Badarayana: Brahmsutra, with the Bhasya by Madhva (Anandatirtha), and Jagannatha Tirtha's Dipika,
Adhyaya 1, Pada 3.
Based on the ed. by Gopàlakçùõàcàrya: ørãmad-Brahmasåtràõi,
ørãmaj-Jagannàtha-yati-kçta-ñippaõã-saüvalita-ørãman-Madhva-Bhàùya-sametàni,
Madras : The Grove Press 1900
An e-book of this edition is available for download from the GRETIL e-library:
http://resolver.sub.uni-goettingen.de/purl/?gr_elib-234



Input by members of the Sansknet project
http://www.sansknet.ac.in


NOTICE:
This GRETIL version integrates the three levels of mula text, commentary and subcommentary,
which are presented separately in the respective Sansknet file(s).


FORMAT OF REFERENCES:
BBs_n,n.nn = Brahmasåtra_Adhyàya,Pàda.Såtra
BBsBh_n,n.nn.nn = Bhàùya_Adhyàya,Pàda.Adhikaraõa.Section
BBsBhDãp_n,n.nn.nn = Dãpikà_Adhyàya,Pàda.Adhikaraõa.Section



#<...># = BOLD for Såtras
%<...>% = ITALICS for Bhàùya


___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm

___________________________________________________________________




// atha tçtãyaþ pàdaþ //
// 1. dyubhvàdhikaraõam //

BBsBh_1,3.1.1:
%<tatra cànyatra ca prasiddhànàü ÷abdànàü viùõau samanvayaü pràyeõàsmin pàde dar÷ayati / viùõoþ paravidyàviùayatvamuktam />%

BBsBhDãp_1,3.1.1:
etatpàdapratipàdyaü dar÷ayati - tatreti // anyonyasamuccaye ca÷abdau / devatàdhikaraõàpa÷ådràdhikaraõayoþ samanvayàkaraõàttadvyàvçttyarthaü - 'pràyeõa' pràcuryeõeti / tathà ca pràyeõàsmin tçtãye pàde 'tatra' harau tasmàt 'anyatra' rudraprakçtyàdau ca ÷rutiliïgàdibhiþ prasiddhànàü nàmaliïgàtmaka÷abdànàü viùõau 'samanvayaü' paramamukhyayà vçttyà tàtparyaprabalahetubhiþ 'dar÷ayati' pratipàdayati såtrakçdityarthaþ / ÷rutyàdisaïgatiü viùayavàkyamudàhçtya viùayasaü÷ayasayuktikapårvapakùàn dar÷ayati - viùõoriti /


__________

BBsBh_1,3.1.2:
%<tatra 'yasmin dyauþ pçthivã càntarikùamotaü manaþ saha pràõai÷ca sarvaiþ tamevaikaü jànatha àtmànam' (muü. 2-2-5.) ityatra /
'pràõànàü granthirasi rudro mà'vi÷àntakaþ' (mahànà-35.) 
'pràõe÷varaþ kçttivàsàþ pinàkã' (ghçtaså) ityàdinà rudrasya 
pràõàdhàratvapratãteþ /
'sa eùo 'ntara÷carate bahudhà jàyamànaþ' (muü. 2-2-6.) 
iti jãvaliïgàcca tayoþ pràptiriti //>%

BBsBhDãp_1,3.1.2:
uktamityàvartate / tatretyavyayaü tadityarthe 'pi / atretyapyàvartate / àdi÷abda ubhayànvayã / rudrasyeti ÷eùe ùaùñã / tayorityetat pradhànavàyvorapyupalakùakam / tathà ca adç÷yatvàdiguõakàkùarasya viùõoþ paravidyàviùayatvaü yatroktaü tatraivàtharvaõe tatparavidyàviùayatvaü 
yasmin dyauþ pçthivã càntarikùamotaü manaþ saha pràõai÷ca sarvaiþ /
tamevaikaü jànatha àtmànamanyà vàco vimu¤catha // (muü. 2-2-5.) 
'amçtasyaiùa setuþ' ityatra iti vàkye tatra dyubhvàdyà÷raye uktamityekà yojanà / tatra dyubhvàdyàyatanatve 'tayoþ' rudrajãvayoþ pràptiþ / kutaþ? atravàkye dyubhvàdyàyatane pràõàdhàratvapratãteþ ÷ravaõàt / tathà sa eùa iti jãvaliïga÷ravaõàcca / na ca pràõàdhàratva÷ravaõe 'pi kuto 'tra rudrasya pràptiriti vàcyam / 'pràõànàü granthirasi rudromàvi÷àntakastenànnenàpyàyasva' (mahànà. 35.) iti taittirãyavàkyena, tathà - 
yo brahmà brahmaõa ujjabhàra pràõe÷varaþ kçttivàsàþ pinàkãr /
i÷àno devassa na àyurdadhàtu (ghçtasåktam.) 
ityàdikhilasaühitàvàkyena ca rudrasya pràõàdhàratvapratãteþ ityaparà yojanà / yadvà - asminneva pakùe tayorityetatsaptamyantamà÷ritya liïgaliïgiråpadharmadvayaparatayà vyàkhyeyam / tathàtve àdi÷abdo 'rudro vàva lokàdhàraþ' iti vàkyagràhã / evaü tatra tayoþ pràptiriti dårànvayena 'tatra' paravidyàviùayatve tayo rudrajãvayoþ pràptirityanyà yojanà / tatra àdyayojanàyàü dyubhvàdyàyatanatvasya viùõvanyatvàkùepamukhena 'tamevam' ityàdinà 'amçtasyaiùa setuþ' (muü. 2-2-5.) iti vàkya÷eùabalàtpratãtasya mokùajanakaj¤ànajanakavidyàviùayatvaråpasya tattvapradãparãtyànanyayogena pràdhànyena j¤eyatvaråpasya và paravidyàviùayatvasya pårvoktasya viùõoritaratvàkùepàt adç÷yatvàdhikaraõenàsyàkùepikã saïgatiruktà bhavati / tathà dyubhvàdyàyatanatvaråpo viùayaþ dar÷itaþ / dvividhadvitãyayojanàyàü sayuktikapårvapakùo dar÷itaþ / tçtãyàyàü tu pårvapakùaphalaü dar÷itamiti draùñavyam / 'yasmin' paramàtmani dvyàdilokàþ 'manaþ' tadabhimànã 'sarvaiþ pràõaiþ' indriyaistadabhimànibhi÷ca saha 'taü' praviùñaü paramàtmànam 'ekaü' pradhànaü 'jànatha' jànãdhvam iti ÷rutyarthaþ /
rudra u mà àvi÷a iti padacchedaþ / u ityavyayaü sambuddhidyotako nipàtaþ / mà ityavyayaü, nàsmadàde÷aþ mà÷abdaþ / yadvà metyanenàsmadàde÷o mà÷abda÷cetyubhau tantreõopàttau / sa ca niùedhàrthaþ / tathà ca - he rudra tvaü 'pràõànàm' indriyàõàü grathyate 'sminniti 'granthiþ' à÷rayaþ 'antakaþ' saühartà càsi / sa tvaü 'mà' màm 'àvi÷a' pravi÷a mayi sannidhiü kurvityarthaþ / yadvà - he rudra antakastvaü màü mà pravi÷etyarthaþ / 'tena' àhutiråpeõa dattena 'annena' màm 'àpyàyasva' sukhaya /
yo 'brahmaõe' caturmukhàya 'brahma' vedàn 'ujjabhàra' ujjahàra, sa 'pràõe÷varaþ' indriye÷aþ 'kçttivàsàþ' kçtti÷carma vasanaü yasyàsau, 'pinàkãr' i÷àno na àyuþ 'dadhàtu' puùõàtviti ÷rutyantaràrthaþ / siddhànte tu rudràdi÷abdàþ viùõuparàþ / ya eùa jãvo 'bahudhà' bahu÷arãreõotpadyamànaþ ÷arãràntaþsa¤càrãtyàtharvaõa÷rutyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.1.3:
%<ata ucyate - 
så - oü>%
#<dyubhvàdyàyatanaü sva÷abdàt  | BBs_1,3.1 |>#
%<oü // 1 //
'tamevaikaü jànatha àtmànam' (muü. 2-2-5.) ityàtma÷abdàt
dyubhvàdyà÷rayo viùõureva /
àtmabrahmàdayaþ ÷abdàstamçte viùõumavyayam /
na sambhavanti yasmàtternaivàptà guõapårõatà //
iti brahmavaivarte // 1 //>%

BBsBhDãp_1,3.1.3:
siddhàntayatsåtramavatàrya vyàcaùñe - ata iti // sautrasva÷abdasya sva÷abdaparyàyàtma÷abdàditi viùõutattvanirõayokteþ, sveti÷abdaþ sva÷abda iti vyutpattyà sva÷abdaparyàyàtma÷abdagràhitvaü viùõoþ svaråpasyaiva sàkùàdvàcako hyayamàtma÷abda iti tattvapradãpokteþ, svasya viùõoreva vàcakaþ ÷abdaþ sva÷abda iti vigrahà÷rayeõa ca àtma÷abdaparàmar÷itvamà÷ritya sva÷abdàdityetadàtma÷abdàditi vyàkhyàtam / tathà ca 'ityàtma÷abdàt' ityatràtma÷abda÷ravaõàdityarthaþ / dyubhvàdyà÷raya ityanenàyatana÷abdo vyàkhyàtaþ / kvacidàyatana÷abdasyaiva pàñhaþ / viùõurevetyanena samanvayasåtrànuvçttaü tattvityetat ÷rutyanusàràlliïgavipariõàmena vyàkhyàtam / anena - 'sva÷abdàt' viùõuvàcisva÷abdaparyàyàtma÷abdàt sva÷abdàt 'dyubhvàdyàyatanaü' svargabhåmyàdisarvà÷rayaþ 'tattu' viùõureveti såtràrtha ukto bhavati /
àtmà÷abdàdapi kuto 'yaü viùõurityata àha - àtmeti // yasmàt 'taiþ' viùõoritarai÷caturmukhàdijãvaiþ guõapårõatà 'naivàptà' na sarvathà pràptà / tasmàdàtmabrahmàdayaþ ÷abdàþ 'avyayaü' nityanirati÷ayapravçttinimittavantaü viùõum 'çte' vinà tadanyaü 'na sambhavanti' na mukhyato vàcakatvena pràpnuvantãtyarthaþ / anenàtma÷abdasyàpi guõapårtirartha ityuktaü bhavati / brahmavaivarta ityanantaramanyatra niravakà÷atayoktàditi ÷eùaþ / tasyàtma÷abdàdityanenànvayaþ/


__________

BBsBh_1,3.1.4:
%<så - oü //>%
#<muktopasçpyavyapade÷àt  | BBs_1,3.2 |># 
%<oü // 2 //
'amçtasyaiùa setuþ' (muü. 2-2-5.) iti />%

BBsBhDãp_1,3.1.4:
nanu viùõau mukhyo 'pyàtma÷abdo jàyamànatvaråpajãvaliïgabalàdamukhyàrthaþ kiü na syàt / tathà ca na tato viùõordyubhvàdyàyatanatvanirõaya ityà÷aïkàü pariharatsåtramupanyasya tadupàtta÷rutimevàdàharati - mukteti // iti muktàpràpyatvavyapade÷àdityanvayaþ / såtre dyubhvàdyàyatanasyeti vipariõàmena anuvartanãyam / muktopasçpyeti bhàvanirde÷aþ/ upasçpyatvaü ceha ÷rautasetu÷abdabalàtpràpyàntararahitatve sati pràpyatvaü vivakùitam / nanvarciràdivatpràpyatvamàtram / tathà ca - dyubhvàdyàyatanasya 'amçtasya' iti muktopasçpyatvokterviùõutvani÷cayànnàtma÷abdasyàmukhyàrthatvamà÷ritya viùõoranyat dyubhvàdyàyatanaü kalpyamiti / 'muktànàm' iti smaraõàdamçtasyeti jàtàvekavacanam / tathà ca 'amçtasya' muktajàtasya 'eùaþ' paramàtmà 'setuþ' seturiva seturmukhyà÷raya ityarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.1.5:
%<brahmavidàpnoti param / (tai. 2-1.) 'nàràyaõaü mahàj¤eyaü vi÷vàtmànaü 
paràyaõam' (mahanà. 11.) 'muktànàü paramà gatiþ' 
'etamànandamayamàtmànamupasaïkràmati' (tai. 2-8.) ityàdinà
tasyaiva muktàpràpyatvavyapade÷àt /
bahunàtra kimuktena yàvacchvetaü na gacchati /
yogã tàvanna muktassyàdeùa ÷àstravinirõayaþ //
ityàdityapuràõe // 2 //>%

BBsBhDãp_1,3.1.5:
nanu dyubhvàdyàyatanasya muktapràpyatvaü kutaþ viùõutvani÷càyakamityà÷aïkàparihàrakatayàpi såtraü vyàcaùñe - brahmaviditi // 'ityàdinà' vàkyena 'tasya' viùõoþ evetyanena pràpyatvaü pràpyàntararahitatve sati pràptatvam / anena dyubhvàdyàyatanasya muktopasçpyatvavyapade÷àttasya viùõoreva muktopasçtapyatvavyapade÷àdityàvçttyà såtraü vyàkhyàtam/ pradhànasåtre 'nuvçttaü tattvityetadiha vipariõàmena anuvartanãyamiti såcitam / upasçpyapadaü bhàvapradhànaü kçtvà vyàkhyàtam/ evakàro liïgasyànyaniùñhatvavyavacchedakaþ / 'brahmavit' viùõuj¤ànã muktassan 'paraü' viùõumàpnotãti taittirãya÷rutyarthaþ / 'nàràyaõam' iti taittirãyopaniùadi mahopaniùadi ca ÷rutam / atra 'tadvi÷vamupajãvati' ityanuvartate / tathà ca 'tadvi÷vaü' jagat mahanãyaü j¤eyaü, påjyaj¤eyaü và / vi÷vasvàminaü 'paràyaõaü' muktànàmà÷rayamupajãvatãti ÷rutyarthaþ/ 'muktànàü paramà gatiþ' iti sahasranàmagatamekaü nàma / paramà mukhyà gamyata iti gatirà÷rayaþ / 'etam' iti taittirãyavàkyamànandamayanaye vyàkçtam / àdipadena 'etamànandamayamàtmànamupasaïkramya' 'paramaü yaþ paràyaõam' ityàdikaü gçhyate /
nanådàhçtavàkyairastu viùõoþ muktapràpyatvaü, tathàpyatrànyavyavacchedàbhàvàdviùõuvadanyasya muktapràpyatvaü kiü na syàditi liïgasya sàvakà÷atvamà÷aïkya anyatra pràpyatvamàtrasambhave 'pi niruktopasçpyatvaü sautramukta÷abditavivakùitamuktyupetajãvapràpyatvaü vànyatra niravakà÷amiti pramàõenàha - bahuneti // 'atra' pràpyamokùatatsàdhanaviùaye 'bahunoktena' idamidaü ceti pratyekaü bahunà vacanena 'kiü prayojanaü' na kimapi, pratyutoktigauravameveti bhàvaþ / tarhi kathaü nirõaya ityata àha - yàvacchvetamiti / '÷vetaü' ÷vetadvãpàkhyaü viùõusthànaü 'yàvanna gacchati' na pràpnoti, tatratyaü viùõuü ca na pa÷yati 'tàvadyogã' aparokùaj¤ànàkhyopàyavàn mukto na syàt / bhagavadicchàråpàvaraõànmuktaþ samyagàvirbhåtaj¤ànànandàdimàn na bhavediti 'eùaþ' upade÷aþ '÷àstravinirõayaþ' ÷àstratattvaviùayakanirõayasàdhanamityarthaþ / eùor'thaþ '÷àstravinirõayaþ' tajjanyanirõayaviùaya iti và / bhàvabodhe tu - såtre puràõe ca muktapadena liïgabhaïgavàn vivakùita ityuktam / atra ÷vetadvãpàganturamuktatvoktyà ÷vetadvãpaü pràptasyaiva muktatvaü j¤àyate / tathà ca tatsthitasya viùõorevetaravyavacchedena muktapràpyatvaü siddhamiti bhàvaþ / ityàdityapuràõe ityasya tasyaiva muktapràpyatvavyapade÷àdityanenànvayaþ / anena tasyaivetyevakàrasyopayogo j¤àpito bhavati / asya hetorna liïgasya sàvakà÷atvaü ÷aïkyamityadhyàhçtasàdhyenànvayaþ /


__________

BBsBh_1,3.1.6:
%<så - oü
// nànumànamatacchabdàt //>%
#<nànumànam atacchabdàt  | BBs_1,3.3 |>#
%<oü // 3 //
nànumànàtmakàgamaparikalpitarudro 'tra vàcyaþ />%

BBsBhDãp_1,3.1.6:
nanu pràguktarãtyà rudraprakçtyordyubhvàyatanatvaü kiü na syàdityatastatsàdhakàbhàvànna tayostadityàha såtrakçt - nànumànamiti // atra nànumànamiti sàdhyàü÷aü vyàcaùñe - nànumànàtmaketi / 'anumànapràptapràmàõyàsadàgamo 'numàtmakaþ' iti tattvapradãpokteþ anumànàtmake anumànasiddhapràmàõyake pà÷upatàdyàgame sarvà÷rayatvena kalpito bodhita ityarthaþ / kecittu - pramàõatvena anumãyata ityanumànamiti vyàcikhyuþ / etatpakùe àtmaka÷abdavaiyarthyaü, tattvapradãpañãke viruddhe / rudrapadaü pradhànàderupalakùakam / pradhànasåtràdanuvçttena dyubhvàdyàyatanapadenopasthàpitaü na¤arthapratiyoginaü dar÷ayati - atreti / dyubhvàdyàyatanaprakaraõa ityarthaþ / 'vàcyaþ' pratipàdyaþ / sarvà÷rayatveneti ÷eùaþ /


__________

BBsBh_1,3.1.7:
%<bhasmadharogratvàditacchabdàbhàvàt />%

BBsBhDãp_1,3.1.7:
evaü såtre pratij¤àü÷aü vyàkhyàya hetvaü÷aü vyàcaùñe - bhasmadhareti // tasya rudrasya ÷abdastacchabdaþ / tacchrutiliïgàtmakaþ / tathà ca bhasmadharogratvàdidharmavi÷iùñadharmibodhakabhasmadharogràdi÷abdàbhàvàdityarthaþ / atha và - 'kimucyate bhasmadharogratvàdãnàü tacchabdatvam' ityuttarañãkàbalàdbhàvabhavitrorabhedavivakùayà svàrthe tvapratyayaþ / tatprayogastu liïgàtmaka÷abdasyàpi saïgrahàya / bhàvabodhe tu - bhasmadharetyanena rudravàcakanàmàtmaka÷abdo gçhyate / ugratvapadena ugratvaråpaliïgàtmaka÷abdo gçhyate / àdipadena nàmaliïgàtmaka÷abdàntaràõi gçhyante / samàkhyàderupalakùakametat / tathà ca - bhasmadharàdirudra÷rutãnàm ugratvàdiråpatalliïgànàü rudrapràpakasamàkhyàdãnàü càbhàvàdityartha ityuktam / atra rudra÷ivàditacchabdàbhàvàdityanuktvà bhasmadharogratvàdãti vacanaü 'rudro bhasmadharo nagnaþ' iti vacanàdvi÷eùanàmàbhipràyeõa / ata evaitadvacanoktàþ nagnàdi÷abdà evàdipadena gràhyà iti dhyeyam / bhasmadharetyetatpradhànatriguõatvàdiråpaprakçtipràpaka÷rutiliïgàdyabhàvàdityarthàntaropalakùakatayàpi vyàkhyeyam / yadyapi atacchabdàdityasya tacchabdàbhàvàditi vyàkhyàne na¤aþ kriyàsàpekùatvenàsamarthatvàtsamàsànupapattiþ / tathàpi nirmakùikamityàdàviva 'arthàbhàve yadavyayam' ityavyayãbhàvasamàsà÷rayaõànnànupapattiþ / pa¤camãtvàt nàtràm bhavati / anena såtre jagatkartçtvenànumãyate ityanumàna÷abdena và 'ànumànamanumànasambandhi' iti sattarkadãpàvalyukterànumànamiti padacchedenànumàna÷abdena và anumànasiddhapràmàõyakapà÷upatàdyàgamasiddhaü rudrapradhànàdhikaü gçhyate / yadvà - pramàõatvenànumãyata ityanumànaü pà÷upatàdyàgamaþ / tato matvarthe ar÷a àdibhyo 'c, tena tatpratipàdyamucyate / evamànumànamiti padacchede 'pyaõantàtpunaraõ kàryaþ / tatra prathamàõantarapadenàgama ucyate / dvitãyena pratipàdyatvam / tathà ca anumànàtmakapà÷upatàdyàgamapratipàdyaü rudràdikaü na dyubhvàdyàyatanaü na 'yasmin' ityàdiprakaraõe sarvà÷rayatvena pratipàdyaü, kutaþ? 'atacchabdàt' rudrapradhànàdisàdhaka÷rutiliïgàdyabhàvàditi såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.1.8:
%<'so 'ntakaþ sa rudraþ sa pràõabhçtsa pràõanàyakaþ sar i÷o yo hariryo 'nanto yo viùõuryaþ parovarãyàn' ityàdinà pràõagranthirudratvàderviùõorevoktatvàt />%

BBsBhDãp_1,3.1.8:
nanvàtharvaõe rudràdij¤àpakàbhàve 'pi atroktapràõàdhàratvapratipàdikàyàü 'pràõànàü granthirasi rudra' (mahànà-16-2.) ityàdisamàkhyà÷rutau rudràdi÷abdànàm antakatvàdiliïgànàü coktatvàttadbalàttatroktaü dyubhvàdyàtanatvaü rudràdeþ kiü na syàdityata àha - sa iti // yo 'ntakassaühartà sa eva tacchabdavàcyaþ ÷rutaþ sa viùõureva / yo rudraþ ÷rutaþ so 'pi viùõureva / yaþ 'pràõabhçt' pràõàdhàratvabodhakapràõagranthi÷abdavàcyaþ, so 'pi viùõureva / yaþ 'pràõanàyakaþ' tatsvàmã tata eva pràõe÷a ÷abditaþ so 'pi viùõureva / yar i÷aþ ÷rutaþ so 'pi viùõureva / yo 'nantastacchabdavàcyaþ so 'pi trividhapariccheda÷ånyatvàdviùõureva, na ÷eùaþ / yaþ parovarãyàn so 'pi rudràdeþ parato vàõyàdeþ paràdviri¤càt parataþ prakçteþ paratvàddharireva nànya iti ÷rutyarthaþ / 
atràntaràdhikaraõodàhçtacaturveda÷ikhàvàkye ca 'parasmàduttamaü proktam' iti vacanànusàreõa paraparataravaravaratamànàü caturõàü pratyàyanàya vçttivàkye subàde÷asya sorutvotvaguõasamàna÷abdalopà j¤àtavyàþ / pratyudde÷yaü vidheyànvayaj¤àpanàya bahånàü yattadàü prayogaþ / 'ityàdinà' ÷rutyantaravàkyena 'pràõagranthirudratvàdeþ' pràõagranthitvaliïgasya rudra÷abdavàcyatvasya ca tasyaiva viùõorevoktatvàdityarthaþ / pràõe÷varàdi÷abdavàcyatvamantakatvàdiliïgaü càdi÷abdàrthaþ / prakçti÷rutiliïgàderapyupalakùakametat / na tu rudràderityevakàràrthaþ / evakàreõànyatràmukhyatassattvamanumanyate / uktatvàdityasya 'na rudràdi÷rutiliïgavirodhaþ' ityadhyàhçtasàdhyenànvayaþ /


__________

BBsBh_1,3.1.9:
%<brahmàõóe ca -
rujaü dràvayate yasmàdrudrastasmàjjanàrdanarþ /
i÷ànàdeva ce÷àno mahàdevo mahattvataþ //
pibanti ye narà nàkaü muktàssaüsàrasàgaràt /
tadàdhàro yato viùõuþ pinàkãti tataþ smçtaþ //
÷ivaþ sukhàtmakatvena ÷arvaþ ÷aürodhanàddhariþ /
kçtyàtmakamimaü dehaü yato vaste pravartayan //
kçttivàsàstato devo viri¤ca÷ca virecanàt /
bçühaõàdbrahmanàmàsàvai÷varyàdindra ucyate //>%

BBsBhDãp_1,3.1.9:
nanu tathàpi na pràõàdhàratvadyubhvàdyàyatanatvabodhakasamàkhyà÷rutau viùõoþ pratipàdyatvani÷cayaþ / tatratyànàü rudràdi÷abdànàü pa÷upatyàdàveva råóhatvena viùõau tadabhàvàt, bhàve và punarani÷cayàt / viùõau yogavçttisambhave 'pi tasyà råóhito durbalatvenàni÷càyakatvàt / na hi ÷rutyantare viùõuliïgàdyastãtyata àha - brahmàõóe ceti / co 'pyarthaþ samuccaye / uktatvàdityanuvartate / tenàsyànvayaþ / kimuktamityato rudràdi÷abdànàü mahàyogavidvadråóhipratipàdakaü vàkyaü pañhati - rujamiti / 'rujaü' rogam utpattyàdikaü 'dràvayate' nirvàpayati nivartayati yasmàttasmàdrudra ityucyate / ka ityata stadråpavi÷eùamàha - janàrdana iti / jananamardayatãti vyutpattirþ / 'i÷anàrt i÷ànàü' brahmàdãnàü ceùñakatvàdã÷àno 'pi sa evetyarthaþ / mahattvata ityupalakùaõam / dyotanàde÷cetyapi draùñavyam / ye 'naràþ' janàþ saüsàrasàgarànmuktàþ santo 'nàkaü' paramasukhaü 'pibanti' bhu¤jate te pinàkàþ / viùõuryataþ 'tadàdhàraþ' teùàmàdhàrastataþ pinàkãti 'smçtaþ' abhihitaþ ÷rutàviti ÷eùaþ / ÷ruta iti pàñhaþ svarasaþ / '÷aürodhanàt' muktiparyantaü svaråpabhåtamapi sukhaü rudhvà vartanàt àsurasakhaü nirudhya vartanàdvà ÷arva ityarthaþ / yataþ 'kçtyàtmakaü' carmamayamimaü dehaü 'pravartayan' sçjan niyamayan và tena svàtmànaü jãvaü và 'vaste' àcchàdayati tadantarvartate / yadvà - dehaü vaste adhivasatãtyataþ kçttivàsà ityucyata ityarthaþ / 'virecanàt' jagatsarjanàdasau viùõuþ bçühaõàdvardhanàdvà brahmanàmà / asau paramai÷varyàdindra ityucyate /


__________

BBsBh_1,3.1.10:
%<evaü nànàvidhai÷÷abdaiþ eka eva trivikramaþ / 
vedeùu sapuràõeùu gãyate puruùottamaþ // iti />%

BBsBhDãp_1,3.1.10:
evaü viùõau rudràdi÷abdànàü mahàyogamuktvà vidvadråóhiü càha - evamiti // 
nimittairityadhyàhàryam / tathà ca 'evam' uktarãtyà nànàvidhairnimitaiþ sapuràõeùu vedeùu gataiþ etairnànàvidhaiþ ÷abdairviùõureka eva 'gãyate' mukhyato 'bhidhãyata ityarthaþ / kathamanyatràdçùñaü sarva÷abdamukhyavàcyatvamasyetyataþ 'puruùottamastrivikramaþ' ityàbhyàü tatropapàdakamuktam / tribhuvanàrtha÷abdavyàpã hi trivikramaþ / sarvapuruùa÷abdanimittakasvàmã hi puruùottamaþ / tathà cànena viùõau rudràdi÷abdànàü mahàyogavidvadråóhikathanàt tayo÷ta råóhimàtràtpràbalyàdyuktaþ samàkhyà÷rutyantare 'pi viùõoþ pratipàdyatvani÷caya iti bhàvaþ / 'puruùottama iti' ityantasya 'brahmàõóe' iti pårveõànvayaþ /


__________

BBsBh_1,3.1.11:
%<vàmane ca - 
na tu nàràyaõàdãnàü nàmnàmanyatra sambhavaþ/
anyanàmnàü gatirviùõuþ eka eva prakãrtitaþ // iti />%

BBsBhDãp_1,3.1.11:
nanu yadi rudràdi÷abdànàü viùõuparatvamuktvà 'rudro mà'vi÷àntakaþ' ityàdi÷rutãnàmanirõàyakatvamucyate, tarhi nàràyaõàdinàmnàü rudràdiparatvena 'nàràyaõaü mahàj¤eyam' (mahànà-11.) ityàdi÷rutãnàmanirõàyakatvaü ca syàdityata àha - vàmane ceti // co 'pyarthe / asyàpyuktatvàdavirodhaiti pårveõànvayaþ / kimuktamityatastadvàkyaü pañhati - na tviti / turavadhàraõe / 'nàràyaõàdãnàü' nàràyaõa ityàdãnamanyatra rudràdau sambhavo mukhyavçttiþ astãti ÷eùaþ / 'anyanàmnàü' rudràdi÷abdànàü 'viùõureka eva gatiþ' mukhyavàcyaþ prakãrtita ityarthaþ / iti÷abdasya vàmana ityanenànvayaþ / tasya nàràyaõàdinàmnàü anyatra niravakà÷atvokteþ na tacchrutãnàmanirõàyakatvamiti vivakùitasàdhyenànvayaþ /


__________

BBsBh_1,3.1.12:
%<skànde ca -
çte nàràyaõàdãni nàmàni puruùottamaþ /
pràdàdanyatra bhagavàn ràjevarte svakaü puram // iti />%

BBsBhDãp_1,3.1.12:
bhagavannàmatvàvi÷eùàdrudràdinàmavannàràyaõàdinàmnàmapi rudràdau vçttiþ kiü na syàdityata àha - skànde ceti // co 'pyarthaþ samuccaye / asyàpyuktatvàditi pårveõànvayaþ / kimuktamityatastadvàkyaü pañhati - çta iti // 
vinetyarthaþ / 'anyatra' anyebhyo rudràdibhyaþ anyàni rudràdinàmànãti÷eùaþ / àdi÷abdena viùõurityàdikaü gçhyate/ atra dçùñàntamàha - ràjeti // yathà ràjà svakaü puramçte 'nyadamàtyàdibhyo dadàti tadvadityarthaþ / itãtyantasya skànde ityanenànvayaþ / tasya ca nàràyaõàdinàmnàmanyatra vçttyabhàvasyoktatvànna sàmyamityupaskçtenànvayaþ / anena skànde nàràyaõàdinàmnàü viùõorevoktatvànna sàmyamityanvayena pårvaprayuktaivakàrasya kçtyàntaraü såcitaü bhavati /


__________

BBsBh_1,3.1.13:
%<caturmukha÷÷atànando brahmaõaþ padmabhåriti /
ugro bhasmadharo nagnaþ kapàlãti ÷ivasya ca /
vi÷eùanàmàni dadau svakãyànyapi ke÷avaþ //
iti ca bràhme // 3 //>%

BBsBhDãp_1,3.1.13:
yadyevaü rudràdi÷abdàþ viùõvaikaparàþ tarhi kimucyate bhasmadharogratvàdãnàü tacchabdatvam / viùõudattatvàbhipràyeõa cet - tarhi rudràdi÷abdà api tàdç÷à iti kathaü tairnirõayàbhàva ityata àha - caturmukha iti // yadyapi svakãyàni, tathàpi 'ke÷avaþ' brahmarudrapravartako viùõuþ 'svakãyàni' mukhyataþ svavàcakànyeva caturmukhaþ ÷atànandaþ padmabhåriti 'vi÷eùanàmàni' nàmavi÷eùàneva 'brahmaõo' brahmaõe dadàvityarthaþ / 'nagnaþ' digambaraþ / '÷ivasya' ÷ivàya / castvarthaþ / bràhma ityasyàpyuktatvàditi pårveõànvayaþ / rudràdau bhasmadharogratvàdereva viùõossakà÷àtpràptatveneti tadarthaþ / tasya ca pårvoktaü yuktamiti sàdhyenànvayaþ /


__________

BBsBh_1,3.1.14:
%<så - oü //>%
#<pràõabhçc ca  | BBs_1,3.4 |>#
%<oü // 4 //
etaireva hetubhirna jãvo vàyu÷ca />%

BBsBhDãp_1,3.1.14:
nanu 'sa eùo 'nta÷carate bahudhà jàyamànaþ' (muü. 2-2-6.) iti jãvaliïga÷ravaõàtpràõitvaprasiddhe÷ca jãvasàmànyasya và, viùayabhåtalokàdhàratvasya 'vàyunà vai gautama såtreõàyaü lokaþ para÷ca lokaþ sarvàõi bhåtàni saüdçbdhàni bhavanti' (bç. 5-7-2.) iti ÷rutyantare vàyuniùñhatvena prasiddhatvàdvàyorvàtra prakaraõe dyubhvàdyà÷rayatvena pratipàdyatà kiü na syàdityà÷aïkàü pariharatsåtraü pañhitvà vyàcaùñe - pràõabhçcceti // etairiti / àtma÷abdaþ muktopasçpyatvamatacchabdo rudràdipràpaka÷rutãnàü viùõuparatvamityevaüråpaiþ pårvoktahetubhirityarthaþ / nàtra hetvantaraü vàcyamityeva÷abdàrthaþ / jãvo vàyurityanena pràõabhçcchabdo vyàkhyàtaþ / atra vàcya ityanuùajyate / caþ samuccaye / anena såtre ca÷abdaþ pràguktahetånàü nànumànamityato na¤a÷ca samàkarùakaþ / na kevalaü rudro 'tra na vàcyaþ, kintu jãvo vàyu÷ceti samuccayàrtha÷cetyuktaü bhavati /


__________

BBsBh_1,3.1.15:
%<'ajàyamàno bahudhà vijàyate' (tai.à. 3-13-1.) 
iti tasyaiva bahudhà janmokteþ // 4 //>% 

BBsBhDãp_1,3.1.15:
nanu 'vàyunà vai gautama' ityàdi÷ruterviùõuparatvena vàyusàdhakatvàbhàve 'pi bahudhà janmàkhyaliïgena jãvo 'tra vàcyaþ kiü na syàdityata àha - ajàyamàna iti // dehataþ 'ajàyamànaþ' avikurvàõo 'bahudhà' ràmakçùõàdiråpeõa 'vijàyate' tatra tatra pràdurbhavatãtyarthaþ / itãti / iti puruùasåktagatavàkyenetyarthaþ / yasya janmàsambhavo 'bhihitaþ pårvavàdinà tasyaiva viùmorna jãvasyetyeva÷abdàrthaþ / tathà ca liïgaü sàvakà÷amiti na tadvirodha iti vàkya÷eùaþ /


__________

BBsBh_1,3.1.16:
%<så - oü //>%
#<bhedavyapadeֈt  | BBs_1,3.5 |>#
%<// oü // 5 //
na caikyaü vàcyam / 'juùñaü yadà pa÷yatyanyamã÷amasya mahimànam' (muü. 3-1-2.) iti bhedavyapade÷àt // 5 //>%

BBsBhDãp_1,3.1.16:
nanu kiü jãvaliïgasya viùõugatatvapratipàdanàyàsena, liïgabalàjjãvasyaiva dyubhvàdyàyatanatvaü syàt / na coktàtma÷abdàdihetuvirodhaþ / jãve÷àbhedàbhipràyeõa jãve 'pyàtma÷abdàdyuktisambhavàdityà÷aïkàü pariharatsåtraü pañhitvà vyàcaùñe - bhedeti / naikyaü vàcyamiti / jãve÷varayoratràbhipretamiti ca ÷eùaþ / anena såtre nànumànamityato na¤anuvartanãyaþ / sa ca hetugatabhedapratiyoginà saüyojya ityuktaü bhavati / ca÷abdo jãve÷aikyaprayuktàtma÷abdavàcyataitatprakaraõabodhyatàpi netisamuccayàrthaþ / kau'sau vyapade÷a ityata àha - juùñamiti / iti bhedavyapade÷àditi / iti bheda÷ruterityarthaþ / anena - 'juùñam' iti vàkye 'pa÷yati' iti dar÷anakartçtvena prakçtajãvasyar i÷apadokte÷car i÷varàdbhedokteþ na tayoraikyamatràbhipretamiti vàcyamiti såtràrtha ukto bhavati / ÷rutistavànandamayanaye vyàkçtà /


__________

BBsBh_1,3.1.17:
%<så - oü //>%
#<prakaraõàt  | BBs_1,3.6 |>#
%<// oü // 6 //
'dve vidye veditavye' (muü. 1-1-4.)
iti tasya hyetatprakaraõam // 6 //>%

BBsBhDãp_1,3.1.17:
nanvatra jãvasya kasmàccidã÷àdanyatvamucyate, na paramàtmanaþ, ato na tayorbheda ityà÷aïkàü pariharatsåtramupanyasya vyàcaùñe - prakaraõàditi // itãtyanantaram 'ityupakramyàdhãtam' iti ÷eùaþ / 'hi' yataþ 'etat' juùñamityàdivàkyajàtaü yataþ 'tasyaiva' paravidyàviùayasya paramàtmana eva 'prakaraõaü' nànyasyetyeva÷abdàrthaþ / anena svaprakaraõàt 'dve vidye veditavye' iti paravidyàviùayavastuno 'tràdhãtatvena viùõuprakaraõatvàtparamàtmana eva bhedavyapade÷àvagateþ na jãvaparamàtnorabhedo 'tràbhipreta iti vàcyamiti såtrayojanà dar÷ità bhavati /


__________

BBsBh_1,3.1.18:
%<så - oü //>%
#<sthityadanàbhyàü ca  | BBs_1,3.7 |>#
%<// oü // 7 //
dvàsuparõà sayujà sakhàyà samànaü bçkùaü pariùasvajàte /
tayoranyaþ pippalaü svàdvattyana÷nannanyo abhicàka÷ãti // (muü.3-1-1.) 
itir i÷ajãvayoþ sthityadanokteþ // 7 //
// iti dyubhvàdhiprakaõam // 1 //>%

BBsBhDãp_1,3.1.18:
na kevalaü 'juùñam' iti bheda÷ruterna jãve÷abhedo 'tra prakaraõe vivakùita iti j¤àyate, kintu liïgàdapãtyàha såtrakçt - sthitãti // tadasiddhivàraõàya ÷rutyudàharaõena vyàcaùñe - dvà suparõeti / anena - 'dvà suparõà' ityatra ÷rutàbhyàþ karmaphalànupajãvanàvasthititadupajãvanàbhyàü hetubhyàü ca naivàtra jãve÷ayoraikyaü vàcyamiti såtràrtha ukto bhavati / ca÷abdastu hetusamuccàyaka iti spaùñatvànna vyàkhyàtaþ / ÷rutàvadanasya pràthamye 'pi sthiterã÷asambandhitvenàbhyarhitatvàdalpàkùaratvàcca såtre tadanusàreõa bhàùye ca ÷rautakramamullaïghya sthiteþ prathamamuktiþ / 'sayujà' sayujau saüyuktau upakàryopakàrakabhàvavattayà parasparàparihàreõa vartamànau 'sakhàyà' sakhàyau prãtyà ekade÷asthau 'dvà' dvau 'suparõà' suparõau / suparõasaråpau / 'suparõà sakhàyà' iti vi÷eùaõasvàrasyàdasya samajãvamàtraviùayatve suùñhuparamànandaråpau jãve÷varau 'samànam' ekaü 'vçkùaü' dehàkhyam a÷vatthaü 'pariùasvajàteþ' àliliïgatuþ / 'tayoþ' suparõayormadhyer i÷varàt 'anyo' jãvaþ 'pippalam' a÷vatthaphalaråpaü dehajanitakarmaphalam 'atti' asvàdveva svàdutvenaiva a÷nàti / jãvàt 'anyarþ' i÷varastu 'ana÷nan' jãvàdyamevàbhu¤jànaþ 'abhi' abhitaþ 'càka÷ãti' prakà÷ate / na tu svasthityai jãvavatkarmaphalamapekùata iti muõóaka÷rutyarthaþ // 1 //
// iti dyubhvàdhikaraõam // 1 //


______________________________________________________________


// 2. bhåmàdhikaraõam //


BBsBh_1,3.2.1:
%<'pràõo và à÷ayà bhåyàn' ityuktvà 'yo vai bhåmà tatsukham' 
(chàü. 7-23.) ityuktestasyaiva bhåmatvapràptiþ />%

BBsBhDãp_1,3.2.1:
atràdhikaraõe bhåmanàmno viùõau samanvayaþ pratipàdyate / bhåma÷abda÷ca 'bhåmnaþ kratuvat' ityàdau kvaciddharmavàcako 'pyatra pårõaråpadharmivacanaþ / pårõatvaü ca guõata uttamatvamiti dhyeyam / ÷rutyàdisaïgatiü viùayàdikaü ca såcayan sayuktikaü pårvapakùaü dar÷ayati - pràõa iti // 'chàndogye' ityàdau upaskàryam / 'ityuktvà' ityupakrametyupalakùaõam / taduttamamanuktvetyapi draùñavyam / ata eva tasyaiva pràõasyaivetyevakàro 'nyavyavacchedakaþ pràyoji / ÷rutau pårvapakùe pràõa÷abdo vàyumàtraparaþ / siddhànte tu bhàùyarãtyà vàyuviùõåbhayaparaþ / nyàyavivaraõachàndogyabhàùyarãtyà tu vàyumàtraparaþ / na ca vàyuviùõåbhayavàcitvaü vàyumàtravàcitvamityarthadvayaü viruddham / antaryàmivivakùayà bhàùyasya tadavivakùayà vivaraõàdeþ pravçttatvàt / yathà 'àtmanaþ àkà÷aþ' (tai. 2-1.) ityatra sambhåta÷abdasyànekàrthatve 'ntaryàmiviùõurapyàkà÷apadenocyate / tasya janimàtràrthatve tu na tena sa ucyate / tathà tattvapradãpe tu 'abhyupagamavàdatvàt' ityàdinà ayaü pràõo viùõurityabhyupetya vàdena bhàùyaü pravçttam, ityuktam / tathà càdyapakùe pràõaþ 'à÷àyàþ' bhàratyàþ 'bhåyàn' guõato jyeùñhaþ / evaü 'pràõaþ' tadantaryàmã viùõurantaryàmitvàdeva tata à÷àyà÷ca bhåyànityarthaþ / anena pårvamànandamaya÷abdoktasajàtãyotkçùñatvaråpapårõatvasyeha vàyàvàkùepàdànandamayàdhikaraõenàsyàkùepikã saïgatiþ såcità / chàndoga÷rutyukto bhåmàkhyo viùayaþ, kiü vàyuruta viùõuriti sandeha÷ca såcitaþ / tathà tasyaiva bhåmatvapràptiriti pårvapakùaþ / tatra pràõopakramataduttamànuktiråpayukti÷ca dar÷ità bhavati / 'yo vai bhåmà tatsukhaü nàlpe sukhamasti bhåmaiva sukham' iti vàkye sukha÷abdaþ pårõasukhàrthaþ / 'yatsukhaü sa bhåmà' iti vyàsatãrthãyokteþ, sarvanàmàni paryàyeõa tattalliïgabhà¤jãtyukte÷ca nirupapadasukha÷abdamàtrasyàpi pårõasukhàrthatvàt / yadananyàdhãnapårõànandasukhaü sa bhåmà guõataþ pårõo nàràyaõa ityudde÷yavidheyayorvyatyayaþ / ata eva svàtantryeõa sukhasya vi÷eùaõàt na muktajãveùvanaikàntyamityà÷ayena tadupapàdayati - nàlpa iti / 'alpe' apårõe muktajãve tatprasàdaü vinà yataþ sukhaü nàstãtyarthaþ / nigamayati - bhåmaiva sukhamiti / atràpi vyatyayaþ /


__________

BBsBh_1,3.2.2:
%<'utkràntapràõàn' (chàü. 7-15-3.) ityàditalliïgatpràõa÷abda÷ca vàyuvàcãti />%

