆtrÃbhyÃæ kÃryakÃraïabhÃvak«aïikatve niraste /
saæprati tadabhimataæ dvividhaæ vinÃÓaæ dÆ«ayati-## /
saæsktamutpÃdyaæ buddhibodhyaæ prameyamÃtraæ, trayÃttuccharÆpÃdanyadityartha÷ /
kiæ tatrayaæ, tadÃha-## /
nirupÃkhyaæ ni÷svarÆpam /
pratÅpà pratikÆlà saækhyà santaæ bhÃvamasantaæ karomÅtyevaærÆpà buddhi÷ pratisaækhyÃ, tayà nirodha÷ kasyacidbhÃvasya bhavati /
abuddhipÆrvakastu stambhÃdÅnÃæ svarasabhaÇgurÃïÃmityÃha-## /
parakriyÃmuktvà sÆtraæ vyÃca«Âe-# |