Badarayana: Brahmsutra, with the Bhasya by Madhva (Anandatirtha), and Jagannatha Tirtha's Dipika,
Adhyaya 1, Pada 2.
Based on the ed. by Gopàlakçùõàcàrya: ørãmad-Brahmasåtràõi,
ørãmaj-Jagannàtha-yati-kçta-ñippaõã-saüvalita-ørãman-Madhva-Bhàùya-sametàni,
Madras : The Grove Press 1900
An e-book of this edition is available for download from the GRETIL e-library:
http://resolver.sub.uni-goettingen.de/purl/?gr_elib-234
Input by members of the Sansknet project
http://www.sansknet.ac.in
NOTICE:
-- This GRETIL version integrates the three levels of mula text, commentary and subcommentary,
which are presented separately in the respective Sansknet file(s).
-- The Sansknet files of this text have the ligature "dma" instead of avagraha. This irregularity has been corrected here.
FORMAT OF REFERENCES:
BBs_n,n.nn = Brahmasåtra_Adhyàya,Pàda.Såtra
BBsBh_n,n.nn.nn = Bhàùya_Adhyàya,Pàda.Adhikaraõa.Section
BBsBhDãp_n,n.nn.nn = Dãpikà_Adhyàya,Pàda.Adhikaraõa.Section
#<...># = BOLD for Såtras
%<...>% = ITALICS for Bhàùya
___________________________________________________________________
THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
description character =ASCII
long a à 224
long A â 226
long i ã 227
long I ä 228
long u å 229
long U æ 230
vocalic r ç 231
vocalic R è 232
long vocalic r é 233
vocalic l ë 235
long vocalic l í 237
velar n ï 239
velar N ð 240
palatal n ¤ 164
palatal N ¥ 165
retroflex t ñ 241
retroflex T ò 242
retroflex d ó 243
retroflex D ô 244
retroflex n õ 245
retroflex N ö 246
palatal s ÷ 247
palatal S ø 248
retroflex s ù 249
retroflex S ú 250
anusvara ü 252
capital anusvara ý 253
visarga þ 254
long e ¹ 185
long o º 186
l underbar × 215
r underbar Ÿ 159
n underbar 173
k underbar É 201
t underbar  194
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.
For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings
and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf
For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm
___________________________________________________________________
atha dvitãyaþ pàdaþ //
1. sarvagatatvàdhikaraõam //
__________
BBsBh_1,2.1.1:
%%
BBsBhDãp_1,2.1.1:
pårvottarapàdabhedasya svasminnekavàkyatàyà÷ca siddhaye etatpàdapratipàdyaü dar÷ayati - liïgeti // liïgànumàpako dharmaþ / saþ àtmevàtmà pravçttinimittaü yeùàü te tathoktàþ / 'nimittanimittinorabhedopacàràt' iti sudhokteþ / svaråpàrtho và àtma÷abdaþ / pårvayojanàyàmàtmapratipàdake gauõã vçttiþ / dvitãyàyàü tu sàmànàdhikaraõyamiti bhedaþ / svàrthe kaþ / tathà ca vyàpyadharmadvàrà dharmibodhakànàmàpàtato yaugikànàmityarthaþ / viùõoranyatra prasiddhànàmiti ca saüyojyam '÷abdànàmiti' ekapràtipadikaråpàõàmanekapadasamabhivyàhàraråpàõàü cetyarthaþ / 'viùõau pravçttiü' prakarùeõa vçttiü mahàyogavidvadråóhibhyàü viùõuparatvamiti yàvat / 'pradar÷ayati' prakarùeõa sàdhayati såtrakàra ityarthaþ / vai÷vànaràdhikaraõe nàmasamanvayakaraõàdavyàptiniràsàya pràdhànyena ityuktam / tathà ca tatràpi nàmasamanvayamukhena pràdhànyena phalato bahuliïgasamanvayasyaiva karaõànnàvyàptiriti bhàvaþ /