BBsBhDãp_1,3.2.2:
nanu 'pràõo và à÷àyà bhåyàn' ityuktapràõa÷abdasya 'ata eva pràõaþ' ityuktarãtyà viùõuparatvàdviùõoreva bhåmatvapràpteþ kathaü pràõa÷abdabalàdvàyorbhåmatvapràptirityata àha - utkrànteti // ityàdãti / luptavibhaktiko nirde÷aþ / àdi÷abdena 'utkràntapràõàn ÷ålena samàsaü vyatiùaü dahet nainaü bråyuþ pitçhàsãti' samagravàkyaü gçhyate / tacca tat liïgaü ca, tasya liïgamiti ca vigrahaþ / ayamiti ÷eùaþ / ca÷abdo 'vadhàraõe / vàyuvàcã ceti bhinnakramaþ / tathà ca 'ayaü' pràõa÷abdo 'vàyuvàcyeva' na viùõuvàcã / kutaþ? 'utkràntapràõàn' ityàdau 'talliïgàt' tasya pràõasyotkramaõàdiråpaliïga÷ravaõàditi yojanà / utkràntaþ pràõo yebhyaste tathoktàþ / tànmàtçpitràcàryàdãn 'samàsaü' sàkalyena 'vyatiùam' ekade÷ena ca ÷ålena viluõñhya yadi dahetputraþ ÷iùyo và tathà nainaü bråyuþ janàþ / kimiti? - pitçhàsãti màtçhàsãti / mukhyapràõasannidhànàbhàvàditi bhàvaþ / iti ÷rutyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.2.3:
%<ato vakti - 
så - oü //>%
#<bhåmà saüprasàdàdadhyupade÷àt  | BBs_1,3.8 |>#
%<// oü // 8 //
'samprasàdàt' pårõasukharåpatvàt 'adhyupade÷àt' 
sarveùàmuparyupade÷àcca viùõureva bhåmà />%

BBsBhDãp_1,3.2.3:
siddhàntayatsåtramavatàrayati - ata iti // såtre prasãdatyanena jana iti prasàdaþ sukham, samyakprasàdaþ samprasàdaþ, tasmàditi vigraharþ / i÷vare sukhamiva duþkhamapi syàditi nà÷aïkyaü, pårõasukhakàryeõa samyakprasàdena duþkhàbhàvani÷cayàdityà÷ayena prayuktaü samprasàdàditi hetumanådya vyàcaùñe - samprasàdàditi / uttarasåtrasthaca÷abdo 'tràkarùaõãya ityà÷ayena 'adhyupade÷àt' ityetaddhetvantaraparatayànådya vyàkhyàti - adhyupade÷àditi // nàmàdãnàü sarveùàm 'upari' taduttamatvena 'upade÷àt' ukterityarthaþ / co hetusamuccaye / atràdhãtyeva hetuþ, na tu samagra eko hetuþ / sa ce÷varavacano bhàvapradhànaþ, vi÷eùànukteþ akhile÷varatvàditi hetvarthaþ akhile÷atvàdityanuvyàkhyànasudhokto j¤àtavyaþ / asiddhiparihàràyopade÷aparyantaü dhàvanam / pràyapàñhàdbhåmno 'khilàdhipapràõàdhipatye akhilàdhipatyaü siddhyatãti bhàvaþ / samanvayasåtràdanuvçttasya tattvitividheyasamarpakasyàrthamàha - viùõureveti bhåmà viùõurevetyanvayaþ/


__________

BBsBh_1,3.2.4:
%<'sahasra÷ãrùaü devaü vi÷vàkùaü vi÷va÷ambhuvam /
vi÷vaü nàràyaõaü devamakùaraü paramaü padam //
vi÷vataþ paramàü nityam' iti hi ÷rutiþ (mahànà. 11.) />%

BBsBhDãp_1,3.2.4:
pårõasukhatvàdikaü kuto viùõutvani÷càyakamityata àha - sahasreti // iti hãti / 'hi' yasmàt 'iti' nàràyaõànuvàkagatà ÷rutirasti, tasmàtsamprasàdàt viùõutvani÷cayo bhavatyevetyarthaþ / 'sahasra÷ãrùaü' sahasrapadopalakùitàmitamårdhànaü 'devaü' prakà÷aråpaü vi÷vato dar÷anàdakùyasyeti vi÷vàkùaü 'vi÷va÷ambhuvaü' pårõasukhà÷rayaü 'vi÷vaü' jagatpraviùñatvena vartamànaü 'nàràyaõaü' muktasaïghe vyaktam 'akùaraü' svaråpato nà÷arahitam akùeùu ramamàõaü và / parebhyo brahmàdibhyo 'dhikatvena mãyata iti parà mà yasyeti và paramastaü paramaü 'padaü' pràpyaü vi÷vataþ parama÷càsàva÷ceti vigrahaþ, savarõadãrghaþ / somapà÷abdavadayaü ÷abdaþ / sudhàrãtyà àbantatvà÷rayeõa liïgavyatyayo và / tathà ca 'vi÷vataþparamàü' sarvasmàduttamam akàravàcyaü sarvottamaü và 'nityaü' dehato nà÷arahitaü 'vi÷vaü' guõaiþ pårõaü yaj¤eùu haviþsvãkaraõàt harivarõatvàcca 'hariü' 'devaü' krãóàdiguõakaü 'nàràyaõaü' tadàkhyaü devaü tadvi÷vamupajãvatãti ÷rutyarthaþ / yadyapi vi÷vataþ paramam iti dràvióapàñhaþ / tathàpyàndhrapàñhamanusçtya paramàmityuktam /


__________

BBsBh_1,3.2.5:
%<'tamutkràmantaü pràõo 'nåtkràmati' (bç. 6-4-2.) 
ityàdinà notkramaõàdiliïgavirodho 'pi // 8 //>%

BBsBhDãp_1,3.2.5:
atra pràõa÷abdena viùõorvàcyatvàïgãkàre pràguktatkramaõàdiliïgavirodha ityato netyàha - tamiti // prathamàdi÷abdena taduttaravàkyàni dvitãyena talliïgàntaràõi ca gçhyante / api÷abdaþ samuccaye, yadyapi tathàpãtyarthe ca / tathà ca - na kevalaü pràõa÷abdopakramavirodhaþ, tasya viùõuparatvàt, kintu 'api' atra pràõa÷abdena viùõorvàcyatvàïgãkàre utkramaõàdiliïgavirodho nàsti / kutaþ? 'api' tathàpi sarvagate 'pi viùõàvutkramaõàdiliïgasya 'tamutkràmantam' ityàdinà vàjasaneyavàkyena siddhatvàditi yojanà / ÷rutisiddher'the lokadçùñivirodho 'ki¤citkara iti bhàvaþ / 'tasya haitasya hçdayasyàgraü pradyotate / tena pradyotenaiùa àtmà niùkràmati' (bç. 6-4-2.) iti pårvavàkye prakçtaþ paramàtmà tacchabdena paràmç÷yate / tathà ca pradyotitahçdayàgreõàparokùaj¤ànidehàt 'utkràmantaü' nirgacchantaü paramàtmànamanusçtya 'pràõo' mukhyavàyuþ 'utkràmati' dehànnirgacchatãti ÷rutyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.2.6:
%<så - oü //>%
#<dharmopapatte÷ ca  | BBs_1,3.9 |>#
%<// oü // 9 //
sarvagatatvàdidharmopapatte÷ca // 9 //
// iti bhåmàdhikaraõam // 2 //>%

BBsBhDãp_1,3.2.6:
yuktyantareõa viùõorbhåmatvapratipàdakaü såtramupanyasya vyàcaùñe - dharmeti // àdipadena svàtantryasvapratiùñhitvàdikaü gçhyate / asya hetorviùõureva bhåmeti pradhànasàdhyenànvayaþ / yadyapi chàndogye 'yatra nànyat' (chàü. 7-24-1.) iti svàtantryabodhakavàkyànantaraü 'sa evàdhastàt' (chàü. 7-25.) iti sarvagatatvàbhidhàyakavàkya÷ravaõàt prathama÷rutasvàtantryadharmaü sva÷abdena gçhãtvà sarvagatatvàmàdi÷abdena gràhyam / tathàpi tadvàkye bhåmatvaniyatasarvagatatvasya spaùñaü pratãtestadeva vàcaka÷abdena gçhãtamiti draùñavyam / anena - såtre co yuktisamuccaye dharma÷abdàtparamanveti / liïgasya niravakà÷atvaj¤àpanàyopapattiparyantaü dhàvanam / tathà ca na kevalaü samprasàdàdeþ, kintu 'sa evàdhastàtsa upariùñàtsa pa÷càtsa purastàtsa dakùiõataþ sa uttarataþ sa evedaü sarvam' (chàü. 7-25-1.) iti vàkye, tathà - 'yatra nànyatpa÷yati nànyacchçõoti nànyadvijànàti sa bhåmà' (chàü. 7-24-1.) iti vàkye, tathà - 'sa bhagavaþ kasmin pratiùñhita iti sve mahimni' (chàü. 7-24-1.) ityàdi vàkye ca sarvagatatvàdidharma÷ravaõàcca bhåmà viùõureva, teùàü ca dharmàõàü viùõàvevopapatteriti såtràrtha ukto bhavati / 'saþ' bhåma÷abdito nàràyaõaþ adhaþ upari pa÷càtpurastàddakùiõata uttarataþ sarvatràsti / tatprayojanamàha - sa evedaü sarvamiti / tenaivedaü jagadvyàptaü sa eva sarvasattàpradastadarthameva sarvatra tiùñhatãtyarthaþ / 'yatra' yadvinà yadadhãnaü vinà anyannapa÷yatyadhikàrã sarvameva tadadhãnaü pa÷yati, tathaiva ÷çõoti, vijànàti ca sa bhåmetyarthaþ / 'yatra' yasmin dçùñe 'nyatsvatantraü na pa÷yatãti và / he 'bhagavo' bhagavàn sa bhåmà kasmin pratiùñhita iti nàradapra÷ne mahimaguõàtmake 'sve' svasmin svakãye mahimni và svayaü 'pratiùñhitaþ' à÷rita iti sanatkumàraþ pratyàheti ÷rutyarthaþ // 2 //
// iti bhåmàdhikaraõam // 2 //


______________________________________________________________


// 3. akùaràdhikaraõam // 

BBsBh_1,3.3.1:
%<adç÷yatvàdiguõà viùõoruktàþ / 'adçùñaü draùñra÷rutaü 
÷rotç' (bç. 5-8-11.) ityàdinà / 'ahaü somamàhanasaü 
bibharmi' (ç. 10-125-2.) ityàdestasyàpi 
sambhavànmadhyamàkùarasyoktà iti />%

BBsBhDãp_1,3.3.1:
atràdhikaraõe 'kùaranàmasamanvayaþ kriyate / ÷rutyàdisaïgatiü viùayavàkyamudàhçtya viùayàdikaü ca såcayan sayuktikaü pårvapakùaü ca dar÷ayati -adç÷yatvàdãti // uktàityasyàvçttiþ / te iti ÷eùaþ / àdyàdi÷abdenàgràhyatvàdi gçhyate / guõà ityanena candràdityàdyàdhàratvaguõo 'pi gçhyate / dvitãyàdi÷abdena 'a÷rutaü ÷rotramataü mantravij¤àtaü vij¤àtçnànyadato 'sti draùñç nànyadato 'sti ÷rotç nànyadato 'sti mantç nànyadato 'sti vij¤àtç etasmin khalvakùare gàrgyàkà÷a ota÷ca prota÷ca' (bç.5-8-11.) iti ÷iùñavàkyam, tathà - 'etasya và akùarasya pra÷àsane gàrgi såryàcandramasau vidhçtau tiùñhataþ' (bç. 5-8-9.) iti vàkyaü ca gçhyate / tçtãyàdi÷abdena 'ahaü tvaùñàramuta påùaõaü bhagam' (ç. 10-125-2.) iti vàkyam, tathà - ye tvakùaramanirde÷yamavyaktaü paryupàsate /
sarvatragamacintyaü ca kåñasthamacalaü dhruvam // (gã. 12-3.) 
iti gãtàvàkyam /
àsãdidaü tamobhåtamapraj¤àtamalakùaõam /
apratarkyamavij¤eyaü prasuptamiva sarvataþ // 
iti tadbhàùyodàhçtavàkyaü ca gçhyate / ca÷abdenàkùara÷abdasya ÷rãtattve prasiddhe÷ceti akùarapadasåcito hetuþ samuccãyate / tasyetipadamàvartate, vipariõamyate ca / na kevalaü viùõoreva, kintu 'tasya' akùarasyàpãtyaperarthaþ / viùõujaóavyàvçttyarthaü - madhyameti / 'bhåmatvapràptiþ' iti pårvapàkyàdbuddhyà vivekena pràptiritipadamatrànuvartate / tathà ca - pårvamadç÷yatvàdhikaraõe ye adç÷yatvàdiguõà akùarasya viùõoruktàþ / te vàjasaneyake 'tadvà etadakùaraü gàrgi adçùñaü draùñç' ityàdinà vàkyena 'madhyamàkùarasya' ÷rãtattvasya 'uktàþ' ucyante ityekà yojanà / aparà tu - 'tasya' teùàmadç÷yatvàdiguõànàü 'tasya' tasmin madhyamàkùare 'pi sambhavàdyuktatvàt 'tasya' candràdyàdhàratvaliïgasyàpi 'ahaü somamàhanasam' ityàdivàkyàttasminnakùare upapatteþ 'tasya' akùara÷abdasya tasmin madhyamàkùare prasiddhe÷ca 'tasya' madhyamàkùarasyàpi 'tasya' akùaranàmavàcyatvasya pràptiriti / tatràdyayojanàyàm adç÷yatvàdhikaraõoktàdç÷yatvàdiguõakàkùarasya viùõvanyatvàkùepàttenàsyàkùepikã saïgatiruktà bhavati / tathàkùaràkhyo viùayaþ, draùñçtvàbhidhàyakottaravàkyaparyàlocanayà jaóavyàvçtteþ / kiü cetanaprakçtirutaviùõuriti saü÷aya÷ca såcitaþ / dvitãyayojanàyàü sayuktikaþ pårvapakùaþ pradar÷ita iti j¤àtavyam / 'tadvà' ityàdeþ siddhàntarãtyàyamarthaþ - 'tat' àkà÷à÷rayatvena vakùyamàõam 'akùaraü' na kùaratãtyakùara÷abdavàcyaü brahma 'etat' etallakùaõakaü ca prasiddham / tadevàha - adçùñamityàdinà / anyaiþ sàkalyena adçùñatvàtsvayaü draùñçtvàdadçùñaü draùñrityucyate / evamuttaravàkyamapi vyàkhyeyam / draùñçtvàdau vi÷eùamàha - neti / 'ataþ' akùaràdanyat svàtantryeõa draùñç ÷rotç mantç j¤àtç ca nàstãtyarthaþ / 'etasmin' evaübhåte 'kùara÷abdite brahmaõi dãptinimittàkà÷apadoktaü ÷rãtattvam 'ota÷ca prota÷ca' atrotaü ca protaü ca / tathà ca sarvakàreõa tadà÷ritaü khalvityarthaþ /
gàrgãti yàj¤avalkyakartçkapatnãsambodhanam / 'etasya và akùarasya' viùõoþ 'pra÷àsane' àj¤àyàmiti nimittasaptamã / tathà ca àj¤àmàtràt 'såryàcandramasau' 'ke÷au såryavidhå matau' iti bçhadbhàùyokterbrahmarudrau bhàùyañãkàrãtyà prasiddharavicandrau ca 'vidhçtau' vi÷eùeõa dhçtau bhavata iti / pårvapakùã tu akùara÷abdaü ÷rãtattvaparaü manyate / tatpakùe àkà÷a÷abdaþ prakçtyanyatatpoùyaparaþ /
aham 'àhanasaü' svàbhimanyamànalatàdvàrà yaj¤eùvabhiùåyamàõaü 'somaü' somalatàbhimàninaü candraü tvaùñàraü ca 'uta påùaõaü' påùaõaü ca bhagaü ca 'bibharmi' dadhàmãtyaübhraõãvàkyasyàrthaþ / tvaùñràdayastu såryaprabhedàþ / tattvapradãpasattarkadãpàvalyostu bçhadbhàùyànusàreõa 'somam' umayà sahitam 'àhanasam' àsamantàt hantàraü saühartàraü rudraü bibharmãti vyàkhyàtam /
'akùaraü' dehato 'pyavinà÷i, 'anirde÷yaü' ÷abdàgocaraü, 'sarvatragaü' de÷ato vyàptam, 'acintyaü' manasàgràhyaü, guõabàhulyàt, kåñe àkà÷e 'bhimànitvena tiùñhatãti 'kåñastham', 'acalaü' kadàpi svapadàdabhraùñaü 'dhruvam' utpattivinà÷a÷ånyam, 'avyaktaü' ÷rãtattvaü ye paryupàsate iti gãtàrthaþ /
pralaye 'abhåtam' ajàtam 'apraj¤àtaü' pratyakùàvedyam avedyalakùaõatvàdalakùaõam ata eva 'atarkyam' anumànàvedyam 'avij¤eyam' àgamàvedyam anàdyavidyàbhimànitvàt, tamaþ÷abdavàcyamidaü lakùmyàkhyaü tattvaü 'prasuptamiva' nirvyàpàraü 'sarvataþ' sarvatràsãditi smçtyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.3.2:
%<ato bråte - 
så - oü //>%
#<akùaramambaràntadhçteþ  | BBs_1,3.10 |>#
%<// oü // 10//
'etasmin khalvakùare gàrgyàkà÷a ota÷ca prota÷ca' 
(bç. 5-8-11.) ityambaràntasya sarvasya dhçterbrahmaivàkùaram />%

BBsBhDãp_1,3.3.2:
siddhàntayatsåtramavatàrayati - ata iti // såtre gahanàrthatvàtprathamaü hetubhàgaü vyàkariùyamàõo 'siddhiparihàràya ÷rutimudàharati - etasminniti / itãtyanantaraü 'vàkye' iti ÷eùaþ / anyapadàrthaü dar÷ayanvigrahaü dar÷ayati - ambareti / ambaramàkà÷aþ anto yasya sarvasya pçthivyàderdhàrakatvokterityarthaþ / yadyapi 'etasmin' iti vàkye 'mbaradhçtirevocyate / na tu tadantarasarvadhçtiþ / tathàpi 'yadårdhvaü gàrgi divo yadarvàkpçthivyà yadantarà dyàvàpçthivã...... àkà÷a eva tadotaü ca protaü ca' (bç. 5-8-7.) ityanenàkà÷asya citprakçteþ sarvàdhàratvamuktvànantaram 'etasmin' iti vàkye 'kùarasya tàdç÷aprakçtyàdhàratvokteþ prakçtidvàràkùarasyàmbaràntasarvàdhàratvamatroktameveti na doùaþ / etacca såtre 'mbaràntetyantapadaprayogàtsåcitam / såtre tattvityanuvçttapadadvayopetapratij¤àbhàgaü vyàkhyàti - brahmaiveti / akùaraü brahmaivetyanvayaþ / anena akùarasya 'etasmin' iti prakçtidvàrà'kà÷àntasarvàdhàratva÷ruterakùaraü brahmaiveti såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.3.3:
%<ya u tridhàtu pçthivãmuta dyà meko dàdhàra bhavanàni vi÷và / (ç. 1-154-4.)>% 

BBsBhDãp_1,3.3.3:
sarvàdhàratvaü kuto viùõutvani÷càyakamityataþ tasya viùõuliïgatvena ÷rutisiddhatvàdityàha - ya iti // vyàkhyàteyaü ÷rutirjanmanaye /


__________

BBsBh_1,3.3.4:
%<bhartà sanbhriyamàõo bibharti /
eko devo bahudhà niviùñaþ /
yadà bhàraü tandrayate sa bhartum /
paràsya bhàraü punarastameti / (tai.à. 3-14.)>% 

BBsBhDãp_1,3.3.4:
'bhartà san' iti taittirãyàõàü ÷rutiþ / 'devaþ' pràõàkhyo bhagavàn svayaü jagatà jãvena và hçdi bhriyamàõaþ tat 'bibharti' dhatte puùõàti ca / tarhi jagadã÷ayoþ sàmyàpattirityata àha - bhartà sanniti / jagato målabhartà sanneva bhriyamàõaþ, na svakãyasthityetyarthaþ / nanvekasyaiva bhagavataþ bhartà bhriyamàõo bibhartãtyanekavidhavyavahàraviùayatvaü kathamityata àha - eko bahudheti / eko 'pi bhartçtvàdinà 'bahudhà' bahuråpeõa ca 'niviùño' vyàpta ityarthaþ / tatra praviùña iti và / 'yadà bhàraü tandrayate sa bhartuü paràsya bhàraü punarastameti' iti vàkya÷eùaþ / 'sa' viùõuryadà taü jagadbhàraü 'paràsya' adho nidhàya punarbhartuü 'tandrayate' necchati tadà asau bhàraþ 'astameti' na÷yatãtyarthaþ / 


__________

BBsBh_1,3.3.5:
%<yasminnidaü saücavicaidhi sarvaü 
yasmin devà adhi vi÷ve niùeduþ / (mahànà. 1-2.) 
ityàdi÷ruteþ />%

BBsBhDãp_1,3.3.5:
'yasmin' ityapi taittirãye 'nyadvàkyam / atra yacchabdasya 'tadeva brahma paramam' (mahànà. 1-6.) ityuttaravàkyasthatacchabdenànvayaþ / cau prakàrasamuccaye / tathà ca - 'yasminnidaü' sarvaü jagat 'saü' samyak 'vi' vividhaü 'caidhi' avardhata / edhaterliïi chàndasaü råpametat / yadvà - edhivardhate / astãti vàrthaþ / asmin pakùe asterlañi madhyamapuruùaikavacane chàndasaü råpam / vastuto loñi madhyamapuruùaikavacane råpametat / yasmiü÷ca 'vi÷ve' sarve devàþ 'adhiniùeduþ' yamadhyagustadeva brahmetyarthaþ / ityàdi÷ruterityasya ambaràntadhçterityanenànvayaþ / brahmaõyavagatàyà iti ÷eùaþ / tçtãyàrthe pa¤camã / àdi÷abdena 'yenàvçtaü khaü ca divaü mahãü ca yenàdityastapati tejasà bhràjasà ca' (mahànà. 1-3.) ityàdikam, 'tameva mçtyumamçtaü tamàhustaü bhartàraü tamu goptàramàhuþ' (tai.à. 3-14.) ityàdi ca gçhyate / tathà ca viùõuliïgatvena ÷rutisiddhàt sarvàdhàraõàt viùõutvani÷cayo bhavatyeveti bhàvaþ /


__________

BBsBh_1,3.3.6:
%<pçthivyàdi prakçtyantaü bhåtaü bhavyaü bhavacca yat /
viùõureko bibhartãdaü nànyastasmàtkùamo dhçtau //
iti ca skànde />%

BBsBhDãp_1,3.3.6:
viùõuvadanyasyàpi sarvàdhàratvaü kiü na syàdityata àha - pçthivyàdãti // prakçtyantapadena sautràntapadaü vyàkhyàtam / 'bhåtam' atãtaü 'bhavyaü' bhaviùyat 'bhavat' vartamànaü 'yat' idaü vi÷vaü tadviùõuþ 'eka eva' asahàyo bibharti / tasya dhçtau tasmàdviùõoranyaþ 'kùamaþ' samartho netyarthaþ / iti skànda ityasya 'uktatvàt' ityadhyàhàreõa na sàvakà÷atvaü liïgasyeti vàkya÷eùeõànvayaþ /


__________

BBsBh_1,3.3.7:
%<så - oü //>%
#<sà ca pra÷àsanàt  | BBs_1,3.11 |>#
%<// oü // 11 //
sà ca dhçtiþ prasàsanàducyate / 'etasya và akùarasya pra÷àsane 
gàrgi såryàcandramasau vidhçtau tiùñhataþ' (bç. 5-8-9.) ityàdinà />%

BBsBhDãp_1,3.3.7:
yuktyantareõa viùõorevàkùaratvaü pratipàdayatsåtramupanyasya vyàcaùñe - sà ceti // 'sà ca' sarvadhçtirapi ityàdinà pra÷àsanàducyate yato 'to 'pi brahmàkùaramityanvayaþ / àdi÷abdenaivaüråpàõyekaprakaraõagatànekavàkyàni gçhyante / anena - yadà 'sà' pårvoktà sarvadhçtireva akùarasya viùõutvasàdhikà, tadà sutaràü, yà tu 'etasya' iti ÷rutivàkye 'kùarasya pra÷àsanàdeva asaïkucitaviùayànanyàyattaprakçùñàj¤àmàtràdeva sarvadhçtirucyate seti såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.3.8:
%<tacca pra÷àsanaü viùõoreva />%

BBsBhDãp_1,3.3.8:
nanu sarvadhçtihetupra÷àsanena kuto 'kùarasya viùõutvani÷caya ityatastasya viùõukartçkatvàdityàha - tacceti/ sarvadhçtikàraõaü pra÷àsanaü tvityarthaþ / na kevalaü sarvadhçtiþ, kintu taddhetupra÷àsanaü ceti samuccaye và ca÷abdaþ / 'viùõoreva' viùõukartçkameva / na tvanyakartçkamiti evàrthaþ / evakàrasyottaratropayogaþ /


__________

BBsBh_1,3.3.9:
%<saptàrdhagarbhà bhuvanasya reto viùõostiùñhanti pradi÷à vidharmaõi / (ç. 1-164-36.)>% 

BBsBhDãp_1,3.3.9:
kuta etajj¤àyata ityatastaccetyanena pratij¤àtàrthe ÷rutiü pramàõayati - sapteti // à çddhagarbhàþ àrdhagarbhàþ / brahmàõóàkhyàtisamçddhagarbhàþ / nigaraõena bhriyanta iti garbhàstadàvaraõabhåtà iti yàvat / reta iti liïgavyatyayenaikavacanaü prathamàbahuvacanàrthe / tathà ca - 'bhuvanasya' lokasya 'retaso' ratipradàþ sàrabhåtà và / yadvà - bhåmatvàtpårõatvàdvananãyatvàdbhajanãyatvàdbhuvanasya viùõo retoråpàþ 'sapta' mahadahaïkàrapa¤camahàbhåtàkhyàþ brahmàdayo devàþ / bhavanasya 'reto' retaso jagadratipradasya viùõoþ 'pradi÷à' àde÷enàj¤ayà 'vidharmaõi' vividhavi÷vadhàraõe tiùñhantãti çïmantràrthaþ / vi÷ve÷varatãrthãye tu 'ardhasya' viùõoþ 'garbhàþ' sapta devàþ bhuvanasya 'retaþ' kàraõam / ete ca viùõoþ pradi÷à vidharmaõi tiùñhantãtyartha uktaþ /


__________

BBsBh_1,3.3.10:
%<caturbhissàkaü navatiü ca nàmabhi÷cakraü na vçttaü vyatãravãvipat / (ç. 1-155-6.) ityàdi÷ruteþ />%

BBsBhDãp_1,3.3.10:
'caturbhiþ' iti vàkyaü tu janmanaye vyàkhyàtam / evaüjàtãyaka÷rutiràdi÷abdàrthaþ / ÷ruterityasya j¤àyata ityadhyàhàreõa tacceti pårvavàkyenànvayaþ /


__________

BBsBh_1,3.3.11:
%<eka÷÷àstà na dvitãyo 'sti ÷àstà /
yo hçcchayastamahamiha bravãmi />%

BBsBhDãp_1,3.3.11:
sarvadhçtihetupra÷àsanaü viùõorivànyasyàpi kiü na syàdityata àha - eka iti // idaü ca bhàratavàkyaü sabhàparvagam / '÷àstà' sarvadhçtihetvàj¤àkartà / 'ekaþ' na tu dvitãyo 'sti, sa ca viùõurevetyarthaþ / 'garbhe ÷ayànaü puruùaü ko 'sti ÷àstà' iti ÷iùñavàkyam / 'yo hçcchayaþ' ityanyadvàkyamuttaravàkyaparyàlocanayà prakçtasaïgatam / 'yaþ' sarvadhçtihetupra÷àsanàya 'hçcchayaþ' sarvahçdayanivàsã tamahamiha sthàne bravãmãtyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.3.12:
%<na kevalaü me bhavata÷ca ràjan /
sa vai balaü balinàü càpareùàm /
ityàde÷ca // 11 //>%

BBsBhDãp_1,3.3.12:
'na kevalam' ityàdi hiraõyaka÷ipuü prati prahlàdavàkyam / he ràjan na kevalaü me bhavata÷ca 'saþ' bhagavàn 'balaü' balaprado dhçtihetuþ, kintvanyeùàü balinàü ca balamityarthaþ / ityàde÷cetyasya 'tacca pra÷àsanaü viùõoreveti j¤àyate' ityanenànvayaþ / anena viùõorevetyevakàrasya kçtyaü såcitam /


__________

BBsBh_1,3.3.13:
%<så - oü //>%
#<anyabhàvavyàvçtte÷ca  | BBs_1,3.12 |>#
%<// oü // 12 //
'asthålamanaõu' (bç. 5-8-8.) ityàdinà sthålàõvàdãnàmanyavastusvabhàvànàü vyàvçtte÷ca />%

BBsBhDãp_1,3.3.13:
hetvantareõa viùõorevàkùaratvaü pratipàdayatsåtraü pañhitvà vyàcaùñe - anyeti // àdi÷abdena 'etadvai tadakùaraü gàrgi bràhmaõà abhivadanti asthålamanaõvahrasvamadãrghamalohitamasnehamacchàyamatamo 'vàyvanàkà÷amasaïgamarasamagandhamacakùuùkama÷rotramavàgamano 'tejaskamapramàõamamukhamamàtramanantaramabràhmaü na tada÷nàti ki¤cana na tada÷nàti ka÷cana' (bç. 5-8-8.) iti samagravàkyaü gçhyate / 'sthålàõvàdãnàm' iti bhàvapradhàno nirde÷aþ / vyàvçtterityanantaraü 'kathanàt' iti ÷eùaþ / co hetusamuccaye / asyàpi brahmaivàkùaramiti pårveõànvayaþ /
anena - na kevalaü pårvoktahetubhyàü, kintvanyeùàü sakalavastånàü bhàvànàü svaråpàõàü sthaulyàdidharmàõàü vyàvçtteþ ananyàpekùàràhityasya 'asthålam' ityàdinàkùare kathanàdapyakùaraü brahmaiveti såtràrtha ukto bhavati /
÷rutyarthastu - 'tat' àkà÷à÷rayatvena vakùyamàõam 'akùaraü' na kùaratãtyakùara÷abdavàcyaü brahma etallakùaõakaü 'bràhmaõàþ' j¤ànino 'bhivadanti vai prasiddham / tatkiü lakùaõamityata àha - asthålamiti / sthålaü mahat / svaprabuddhàrthàntaraü tu - 'etat' akùaraü bràhmaõàþ 'tat' citprakçtyàkhyamiti vadanti pårvapakùayanti tadbrahmetyabhivadanti siddhàntayanti / siddhàntasàdhakaü hetumevàha - asthålamityàdineti / anena 'prasiddhasthålasåkùmàdivailakùaõyàjjanàrdanaþ' iti bçhadbhàùyoktarãtyà prasiddhasthålàdivailakùaõyamucyate / sthålàõvàdipadasya bhàvapradhànatve tu lokikasthaulyàdiràhityamanenoktaü bhavati / 'alohitaü' lohita÷abditaraktàdyupalakùitapràkçtaråpasàmànyarahitam / 'asnehaü' pràkçtasneharahitam / 'acchàyaü' 'chàyàtvavidyà samproktà' iti vacanàdaj¤ànarahitam / jãvadehasyeva chàyàrahitaü ca / 'atamaþ' àvaraõarahitam / 'avàyu' pãóàråpa÷vàsocchvàsarahitam / yadvà - vyàsatãrthãyoktarãtyà avàyvanàkà÷amatejaskamityetaistadàrabdha÷arãrarahitamityucyate / ata eva 'acchàyamatamo 'vàyvanàkà÷am' ityatra sarvàtmanà niùedha ityuktaü sudhàñãkayoþ/ 'asaïgaü' sarvagatamapi tatkçtaleparahitam / arasamagandhamityàbhyàmupalakùaõayà pràkçtarasagandhàdiràhityamucyate / acakùuùkamityàdinà pràkçtasvabhinnacakùuràdiràhityam / 'atejaskaü' pràkçtavarcorahitam / 'apràõam' uktacakùuràdivyatiriktapràkçtaj¤ànendriyakarmendriyarahitam / vyàsatãrthãyoktarãtyà pràõavàyurahitamiti và / 'amukhaü' pràkçtavigraharahitaü và / 'amàtraü' parimiti÷ånyam / mãyante ebhiriti màtrà indriyàõãti ñãkokteþ amàtraü cakùuràdãndriyarahitamiti vyàsatãrthãyoktiþ / sarvàtmanà ÷arãràrambhakapa¤camàtra÷ånyaü và / na vidyate 'ntaraü bàhyaü ca yasmàttadanantaramabàhyam, idameva sarvasmàdantaraü bàhyaü cetyarthaþ / 'tat' brahma 'kiü ca na' annàdikaü ÷ubhama÷ubhaü và sà÷anàna÷anatvena naradevau yathoditau /
attiü vinàpyadaurbalyàttathànattirharerbhujiþ //
iti smçterupajãvanàrthaü 'nà÷nàti' nàtti / 'ka÷cana' ko 'pi samarthaþ 'tat' brahma 'nà÷nàti' na saüharatãti /


__________

BBsBh_1,3.3.14:
%<'asthålo 'naõuramadhyamo madhyamo 'vyàpako vyàpako yo 'sau hariràdiranàdiravi÷vo vi÷vaþ saguõo nirguõaþ' ityàderviùõoreva 
te dharmàþ />%

BBsBhDãp_1,3.3.14:
laukikasthaulyàdiràhityaü kathaü viùõutvani÷càyakaü, taddharmatvenàni÷citatvàdityata àha - asthåla iti/ 'asthålaþ' laukikamahattvarahitaþ, 'anaõuþ' laukikàõutvarahitaþ, 'amadhyamaþ' laukikamadhyamaparimàõarahitaþ / na ca parimàõàdiràhitye viùõorasvabhàvatvàpattiriti vàcyam / laukikasthaulyàdiràhitye 'pyalaukikaparimàõàdisadbhàvàdityàha - madhyama ityàdinà // na cànena sthålatvàderanukternacoktaparihàra iti vàcyam / 'madhyamo vyàpakaþ' ityàdyukteþ sthålo 'õu÷cetyupalakùakatvàt / na camadhyamaparimàõavattve viùõoranityatvàpattiriti vàcyam / anityatvànàpàdakamadhyamaparimàõàbhyupagamàt / tattvapradãpe tu 'amadhyamo' madhyamaparimàõaniyativarjitaþ 'vyàpto 'õurmadhyamastathà' ityukteþ madhye mãyamànatvànmadhyama iti vyàkhyàtam / asmin pakùe niyatamadhyamaparimàõa- ÷ånyatvànnànityatvamiti parihàro 'bhipretaþ / na vidyate 'nyo vyàpako yasyàsàvavyàpakaþ / lokavilakùaõavyàpaka iti và / 'vyàpakaþ' sarvade÷akàlavyàpã / àdiþ kàraõamanàdistacchånya utpatti÷ånya iti và / na vidyate vi÷vaþ pårõo yasmàdavi÷vaþ / pårõatvàdvi÷vaþ / yadvà - 'avi÷vo' laukikeùvapraviùñaþ / 'vi÷vaþ' jagaddhçdayaü và praviùñaþ / 'saguõo' j¤ànànandàdiguõavàn / 'nirguõaþ' sattvàdiguõahãna ityarthaþ / 'ityàdeþ' itivàkyàt / àdi÷abdena 'aõoraõãyànmahatomahãyàn' (kañha. 2-20.) iti kañha÷rutirgçhyate / 'te' asthålatvàdayaþ / yata iti ni÷cità iti ÷eùaþ / asya ataste akùarasya viùõutvani÷càyakà bhavantãtyupaskçtavàkyenànvayaþ / nanu tathàpi te viùõoreveti kathaü, yasmàtte 'pràkçtavigrahe madhyamàkùare 'pi santi / naiùa doùaþ - yataste yatra bhagavadapekùayaiva santi / anyànapekùà eva dharmàhyatra hetutvena vivakùitàþ /


__________

BBsBh_1,3.3.15:
%<asthålo 'naõuråpo 'sàvavi÷vo vi÷va eva ca /
viruddhadharmaråpo 'sàvai÷varyàtpuruùottamaþ //
iti ca bràhme // 12 //
// iti akùaràdhikaraõam // 3 //>%

BBsBhDãp_1,3.3.15:
nanu laukikaparimàõàdiràhityaü kathaü viùõoryuktaü, loke sarvapadàrthànàü pràkçtaparimàõasyaiva dar÷anàdityata àha - asthåleti // 'asau puruùottamaþ' bhagavàn 'asthålo 'naõuråpo bhavati' pràkçtalaukikasthålàõutvaråpadharmarahitavapurbhavati / evaü 'avi÷vo vi÷va÷ca' lokabahirbhåto lokàntargata÷ca bhavati / tathà viruddhadharmaråpa÷ca bhavati / loke parasparaü viruddhàþ sthålatvàõutvàdayo dharmàþ svaråpabhåtà yasya saþ tathoktaþ / kathamityato ghañakamàha - ai÷varyàditi // acintyai÷varyasàmarthyàdityarthaþ / ai÷varyàdevetyanena nàtropapàdakàntaramanveùaõãyamutyuktaü bhavati / iti brahmàõóe ityasya uktatvàt yuktà ityadhyàhàreõa te dharmàþ viùõoryuktà eveti pårvavàkyenànvayaþ /
// iti akùaràdhikaraõam // 3 //


______________________________________________________________


// 4. sadadhikaraõam //

BBsBh_1,3.4.1:
%<'sadeva somyedamagra àsãt' (chàü. 6-2-1.) ityàdinà sataþ sraùñçtvamucyate />%

BBsBhDãp_1,3.4.1:
atràdhikaraõe 'nekaprakaraõàtmakaü 'sadeva' ityàdisthànaü samanvãyate / ÷rutyàdisaïgatiü viùayavàkyamudàhçsya viùayàdikaü ca såcayati - saditi // 'ityàdinà' chàndogyavàkyena / àdi÷abdena 'ekamevàdvitãyaü, (chàü. 6-2-1.) tattejo 'sçjata, (chàü. 6-2-3.) sanmålàþ somyemàþ, (chàü. 6-8-6.) satà somya tadà sampanno bhavati' (chàü. 6-8-1) ityàdikaü gçhyate / taccetyataþ tadityàkçùyate / tathà ca ityàdinà sataþ 'tat' janmanayoktaü 'sraùñçtvam' ananyàdhãnakàraõatvam / upalakùaõametat / sarvottamatvasarvàdhàratvasuptigamyatvàdikaü ca 'ucyate' pratipàdyate iti yojanà / anena janmàdhikaraõoktakàraõatvasya viùõvanyasmin pradhàne àkùepàttenàsya àkùepikã saïgatiruktà bhavati / tathà viùayavàkyam, sadàkhyo viùaya÷coktaþ / 'sadeva' ityuddàlakavàkyam / he 'somya' bhaktij¤ànalakùaõasomàrha ÷vetaketho 'idam' asya jagataþ 'agre' tatsçùñeþ pårvaü pralaye sacchabdoktaü brahmaivàsãt svàtantryeõeti ÷eùaþ/ tatsat 'ekamevàdvitãyaü' svagatasvàvayavabhedàbheda÷ånyaü sarvottamam / prajàþ 'sanmålàþ' sadbrahmaiva målaü yàsàü tàstathoktàþ / 'tadà' suptau satà sampanno bhavati supta iti siddhànte ÷rutyarthaþ / brahmalakùaõàbhidhàyakànekavàkyasaïgrahakàdi÷abdaprayogena siddhànte 'pyatra pradhànasya pratipàdyatvàbhyupagamenàniùñàbhàvàdadhikaraõavaiyarthyamiti ÷aïkà nirastà bhavati / atra prakaraõe ÷rutànàü brahmalakùaõànàü pradhàne 'sambhavena brahmaõo 'pi pratipàdyatvena pradhànamàtrasya pratipàdyatvànabhyupagamàt /


__________

BBsBh_1,3.4.2:
%<tacca sat 'bahu syàü prajàyeya' (chàü. 6-2-3.) iti pariõàmapratãterna viùõuþ />%

BBsBhDãp_1,3.4.2:
sayuktikaü pårvapakùayati - tacceti // ca ÷abdaþ pradhànamiti padàkarùako 'vadhàraõe ca / tadityàvçttaü vipariõamyate / tathà ca 'tat' chàndogye ÷rutaü satpradhànameva bhavet, na tu viùõuþ / kutaþ ? 'tasya' sato 'bahu syàm' ityuttaravàkyena bahubhàvàkhyapariõàmasya vikàrasya pratãteriti yojanà / 'prajàyeya' prajanayeyaü jagatsçjàni/ tadarthaü 'bahu syàm' niyàmakabahuråpã bhaveyamiti / 'bahu syàm' tadarthaü prajàyeyeti và ÷rutyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.4.3:
%<sa hi 'avikàrassadà ÷uddho nitya àtmà sadà hariþ' 
ityàdinàvikàra prasiddha iti />%


BBsBhDãp_1,3.4.3:
vikàritvapratãtàvapi kuto 'yaü na viùõurityata àha - sa hãti // 'hi' yasmàt 'saþ' viùõuþ 'avikàraþ sadà' ityàdipramàõairavikàraþ 'prasiddhaþ' tattvena ni÷citastasmàt tadasambhavàt pradhàne ca tatsambhavàt atra ca vikàrapratãteþ tatsat na viùõuþ, kintu pradhànameveti yojanà / ÷rutau dvitãyasya sadà÷abdasya sadàvikàra ityanvayaþ / àdyasya tu sadà '÷uddho' nirmala iti /


__________

BBsBh_1,3.4.4:
%<ato bravãti - 
så - oü //>%
#<ãkùatikarmavyapade÷àt saþ  | BBs_1,3.13 |>#
%<// oü // 13 //
'tadaikùata' itãkùatikarmavyapade÷àtsa eva viùõuratrocyate />%


BBsBhDãp_1,3.4.4:
siddhàntayatsåtramavatàrya vyàcaùñe - ata iti // såtroktaü vyapade÷aü dar÷ayati - taditir / ikùatãti dhàtunirde÷ena tadarthekùaõakriyà lakùyater / ikùatikarmeti sàmànàdhikaraõyaü tatkartçtvaparam / tathà ca 'tadaikùata' iti ÷rutàvãkùaõàkhyavyàpàre kartçtvokterityarthaþ/ yadvà karma÷abdena sçùñyàdikriyocyate / tathàtve vaiyadhikaraõyarm / ikùatipårvakasçùñyàdivyapade÷àdityarthaþ / samanvayasåtràttadityasya anuùaïgasambhave 'pi 'eko nàràyaõa àsãtsamunirbhåtvà' () ityàdisamàkhyàmapi pramàõãkartuü sa ityuktam / tadanådya viùõuriti vyàkhyàtam / viùõurevetyanvayaþ / eveti tu ÷abdàrthaþ / anena samanvayasåtràttu÷abdamàtramanuvartanãyamiti såcitam / såtre samanvetavyànukteràha - atreti / 'sadeva' ityàdisthàna ityarthaþ / sacchabdeneti pradhànamiti sàdhyavàkyàrthaþ / anena atra sadevetyàdisthàne sacchabdenocyamànaþ sa viùõureva, na pradhànam / kutarþ ? 'ikùatikarmavyapade÷àt saþ' tataþ 'tadaikùata' itãkùaõàkhyakriyàkartçtva÷ravaõàdãkùitçtvasçùñyàdikriyayorvà ÷ravaõàjjaóaprakçtau ca tadasambhavàditi såtràrtha ukto bhavati / såtre sacchabdeneti ÷eùaü vinà sa ityasyàvçttiþ, tatraikasya pratãkagrahaõàrthatvamiti pakùer ikùatikarmavyapade÷àt 'saþ' 'so 'kàmayata' (tai. 2-6.) ityàdiprakaraõapratipàdyaþ sa viùõureva bhavet, na pradhànamitayartho 'vaseyaþ /


__________

BBsBh_1,3.4.5:
%<'nànyo 'to 'sti draùñà' (bç. 5-7-23.) 'nànyadato 'sti 
draùñç' (bç. 5-8-11.) ityàdinà tasyaiva hi tallakùaõam />%


BBsBhDãp_1,3.4.5:
nanvãkùaõakartçtvaü viùõuvatpradhànasya kiü na syàdityata÷cetanasyàpi iha hetutvenàbhimataü mukhyekùaõaü na sambhavati, kimu jaóasyetyà÷ayena tatra pramàõamàha - neti // 'ato' brahmaõaþ sakà÷àt 'anyaþ' svàtantryeõa draùñà draùñç ca nàstãti vàjasaneyaprakaraõadvayagatavàkyadvayasyàrthaþ / àdi÷abdenaivaüjàtãyakaü vàkyaü gçhyate / 'tasya' viùõoreva / hi ÷abdaþ prasiddhau / svàtantryeõekùaõakartçtvalakùaõaü liïgaü uktamiti ÷eùaþ / asya tasmànna liïgasya anyagàmitvaü mantavyamityupaskçtavàkyenànvayaþ /


__________

BBsBh_1,3.4.6:
%<bahutvaü càvikàreõaivoktam 'ajàyamàno bahudhà vijàyate' (tai.à. 3-13-1.) iti //
// iti sadadhikaraõam // 4 //>%


BBsBhDãp_1,3.4.6:
nanu viùõoravikàritayà siddhatvena tatra bahubhàvàkhyavikàrànvayàyogànniravakà÷avikàritvaliïgenàtrekùatirgauõo vyàkhyeyaþ / 'sattvàtsa¤jàyate j¤ànam' iti smaraõàt j¤ànopàdànatayà siddhe pradhàne tatkartçtvàsambhavena tatra tasyàmukhyatvàdityata àha - bahutvaü ceti // castvarthaþ / 'avikàreõa' vikàritvaü vinaiva svaråpabahutvenaivetyarthaþ/ ityàdinoktamityanvayaþ/ tathà ca bahutvasya sàvakà÷atvàt na tadbalenar ikùatergauõatvaü kalpanãyamiti bhàvaþ/ yadvà - 'bahutvaü' 'bahu syàm' iti bahubhàvavacanaü ca 'uktaü' vyàkhyàtam / tathà ca ityevamàdipramàõavàkyena 'bahu syàm' iti bahubhàvavacanam 'avikàreõa' vikàraü vinaiva niyàmakasvaråpabahutvenaiva mukhyapratipàdyenaiva yuktamityuktam iti yojanà / tathà ca - siddhànte 'bahu syàm' ityasya tattanniyàmakasvaråpabahubhàvasaïkalpor'tha ityuktaü bhavati / na caivaü niyàmakasvaråpabahubhàvasaïkalpànantaraü niyamyasçùñirayukteti vàcyam / gurutvaràjatvàdeþ ÷iùyabhçtyasàpekùatvena tatsaïkalpànantaraü ÷iùyàdisampàdanavat niyàmakatàyà niyamyasàpekùatvena niyàmakabahubhàvasaïkalpànantaraü tatsàpekùaniyamyasçùñeryuktatvàt 'ajàyamànaþ' avikurvàõaþ iti ÷rutyarthastu dyubhvàdinaye 'bhihitaþ // 4 //
// iti sadadhikaraõam // 4 //


______________________________________________________________



// 5. daharàdhikaraõam //


BBsBh_1,3.5.1:
%<candràdityàdyàdhàratvaü viùõoruktam / tacca 'atha yadidamasmin 
brahmapure daharaü puõóarãkaü ve÷ma daharo 'sminnantara àkà÷aþ ..... kiü 
tadatra vidyate .....' (chàü. 8-1-2.) 
'ubhe asmin dyàvàpçthivã antareva samàhite ubhàvagni÷ca vàyu÷ca 
såryàcandramasàvubhau vidyunnakùatràõi' (chàü 8-1-3.) 
ityàdinà'kà÷asya pratãyate />%

BBsBhDãp_1,3.5.1:
atràdhikaraõe sarvàdhàratayànveùñavyatayà ca sàkùàdvà vyavadhànena và sàmànyato hçtpadmasthatvaliïgasya brahmaõi samanvayaþ kriyate / ÷rutyàdisaïgatiü viùayavàkyamudàhçtya viùayàdikaü ca såcayan sayuktikaü pårvapakùayati - candreti // 'etasya và akùarasya' (bç. 5-8-9.) ityàdineti vartate / àdipadena dyàvàpçthivyàdikaü gçhyate / tataþ kimityata àha - tacceti // tadityàvartate / caþ samuccaye 'vadhàraõe ca / tathà ca 'tatra' chandoga÷rutau yadakùaranayodàhçtavàkyoktaü candràdityàdhàratvaü tadeva tathà tatsamànàdhikaraõaü hçtpadmasthatvaü ca àkà÷asya 'atha' ityàdinà vàkyena pratãyata iti yojanà / 
yadyapi bçhadbhàùye akùaranayodàhçtabçhadàraõyaka÷rutigatasåryacandrapadayorbrahmarudraparatayà vyàkçtatvàdevamanuvàdo 'nupapannaþ / tathàpi tayoþ prasiddhacandrasåryaparatvasyàpyanumatatvàdevamuktiþ / yadvà - atra bhàùye 'pi candràdityapade rudrabrahmapare / ata eva tattvapradãpe akùaranaye 'ahaü somam' (ç. 10-125-2.) iti vacane soma÷abdo rudraparatayà vyàkçtaþ / tathà ca na ko 'pi virodhaþ / anenàkùaranayoktacandràdityàdyàdhàratvasya sàkùàt hçtpadmasthàkà÷aniùñhatàkùepàttena asyàkùepikã saïgatiruktà bhavati / evaü sarvàdhàratvànveùñavyatvasamànàdhikaraõaþ sàkùàdvyavadhànena và sàmànyato hçtpadmasthatvaråpo viùaya÷ca dar÷itaþ / na caivaü 'candràditya' iti bhàùyeõa sa candràdityàdyàdhàraþ kiü daharàkà÷aþ syàt? àhosvittatsthaþ ka÷cit? iti tattvapradãpena ca virodha iti vàcyam / tayorakùaràdhikaraõàkùepeõa atra pårvapakùa iti dar÷ayituü pravçttatvena viùayapradar÷anàyàpravçttatvàt / 'àkà÷asya' ityanena prasiddhabhåtàkà÷asyaiva sarvàdhàratayà sàkùàt hçtpadmasthatvamiti pårvaþ pakùaþ pradar÷itaþ / tathà pra÷naprativacanapårvakaü sàkùàdàkà÷asyaivàtra sarvàdhàratayà hçtpadmasthatvakathanàditi pårvapakùayukti÷ca pradar÷ità bhavati / atra yadyapi 'atha yadidamasmin brahmapure daharaü puõóarãkaü ve÷ma daharo 'sminnantaràkà÷aþ tasmin yadantastadanveùñavyaü tadvàva vijij¤àsitavyamiti / taü cadbråyuþ...... kiü tadatra vidyate yadanveùñavyaü yadvà va vijij¤àsitavyamiti / sa bråyàdyàvànvàyamàkà÷astàvàneùo 'ntarhçdaya àkà÷aþ / ubhe asmin dyàvàpçthivã antareva samàhite / ubhàvagni÷ca vàyu÷ca såryàcandramasàvubhau / vidyunnakùatràõi' ityàdisamagravàkyamudàhartavyam, na tu vicchidya / tathàpi samànajàtãya÷rutyantaropasaïgrahàyaivamudàhçtamiti dhyeyam / ÷rutàvatha÷abdaþ prameyàntaràrambhàrthaþ / 'brahmapuram' ityetat brahmaõaþ puraü nivàsasthànamiti brahmaiva pårõatvàtpuramiti ca dvedhà vyàkhyeyam / 'antarhçdaye' iti saptamyantam / 'àkà÷aþ' iti prathamàntam / tathà ca etasmin brahmapure ÷arãre yatpuraü brahmàsti 'asmin' tasminbrahmaõi 'daharaü' dabhramalpaü 'puõóarãkam' abjaü 've÷ma' tasya sadmaråpamasti asmin 'antardaharaþ' alpo bhåtàkà÷o 'sti / kiü càtaþ? 'tasmin' àkà÷e 'ntaryadvartate 'tadanveùñavyaü' j¤àtavyaü màrgitavyaü và / nanu na ghañàdivadanveùaõaü yuktam, apratyakùatvàdityatastadeva vivçõoti - tadvàveti // vàvetyavadhàraõe / tathà ca tadeva 'vijij¤àsitavyaü' vicàritavyam / iti guruõokte 'taü' guruü prati 'cet' yadi ÷iùyàþ 'bråyuþ' pçccheyuþ / kimiti? 'atra' bhåtàkà÷e yadanveùñavyaü yadvàva vijãj¤àsitavyamityuktaü 'tat' àdheyasvaråpaü 'kiü' kiümahimaü ceti / na ca brahmapure brahmaõo ve÷metyuktyaivàkà÷asya brahmatvani÷cayàtpra÷nàyoga iti vàcyam / anyapure 'pyanyasya ve÷masambhavàdanyave÷manyapyanyasyàvasthànasambhavàttadukterani÷càyakatvàt / evaü ÷iùyaiþ pçùñe 'saþ' gururbråyàt / 
kimiti? hçdo 'ntaþ antarhçt tasminnayate 'stãti vyutpattyà 'antarhçdaye' tacchabdabodhye hçtpadmagatabhåtàkà÷e dyàvàpçthivyàdyà÷rayaþ 'àkà÷aþ' tadàkhyaþ paramàtmàstãti / nanvaõau tasmin kathaü dyàvàpçthivyàdyavasthitirityatastasya vyàptatvamàha - yàvàniti // 'ayaü' bahiþsthitaþ 'àkà÷aþ' tadàkhyo bhagavàn guõataþ parimàõata÷ca yàvàn eùa àntaro 'pi tàvàneva / tathà càõàvapi råper i÷a÷aktyà mahattvasyàpi sattvàdvyàptasya tasyànekàdhàratvaü yujyata eveti bhàvaþ /
anyaparityàgenàsyaiva jij¤àsyatve ko heturityato 'sya sarvàdhàratvàkhyaü mahimànamàha - ubha ityàdinà // asminnantare ye ubhe muktàmukte dyàvàpçthivyau devyau 'samàhite' samavasthite / evamubhayavidhau agni÷ca vàyu÷cetyetau devau samà÷ritau / tathà ubhau muktàmuktau såryàcandramasau vidyut nakùatràõi ca samà÷ritànãti chàndogyabhàùyarãtyà ÷rutyarthaþ / nyàyavivaraõe tadvivaraõaråpañãkàyàü - 'tasmin yadantaþ' ityatra hçtpadmasthàkà÷agataü brahmànveùñavyamityuktam / na ca padmasthasya brahmatvàsiddhiþ / ÷arãrapuõóarãkayorbrahma prati puratvave÷matvoktyaiva anveùñavyasya brahmatvasiddheþ / tathà ca padme brahmàstãtyukte 'pi tadbrahma kiü prakàramiti bhàvena punaþ 'kiü tadatra vidyate' iti pçùñe tatprakàraj¤àpanàya 'yàvàn' ityàdyàha guruþ / anena ca yadbrahmànveùñavyatayoktaü tadbrahmàntarhçdaye yàvàneùa prasiddhàkà÷astàvàn sarvo 'pyàkà÷o vartate / tasmiü÷càkà÷e pçthivyàdikaü sarvaü samà÷ritam / apahatapàpmatvàdiguõakaü ca tadityevamàkà÷àdisarvà÷riyatvàdapahatapàpmatvàdiprakàra ukto bhavatãti prakàràntareõa vyàkhyàtam / pårvapakùã tu - 'hçdaya àkà÷e' iti padaü saptamyantaü kçtvà daharàkà÷astho vyàptàkà÷o 'nveùñavya iti và àkà÷aþ iti prathamàntaü kçtvà pràguktadaharabhåtàkà÷amanådya yàvànityanena bàhyàkà÷atulyatayà taü vi÷iùya jij¤àsyatvena tatra dyàvàpçthivyàdikamucyata ityàha /


__________

BBsBh_1,3.5.2:
%<sa càkà÷o na viùõuþ / 'tasyànte suùiraü såkùmaü tasmin 
sarvaü pratiùñhitam' (mahànà. 11.) iti ÷ruteriti />%

BBsBhDãp_1,3.5.2:
nanvastvàkà÷asya sarvàdhàratayà hçtpadmasthatvaü tasya càkà÷asya 'àkà÷astalliïgàt' iti nyàyena viùõutvena viùõoreva hçtpadmasthvaü sidhyatãtyata àha - sa ceti // castvarthaþ, pratij¤àsamuccaye và / tathà ca yassarvàdàratayà hçtpadmasthatvena ca ÷rutyuktaþ 'sa càkà÷o na viùõuþ' bhåtameva na tu viùõurityarthaþ / kuto và na viùõurityata àha - tasyànta iti / sa cetyanuùakta÷ca÷abdo 'tra buddhyà viviktasuùirapadenànvãyate 'vadhàraõe ca ayam / ÷rutisamànoktyupalakùakaü caitat / tathà ca 'tasyànte' iti vàkye 'suùirapada÷ruteþ' suùira÷abda÷ravaõàt suùirasya chidràtmakaprasiddhàkà÷asyaiva ÷ruteþ sarvàdhàratayà hçtpadmasthatvokteþ tatsamàkhyànàdityarthaþ / 'tasya' 'padmako÷apratãkà÷aü hçdayaü càpyadhomukham' iti pårvavàkye prakçtasya hçtpadmako÷asya 'ante' antare tanmadhye såkùmaü 'suùiraü' chidramasti, tasmin 'sarvaü' jagatpratiùñhitamiti taittirãya÷rutyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.3:
%<ata àha - 
så - oü //>%
#<dahara uttarebhyaþ  | BBs_1,3.14 |>#
%<// oü // 14 //
'ya àtmàpahatapàpmà vijaro vimçtyurvi÷oko 'vijighatso 'pipàsaþ satyakàmassatyasaïkalpaþ so 'nveùñavyaþ 
sa vijij¤àsitavyaþ' (chàü 8-7-3.) ityàdibhya uttarebhyo guõebhyo dahare viùõureva />%

BBsBhDãp_1,3.5.3:
siddhàntayatsåtramavatàrya vyàcaùñe - ata iti // 'ityàdibhyaþ' ityàdiråpebhyaþ 'uttarebhyaþ' viùayavàkyànantarabhàvibhyaþ '÷abdebhyaþ uktebhyaþ' iti ÷eùaþ / ityàdyuttaravàkyebhya iti paryavasitàrthaþ / yadvà 'guõebhyo' guõavacanebhya ityarthaþ / hetvasiddhiparihàràya ÷rutyudàharaõam / àdipadena 'vi÷oko 'vijighatso 'pipàsaþ satyakàmaþ satyasaïkalpaþ so 'nveùñavyaþ sa vijij¤àsitavyaþ' ityàdikaü gçhyate / guõebhyaþ ityanenottarapadamuttaratra÷rutàneka÷abdavàcyaguõopalakùakamityuktaü bhavati / 'dahare' hçtpadmagatàlpàkà÷e ityanena såtre 'dahare' iti saptapyantaü padaü, na paramata iva prathamàntamityuktaü bhavati / sthito 'nveùñavyatayokta iti ÷eùaþ / samanvayasåtràdanuvçttasya vidheyaparasya tattvityasyàrtho viùõoreveti / anena - 'yaþ' iti daharavàkyàduttaravàkye ÷rutebhyo guõebhyo 'dahare' vijij¤àsyatayoktaþ 'tattu' viùõureva na bhåtàkà÷àdiriti såtràrtha ukto bhavati / yo hçtpadmàkà÷agataþ paramàtmà 'na vadhenàsya hanyate' (chàü. 8-1-5.) iti pràk ÷arãrasya nà÷enàvadhyatvenoktaþ saþ 'apahatapàpmà' nityameva svato 'pahatapàpmà pàpàtyantàbhàvavàniti yàvat / ata eva na tatkàryaü jaràdikamasyetyucyate - vijara ityàdinà / 'avijighatsaþ' bubhukùàrahitaþ / 'apipàsaþ' pànecchàrahita iti / 'bubhukùàdinà pãóàbhàva ucyate' iti j¤ànapàdãyañãkokternàdanapànecchàbhàvobhi'dhãyate, pramàõabàdhitatvàt / kintu tatpãóàbhàvaþ / atra hetuþ - satyakàma iti / tasya yadiùñaü tatsvataþ eva bhavediti satyakàmaþ / tatràpi hetuþ - 'satyasaïkalpaþ' apratihatasaïkalpa iti/ ya evaü bhåtaþ so 'nveùñavya iti ÷rutyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.4:
%<'yo '÷anàyàpipàse ÷okaü mohaü jaràü mçtyumatyeti' (bç. 5-5) 
'sa eùa sarvebhyaþ pàpmabhya uditaþ' (chàü. 1-6-7.) ityàdinà viùõoreva hi te guõàþ />%

BBsBhDãp_1,3.5.4:
apahatapàpmatvàdikaü kathaü viùõutvani÷càyakaü, tadgatatvenàsiddhatvàdityata àha - ya iti // bçhadàraõyaka÷rutiriyam / 'a÷anàyà' a÷anecchà / 'pipàsà' pànecchà / te 'atyeti' atikramya vartate / ya÷ca '÷okaü' duþkhaü 'mohaü' mårchàü 'jaràü' maraõaü càpyetãtyarthaþ / atratyasya yacchabdasya 'tamàtmànaü viditvà' iti tacchrutisthatacchabdenànvayaþ / 'sa eùaþ' iti chandoga÷rutiþ / 'sa eùaþ' paramàtmà 'pàpmabhyaþ' pàpebhyaþ 'uditaþ' nityaü svata evodgataþ pàparahita ityarthaþ / 'ityàdinà' vàkyena àdi÷abdena satyakàmatvàdiguõàntarabodhakavàkyàni gçhyante / hi ÷abdo yata ityarthe / te apahatapàpmatvàdiråpottaravàkyoktàþ siddhà iti ÷eùaþ / tasmànna teùàü viùõuliïgatvani÷cayaþ iti vàkya÷eùeõàsyànvayaþ / anyatra pàpàdyabhàvasya katha¤cidyoge 'pi sarvathà satyakàmatvàdikaü na yujyata iti j¤àpanàyàdi÷abdabahuvacanayoþ prayogaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.5:
%<nityatãrõà÷anàyàdireka eva harissvataþ /
a÷anàyàdikànanye tatprasàdàttaranti hi // iti pàdme //>%

BBsBhDãp_1,3.5.5:
tathàpi naite guõà viùõoreva, ramàdiùvapi sambhavàdityata àha - nityeti // 'svataþ' anyànapekùayà nityaü tãrõà a÷anàyàdayo yena sa harireka eva, nànyo 'sti / hareranye ramàbrahmàdayastu 'a÷anàyàdikàn' a÷anapànecchà÷okàdidoùàn 'tatprasàdàt' tasya hareranugrahàdeva 'taranti' atiyanti, na svata ityarthaþ / hi ÷abdaþ prasiddhau / 'pàdme' uktamiti ÷eùaþ / ato nirapekùaguõànàmanyatràbhàvàt viùõorevetyuktamiti bhàvaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.6:
%<sàpekùanirapekùayo÷ca nirapekùaü svãkartavyam />%

BBsBhDãp_1,3.5.6:
nanu ramàdiùvapahatapàpmatvàdãnàmanyànadhãnànàmabhàve 'pi yathà katha¤citsattvàdanyagataistaiþ kathaü viùõutvani÷caya ityata àha - sàpekùeti // 'sàpekùam' anyàdhãnaü 'nirapekùam' anyànadhãnaü tayormadhye ityarthaþ / co 'vadhàraõe, nirapekùameveti sambadhyate / apahatapàpmatvàdikamiti vi÷eùyaü prakçtatvàllabhyate / 'svãkartavyaü' liïgatveneti ÷eùaþ / tathà ca vivakùitaliïgasyànyatràbhàvàttena viùõutvani÷cayo bhavatyeveti bhàvaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.7:
%<satyakàmaþ paro nàsti tamçte viùõumavyayam /
satyakàmatvamanyeùàü bhavettatkàmyakàmità // iti skànde // 14 //>%

BBsBhDãp_1,3.5.7:
kiü ca sàpekùatvanirapekùatvàdivi÷eùitànàmapahatapàpmatvàdãnàmabhàvaråpàõàmanyatràkà÷àdau sàkùàdvàbhimànidvàrà và yathàkatha¤cidvçttàvapi na katha¤cidanyatra satyakàmatvàdyastãti yuktastena viùõutvani÷caya ityàha - satyakàma iti // 'avyayam' akùãõakàmamamoghakàmaü satyakàmaü viùõum 'çte' vinà 'paro 'nyaþ' viùõoranyaþ satyakàmaþ satyasaïkalpa÷ca nàsti / viùõau tadbhàvasya tadanyasmin tadabhàvasya ca pratipàdanàya vakroktiþ / viùõoranyeùàü ramàdãnàü kvacidàgame pratãyamànamapi satyakàmatvaü 'tatkàmyakàmità' viùõukàmanàviùayaviùayakakàmanàvattvaråpameva bhavenna mukhyamityarthaþ / tathà càpahatapàpmatvaü svataþ paràdhãnaü ceti yathà dvividhaü, na tathà satyakàmatvaü kiü tvekavidhaü, tacca mukhyaü viùõàveva, anyatra tu pàribhàùikamiti bhàvaþ / 'skànde' uktamiti ÷eùaþ/ ataþ satyakàmatvàdivivakùayà viùõoreva hi te guõà ityuktaü yuktamiti bhàvaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.8:
%<så - oü //>%
#<gati÷abdàbhyàü tathà hi dçùñaü liïgaü ca  | BBs_1,3.15 |>#
%<// oü // 15 //
'aharahargacchantya etaü brahmalokaü na vindanti' (chàü. 8-3-2.) 
iti suptasya tadgatirbrahma÷abda÷cocyate />%

BBsBhDãp_1,3.5.8:
yuktyantareõa viùõorhçtpadmasthatvaü pratipàdayatsåtramupanyasyàsiddhiparihàràya ÷rutyudàharaõapårvakaü vyàcaùñe - gatãti // 'imàþ' suptàþ prajàþ 'aharahaþ' pratidinametaü 'gacchantyaþ' pràpyamàõàþ 'etaü' brahmalokaü brahmaõo viùõoràvàsasthànabhåtaü hçtpadmaü taddvàrà tatratyaü brahma sàkùàllokapadoktaü brahmàkhyamà÷rayaü và 'na vindanti' na vijànanti, sa eùa àtmà hçdãti ÷rutyarathaþ / itãti / iti chandogavàkye 'suptasya' cetanasya 'tadgatiþ' aharaho hçdgataü brahmalokaü prati gatiþ pràptiþ 'ucyate' vyapadi÷yata ityarthaþ / 'brahma÷abdaþ' ityatràpi taditi padaü buddhyà vivicya vipariõàmena sambadhyate / tathà ca tasmin pràpyamàõe hçdgate brahmaloke 'brahma÷abdaþ' 'ucyate' ÷råyate ityarthaþ / ucyate ca ityapi sambandhaþ / caþ samuccaye / yata iti ÷eùaþ / asyàto 'pi dahare viùõureveti pradhànasàdhyenànvayaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.9:
%<'satà somya tadà sampanno bhavati' (chàü. 6-7-1.) 
iti ÷rutestaü hi supto gacchati />%

BBsBhDãp_1,3.5.9:
suptapràpyatvaü kuto viùõutvani÷càyakamityata àha - sateti // he 'somya' bhaktij¤ànàrha ÷vetaketo 'tadà' suptikàle 'satà' brahmaõà 'sampannaþ' saïgato bhavatãtyarthaþ / uddàlakavàkyametat / ÷ruteriti pa¤camã / 'taü' viùõum / hi ÷abdaþ prasiddhau / 'gacchati' pràpnoti / iti j¤àyate iti ÷eùaþ / tathà ca suptapràpyatvasya viùõuliïgatvena ÷rutiprasiddhatvàt tena viùõutvani÷cayo bhavatãti bhàvaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.10:
%<'ara÷ca ha vai õya÷càrõavau brahmaloke' (chàü 8-5-3.) iti liïgaü ca tathà dçùñam />%

BBsBhDãp_1,3.5.10:
'liïgaü ca tathà hi dçùñam' iti såtra÷eùaü hetvantaraparatayà vyàcaùñe - ara÷ceti // ca ÷abdo hetusamuccaye / yathà suptagamyatvam 'aharahaþ' iti ÷rutau hçtpadmasthe dçùñam, tathà araõyanàmàmçtasamudradvayà÷rayalokavattvaråpaü liïgamapi 'ara÷ca' iti ÷rutau hçtpadmasthe dçùñaü ÷rutamiti / upamàyàü tathà÷abdaþ / anenàsiddhiþ parihçtà / na ca gati÷abdayorivàsya sannidhau hçtpadmasthasyànukterasiddhyanivçttiriti vàcyam / hçtpadmasthasya brahmaõa àvàsatvena nimittena tallokabhåte hçtpadme 'etaü brahmalokam' iti prayuktasya brahmaloka÷abdasyàõyà÷rayaloke 'pi prayogàttanmukhena tàdç÷alokavattvaråpaliïgasya hçtpadmasthabrahmaniùñhatàyà pràptatvàt / dçùñamityanantaraü yata iti ÷eùaþ/ asyàto 'pi dahare viùõureveti pratij¤àvàkyenànvayaþ / ÷rutau havà iti nipàtau prasiddhidyotakau / samudrayoranyonyasamuccaye ca ÷abdau / tathà ca brahmaõo viùõorloke ÷vetadvãpe araõyàkhyàrõavau sudhàsamudrau arõavopame sudhàsarasã và sta iti ÷rutyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.11:
%<ara÷ca vaiõya÷ca sudhàsamudrau tatraiva sarvàbhimatapradau dvau /
ityàdinà tasyaiva hi tallakùaõatvenocyate // 15 //>%

BBsBhDãp_1,3.5.11:
nanu hçtpadmasthasyàraõyà÷rayalokavattvaliïga÷ravaõe 'pi kuto 'yaü viùõurityato 'raõyà÷rayatvasya viùõulokaikaliïgatvena smçtisiddhatvàdityà÷ayena sautrahi÷abdàbhipretàü smçtiü dar÷ayati - ara÷ceti // vai÷abdaþ prasiddhau / ca÷abdau parasparasamuccaye / 'tatraiva' kùãràbdhimadhyasthitaviùõuloka eva 'sarvàbhimatapradau' sarveùñakarau sta ityarthaþ / evakàro 'nyatra sattvavyàvartakaþ / tenàraõyà÷rayalokavattvaliïgasya viùõutvenàvyabhicàraþ siddhyati / ata eva bhàùye tasyaivetyevakàraþ / 'ityàdinà' puruùottamadhyànacakravàkyena 'tasyaiva' viùõoreva 'tat' sudhàrõavadvayà÷rayalokavattvaü 'lakùaõatvena' liïgatvena 'ucyate' pratipàdyate ityarthaþ / 'hi' yasmàdityarthe / tasmàdetalliïgabalàt viùõutvani÷rayo yukta iti vàkya÷eùaþ / yadvà - brahmalokamiti hçtpadmasya viùõulokatvokteþ tadantargato viùõurityuktaü, brahmalokapadaü kuto viùõulokavàcãtyata àha - ara÷ceti / brahmalokapadasya viùõuloke 'ara÷ca' iti vàkye prayogàdatra hçtpadme prayuktam 'etaü brahmalokam' iti padamapi viùõulokaparameva / na ca 'ara÷ca' iti ÷rutàvapi brahmalokapadaü kuto viùõulokaparamiti vàcyam / yatastatràraõyà÷rayatvaliïgaü ÷rutamityarthaþ / athàpyaraõyà÷rayatvasya bhagavallokaliïgatvaü kuta ityata àha - ara÷ceti // asmin pakùe sautraü liïgapadaü hçtpadmasthasya brahmatvaråpapradànasàdhye hetutvàbhàvàtsåtre liïga÷abdena pçthaguktiþ / pårvavyàkhyàne 'pi gati÷abdayorivàsya liïgasya viùõuniùñhatàyà upapàdanasàpekùatvena spaùñatvàbhàvàdgati÷abdaliïgairityanuktvà liïgaü ceti pçthaguktiryuktà / anena - na kevalamuttarebhyo guõebhyaþ, kintu gati÷abdàbhyàü ca 'aharahaþ' iti vàkye hçtpadmasthaniùñhatayà ÷rutàbhyàü suptapràpyabrahma÷abdàbhyàü ca dahare viùõureveti j¤àyate / na kevalametàbhyàmeva, kintu yataþ 'ara÷ca' iti ÷rutau 'tathà' gati÷abdayoriva 'hi' viùõuliïgatvena smçtisiddhamaraõyà÷rayalokavattvaråpaü liïgaü hçtpadmasthe viùõuloke prayuktabrahmalokapadasya hçtpadme prayogàt 'dçùñaü' ÷rutamato 'pi dahare viùõureva / yadvà - kuto 'tra prayuktasya brahmalokapadasya viùõulokaparatvam? 'ara÷ca' iti vàkye viùõuloke brahmalokapadaprayogàt / atràpi 'etaü brahmalokam' iti tasyaiva prayogàt / na ca tatràpi viùõulokaparatvaü kutaþ? yato 'raõyà÷rayatvaü liïgaü 'dçùñaü' ÷rutamata iti såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.5.12:
%<så - oü //>%
#<dhçte÷ca mahimno 'syàsminnupalabdheþ  | BBs_1,3.16 |>#
%<// oü // 16 //
'eùa seturvidhçtiþ' (chàü. 8-4-1.) iti dhçteþ, >%

BBsBhDãp_1,3.5.12:
hetvantareõa viùõorhçtpadmasthatvaü pratipàdayatsåtramupanyasya vyàcaùñe - dhçteriti // 'iti dhçteþ' ityasya 'asminnasya' iti padànuvartanenetyasminvàkye 'sya hçtpadmasthasya dhçtipadoktasarvàdhàratva÷ruterityarthaþ / asya dahare viùõureveti pratij¤àvàkyenànvayaþ / ÷rutau vidhçtiþ seturityanvayaþ / tatra vidhçtirityetatsetutve hetuþ / tathà ca ya àtmà hçtpadmasthatvenoktaþ sa eùa 'eùàü' bhåràdilokànàm 'asambhedàya' asàïkaryàya avidàraõàyeti, vyàsatãrthãyoktarãtyà varõà÷ramasàïkaryàbhàvàyeti và 'vidhçtiþ' dhàraõapoùaõasamartho 'ta eva seturiva 'setuþ' à÷raya ityarthaþ / dhàrakatvaü ca na dhàryàdbahiùñhatayà, kintvantaþkçtajagattvena, '÷ritamasmin jagatsarvamiti seturitãritaþ' ityukteþ mukhyàrtha eva và setu÷abdaþ / yadyapi 'sa seturvidhçtiþ' iti chandoga÷rutipàñhaþ / tathàpi ÷àkhàntaràõàmapyatropasaïgrahàyaivamuktiþ / evamanyatràpãti sampradàyavidaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.13:
%<'eùa bhåtàdhipatireùa bhåtapàlaþ' (bç. 6-4-21.) ityàdyasya mahimno 'sminnupalabdheþ />%

BBsBhDãp_1,3.5.13:
evaü setusamuccàyakasautraca÷abdasya yathà÷rutànvayena liïgoktiparatayà dhçte÷cetyaü÷aü vyàkhyàyedànãü samagraü såtraü samànoktiråpasamàkhyàparatayà vyàcaùñe - eùa iti // dhçteritipadamatrànuùajyate / asmin pakùe sautraca÷bada upalabdhe÷cetyanveti / tathà ca na kevalaü dhçterliïgàt, kintu 'dhçteþ' dhçtiyuktàyàstadbodhikàyà upalabdheþ vàsaneyake 'ya eùo 'ntarhçdaya àkà÷astasmin ÷ete sarvasya va÷ã' (bç. 6-4-21.) ityàdyuktvà àmnàtàyàþ 'eùa sarve÷vara eùa bhåtàdhipatireùa bhåtapàla eùa seturvidharaõa eùàü lokànàmasambhedàya' ityukteþ samànokte÷ca dahare viùõureveti yojanà / samàkhyàyàþ kuto viùõuparatvamityata àha - eùa iti / ityàdãti luptatçtãyàvibhaktiko nirde÷aþ / àdi÷abdena 'eùa sarvasya va÷ã eùa sarvasyàdhipatireùa sarve÷varaþ' (bç. 6-4-21.) iti pårvavàkyam 'eùa seturvidharaõa eùàü lokànàmasambhedàya' ityuttaravàkyaü ca gçhyate / ata eva madhyasthavàkyagrahaõaü kçtam / asya mahimna iti vyadhikaraõaùaùñhyau / upalabdherityàvçttamatrànveti / tathà ca 'asmin' vàjasaneyake 'eùa bhåtàdhipatiþ' ityàdinà vàkyena 'asya' viùõorbhåtàdhipatitvàdimahimnaþ 'asmin' daharàkà÷agate vastuni 'upalabdheþ' uktatvàditi yojanà / ya eùa sarvasyàdhipatiþ, ya÷caiùa sarve÷varo, ya÷caiùa prasiddho 'bhåtàdhipatiþ' bhåta evàdhipatirnàsyàdhipatyamàdimat, ya÷caiùa bhåta eva pàlako, ya÷ca 'eùàü' bhåràdilokànàm 'asambhedàya' amelanàya eùàü 'vidharaõaþ' vidhàraõasamarthaþ, na kevalaü sàmarthyamàtraü, kintu ya eùàü lokànàü 'setuþ' à÷raya÷ca, tametaü bhagavantaü bràhmaõà vividiùantãti ÷rutyarthaþ / anena - na kevalaü pårvoktahetubhyaþ, kintu vidhçte÷càsmin prakaraõe 'sa seturvidhçtiþ' iti sarvàdhàratvaliïga÷ravaõàdapi daharapadmastho viùõureva / na càsya hçtpadmasthatvaü kuta iti vàcyam / 'asya' hçtpadmasthasya 'mahimnaþ' apahatapàpmatvàderlakùaõasya 'asmin' sarvàdhàre 'sarve pàpmàno 'to nivartante' (chàü.8-4-1.) ityanena 'upalabdheþ' uktatvàt / na kevalaü dhçterliïgàt, kintu dhçterdhçtiyuktàyà upalabdherukteþ / 'ya eùo 'ntarhçdaya àkà÷astasmin ÷ete .... eùa seturvidharaõaþ' iti vàjasaneyasamàkhyàyà÷ca dahare viùõureva / samàkhyàyà api kuto viùõuviùayatvam? 'asmin' vàjasaneyake 'asya' viùõoþ 'mahimno' bhåtàdhipatitvàderuktatvàditi såtràrtha ukto bhavati / yadyapi 'asya mahimnaþ' ityàdyaü÷o bhàùye dhçte÷cetyasya liïgaparatayà yojanàyàü nànvitaþ / tathàpi ñãkàyàü 'sarve pàpmàno 'taþ' iti tallakùaõokte÷cetyuktatvàt liïgasya hçtpadmasthatvaråpapakùadharmopapàdakatayàpi yojanãyaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.14:
%<'etasmin khalvakùare gàrgyàkà÷a ota÷ca' (bç. 5-8-11.) 
'etasya và akùarasya pra÷àsane gàrgi' (bç. 5-8-9.)>% 

BBsBhDãp_1,3.5.14:
yaduktaü sarvàdhàratvaliïga÷ravaõàt hçtpadmastho viùõuriti, tatra sarvàdhàratvaü kuto viùõutvani÷càyakaü, tatsamànàdhikaraõatvenàsiddhatvàdityata àha - etasminniti // 'etasya và akùarasya pra÷àsane' iti pratãkagrahaõena 'etasya và akùarasya pra÷àsane gàrgi såryàcandramasau vidhçtau tiùñhataþ, etasya và akùarasya pra÷àsane gàrgi dyàvàpçthivyau' ityàdibahuvàkyàni såcayati / imànyakùaranaye vyàkçtàni /


__________

BBsBh_1,3.5.15:
%<'sa hi sarvàdhipatiþ sa hi sarvapàlaþ sar i÷aþ sa 
viùõuþ' 'patiü vi÷vasyàtme÷varam' (mahànà. 11.) ityàdi÷rutibhyastasya hyeùa mahimà />%

BBsBhDãp_1,3.5.15:
nanu samàkhyà÷rutyuktaþ sarve÷varatvàdimahimà kuto viùõoravagata ityata àha - sa hãti // 'sa hi' ityàrabhya 'sa viùõuþ' ityantamekaü vàkyaü ÷rutyantaragatam / 'saþ' prakçtaþ / 'hiþ' prasiddhau / 'patiü vi÷vasya' iti nàràyaõànuvàkasthaü vàkyam / 'vi÷vasya' acetanaprapa¤casya patiü 'àtme÷varaü' cetane÷varaü nàràyaõaü tadvi÷vamupajãvatãtyarthaþ/ ityàdãti / evamàdi÷rutivàkyebhya ityarthaþ / àdi÷abdenaitajjàtãyaü gçhyate / tçtãyàrthe pa¤camã/ 'tasya' viùõoþ 'hiþ' prasiddhau hetau và / 'eùa sarve÷varaþ' (bç.6-4-22.) ityàdimahimà / avagata iti ÷eùaþ / tasmànnaiteùàü viùõutvaråpasàdhyasàmànàdhikaraõyàsiddhiriti vàkya÷eùaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.16:
%<sarve÷o viùõurevaiko nànyo 'sti jagataþ patiþ /
iti ca skànde // 16 //>%

BBsBhDãp_1,3.5.16:
nanu sarve÷varatvàdikaü viùõuvadanyasyàpi kiü na syàdityata àha - sarve÷a iti // atra sarvajagacchabdau cetanàcetanaprapa¤caparau / yadvà - jagataþ patiriti pratiyogitvenaivoktasyànuvàdaþ / athavà - 'patiþ' pàlakaþ / tathà ca sarve÷varaþ sarvapàlaka÷ca viùõureka eva nànyo 'stãtyarthaþ / iti skànda ityasya evakàroktapadàdhyàhàreõa tasyahyeùa mahimeti pårveõànvayaþ / tasmànnaitalliïgànàmanyatra sàvakà÷atvaü ÷aïkyamiti vàkya÷eùaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.17:
%<så - oü //>%
#<prasiddhe÷ ca  | BBs_1,3.17 |>#
// oü // 17 //
%<'tatràpi daharaü gaganaü vi÷okastasmin yadantastadupàsitavyam' (mahànà. 10-7.) iti prasiddhe÷ca //>%

BBsBhDãp_1,3.5.17:
samàkhyàntararåpayuktyantareõa viùõorhçtpadmagatàkà÷asthatvaü sàdhayatsåtraü pañhitvà vyàcaùñe - prasiddhe÷ceti // itãtyanantaraü ÷rutàviti ÷eùaþ / tasyetyanuvartate / 'tasya' viùõoþ 'tasya' hçtpadmasthasyeti tadarthaþ / anena - såtre 'syàsminnitipadadvayaü pårvasåtràdanuvartanãyam / tathà ca na kevalaü vàjasaneyasamàkhyànàt, kintu 'asmin' tatràpãti taittirãya÷rutivàkye 'asya' hçtpadmasthasya viùõutvaprasiddhe÷ca tatsamàkhyànàdapi daharapadmastho viùõureveti såtràrtha ukto bhavati / 'divye brahmapure hyeùa vyomnyàtmà sampratiùñhitaþ' (muü. 2-2-7.) ityàtharvaõe prasiddhe÷ca / 'ya eùo 'ntarhçdaya àkà÷astasminnayaü puruùaþ' (tai. 1-2-1.) iti taittirãyavàkyàntare prasiddhe÷ceti såtrasya yadvçttyantaraü ñãkàyàü såcitaü, tadbhàùyastheti÷abdasyàdyarthatvamà÷rityeti draùñavyam / ÷rutau 'daharaü vipàpmaü parave÷mabhåtaü yatpuõóarãkaü puramadhyasaüstham' (mahànà. 10-7.) iti vàkye yat 'daharam' alpaü parasya brahmaõaþ sadmabhåtam, ata eva vigatapàpaü dehàkhyabrahmapuramadhye saüsthaü hçdayakamalaü prakçtaü tattatreti paràmç÷yate / tathà ca 'tatràpi' puõóarãke 'pi yat 'daharam' alpaü gaganamasti tasmin 'antaþ' antare 'vi÷oko' vi÷okaü vi÷okapadopalakùitaü jaràdi÷ånyaü yadbrahma tadupàsitavyamityarthaþ / vi÷okaþ iti liïgavyatyayaþ chàndasaþ / tattvapradãpe tu - liïgavyatyàsastasya puruùatvaj¤àpanàrthaþ / 'ya àtmàpahatapàpmà vijaro vimçtyurvi÷okaþ' ityàdàvuditaguõànàmadhikaraõaikyabalena sannidhãyamànànàmanukarùaõàrtha÷ceti prayojanamuktam /


__________

BBsBh_1,3.5.18:
%<tadantassthatvàpekùatvànna suùira÷rutivirodhaþ // 17 //>%

BBsBhDãp_1,3.5.18:
nanu sàkùàt padmagatasya viùõutvàbhyupagame suùira÷rutivirodhaþ / evaü padmagatàkà÷asyaiva viùõutvàbhyupagame 'pi suùira÷rutivirodhaþ, suùira÷abdasyàkà÷avàcitvàt / etadvihàya daharapadmasyàkà÷atvaü, viùõostvàkà÷agatatvaü, tasyaiva sarvàdhàratvamityupagame 'pi suùira÷rutivirodhaþ / tatra sàkùàtsuùirasya sarvàdhàratvokterityata àha - tadantasstheti // buddhyà viviktasuùira÷rutipadaü ùaùñhyantamatrànvãyate / tathà ca 'suùira÷ruteþ' iti suùirapadaghañita÷ruteþ 'tadantassthàpekùatvàt' padmagatasuùiràntassthaparamàtmànamapekùya pravçttatvàttasya ca sarvàdhàratvànna suùira÷rutivirodho 'smadabhyupagamasyetyarthaþ / yathà mandirasthama¤jåùàntargatamapi vastu mandirasthamiti saïgãyate, evamihàpãti bhàvaþ / tadantassthatveti pàñhe paramàtmanaþ suùiràntassthatvamapekùya ÷ruteþ pravçttatvàdityarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.19:
%<så - oü //>%
#<itaraparàmar÷àtsa iti cennàsaübhavàt  | BBs_1,3.18 |>#
%<// oü // 18//
'paraü jyotirupasampadya svena råpeõàbhiniùpadyate,' (chàü. 8-12-3.) 'eùa àtmeti hovàca' (chàü. 4-15-1.) 
iti jãvaparàmar÷àtsa iti cet - >%

BBsBhDãp_1,3.5.19:
bhagavato hçtpadmasthatvamàkùipya samàdadhatsåtramupanyasyàkùepàü÷aü tàvadvyàcaùñe - itareti // 'niùpadyate' ityanantaramityuktasyeti ÷eùaþ / asya ca samàsapraviùñajãvapadenànvayaþ / anena såtre asminnasyetyasyànuvçttiþ / itarapadaü siddhàntyabhimatabrahmapratiyogijãvaparam / ata eva ÷rutàveùa iti jãvaparàmar÷aþ / siddhànte ÷rutyarthastu vakùyate /


__________

BBsBh_1,3.5.20:
%<na, tasya svato 'pahatapàpmatvàdyasambhavàt // 18 //>%

BBsBhDãp_1,3.5.20:
dhçtisåtràt 'asyàsmin upalabdheþ' ityasyànuvçttimabhipretyaparihàràü÷aü vyàcaùñe - neti // hçtpadmastho na jãva ityarthaþ / kuto netyatastatrànuvçttavàkyena 'asmin' prakaraõe 'asya' apahatapàpmatvàderupalabdherityasya hetorlàbhàttamanupanyasyoktahetorjãve niravakà÷atvoktiparatayàsambhavàdityaü÷aü vyàcaùñe - tasyeti // jãvasyetyarthaþ / muktabhàvamàdàya jãve sambhavàt asiddhivàràõàya - svata iti // svàtantryeõetyarthaþ / satyakàmatvàdikamàdi÷abdàrthaþ / anena - 'asmin' 'paraü jyotiþ' itivàkye 'bhivyaktikartçtvenoktasya prakçtasyopasampattikarmãbhåtàdbrahmaõa itarasyàsya jãvasyàtmeti 'ya àtmà' ityuktahçtpadmasthàtmatvavidhànàya 'eùaþ' ityetacchabdena 'paràmar÷àt' upasthàpanàt / jãvaparàmar÷akaitacchabda÷ravaõàditi yàvat / dahare sa jãva eva, na viùõuriti cet - na hçtpadmastho jãvaþ/ kutaþ? asminprakaraõe 'syàpahatapàpmatvàderupalabdheþ ÷ravaõàt / asya càsmin jãve svato 'sambhavàditi såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.5.21:
%<så - oü //>%
#<uttaràccedàvirbhåtasvaråpastu  | BBs_1,3.19 |>#
%<// oü // 19 //
'sa tatra paryeti jakùan krãóan ramamàõaþ' (chàü. 8-12-3.) 
ityàdyuttaravacanàjjãva eveti cet - >%

BBsBhDãp_1,3.5.21:
jãvasyàpahatapàpmatvàdyasambhavamàkùipya samàdadhatsåtramupanyasyàkùepàü÷aü tàvadvyàcaùñe - uttaràditi // 'ityàdyuttaravacanàt' evaüråpàddaharavàkyàpekùayà paràmar÷avàkyàpekùayà vànantaràdvacanàdityarthaþ / vacanàdityanantaram asyàsminnupalabdherityanuùajyate / sambhavàditi ÷eùaþ / 'asya' satyakàmatvasya 'asmin' jãve pratãtestata eva vi÷okatvàdeþ 'upalabdheþ' siddheruktaguõànàü sambhavàditi tadarthaþ / jãva ityanena pårvasåtràtsa ityasyànuvçttiþ såcità/ ne÷varà iti eva÷abdàrthaþ / hçtpadmastha iti vartate /