__________
BBsBh_1,2.1.2:
%<'brahma tatamam' iti sarvagatatvamuktaü viùõoþ / tacca 'tasyaitasyàsàvàdityo rasaþ' (ai.à. 3-2-3.) ityàdinà'dityasya pratãyate />%
BBsBhDãp_1,2.1.2:
yadyapi pårvapàdàntyadhikaraõenaitatpàdàdyasya nàvàntarasaïgatyapakùeti na sà pradar÷anãyà / tathàpi iha tasyàþ sambhavàtphalasyàva÷yavaktavyatvàcca sà pradar÷yata ityà÷ayena pårvàdhikaraõasaïgatiü viùayàdikaü ca dar÷ayati brahmeti // iti vàkye viùõoþ nivadhikasarvagatatvamuktamityarthaþ / tataþ kimityata àha - tacceti // tadityàvartate, uktamiti ca vartate / tathà ca 'brahma tatamam' iti yattatamatvamuktaü pràõàkhyaviùõostattadekade÷abhåtaü sarvagatatvàntargataü sarvapràõihçdayasthatvaü tatraivaitareyake 'etaü hyeva bahvçcàmahatyukte mãmàüsanta etamagnàvadhvaryava etaü mahàvrate chandogàþ etamasyàmetaü divyetaü vàyàvetamàkà÷a etamapsu etamoùadhãùvetaü vanaspatiùvetaü candramasyetaü nakùatreùvetaü sarveùu bhåteùvetameva brahmetyàcakùate' ityàdau etamityuttaravàkyena uktamityarthaþ / tato 'pi kimityataþ sayuktikaü pårvapakùamàha - tacceti // co 'vadhàraõe / àdi÷abdena 'sa ya÷càyama÷arãraþ praj¤àtmà ya÷càsàvàditya ekametaditi vidyàt tasmàt puruùaü puruùaü pratyàdityo bhavati ..... sårya àtmà jagatastasthuùa÷ca ... etaü sarveùu bhåteùu' (ai. 3-2-3.) ityàdivàkyaü gçhyate / atra tasyetyàderupanyàsaþ etamiti paràmara÷anãyasamarpakatayàva÷yakatvàtpårvapakùayuktipradar÷anàrthaü ca kçtaþ / tathà ca yatha etamityuttaravàkyenoktaü sarvapràõihçdayasthatvaü tasyetyàdinà pårvavàkyena prakçtatvàttasyàdityasyaiva pratãyate, atastasyaiva tatpårvoktaü tatamatvamapi bhavet / na viùõoriti yojanà / atra pårvapakùe tatamatvaü saïkucitaü sarvabhåtagatatvaråpaü vivakùitam / na caivaü siddhàntyabhimataniravadhikasarvagatatvàkùepàpràptiriti vàcyam / pårvapakùe 'etameva' iti avadhàraõena viùõoranyatràkùepàt tenàsyàkùepikãsaïgatiþ, viùayasaü÷ayau, viùõoranyasyaiva sarvapràõigatatvamiti sayuktikapårvapakùa÷ca dar÷ito bhavati / siddhànete ÷rutyarthastu - 'tasya' prakçtasya 'etasya' saüvatsaranàmakasya caturmukhasya sarvàditvatatamatvaniyàmakatvanimittairàdityanàmà pradyumno rasaþ sàrabhåtaþ / sa ya÷càyaü puruùadehagataþ pràkçtadehavarjanàda÷arãraþ 'praj¤àtmà' j¤ànaråpo 'niruddhaþ / ya÷càsàvàditye sthitaþ pradyumna etatsthànadvayagataü råpamekamiti vidyàt / tasmàtpuruùàdityagatàniruddhapradyumnayoraikyàdàdityaþ 'puruùaü puruùaü prati' pratipuruùaü 'bhavati' abhimukho bhavati / pratigçhaü kåpa itivatsarvapuruùagato bhavatãti ceti / 'jagato' jaïgamasya 'tasthuùaþ' sthàvarasya 'àtmà' àdànàdikartà 'såryaþ' såripràpyo viùõurdivaü pçthivãmantarikùaü ca 'àpràþ' àsamantàdapårayadityarthaþ / etamityàdãnàü saptamyantapadaiþ pratyekaü sambandhaþ / tathà ca 'bahvçcàþ' çgvedinaþ 'etaü hyeva' etameva puruùàdityagatameva hi viùõuü 'mahatyukthe' mahadukthanàmakabçhatãsahasre taddevatàviùaye taddevatàmiti yàvat 'mãmàüsante' jànanti / 'adhvaryavo' yajurvedinaþ 'agnau' cayanasàdhaneùñakàdevatàviùaye taddevatàü mãmàüsante / 'chandogàþ' sàmavedino 'mahàvrate' tadàkhyastotrasya devatàü stotre mãmàüsante / 'asyàü' pçthivyàü etaü 'divi' antarikùe vàyvàdau caivaü etameva 'sarveùu bhåteùu' sarvapràõiùu antaþ vyàptamàcakùate vidvàü÷a ityarthaþ / sarveùvityeva pårteþ punarbhåteùvityuktiratra bhåtavçttitvamàtraü pratipàdyatayàbhipretamiti j¤àpayitum / etaü sarvabhåtagatameva viùõuü guõapårõatvàdvyàptatvàcca etaü
mukhyato brahmetyàcakùate iti vàkya÷eùàrthaþ / na sthànàdhikaraõañãkàyàü tu - sarveùu bhåteùu cakùuràdisthàneùu etamekameva brahma guõapårõamàcakùate iti vyàkhyàtam / pårvapakùã tu tasyaitasya prakçtaprasiddhasaüvatsarasyàsau prasiddha àdityaþ såryo rasaþ sàrabhåto 'dhipatirityarthaü manyate /
__________
BBsBh_1,2.1.3:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.1.3:
atha siddhàntayatsåtramavatàrayati - ata iti // iti saïgatisambhavàdàkùepasadbhàvàcca atastatparihàràyottaramabravãdbàdaràyaõa ityarthaþ / tadeva såtraü pañhati - sarvatreti /
__________
BBsBh_1,2.1.4:
%<'sa ya÷càyama÷arãraþ praj¤àtmà' (ai.à. 3-2-4.)
ityàdinà sarvatrocyamàno nàràyaõa eva />%
BBsBhDãp_1,2.1.4:
atra samanvayasåtràttattvityasyànuvçttiü liïgavyatyayam 'ucyamànam' ityadhyàhàraü càbhipretya pratij¤àü÷aü vyàcaùñe - sa ya÷ceti // vàkyeneti ÷eùaþ / yadyapi 'tasyaitasyàsau' ityàdineti vaktavyam / pårvavàkyatvàt / tathàpi tasya pårvapakùayuktipradar÷anàrthatvenopanyastatvàttadvihàya siddhàntayuktipradar÷akavàkyaj¤àpanàya 'sa ya÷càyama÷arãraþ praj¤àtmà' ityàdinetyevoktam / vastutastu - na 'tasyaitasyàsau' ityasyeva 'sa ya÷ca' ityasya yuktipradar÷anamàtratàtparyeõopanyàsaþ, nàpi viùayamàtrapradar÷anatàtparyeõa / api tu pårvaü viùayavàkyasya anudàhçtatvàttadarthatayà tadgataitacchabdaparàmar÷anayasamarpaõàrthamananyasàdhàraõasvato '÷arãratvayuktipradar÷anàrthaü ceti dhyeyam / 'sarvatra' sarvapràõihçdayeùvantargatatayocyamàno nàràyaõa eveti / nàràyaõa÷abdaprayegena -
yacca ki¤cijjagatsarvaü dç÷yate ÷råyate 'pi và /
antarbahi÷ca tatsarvaü vyàpya nàràyaõassthitaþ //
iti vàkyamapi saïgçhãtaü bhavati / tena ca såtre saïkucitavçttinà sarvatretyanena sarvabhåtahçdgatatvasyaivàbhipretatvenànyatra bahirneti pràpta÷aïkà nirastà bhavati /
__________
BBsBh_1,2.1.5:
%<'tadeva brahma paramaü kavãnàm' (mahànà. 1-6.)