__________

BBsBh_1,3.5.22:
%<na, tatra hi parame÷varaprasàdàdàvirbhåtasvaråpo mukta ucyate />%

BBsBhDãp_1,3.5.22:
na¤anuvçttyà parihàràü÷aü vyàcaùñe - neti // naitadvàkyabalena jãvasya satyakàmatvàdiguõàn sambhàvya hçtpadmasthatvaü vàcyamityarthaþ / kuto netyato 'bhihitam 'àvirbhåtasvaråpastu' ityaü÷aü tatreti padàdhyàhàreõa vyàcaùñe - tatreti // 'sa tatra' ityuttaravàkya ityarthaþ / tatra 'àvirbhåtasvaråpaþ' ucyate iti sambandhaþ / àvirbhåtasvaråpaþ ityasya vyàkhyànaü mukta iti / hi÷abdo yata ityarthe / uttaravacanàdityatràpi sambadhyate / tathà ca 'uttaravacanàt' 'svena råpeõa' iti jaóadehatyàgottarakàlãnasvaråpàbhivyakti÷ruteþ / atra muktasyokteþ hçtpadmasya ca dehàntaravçttitayà muktatvàyogàt nàyaü jãva iti bhàvaþ / nanvasya muktaviùayatve 'pi muktasyàpi jãvatve nàstyeva jãve 'pahatapàpmatvàdisambhavaþ / na ca tasya hçtpadmasthatvàyogaþ, yato jãvo bhàvibhàvenàpahatapàpmatvàdiguõaþ idànãü hçtpadmagatatayocyata ityata àha - parame÷varaprasàdàditi / evetyanuvartate / anena tu ÷abdo vyàkhyàtaþ / parame÷varaprasàdàdityanena uttaràdityetaduttamàdityapi vyàkhyàtam / atra mukta iti na sautrapadavyàkhyànamàtram / kintådde÷yasamarpakaü ca / anena àvçttistu÷abdasya yathà÷rutànvaya÷ca såcitaþ / tathà ca yo 'tra mukta ucyate sa tu parame÷varaprasàdàdeva 'àvirbhåtasvaråpaþ' àvirbhåto vyaktaþ svaråpaþ apahatapàpmatvàdiþ svadharmo yasya sa tathoktaþ / ato na svato 'pahatapàpmatvàdiguõakaþ, ato na daharasthaþ jãva iti yojanà /


__________

BBsBh_1,3.5.23:
%<yatprasàdàtsa mukto bhavati sa bhagavàn pårvoktaþ// 19 //>%

BBsBhDãp_1,3.5.23:
nanu 'paraüjyotirupasampadya svena råpeõàbhiniùpadyate' (chàü. 8-3-4.) ityatra muktasyàbhivyaktàpahatapàpmatvàdiguõakatvamevocyate, na tu tadguõànàü parame÷varàdhãnatvam / atastatsvata evetyata àha - yaditi // asya yacchabdasya dvitãyatacchabdenànvayaþ / prasàdo nàma icchàvi÷eùaþ / 'saþ' jãvaþ / punaþ sa ityuktyà såtre 'nuvçttasya sa ityasyàvçttiþ såcità / pårvokta ityanena såtre uttaratretyasya pratiyogitayà pårvatretyupaskàryamityuktaü bhavati / tatheti ÷eùaþ / tathà ca 'yatprasàdàt' yasyànugrahàt 'saþ' jãvo 'muktaþ' apahatapàpmatvàdiguõo bhavati / 'saþ' guõapradàtà bhagavàn, 'pårvoktaþ' 'paraüjyotirupasampadya' iti pårvavàkye 'tathà' guõapradàtçtayà ukta iti yojanà/ anyathà lyabantapadaü vyarthaü syàditi bhàvaþ / ukta ityanantaraü yata iti ÷eùaþ / asyàtonàtra muktaguõapràpteþ parame÷varàdhãnatvoktyabhàva ityupaskçtavàkyenànvayaþ / athavà - nanu jãve 'nyàdhãnasya tadguõajàtasya sattvàtsa evàpahatapàpmatvàdinokto hçtpadmastha÷càstvityata àha - yaditi / yojanà tu - yatprasàdàtsa jãvo jaóadehànmukto bhavati, mukto bhåtvà ca sopahatapàpmatvàdiguõo bhavati, sa bhagavàneva 'pårvoktaþ' 'eùa àtmàpahatapàpmà' (chàü. 8-1-5.) ityàdipårvavàkye tathàpahatapàpmatvàdinokto na jãvaþ / dàtçpratigçhãtrormadhye dàtureva mukhyatvànmukhyàmukhyayo÷ca mukhyasyaiva gràhyatvàditi //
anena - asya 'eùa samprasàdo 'smàccharãràtsamutthàya' (chàü. 8-3-4.) ityaktasya jãvasya 'uttaràt' daharavàkyàpekùayà paràmar÷avàkyàpekùayà vànantaràt 'sa tatra paryeti' ityàdivacanàt 'asmin' pårvaprakçte jãve 'asya' satyakàmatvasya 'upalabdheþ' pratãteþ, tata evàsya vi÷okatvàdeþ siddhe÷ca / ata evàsyoktaguõàsambhavàbhàvàtsa hçtpadmastho jãva eva ne÷vara iti cet - na, yatastatra 'svena' ityuttaravàkyabalàdàvirbhåtasvaråpo mukta ucyate / sa ca dehànantargatatayà na hçtpadmastho bhavatãti bhàvaþ / na ca muktasyàpi jãvatvena tatràpahatapàpmatvahçtpadmasthatvayorbhinnakàlãnatve 'pi sàmànàdhikaraõyopapatterasti punastasya pràptiriti vàcyam / yato 'tra vàkye yo mukta ucyate sa uttaràduttamàtparame÷varaprasàdàdevàvirbhåtasvaråpo na svataþ / na càtra muktasya tadguõatvamevocyate, na parame÷varàdhãnatvaü tadguõajàtasyeti vàcyam / yataþ pårvatra 'paraü jyotiþ' iti pårvavàkye yatprasàdàtsa mukto bhavati sa paramàtmà tathà guõapradàtçtayocyate / na ca yathàkathaü cit jãvasyàpahatapàpmatvàdiguõakatvàtpunastatpràptiriti vàcyam / yato yasmàduttaràduttamàdbhagavatastatprasàdàtsa muktaþ 'àvirbhåtasvaråpaþ' abhivyaktàpahatapàpmatvàdiguõakaþ sa tu bhagavàneva pårvatra 'eùa àtmàpahatapàpmà' (chàü. 8-1-5.) iti pårvavàkye ukto, na muktajãva iti såtràrtha ukto bhavati / ÷rutyarthastu 'eùaþ' jãvo yataþ 'samprasàdaþ' samyagviùõuprasàdavàn ato 'asmàt carama÷arãràt' 'samutthàya' muktaþ 'yatparaü' 'jyotiþ' brahma 'upasampadya' pràpya svena råpeõa 'abhiniùpadyate' abhivyajyate 'sa uttamaþ puruùaþ' paraü jyotirakhyaþ / muktasya viùayai÷caraõaprakàramàha - sa iti / 'saþ' pràptinijànandàvirbhàvo muktaþ 'tatra' muktisthàne paramàtmànugraheõaiva 'jakùan' svàpekùitaü bhakùayan hasanvà j¤àtibhissaha muktaiþ aj¤àtibhiþ pårvakalpamuktaiþ 'krãóan' strãbhiþ 'ramamàõaþ' ratiü pràpnuvan pràkçtastryàdiviùayasaukhyamanubhavan 'paryeti' paritaþ sa¤caratãti /


__________

BBsBh_1,3.5.24:
%<så - oü //>%
#<anyàrtha÷ca paràmar÷aþ  | BBs_1,3.20 |>#
%<// oü // 20 //
yaü pràpya svena råpeõa jãvo 'bhiniùpadyate sa eùa àtmeti 
paramàtmàrtha÷ca paràmar÷aþ // 20 //>%

BBsBhDãp_1,3.5.24:
nanu 'eùaþ' iti jãvaü paràmç÷ya 'àtmà' iti tasya hçtpadmasthàtmatvàbhidhànàdamukhyàpahatapàpmatvàdiguõo 'pi jãvaþ etacchabdaparàmar÷abalena hçtpadmasthàtmà kiü na syàdityà÷aïkàü pariharatsåtramupanyasya 'itaraparàmar÷àtsa iti cenna' ityanuvçttapårvavàkyenàpekùitasya siddhàntapratij¤àyà÷ca làbhànnetyuktasàdhye hetutayà såtraü vyàcaùñe - anyeti // ÷rutau 'paraüjyotiþ' iti napuüsakapadanirdiùñasya yamiti pulliïgena nirde÷o liïgasyàvivakùitatvàdvà vi÷eùya÷abdavivakùayà và yuktaþ / anena ÷rutau paraüjyotiriti ekaü padam / yadvakùyati 'paraüjyotiþ÷abdena paramàtmaivocyate' iti, tacca 'paraüjyotiþ paraübrahma' iti pauràõikaråóhyà viùõuvàcãtyuktaü bhavati / jyotiþ prakà÷aråpaü paraü brahmeti bhinne pade ityapi kecit / asmin pakùe uktabhàùyavirodhaþ / kiü ca yaü 'paraüjyotiràkhyaü bhagavantam' iti yacchabdavyàkhyànaparañãkàvirodhaþ / 'paraüjyotiþ paramàtmànam' iti viùõutattvanirõayañãkàvirodha÷ca / ÷rutàvupasampadyetyasyàrthaþ pràpyeti / sautrànyapadaü pårvapakùyabhimatajãvapratiyogitayà vyàkhyàti - paramàtmeti // paramàtmaivàrtho 'bhidheyo yasya sa tathoktaþ / 'paràmar÷aþ' etacchabdaþ / yadvà - paramàtmana evàtmatvavidhànamarthaþ prayojanaü yasya sa, tathoktaþ / tathàtve 'paràmar÷aþ' etacchabdena parigrahaõamityarthaþ / såtrabhàùyayo÷ca÷abdastu na kevalaü jãvapakùe 'pahatapàpmatvàsambhavàkhyabàdhakasadbhàvaþ, kintu paràmar÷àkhyasàdhakàbhàva÷ceti samuccayàrthastu÷abdàrtho và / candrikàyàü tu - na kevalaü paràmar÷asyar i÷varapakùe bàdhakatvàbhàvaþ, kintu jãvapakùasàdhakatvàbhàva÷cetyuktatvàtparàmar÷o jãvànye÷varàrtha eva ityavadhàraõàrthatayà vyàkhyàtaþ / anena - 'itaraparàmar÷àt' itaraü jãvaü 'eùaþ' iti paràmç÷ya tasya hçtpadmasthatvavidhànàtsa hçtpadmastha àtmà jãva eva ne÷vara iti cet - na, kutaþ? yataþ 'eùaþ' iti paràmar÷aþ 'anyàrthaþ' jãvànye÷varàrtha eva, na jãvàrthaþ, ataþ / athavà - na kevalamasambhavàt, kintu yataþ paràmar÷o 'nyàrtho 'pi / yadvà - asambhavànna hçtpadmastho jãvaþ, kintvã÷vara eva / na caivaü paràmar÷àyogaþ / yataþ 'paràmar÷aþ' etacchabdastu anyàrtha iti tredhàsåtràrtha ukto bhavati / 'yaü pràpya' yatsamãpaü pràpyeti / anena jãvaþ paraü jyotiràkhyaü paramàtmànamupasampadyàparokùato j¤àtvà atha samãpaü pràpyavidyàvidhånanenànandàdinà svena råpeõàbhiniùpadyate àvirbhåtasvaguõo bhavatãti yàvat / yaü pràpya svaråpeõàbhiniùpadyate jãvaþ, sa eùa àtmà ya àtmeti pràguktaþ paramàtmeti hovàca brahmàdãn prati rameti siddhànte ÷rutyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.25:
%<så - oü //>%
#<alpa÷ruteriti cettaduktam  | BBs_1,3.21 |>#
%<// oü // 21 //
'daharaþ' (chàü. 8-1-1.) ityalpa÷ruterneti cet - >%

BBsBhDãp_1,3.5.25:
uktamàkùipya samàdadhàtsåtramupanyasya ÷rutyudàharaõenàkùepàü÷aü tàvadvyàcaùñe - alpeti // 'daharaþ' iti pratãkagrahaõena 'daharo 'sminnantara àkà÷astasminyadantaþ' iti vàkyaü gçhyate / alpapadaü càlpasthànasthitiparam / ÷ruterityanantaramasambhavàdityanuvartate / asminniti càsti / tathà ca 'daharaþ' iti vàkye 'asmin' daharagate vastunyalpasthànasthitiråpaliïga÷rutestasyà÷càsminparamàtmani 'asambhavàt' anupapatterityanvayaþ / asmàddhetorna dahare viùõuþ, kintu sa jãva evetãtarasåtrànuvçttapratij¤ayànvayaþ //


__________

BBsBh_1,3.5.26:
%<na, 'nicàyyatvàdevaü vyomavacca' ityuktatvàt />%

BBsBhDãp_1,3.5.26:
såtre 'nuvçttana¤a àvçttimabhipretya parihàràü÷aü vyàkhyàti - neti // nàlpasthànasthiti÷ravaõaü viùõàvanupapannamityarthaþ / kuto netyataþ pravçttaü taduktamityaü÷aü yata ityadhyàhàràbhipràyeõa hetutayà vyàkhyàti - nicàyyatvàditi / atràpãti ÷eùaþ / tathà ca 'nicàyyatvàt' ityatra sarvagatasyàpi viùõorvyomavadalpasthànasthiteruktatvàdityarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.5.27:
%<'eùa ma àtmàntarhçdaye jyàyàn' (chàü. 3-14-3.) iti ÷rutyuktatvàcca // 21 //
// iti daharàdhikaraõam //>%

BBsBhDãp_1,3.5.27:
nanu yuktaü vyomnoü'÷ato 'lpaukastvam, aü÷asyàpårõatvàt / brahmaõi tu aü÷o 'pi pårõa iti kathaü tasyàü÷ato 'lpaukastvamityataþ såtra÷eùaü prakaràntareõa vyàcaùñe - eùa ma iti // ca ÷abdo yuktisamuccaye / såtrakçcchrutyuktisamuccaye và / 'guõàþ ÷rutàþ' iti ÷rutisamuccaye và / 'yasmin' iti smçtisamuccaye và / anena 'alpa÷ruteþ' 'daharaþ' iti vàkye sarvagate vastunyalpasthànasthiti÷ravaõàt, tasyà÷ca viùõàvasambhavàdanupapatterna dahare viùõuþ, kintu sa jãva eveti cet - na, yataþ 'taduktaü' tatra nicàyyatvàditi pårvatra tasya sarvagatasyàpi viùõorvyomavattadalpasthànasthitatvam, tasmàdupàsanàrthaü yuktamityuktam / na càü÷atopi sarvagatatayà tatra tadanupapattiþ / yatastasyàü 'eùa ma àtmà' (chàü. 3-14-3.) iti chandoga÷rutau tena sarvajyàyastvena vçddhatamatvena vyàptatvenaiva prakàreõa tasya viùõostaddhçdayasthatvamuktaü smçtyuktaü càta iti såtràrtha ukto bhavati / na ca ÷rutismçtyuktamapi kathametadaïgãkàràrhaü, yuktivirodhàditi vàcyam / brahmaõo 'cintya÷aktitvàdupapatteþ / 'guõàþ ÷rutàþ' (sauparõa÷rutiþ) 'yasminviruddhagatayaþ' ityàdivacanàcca / mama hçdaye ya 'àtmà' paramàtmàsti / upalakùaõametat / sarvahçdaye ca ya àste eùaþ hçdayasthàü÷aråpo bhagavàn 'jyàyàn' vçddhatamaþ de÷akàlaguõaiþ pårõa iti ÷rutyarthaþ / upaniùaddraùñççùivàkyametat / ('viruddhagatayo 'pi' anyatra bhinnà÷rayà apyaõutvamahattvàdayo dharmàþ yasmin 'patanti' vartante ca / na kàlabhedenetyàha - ani÷amiti / muktasàdhàraõyamà÷aïkyàha -vidyàdaya iti / 
yasmàdviùõoranyatràõutvamahatvàdivividha÷aktayo dharmàþ / vidyà àhiþ j¤aptikàraõaü yeùàü te tathoktàþ / j¤ànaj¤eyà iti yàvat / harau viruddhadharmasattve pramàõamàha - ànupårvyeti / 'ànupårvã ÷rutirvedastrayã càmnàya ucyate' ityabhidhànàcchrutyà siddhà ityarthaþ / yacchabdasya 'tadbrahmàhaü prapadye' iti uttaravàkyagatatacchabdenànvayaþ) // 5 //
// iti daharàdhikaraõam // 5 //



______________________________________________________________


// 6. anukçtyadhikaraõam //


BBsBh_1,3.6.1:
%<adç÷yatvàdayaþ parame÷varaguõà uktàþ / 'teùàü sukhaü 
÷à÷vataü netareùàm / tadetaditi manyante 'nirde÷yaü paramaü sukham' (kañha. 5-12,14.) ityàdinà j¤ànisukhasyàpyanirde÷yatvamaj¤eyatvaü cocyata iti //>%

BBsBhDãp_1,3.6.1:
atràdhikaraõe 'kathaü nu tadvijànãyàm' iti vàkyoktaü j¤ànàrthaü j¤eyapràrthanàviùayatvaü và 'kathaü nu tadvijànãyàü kimu bhàti' iti brahmaj¤ànànukålàbhivyaktyàkhyabhànapràrthanàviùayatvaråpaü và ànukålyena gçhyamàõatvaü liïgaü brahmaõi samanvãyate / ÷rutyàdisaïgatiü viùayàdikaü ca såcayan sayuktikaü pårvapakùaü dar÷ayati - adç÷yatvàditi/ 'uktàþ' ànandamayàdhikaraõe udàhçtàdç÷ya iti vàkye iti bhàvaþ / uktà ityanantaraü tatra praviùñamiti ÷eùaþ / prathamàdipadenàniruktatvàdeþ, dvitãyena 'kathaü nu tadvijànãyàü kimu bhàti na bhàti và' (kañha. 5-14) iti samanvetavyaliïgabodhakottaràrdhasya ca grahaõam / na kevalaü viùõoþ, kintu j¤ànisukhasyàpãtyaperarthaþ / evàrtho vàpi÷abdaþ ànumànikasåtragatàpipadavat / 'aj¤eyatvaü' sàkalyenàj¤eyatvaü durj¤eyatvamiti yàvat / ca÷abdaþ parasparasamuccaye, ànukålyena gçhyamàõatvaråpasamanvetavyaliïgasamuccaye và / pårva÷ratyanusàràdadç÷yatvàdaya iti, etacchrutyanusàràdanirde÷yatvamiti vyutkramaþ/ yadyapi 'tadetaditi' etadevodàhartavyam / tathàpi pårvapakùe tacchabdàrthapradar÷anàya 'teùàm' iti pårvavàkyaikade÷opanyàsaþ / ata eva tattvapradãpe teùàmiti prastutiþ pårvapakùotthàpiketyuktam / tathàcetthaü yojanà - pårvamànandamayàdhikaraõe ye 'dç÷yatvàdayo guõàþ parame÷varasyoktàþ / tatra teùu praviùñamanirde÷yatvamaj¤eyatvaü ca 'teùàü sukham' iti prakçtyàmnàtena 'tadetat' ityàdinà kàñhakavàkyena pårvapakùirãtyà samãpasthàttacchabdàt paràmçùñasya 'j¤ànisukhasyàpi' j¤ànisukhasyaivocyata iti / pårvàrdhenànirde÷yatvasyottaràrdhe ca 'kimu bhàti na bhàti' ityanena durj¤eyatvaparyavasitàj¤eyatvasya càrthàduktatvàditi bhàvaþ / ñãkàyàmadç÷yatvapadasyànirde÷yatvaparatvàdanirde÷yatvamiti pàñhàbhyupagamàdvà na tadvirodhaþ / atrànirde÷yatvamaj¤eyatvaü cocyata iti phaloktiþ, ànukålyena gçhyamàõatvasyaivàtra vicàryatvàt / tattu dvitãyàdi÷abdopàttavàkyena ca÷abdena và såcitamiti draùñavyam / yata evamataþ pårvoktamayuktamiti bhàvaþ / anenànandamayàdhikaraõoktàdç÷yatvàj¤eyatvaråpasyànirde÷yatvàniruktatvaråpasya ca tatrànyatra ca sattve j¤ànisukhe 'tivyàptyàkùepàt itaramàtraniùñhatvetvasambhavàkùepàtphalatastenàsyàkùepikã saïgatiruktà bhavati / tathà ca÷abdasåcitamànukålyena gçhyamàõatvaü viùayaþ / viùõoranyasya veti sandehaþ / j¤ànisukhasyaiveti pårvaþ pakùaþ / anirde÷yatvàj¤eyatve ca tasyaiveti phalaü, sukha÷rutiþ, prakçtatvàdirupayukti÷ca såcità bhavati /


__________

BBsBh_1,3.6.2:
%<ato vakti - 
så - oü //>%
#<anukçtestasya ca  | BBs_1,3.22 |>#
%<// oü // 22 //
'tameva bhàntamanubhàti sarvam' ityanukçteþ, 'tasya bhàsà sarvamidaü vibhàti' (kañha. 5-15.) iti vacanàcca paramàtmaiva 
anirde÷yasukharåpaþ />%

BBsBhDãp_1,3.6.2:
siddhàntayatsåtramavatàrya vyàcaùñe - ata iti // 'ityanukçteþ' ityanubhàna÷ruterityarthaþ / anubhànaü nàma tadicchànurodhena bhànaü kriyàvi÷eùaþ / såtre tasyetyasyànukçterityanenàpi sambandhe tenaivànukaraõapratisambandhina ànukålyena gçhyamàõasya tatkartuþ såryàditejasa÷ca làbho bhavatãti spaùñatvàttadubhayànuktiþ / yadvà - pårvasåtràttadityasya vipariõatasyehànuvartanàdubhayalàbho bhavatãtyà÷ayena tadubhayànuktiþ / na kevalaü tasyetyetat samanvetavyànukålyena gçhyamàõatvàkhyaliïgadharmiõaþ, såryàditejasa÷ca paràmar÷akaü, kintu ÷rutipratãkaråpamapi sarvajagatprakà÷akatvaparaü cetyà÷ayena taddhetvantaraparatayà vyàcaùñe - tasyeti / 'iti vacanàt' ityanena såtre ityukteriti ÷eùo dar÷itaþ / yadyapi såtrabhàùyayoþ 'anubhàti' iti÷rutyanusàràdanubhànàditi vàcyam / tathàpi tàpinã pàcinã caiva ÷oùiõã ca prakà÷inã /
naiva ràjan rave÷÷aktiþ ÷aktirnàràyaõasya sà //
iti aitareyabhàùyodàhçtapàdmavacanàtsåryàdikartçkapratapanàdikamapi paramàtmàdhãnamiti dar÷ayitumanukçterityuktam / såtre tadanusàribhàùye ca ca÷abdo dvitãyasåtrasya vakùyamàõavyàkhyànabhedena sarvajagatprakà÷akatvaråpoktahetusamuccaye và, såryàdyaprakà÷yatvaråpànuktahetusamuccaye và draùñavyaþ / såtre samanvayasåtràdanuvçttasya vidheyaparasya tattvityasyàrthamàha - paramàtmaiveti / na tu j¤ànisukhamityeva÷abdàrthaþ / liïgasamanvayena bhavatphalaü dar÷ayati - anirde÷yeti / anirde÷ya÷càsau sukharåpa÷ca iti và, anirde÷yaü yatsukhaü tadråpa iti và vigrahaþ / atra råpa÷abdo bhinnakramaþ / tathà cànirde÷yaü paramaü sukhaü paramàtmaråpamityanvayaþ / eka ityàdau pulliïgena prakçtasyaitaditi napuüsakaliïgena grahaõàya råpa÷abdaprayogaþ / upalakùaõametat / anugràhyascetyapi draùñavyam / vastutastu - vacanàcceti÷abdasya sukharåpa÷cetyapi sambandhe tenaivànukålyena gçhyamàõàkhyaþ sàdhyadharmã såcita iti dhyeyam / yadyapyanirde÷yatvamaj¤eyatvaü cetyupakramàdubhayaü gràhyaü, na tvekaü, sukharåpamiti càdhikam / tathàpi pårvapakùyuktasukha÷ruteþ sukharåpe brahmaõi sàvakà÷atvaj¤àpanàya 'tadetat' itivàkyoktamanirde÷yasukharåpatvameva gçhãtam / aj¤eyatvamapi draùñavyam / yadyapyatra bhàùye liïgadvayasyànukålyena gçhyamàõasya và anirde÷yasukharåpasya và viùõutve sàdhye sàkùàddhetutvaü bhàti / ñãkàyàü tu - 'tadetat' iti ÷rutisthatacchabdena samãpoktaj¤ànisukhaparityàgena 'cetana÷cetanànàm' (kañha. 5-13.) iti vyavadhànena prakçtaparamàtmagrahaõe liïgadvayaü hetutvena yojitam / tathàpi hetudvayena tacchabdena j¤ànisukhaparityàgena paramàtmana eva grahaõasiddhau tata eva tacchabdagçhãtasya paramàtmana evànirde÷yasukharåpatvaü paryavasyatãtyà÷ayena bhàùye liïgadvayasya prakçtasàdhyahetutvenoktirityavirodhaþ / kecittu - 'paramàtmaivànirde÷yasukharåpaþ' iti bhàùyamevànukçtisåtre 'ànandamayobhyàsàt' ityàdàviva samanvetavya÷abdàderviùõuparatva eva heturnocye, kintvanirde÷yaü sukhamityatra samãpoktaj¤ànisukhaparityàge heturucyate ityatra j¤àpakaü, ñãkàpi tadanusàriõãtyàhuþ / tathà càyaü siddhànte ÷rutyarthaþ - 
eko va÷ã sarvabhåtàntaràtmà ekaü råpaü bahudhà yaþ karoti /
tamàtmasthaü ye 'nupa÷yanti dhãràþ // (kañha. 5-12.) //
iti pårvavàkye 'ya eko' j¤ànànandàdyabhinnaþ samàbhyadhika÷ånyo và yaþ sarvamasya va÷e 'stãti 'sarvava÷ã' yaþ 'sarvabhåtàntaràtmà' sarvapràõinàmantarniyàmakaþ 'ya ekaü' svasvaråpaü bahudhà karoti niyamyànantyàt / 'taü' prakçtam 'àtmasthaü' jãvahçdayasthitaü ye 'dhãràþ' j¤àninaþ anupa÷yantãti prakçtà ye j¤àninasteùàmeva '÷à÷vataü sukhaü' nityàbhivyaktasaukhyaü netareùàm / anena brahmasàmarthyamuktaü bhavati / evaü 'nityo nityànàm' iti vàkyamapi brahmamàhàtmyaparatayà vyàkhyeyam / 'tadetat' ityàdinàpi prakçtabhagavatsvaråpameva vi÷eùataþ pratipàdyate iti / manyante ityasyottaratrànvayaþ / tathà ca 'yato vàco nivartante' (tai. 2-4-1.) 'eùo 'sya parama ànandaþ' (bç. 6-3-32.) ityàdau prasiddham anirde÷yaü paramaü sukhaü kathaü nu tadvijànãyàmiti manyante ityànukålyena gçhõanti / j¤ànàrthaü tadbhànaü và pràrthayante / 'kimu bhàti na bhàti và' iti tasya durj¤eyatvaü ca vadanti j¤àninaþ / tat brahmaõo råpaü svaråpabhåtaü sukhametadekaü råpaü bahudhà yaþ karotãtiprakçte÷vararåpàbhinnamiti manyante j¤ànina iti / etacchabdasye÷varaparatve 'pi råpa÷abdasàmànàdhikaraõyàt napuüsakaliïgatopapattiþ / taduktaü nyàyavivaraõe - 'yadbrahmànirde÷yaü sukhamiti vadanti tadetatsvaråpamiti manyanta iti' / kàñhakabhàùye tu - tad 'guhyaü brahma sanàtanam' ityupakràntam / 'råpaü råpaü pratiråpo babhåva' (kañha. 5-9.) iti jãvasya pratibimbatvamuktam / råpa÷abdena prakçtametat 'ekaü råpam' ityatra prakçtaü ca bhagavadråpam 'anirde÷yam' itthamiti sàkalyena nirvaktuma÷akyaü paramaü sukhamiti manyante j¤ànina iti sukharåpatvavidhiparatayà vyàkhyàtam / bhàùye 'pyanirde÷yasukharåpa ityetàvanmàtragrahaõena ÷rutau sukharåpatvaü vidheyamiti såcitam / tadanirde÷yaparamasukhàtmakaü bhagavadråpaü tatparasàdamçte kimu bhàti na bhàti veti samyagbhàti na bhàtãti kathaü nvahaü jànãyàmiti ÷iùñavàkyàrthastatraivoktaþ / vivçtaü caidvyàsatãrthãye - 'tat' anirde÷yaparamasukhàtmakaü bhagavadråpaü tatprasàdamçte kimu samyagbhàti? na bhàti vàti? iti pra÷nottarabhåtam ekaü ni÷citàrthaü 'kathamahaü vijànãyàü' na kenàpi prakàreõeti / atreti÷abda ubhayànvayã / tathà ca kimu bhàtãti pra÷nasyottarabhåtaü na bhàtãtivàkyoktamekamaj¤eyatvaråpamarthamiti yojanà / kecittu - yadevaü brahma tatprasàdamçte 'nu' idànãü 'kathamahaü vijànãyàm' pràrthanãyàü liï / na kathamapãtyarthaþ / j¤ànivàkyànukaraõametat / bhagavatprasàdàdapi kiü sàkalyena tajj¤ànaü bhavatãti naciketà yamaü pçcchati - kimu bhàtãti / u÷abdaþ samyagityarthe / kimvityekaü và / tathàtve samyagiti ÷eùaþ / uttaramàha yamaþ - na bhàtãti / và÷abdoùa'vadhàraõe / na bhàtyeveti vyàkhyàti /


__________

BBsBh_1,3.6.3:
%<na hi j¤ànisukhamanubhàti sarvaü, na ca tadbhàsà />%

BBsBhDãp_1,3.6.3:
nanu 'tameva bhàntam' iti vàkye såryàditejasàü paramàtmàdhãnaprakà÷akartçtvasya 'tasya bhàsà' itivàkye ca sarvasya jagatastatprabhàprakà÷yatvasya ca ÷ravaõena asiddhiparihàre kutastayorviùõutvasàdhyenàvyabhicaritatvam, yena talliïgadvayabalàtsamãpoktaj¤ànisukhapàmar÷aparityàgaþ syàdityata àha - na hãti // sarvamityubhayànvayã / bhàtãti ÷eùaþ / tathà ca 'hi' yasmàt 'sarvaü' såryàditejaþ j¤ànisukhamanusçtya 'na bhàti' na prakà÷ate / tathà 'tadbhàsà' tasya j¤ànisukhasya prakà÷ena 'sarvaü' jagat 'na bhàti' na prakà÷ate cetyarthaþ / vakùyamàõapramàõavirodhàditi bhàvaþ / ca÷abdaþ samuccaye / ato na liïgadvayamanyatràvakà÷avaditi vàkya÷eùaþ /


__________

BBsBh_1,3.6.4:
%<'ahaü tattejo ra÷mãt' iti nàràyaõabhàsà hi sarvaü bhàti // 22 //>%

BBsBhDãp_1,3.6.4:
astvetadubhayaü j¤ànisukhe 'nupapannam / tathàpyanena kutaþ paramàtmano grahaõaü, asya paramàtmatvasàdhyasàmànàdhikaraõyàni÷cayàdityatastatra dvitãyasåtrasthàpipadena såcitàü ÷rutimàha - ahamiti // ahamitãtyanantaraü ÷ruteriti ÷eùaþ / iti÷abda àdyàrthe / tena 'tameva bhàntamanubhàti sarvaü tasya bhàsà sarvamidaü vibhàti' (kañha. 5-15.) ityàtharvaõa÷rutirapi gçhyate / nàràyaõeti / nàràyaõàdhãnabhàsetyarthaþ / hi÷abdo yata ityarthe, prasiddhau ca / 'sarvaü' såryàditejaþ 'bhàti' prakà÷ate / yadvà - 'nàràyaõabhàsà' nàràyaõãyabhàsà 'sarvaü' jagat 'bhàti' prakà÷asya ityarthaþ / 'iti j¤àyate' iti ÷eùaþ / ÷rutau 'ra÷mãt' ityanena såryàditejasàü nàràyaõàdhãnaprakà÷akartçtvasya, 'tejaþ' ityanena sarvasya jagato nàràyaõãyaprakà÷aprakà÷yatvasya coktatvàditi bhàvaþ / 'aham' iti, ÷rutistvantarnaye vyàkhyàtà / anena - taduktamityataþ såtre tadityanuvartate / tasyetyàvartate vipariõamyate ca / asambhavàditi cànuvartate / tathà ca - 
tadetaditi manyante 'nirde÷yaü paramaü sukham /
kathaü nu tadvijànãyàm // (kañha. 5-14.) //
ityànukålyena gçhyamàõaü tadetacchabdaparàmç÷yaü sukham anirde÷yaü sukhaü tattu viùõuråpameva, na samãpoktaj¤ànisukham / kutaþ? 'tasya' såryàditejasaþ 'tasya' ànukålyena gçhyamàõasya sukhasya tasmin 'tameva bhàntam' iti 'anukçteþ' anubhàna÷ravaõàttasyaitadadhãnaprakà÷akartçtva÷ravaõàdasyànyatejoniyantçtva÷ravaõàditi yàvat / tathà tasya sarvasya jagatastasya tatprakà÷aprakà÷yatvasya 'tasya bhàsà' (kañha. 5-15.) iti ÷rutàvuktatvàttasya sarvajagatprakà÷atvokteriti yàvat / tasya ca liïgadvayasya 'ahaü tattejaþ' (caturveda÷ikhà.) ityàdi÷rutyà smçtyà ca tasminviùõàveva ni÷cayenopapatterj¤ànisukhe ca 'asambhavàt' anupapatteþ / tathà tasminnupasaühàre tasyànukålyena gçhyamàõasya 'na tatra såryo bhàti' iti vàkye tasya såryàdyaprakà÷yatvasyacokte÷ceti såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.6.5:
%<så - oü //>%
#<api smaryate  | BBs_1,3.23 |>#
%<// oü // 23 //
yadàdityagataü tejo jagadbhàsayate 'khilam /
yaccandramasi yaccàgnau tattejo viddhi màmakam // (gã. 15-12.) iti />%

BBsBhDãp_1,3.6.5:
yadetalliïgadvayasya viùõuniùñhatvam 'aham' iti ÷rutyopapàditam / tatsmçtyàpyupapàdayatsåtraü pañhitvà tàü smçtimudàharati - apãti // iti smaryata ityanvayaþ / 'yat' àdityàdiùu sthitaü tejastat 'màmakaü' madadhãnaü madãyaü ca, matteja evàdityàdiùu prerakatvenàsti / tadevàkhilaü jagat 'bhàsayate' prakà÷ayatãti gãtàsmçtyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.6.6:
%<na tadbhàsayate såryo na ÷a÷àïko na pàvakaþ /
yadgatvà na nivartante taddhàma paramaü mama // (gã. 15.6.) iti ca // 23 //
// iti anukçtyadhikaraõam // 6 //>%

BBsBhDãp_1,3.6.6:
kiü ca pàñhake 'na tatra såryo bhàti na candratàrakaü nemà vidyuto bhànti kuto 'yamagniþ' ityàdyànukålyena gçhyamàõasya sukhasya såryàdyaprakà÷yatvamucyate / tacca viùõoreva smaryate, ato viùõureva 'tadetat' ityatra pratipàdyaþ, na j¤ànisukhamiti såtrasyàrthàntaramapipadasya yuktisamuccayàrthatvaü càbhipretya tàü smçtimudàharati - na taditi // atràpãti÷abdasya smaryata ityanvayaþ / j¤ànino 'yadgatvà' yatpràpya punastasmànnanivartante, tanmama paramaü 'dhàma' svaråpaü, tadetaddhàma såryo 'na bhàsayate' na prakà÷ayate, evaü '÷a÷àïkaþ' candraþ / yadà caivaü tadà kuto 'yamavamo 'gniriti gãtàsmçtyarthaþ / anena - pårvavyàkhyàne na kevalamanukçtyàdiþ 'ahaü tattejaþ' iti ÷rutyantare 'tamevabhàntamanubhàti' ityàtharvaõàdau viùõudharmatvena ÷råyate, kintu yadàdityeti smaryatepãti ÷rutisamuccayàrthe 'pi÷abdaþ / dvitãyavyàkhyàne tu 'tameva bhàntamanubhàti' ityuttaravàkyoktànukçtyàdihetoþ 'na tatra såryo bhàti' iti pårvavàkyoktasåryàdyaprakà÷yatvaheto÷ca samuccaye 'pi÷abdaþ / tathà ca na kevalaü 'tadetat' ityatroktànukålyena gçhyamàõasya viùõutvaråpapradhànasàdhye hetåkçtamanukçtyàdikam 'ahaü tattejo ra÷mãt' ityàdau ÷råyate, kintu yadàdityeti smaryate 'pãti và apiþ / ki¤ca - yato na kevalaü prathamasåtroktaliïgadvayaü, kintu tato 'nyadapi 'na tatra' iti kàñhakavàkye tasyànukålyena gçhyamàõasyoktaü såryàdyaprakà÷yatvaråpaü liïgaü tasya viùõoþ sambandhitvenaiva 'na tat' iti smaryate / atastadetat 'kathaü nu tadvijànãyàm' ityatra viùõureva pratipàdya iti và såtrasyàrthadvayamuktaü bhavati / 'na tatra' ityàderayamarthaþ / pårvaü brahma na samyagbhàtãti tasya durj¤eyatvamuktaü, tatkuta ityataþ idamucyate - yasyaivaüvidhaü sukhaü råpaü 'tatra' brahmaõi såryo 'na bhàti' tanna prakà÷ayatãti yàvat / candratàrakamiti dvandvaikavadbhàvaþ/ evaü tat vidyuto 'pi 'na bhànti' na bhàsayantãti / 'tameva bhàntam' ityuttaravàkyaü tu yadyapi vyàsatãrthakçtàtharvaõañãkàyàm - 'etatsamàkhyàråpamàtharvaõavàkyaü' 'bhàntaü' bhàsayantaü paramàtmànamanusçtyaiva såryàdayo 'bhànti' prakà÷ate iti vyàkhyàtam / tathàpi ñãkànusàràt 'sarvaü' såryàditejaþ 'bhàntaü' prakà÷amànaü bhagavantamanusçtyaiva 'bhàti' prakà÷ate / 'tasya' bhagavato 'bhàsà' prakà÷ena 'idaü sarvaü' jagati 'bhàti' prakà÷yata iti vyàkhyeyam / vyàsatãrthãyaü tu vyàkhyànàntaraü ñãkàkçdabhipretaü bhaviùyatãti tadvirodhaþ // 6 //
// iti anukçtyadhikaraõam // 6 //


______________________________________________________________



// 7. vàmanàdhikaraõam //


BBsBh_1,3.7.1:
%<viùõureva jij¤àsya ityuktam / tatra årdhvaü pràõàmunnayatyapànaü pratyagasyati /
madhye vàmanamàsãnaü vi÷ve devà upàsate // (kañha. 5-3.) 
iti sarvadevopàsyaþ ka÷citpratãyate />%

BBsBhDãp_1,3.7.1:
atràdhikaraõer i÷ànanàmasamanvayaþ kriyate / ÷rutyàdisaïgatiü viùayasaü÷ayau ca såcayati - viùõureveti / jij¤àsàsåtre viùõurevasarvairmumukùubhirmokùàrthaü jij¤àsya ityuktamityarthaþ / na ca tatra jij¤àsyatvàyogavyavaccheda eva kçtaþ, na tvanyayogavyavaccheda iti vàcyam / anyasyàpi jij¤àsyatve tasyàpi mokùadàtçtvàpattyà 'yato nàràyaõaprasàdamçte' ityàdivivaraõànupapatteranyayogavyavacchedasyàpi tatràbhipretatvàt / ato 'traivakàra ubhayànvayitayà vyàkhyeyaþ / tataþ kimityata àha - tatreti / idaü càvartate / tatretyavyayaü tadityarthe 'pi / tathà ca 'athàto brahmajij¤àsà' iti yatpårvaü viùõorjij¤àsyatvamuktaü 'tatra' jij¤àsyatve 'tatrar' 'i÷àno bhåtabhavyasya' ityuktvà àmnàte 'årdhvam' iti kàñhakavàkye 'ka÷cirt' i÷àno dharmitvena pratãyate / katham? yato 'yaü 'sarvadevopàsyaþ' tairjij¤àsyaþ pratãyate ata iti vàkyayojanà / na ca vàyoþ sarvadevopàsyatve 'pi na viùõossarvadevopàsyatvahàniriti vàcyam / tàvatàpi sarvairmumukùubhirviùõureva jij¤àsya iti niyamasyàsiddheþ / na ca ÷rutigatavi÷vedeva÷abdasya gaõavi÷eùavàcitvàt sarvadevopàsya ityuktiranupapanneti vàcyam / gaõavi÷eùaparatve tasya guõàdhikyàsiddhyà sarvadevaparatvàva÷yaübhàvàt / anenar - i÷àna÷abdasyànyaniùñhatvàkùepamukhena phalato mumukùukartçkajij¤àsyatvasyànyaniùñhatvàkùepàt jij¤àsàdhikaraõenàsyàkùepikã saïgatiruktà bhavati / tathe÷ànàkhyo viùaya÷ca såcitaþ /


__________

BBsBh_1,3.7.2:
%<sa ca 'evamevaiùa pràõa itaràn pràõàn pçthakpçthageva sannidhatte' 
(pra÷na. 3-4.) 'yo 'yaü madhyamaþ pràõaþ' (bç. 3-5-21.) 
'kuvidaïga' (ç. 7-91-1.) ityàdinà pràõavyavasthàpakatvànmadhyamatvàtsarvadevopàsyatvàcca vàyureveti pratãyate /
ato 'bravãt - 
så - oü //>%
#<÷abdàdeva pramitaþ  | BBs_1,3.24 |>#
%<// oü // 24 //
vàmana÷abdàdeva viùõuriti pramitaþ />%