'paramaü yo mahadbrahma'>%
BBsBhDãp_1,2.1.5:
hetvaü÷aü vyàcaùñe - tadeveti // vyàkhyàtametajjij¤àsànayer / i÷varabrahmaõorabhedabodhanàrthaü pravçttasya 'paramaü yo mahadbrahma paramaü yaþ paràyaõam' iti bhàratavàkyasya yaþ paramaü mahadbrahma yaþ paramaü paràyaõaü tasya lokapradhànasya jagannàthasya nàmnàmityuttaravàkyenànvayaþ /
__________
BBsBh_1,2.1.6:
%%
BBsBhDãp_1,2.1.6:
vàsudevàdityaparà smçtiþ / 'vàsudevàt' kçùõàdanyaþ ko và brahma÷abdamukhyavàcyo bhavet, na ko 'pi / kintu sa eva mukhyavàcyaþ / kutaþ? 'hi' yasmàt 'saþ' vàsudevaþ sarvaguõaiþ pårõastadanye tvapårõàþ tasmàt / tarhi 'brahmàõi jãvàþ sarve 'pi' ityàdi kathamityata àha tadanya iti // vàsudevàdanye jãvàþ 'upacàrataþ' amukhyata eva brahma÷abdoditàþ, na tu mukhyata ityarthaþ / itãti / vàkyeùviti ÷eùaþ / anena sarvatretyasya hetàvapyanvayo dar÷itaþ / tathà ca sarvatrodàhçtavàkyeùu 'tasminneva' viùõàveva 'prasiddhasya' råóhatvenàvagatasya 'brahma÷abdasyopade÷àt' sarvagate vastuni ÷ravaõàdityarthaþ / tasminnevetyanena ÷ruterniravakà÷atvamuktaü bhavati / anena 'sa ya÷càyama÷arãraþ praj¤àtmà' (ai.à. 3-2-3.) ityàdinà 'sarveùu bhåteùvetameva brahmetyàcakùate' (ai.à. 3-2-3.) iti ÷àkhà÷eùeõa sarvatra sarveùu bhåteùu antargatatayocyamàno nàràyaõa eva na tvàdityàdiþ / kutaþ? 'etameva brahmetyàcakùate' iti sarvabhåtagate vastuni nàràyaõaikaniùñhatvena ÷rutyàdiprasiddhabrahma÷abdopade÷àcchruteriti såtràrtha ukto bhavati /
__________
BBsBh_1,2.1.7:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.1.7:
yuktyantareõa viùõorevàtroktasarvagatatvaü pratipàdayatsåtramupanyasya tadupàtta÷rutimevodàharati - vivakùiteti/ àdipadena 'agato 'mato 'nato 'dçùño 'vij¤àto 'nàdiùñaþ / ÷rotà mantà draùñàdeùñà ghoùñà vij¤àtà praj¤àtà sarveùàü bhåtànàmantarapuruùaþ sama àtmeti vidyàt' (ai.à. 3-2-4.) iti vàkya÷eùo gçhyate / ityàdãti luptatçtãyavibhaktikaü padam / asya vivakùiteti såtrapadenànvayaþ / ata eva såtrabhàùyayorekãbhàva iti tattvapradãpoktiþ / anena såtre ÷rutyeti ÷eùaþ såcitaþ / caþ pårvoktahetusamuccaye 'vadhàraõe ca / yato vaktuü yogye vivakùà bhavati / ato vivakùitàþ vaktuü yogyàþ vakùyamàõà iti và / ye tu ÷rutãnàü brahmaguõeùu tàtparyàbhàvaü vadanti, tanniràsàya vivakùitapadamupanibabandha såtrakçditi tattvapradãpokteþ ÷rutitàtparyaviùayabhåtà iti và / sarvatretyanuvartate / gate iti ÷eùaþ / tathà ca sarvatra gate vivakùitànàü ÷rutyà sarvatra gataniùñhatayà vaktuü yogyànàü itaþparaü ÷rutyà sarvagataniùñhatayà vakùyamàõànàü ÷rutitàtparyaviùayãbhåtànàü và guõànàmupasaühàragatà÷rutatvàdãnàü viùõoreva yogyatvena tasminnevopapatteþ anyatrànupapatte÷ca sarvatrocyamàno nàràyaõa eva iti såtràrtha ukto bhavati / yaþ prakçto viùõuþ saþ 'ataþ' de÷akàlaguõairvyàptaþ / ata sàtatyagamane iti dhàtuvyàkhyànàt 'santato hyata ucyate' iti vacanàcca / yadvà - ato 'tistçtãye 'ti÷aye adhika ityarthaþ / 'a÷rutaþ' sarvàtmanà ÷rotuma÷akyaþ / svayameva svàtmànaü svàtantryeõa ÷çõoti / 'narte tvat' (ç. 10-112-9.) iti ÷ruteþ / 'agataþ' apràptaþ pårõatvàtsarvàtmanàj¤àta iti và / sarvàtmanà mananaviùayo na bhavatãtyamataþ / anato netçrahitaþ svatantra iti yàvat / 'adçùñaþ' pratyakùeõa kenacit, sarvàtmanà pårõatvàt / ata eva sarvàtmanà 'avij¤àtaþ' vi÷eùato na j¤àtaþ / 'anàdiùñaþ' niyojaka÷ånyo 'nyairanàj¤apta iti và / yathànyaiþ svayama÷rutàdirna tathànye, sarvàtmanà ÷rutyàdyà ityàha - ÷roteti / '÷rotà' yugapatsvàtantryeõa ÷ravaõakartà / 'mantà' svàtantryeõa sarvamananakartà / svàtantryeõa sarvadraùñà / 'àdeùñà' niyojanakartà / 'àghoùñà' samyagvaktà / 'vij¤àtà' vi÷eùeõa j¤àtà / prakarùeõa j¤àtà / 'sarveùàü bhåtànàü' jãvànàm 'antaraþ' antasthaþ 'puruùaþ' pårõaþ 'samaþ' samànaþ, sarvaråpeõa 'àtmà' àdànàdikarteti vidyàdityaitareyabhàùyatattvapradãpavi÷ve÷varatãrthãyadi÷à ÷rutyarthaþ /
__________
BBsBh_1,2.1.8:
%%
BBsBhDãp_1,2.1.8:
nanvetacchrutyuktànàm a÷rutatvàdiguõànàü kuto viùõuniùñhatvamityata àha - sa hãti // hi÷abdaþ prasiddhau / 'saþ' viùõuþ 'na te' ityàdinà vàkyenà÷rutatvàdiguõaþ tadvattayà prasiddha ityarthaþ / ÷rutau '÷rotràdinà' iti padàdhyàhàreõeti bhàvaþ / yadyapi ÷rutàvatatvasya prathamoktatvàdatatvàdiguõa iti vaktavyam / tathàpi tasya sarvagatatvaråpatvena viùõuniùñhatayà sàdhyatvàt asiddhatvàt sa viùõuratatvàdiguõakaþ prasiddha iti siddhanirde÷àyogàt a÷rutatvàdãtyuktam / yadvà - viùõuratatvàdiguõakaþ 'na te viùõo' (ç. 7-99-2.) ityàdi÷ruteriti prayoge sarvagatatvaråpasyàtatvasya sàodhyatvàttasya ca 'na te viùõo' ityàdàvanukterhetvananvayàda÷rutatvàdãtyuktam /
__________
BBsBh_1,2.1.9:
%<'sa savità sa vàyuþ sa indraþ so '÷rutaþ so 'dçùño
yo hariryaþ paramo yo viùõuryo 'nantaþ' ityàdicaturveda÷ikhàyàm // 2 //>%
BBsBhDãp_1,2.1.9:
'na te' ityàdi÷rutau mukhato '÷rutatvàdikaü viùõorna pratãyate ityato 'traivàrthe spaùña÷rutiü càha - sa iti / yaþ 'savità' jagadutpàdakaþ sa harireva / yo 'vàyuþ' balaj¤ànaråpo devaþ sa paramaþ paramàtmaiva / yaþ 'indraþ' paramai÷varyavàn sa viùõureva, na prasiddhàdiþ / yo '÷ruto 'dçùñaþ so 'nanto 'parimito harireva nànya ityarthaþ / yadvà - yo haryàdi÷abdavàcyaþ prasiddhaþ, sa eva savitçtvàdiguõavàci÷abdavàcya ityarthaþ / ityàdãti / yataþ caturveda÷ikhàyàmityàdyuktamato 'pi sa evà÷rutatvàdiguõa ityanvayaþ /