BBsBhDãp_1,3.7.2:
sayuktikaü pårvapakùayati - sa ceti // atretthaü yojanà - 'sa ca' sarvadevopàsya÷ce÷àno vàyureva bhavet, na viùõuþ / kutaþ? atra pràõavyavasthàpakatva÷ravaõàt / tathà madhyamatvokteþ sarvadevatopàsyatvokte÷ca / na caiùàü vàyvekaniùñhatvàsiddhiþ / yato 'yaü vàyuþ 'evamevaiùa pràõaþ' (pra÷na. 3-4.) 'yo 'yaü madhyamaþ' 'kuvidaïga' (ç. 7-91-1.) ityàdinà vàkyena pràõavyavasthàpakatvadimàn pratãyate, ata iti / kàñhake hi - 
aïguùñhamàtraþ puruùo madhya àtmani tiùñhatir /
i÷àno bhåtabhavyasya // (kañha. 4-12.) //
ityanena bhagavato 'ïguùñhamàtratvaü pårõaùaóguõatvaü dehamadhyasthatvaü bhåtabhaviùyadvartamàne÷ànatvamityàdimàhàtmyamabhidhàye÷ànapadoktasya tasyaiva 'årdhvam' ityàdinà mahimàntaramucyate / tatra madhya÷abdaþ siddhànte årdhvaüpratyakchabdasamabhivyàhàràt de÷avi÷eùavacanaþ, natvavàntare÷varatvàdiråpamadhyamatvàrthakaþ / tathà ca yaþ pràõàkhyaråpeõa 'pràõaü' pràõàkhyavàyumårdhvam 'unnayati' udgamayati årdhvagatimattayà prerayati / apànaråpã càpànàkhyaü vàyuü 'pratyak' adhastàdviõmåtràdiniùkàsanahetutayà 'asyati' nirasyati prerayatãti yàvat / taü 'dehamadhye' hçdaye 'àsãnam' upaviùñaü 'vàmanaü' saundaryapradhànàþ striyo vàmàþ tàþ netàraü viùõuü 'vi÷ve devàþ' sarve devàþ 'upàsate' jij¤àsanta iti siddhàntarãtyà ÷rutyarthaþ / pårvapakùã tvidaü vàyuparaü matvà madhya÷abdo 'yo 'yaü madhyamaþ' iti ÷rutyantarasamàkhyànànmadhyame÷varatvavacano na de÷avi÷eùavacana ityàha / 'evam' iti ùañpra÷navàkyaü ca 'yathà samràóevàdhikçtànviniyuïkte etàngràmànadhitiùñhasveti' iti dçùñàntavàkyena saha vyàkhyeyam / tatprakàrastu - yathà 'samràñ' sàrvabhaumaþ 'adhikçtàn niyogino 'dhikçtya viniyuïkte' / katham? tvam 'etàn' pàñalãputràdãn gràmàn 'adhitiùñhasva' tadàdhipatyena tiùñhasveti / 'evamevaiùaþ' 'àtmata eùa pràõo jàyate' (pra÷na. 3-2.) ityàtmajàtatvenokto mukhyapràõaþ 'itaràn' bhinnàn svajanyatvenopacàreõàtmapravibhàgàn pràõàn vàyån pçthaksthàneùu hçdayàdiùu sthàpayatãti / 'yo 'yam' ityàdibçhadàraõyakavàkyam / tatra hi pårvaü vàgàdãnàü mçtyugrastatvamuktvà 'athainameva nàpnot' ityanena mukhyapràõasya tadanàttatvena tebhyaþ ÷raiùñhyamabhidhàya 'yo 'yam' ityanena pràõa÷abdavàcyeùu viùõuvàyutaditareùu cetaneùu triùu viùõoruttamatvàdanyeùàmadhamatvàdvàyormadhyamatvàdasmànnimittàdvà avàntare÷varatvàdvà mukhyapràõasya sarvottamatvaråpakàùñhàtvàvirodhimadhyasthatvamevocyate, na tu madhyade÷asthatvam / tathà tatraiva caturthàdhyàye 'ayaü vàva ÷i÷uþ yo 'yaü madhyamaþ pràõaþ' (bç. 4-2-1.) iti candrikodàhçte vàkye sthåladehàkhyavistçtaprade÷agataliïga÷arãraråpagçhe viùõuråpàyàü sthåõàyàm annàkhyena ÷rãråpeõa dàmnà baddho govatsaråpovàyurmadhyamatvenocyate /
kuvidaïga namasà ye vçdhàsaþ purà devà anavadyàsa àsan /
te vàyave manave bàdhitàyàvàsayannuùasaü såryeõa //
iti çïmantre 'aïga' iti priyasambodhanam / tathà ca ye devàþ vàyoþ 'namasà' namaskàropalakùitasevàdinà 'vçdhàsaþ' vçddhà j¤ànàdiguõapårõàþ 'anavadyàsaþ' anavadyàþ aj¤ànaràgàdyavadyavidhurà÷ca purà sasåryà àsan / te 'kuvit' kvacidrahasyasthàne såryeõa sàkaü 'manave' j¤ànine 'bàdhitàyà' saüsàrakle÷avadbhiþ ÷araõaü pràptàya 'vàyave' vàyumuddi÷ya 'uùasam' uùa prakà÷e, asun, buddhim 'avàsayan' tadviùayàmakurvanniti ÷rutyarthaþ /
siddhàntayatsåtramavatàrya vyàcaùñe - ata iti // 'vàmana÷abdàt' vàmana÷ruteþ / evakàro vàyuliïgasadbhàvàt vàyureve÷ànaþ kiü na syàditi codyaparihàràya liïgebhyaþ ÷ruteþ pràbalyamàha / yathoktaü sudhàyàm - eva÷abdavyàkhyànaü balavaditi '÷abdàdeva pramitaþ' iti yatheti / samanvayasåtràdanuvçttasya tadityasyàrtho viùõuriti / vidheyabhåtaviùõutvasyànvayayogyodde÷yadyotanàyeti÷abdaprayogaþ / àvartate càyam / iti÷abdàtparamapi eva÷abdo yojyaþ / tenànuvçttastu ÷abdo vyàkhyàtaþ / tathà car 'i÷àno bhåtabhavyasya' (kañha. 4-12.) iti ÷rutar i÷àno viùõureva bhavet / kutaþ? yastatra pramito viùõàveva mahàyogavidvadråóhibhyàü prasiddho 'madhye vàmanam' iti÷ruto vàmana÷abdastasmàdeveti yojanà / pramitapadaü ÷ruterniravakà÷atvasåcakam / anena såtre iti÷abdo 'dhyàhàrya iti såcitam / tathà car 'i÷àno bhåtabhavyasya' iti÷rutari÷ànaþ 'tattu' viùõureva bhavet / kutaþ? yastatra viùõàveva pramito mahàyogavidvadråóhibhyàü prasiddho 'nyatra niravakà÷o 'madhye vàmanamàsãnam' (kañha. 5-3.) iti÷ruto liïgàtprabalo vàmana÷abdastacchrutistasmàditi såtràrthaþ /


__________

BBsBh_1,3.7.3:
%<na hi ÷ruterliïgaü balavat />%

BBsBhDãp_1,3.7.3:
såtre evakàraprayogena såcitaü ÷ruteþ pràbalyaü liïgasya pràbalyaniùedhamukhena dar÷ayati - na hãti // ÷ruteriti pa¤camã / hi÷abdo vakùyamàõapramàõavirodhàditi hetusåcakaþ / tathà ca 'hi' yasmàt na ÷ruterliïgaü balavat, kintu durbalameva / tasmàlliïagàt prabalàt vàmana÷abdàdeve÷àno viùõurevetyarthaþ /

__________

BBsBh_1,3.7.4:
%<÷rutirliïgaü samàkhyà ca vàkyaü prakaraõaü tathà /
pårvaü pårvaü balãyaþ syàdevamàgamanirõayaþ / iti skànde />%

BBsBhDãp_1,3.7.4:
kuto na ÷ruterliïgaü balavadityatastathàsati ÷ruterliïgàtpràbalyavacanavirodhàpatterityà÷ayena tadvàkyaü pañhati - ÷rutiriti // iti skànda ityanantaraü vacanàditi ÷eùaþ / asya na hãtyanenànvayaþ / vàcaka÷abdaþ÷rutiþ / asàdhàraõadharmo và, tadbodhaka÷abdo và liïgam / nirõãtasyànyatra samànoktiþ samàkhyà / sà dvividhà - arthata÷÷abdato 'pãti / samabhivyàhçtapadairevàkàïkùàpårtau tacchàntyarthaü padàntaranirapekùàõi padàni vàkyam / ekaprameyapratipàdakànekavàkyàni prakaraõam / anuktasthànasamuccaye tatheti÷abdaþ / anekaprameyapratipàdakamekàrthatàtparyayuktaü vacanaü sthànam / atra 'vàkyaü prakaraõaü sthànaü samàkhyà ca tathàvidhà' ityanuvyàkhyànusàreõa samàkhyàyàþ sthànànantaryameva gràhyaü, na tvatroktakramànusàreõa vàkyàdyapekùayà pràthamyam / atroktakramasyàvivakùitatvàt / uktaü hi pramàõalakùaõañãkàyàü - samàkhyàditvena grahaõaü '÷rutirliïgaü samàkhyà ca' ityavivakùitakramaü vàkyamanusçtyeti / ata eva jaiminiþ - '÷rutiliïgavàkyaprakaraõasthànasamàkhyànàü samavàye pàradaurbalyamarthaviprakarùàt' iti smçtyuktàdanyathàkramamàha - pårvaüpårvamiti / pårvoddiùñamityarthaþ / ekatra samavetaü viruddhamiti ca ÷eùaþ / 'balãyaþ' ati÷ayena svabhàvato balavat yathàtraivàdhikaraõe anantaroddiùñaliïgàpekùayà pårvoddiùñà vàmana÷rutiþ svataþ prabalà/ vàkyàpekùayà prabalaü liïgam/ yathà - daharàdhikaraõe daharàkà÷asya sàkùàtsarvàdhàratvapràpakàt 'kiü tadatra vidyate ..... ubhe asmin dyàvàpçthivã' (chàü. 8-1-2,3.) iti vàkyàtprabalaü viùõostatpràpakàpahatapàpmatvàdikaü liïgam / prakaraõàpekùayà prabalaü vàkyam/ yathà - jyotirdar÷anàt ityadhikaraõe jãvasya 'hçdyantarjyotiþ' (bç. 6-3-7.) itivàkyabodhyajyotiùñvasàdhakàjjãvaprakaraõàtprabalaü viùõorjyotiùñvapràpakaü 'katama àtmà' (bç. 6-3-7.) iti pra÷navàkyam / sthànàpekùayà prabalaü prakaraõam / yathà - samagropaniùadar i÷varaparatvasàdhakàt ùañpra÷naråpasthànàt prabalam 'àtmata eùa pràõo jàyate' (pra÷na. 3-3.) ityetatkhaõóaråpaü mukhyapràõaprakaraõam / ata evàtràdhikaraõe ùañpra÷noktapràõavyavasthàpakatvàdãnàü mukhyapràõaliïgatvamupetya ÷rutyà bàdha uktaþ / samàkhyàpekùayà prabalaü sthànam / yathà - annamayàdi÷abdànàü ko÷aparatvasàdhakàt 'annamayapràõamayamanomayavij¤ànamayànandamayà me ÷udhyantàm' (yàj¤ikã. 66.) iti nàràyaõànuvàkasamàkhyàyàþ prabalaü teùàü viùõutvasàdhakaü brahmaparànekaprakaraõasandarbharåpaü sthànam / etànyeva ÷rutyàdinàr'thanirõayasthalàni / àdyayà samàkhyayà nirõetavyaü yathà - puruùasåktasamàkhyayà vai÷vànarasya viùõutvam / dvitãyayà yathà - ambhraõãsåktasamàkhyayà vi÷vakarmasåktoktasyàjasya viùõutvam / astvevaü tataþ kimityata àha - evamiti / viruddhaiteùàü samavàye sati prabalena pårveõottarabàdhe ca sati 'àgamanirõayaþ' àgamàrthasya vipratipannasyaitaiþ nirõayo bhavatãtyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.7.5:
%<tacca liïgaü viùõoreva / tasyaiva pràõatvokteþ 'tadvai tvaü pràõo 
abhavaþ' iti // 24 //>%

BBsBhDãp_1,3.7.5:
nanvastu ÷ruteþ svabhàvataþ pràbalyam / tathàpi bàhulyena pårvapakùyuktaliïgànàmapi pràbalyàtsàmyenànirõaya evetyata àha - tacceti // castvarthaþ / liïgamiti samudàyaikavacanam / tathà ca 'tat' pårvavàdyuktaü liïgajàtaü tu viùõoreva yuktam, na vàyorityarthaþ / tathà ca bàhulye 'pi liïgànàü sàvakà÷atvàttebhyaþ ÷ruterekasyà api niravakà÷àyàþ pràbalyànnànirõaya iti bhàvaþ / nanu na liïgaü viùõau sàvakà÷aü, pårvapakùyudàhçtasamàkhyàråpa÷rutyantareõa tasya pràõaniùñhatayaivoktatvàdityata àha - tasyaiveti / 'tadvai tvam' iti ÷rutau 'tasya' viùõoþ pràõatvasya pràõa÷abdavàcyatvasyokteruktatvàdityarthaþ / evaü 'ata eva' ityatràdhyàtmikà÷eùa÷abdasya samanvayaü bruvatà tathà - '÷àstradçùñyà' ityatràntaryàmiparatvaü bruvatà såtrakàreõetaravyàvçttyà tasyaiva pràõatvokteþ sàdhitatvàdityapi vyàkhyeyametat / tathà ca ÷rutyantare pràõaniùñhatayà liïgasyoktàvapi na tadvirodhaþ / tasya pràõasya viùõutvàbhyupagamàditi bhàvaþ / nanu tathàpi 'kuvidaïga' iti çci vàyuniùñhatayà liïgoktestadvirodha ityasyàpãdamevottaram / asmin pakùe pràõatvamiti vàyutvamupalakùyate / tathà càntarnaye àdhidaivikà÷eùa÷abdasamanvayaü bruvatà såtrakàreõa 'tasyaiva' viùõoreva 'pràõatvokteþ' vàyu÷abdavàcyatvaråpavàyutsyoktatvàdityarthaþ / tathà ca na tadvirodhopãti bhàvaþ / na ca siddhànte 'pi sthànàpekùayà prabalàtprakaraõàt 'evamevaiùaþ' iti÷rutyantaragatapràõa÷abdasya, tathà 'yo 'yaü madhyamaþ' (bç. 3.5-21.) ityasya, tathà 'kuvidaïga' iti mantrasthavàyu÷abdasya mukhyavàyuparatvaü, tatroktaliïgànàmapi tatparatvamupetya teùàü ÷rutyà bàdhasyoktatvàt kathaü ÷rutyantarasthapràõavàyu÷abdayoþ viùõuparatvàïgãkàreõa samàdhànam / ata eva candrikàyàm - madhyama÷abdo 'pi 'årdhvaü pràõam' (kañha. 2-2-3.) iti pràõasya sthànàntaranirde÷àttatyàgena madhyamasthànasthabrahmaparaþ, na tu ÷rutyantare madhyama÷abdoktapràõapara ityuktam / ataþ 'evamevaiùaþ' (pra÷na. 3-4.) iti vàkyaü sthànàtprakaraõasya pràbalye udàhçtamiti vàcyam / uktarãtyà mukhyataþ ÷rutyantaragatapràõa÷abdàderbrahmaparatvena liïgànàü tattadantaryàminiùñhatve 'pi samàkarùanyàyenànyaparatvasyàpyaïgãkàràt / ÷rutyantaroktaliïgànàmanyaniùñhatve 'pi và nànupapattiþ / na caivaü kàñhakoktaliïgànàmapyanyaniùñhatvàpattyà anyeùàmã÷ànatvàdyàpattiþ / niravakà÷a÷rutyà kàñhakoktaliïgànàü viùõuniùñhatànirõayopapatteþ / nanu tathàpi kathamã÷àno viùõurbhavecchrutàvã÷ànasyàïguùñhaparimitatvokteþ / sarvagate ca harau tadayogàt / na ca vyomavatsarvagatasyàpyaõutvaü yujyata iti pratipàditamiti vàcyam / tathàpi 'aïguùñhamàtraþ' iti tanmàtraparimàõatvokterayogàt / na ca 'aïguùñhamàtraþ' ityatra ÷rutaþ parimàõàrthako màtracpratyaya eva, na tvavadhàraõàrthako màtra÷abdaþ / 'dehàïguùñhamito dehe jãvàïguùñhamito hçdi' iti smçtau mita ityanena parimàõasyaivokteþ / tathà ca nànupapattiriti vàcyam / tathàtve 'ïguùñhamàtratvàbhidhàtryàm 'aïguùñhamàtraþ' (kañha. 4-12.) iti ÷rutau 'madhya àtmani' ityasya smçtau hçdãtyasya ca vaiyarthyàpàtàt / tanmàtraparimitatvoktyarthaü hi tatra hçdayaråpasåkùmasthànoktiþ / tasmàdavadhàraõàrthakamàtra÷abda evàyamaïgãkàryaþ uktaü hi candrikàyàm - màtra÷abdasyàvadhàraõàrthakatvàditi /


__________

BBsBh_1,3.7.6:
%<så - oü //>%
#<hçdyapekùayà tu manuùyàdhikàratvàt  | BBs_1,3.25 |>#
%<// oü // 25 //
sarvagatasyàpi tasyàïguùñhamàtratvaü hçdyavakà÷àpekùayà yujyate />%

BBsBhDãp_1,3.7.6:
tathà ca sarvagate haràvaïguùñhamàtratvoktiranupapanneti nàtre÷àno viùõurityà÷aïkàü pariharatsåtramupanyasya tadakùaràõi vyàcaùñe - hçdãti // sarvagatasyàpãtyanena tu÷abdo yadyapitathàpãtyarthatayà vyàkhyàtaþ / hçdyapekùayetyanena såcitahetoranvayayogyaü sàdhyaü dar÷ayati - tasyeti / yojanà tu - yadyapi viùõuþ sarvagatastathàpi 'tasyàïguùñhamàtratvam' aïguùñhamàtratvoktiryujyate / katham? yato 'hçdyavakà÷opekùayà' hçdi vidyamàno yo 'yamavakà÷o 'ïguùñhaparimitade÷astadapekùayà tatràbhivyaktatàvatparibhitabhagavanmårtivi÷eùamapekùya tasya viùõoraïguùñhamàtratvam astyata iti/ yadvà - 'hçdyavakà÷àpekùayà' hçdi vidyamànàvakà÷amapekùya tatsambandhàttasyàïguùñhamàtratvavacanaü yujyata ityàvçttiü vinà yojanà / prathamapakùe ÷aktyàparimite 'pi bhagavati mårtivi÷eùe vyaktyàtmanàïguùñhamàtratvasya sthànini brahmaõi tatsambandhàdupacàreõoktiriti bhedaþ / atra ñãkàyàü hçdyavakà÷àpekùayeti bhàùyaü sàvadhàraõaü kçtvà sautratu÷abdo 'vadhàraõatayà vyàkhyàtaþ / tena viùõoïguùñhamàtratvaü hçdyapekùayaiva, na tu lokavatparicchinnatvàdityuktaü bhavati / tattatsthàneùu vyaktamårtivi÷eùàpekùayà và upacàreõa và tattatparimàõatvoktyà 'yastvetameva pràde÷amàtram' (chàü. 5-18-1.) iti chàndogye 'pràde÷amàtraü puruùam' ityanyatra 'pràde÷aþ puruùottamaþ' ityaparatra ca hçdgatasya viùõoþ pràde÷aparimitatvokteþ / 'aïguùñhamàtraþ puruùo 'ïguùñhaü ca samà÷ritaþ' (mahànà. 16.3.) iti ÷rutyantare 'aïguùñhamàtraþ puruùaþ' iti kañhavalyàü ca 'aïguùñhamàtraþ puruùaþ' ityaparatra càïguùñhaparimitatvokteþ 'aïguùñhàgrapramàõakaþ' iti kvacidaïguùñhàgrapramàõakatvoktervirodha iti codyaü parihçtaü bhavati / dehe hçdayàkà÷e pràde÷aparimitaråpavi÷eùasya hçdayagatakamalakarõikàmålagatàkà÷e 'ïguùñhàgrapramàõakaråpàntarasya karõikàgragatàkà÷ecàïguùñhaparimitaråpàntarasya ca vyaktisambhavàt, tattatsthànadharmasya sthàninyupacaritatvasambhavàcca / yathoktaü bçhadàraõyakabhàùye - 
hçdaye sarva÷o vyàpã pràde÷aþ puruùottamaþ /
jãvànàü sthànamuddiùñaþ sarvadaivasanàtanaþ //
hçtkarõikàmålagataþ so 'ïguùñhàgrapramàõakaþ /
måle÷a iti nàmàsmin sarve jãvàþ pratiùñhitàþ //
aïguùñhamàtre puruùe karõikàgrasthite harau /
pràvi÷anti suùuptau tu prabudhyante tatastathà // iti //
asmin måle÷avyàpinormadhye 'ïguùñhamàtratvaü ca dehe dehàïguùñhamitatvaü jãvahçdi jãvàïguùñhamitatvamiti vivektavyam / atra 'aïguùñhaü ca samà÷ritaþ' ityanena karmendriyàdhiùñhitatvamucyata iti prameyadãpoktamapi j¤àtavyam / nanu 'dakùiõàkùimukhe vi÷vo manasyantastu taijasaþ' ityàdivacanàjjàgradàdyavasthàprerakavi÷vataijasapràj¤ànàü dakùiõàkùyàdiùu sattvaü tàvatsiddham / yadi caivaü tadà jãvo 'pi jàgradavasthàyàü dakùiõàkùisthaþ svapne kaõñhade÷asthaþ suptau hçdayastho bhavati, 'hçdayasthàtparàjjãvo dårastho jàgradeùyati' ityukteþ / dårastho 'kùistho jàgrajjàgratvamiti tasyàrthaþ / tathà ca kathaü hçdayavyàptapràde÷aparimitabhagavadråpasya sarvadà jãvasthànatvam? kathaü ca hçtkarõikàmålagatabhagavadråpe sadà pratiùñhito jãvaþ? suptau hçtkarõikàgragate harau pravi÷atãtyuktiriti cet - na, yatassarvadà hçdi sthitameva jãvasvaråpaü jàgaritàdàvakùyàdiùvapi vi÷eùasannihitaü dãpaprakà÷avadityaïgãkçtam / yathoktamaitareyabhàùye - hçde sthitameva tasya råpaü jàgarite 'pyakùyàdiùu vi÷eùasannihitaü bhavatãti / ekasyaiva jãvasya sthàpanadhçtyàkhyapratiùñhàpanasuptipràpaõàkhyaprayojanabhedàdekadehe anekadhà sthitànàü bhagavanmårtãnàü ÷aktyà sarvagànàmapi tatra tatra vyaktyàtmanà anekàlpaparimàõavattvaü ca yujyata iti na kàcidanupapattiþ /


__________

BBsBh_1,3.7.7:
%<itarapràõinàmaïguùñhàbhàve 'pi manuùyàdhikàratvànna virodhaþ // 25 //
// iti vàmanàdhikaraõam // 7 //>%

BBsBhDãp_1,3.7.7:
nanu tathàpi nàïguùñhaparimàõavattvaü viùõoryuktam / tathà hi kiü tattadaïguùñhamàtratvaü và yatki¤cidaïguùñhamàtratvaü và / nàdyaþ, pa÷vàdãnàmaïguùñhàbhàvena tadantargatasya viùõoraïguùñhaparimitatvàyogàt / na dvitãyaþ, aïguùñhamàtratvoktestaistaistathopàsanàrthatvena tasya càïguùñhavyaktivi÷eùanirdhàraõa vinàyogena yatki¤cidaïguùñhamàtratvoktervyarthatvàt / pipãlikàdihçdayasthe 'ïguùñhamàtratvasàbhànyasyàpyasambhavàccetyà÷aïkàü pariharan manuùyàdhikàratvàt itisåtra÷eùaü tu÷abdasya kàkàkùinyàyena atràpyanvayaü tasyàpyarthatvaü ca abhipretya tatsambandhipradar÷anapårvakaü vyàcaùñe - itareti // pa÷vàdãnàmityarthaþ / apiràvartate / aïguùñhamàtratvamityetat vipariõàmevànuvartate / 'na virodhaþ' iti virodhasåtràdàkçùñe pade / tathà ca 'api' tattadaïguùñhaparimitatvàïgãkàre 'pãtarapràõinàmaïguùñhàbhàve 'pi na viùõoraïguùñhamàtratvasya virodhenàïguùñhamàtratvokterasambhavaþ / kutaþ? aïguùñhamàtratvokteretadvidyàyà 'manuùyàdhikàratvàt' manuùyànadhikçtya pravçttatvàt / tadapi kutaþ? vedavidyopàsanasya 'manuùyàdhikàratvàt' manuùyamàtràdhikàratvàditi yojanà / såtre bhàùye ca manuùyàõàmadhikàro yasmin athavà - adhikriyate 'tretyadhikàra upàsanaü ÷àstraü và, manuùyàõàmeva adhikàro manuùyàdhikàrastasya bhàvasatasmàditi vigrahaþ / 'manuùyàdhikàritvàt' itipàñhe manuùyà adhikàriõo yasmin tattathoktam / tathà ca manuùyàdhikàrikatvàdityarthaþ / manuùyapadaü ca vakùyamàõanyàyena mananàdi÷ãlacetanaparam / tena devànàü jaritàryàdãnàü vakùyamàõanyàyena vedavidyàdhikàriõàmetadvidyàdhikàrasiddhiþ / tatra jaritàryàdãnàü svasvàïguùñhaparimitatvena bhagavadupàsanàsambhavàt, teùàmetadvidyotpannavàkyàrthaj¤àna evàdhikàro, nopàstàvapi / ata eva ñãkàyàü manuùyàõàmeva vedavidyopàsanàdhikàritveneti manuùyatvaü vyàpakatvenoktam / na cànadhikàriõàü pa÷vàdãnàü dehasthitasya bhagavato 'ïguùñhaparimitatvàbhàve parimàõàntarànukteradravyatvàpattiriti vàcyam / pa÷vàdidehagatasya paramàtmanaþ tattadàkàrayuktatvena tadanusàriparimàõavattvàt / yathoktamaitareyabhàùye - saïkarùaõa÷ca pradyumnastadàkàrau nçùu sthitau /
nàràyaõàniruddhau tu pa÷vàkàrau pa÷usthitau // iti //
anena - såtre tu÷abdo 'pyarthevadhàraõe ca / tatràpyarthasyobhayatrànvayaþ / aïguùñhamàtratvaü yujyata iti ÷eùaþ / taditi pradhànasåtràdanuvçttasyeha vipariõàmenànvayaþ / na virodhaþ ityasyàkarùaþ / 'tasya manuùyàdhikàritvàt' ityàvartate / tathà ca 'tu' api sarvagatasyàpi 'tasya viùõoraïguùñhamàtratvaü' taduktiryujyate / na ca virodhaþ / yato 'tra 'hçdyapekùayà tu' hçdyavakà÷àpekùayaiva aïguùñhamàtratvamucyate, na tu paricchinnatvàt / tacca mårtivi÷eùe tanmàtratvasya sattvàdupacàreõa và yujyate / na ca nàïguùñhamàtratvaü viùõoryuktaü, yatki¤cidaïguùñhamàtratvoktervyarthatvenàsambhavena ca tattadaïguùñhamàtratve vàcye tasya ca pa÷vàdãnàmaïguùñhàbhàvena tadantargataviùõàvayogàditi vàcyam / yataþ 'tu' api itarapràõinàmaïguùñhàbhàve 'pi na viùõostattadaïguùñhamàtratvasya 'virodhaþ' asambhavaþ / kutaþ? aïguùñhamàtratvavacanasya yadbodhakavidyàyàþ 'manuùyàdhikàratvàt' manuùyànevàdhikçtya pravçttatvàt / tadapi kutaþ? 'tasya' vedavidyopàsanasya 'manuùyàdhikàratvàt' manuùyamàtre 'dhikàratvàditi såtràrtha ukto bhavati /
// iti vàmanàdhikaraõam // 7 //


______________________________________________________________



// 8. devatàdhikaraõam //


BBsBh_1,3.8.1:
%<manuùyàõàmeva vedavidyàdhikàra ityuktam />%

BBsBhDãp_1,3.8.1:
asminnadhikaraõe devànàü brahmavidyàdhikàraþ samarthyate / pràsaïgikatvànnàdhyàyapàdasaïgatã màrgaõãye / ÷rutyàdisaïgativiùayasaü÷ayatadbãjàni dar÷ayati - manuùyàõàmiti // 'uktaü' pårvasåtre / tu÷abdàrthàvadhàraõasya samàsapraviùñamanuùyapadenàpi sambandho 'stãti bhàvena manuùyàõàmevetyanuvàdaþ / netareùàmityeva÷abdàrthaþ / 'vedavidyàdhikàro' vedavidyopàsanàdhikàraþ / anena - devatàdhikàràbhàvamukhena 'vi÷ve devà upàsate' ityàdipårvodàhçta÷rutyupalakùità÷eùa÷rutipràmàõyasyàkùepàtpårvàdhikaraõenàsyàkùepikã saïgatiþ vedavidyàdhikàràkhyo viùaya÷cokto bhavati / 'aïguùñhamàtraþ' iti ÷rutimålàyàþ 'manuùyàõàmeva' ityukteþ 'vi÷ve devà upàsate' (kañha.2-2-3.) iti ÷rute÷ca koñidvayopasthàpakatvena sandehabãjatvàttaduktyaiva devànàmadhikàro 'sti uta nàstãti saü÷ayo, nàstãti pårvapakùa÷ca såcitaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.2:
%<tiryagàdyapekùayaiva manuùyatvavi÷eùaõamuktaü, na tu devàdyapekùayetyàha ->% 

BBsBhDãp_1,3.8.2:
tataþ kimityatassaü÷ayabãjaü vighañayan siddhàntayituü såtramavatàrayati - tiryagàdãti // vi÷iùñabuddhyàdirahitatiryagàdivyàvçttyarthamityarthaþ / manuùyatvavi÷eùaõaü sàvadhàraõatvenàbhipretam / manuùyapadam 'uktaü' prayuktaü, tatreta ÷eùaþ / pårvasåtra iti tadarthaþ / svaprayuktaivakàravyàvarttyaü dar÷ayati - na tviti // 'devàdyapekùayà' devàdivyàvçttyartham / tu÷abdo vi÷eùàrthaþ / na tu devàdyarthamapãtyapi÷abdàrtho và / 'ityàha' ityabhipretya såtrakàro devànàmadhikàrabhàvamàhetyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.3:
%<så - oü //>%
#<taduparyapi bàdaràyaõaþ sambhavàt  | BBs_1,3.26 |>#
%<// oü // 26 //
tadupari manuùyàõàü satàü devàditvapràptyupari / sambhavati hi teùàü vi÷iùñabuddhyàdibhàvàt />%

BBsBhDãp_1,3.8.3:
tatsåtraü pañhati - taduparãti // atra taduparãti sàdhyadharmisåcakaü padamanådya teùàü tasmàttasyà iti vigrahà÷rayeõa vyàcaùñe - taduparãti // vedavidyàkàra ityanuùajyate / na kevalaü manuùyàõàü satàü, kintu taduparyapãtyaperarthaþ / tathà ca 'teùàü' manuùyàõàü satàü devatàpadayogyànàü jãvànàü padapràpteþ pårvaü manuùya÷arãraü pràptànàü satàü 'tasmàt' manuùyatvàt 'upari' manuùya÷arãràpagamena 'tasyà upari' devopadevàdipadapràpteruparitanakàle 'pi devabhàvamàpannànàmapi vedavidyàdhikàro 'styeveti yojanà / kuta ityatastaddhetutayà sambhavàditi hetuü vyàcaùñe / 'hi' yataþ / 'vedavidyàdhikàraþ' ityatràpi sambadhyate / 'teùàü' devànàm / adhikàrasambhavo 'pi kuta ityato 'tràpi sambhavàdityetadevàvçttya hetutayà yojayati - vi÷iùñeti // teùàmityatràpyanvãyate / tathà ca 'teùàü' yogyamanuùyàõàü vidyàkarmabhyàü devàditvapràptimatàü 'sambhavàt' vi÷iùñabuddhyàdibhàvàdarthagrahaõànuùñhànopayuktabuddhivi÷eùàdisadbhàvàdityarthaþ / arthitvasàmarthye àdipadena gràhye / na càrthitvàbhàvaþ ityatràpi teùàü sambhavati hãtyeva hetuþ / vidyàbhisteùàü mokùasiddhiþ sambhavati hãti tadarthaþ / anena - såtre tadityàvartate / manuùyaparàmar÷i cedaü buddhisthaparàmar÷i ca/ apiþ samuccaye / adhikàra iti buddhyà vivicyàtrànveti / anadhikàràdhikàràbhidhàyakajaiminibàdaràyaõoktiråpavipratipattisåcanàya bàdaràyaõapadam / tattvapradãparãtyà tàtparyaj¤àpanàrthamadhikàràdhikyaj¤aptidàróhyàrthaü ca bàdaràyaõaþ svayameva vaktãtyàha iti và / sambhavàditi càvartate / tathà ca yato na kevalaü devàdipadayogyajãvànàü padapràpteþ pårvaü bhåmau ki¤citkàlaü manuùyàõàü satàü tasyàü da÷àyàmeva adhikàraþ, kintu 'taduparyapi' tasmànmanuùyatvàdupari tadatyayena tàbhyàü vidyàkarmabhyàü tasyàþ devàditvapràpteruparitanakàle 'pi devabhàvamàpannànàmapi vedavidyàyàmadhikàro 'styeva / na ca tatkàraõàbhàvaþ / 'sambhavàt' adhikàropayogino vi÷iùñabuddhyàdesteùu sambhavàt / na ca devàdãnàü vi÷iùñabuddhisàmarthyasadbhàve 'pyarthitvàbhàvàdadhikàràbhàva iti vàcyam / kutaþ? 'sambhavàt' vidyàsàdhyaj¤ànamokùayorarthitvasambhavàditi bhagavàn bàdaràyaõo manyata iti såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.8.4:
%<tiryagàdãnàü tadabhàvàdabhàvaþ / teùàmapi yatra vi÷ùñabuddhyàdibhàvastatràvirodhaþ />%

BBsBhDãp_1,3.8.4:
nanu na devà vedavidyàdhikàriõaþ, tathà sati såtre 'manuùyamàtravyàvartakamanuùyapadaprayogena tiryagàdivadamanuùyatvànna devà vedavidyàdhikàriõa ityanumànasåcanàttadvirodhàpatterityata àha - tiryagàdãnàmiti // àdipadena sthàvaràõi måóhamanuùyà và gçhyante / 'tadabhàvàt' vi÷iùñabuddhyàderabhàvàt 'abhàvaþ' tasya vedavidyàdhikàrasya / anenàdhikàràbhàve vi÷iùñabuddhyàdiràhityasya prayojakatvoktyà paroktàmanuùyatvahetoþ sopàdhikatvaü sàdhyavyatirekasàdhakopàdhivyatirekàkhyapratipakùagrastatvaü coktaü bhavati / sautramanuùyapadaü ca mananàdi÷ãlaparaü sat vi÷iùñabuddhyàdirahitameva cetanaü vyàvartayati, na tu martyabhinnamàtramiti na tadvirodha iti bhàvaþ / nanu vi÷iùñabuddhyàdiràhityamupàdhiþ / tiryakùu adhikàràbhàvaråpasàdhyàvyàpakatvàt / ata eva na tadabhàvo 'pi sàdhyavyatirekaheturityata àha - teùàmapãti // apirubhayatrànveti / tatràdyassamuccaye / adhikàra iti ÷eùaþ / tathà ca na kevalaü devànàü, kintu 'teùàü' tira÷càmapyadhikàre 'pi na virodhaþ nanu kathamavirodhastiryakùu sarvatra vedàdhikàre mànavirodhàpàtàdityata àha - teùàmapãti // tira÷càü madhye 'pãtyarthaþ / 'yatra' yeùu vi÷iùñabuddhyarthitvàkhyaràgàdibhàvaþ tatsattvaü tatraivàdhikàre 'avirodho' mànàvirodhaþ / bàdho na sarvatretyarthaþ / anenàpinà sautro 'pi÷abdo jaritàryàdisamuccàyaka÷ceti såcitam / yadàha tattvapradãpikàkàraþ - 'teùàmapãtyàdirapipadavyàkhyà' iti / ànandamàlàkàro 'pi - 'tirya¤co 'pi kecidapi÷abdagçhãtàþ' ityàha / tathà ca manuùyabhinneùvapi tiryakùvadhikàrasadbhàvàdvyabhicàràdadhikàràbhàve nàmanuùyatvaü hetuþ, kintu vi÷iùñabuddhyàdiràhityamevàvyabhicàràt / ato bhavatyeva sa upàdhiþ / ata eva sautramanuùyapadasya vyàvarttyasaïkoco 'pi yukta iti bhàvaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.5:
%<niùedhàbhàvàt / dç÷yante hi jaritàryàdayaþ // 26 //>%

BBsBhDãp_1,3.8.5:
nanu kathaü tira÷càmapyadhikàre 'pyavirodhaþ / teùàmadhikàraniùedhasya taddar÷anasya và virodhitvàdityà÷aïkya nàdya ityàha - niùedheti // teùàmityatràpi sambadhyate / adhikàre ityàdau saüyojyam / tena niùedharàhitye sati vi÷iùñabuddhyàdimattvamevàdhikàre prayojakam, na kevalaü yena ÷ådràdau vyabhicàraþ syàditi såcitam / na dvitãya ityàha - dç÷yante hãti // vedàdhikàritayeti ÷eùaþ / hi÷abdo bhàratàdiprasiddhisåcakaþ / ata eva bhàrate - 
evamukto bhràtçbhistu jaritàrirvibhàvasum /
tuùñàva prà¤jalirbhåtvà yattacchçõu naràdhipa //
ityàdinà jaritàrisàrisçkkastambamitradroõàkhyeùu pakùiùu madhye jaritàriragrajaþ svabhràtçbhirasmànmocayeti pràrthitaþ 'ayamagne jarità' (ç.10-142-1.) ityàgneyasåktenàgniü stutvà khàõóavavanadahane svabhràténagnidàhàdamocayaditi pratipàditam / yata ityarthe và hi÷abdaþ / atra jaritàryàdaya ityeva pàñho yuktaþ, na tu jaritaryàdaya iti hrasvayuktapàñhaþ, bhàratavirodhàt, tattvapradãpavirodhàcceti dhyeyam / dç÷yante hãtyanena - devà vedavidyàdhikàriõaþ niùedharàhitye sati vi÷iùñabuddhyàdimattvàt tàdç÷amartyavaditi siddhàntyabhimatànumàne manuùyatvopàdhirnirasto bhavati / jaritàrau àdi÷abdagçhãtasàrisçkkàdau ca sàdhyàvyàpaktavàt / 


__________

BBsBh_1,3.8.6:
%<så - oü //>%
#<virodhaþ karmaõãti cennànekapratipatterdar÷anàt  | BBs_1,3.27 |>#
%<// oü // 27 //
manuùyà eva devàdayo bhavantãti taduparãtyuktam / tatra yadi manuùyàþ santo devàdayo bhavanti tatpårvaü devatàbhàvàddevatoddiùñakarmaõi virodha iti cet - >%

BBsBhDãp_1,3.8.6:
devànàü vedavidyàdhikàrasiddhyarthaü taduparãtyanenoktaü sàditvamàkùipya samàdadhatsåtraü pañhitvà'kùepàü÷aü tàvadvyàcaùñe - virodha iti // manuùyà eveti / devàdipadayogyà jãvàþ pårvaü bhåmau ki¤citkàlaü manuùyàþ santa eva atha devàdayo bhavantãtyarthaþ / na tu manuùyabhàvaü vinetyeva÷abdàrthaþ / ityuktamiti // atroktamityanantaraü tadayuktamiti ÷eùaþ / kuta ityatastatpakùe bàdhakoktiparaü virodha ityaü÷aü sahetukaü vyàcaùñe - tatrayadãti // yadãtyàrabhya bhavantãtyantaü pårvavàkyàrthànuvàdastasyàpàdakatvapradar÷anàrthaþ / tatretyavyayaü tarhãtyarthakaü bhavantãtyataþ paraü yojyam / yadvà - manuùyà eva devàdayo bhavantãtyantaü pårvavàkyàrthànuvàdastasyàpàdakatvapradar÷anàrthaþ / tatretyavyayaü tarhãtyarthakaü bhavantãtyataþ paraü yojyam / yadvà - manuùyà eva devàdayo bhavantãtyuktyà pràptàbheda÷aïkàü vàrayituü manuùyà evetyàdisvapadàni varõayati - tatreti // yadvà - tatra devatoddiùñakarmaõãti sàmànàdhikaraõyam / atra pakùe yadãti ÷ravaõàttarhãti labhyate / bhavantãtyanantaramityuktamityasti / ubhayatràdipadenopadevàdayo gçhyante / karmapadaü ÷abdasyàpyupalakùakam / tathà ca yadi pårvaü manuùyàþ santo 'pyatha devàdayo bhavantãtyuktamityucyate, tarhi 'tatpårvaü' tebhyaþ pårvaü teùàü devàdipadapràpteþ pårvaü sàdhakatvàvasthàyàü 'devatàbhàvàt' devatàyà asattvàt yena karmaõà devàditvaü sàdhyamityuktam, 'tatra' tasminneva 'devatoddiùñakarmaõi' pårvakalpe devatodde÷ena pravçttakarmaõi devatàvàcaka÷abde ca 'virodhaþ' tayorvaiyarthyamiti yojanà / udde÷yàbhàvàdvàcyàbhàvàcceti bhàvaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.7:
%<na, anekeùàü devatàpadapratipatterdar÷anàt / 'te ha nàkaü mahimànassacante / yatra pårve sàdhyàssanti devàþ' iti // 27 //>%

BBsBhDãp_1,3.8.7:
parihàràü÷aü vyàcaùñe - neti // idaü càvartate / yojanà tu - na karmaõi virodha, kutaþ? yato na pårvaü devatàbhàva iti / teùàü pravàhato 'nàditvenaitaddevànàü pårvamabhàve 'pi devatàntarasadbhàvàditi bhàvaþ / na ca tatra pramàõàbhàva ityataþ pràptamaneketyaü÷aü pratipatti÷abdasya j¤ànàrthatvabhramaü vàrayan tatsambandhipradar÷anapårvakaü vyàcaùñe - anekeùàmiti // 'tehanàkam' (tai.à.3-12.) iti ÷rutau 'anekeùàm' ekaikagaõa÷o 'nantànàü devatvàdiyogyamanuùyàõàü vidyàkarmabhyàü pårvapårvadevatàpadapràpterdar÷anàdityarthaþ / 
anenataduparãtyatroktaü devànàü sàditvamayuktaü, tathà sati yena karmaõà devàditvaü sàdhyamityuktam, tatra karmaõi ÷abde ca virodhastasya vaiyarthyaü syàt tatpårvaü devatàbhàvàditi cet - na, yato na pårvaü devatàbhàvaþ / tatkatham? etaddevànàü pårvamabhàve 'pi devàntarasadbhàvàt / na ca tatra mànàbhàvaþ / 'anekapratipatterdar÷anàt' anekeùàü yogyamanuùyàõàü pårvapårvapadapràpteþ 'teha nàkam' ityatroktatvàditi såtràrtha ukto bhavati / ÷rutau 'yaj¤ena yaj¤amayajanta devàþ / tàni dharmàõi prathamànyàsan' iti pårvavàkye prakçtàþ devàstacchabdena gçhyante / ha÷abdaþ punararthe prasiddhau và / tathà ca ye 'devàþ' devatvayogyàþ manuùyà j¤ànakarmàtmakena 'yaj¤ena' 'yaj¤aü' viùõum 'ayajanta' apåjayan / tatastena j¤ànapårvakakarmaõà devapadaü pràpya 'prathamàni' prathamàþ mukhyàþ 'dharmàõi' dharmàþ lokadhàrakà àsan / 'mahimànaþ' mahàtmànaþ mahimaguõàtmakà và / 'te' devàþ 'ha' punaþ anantaraü svàdhikàràvasàne 'nàkaü' kaü sukhaü tadanyat duþkhamakaü, tanneti nàkaü, na¤dvayena pårõasukhàtmakamiti labhyate / evaübhåtaü mokùaü 'sacante' àpnuvan / laïarthe lañ / laïvà, etvàóabhàvau chàndasau / 'yatra' mokùe 'pårve' pårvakalpe muktàþ 'sàdhyàþ' bahuvacanamàdyarthe /
çjavo brahmamukhyà hi suparõa÷÷eùa eva ca /
sarasvatã suparõã ca vàruõã sàdhyanàmakàþ //
ityuktàþ sàdhyàdayo devàþ santãti ÷rutyarthaþ / na ca vasurudràdityamarutsàdhyeùu vasånàmàditvàt ñãkàyàü vasvàdidevà iti vaktavyam, na tu sàdhyàdãti / ata eva tattvapradãpe 'pårve sàdhyàþ vasvàdayo devàþ pårvasiddhà muktà và' ityuktamiti vàcyam / sàdhya÷abditànàü pràdhànyena kramollaïghanàt / chandoga÷rutikramànusàreõa tattvapradãpapravçtteþ/ na caivaü vyàkhyàne puruùàrthàdhikaraõe 'syàþ pràptapadevatàparatvenodàharaõànupapattiriti vàcyam / ye padaü pràpya jagaddhàrakà abhåvan te devà yaj¤ena yaj¤amayajanta te ha nàkaü mokùagatàti÷ayaü sacante iti ÷ruterarthàntaravivakùayà tadupapattestadanusàreõa taññãkàyàü vyàkaraõasyàpyupapatte÷ca /


__________

BBsBh_1,3.8.8:
%<så - oü //>%
#<÷abda iti cennàtaþ prabhavàtpratyakùànumànàbhyàm  | BBs_1,3.28 |>#
%<// oü // 28 //
'vàcà viråpa nityayà' (ç. 8-64-6.) ityàdi÷ruteràptyani÷cayànnityatvàpekùatvàcca målapramàõasya />%

BBsBhDãp_1,3.8.8:
yaddevànàmadhikàrasiddhyartham àdyantavattvamuktaü taduparyaneketyàbhyàü, tadàkùipya samàdadhatsåtraü pañhitvà'kùepàü÷aü tàvadvyàcaùñe - ÷abda iti // anekapratipatterdar÷anànna virodha ityàdyanuùajyate / yaditarhyerapyanuùaïgaþ / tathà cetthaü yojanà - yadyanekeùàü pårvapårvamuktyà devatàpadapràpterdar÷anànna karmaõi virodha iti ucyate, tarhi tatraiva ÷abde dar÷anapadokte vede 'pràmàõyàkhyo virodhaþ syàt / kutaþ? devànàmanityatvàt / aneketyàdinà devànàmanityatvasyàntavattvasyoktatvàt / nanu devànàmanityatve 'pi vedànàmapràmàõyaü kuta ityataþ - taduditànàmityàha / hetugarbhavi÷eùaõametat / anenànityadevavàcakatvàditi hetuþ såcitaþ / nanu devànàmanityatve 'pi na tadvàcakavedasya vàcyahãnatvaråpàpràmàõyaü prasajyate, devavadvàcakavedasyàpyanityatvena kadàpi vàcyahãnatvàbhàvàdityata uktaü - vedasya nityatvàditi // vedasya nityatvameva kuta ityata uktaü - vàceti // ÷ruterityasya vedasya natyatvàdityanenànvayaþ / j¤ànopalakùakaü caitat / àdi÷abdena 'nityayànityayà' (pauùyàyaõa÷rutiþ) 'nityà vàva ÷rutiþ' ityàdikaü gçhyate / nanu na nityo vedaþ / na ca ÷rutivirodhaþ, ÷ruterbahukàlãnatvaråpanityatvàrthakatvenopacaritàrthatvàdityato 'pyàha / tathà sati vedasyànityatvàdapràmàõyàkhyavirodhaþ syàditi / nanu vedasyànityatve 'pyàptimålatvena pràmàõyaü sambhavatãtyata àha - àptyani÷cayàditi // vedakarturiti ÷eùaþ / tathà ca kartuþ sàrvaj¤àdau mànàbhàvena vedakartuþ sàrvaj¤àdiråpàptyani÷cayàdityarthaþ / yadvà - astu và kartaryàptini÷cayaþ, tathàpi na vede tanmålatvani÷caya ityàha - àptyani÷cayàditi // vedasyetyàkçùyate / tathà ca vedasyàptapraõãtatvaråpàptimålatvàni÷cayàdityarthaþ / tasmànmànàbhàvenàptitanmålatvàni÷cayàdvedànityatve tatpràmàõyàbhàvàpatteþ na nityatva÷ruterupacaritàrthatvaü vàcyamiti bhàvaþ / na kevalaü ÷rutervedanityatvasiddhiþ, kintu pari÷eùànumànàdapãtyàha - nityatveti // målapramàõasya nityatvàpekùatvàdvedasya nityatvàvagamàdityanvayaþ / ayaü bhàvaþ - pràmàõyasiddhyarthaü vedasyàptapraõãtatve målapramàõena bhàvyaü, pauruùeyasya målapramàõasàpekùatvaniyamàt / anyathànà÷vàsàdyaj¤àdeþ puõyasàdhanatàdibodhakaü vedamålaü ca bhavatpratyakùànumànayorasambhavàtpari÷eùàdvàkyameveti vàcyaü, tasya cànityatàmupetya målànveùaõe 'navasthàpattyà nityatvameva vàcyaü, tato varaü vedasyaiva nityatvàïgãkaraõaü, ÷rutisiddhatvàditi /


__________

BBsBh_1,3.8.9:
%<svataþ pràmàõyaprasiddhe÷ca nityatvàdvedasya taduditànàü 
devànàmanityatvàt />%

BBsBhDãp_1,3.8.9:
nanu yathà vedànityatve àptyani÷cayàtpràmàõyàbhàvàpattirbàdhikà, tathà tasya nityatve 'pyàptoktatvaråpaguõajanyatvàbhàvena pràmàõyàbhàvàpattiriti samaü bàdhakamityata àha - svata iti // vedasyetyanuvartate / tathà ca 'vedasya' vedajanyaj¤ànagatayàthàrthyaråpapràmàõyasya 'svata eva' j¤ànasàmànyakàraõàdeva 'prasiddheþ' upapatteþ pramitatvàdityarthaþ / yadvà - vedagatayathàrthaj¤ànakaraõatvaråpakaraõapràmàõyasya 'svata eva' j¤ànakaraõatvasahaja÷aktyabhinnayathàrthaj¤ànajanakatva÷aktiråpatvenaiva pramitatvàdityarthaþ / asyàpi vedasya nityatvasambhavàdityanenànvayaþ / tathà ca vedasya nityatvasya siddhatvàttadvàcyadevànàmanityatve vàcyahãnatvaråpàpràmàõyàpattiriti bhàvaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.10:
%<punaranyabhàvaniyamàbhàvàcca ÷abde virodha iti cet ->% 

BBsBhDãp_1,3.8.10:
nanvatãtakalpe ekadevatàbhàve devatàntarasadbhàvàdyathà karmaõyudde÷yàbhàvanimitto virodho nàsti, tathàtràpyekadevatànà÷e 'pi punaranyadevatotpattisambhavànna vàcyahãnatvàkhyo virodha ityata àha - punaranyabhàvaniyamàbhàvàcceti/ pårvakalpãyanà÷ànantaramityànantaryàrthe puna÷÷abdaþ / uttarakalpa ityarthe và / anyabhàvaþ anyotpattiþ / tasya niyame pramàõàbhàvàdityarthaþ / atãtadevatàpravàhe tu pramàõamastãti vaiùamyamiti bhàvaþ / anenottarakàle devatàbhàvavirodhaþ karmaõyapi samàna iti sautra÷abda÷abdena karmàpyupalakùaõãyamityuktaü bhavati / na caivamatràpi virodhapadàkarùaõamiti ñãkavirodhaþ / 'tadupari' itisåtràdaperanukarùokteþ tasya ca na kevalaü ÷abde uttarakàle devatàbhàvavirodhaþ, karmaõyapãtyetadarthakatvàditi vàcyam / àkarùaõa÷abdasyànvayàrthatvamà÷ritya na kevalaü pårvasåtre virodhapadànvayaþ, kintvetatsåtre 'pãti ñãkàrthàïgãkàreõa apivirodhapadayoràkarùaõamityarthànabhyupagamàt / astu và dvandvaþ, tathàpi nànupapattiþ, apeþ svaråpanityatvàbhàve 'pãtyarthàbhyupagamena karmasamuccayàrthatvànabhyupagamàt / ata eva ñãkàyàü devànàü svaråpanityatvàbhàve 'pãtyuktiþ / atra nityatvasàdhakayoþ ÷rutyanumànayoþ samuccaye eka÷ca÷abdaþ / anityatvabàdhakasya nityatve tadabhàvasya ca samuccaye 'nyaþ / anityatvànyabhàvaniyamàbhàvayoþ samuccaye 'para iti vivekaþ /
'tasmai nånamabhidyave vàcà viråpa nityayà /
vçùõe codasva suùñutim' (ç. 8-64-6.) 
iti çgyajurmantràrthastu na vilakùaõatvàdhikaraõañãkàyàmuktaþ / tatra yadyapi viråpeti svàtmànaü prati sambodhanamityukteþ viùõutattvanirõayañãkàyàü viråpàkhyaçõessambodhanamityukte÷ca virodho bhàti / tathàpi viråparùikartçkaü svàntaryàmisambodhanamiti tadarthàbhyupagamànna virodhaþ / uktaü hi tattvapradãpe - prerayeti pràrthanaü viråpasya çùerantaryàmiviùayamiti / viråpakartçkaü tadudde÷yakaü sambodhanamiti pakùe 'pi svàtma÷abditasvajãvaü pratisambodhanamiti ñãkàrthàbhyupagamànna virodhaþ / asmin pakùe tattvapradãpoktaü vyàkhyànàntaraü bhaviùyati / na ca padmanàbhatãrthakçtaviùõutattvanirõayañãkàyàü nyàyaratnàvalyàü dharmeõa viråparùiü pratyetaducyata ityuktatvàttadvirodha iti vàcyam / prathamaü yamadçùñasya mantrasyànantaraü viråpeõàpi dçùñatvasambhavena tadà svasambodhanasambhavenàvirodhàt / tathà ca he viråpa abhito dyauþ prakà÷o yasyàsàvabhidyuþ, tasmai 'vçùõe' varùiõe atisamarthàyeti và / tattvapradãparãtyà vçùà ÷reùñhastasya caturthã vçùõe iti và / tasmai bhagavate enamuddi÷ya 'nånaü' ni÷citaü 'nityayà' anàdinidhanayà vedalakùaõavàcà 'suùñutiü' ÷obhanàü stutiü 'codasva' preraya kurvityarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.11:
%<na, 'såryàcandramasau dhàtà yathàpårvamakalpayat' (mahànà. 5-7.) 
yathaiva niyamaþ kàle suràdiniyamastathà /
tasmànnànãdç÷aü kvàpi vi÷vametadbhaviùyati //
ityàdeþ, ata eva ÷abdàtteùàü prabhavaniyamàt mahatàü pratyakùàt />%

BBsBhDãp_1,3.8.11:
parihàràü÷aü vyàkhyàti - neti // virodha ityasti / tathà ca vedasya vàcyahãnatvaprayuktàpràmàõyàkhyavirodho netyarthaþ / kuta ityataþ pràptaü prabhavàditi hetuü tatsambandhipradar÷anapårvakaü pravàhataþprabhavaniyamaparatayà ca vyàcaùñe - teùàü prabhavaniyamàditi / 'teùàü' vedavàcyadevànàü 'prabhavasya' pravàhatautpatteþ 'niyamàt' pratikalpaü niyamenotpatteriti yàvat / tathà ca devànàü svaråpeõa nityatvàbhàve 'pi pravàharåpeõa nityatvànna tadvàcakavedàpràmàõyamiti bhàvaþ / nanu pramàõàbhàvàdasiddho heturityataþ pràptamataþ÷abdamanådya sàvadhàraõatvena vyàcaùñe - ata eva ÷abdàditi / ko 'sau ÷abda ityato yasminvirodhaþ ÷aïkitastasmàdeva, nànyasmàdaprakçtàdityà÷ayena tadudàharati - såryetyàdinà / ÷ruto 'smin kalpe 'pãti ÷eùaþ / nanåtpàdakàbhàva ityato 'pyàha - ata eveti / akàravàcyàt ÷rutyuktàddhàturviùõoreva, nànyasmàdityarthaþ / asmin pakùe ata÷÷abdàditi vyàkhyànàntaram / nanvakalpayaditi laïyogàdiyaü ÷rutiratãtaviùayaiva, ato na devaprabhavaniyamaü pramàpayatãtyato 'pyàha - ata eveti / tathà ca dhàtà yathà pårvakalpe såryàcandramasàvakalpayat tathàsminkalpe 'pãti pratikalpaü ÷rutyà kathane devànàü sarvakalpeùu prajananàkhyasadbhàvasiddheradhyàhàraü vinà ataeva÷abdàt buddhisthàt yathaiveti spaùña÷rutyantaràcca teùàü sarvakalpeùu prabhavasiddhernoktacodyàvakà÷a iti bhàvaþ / nanu ÷rutàvupacàreõàpyuktiþ sambhavatãti na tayà devaprabhavaniyamani÷caya ityataþ pràptaü pratyakùetyaü÷aü vyàcaùñe - mahatàmiti / atãtànàgatavidàmityarthaþ / asyàpi teùàü prabhavaniyamàdityanenànvayaþ / nanu parapratyakùasyàpratyakùatvàttadani÷caya ityatopyàha - mahatàü pratyakùàditi /
yathartuùvçtuliïgàni nànàråpàõi paryaye /
dç÷yante tàni tànyeva tathà bhàvà yugàdiùu //
ityàdiråpàt 'mahatàü' bhàratàcàryàõàü 'pratyakùàt' pratyakùavacanàdityarthaþ / asmin pakùe 'pratyakùàt' ni÷citàtpratyakùàdityanvayaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.12:
%<yathedànãü tathoparyapi devà bhaviùyantãtãtareùàmumànàcca // 28 //>%

BBsBhDãp_1,3.8.12:
nanvayoginàü ÷rutipratyakùayoravi÷vàsena teùàü devaprabhavani÷cayàbhàva ityataþ pràptamanumànetyaü÷aü vyàcaùñe - yatheti / idànãntanakàle yathà devàssanti tathoparibhàvikàle 'pi devà bhaviùyantãtãtareùàü mahadbhyo 'nyevàmayoginàmanumànàdityarthaþ / asyàpi prabhavaniyamàdityanenànvayaþ / ca÷abdaþ prabhavaniyame, ÷abdapratyakùànumànàkhyapramàõatrayasamuccaye vakùyamàõayuktyantarasamuccaye ca / anumànàkàrastu - uparitanakàlo devavàn apralayakàlatvàt idànãntanakàlavaditi / anena - devànàmadhikàrasiddhyarthaü yadyàdyantavattvamabhyupagamyate, tarhi pårvasåtre yadbalàtpårvapårvadevatàpravàhasyànàditvamuktaü, tasmin '÷abde' 'vàcà viråpa nityayà' ityàdi÷rutau nityatayà siddhe vede karmaõi cottarakalpe vàcyodde÷yahãnatvaråpàpràmàõyàkhyo virodhaþ syàditi cet - na, kutaþ? 'prabhavàt' devànàü sarvakalpeùu prabhavaniyamànnityamenopapatteþ / teùàü pravàhato nityatvàditi yàvat / na cotpàdakàbhàvaþ / 'ato' viùõoreva prabhavàt / na càsiddhiþ / 'ato' 'dhàtà yathàpårvam' (mahànà. 5-7.) itiprakçtàcchabdàcchruteþ 'yathà' iti spaùña÷rute÷ca / tathà mahatàmatãtànàgatakàlavidàü yoginàü 'pratyakùàt' 'yatharturùu' iti pratyakùavacanàt j¤àpitàt mahatàmatãtànàgatakàlayordevaprabhavaniyamagràhipratyakùàt / tathà mahadbhyaþ itareùàmayoginàmanumànàcca tatsiddheriti såtràrtha ukto bhavati / 'yathaiva' iti ÷rutyarthastu - yathà pårvayugàtyaye kalpàtyaye và punaryugakalpàntarotpattiriti kàle prabhavaniyamaþ, tathà suràderdevopadevàdeþ pårvapårvakalpàtyaye punaranyabhàvaniyamo 'sti / yathoktam - 
sa hi vi÷vasçjo vibhu÷ambhupurandarasåryamukhànaparànaparàn /
sçjatãóyatamo 'vati hanti nijaü padamàpayati praõatànsudhiyà //
iti / pratikalpamiti ÷eùaþ / tasmàtpårvakalpa ivottarakalpe 'pi pårvakalpasadç÷asarvotpattiniyamàdeva 'tasmàt' viùõossakà÷àdetadvi÷vaü 'kvàpi' kadàpi 'anãdç÷aü' pårvapårvavisadç÷aü devatàprabhava÷ånyaü na bhaviùyati, kintu tatsadbhàvopetameva bhaviùyatãti / yadvà - 'etat' cetanàcetanàtmakaü vi÷vamanãdç÷aü na bhaviùyati, kintu nàmaråpàbhyàmãdç÷ameva bhaviùyatãtyarthaþ / tattvapradãpe tviyaü ÷rutiþ 'yathaiva kàlaniyamaþ' iti vyatyàsena pañhità /


__________

BBsBh_1,3.8.13:
%<så - oü //>%
#<ata eva ca nityatvam  | BBs_1,3.29 |>#
%<// oü // 29 //
ata eva ÷abdasya nityatvàdeva ca devapravàhanityatvaü yuktam // 29//>%

BBsBhDãp_1,3.8.13:
yuktyantareõa devapravàhasya nityatàü sàdhayatsåtraü pañhitvà vyàcaùñe - ataeveti // ataevetyanuvàdaþ / tasya vyàkhyànaü - '÷abdasya' vedasya nityatvàdeveti / evakàreõa na devapravàhanityatve yuktyantaraü gaveùaõãyaü, kintu yatpårvapakùiõà vedanityatvaü sapramàõakamuktaü, tata eva tadanyathànupapattyaitatsidhyatãti såcayati / nityatvàdevetyupalakùaõaü, pramàõasya sàdhitatvenàpràmàõyàbhàvàdevetyapi ataþ÷abdavyàkhyànaü draùñavyam / anyathà pårvapakùã apràmàõyenànyathopapattiü bråyàt devapravàhasya / yuktamiti ca såtra÷eùoktiþ / 'yuktaü' vedanityatvànyathànupapattyàkhyayuktisiddham / ca÷abdastu samuccetavyayuktãnàü ÷abdàtpratyakùàdanumànàdityanena dar÷itatvàttatsamuccayàrthakatayàr'thàdvyàkhyàtaþ / ataeva pårvasåtrabhàùye ca÷abdaþ saüyojitaþ / atràpi bhàùye ca÷abdena ca tadvàcyadevatàsvaråpasyaiva nityatvena anyathopapattiþ / ataeva 'såryàcandramasau' (mahànà.5-7.) 'yathaiva' ityàdyudàhçta÷rutereva 'yamapyeti bhuvanaü sàmparàye' (nç.på.2-5.) 'yatprayantyabhisaüvi÷anti' (tai.3-1.) ityàdi bahulaü pralaya÷rute÷ca såryàdidevànàmutpattinà÷àvagamàt, ataeva svaråpanityatvàyogena pravàharåpeõaiva teùàü nityatvàva÷yaübhàvàdityàdiñãkoktàrthaþ sarvo 'pi saïgçhãtaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.14:
%<så - oü //>%
#<samànanàmaråpatvàccàvçttàvapyavirodho dar÷anàtsmçte÷ca  | BBs_1,3.30 |>#
%<// oü // 30 //
atãtànàgatànàü devànàü samànanàmaråpatvàtparàptapadànàü 
muktyà'vçttàvapyavirodhaþ />%

BBsBhDãp_1,3.8.14:
nanu na devànàü pravàhanityatvenàpi vedapràmàõyopapattiþ / tathà hi - kiü pårvakalpe muktà eva devà uttarakalpe punaràvartante, tadanye và / nàdyaþ / mukterapunaràvçttitvàt / na dvitãyaþ / tathàtve dharmibhåtadevànityatvahetukavirodhàbhàve 'pi nàmaråpàdidharmavaicitryakçtavirodhapràpteþ, vàcakavedasya pratikalpaü pàñhabhedàbhàvenaikavidhatvàt, anyathà nityatvavyàghàtàt / vàcyadevànàü ca nànàvidhanàmaråpavattvàdityà÷aïkàü pariharatsåtramupanyasya vyàcaùñe - samàneti // atràtãtapadaü pràcãnaparam / anàgatapadaü ca tadanyabhaviùyadvartamànaparam / dharmipratiyogyubhayasamarpakametat / nàma indràdi, råpam àkçtiþ / såtrànusàràdatràpi ca÷abdaþ saüyojyaþ / samànadharmakarmavattvàcceti tadarthaþ / 
svapadeùvati ÷eùaþ / muktyà'vçttàvapãtyuktiþ pårvapakùyà÷aïkitavirodhe hetusåcanàrthà / yadyapitathàpãtyarthe 'pi÷abdaþ àvartate / ÷abda ityasti / tathà cetthaü yojanà - 'pràptapadànàü' pràcãnànàü devànàü 'muktyà' pràptamuktitvena kàraõena punasteùàmeva svapadeùu 'avçttàvapi' asattve 'pi tadanyeùàü tatra satve 'pi ca 'avirodhaþ' ma tadvàcake ekavidhe 'pi ÷abde vede 'pràmàõyàkhyo virodhaþ / kutaþ? vàcyànàmapyatãtànàgatànàü devànàü parasparaü 'samànanàmaråpatvàt' samàne ekavidhe nàmaråpe yeùàü te tathoktàþ, teùàü bhàvastattvaü tasmàditi / candrikàyàü tu - såtre bhàùye ca tattvapradãpànusàràdàvçttàviti vicchedaü bhàùye muktyàvçttàvityasyaikapadyaü cà÷ritya ekasya padapràptàvanyasya muktiþ, punastasya muktau punaranyasya padapràptiriti krameõa mukteràvçttàvapãti và, svasvapadasyàvçttàvapãti veti ñãkànuktaprakàradvayenàpyàvçttàvityaü÷o vyàkhyàtaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.15:
%<'yathàpårvam' (mahànà. 5-7.) iti dar÷anàt />%

BBsBhDãp_1,3.8.15:
nanu sarvadevànàü samànanàmaråpatve pramàõàbhàvàdasiddho heturityataþ pràptaü dar÷anàdityaü÷aü vyàkhyàti -yatheti // 'dhàtà yathàpårvam' iti ÷ruterityarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.16:
%<anàdinidhanà nityà vàgutsçùñà svayambhuvà /
çùãõàü nàmadheyàni yà÷ca vedeùu dçùñayaþ //
veda÷abdebhya evàdau nirmame sa mahe÷varaþ // iti smçte÷ca // 30 //>%

BBsBhDãp_1,3.8.16:
nanvetacchrutestattatsvaråpakalpanàniyamaparatvamapi sambhavatãti nànayà samànanàmaråpatvani÷cayo bhavati/ kiü ca devapravàhasya nityatve teùàü samànanàmaråpatve và na tadvàcitvena nityavedapràmàõyopaptiþ, tadvàcitvasyaivàsambhavàt / na hyapauruùeyasya vedasyaitàvatkàlamayaü devo mayoktaþ, ataþ paramenaü vakùyàmãti vimç÷ya vçttiþ sambhavatãtyataþ pràptaþ smçterityaü÷a ityà÷ayena tàü dar÷ayati - anàdãti // nityatvokterupacaritatvavàraõàya - anàdinidhanetyuktam / ato na paunaruktyam / ata eva tattvapradãpe anàdinidhanatvena nityà, na tvanidhanatvamàtreõetyuktam / bahukàlãnatvena vetspi draùñavyam / vedeùvityanantaramuktà iti ÷eùaþ / nirmame ityasyàvçttiþ / tatheti ÷eùaþ / tenàpyeva÷abdasyànvayaþ / tathà ca 'àdau' sçùñikàle 'svayambhuvà' svatantreõa mahe÷vareõa viùõunà 'anàdinidhanà nityà' àdyanta÷ånyatayaiva nityà, na tåpacàreõa bahukàlãnatàmàtreõànidhanatvamàtreõa nityà / yà 'vàk' vedaråpà 'utsçùñà' uccàrità / 'tadveda÷abdebhyaþ' vedagatebhyaþ tebhyaþ ÷abdebhya eva, nànyebhyaþ, 'saþ' mahe÷varo viùõuþ 'çùãõàü' brahmàdivibudhànàü 'nàmadheyàni nirmame' tàneva ÷abdàn teùu saïketitavàn pratikalpamayaü ÷abdo 'tra ÷akta iti j¤àpitavàn / 'yà÷ca' çùãõàü devànàü vedeùåktàþ dç÷yante iti dçùñayo råpàõi, tà÷ca tàni ca tathaiva pårvakalpãyaråpasàdç÷yenaiva nirmame iti smçtyarthaþ / caþ samuccaye / dar÷anàtsmçterityanayoþ samànaråpatvàdityanenànvayaþ / àgamopalakùakaü caitat / tathà ca nàsiddhiriti bhàvaþ / anena - pràcãnànàü devànàü muktyà punaþ svapadeùvavçttàvapi tadanyeùàü tatra vçttàvapi na tadvàcake ekavidhe 'pi ÷abde 'pràmàõyàkhyo virodhaþ / kutaþ? pràcãnànàü tadanyeùàü cànyonyaü 'samànanàmaråpatvàt' tadyogyakarmadharmavattvàcca / na ca hetvasiddhiþ / 'dar÷anàt' 'yathà pårvam' iti ÷ruteþ 'anàdinidhanà' iti smçte÷ceti såtràrtha ukto bhavati / atra tattvapradãpe pralaye kasyàpi devasyàbhàvena tadà vedasya vàcyahãnatvaråpàpràmàõyamà÷aïkya bhagavanmàtraviùayatvena tadupapattiriti samàdhànamabhipretya '÷abde' kadàpi vàcyahãnatvakçto virodhaþ apràmàõyam / kutaþ? mukhyavàcyasya viùõoþ sarvadà vidyamànatvàt / kuta etat? 'ata eva' ÷abdàtteùàü devànàü prabhavaniyamàdikarturapã÷asya sadà sattvàvagamàt/ pratyakùa÷càsau mahatàm/ kutaþ? 'ataeva' 'puruùamãhate' 'kavayo vayanti' (mahànà.1-3.) ityàdi÷rutereva itareùàmanumànàcca / yathà yena prakàreõedànãü devà bhavanti tathànyadàpãtyanumànàcca tadavagamaþ / evam 'ataeva' ÷abdanityatvàdeva pravoóhurnityatvam / tathà viùõossamànanàmaråpatvàdanyeùàü tadabhàvàcca 'avirodhaþ' na tasya sarva÷abdavàcyatvavirodhaþ / samànàni sadç÷àni nàmàni yeùàü råpàõàü tàni tathoktàni, tàdç÷àni råpàõi yasya sa tathoktaþ tasya bhàvastasmàt / na hi viùõvanyaråpàõàü sadç÷anàmaråpatvaü, ÷abdapravçttihetuvaikalyàt / na càtra mànàbhàvaþ, 'yathàpårvam' iti dar÷anàt / yathà pårvaü pårõaj¤ànaþ sarvasvatantraþ sarvanàmaråpasthitastathaiva sa dhàtà såryàdãnakalpayaditi ÷ruteþ / ataþ såryàdikëpteþ pràgapi pralaye ÷abdapràmàõyàvirodha iti siddhamiti / idamevàbhipretya ñãkàyàü 'na ca' ityàdinà ÷aïkottare dar÷ite / 'atãtaviùayatvasya ca' iti parihàrottaraü càbhihitam /


__________

BBsBh_1,3.8.17:
%<så - oü //>%
#<madhvàdiùvasaübhavàdanadhikàraü jaiminiþ  | BBs_1,3.31 |>#
%<// oü // 31 //
'vasånàmevaiko bhåtvà' (chàü. 3-6-2.) ityàdinà pràpyaphalatvàtpràptapadànàü devànàü madhvàdividyàsvanadhikàraü jaiminirmanyate // 31 //>%

BBsBhDãp_1,3.8.17:
nanu na devànàü vedavidyàdhikàro yuktaþ / tathà hi dvividhà vedavidyàþ - muktiphalàrthàstaditaraphalàrthà iti / mokùetaraphalà api dvividhàþ / brahmakarmavidyàbhedàt / tatràdyà yathà - madhuvidyà / dvitãyà yathà - agniùñomavidyà / tatra na tàvaddevànàü mokùetaraphalakadvividhavidyàsvadhikàro yujyate, tatsàdhyànàü mokùetaraphalànàü madhye keùà¤cidyogyànàü pràptatvena ayogyànàü ca pràptuma÷akyatvena arthitvàbhàvàditi jaiminimatàvalambenàkùipatsåtramunyasya vyàcaùñe - madhvàdiùviti // prathamàdipadena ÷iùñavàkyaü, tathà 'devo bhåtvà devànapyeti' (bç.6-1-2.) iti vàjasaneyavàkyaü, tathà 'sa årjamupagacchati' iti ÷rutyantaravàkyaü, dvitãyamadhuvidyàntgataü 'rudràõàmevaiko bhåtvà' (chàü. 3-7-2.) ityàdikaü ca gçhyate / pràpyaphalatvàt apràpyaphalatvàdityubhayathà vicchedaþ / asyobhayatrànvayaþ / vasvàdipadànàmiti ÷eùaþ / tatràdipadena devarudràdipadànàü grahaõam / yadvà - pràptapadànàmityatratyaü padànàmityetadbuddhyà vivicyàtra dharmitvena sambadhyate / pràptapadànàmiti bahuvrãhiþ, karmadhàraya÷ca / tatràdyo hetugarbhavi÷eùaõaråpaþ / dvitãyasyobhayatrànvayaþ / devànàmiti såtre adhyàhçtaü padaü, prakaraõalabdhaü và / madhu÷abdo 'madhu' ityupakramyàmnàtaprathamadvitãyàdyamçtavidyàparaþ / atràdi÷abdena vasvàdipadaphalakakarmavidyà vàjasaneyoktavàgàdividyà÷ca gçhyante / etaccàvartanãyam / asambhavàditi sautro heturatràpi saüyojyaþ / tadupapàdakoktyaiva taduktirbhavatãti tasya sàkùàdanuktiþ / yadvà - pràptapadànàmapràpyaphalatvàdityuktyaiva tasyoktatvàdasambhavàditi na saüyojyam / tathà cetthaü bhàùyayojanà - madhvàdividyàsu 'asau và àdityo devamadhu' iti prastutyàmnàtena 'sa etadevàmçtaü veda vasånàmevaiko bhåtvà agninaiva mukhenaitadevàmçtaü dçùñvà tçpyati' ityàdivàkye 'padànàü' vasvàdipadànàü 'pràpyaphalatvàt' madhvàdividyàsåktopàsanàpràpyaphalatva÷ravaõàt 'pràptapadànàü ca' vasvàdidevànàü pràptasvasvapadatvena 'asambhavàt' tadarthitvàsambhavàt 'devànàü' devaiþ pràptapadànàü punastaiþ 'apràpyaphalatvàt' apràrthyaphalatvàditi và / dvitãyavidyàdyamçtavidyàphalànàü rudràdipadànàü ca vasvàdidevànàm 'apràpyaphalatvàt' pràptumayogyaphalatvàt tatràpyarthitvàsambhavàtteùàü madhvàdividyàsu 'anadhikàram anadhikàràbhàvaü jaiminirmanyata' iti / jaiminigrahaõena àptatamena jaimininaivaü matatvàcca na teùàmadhikàra iti yuktyantaraü såcyate / anena - 'madhvàdiùu' 'asau và àdityo devamadhu' ityàdimadhuvidyàsu devànàm 'anadhikàram' anadhikàràbhàvaü jaiminirmanyate tasmàddhetoþ 'asambhavàt' taistadvidyàsåktaphalànàü madhye keùà¤cidyogyànàü pràptatvena keùà¤citpràptumayogyatvena teùàü tatràrthitvàsambhavàditi àptatamo jaiminirmanyata iti såtràrtha ukto bhavati /
chàndogye hi - 'asau và àdityaþ' ityanena àdityasya viùõoþ paramànandatvena madhutvamuktvà 'sa etat' ityàdinà madhu÷abditasya bhagavata àdityamaõóalasya pårvadakùiõapa÷cimottarordhvara÷miùu sthitànàü prathamàmçtàdi÷abdapa¤cakavàcyavàsudevasaïkarùaõapradyumnàniruddhanàràyaõàkhyapa¤caråpàõàü madhye pràcyàditattaddiksthataiþ tattatpadayogyairvasurudràdityamarutsàdhyapadoktaçjuråpapa¤cagaõasthairdevaiþ krameõa agnivàyvindrasomaviri¤capradhànakaiþ agnyàdimukhenaikaikopàstau kçtàyàü tadaparokùaj¤ànajanitatatprasàdadvàrà vasvàdipadapràptistattadgaõasthànàü bhavatãtyucyate / tathà ca 'yaþ' adhikàrã 'etat amçtaü' vàsudevàkhyaü råpam 'evam' uktaprakàreõa 'veda' 'sa ca vasånàmapyeko bhåtvà' vasubhogyade÷akàlàdhipo bhåtvà 'agninà mukhena' tatpràdhànyena tadupade÷eneti yàvat / 'etadevàmçtaü' vàsudevàkhyaü 'dçùñvà' sàkùàtkçtya 'tçpyati' mukto bhavatãtyarthaþ / evaü 'yo' devatvayogyo adhikàrã vàkpràõacakùuþ÷rotramanohçdayanàmakaü brahmopàste sa devatvamapyeti tato 'devo bhåtvà' svottamadeveùu sàyujyaü pràpya devàn ÷vetadvãpagatabhagavadråpavi÷eùàn caturmukhabrahmaõà sahàpyeti / so 'dhikàrã 'årjam' annam 'upagacchati' yatheùñaü pràpnoti iti ÷rutyantaràrthaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.18:
%<så - oü //>%
#<jyotiùi bhàvàcca  | BBs_1,3.32 |>#
%<// oü // 32 //
jyotiùi sarvaj¤atve bhàvàcca / àdityaprakà÷e 'ntarbhàvavattajj¤àne 
sarvavastånàmantarbhàvàt / nityasiddhatvàcca vidyànàm // 32 //>%

BBsBhDãp_1,3.8.18:
nanu màstu mokùetaraphalavidyàsu adhikàro devànàü, tathàpi 'satyaü j¤ànamanantaü brahma' (tai.2-1-1.) ityàdimokùàrthavidyàsvadhikàro bhaviùyati, tatràrthitvasambhavàt ityà÷aïkàü pariharatsåtraü pañhitvà vyàcaùñe - jyotiùãti // jyotiùãti såtrapadànuvàdaþ / tasya vyàkhyànaü - sarvaj¤atva iti / yadyapi j¤àne iti vyàkhyeyaü, tathàpi viùayàvi÷eùitaj¤ànasyàniråpyatvàt, yatki¤cidviùayake j¤àne viùayatayà sarvabhàvasyàsiddhatvàt tajj¤àpanàya sarvaj¤atva iti vyàkhyàtam / tena såtre vastånàmityantarbhàvasambandhij¤àpakaü padamadhyàhàryamiti såcitaü bhavati / caþ samuccaye / asya hetorasambhavàdityanuvçttahetudvàrà madhvàdiùu anadhikàraü manyata iti pårveõànvayaþ / anena madhvàdiùvityàdi÷abdena mokùàrthavidyà api gràhyàþ / jyoti÷÷abda÷ca àvartanãyaþ jyotiùãva jyotiùãti / saptamã ca caitrarathasya buddhau ÷àstràrtha itivat yujyate iti såcitam / kathaü vastånàü j¤àne antarbhàva ityataþ sarvaj¤atve bhàvàditi svapade varõayati - àditya iti / sarvavastånàmàdityaprakà÷e antarbhàvavat tadgçhãtatvavat tajj¤àne taduparãti prastutadevatàkartçkaj¤àne sarvavastånàm 'antarbhàvàt' viùayãbhåtatvàdityarthaþ / abhipràyaü vyanakti - nityeti / devànàü sàrvaj¤ena 'vidyànàü' sarvabrahmakarmavidyàsàdhyaj¤ànànàü 'nityasiddhatvàt' niyamena pràptatvàdityarthaþ / yadvà - 'vidyànàü' j¤ànasàdhanavidyànàü nityaü niyamena 'siddhatvàt' upalabdhatvàdityarthaþ / devànàü vedadraùñçtvàditi bhàvaþ / yadvà - 'vidyànàü' mokùataditaraphalasàdhanaj¤ànasàdhanavidyoktàrthànàü 'nityasiddhatvàt' niyamena tairj¤àtatvàdityarthaþ / tathà ca na devànàmubhayavidyàsàdhyaj¤àne 'rthità sambhavatãti bhàvaþ / anayorapi pa¤camyantayoþ pårvavadanvayaþ / na càsya hetoþ pårvasåtroktàsambhavahetåpapàdakatvàt kathamatra ca÷abda iti vàcyam / pårvaü phalamukhena atra ca sàdhanamukhena arthitvàsambhavasya abhipretatvena asya hetordvitãyàsambhavopapàdakatve 'pi asambhavasàmànye upapàdakatvena ca÷abdopapatteþ / yadyapi bhàùye 'jyotiùi' iti såtraü kiü devànàü mokùetaraphalàrthàyàm? uta mokùaphalàrthàyàü vidyàyàmadhikàra iti pakùadvaye 'pi sàdhànamukhena doùoktiparatayà pratãyate / ñãkàyàü tu mokùàrthavidyàyàmapi na devànàmadhikàraþ, tatra phale 'rthitàsattve 'pi tatsàdhanavidyopàsanàtmakaj¤àne 'rthitvàbhàvàt, vidyàyà÷ca j¤ànàrthatvàt, j¤ànasya ca pràptatvàditi dvitãyapakùamàtradoùoktiparatayà vyàkhyàtam / tathà ca visaüvàdo bhavati / tathàpi mokùetaraphalakavidyàsvanadhikàra iti pràcãnapakùe na kevalaü madhuvidyàphale vasutvàdau pràptatvàt devànàmarthitvàbhàvàt tadvidyàyàmadhikàràbhàvo doùaþ / kintu vasutvàdiphalasàdhanaj¤àne 'pyarthitvàbhàvàt adhikàràbhàva ityasambhavadoùe upapàdakàntaramuktaü bhavatãti ñãkàyàmuktatvànna visaüvàdaþ / ata eva na ca÷abdànupapattiþ / pràcãnapakùavivakùayà tadupapatteþ / hetvantareõa etatsàdhayatãti sattarkadãpàvalã ca àdyapakùavivakùayà pravçttà / dvividhavidyàsamuccaye và ca÷abdaþ / anena - na kevalaü mokùetaraphalàrthaü madhvàdiùvanadhikàraü manyate jaiminiþ / kintu àdi÷abdena và àvçttajyoti÷÷abdena và gçhãtàyàü 'satyaü j¤ànam' iti mokùàrthavidyàyàmapi / kutaþ? 'jyotiùãva' àdityaprakà÷e iva 'jyotiùi' sarvaviùayakadevatàj¤àne sarvavastånàü viùayatayà 'bhàvàt' mokùasàdhanaj¤ànasya siddhatvàt / ata eva na mokùe, tasyàpi siddhapràyatvàdarthitvàsambhavàt / na kevalaü vasvàdidevànàü phale 'rthitvàbhàvàt madhvàdiùvanadhikàraü jaiminirmanyate, kintu 'jyotiùi'
vasutvàdiphalasàdhanaj¤àne 'pyarthitvàsambhavàt / so 'pi kutaþ? 'jyotiùi' devànàü j¤àne 'bhàvàt' sarveùàü vastånàü viùayatayà antarbhàvàtphalasàdhanaj¤ànasya siddhatvàditi yàvaditi và såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.8.19:
%<så - oü //>%
#<bhàvaü tu bàdaràyaõo 'sti hi  | BBs_1,3.33 |>#
%<// oü // 33 //
phalavi÷eùabhàvàtpràptapadànàmapi devànàü madhvàdiùvapyadhikàraü bàdaràyaõo manyante / asti hi prakà÷avi÷eùaþ />%

BBsBhDãp_1,3.8.19:
evaü devairmokùetarayogyaphalànàü pràptatvàt ayogyànàü pràptuma÷akyatvàt mokùasyàpi brahmaj¤ànitvena arthato labdhatvàdarthitvàbhàvena teùàü kàsvapi vidyàsu adhikàràbhàve jaiminimatàvalambinà samarthite punaradhikàraü samarthayatsåtraü pañhitvà vyàcaùñe - bhàvamiti // phalavi÷eùabhàvàdityanena såtre pårvasmàdbhàvàdityasya anuvçttiþ såcità / pràptapadànàmiti / padyata iti padaü pràpyaphalamàtram / apãtyanena vi÷eùàrtho 'pi / tu÷abdo 'pyarthaþ / api÷ca yadyapi tathàpãtyarthe ityuktaü bhavati / devànàmiti såtre ÷eùoktiþ / madhvàdiùvityanuvçttapadànuvàdaþ / atra àdi÷abdena mokùataditaraphalàrthà÷eùabrahmakarmavidyà gçhyante / 'adhikàram' adhikàrabhàvamiti / anena 'bhàvam' ityasyàrtha uktaþ / manyata iti ÷eùoktiþ / astãtyasya kartçsàpekùatvàt taü dar÷ayati - prakà÷avi÷eùa iti / j¤ànàti÷aya ityarthaþ / hi÷abdo yata ityarthe / tathà cetthaü yojanà - bàdaràyaõastu bhagavàn devànàü madhvàdya÷eùavidyàsu adhikàrabhàvaü manyate / na ca pràptaphalatvàttatra arthitvàbhàvo doùaþ / yadyapi devàþ pràptapadàþ brahmaj¤ànitvàtsiddhamokùataditaraphalàþ pràptuma÷akyàyogyaphalà÷ca / tathàpi pràptapadànàmapi devànàü madhvàdividyàsåktopàsanàkarmakaraõàbhyàü phalavi÷eùabhàvàtsvasvayogyasya j¤ànamàtreõa asàdhyasya mokùaphale ati÷ayasya bhàvàt siddherarthitvasambhavàt / na ca phale 'ti÷ayasya siddhatvena tatràrthitvasambhave 'pi tatsàdhanavidyànàü nityasiddhatvàt vidyàvicàrasya j¤ànàrthatvàt tatràrthitvàsambhava iti vàcyam / 'hi' yato bhagavaditareùàü nirupacaritasàrvaj¤àbhàvàt vidyàvicàreõa 'prakà÷avi÷eùaþ' j¤ànavi÷eùaþ 'asti' sambhavatãti / anena såtravçttirdar÷ità / atra bàdaràyaõapadaü påjàrtham /


__________

BBsBh_1,3.8.20:
%<yàvatsevà pare tattve tàvatsukhavi÷eùatà /
sambhavàcca prakà÷asya paramekamçte harim //
teùàü sàmarthyayogàcca devànàmapyupàsanàm //
sarvaü vidhãyate nityaü sarvayaj¤àdikarma ca / iti skànde />%

BBsBhDãp_1,3.8.20:
nanu tattadvidyoktopàsanakarmakaraõàbhyàü tattadvidyoktaphalàdanyadapi phalaü prakà÷avi÷eùa÷ca devànàü bhavatãtyetat kuto j¤àyate ityà÷aïkàü parihartumuktàrthe hi÷abdasåcitàü smçtiü dar÷ayati - yàvaditi // kriyata iti ÷eùaþ / svàrthe tal / bhàvabhavitrorabhedavivakùayà và / siddhyatyasyeti ÷eùaþ / co hetusamuccaye / yadvà - àdya÷caþ prakà÷asya ceti sambadhyate / phalasamuccàyaka÷càyam, asambhavasamuccaye ca / sambhavàdityàvartate / tathà ca 'pare tattve' paramàtmasvaråpe 'asau và àdityaþ' (chàü.3-1-1.) ityàdinokte tadviùaye 'devànàü' devairvasvàdibhiþ 'yàvat' yàvadadhikaü 'sevà' 'eùà sevà' ityuktà ÷ravaõàdiråpopàsanà kriyate 'tàvat' tàvadadhikaü teùàü 'sukhavi÷eùatà' svargàpavargàdisukhe 'ti÷ayaþ svasvayogyo j¤ànamàtreõa sàdhyaþ siddhyati / yato 'taþ 'paraü' svatantraü harimekamçte 'nyeùàü 'prakà÷asyàsambhavàt' nirupacaritasàrvaj¤yàbhàvàt / ata eva vidyàvicàreõa sàdhyasya prakà÷asya j¤ànavi÷eùasya sambhavàt, ata evàrthitvasya sambhavàtteùàü devànàü 'sàmarthyayogàt' sàmarthyasambhavàcca vidvattàsambhavàccàpi pràptapadànàmapi 'devànàü' devaiþ 'sarvamupàsanaü' sarvavidyoktopàsanaü sarvayaj¤àdikarma ca 'nityaü' niyamena 'vidhãyate' ÷rutiùu kartavyatvena bodhyata iti yojanà / caþ samuccaye / aprakà÷asyeti pàñhe nirupacaritasàrvaj¤yàbhàvasyetyarthaþ / tadà prakà÷asya ca÷abdena grahaõam / sambhavàdityasya siddhatvàt sattvàdityarthadvayam / pàñhadvaye 'pyanyeùàmiti ÷eùaþ / eka÷abdo avadhàraõàrtho viri¤casyàpi varjyatvanivàrakaþ skànde uktamiti ÷eùaþ / ataþ phalavi÷eùabhàvàdasti hi prakà÷avi÷eùa ityanayornàsiddhiriti vàkya÷eùaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.21:
%<uktaphalànadhikàramàtraü jaiminimatamato na tanmatavirodhaþ />%

BBsBhDãp_1,3.8.21:
nanvastvevamasambhavàdityuktayuktiparàbhavaþ / tathàpi devànàmadhikàràbhyupagatàvàptatamajaiminimatavirodha ityata àha - ukteti // uktaü ca tat phalaü ca uktaü phalaü yasyeti ca vigrahaþ / tathà ca tattadvidyoktaphalàrthaü tatphalakapràgàptaj¤ànàrthaü ca yo 'yamadhikàrastadabhàvamàtraü 'jaiminimatam' jaiminyabhimatamityarthaþ / màtra÷abdena phalàntaràrthàdhikàràbhàvo vyàvartyate / kimato yadyevamityata àha - ata iti jaiminyuktasya såtrakàreõàpyaïgãkçtatvàt, såtrakçduktasya ca jaimininà anirastatvànna tayorvirodhaþ ityarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.8.22:
%<sarvaj¤asyaiva kçùõasya tvekade÷avicintitam /
svãkçtya munayo bråyustanmataü na virudhyate /
iti bràhme // 33 //
// iti devatàdhikaraõam // 8 //>%

BBsBhDãp_1,3.8.22:
nanu kimanayormatayorviùayavailakùaõyakalpanena virodha eva kiü na syàdityata àha - sarvaj¤asyeti // tu÷abdo vi÷eùàrthaþ / evakàro bhinnakramaþ / tathà ca yasmàt 'munayo' jaiminyàdyàþ nirupacaritasarvaj¤asya 'kçùõasya' dvaipàyanasya 'ekade÷avicintitaü' vicintitàrthaikade÷aü tanmataikade÷ameva svãkçtya tadeva bråyuþ, nànyat / tasmàt 'tanmataü' teùàü kçùõamunãnàü mataü parasparaü na viruddhyata ityarthaþ / bràhma ityanantaraü uktamiti ÷eùaþ / ato viùayavailakùaõyameva kalpyaüna matavirodha iti bhàvaþ // 8 //
// iti devatàdhikaraõam //




______________________________________________________________



// 9. apa÷ådràdhikaraõam //


BBsBh_1,3.9.1:
%<manuùyàdhikàratvàdityukte 'vi÷eùàcchådrasyàpi 'ahaü hàretvà ÷ådra' (chàü.4.2.3.) iti pautràyaõokteradhikàra iti />%

BBsBhDãp_1,3.9.1:
atràdhikaraõe trivarõetarasya ÷ådrasya vedoktabrahmavidyàdhikàro niràkriyate / pràsaïgikatvàt nàdhyàyàdisaïgatiranveùaõãyà / ÷rutyàdisaïgatiü viùayàdikaü ca såcayati - manuùyeti // nimittasaptamãyam / adhikàropayogitayokte manuùyatve avi÷eùàditi và / na kevalaü dvijàtãnàü, kintu ÷ådrasyàpãtyaperthaþ / tathà ca ÷ådrasyàpi vedavidyàdhikàraþ pràpnoti / kutaþ? 'manuùyàdhikàratvàt' ityanena manuùyàõàmadhikàrasyoktatvàt / adhikàropayogitayokte manuùyatve ca ÷ådrasya dvijàtibhyaþ 'avi÷eùàt' vi÷eùàbhàvàt / nanu na manuùyatvaü vedavidyàdhikàropayogi, kintu vi÷iùñabudhyàdimattvamevetyato 'pyàha - avi÷eùàditi / ÷ådrasya vi÷iùñabuddhyàdimattve 'pi anyebhyaþ 'avi÷eùàt' vi÷eùàbhàvàdityarthaþ / evamavi÷eùàkhyayuktimabhidhàya ÷ådrasya vedavidyàdhikàràdar÷anàt, anadhikàra ityato liïgadar÷anamàha pautràyaõokteriti // chàndogye pautràyaõasya vaidikasaüvargavidyàdhyayanokterdar÷anàdityarthaþ / nanu pautràyaõàkhyapuruùasya ÷ådratvameva kuta ityataþ tajj¤àpakamàha - aha hàretvà ÷ådreti / pautràyaõokteriti / 
pautràyaõaü prati raikkoktestatkartçkasambodhanàdevetyarthaþ / nanvadhikàràbhàve 'pi pautràyaõo vedavidyàü vicàrayàmàseti kiü na syàdityatopyàha - pautràyaõokteriti / pautràyaõaü prati raikkeõa nispçheõa muninà saüvargavidyopade÷àdityarthaþ / anadhikàriõaü prati munerupade÷àsambhavàt / pautràyaõasya arthàcchrutàvadhikàrokte÷ceti và yojanà / adhikàra ityanantaramato virodha ityanukçùyate / tasyokta ityanenànvayaþ / anenoktanyàyena uktàrthe ÷rutyàdipramàõavirodhàkùepàt pårveõàsyàkùepikã saïgatiþ, vedavidyàdhikàràkhyo viùayaþ, sayuktikapårvapakùa÷ca dar÷ito bhavati /
chàndogye caturthàdhyàye saüvargaprakaraõe hãtthamàkhyàyikà - pautràyaõo nàma ràjà pràsàdàgre ni÷àyàü ÷ayàno 'bhåt / tadà pràsàdopari haüsapakùiõo 'gaman / uparipatatàü parasparaü vàrtàü kurvatàü teùàü madhye dvàvagragàminàvàstàm / tatraika ekamuvàca / kimiti? are pautràyaõãyaü tejastvaü màgamaþ / tatsambandhe tadãyaü tejastvàü dahediti / evamuktaþ paro haüsaþ kamityàkùepavacanena ràjànamanàdçtya raikvamunimeva pra÷a÷aüsa / tacchrutvà paritaptamanà ràjà talpàdutthitastvarayà svasàrathimàhåya raikvagaveùaõàyàdide÷a / sa tatra tatra raikvamanviùyan nàvidamiti prathamamàgataþ / punastallakùaõoktipårvakaü ràj¤à tanmàrgaõàyàdiùñaþ punaranviyaùya kvacitprade÷e raikvamavalokya punà ràjànaü pratyetyàha - raikvamavidamiti yathàvçttamavadat / tadà ràjà svasàrathivacanena raikvamunisthànaü ni÷citya tasmàttattvaü vividiùurgurudakùiõàü gçhãtvà tatsamãpaü jagàma / atha dvàri ÷akañasyàdhasthàt sthitaü raikvaü dçùñvà sambodhya dakùiõàü nivedya mahyaü vidyàü bråhãtyuvàca / tadà taü pautràyaõaü paro lokavilakùaõo raikvaþ pratyàcakhyau / kimiti? ahahàretvà ÷ådretyàdi / atra ahetisambodhanaü, hàra itveti bhinnapadatve visargalope guõe hàretveti bhavati / tathà ca he ÷ådra hàraþ kaõñhamàlàkhyaü bhåùaõaü itvà rathaþ / tattvapradãparãtyà ÷akaño và / gobhissaha tavàstvityarthaþ hàretvànàvityekapadatvapakùe dvivacanasya ekavacanàde÷o và àkàràde÷o và kartavyaþ / pratyekaü ca astu iti kriyàsambandhaþ /


__________

BBsBh_1,3.9.2:
%<ata àha - 
så - oü //>%
#<÷ugasya tadanàdara÷ravaõàttadàdravaõàtsåcyate hi  | BBs_1,3.34 |>#
%<// oü // 34 //
nàsau pautràyaõa÷÷ådraþ, ÷ucà'dravaõameva ÷ådratvam />%

BBsBhDãp_1,3.9.2:
siddhàntayatsåtramavatàrayati - ata iti // avi÷eùàkhyayukteþ ÷ravaõasåtre niràkariùyamàõatvàt, pårvapakùyuktaliïgadar÷anasya anyathopapattipradar÷anàya pravçttasya tadàdravaõàdityasya anvayayogyàrthàkàükùotthàpakaü såtrasya phalitàrthaü dar÷ayati - neti / 'asau' raikveõa sambodhitaþ pautràyaõo 'na ÷ådraþ' jàtyà ÷ådro na, kintu kùatriya ityarthaþ / tarhi kathamasya ÷ådreti sambodhitatvaü yujyate råóhyabhàvàdityato yogàdevetyà÷ayena tacchabdapravçttinimittapradar÷akaü tadàdravaõàditi såtràü÷aü sàvadhàraõaü matvà vyàcaùñe - ÷uceti / '÷ucà' ÷okena raikvaü kùattàraü và pratyà÷ugamanameva '÷ådratvam' ÷ådretisambodhane nimittaü, na tu jàtirityarthaþ / anena tadàdravaõàdityasya såtre ÷ådratvamityadhyàhçtena ÷ådreti sambodhitatvaråpàrthabodhakena padenànvayaþ såcitaþ / tathà ca na sambodhanànupapattiriti nedaü ÷ådrasya vedavidyàdhikàre liïgamityato na ÷ådrasya vedavidyàdhikàra iti na¤àvçttyà anvayaþ / evetyanena ayaü ÷ådra÷abdaþ ÷ucàdravaõàcchådra iti nairukta eva, na tu '÷ucerda÷ca' ityuõàdisåtreõa rapratyaye dhàto÷cadãrghe cakàrasya dakàràde÷e ca niùpanno råóha ityuktaü bhavati / pautràyaõa ityanena buddhisthaparàmar÷akedaü÷abdàrthaþ ÷ucetyanena pràguktavàcisautradvitãyatacchabdàrthaþ, tvapratyayena nimittàrthakapa¤camyartha÷ca dar÷itaþ / såtrakàrasya sadà sarvaj¤atvena ÷ugasyetyuktiþ / bhàùye 'saþ' iti ÷rutyanusàreõa asàviti parokùeõokti÷ca yuktà /


__________

BBsBh_1,3.9.3:
%<'kamvara enametatsantam' (chàü.4.1.3.) ityanàdara÷ravaõàt />%

BBsBhDãp_1,3.9.3:
kasmànnimittàdasya ÷oka ityasyottaratayà pravçttaü ÷ugasya tadanàdara÷ravaõàditisåtrakhaõóaü vyàcaùñe - kamvara iti // kaü u are iti padacchedaþ / 'are' haüsa etadvacanaü kamenamuddi÷yàttha 'santaü' nirduùñaü 'sayugvànaü' sa÷akañaü raikvamityevetyarthaþ / u iti nipàtaþ, asya nindàrthaþ / asmin ràj¤i vaktumananuråpamidam, evaü vaktuü raikva eva yogya ityarthaþ / 'etatsantaü' nindyaü santamàtthetyarthaþ tattvapradãpe abhihitaþ / 'etatsantam' atra santamiti và / ityanàdara÷ravaõàditi / anàdaro nindà / tathà ca ityevaüråpasya haüsakçtànàdarabodhakavàkyasya haüsàt svànàdaravàkyasya và ÷ravaõàdityarthaþ / ÷ravaõàdityanantaraü pràptayeti÷eùaþ / asya ÷ucetyanenànvayaþ //


__________

BBsBh_1,3.9.4:
%<'sa ha sa¤jihàna eva kùattàramuvàca' (chàü.4.1.5.) iti såcyate hi // 34 //>%

BBsBhDãp_1,3.9.4:
nanu ÷rutànàdarasyàpi ràj¤aþ kuþ ÷okotpattiþ j¤àyate / na ca pratyakùàttanni÷cayaþ / anàdara÷ravaõaråpaparabuddherapratyakùatvena tataþ ÷okotpatterapratyakùatvàt / na ca kàraõànumànàt kàryànumitiþ / kàraõasya kàryàvinàbhàvàbhàvàdityataþ pravçttaü 'såcyate hi' iti såtra÷eùaü vyàcaùñe - saheti / hetyà÷carye / 'saþ' ÷rutànàdaraþ pautràyaõaþ 'sa¤jihàna eva' ÷ayanãyàduttiùñhanneva 'kùattàraü' sàrathiü prati raikvagaveùaõàyovàceti ÷rutyarthaþ / iti såcyate hãti / ityetadvàkyàrthànyathànupapattyà j¤àtena raikve vyàsaktamanaskatvena kàryeõa tatkàraõaü ÷ugasya 'såcyate' j¤àyata ityarthaþ/ kàraõasya kàryàvinàbhàvàbhàve 'pi kàryasya kàraõàvinàbhàvasyàva÷yaü bhàvàditi bhàvaþ / asya tadanàdarasya ÷ravaõàt pràptayà ÷ucà'dravaõameveti pårveõànvayaþ / ÷okenàdravaõàkhyanimittaparij¤ànaü ca raikvamuneþ sàrvaj¤yàdupapadyate / taduktaü chàndogyabhàùye - 
ràjà pautràyaõaþ ÷okàcchådreti muninoditaþ /
pràõavidyàmavàpyàsmàtparaü dharmamavàptavàn // iti //
'÷okàt' ÷okenà'dravaõàdityarthaþ / athavà - ÷oka÷abdopapadàt àïapårvakàt 'atasàtatyagamane' ityasmàt kvipi råpametat tathàtve yata iti ÷eùaþ / nanu såtre taddravaõàdityetàvatà pårtau àïpra÷leùaþ kimartha iti cet - na, ÷rutau ÷ådretivaktavyatve 'pi ÷okàdhikyaj¤àpanàrthaü ÷ådreti åkàraråpo yo dãrghasvaraþ ÷rutaþ tadarthavyaktavyarthatvàt / na ca ÷ågdretivaktavye ÷rutau ÷ådretyuktiþ kathamiti vàcyam / 'tasmàdrugdràvaõàt rudraþ' iti ÷rutau gakàrasya dakàràde÷ena yathàprayogastathopapatteþ / ata eva tattvapradãpe tçtãyasya tçtãyo 'ti÷ayàrthatvàdityuktam / 'rujaü dràvayate' iti smçtàvivopapatte÷ca / anena - ÷ucà 'àdravaõàt' raikvaü prati ÷ãghragamanàdeva nimittàdasya pautràyaõasya ÷ådratvaü ÷ådreti sambodhitatvam, na tu varõàvaratvàt / ÷ukca ÷oka÷càsya tadanàdara÷ravaõàdàsãt / taditi ÷rutyuktaparàmar÷aþ/ kriyàkartçbhàvaùùaùñhyarthaþ / tathà ca 'tasya anàdara÷ravaõàt' haüsakçtànàdara÷ravaõàt ityarthaþ / tattvapradãparãtyà tasmàddhaüsàt svànàdara÷ravaõàdityarthaþ / madhyamapadalopã samàsa iti kecit / nanu ÷rutànàdarasyàpi kutaþ ÷okotpattirj¤àyate, parabuddheþ ÷okapadoktaduþkhànubhavasya apratyakùatvàdityata uktaü - såcyate hãti // 'hi' yasmàt 'saha' iti vàkyàrthànupapatyà j¤àtena tadvyagramanaskatvàkhyakàryeõa tatkàraõaü ÷ugasya 'såcyate' j¤àyate / tasmàt ato na ÷ådreti sambodhanaü ÷ådrasya vedàdhikàre liïgamiti naitadbalàcchådrasya vedavidyàdhikàra iti bhàvaþ iti såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.9.5:
%<så - oü //>%
#<kùatriyatvàvagate÷cottaratra caitrarathena liïgàt  | BBs_1,3.35 |>#
%<// oü // 35 //
'ayama÷vatarã rathaþ' iti citrarathasambandhitvena liïgena pautràyaõasya kùatriyatvàvagate÷ca />%

BBsBhDãp_1,3.9.5:
nanu ÷ådra÷abdo 'yaü kuto yaugiko 'ïgãkriyate, råóhàrtha eva kiü na syàt / yogaråóhyormadhye råóhereva pràbalyàt / tathà ca pautràyaõanidar÷anenaiva ÷ådrasya vedavidyàdhikàrasiddhirityà÷aïkàü pariharatsåtramupanyasya vyàcaùñe - kùatriyatveti / atra 'ayam' ityataþ pràk 'uttaratra' iti sautrapadaü sambandhanãyam / ÷ruteneti ÷eùaþ / tathà ca uttaratra raikvaü prati pautràyaõasya àdravaõàt, uttaratra tatpratipàdanànantaram / yadvà - ÷ådra÷abdena sambodhanàt uttaratra 'ayama÷vatarã rathaþ' iti ÷rutenetyarthaþ / pautràyaõena dãyamànasya rathasya anyadãyatva÷aïkàniràsàya såtre caitraratheneti bhàvapradhànapadaü prayuktam / anyathà citrarathenetyevàvakùyat / tatra citra÷càsau ratha÷ca citrarathaþ tasyàyaü caitraratha iti vigrahamabhipretya pratyayàrthaü pradar÷ayan tadvyàcaùñe - citrarathasambandhitveneti // svàbhàvikacitrarathasambandhitvenetyarthaþ/ atra rathamàtrameva liïgaü, citrapadaü tu svaråpakathanàrtham / yadvà - apårvarathayogena kùatriyatvasambhàvanàrthaü tatpadam / athavà yadà rathitvenaiva kùatriyatvasya ni÷cayaþ, tadà sutaràü citrarathitveneti såcanàrthaü tatpadam / yadyapi 'ayama÷vatarãrathaþ' ityatra citrarathamàtra÷ravaõe 'pi na tatsambandho 'sya ÷råyate / tathàpi tatpårvavàkye 'hàretvà tavaiva' iti ùaùñhyà itvà÷abdàrtharathasambandho gamyata iti tasyà÷ca rathasambandhe ÷rutiråpatvàt yuktamuktam / citro ratho yasyeti citrarathastasya bhàvaþ caitrarathasteneti vyàkhyànaü tu bhàve 'õ pratyayasya kalpyatvàt ÷rutibhàùyaviruddhatvàcca ayuktam/ na ca caitraratheneti sambandhoktimàtreõa kathamanyadãyatva÷aïkàniràsa iti vàcyam / svataþ pràptatadãyatve bàdhakàbhàve tadãyatvasyaiva svàbhàvikatvasambhave naimittikagrahaõàyogàt / 'svatvàbhàve dhanàyogàt' ityàdinyàyapràptatvàt / rathena liïgàdityanayossàmànàdhikaraõyàya liïgàditi pa¤camã vyatyayena vyàcaùñe - liïganeti / pautràyaõasyetyetat asyetyanuvçttapadasya arthakathanam / kùatriyatvàvagaterityasya ÷ucà'dravaõàdevàsya ÷ådratvaü na tu råóhyeti pårveõànvayaþ / ca÷abdo liïgena ceti sambadhyate / tena 'bahudàyã' ityàdivàkya÷eùoktaü liïgaü samuccãyate / liïgasya ÷rutita÷caramatvena anekatvena ca pràbalyasåcanàya và ca÷abdaþ / evaü såtre 'pi ca÷abdo bhinnakramaþ uktaprayojanaka÷ca / evaü ca råóhereva pràbalye 'pyatra ÷rutànekaliïgaråpabàdhakàt ÷ådra÷abdasya yogavçttyaïgãkàra eva yukta iti bhàvaþ / 'gardabhàda÷vàyàü jàtà a÷vataryaþ' iti tattvapradãpe / 'gardabhãùu a÷vairjàtà asvataryaþ' iti vyàsatãrthãye / tadyukto rathaþ a÷vatarãrathaþ tava dakùiõàtvena vartate ityarthaþ / raikvaü prati pautràyaõavàkyametat /


__________

BBsBh_1,3.9.6:
%<rathastva÷vatarãyukta÷citra ityabhidhãyate / iti bràhme />%

BBsBhDãp_1,3.9.6:
nanu ÷rutàva÷vatarãratha÷abdaprayogàt såtre 'pi tathaiva prayoktavye kathaü såtrakçt citraratha÷abdaü pràyuïtetyà÷aïkya ubhayorarthaikyànna visaüvàda ityà÷ayena tatràbhidhànamàha - ratha iti // tu÷abdo vi÷eùàrtho 'vadhàraõe và / a÷vatarãyukta eveti sambadhyate / atra ratha iti vàstavavi÷eùoktireva, na tu rathatvasyàpi ÷akyakoñiprave÷aþ / tathà ca såtre rathatvaprakàrakabodhàya ratha÷abdaprayoga iti na tadvaiyarthyamiti dhyeyam iti bràhme uktatvàt na ÷rutisåtrayorvairåpyamityupaskàreõànvayaþ /


__________

BBsBh_1,3.9.7:
%<yatra vedo rathastatra na vedo yatra no rathaþ / iti brahmavaivarte // 35 //>%

BBsBhDãp_1,3.9.7:
evaü sàkùàdeva svàbhàvikarathena pautràyaõasya kùatriyatvaü prasàdhitam / svàbhàvikarathitve 'sya varõàvaratvaü kiü na syàdityaprayojakatvamà÷aïkya maivam-àgantukasyàpi rathasya vedaü vinàyogàt 'vedasya ca saüskàreti vakùyamàõanyàyena ÷ådre 'yogàt' rathamàtreõa vedànumànadvàrà pautràyaõasya ÷ådratvàbhàvasiddherityà÷ayena rathena vedànumàne vyabhicàra÷aïkàparihàràya àgamenobhayavyàptiü dar÷ayati - yatreti / 'tatra' tatraivetyarthaþ / tena yatra vahniþ tatraiva dhåma ityàdàviva vedasya vyàpakatàlàbhaþ/ ata eva vyatirekapradar÷akàü÷e na veda iti vedabhàvasya prathamamuktiþ/ smçtau ratha÷abdena àgantukasvàbhàvikasàdhàraõarathamàtrasya vivakùitatvàt, samavyàptyabhipràyeõa và yatra veda ityuktiþ / ata eva ñãkàyàü 'rathasya vedàvinàbhàvàt' iti rathasya vyàpyatvamuktvà 'vaidikatvamàtre vidyamànaü rathitvam' ityanena tasya vyàpakatvamuktam / vastutastu - yatra rathastatra veda iti yojanàyàü nànupapattiþ / tathà ca anena vyàptini÷cayàt na vyabhicàra÷aïketi yàdç÷atàdç÷arathamàtreõa vedànumànadvàrà ÷ådratvàbhàvani÷cayànna pautràyaõasya vedabàhyavarõàvaratvaü ÷aïkyamiti bhàvaþ / etena pårvapakùiõà ÷ådre 'pi vedàïgãkàrànna tena ÷ådratvàbhàvasàdhanaü yuktamitinirastaü, tasyottarasåtre niràkariùyamàõatvàt / na ca bràhmaõàdisàdhàraõarathitvenàsya vaidikatvani÷caye 'pi taddvàrà a÷ådratvasiddhàvapi kathaü kùatriyatvani÷caya iti vàcyam / rathitvamàtrasya vaidikatvavyàptatvoktyà svàbhàvikarathitvasya vaidikavi÷eùakùatriyatvavyàptatvenàpi smçtyabhipretatvàt / tasya ca kàdàcitkarathavati bràhmaõàdàvabhàvàttena sàkùàdeva kùatriyatvani÷cayopapattiþ / na ca 'apalàyanaü ca ÷ådrasya' ityanena pràptayoddhçtvànyathànupapattyà ÷ådrasya rathitvapratãtestatra vyabhicàra iti vàcyam / apalàyanena yoddhçtvasya padàtitayopapattyà rathitvànàkùepakatvàt / brahmavaivarta ityasya uktatvàdityadhyàhàreõa nàsau ÷ådra ityanenànvayaþ iti j¤àyata iti ÷eùaþ anena - 'àdravaõàt' sambodhanàdvà 'uttaratra' 'ayama÷vatarãrathaþ' (chàü.4.2.2.) iti÷rutena 'caitrarathena liïgàt' liïgena svàbhàvikarathena liïgena bahudàyitvàdiliïgena càsya pautràyaõasya kùatriyatvàvagateþ / asmàt bàdhakàttadàdravaõànnimittàdevàsya ÷ådratvam, na tu jàtyàsau ÷ådraþ / tathà rathena vedani÷cayàcca nàsau ÷ådra iti såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.9.8:
%<så - oü //>%
#<saüskàraparàmar÷àttadabhàvàbhilàpàcca  | BBs_1,3.36 |>#
%<// oü // 36 //
'aùñavarùaü bràhmaõamupanayãta tamadhyàpayãta' () ityadhyayanàrthaü saüskàraparàmar÷àt />%

BBsBhDãp_1,3.9.8:
yaduktaü rathitvaliïgena pautràyaõasya kùatriyatvàvagamàt, na talliïgena ÷ådrasya vedàdhikàrasiddhiriti / na tadyuktaü - ÷ådrasyàpi rathitvasambhavàt / na ca rathasya vedavyàpyatvàcchådre ca tadabhàvàdrathasyàpyabhàva iti vàcyam / ÷ådre 'pi vedàdhikàràïgãkàràdityà÷aïkàü pariharatsåtramupanyasyati - saüskàreti // atra 'aùñavarùaü bràhmaõamunayãta/ tamadhyàpayãta' iti ÷rutau bràhmaõasyaivàdhyayane upanayanàpekùà, nànyeùàmityà÷aïkàparihàràya pravçttaü saüskàraparàmar÷àdityaü÷aü vyàcaùñe - aùñavarùamiti / upanayãteteyanantaram ityupanayanamuktveti ÷eùaþ / 'tam' upanãtaü màõavakamàtma àcàryakaraõakàmo 'dhyàpayãtetyarthaþ / iti÷abdànantaraü ÷rutàviti ÷eùaþ / 'anyàrthavacanaü paràmar÷aþ' ityà÷ayena paràmar÷apadaü vyàcaùñe - adhyayanàrthamiti // adhyayanàïgatayetyarthaþ / 
adhyàpanavàkyasyàpi 'svàdhyàyo 'dhyetavyaþ' (tai.à.2.15.1.) iti ÷rutyanurodhena jãvikàrthàdhyayanavidhiparatvàditi bhàvaþ / 'saüskàraparàmar÷àt' upanayanàkhyasaüskàramàtravacanàdityarthaþ / tacchabdeneti ÷eùaþ / na tu bràhmaõaparàmar÷a iti màtra÷abdàrthaþ / tathà ca nokta÷aïkàvakà÷a iti bhàvaþ / kecittu - ÷rutigatabràhmaõa÷abdo 'tra brahmàõana yogyatraivarõikapara ityàhuþ / taccintyam, ÷aïkàsamàdhànànanuguõatvàt / kuta evaü kalpyata ityataþ smçtàvapyupanayanàkhyadvitãyajanmavata eva sàraõyaka vedàdhyayanavidhànàdityà÷ayena såtre bhàùye ca 'vedaþ kçtsno 'dhigantavyaþ sarahasyo dvijanmanà' iti smçtisamuccayàrthaka÷ca÷abdaþ pràyoji / saþ paràmar÷àdityanenànveti / paràmar÷àccetyanantaram adhyayanasya saüskàrasàpekùatvàvagamàditi ÷eùaþ /


__________

BBsBh_1,3.9.9:
%<'nàgnirna yaj¤o na kriyà na saüskàro na vratàni÷ådrasya' iti 
paiïgi÷rutau saüskàràbhàvàbhilàpàcca />%

BBsBhDãp_1,3.9.9:
nanvastvadhyayanasya upanayanasaüskàrasàpekùatvaü, tathàpi na ÷ådrasya vedàdhyayanàbhàvasiddhiþ / 
÷ådrasyàpi saüskàrasambhavàdityataþ pravçttaü 'tadabhàvàbhilàpàt' iti såtrakhaõóaü vyàcaùñe - nàgniriti // abhilàpàt abhidhànàditi / asya såtre adhyàhçtena 'na ÷ådrasya vedàdhikàro, na và tadavinàbhåtaü rathitvam' iti sàdhyenànvayaþ / 'agniþ', ÷rautaþsmàrta÷ca / 'yaj¤aþ' agnihotràdiþ, daivapitryàdiyaj¤o và / 'kriyà' sandhyàvandanàdiråpà, uttarakriyà và / saüskàra upanayanàdiþ / 'vratàni' kçcchracàndràyaõàdãni //


__________

BBsBh_1,3.9.10:
%<uttamastrãõàü tu na ÷ådravat / 'sapatnãü me paràdhama' ityàdiùvadhikàradar÷anàt />%

BBsBhDãp_1,3.9.10:
nanvevaü saüskàràbhàvena vedànadhikàra÷ceduttamastrãõàmapi tatprasaïgaþ / saüskàràbhàve 'pi tàsàmadhikàre ÷ådrasyàpi tatpràptirityata àha - uttameti / tu÷abdo vedadraùñçtvàkhyavi÷eùadyotakaþ / 'saüskàràbhàvenàbhàvaþ' ityàkçùyate / adhikàrasyeti ÷eùaþ / uttamànàü striya iti vigrahaþ, karmadhàrayo và / tathà ca ÷acã yamãårva÷yàdyuttamastrãõàü ÷ådravanna saüskàràbhàvena vedavidyàdhikàrasyàbhàvo vaktavyaþ / kutaþ? 'sapatnãü me paràdhama' (mantrapra÷na 1.16.) ityàdividyàsu tàsàü taddraùñçtvena adhikàradar÷anàditi yojanà / atra 'sapatnãm' iti pratãkagrahaõena 'sapatnãü me paràdhama' patiü me kevalaü kçdhi, 'uttaràhamuttara uttareduttaràbhyaþ' iti samagravàkyaü gçhyate/ ÷acãvàkyamidam / he bhagavàn 'me sapatnãü' madanyàü matpatipàõigçhãtãü 'paràdhama' paràõuda / mama patiü 'kevalaü' mayyevàsaktaü kuru / 'ahamuttaràbhyaþ' saundaryeõotkçùñàbhyaþ madantaràbhyo và strãbhyaþ 'uttarà' utkçùñà satã 'uttaret' priyottamaiva 'uttare' sapatnãkle÷àduttareyamiti ÷rutyarthaþ / àdipadena 'udatã pa÷yavaþ soma ekebhyaþ parvate, () udasau såryo agàt' (ç.10.159.1.) ityàdi devamàtçyamãpaulomyàdidçùñànàü grahaõam /


__________

BBsBh_1,3.9.11:
%<saüskàràbhàvenàbhàvastu sàmànyena //>%

BBsBhDãp_1,3.9.11:
tarhi saüskàràbhàvahetoruttamastrãùu vyabhicàrassyàdityata àha - saüskàreti // abhàvo vedàdhikàrasya / tu÷abdaþ pårvoktanyàyasya sàmànyatvàkhyavi÷eùadyotakaþ / ukta iti ÷eùaþ / tathà ca saüskàràbhàvena hetunà yatsåtre vedàdhikàrasya abhàva uktaþ saþ 'sàmànyena' sàmànyanyàyena sàpavàdaniyamàbhipràyeõaiva, na tu nirapavàdaniyamena / ato nàpavàdaviùaye vyabhicàra ityarthaþ / sàmànyatvavacanena ÷ådrapratibandã mocità / tathà ca saüskàràbhàvena vedàdhikàràbhàva iti sàmànyavyàpteþ ÷acyàdiùu vidyàdhikàradar÷anàkhyàpavàdakena bhaïge 'pi na ÷ådràdàvapi tasya bhaïgaþ kalpyaþ, tatra vedavidyàdhikàre vi÷eùapramàõàkhyàpavàdakàbhàvàditi bhàvaþ /


__________

BBsBh_1,3.9.12:
%<asti ca tàsàü saüskàraþ - 
strãõàü pradànakarmaiva yathopanayanaü tathà / iti smçteþ // 36 //>%

BBsBhDãp_1,3.9.12:
evaü strãõàü upanayanàbhàve 'pi pårvoktavyàpteþ sàmànyatvena apavàdasambhavàdasti vedàdhikàra ityuktam/ athopanayanàkhyavidhyabhàve 'pi tatpratinidhisadbhàvàcca astyadhikàra ityàha - asticeti / caþ adhikàrasamuccaye / 'tàsàü' strãõàü kuta etadityata àha - strãõàmiti / puüsàmiti ÷eùaþ / tathà ca puüsàü yathà upanayanaü saüskàraþ, tathà strãõàü 'pradànakarmaiva' vivàhakriyaiva saüskàra iti vyàsasmçtyarthaþ / smçterityasya tàsàmityanenànvayaþ / iti j¤àyata iti ÷eùaþ / tathà ca uttamastrãùviha hetåkçtasya vidhipratinidhisàdhàraõasaüskàrasàmànyàbhàvasyàbhàvàt na vyabhicàra iti bhàvaþ / na ca saüskàramàtrasya vedàdhikàraprayojakatve adhamastrãõàmapi tadàpattiriti vàcyam / niùedhàbhàvasahitasyaiva tasya prayojakatvàbhyupagamàt / nanvevamuttamastrãõàü saüskàrayuktatvàdeva adhikàritvamiti noktanyàyabhaïga iti vaktuü ÷akyatvàt, kimarthaü tàsu saüskàràbhàvamaïgãkçtya uktanyàyasya sàpavàdatvavacanamiti cet - na, pradànàdi÷ånyatiryagàdãnàmapi saïgrahàrthatvàt / teùàmapi 'ayamagne jarità' (ç.10.142. 1.) ityàdividyàdhikàradar÷anena apavàdaviùayatvàt / anena - 'tamadhyàpayãta' iti tacchabdena pårvaprakçtopanayanàkhyasaüskàramàtrasya paràmar÷àdvedaþ kçtsna iti smçte÷càsya ÷ådrasya tadabhàvàbhilàpànnàgniriti ÷rutau saüskàràbhàvàbhidhànàt na tasya vedàdhikàra iti såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.9.13:
%<så - oü //>%
#<tadabhàvanirdhàraõe ca pravçtteþ  | BBs_1,3.37 |>#
%<// oü // 37 //
'nàhametadveda bho yadgotrohamasmi' (chàü.4.4.) iti satyavacanena satyakàmasya ÷ådratvàbhàvanirdhàraõe hàridrumatasya 'naitadabràhmaõo vivaktumarhati' (chàü.4.5.) iti tatsaüskàre pravçtte÷ca // 37 //>%

BBsBhDãp_1,3.9.13:
nanu ÷ådre saüskàràbhàvena vedavidyàdhikàràbhàvoktiranupapannà / '÷ådraü nopanayãta' iti niùedhàbhàvena tasyàpi saüskàrasambhavàt / 'nàgnirna yaj¤aþ' iti ÷rutau tu ÷ådrasya saüskàràbhàva evocyate na tu asau na kàrya iti niùidhyate / ato na tadvirodho 'pãtyà÷aïkàü pariharatsåtraü pañhitvà vyàcaùñe - tadabhàveti / 'iti satyavacanena' vàïmanasayorekaråpayathàrthavacanena tajj¤àpitenàrjaveneti yàvat / 'satyakàmasya' tadàkhyasya çùeþ etacca pårvatrottaratra ca sambadhyate / 'satyavacanena satyakàmasya' ityàdinà såtre tacchabdo vyastaþ anekavibhaktikaþ buddhyà vivicyàvartate ityuktaü bhavati / ÷ådratvàbhàvanirdhàraõe cetyasya naitadbràhmaõa ityanena sambandhaþ / co 'vadhàraõe / ÷rutàvabràhmaõamàtrasya anupanayanàbhipràyapratãtestadanusàreõa bràhmaõatvàbhàvetyanuktvà ÷ådratvàbhàveti tadabhàvapadavyàkhyànena ÷rutau bràhmaõa÷abdo brahmàõanayogyatraivarõikapara ityuktaü bhavati / etadvàkyasya yadyayamabràhmaõaþ ÷ådraþsyàttarhmetatsatyavacanaü àrjavavacanaü vàïmanasayoravairåpyeõa vacanaü vivaktuü nàrhediti vipakùe tarkoktiråpatayà, yo 'bràhmaõaþ sa evaü vaktuü nàrhati satyavacanahãna iti vyatirekavyàptyuktiråpatayà và ÷ådratvàbhaàvanirõàyakatvam / haridrumato 'patyaü hàridrumataþ gautamaþ / tasya pravçtteriti / asya na tadabhàva iti adhyàhçtapadenànvayaþ / tathà cetthaü mahàvàkyayojanà - satyakàmasya nàhametadvedeti satyavacanena naitadabràhmaõo vivaktumarhatãti vyatirekavyàptij¤ànena bàdhakatarkeõa ca ÷ådratvàbhàvanirdhàraõe satyeva tamanumàyaiva tasya satyakàmasyopanayanasaüskàre 'hàridrumatasya' gautamasya 'pravçtteþ' pravçttatvàt na ÷ådrasya tadabhàvaþ saüskàraniùedhàbhàva iti / co hetusamuccaye / anena - såtre taditi vyastaü luptavibhaktikaü padaü samastaü ca tantreõopàttam / ca÷abdo 'vadhàraõe bhinnakrameõa, na kevalaü ÷ådrasya saüskàràbhàvaþ ÷rutimàtràt, kintu saüskàraniùedhaj¤àpakaliïgàcceti samuccaye ca / netyasti / tadabhàva ityanuùajyate / tathà ca 'tasya' satyakàmasya 'tena' satyavacanena manovàkkàyakarmaõàü avaiparãtyamàrjavaü tadeva satyatvaü tàdç÷avacanena tena j¤àpitena çjutveneti yàvat / naitadabràhmaõo vivaktumarhatãti vyatirekavyàptiü bàdhakatarkaü copanyasya 'tadabhàvanirdhàraõe ca' tasya ÷ådratvàbhàvanirõaye satyeva tadabhàvamanumàyaiva 'samidhaü somyàharopa tvàneùye' (chàü. 4.4.5.) iti tasya tasminnupanayanasaüskàre tasya gautamasya pravçtterdar÷anàcca na ÷ådrasya tadabhàvaþ saüskàraniùedhàbhàvaþ / ÷ådrasya upanayananiùedhàbhàve kathamayaü tadabhàvanirdhàraõe satyeva pravarteta, te j¤àyate niùedho 'stãti bhàva iti såtràrtha ukto bhavati /
chàndogye hãtthamàkhyàyikà - satyakàmo nàma çùiþ jabàlàkhyaü màtaramupetyovàca / kimiti? ahaü vedàdhyayanàrtham àcàryamupagaccheyaü tatràdhyayanasyopanayanasaüskàrasàpekùatvàt upanayanaü vinà te màü nàdhyàpayeyuþ, upanayanaü ca gotràdyavacane na kuryuþ ato 'haü kiü gotro 'smi tadvadeti / evamuktà jabàlà svaputraü satyakàmamabravãt - he tàta tvaü yadgotro 'sãtyetat nàhaü vedeti / evamuktaþ satyakàmo gautamamupetyovàca / kimiti? he bhagavan brahmacaryàrthaü tvàmupeyamiti / evamukto gautamaþ he somya tvaü kiügotro 'si? tadvadetyuvàca / evamuktassatyakàmaþ punargautamaü pratyàha - nàhametadveda bho iti / bho bhagavan påjya gautama ahaü yadgotro 'smãtyetat vedyaü 'na veda' na jànàmãtyarthaþ / evaü satyakàmasya satyavacanenàrjavaü j¤àtvà punastaü pratyuvàca / naitadityàdi / atra bràhmaõa÷abdo brahmàõanayogyatraivarõikaparaþ / 'àrjavaü bràhmaõe sàkùàt ÷ådro 'nàrjavalakùaõaþ' iti÷rutivyàkhyànaråpàyàü smçtau bràhmaõapratiyogitvena ÷ådrasyopàdànàt / tathà ca 'etat' àrjavasaüyuktavacanam 'abràhmaõaþ' traivarõiketaraþ÷ådro 'vivaktuü' sarvathà vaktuü 'nàrhati' na yogyaþ / atastvamevaü vadan bràhmaõa evàsi, ato he somya samidhamupahara tvàmupaneùya iti /


__________

BBsBh_1,3.9.14:
%<så - oü //>%
#<÷ravaõàdhyayanàrthapratiùedhàtsmçte÷ca  | BBs_1,3.38 |>#
%<// oü // 38 //
'÷ravaõe trapujatubhyàü ÷rotraparipåraõam / adhyayane jihvàcchedaþ /
arthàvadhàraõe hçdayavidàraõam' (gautamadharma. 12.4..7.) iti pratiùedhàt />%

BBsBhDãp_1,3.9.14:
nanvavi÷eùàdityuktarãtyà ÷ådrasyàpi vi÷iùñabuddhyàdimattvena adhikàraþ siddhyet / anyathà tena devatàdyadhikàrasiddhirapi na syàditi ÷aïkàü pariharatsåtramupanyasya vyàcaùñe - ÷ravaõeti / såtre 'arthàvadhàraõe' iti ÷rutyanusàràdartha÷abdaþ tadavadhàraõaparaþ / tathà ca '÷ravaõe trapujatubhyàm' iti ÷rutau ÷ådrasya veda÷ravaõàdhyayanàrthàvadhàraõànàü pratiùiddhatvàdityarthaþ / asya na tadabhàva ityanuùaktasàdhyenànvayaþ / 
adhyayananiùedhàbhàva iti tadarthaþ / tathà càniùiddhatve sati vi÷iùñabuddhyàdimattvasyaiva vedàdhikàraprayojakatvenàïgãkçtatvàt tasya ca ÷ådre abhàvànna tasya devaprativandyà vedàdhikàro vàcya iti bhàvaþ / ÷ådreõa veda÷ravaõe kçte sati drutàbhyàü trapujatubhyàü vaïgalàkùàbhyàü tatkarõavivaraparipåraõaü ràjabhañaiþ kàryamiti ÷rutyarthaþ / ÷iùñaþ sugamaþ /


__________

BBsBh_1,3.9.15:
%<nàgnirna yaj¤a÷÷ådrasya tathaivàdhyayanaü kutaþ /
kevalaiva tu ÷u÷råùà trivarõànàü vidhãyate // iti smçte÷ca />%

BBsBhDãp_1,3.9.15:
÷rutau ÷ådreõa ÷ravaõe kçte ityanuktervarõabàhyaviùayeyaü ÷rutiþ kiü na syàdityà÷aïkànivçtyarthaü såtre smçte÷cetyuktaü, tàü smçtimudàharati - neti / yathà '÷ådrasya' ÷ådreõa nàgnissavathà àdhàtavyaþ pa¤cavidho yaj¤o 'pi nànuùñheyaþ / tathàdhyayanaü kutaþ bhavet na kuto 'pi / tarhi tenànuùñheyaü paralokasàdhanaü kimiti pçcchati - tu kintviti / uttaramàha - kevalaiveti / bhçtirahitetyarthaþ / traya÷ca te varõà÷ca trivarõàþ, teùàü brahmakùatriyavai÷yànàmityarthaþ / '÷u÷råùà' paricaryaiveti sambandhaþ / vidhãyate / kàryatveneti ÷eùaþ / iti smçterityasya ÷ådrasyaivàdhyayananiùedhàvagamàt na tadabhàva ityadhyàhçtenànvayaþ / tathà ca spaùñasmçtibalàt ÷ruterapi ÷ådraviùayatvameveti bhàvaþ /


__________

BBsBh_1,3.9.16:
%<viduràdãnàü tu utpannaj¤ànatvàtka÷cidvi÷eùaþ // 38 //
// iti apa÷ådràdhikaraõam // 9 //>%

BBsBhDãp_1,3.9.16:
nanu ÷ådrasya vedàrthàvadhàraõàderniùiddhatve kathaü viduràdãnàü vaidikàrthàvadhàraõamasti / evaü saüskàrarahitànàü vedànadhikàre kathaü kùatriyaþ saüskàrarahitaþ karõaþ nikhilàþ ÷rutãradhijagau / na ca vàcyamasàvapavàdaviùaya iti / avihitopanayanatve sati niùiddhàdhyayanànàü uttamastrãtiryagàdãnàmevàpavàdaviùayatvena niùiddhàdhyayanànàü ÷ådràõàü atadviùayatvàdityata àha - viduràdãnàmiti / àdipadena dharmavyàdhàdayo gçhyante / tu÷abdo vi÷eùàrthaþ / tamevàha - utpannaj¤àtvàditi / janmàntara eva vedàtparamparayotpannamaparokùaj¤ànaü yeùàü te tathoktàsteùàü bhàvastattvam / tasmàt 'ka÷cit' asàdhàraõaþ itara÷ådràdibhyo vyàvçtto vi÷eùaþ teùvastãtyarthaþ / yata iti ÷eùaþ / ato na 'nàgniþ' ityàdiniùedhaviùayatvaü teùàü, kintu apavàdaviùayatvameveti na tatpratibandyetara÷ådràõàü vedàdhikàraþ ÷aïkya iti bhàvaþ / såtràrthastu - ÷ådrasya ÷ravaõe 'trapujatubhyàm' iti veda÷ravaõàdhyayanàrthàvadhàraõapratiùedhaka÷ruteþ 'nàgnirna yaj¤aþ' iti spaùñaü ÷ådrasyaiva vedàdhyayananiùedhakasmçte÷ca na tasya tadabhàvo vedàdhyayananiùedhàbhàva iti /
// iti apa÷ådràdhikaraõam // 9 //



______________________________________________________________



// 10. kampanàdhikaraõam //


BBsBh_1,3.10.1:
%<yadidaü ki¤ca jagatsarvaü pràõa ejati nissçtam /
mahadbhayaü vajramudyataü ya etadviduramçtàste bhavanti / (kañha.2.3.2.) 
ityudyatavajraj¤ànànmokùaþ ÷råyate iti />%

BBsBhDãp_1,3.10.1:
atràdhikaraõe vajranàma samanvãyate / ÷rutyàdisaïgatiü viùayàdikaü såcayati - yadidamiti // atra traivarõikànàü vedàt brahmaj¤ànaü mokùadamiti pårvoktamayuktam / yato 'yadidam' iti ÷rutau udyatavajraj¤ànàt mokùaþ ÷råyata iti vàkyopaskàreõa yojanà / anena pårvàdhikaraõe traivarõikànàü vedàt brahmaj¤ànaü mokùadamiti yadabhipretaü tasya cànandamayàdhikaraõe 'netaraþ' ityanenoktasya mokùajanakaj¤ànaviùayatvasya viùõoranyatràkùepàt tenàsya àkùepikã saïgatiruktà bhavati / vajra÷abdo viùaya iti såcitam / vajra÷ruteþ kuli÷e råóhibalàt tathà 'udyatàyudhadordaõóàþ' ityàdismçtau 'tenendro vajramudayacchat' () iti ÷rutau ca àyudhe prasiddhodyatatvaliïgabalàccendràyudhamevedaü vajramiti sayuktikapårvapakùaþ såcitaþ / ÷rutau pràõa iti saptamyantaü padam / sthitamiti÷eùaþ / pràõa ityasya nimittasaptamãtvaü và vibhaktivipariõàmaü và à÷ritya àvçttyà nissçtamityanenàpi sambandhaþ / yadityasyàvçttiradhyàhàro và / yaditi÷ravaõàt taditi labhyate / tathà càyaü siddhànte ÷rutyarthaþ - 'yatki¤ca' yatki¤cit dçùñaü ÷rutaü yatsarvaü jagat 'pràõe' pràõanànnimittàt pràõa÷abdavàcye harau sthitaü pràõànnissçtaü tato jàtaü ca taditaü sarvaü jagat 'yasmàdejati' yatpreraõayà ceùñate tanmahanãyatvàt påjyatvàt 'mahat' bhãùayatãti bhayaü duùñànàü bhayaïkaram 'udyataü' sarvaprayatnavat 'udyatatvaü ca prayatnavattvam' utpårvasya yamestadarthatvàt, iti candrikokteþ / yatãprayatna ityasyedaü råpam, ucchabda utkarùavàcãtyapi kecit / 'vajraü' doùavarjanàt apriyavarjanàdvà tacchabdavàcyam / etadye 'viduþ' aparokùato jànanti te 'amçtàþ' muktàþ bhavantãti / yadvà - pràõa iti prathamàntaü padaü tathà ca pràõo mukhyapràõaþ / idaü dçùñaü ki¤cànyacchrutaü sarvaü jagacca yasmànnissçtaü yasmàdejati ca tadetadvajraü ye vidurityarthaþ / athavà - yadityasyàvçttistatra prathamasya jagadvi÷eùaõatvaü, dvitãyasya mukhyapràõaparatvam, tçtãyasya vajraparatvam / sa iti labhyate / tasya prathamàntapràõapadenànvayaþ / tathà ca yatki¤cijjagatsarvaü yadyasmànnissçtaü sa mukhyapràõaþ / yasmàdejati tadvajraü ye vidurityarthaþ / atra prathamavyàkhyàne mukhyapràõasya jagadantargatatvena bhagavatpreryatvaü dvitãye jagatsàmyena, tçtãye tu mukhyapràõasyaiva sàkùàdbhagavatpreryatvaü jagatastu mukhyapràõapreryatvamiti bhedaþ / pårvapakùã tu indràyudhameva vajrapadenoktam / udyatatvamudyamanakarmatvaü tasyaiva liïgamiti manyate //


__________

BBsBh_1,3.10.2:
%<ato 'bravãt - 
så - oü //>%
#<kampanàt  | BBs_1,3.39 |>#
%<// oü // 39 //
'ejati' iti kampanavacanàdudyatavajro bhagavàneva />%

BBsBhDãp_1,3.10.2:
siddhàntayatsåtramavatàrya vyàcaùñe - ata iti // 'kampanavacanàt' ityetadråpàt sarvajagacceùñakatvavacanàdityarthaþ / yadvà - kampanasya mukhyapràõasya ejatãtikampanavacanàcceùñakatvokterityarthaþ / vacanàdityanena kampanapadaü tadvacanaparamityuktaü bhavati / na ca ÷rutau vàkyabhedàïgãkàre kampakatvaü vajre nocyata iti vàcyam / kampakatvanimittabhayaïkaratvasya vajre abhidhànàdvàkyabhedàyogàt / udyatavajra iti såtre ÷eùoktiþ samanvayasåtràdanuvçttasya tadityasyodde÷yavajrapadànusàràtpràõapadànusàràdvà bhagavàniti vyàkhyànaü kçtam / sàvadhàraõaü caitat / tena tu÷abdàrtho dar÷itaþ / yadyapi vajro bhagavànevetyetàvadeva vaktavyaü, na tådyata iti vajravi÷eùaõamapi / tathàpi pårvapakùyuktodyatatvaliïgasya prayatnavattvaråpodyatatvàrthatayà sàvakà÷atvaj¤àpanàya udyatetyuktam / 


__________

BBsBh_1,3.10.3:
%<'ko hyevànyàtkaþ pràõyàt / yadeùa àkà÷a ànando na syàt' (tai.2.7.) iti hi ÷rutiþ />%


BBsBhDãp_1,3.10.3:
nanu ÷rutiliïgàbhyàü pårvapakùite kathaü liïgamàtreõa nirõaya ityato liïgasya niravakà÷atvàdevetyà÷ayena ÷ruteþ prathamadvitãyavyàkhyànànusàreõa vajre ÷rutasya pràõataditarasàdhàraõyena sàmànyato jagacceùñakatvaliïgasya viùõoranyatraniravakà÷atvaü ÷rutyà dar÷ayati - kohãti / hi÷abdo hetau yata ityarthe prasiddhau và / astãti ÷eùaþ / ato liïgasya nànyatra sàvakà÷atvaü ÷aïkyamiti vàkya÷eùaþ /


__________

BBsBh_1,3.10.4:
%<'pràõasya pràõamuta cakùuùa÷cakùuþ' (bç. 6.4.18.) iti ca />%


BBsBhDãp_1,3.10.4:
yadà sàmànyataþ sarvajagacceùñakatvameva viùõvekaniùñhaü tadà kimu vaktavyaü ÷ruteþ tçtãyavyàkhyànarãtyà vajre ÷rutasya sarvajagatpravartakapràõaceùñakatvaliïgasya viùõvekaniùñhatvaü jagacceùñakatvasya sarvathànyatràyogàditi bhàvena tatra ÷rutiü dar÷ayati - pràõasyeti / co yasmàdityarthe / pårva÷rutisamuccaye và / ÷rutirityanuùajyate / uktaliïgasya anyatra niravakà÷atvaü j¤àpayatãti vàkya÷eùaþ / yadvà - yat jagatpravartakapràõaceùñakatvàdiliïgaü kampanàdityanena abhisaühitaü, tasya viùõuniùñhatvàsiddhiparihàràya tatra ÷rutiü pramàõayati - pràõasyeti / 'pràõasya' sarvaceùñakamukhyapràõasya 'pràõaü' prakçùñaceùñakatvaråpapràõatvapradam 'uta' tathà 'cakùuùa÷cakùuþ' dar÷anakaraõatvaråpacakùuùñvapradaü paramàtmànaü ye viduste brahma 'nicikyuþ' pràpnuyuriti vàjasaneya ÷rutyarthaþ /


__________

BBsBh_1,3.10.5:
%<nabhasvato 'pi sarvàssyuþ ceùñà bhagavato hareþ /
kimutànyasya jagato yasya ceùñà nabhasvataþ // iti ca skànde />%


BBsBhDãp_1,3.10.5:
÷ruteþ prathamavyàkhyàyàmapi kaimutyavyaktikaraõàya ÷rutyuktapràõaceùñakatvaü hetåkçtya pravçttàü smçtimàha - nabhasvata iti // 'api' jagatprerakasyàpi 'nabhasvato' vàyoryadà sarvàþ ceùñàþ 'bhagavato' j¤ànàdiguõapårõàddharerbhavanti / tadà kimutànyasya preryasya vàyubhinnasya jagata÷ceùñà harerbhavantãti vaktavyam / kuta etat? yato yasya jagataþ ceùñà nabhasvato na bhavantyata iti vacanàrthaþ / skànda ityanantaramuktamiti ÷eùaþ / ato 'pi liïgasya nànyatràvakà÷a iti bhàvaþ /


__________

BBsBh_1,3.10.6:
%<cakraü caïkramaõàdeùa varjanàdvajramucyate /
khaõóanàtsvaïga evaiùa hetinàmà svayaü hariþ / iti brahmàvaivarte // 39 //
// iti kampanàdhikaraõam // 10 //>%


BBsBhDãp_1,3.10.6:
nanådyatatvaliïgasya viùõau sàvakà÷atve 'pi vajra÷ruterniravakà÷atvàtsvabhàvataþ prabalatvàcca kathaü niravakà÷enàpi sarvaceùñakatvaliïgena vajro viùõureveti nirõaya ityataþ ÷ruterniravakà÷atvasyaiva asiddherityà÷ayena pårvapakùyabhimatavajra÷ruterapi viùõàvavakà÷aü smçtyà dar÷ayati - cakramiti / 'eùaþ' bhagavàn 'caïkramaõàt' saüsàre jãvaparibhràmakatvàt cakram / yathoktaü tattvapradãpe - caïkràmayatãti cakramiti / evaü 'varjanàt' daityairdåràdeva varjyate, na sanmukhãkriyate iti, sattarkadãpàvalãrãtyà duùñairvarjyatvàt, sarvadoùavarjanàdvà vajramityucyate / 'khaõóanàt' duùñàïgacchedanàt damanàcca khaóga eùa ityarthaþ / eva÷abdena tadabhedo vyàvartyate / tataþ kim, eùa iti ca kaþ ityata àha - hetãti / evaü hariþ 'svayaü' sàkùàt anyasambandhamantareõa 'hetinàmà' hetãnàü cakràdisarvàyudhànàü yàni nàmàni mukhyavàcyatayà tadvànityarthaþ / hetãti sàmànyagrahaõena bhàùye vajrapadamanyasyàpyupalakùakamityuktaü bhavati/ brahmavaivarta ityanantaram uktamiti ÷eùaþ / ato na ÷rutivirodho 'pãti bhàvaþ / 'ucyate hetinàmà' ityanena vajràdi÷abdànàü viùõau vidvadråóhirapyastãti såcitam / tena varjanàdityuktayogasya råóherdairbalyàt ayoga iti nirastam/ na caivaü kàñhakabhàùye - vajravadbhayadaü ceti vajra÷abdasya viùõau gauõatvoktivirodha iti vàcyam / tatra tadvàkyasya yathàkatha¤cit brahmaparatvasiddhirityatraiva tàtparyàt / brahmaparatvasya gauõyàpi siddheþ gauõatve tàtparyàbhàvàt / atra tu samanvayasåtrapratij¤àtamukhyàrthatvàya tàtparyato yogaråóhyorevoktatvàt / såtràrthastu spaùñaþ /
// iti kampanàdhikaraõam // 10 //


______________________________________________________________



// 11. jyotiradhikaraõam //


BBsBh_1,3.11.1:
%<hçdaya àhitaü jyotiþ paramàtmetyuktam / tatra 'yo 'yaü vij¤ànamayaþ pràõeùu hçdyantarjotiþ puruùaþ' (bç. 6.3.7.) iti /
atra 'ubhau lokàvanusa¤carati' (bç.6.3.7.) iti vacanàjjãva iti pratãyate iti />%

BBsBhDãp_1,3.11.1:
atràdhikaraõe ubhayatraprasiddhajyotirnàma samanvãyate / ÷rutyàdisaïgatiü viùayàdikaü ca dar÷ayati - hçdaya iti / yaddhçdaye 'àhitaü' nihitaü jyotiþ tacchabdavàcyaü sa paramàtmeti jyotirnaye abhihitamityarthaþ / tataþ kimityata àha - tatreti jyotirviùaya ityarthaþ / iti÷abdàtparaü ÷råyata iti ÷eùaþ / tato 'pi kimityata àha - atreti / etadvàkya ityarthaþ / ÷rutaü jyotirityanuùajyate / tathà càtra ÷rutaü jyotiþ tacchabdavàcyo j¤ànàtmako jãva eveti pratãyate / kutaþ? 'sasamànassannubhau lokàvanusa¤carati' itivacanàt ityàdijãvaliïgàbhidhàyakavàkya÷eùàditi yojanà / anena 'hçdyantarjyotiþ' iti vàjasaneyavàkyoktajyotiùo viùõutvàkùepamukhena pårvoktasyàpi tadàkùepàttenàsyàkùepikã saïgatiþ uktà bhavati / vàjasaneyoktaü jyotirviùayaþ, jãva evedaü jyotiriti pårvapakùa÷ca såcitaþ / vàjasaneyake hi ayaü puruùaþ 'kiüjyotiþ' kiüj¤ànasàdhanaþ jãvasya j¤ànasàdhanaü kimiti janakena pçùño yàj¤yavalkyaþ 'àdityajyotissamràóiti hovàca' (bç. 6.3.2.) ityanena he 'samràñ' sàrvabhauma janakaràja àdityàkhyaj¤ànasàdhanako 'yaü puruùa ityuvàca / evaükrameõa pra÷nottaràbhyàü jàgradda÷àyàmàdityacandràgnivàcàü madhye pårvapårvàstamaye uttarottarajyotiùñvaü jãvasyàbhidhàya punaþ suptisvapnayoràdityàdiùu caturùvastamiteùu 'kiüjyotirayaü puruùaþ' (bç.6.3.2.) iti janakena pçùño yàj¤avalkyaþ 'àtmaivàsya jyotirbhavati' iti tayorjãvasya svaprakà÷aparamàtmajyotiùñvamuktvà punaþ 'katam àtmà' (bç.6.3.7.) iti jyotiùñvenokta àtmà katamaþ kãdç÷a iti pçùño 'yo 'yam' ityanena jãvadehendriyàdiviviktaþ paramàtmetyuttaramàhetyuktam / yo 'vij¤ànamayo' vij¤ànapårõaþ 'pràõeùu' indriyeùu antaþ hçdyanta÷ca niyantçtvena vartamàno 'jyotiþ' jãvasya buddhyàdidyotakaþ 'puruùaþ' pårõaùaóguõo'sti / so 'yamàtmetyarthaþ / tasya mahimànamàha - sa iti / 'saþ' àtmà paramàtmà 'samànaþ' avikàraþ sadaikaråpaþ san 'ubhau lokau' bhålokadyulokau jàgratsuùuptã và pratijãvamàdàya tamanusa¤caratãtyarthaþ / pårvapakùã tu, àtmapadaü sa iti padaü ca jãvaparaü ubhayalokasa¤caraõamapi karmàdhãnaü vivakùitaü, tacca liïgaü karmava÷àttasyaiveti manyate /


__________

BBsBh_1,3.11.2:
%<ata ucyate - 
så - oü //>%
#<jyotirdar÷anàt  | BBs_1,3.40 |>#
%<// oü // 40 //
'viùõureva jyotirviùõurevàtmà viùõureva brahma viùõureva 
balaü viùõureva ya÷o viùõurevànandaþ' iti dar÷anàccaturveda÷ikhàyàm /
jyotirviùõureva />%

BBsBhDãp_1,3.11.2:
siddhàntayatsåtramavatàrya dar÷anapadokta÷rutyudàharaõapårvakaü vyàcaùñe - ata iti / 'viùõureva jyotiþ.... viùõurevànandaþ' iti caturveda÷ikhàyàmiti 'dar÷anàt' viùõureva mukhyato jyoti÷÷abdita iti uktatvàt 'jyotiþ' tacchabdavàcyo viùõureva, na jãva ityarthaþ / viùõurevetyanena tattvityanuvçttasya arthaþ uktaþ / ÷rutyarthastu spaùñaþ / vi÷eùastu - balaü balapradaþ / 'sa vai balaü balinàü càpareùàm' iti ca bhàgavate / viùõureva ya÷aþ 'tasya nàma mahadya÷aþ' (mahànà.1.10.) iti ÷rutiriti tattvapradãpe abhihitam / brahmàdi÷abdavajjyoti÷÷abdo 'pi viùõvekaniùñha iti j¤àpanàya samagravàkyodàharaõam / ata eva ÷rutàvevakàraþ /


__________

BBsBh_1,3.11.3:
%<'pràj¤enàtmanà anvàråóha utsarjadyàti' (bç.6.3.35.) iti vacanàt tasyàpi lokasa¤caraõamastyeva // 40 //
// iti jyotiradhikaraõam // 11 //>%

BBsBhDãp_1,3.11.3:
jyotirviùõu÷cettarhyubhayalokasa÷raõaliïgavirodha iti ÷aïkàmapi sautradar÷anapadokta÷rutyà pariharati - pràj¤eneti // 'iti vacanàt' iti vàjasaneya÷rutivàkyàt 'tasyàpi' paramàtmano 'pi lokasa¤caraõamastyevetyarthaþ / na kevalaü jãvasyetyaperarthaþ / na tadabhàva ityeva÷abdàrthaþ / tathà ca liïgaü sàvakà÷amiti na tadvirodha iti bhàvaþ / ÷àrãra àtmà jãvo maraõakàle 'pràj¤ena' prakarùeõa àsamantàt j¤ena praj¤a eva pràj¤aþ, tena và paramàtmanà 'anvàråóhaþ' adhiùñhito jãvamàruhya gacchati bhagavàniti bçhadbhàùyokteþ tadvàhanabhåtaþ 'utsarjat' pràktanadehamutsçjan dehàntaraü lokàntaraü ca 'yàti' gacchatãti vàjasaneya÷rutyarthaþ / såtràrthastu spaùñaþ / 
// iti jyotiradhikaraõam // 11 //



______________________________________________________________



// 12. àkà÷àdhikaraõam //


BBsBh_1,3.12.1:
%<sarvàdhàratvaü viùõoruktam / tacca 'àkà÷o vai nàma 
nàmaråpayornirvahità' (chàü.8.14.1.) ityatràkà÷asya 
pratãyate / vainàmeti prasiddhopade÷àt / prasiddhàkà÷a÷càïgãkartavya iti />%

BBsBhDãp_1,3.12.1:
atra ubhayatraprasiddhamàkà÷anàma brahmàõi samanvãyate / ÷rutyàdisaïgatiü viùayàdikaü ca dar÷ayati - sarvàdhàratvamiti / dyubhvàdyadhikaraõa iti ÷eùaþ / tataþ kimityata àha - tacceti / co 'vadhàraõe / 'ityatra' ityevaüråpe chandogavàkya ityarthaþ / anenàtratyàkà÷a÷abdasya viùõvanyatvaparatvoktimukhena pårvoktasarvàdhàratvasyàpi anyaniùñhatvàkùepàttenàsyàkùepikã saïgatiruktà bhavati / chandoga÷rutyukta àkà÷àkhyo viùaya÷ca såcitaþ / sayuktikaü pårvapakùaü dar÷ayati - vainàmeti // sa iti ÷eùaþ / co 'vadhàraõe / tathà ca chandogya÷rutyuktaþ àkà÷aþ prasiddhaþ sàkùisiddhaþ avyàkçtàkà÷a evàïgãkàryaþ / kutaþ? àkà÷apadena vainàmeti nipàtadvayadyotitaprasiddhimadarthasyopade÷àt uktatvàdityarthaþ / kecittu - 'sattarkadãpàvalyàü prasiddho bhåtàkà÷a evàïgãkàryaþ' iti vacanàt avakà÷asyàpi nàmaråpavattvàditi candrikàkçdabhipretaü ñãkàpàñhamà÷ritya àkà÷a÷abdapravçttinimittamavakà÷atvaü bhåte niravadhikamiti sudhokteratràvakà÷a÷abditaü bhåtameva pårvapakùaviùayaityàhuþ / ÷rutau vai nàmeti nipàtadvayaü prasiddhau / 'nàma' vàcaka÷abdaprapa¤caþ råpapadena pràkçtaråpàntarbhàvitàrthaprapa¤camàtramucyate / tathà ca àkà÷o 'nàmaråpayoþ' ÷abdàrthaprapa¤cayoþ 'nirvahità' nirvoóhà à÷rayaþ kartàcetyarthaþ / 'te' nirvàhyatayà prakçte nàmaråpe 'antarà' bhedena / yaditi nàmaråpaprapa¤càdbhinnaü yadastãti yàvat / yadvà - tacchabdena vàcyaprapa¤càntarbhåtaü nãlàdiråpaü vàcakaü nàma ca gçhyate/ tathà ca 'te' nàmaråpe 'antarà' vinà tadrahitamiti yàvat / sàkalyena nàmavàcyaü pràkçtaråparahitaü ca yadvartate tadbrahmetyarthaþ / yadvà - 'te' nàmiråpiõàm 'antarà' bhedena yadastãtyarthaþ / yathoktaü tattvapradãpe - nàmi ca råpi ca yannabhavati tadbrahmeti /


__________

BBsBh_1,3.12.2:
%<ata ucyate - 
så - oü //>%
#<àkà÷o'rthàntaratvàdivyapade÷àt  | BBs_1,3.41 |>#
%<// oü // 41 //
'te yadantarà tadbrahma' (chàü. 8.14.1.) ityarthàntaratvàdivyapade÷àdàkà÷o harireva />%

BBsBhDãp_1,3.12.2:
siddhàntayatsåtramavatàrya vyàcaùñe - ata iti / ityarthàntaratvàdivyapade÷àditi / såtre bhàùye ca padàrthatvabodhàyàrtha÷abdaþ / ÷rutyanusàràdantara÷abdaþ / tàbhyàmiti ÷eùaþ / tathà ca tàbhyàü nàmaråpàbhyàü anyaþ arthaþ arthàntaraü yadvà tàbhyàü vilakùaõaþ arthaþ arthàntaraþ tasya bhàvastattvam / nàmaråpaprapa¤cabhinnatvaü và pràkçtanàmaråparàhityaü và / nàmaråparàhityàkhyàrthàntaratvavyapade÷àdityarthaþ / àdipadena brahmatvaü gçhyate / yadvà - nirapekùayoreva nàmaråparàhityayoràkà÷asya brahmatvasàdhakatvàt arthàntarapadena råparàhityaü àdipadena nàmaràhityaü ca gçhyate/ tathà ca evaüråpàrthàntaratvàdyukterityarthaþ / 'àkà÷aþ' chàndogye ÷ruto 'yamàkà÷astacchabdavàcyaþ / samanvayasåtràdanuvçttasya tattvityasyàrthamàha - harireveti // anena - ayamàkà÷o harireva / kutaþ? asya arthàntaratvàdivyapade÷àt 'te yadantarà' iti nàmaråparàhityàkhyavilakùaõàrthatvokteþ, brahmatvokte÷ceti såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.12.3:
%<'avarõam' 'yato vàco nivartante' (tai. 2.4.) ityàdi÷rutestasyaiva hi tallakùaõam />%

BBsBhDãp_1,3.12.3:
àkà÷e ÷rutena nàmaråpatvàdiliïgena kuto viùõutvani÷caya ityatastasya tanniùñhatvàditibhàvena tatra pramàõatayà àtharvaõãü ÷rutimàha - avarõamiti / pràkçta÷uklàdivarõarahitaü tadbhinnaü vetyarthaþ / yadvà avarõaü na varõyaü 'nàpivarõàtmakam' ityarthaþ 'yataþ' iti ÷rutiþ / 'yato' brahmaõo 'vàco' nàmàni 'nivartante' ityanàmatvoktiparatayà vyàkhyeyà / àdi÷abdàt 'a÷abdamaspar÷amaråpam' (kañha. 1.3.15.) ityàdi÷rutirgçhyate / ityàdi÷ruterityasya tasya viùõoretadaråpatvàdikaü lakùaõamasàdhàraõadharma iti j¤àyate ityadhyàhàreõànvayaþ / hi yasmàttasmàt na liïgasya vyadhikaraõàsiddhiriti bhàvaþ / tasyaivetyevakàreõa vyabhicàra÷aïkàpi nirastà / yadyapi 'yataþ' ityanàmatva÷rutireva prathamamudàhartavyà, 'te yadantarà' iti nàmaràhityasyaiva prathamamuktatvàt / na tu 'avarõam' ityaråpa÷rutiþ / tathàpi vàcakasya nàmno vàcyàpekùayàpràdhànyàt vàcyasyaiva pradhànatvàdvàcyaprapa¤càntargataråparàhitya÷rutireva prathamamudàhçtetyadoùaþ /


__________

BBsBh_1,3.12.4:
%<anàmà so 'prasiddhatvàdaråpo bhåtavarjanàt / iti bràhme // 41 //
// iti àkà÷àdhikaraõam // 12 //>%

BBsBhDãp_1,3.12.4:
nanu harernàmaråparàhityaü nopapadyate, sarva÷abdavàcyatvàt rukmavarõàdiråpavattvàcca / anyathàr ikùateþ råpopanyàsàccetyuktavirodhàpàtàdityata àha - anàmeti / 'saþ' hariþ 'aprasiddhatvàt' sàkalyena svàtmano 'nyena ÷abdàdinàpramitatvànnimittàdanàmetyucyata ityarthaþ / na caivamàkà÷a÷abdavàcyasya prasiddhibodhakanipàtadvayavirodha iti vàcyam / nipàtabodhyaprasiddheþ vidheyabhåtanirvoóhçtvànvayitvena pårvapakùirãtyà udde÷yàkà÷ànvayitvàbhàvàt / nirvoóhçtvasya ca lokaprasiddhatvàbhàve 'pi 'eko dàdhàra' ityàdi÷rutiprasiddhatvàt / tasya càprasiddhatvàdityanenàniùiddhatvàt / 'bhåtavarjanàt' bhautikadeha÷ånyatvàttàdç÷aråparàhityàdvà aråpa ityarthaþ / iti bràhme ityasyoktatvàt noktavirodha ityadhyàhçtenànvayaþ /
// iti àkà÷àdhikaraõam // 12 //



______________________________________________________________



// 13. suùuptyadhikaraõam //


BBsBh_1,3.13.1:
%<asaïgatvaü paramàtmana uktam / tacca 'sa yattatra ki¤citpa÷yananvàgatastena bhavatyasaïgo hyayaü puruùaþ' (bç.6.3.15.) iti svapnàdidraùñuþ pratãyate />%

BBsBhDãp_1,3.13.1:
atràdhikaraõe svapnàdidraùñçtvaliïgaü brahmaõi samanvãyate / ÷rutyàdisaïgatiü viùayàdikaü ca såcayati - asaïgatvamiti / akùaranayodàhçte 'agandhamarasam' iti vàjasaneyavàkye paramàtmano asaïgatvamuktamityarthaþ / 
tataþ kimityata àha - tacceti / co 'vadhàraõe / itãti evaüråpe vàjasaneyavàkya ityarthaþ / anena svàpnàdidraùñçttvasya anyaniùñhatvàkùepamukhena pårvoktàsaïgatvasyàpyanyaniùñhatvàkùepàt, akùaranayenàsya àkùepikã saïgatissåcità/ svapnàdidraùñçtvàkhyo viùaya÷ca såcitaþ /


__________

BBsBh_1,3.13.2:
%<sa ca jãvaþ prasiddheriti />%

BBsBhDãp_1,3.13.2:
tataþ kimityataþ sayuktikaü pårvapakùayati - sa ceti / co 'vadhàraõe / 'saþ' svapnàdidraùñà / jãva eva bhavet / kutaþ taddraùñçtvasya loke jãva eva prasiddhatvàdityarthaþ / siddhànte ÷rutau 'saþ' iti tacchabdena 'sa và eùa etasmin samprasàde ratvà caritvà dçùñvaiva puõyaü ca pàpaü ca punaþ pratinyàyaü prati yonyà dravati svapnàyaiva' (bç. 6.3.15.) iti pårvavàkye prakçtaþ paramàtmà paràmç÷yate / vai÷abdaþ prasiddhau / samyakprasãdati jãvo 'syàmiti samprasàdaþ suptiþ / tathà ca sa paramàtmà 'samprasàde' suptau 'ratvà' ramaõaü kçtvà jãvagataü puõyaü ca pàpaü ca dçùñvaiva na tvanubhåya 'caritvà' sa¤caritvà 'pratinyàyam' avasthàntaraü pravartanãyamiti nyàyamanusçtya yadvà tattatkarmanusçtya 'pratiyoni' pratidehaü sarvadeheùu yadvà pratiyoni tattanmàrgamanusçtya 'punaþ' 'svàpnàyaiva' jãvasya svapnapràptaye eva 'àdravati' kaõñhade÷amàgacchati / 'saþ' paramàtmà 'tatra' svàpnàvasthàyàü yatki¤cidaniùñaü pa÷yati 'tena' tatkçtapàpaphalena duþkhena 'ananvàgataþ' asaüspçùño bhavati / tatra hetuþ - asaïga iti / hi yasmàdayaü puruùaþ 'asaïgaþ' tatkçtapàpaphalasaüsarga÷ånyaþ pramitaþ, tasmàdityarthaþ / pårvapakùã tu ÷rautatacchabdena jãvaü gçhãtvà sarvaü vàkyaü jãvaparatayà vyàkhyàti /


__________

BBsBh_1,3.13.3:
%<ato vakti - 
så - oü //>%
#<suùuptyutkràntyor bhedena  | BBs_1,3.42 |>#
%<// oü // 42 //
'pràj¤enàtmanà sampariùvakto na bàhyaü ki¤cana veda nàntaram' 
(bç.6.3.21.) 'pràj¤enàtmanà anvàråóha utsarjadyàti' 
(bç. 6.3.35.) iti bhedavyapade÷ànnajãvaþ para evàsaïgaþ //>%

BBsBhDãp_1,3.13.3:
siddhàntayatsåtramavatàrya vyàcaùñe - ata iti / 'vakti' samàdhatte / svapnàdidraùñçtvaü tasyaivetyatràpi sambadhyate / tena såtre udde÷yavidheyapratipattyartham anuvçttàvçttasya tacchabdasya vipariõàmassåcitaþ / tacchabdena gçhãtasyàpi samanvetavyaliïgasya spaùñapratipattyarthaü sva÷abdena nirde÷aþ / iti÷abdànantaraü suùuptãti sautrapadaü saüyojyam / vyapade÷àditi buddhyà vivicya pårvasmàdanuùaktaü padam / asaïga ityapi hetusåcanàya såtre adhyàhçtaü padam / jãvaþ para ityanena suùuptyutkràntipadaü tatprakaraõalakùakamapi jãvaparamàtmaparamapãtyuktaü bhavati / tathàtve suùupti÷abdaþ kartari ktinnantaþ / utkrànti÷abdaþ dehàdutkràmayitçparaþ tathà cetthaü yojanà - svapnàdidraùñçtvaü tasya paramàtmana eva bhavet na jãvasya / kutaþ? yato 'sàvasaïgaþ ÷rutaþ / na ca svapnàdidraùñuþ asaïgatva÷ravaõe 'pi kuto 'yaü viùõuriti vàcyam / yato 'yamasaïgaþ karmàbaddhatvàt paraþ paramàtmaiva na jãvaþ / tathà ca liïgasya niravakà÷atvàt nàprayojakatvaü ÷aïkyamiti bhàvaþ / na ca jãve 'pir i÷varabhedena asaïgatvoktiþ sambhavatãti vàcyam / pràj¤enetyàdisuùuptyutkràntiprakaraõadvayagatavàkyayorasaïgàtsvapnàdidraùñurþ i÷varàjjãvasya bhedavyapade÷àditi/ pràj¤eneti ÷rutyudàharaõena såtre suùuptipadaü mokùasyàpi gràhakaü, tenàyaü bhedo vyàvahàrika iti ÷aïkàniràso 'pi bhavati/ suùuptyutkràntipadena ca tatprakaraõaü lakùyata ityuktaü bhavati / utkràntipadaü ca jãvasya dehàdutkramaõaråpamaraõavàci / ÷rutau pràj¤a÷abdaþ svàrthikàõantaþ / tathà ca 'pràj¤ena' sarvaj¤ena paramàtmanà 'sampariùvaktaþ' samà÷liùñaþ supto mukta÷ca dehàdbàhyamàntaraü ca ki¤cana viùayàdikaü na vedeti prathamavàkyàrthaþ / dvitãyàrthastu - pràktanàdhikaraõe 'bhihitaþ /


__________

BBsBh_1,3.13.4:
%<svapnàdidraùñçtvaü ca sarvaj¤atvàttasyaiva yujyate // 42 //
// iti suùuptyadhikaraõam // 13 //>%

BBsBhDãp_1,3.13.4:
nanu kathama÷arãrasya svàpnàdidar÷anaü yuktaü syàdityata àha - svapnàdãti / ca÷abdaþ samuccaye / apyarthe và / àdipadena jãvagatàvasthà gçhyate / tathà ca na kevalamasaïgatvaü karmàbaddhatvàt parasyaiva yujyate, kintu svàpnàdidraùñçtvaü ca 'tasyaiva' paramàtmana eva jãvàdapi mukhyato yujyate / ataþ tasyaiva tadvacanaü yujyate na jãvasya/ kutaþ? tasyaiva 'sarvaj¤atvàt' satyà÷eùàrthaj¤atvàt svapnapadàrthànàü jãvagatàvasthàyà÷ca satyatàyà vakùyamàõatvàditi bhàvaþ / na cà÷arãratvaliïgaü bàdhakaü, yato 'tra tasyaiva ciccharãrakasyaiva svapnàdidraùñçtvamucyate / na ca 'dçùñvaiva puõyaü ca pàpaü ca' (bç.6.3.15.) ityàdyayoga iti vàcyam / yato 'tra àdipadagçhãtaü puõyapàpàdidraùñçtvaü liïgàntaraü ca tasyaiva yujyate ata iti yojanà / tatropapattistu bçhadbhàùyàdavagantavyà / anena - 'suùuptyutkràntyoþ' 'pràj¤ena' iti suùuptyutkràntiprakaraõayoþ suùuptyutkràntyoþ suùuptiyutatvàt suùuptirjãvaþ, utkràmayitçtvàt utkràntirã÷varaþ, tathà ca jãve÷varayoþ 'bhedena' bhinnatvenaiva 'vyapade÷àt' uktatvàt na tayorabhedaþ / ato ne÷varàbhedenàpi jãve asaïgatvoktiryujyate / kintu tattu tasyaivar i÷varasyaiva yujyate / ata eva svapnàdidraùñçtvaü ca tasyaiva vaktuü yujyate na jãvasyeti såtràrthaþ ukto bhavati / 
// iti suùuptyadhikaraõam // 13 //



______________________________________________________________



// 14. bràhmaõàdhikaraõam //


BBsBh_1,3.14.1:
%<'eùa nityo mahimà bràhmaõasya' (bç. 6.4.22.) iti 
bràhmaõasyàpi nityamahimà pratãyate / sa ca bràhmaõaþ 
'sa và eùa mahànaja àtmà' (bç. 6.4.24.) ityaja÷abdàdviri¤ca iti pràptam / devànàü ca vidyàkarmaõoþ padapràptiþ såcità taduparyapãti />%

BBsBhDãp_1,3.14.1:
atràdhikaraõe bràhmaõanàma samanvãyate/ ÷rutyàdisaïgatiü viùayàdikaü ca såcayati - eùa iti / itãti/ vàjasaneyakodàhçtaçïmantra ityarthaþ / na kevalaü viùõoþ api tu kasyacit bràhmaõasyàpãtyaperarthaþ / idaü ca yo janmàdyadhikaraõeùu viùõorananyàpekùayà jagatsraùñçtvoktyà abhisaühito nityamahimà saþ 'eùaþ' iti vàkye bràhmaõasyàpi pratãyata iti yattacchabdàdhyàhàreõa yojyam / anena pårvàbhisaühitanityamahimatvasya viùõoranyasyàpyàkùepàt janmàdyadhikaraõaiþ phalamukhena asyàkùepikã saïgatiruktà bhavati / tathà bràhmaõàkhyaviùayo 'pi såcitaþ / yadvà - devànàmiti vàkyaü devatàdhikaraõapratipàdyànuvàdaparatvenàpi vyàkhyàya tenàsyàkùepikã saïgatiruktà draùñavyà / tathà hi 'tadupari' iti såtreõa devànàü viri¤càdyamaràõàü vidyàkarmaõossakà÷àt sàdhyà yà nityapadapràptiruktà, sà na yuktà / kutaþ? yataþ 'eùaþ' iti vàkye bràhmaõapadoditasya viri¤casya nityamahimà 'pratãyate' pratipàdyata iti vàkyayojanà / ÷rutau brahmaõà vedenàõyate 'vagamyate iti vyutpattiþ / dãrghavyatyàso viùõorvedagamyatve jãvàdàdhikyaj¤àpakaþ / tathà ca bràhmaõasya viùõoreùaþ pårvoktamahimà nityaþ / kuto? yato 'yaü 'na karmaõà vardhate no kanãyàn' (bç.6.4.22.) ÷ubhakarmaõà tatphalena sukhena na vardhate / pàpakarmaõà tatphalena duþkhena na hrasate iti ÷rutyarthaþ / sayuktikaü pårvapakùayati - sa iti / vàjasaneya÷ruta ityarthaþ / ca÷abdo 'vadhàraõe / viri¤ca eveti sambadhyate / ityaja÷abdàditi / ityevaü råpeùu pårvottaravàkyeùu ÷rutàja÷abdàdityarthaþ / 'sa eùaþ' paramàtmà 'mahàn' aparimitaþ 'ajo' janmarahita÷ceti ÷rutyarthaþ / pårvapakùã tu bràhmaõàja÷abdavàcyaü viri¤ciü manyate / nanu kathaü bràhmaõo viri¤co bhavet / taduparãti såtre devànàü vidyàkarmabhyàü padapràpteþ samarthitatvena bràhmaõe ÷rutanityamahimatvasya viri¤ce asambhavàt / sàdipadasyànityatvaniyamàt ityata àha - devànàü ceti / co 'vadhàraõe / itãtyanantaraü såtra iti ÷eùaþ / tathà ca taduparãti såtre viri¤cetaradevànàmeva vidyàkarmaõoþ sakà÷àt padapràptiþ 'såcità' samarthità / na tu viri¤casyàpi / tasye÷vararåpatvena devakoñyapraviùñatvàdato viri¤casya nityamahimattvaü yuktameveti yojanà /


__________

BBsBh_1,3.14.2:
%<ato bravãti - 
så - oü //>%
#<patyàdi÷abdebhyaþ  | BBs_1,3.43 |>#
%<// oü // 43 //
'sarvasyàdhipatiþ sarvasye÷ànaþ ... sa và eùa neti neti' (bç. 6.4.21.) ityàdi÷abdebhyo nityamahimà viùõureva //>%

BBsBhDãp_1,3.14.2:
siddhàntayatsåtramavatàrayati - ata iti / vàjasaneyake sarvava÷itvavàci÷abdasyaivàditvàtsåtrasya tadvisaüvàdamà÷aïkya tatparihàràya såtrànukålatayà sadç÷a÷àkhàntaragatavàkyodàharaõapårvakaü såtraü vyàcaùñe - sarvasyeti / 'sarvasya' brahmarudràdeþ sakà÷àt guõairadhika÷càsau sarvasya patiþ pàlaka÷ceti sarvàdhipatiþ / 'sarvasya' jagatarþ 'i÷ànàü' brahmàdãnàü anaþ preraka iti sarvasye÷àna iti ÷rutyantaràrthaþ / sarvava÷i÷abdàrthastu sarvamasya va÷e yasmàddhariþ sarvava÷ã tata iti bçhadbhàùyàdavagantavyaþ / 'sa và eùaþ' iti vàjasaneya÷rutiþ / 'saþ' pràõa÷abdoktaþ 'eùaþ' samàna÷abdàbhidheyaþ 'àtmà' paramàtmà 'iti na' dçùñavanna 'iti na' ÷rutavanna, kintu dçùña÷rutavilakùaõa ityarthaþ / vai÷abdaþ prasiddhau / kuta ityataþ 'àtmàgçhyo na hi gçhyate '÷ãryo na hi ÷ãryate 'saïgo na hi sajjate 'sito na vyathate na riùyati.........sa eùa àtmàjaro 'maro 'mçto 'bhayaþ' (bç. 2.4.24.) iti vàkya÷eùaþ pravçttaþ / atràgçhya ityàdiràtmana iti netyuktàrthe sàkalyena agràhyatvàdiråpahetusamarpakaþ / na hãtyàdistu tatra pramàõàbhàvàditi hetusåcakaþ / yadyapi bçhadbhàùye 'itina' ramàvanna 'itina' brahmàdivanna, baddhavanna, muktavannetyanyathà vyàkhyàtam / tathàpyatra 'sa yo 'to '÷rutaþ' (ai.à. 3.2.4.) iti samàkhyà÷rutyanusàràdevaü vyàkhyàtamityadoùaþ / ityàdãti / ityàdau ÷rutàþ ye sarvàdhipatyàdivàcakàþ ÷abdàþ tebhya ityarthaþ / àdipadàtsarvava÷itvàdivàci÷abdasaïgrahaþ / anena sautràdi÷abdo na kevalaü ÷àkhàntaroktasarve÷ànàdi÷abdagràhakaþ, kintu vàjasaneyoktasarvavilakùamatvasarvava÷itvàdi÷abdagràhako 'pãti uktaü bhavati / evaü hetuü vyàkhyàya såtre samanvayasåtràt tattvityanuvartya vipariõamyamànena tadityanenànvayayogyamudde÷yasamarpakaü nityamahimeti padaü càdhyàhçtyàhatya niùkçùñàü pratij¤àü dar÷ayati - nityamahimeti / idaü ca phalakathanaråpam / ÷abdebhya iti hetvanvayayogyaü sàdhyaü tu bràhmaõa ityadhyàhçtaü draùñavyam / anena - ayaü bràhmaõaþ tattu viùõureva, na viri¤caþ / kutaþ? 'patyàdi÷abdebhyaþ' sarvàdhipatyàdivàcisarvàdhipatyàdi÷abdebhyo 'tra ÷rutebhyaþ / tathà ca nityamahimàpi sa eveti såtràrtha ukto bhavati /


__________

BBsBh_1,3.14.3:
%<'utàmçtatvasye÷ànaþ / yadannenàtirohati' (tai.à. 3.12.)>% 

BBsBhDãp_1,3.14.3:
nanu sarvàdhipatyàdivàci÷abdasadbhàve 'pi kuto bràhmaõasya viùõutvani÷caya ityaprayojakatava÷aïkàvàraõàya tatra sarvàdhipitvasya viùõvekaniùñhatve tàvacchrutimàha - uteti / idaü ca 'puruùa evedaü sarvam' / 'yadbhåtaü yacca bhavyam' iti pårvavàkyena saha vyàkhyeyam / tatprakàrastu - 'yadbhåtam' atãtaü 'bhavyaü' bhaviùyat vartamànaü ca tatsarvaü 'puruùa eva' paramapuruùàdhãnameva / kutaþ? yato yasmàt na kevalamamuktasarvàdhipatiþ puruùaþ, kintu 'amçtatvasyota' muktasamudàyasyàpir 'i÷ànaþ' adhipatiþ / 'vicitrà hi taddhitagatiþ' iti vacanàtsamudàyàrthe tvapratyayaþ / tattvapradãpe tu - bhàvabhavitrorabhedavyapade÷àt bhàve tvapratyayaþ / 'amçtatvasya' mokùasyar i÷àna iti ceti arthàntaraü coktam / atra hetumàha - yaditi / tçtãyà dvitãyàrthe / tathà ca 'yat' yasmàt 'annena' annaü martyaü saüsàrisamåham 'atirohati' ati÷ete, tasmàdityarthaþ / muktàvanadhãnatve sarvaj¤asya buddhimataþ svàdhãnasaüsàribhyo mokùapradànàyogàditi bhàvaþ /


__________

BBsBh_1,3.14.4:
%<'saptàrdhagarbhà bhunasya reto viùõostiùñhanti pradi÷à vidharmaõi' 
(ç. 1.164.36.) 'sa yo 'to '÷rutaþ' (ai. à. 3.2.4.) ityàdi÷rutibhyastasyaiva hi te ÷abdàþ // 43 //
// iti bràhmaõàdhikaraõam // 14 //
iti ÷rãmadànandatãrthabhagavatpàdàcàryaviracite 
brahmasåtrabhàùye prathamàdhyàyasya 
tçtãyaþ pàdaþ // oü //>%

BBsBhDãp_1,3.14.4:
idànãü sarva÷abdasambandhike÷ànapadoktasarvaprerakatve ÷rutimàha - sapteti / akùaranaye vyàkhyàteyaü ÷rutiþ / neti netãtyuktadçùña÷rutasarvavilakùaõatve 'pi ÷rutimudàharati - sa iti / iyamapi sarvatràdhikaraõe vyàkhyàtà / ityàdãtyàdipadena sarvava÷itvàdàvapyevameva ÷rutyantaràmyudàhartavyànãti såcayati / 'tasyaiva' viùõoreva nànyasyetyevàrthaþ / 'hi' yasmàtte sarvàdhipatyàdi÷abdàþ ityavagatàþ tasmàt nàprayojakatvaü ÷aïkyamiti vàkya÷eùaþ /

// iti bràhmaõàdhikaraõam // 14 //
iti ÷rãmatparamahaüsaparivràjakàcàryàõàü sarvatantrasvatantràõàü 
÷rãmadraghunàthatãrthapåjyapàdànàü ÷iùyeõa ÷rãmajjagannàthayatinà kçtàyàü 
÷rãmadbrahmasåtrabhàùyadãpikàyàü 
prathamàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ



===================================================================