__________
BBsBh_1,2.1.10:
%%
BBsBhDãp_1,2.1.10:
nanu yathà brahma÷abdàda÷rutatvàdiliïgai÷ca viùõuþ sarvagata ityucyate / tathàdityàdi÷abdàtsarvajãvaliïgàccàdityaþ sarvajãvà và sarvagatàþ kiü na syurityata àha - na ceti // 'àdityo rasaþ' ityàditya÷abdàt sarvagatatvaprakaraõe 'cakùurmayaþ ÷rotramayaþ chandomayo manomayo vàïmaya àtmà' (ai.à. 3-2-1) iti ÷rutau j¤ànakaraõacakùuràdyàtmakadehàbhimànitvena jãve prasiddhàccakùurmayatvàde÷cetyarthaþ / hetusamuccaye ca÷abdaþ/ 'jãvaþ' ityanena såtragataü ÷àrãrapadaü vyàkhyàtam / '÷àrãrau tàvubhau proktau jãva÷ca paramastathà' iti smçteþ / ÷arãràbhimànitvàcca jãvasya ÷àrãtvaü yuktam / jãva ityekavacanaü samudàyàbhipràyam / jãva÷cetyapi ca÷abdànvayaþ / tenàdityapratij¤à samuccãyate / sarvatra gata iti ÷eùaþ / iti na vàcyamiti sambandhaþ /
__________
BBsBh_1,2.1.11:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.1.11:
kuto na vàcyamityatra hetvàkàïkùàyàü såtramupanyasya pratij¤àbhàgasyàvatàrikàbhàùyeõaiva vyàkhyàtatvàddhetvaü÷ameva vyàcaùñe - anupapatteriti // ekasyaikaikasya jãvasyeti vipariõàmenànuvartate / sarva÷arãreti / sarva÷arãrasthatvasyànupapatteþ sarvajãvasya samànabhogapràptiråpopapattiviruddhatvàdevetyarthaþ / na tvanyapràpakàbhàvàditi hetvantaramanveùaõãyamityeva÷abdàrthaþ / evetyanena sautratu÷abdo vyàkhyàtaþ / anupapattistu ñãkàyàmeva sahetukamupapàdità /
__________
BBsBh_1,2.1.12:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.1.12:
yuktyantareõa ÷àrãrasya sarvagatatvaü niràkurvatsåtramupanyasya tadupàtta÷rutimevodàharati - karmeti // bhàvapradhàno 'yaü, caþ samuccaye / 'sarvatroktaþ ÷àrãraþ' iti padatrayaü vipariõàmenànuvartate / tathà ca sarvatroktasya sarvagatasya prakçtasya 'etamàtmànaü parasmai ÷aüsati' ityaitareya÷rutau ÷aüsanakriyàyàü sa etamàtmànamiti karmatvena ÷àrãrasya jãvasya ca tasyàmeva kartçtvena vyapade÷àt ekasyàü kriyàyàü tayorutsargato bhinnatvaniyamàt apavàdakàraõàbhàvàcca na sarvatrocyamànaþ ÷àrãra ityarthaþ / tattvapradãpe tu - cakàràt 'parasmai' iti sampradànavyapade÷àccetyabhipràya ityuktam / yaþ 'etamàtmànaü' cakùurmayatvàdiguõakaü paramàtmànam 'anyasmai' ayogyàya '÷aüsati' upadi÷ati tasya vedàþ 'dugdhadohàþ' phalavidhurà bhavantãtyarthaþ / ityàdãtyasya pårvavatsåtreõànvayaþ / àdipadena 'àtmànaü veda' iti ñãkoktaü 'yastityàja sacividaü sakhàyaü na tasya vàcyapi bhàgo 'sti' (ai.à. 3-2-4.) iti tattvapradãpodàhçtavàkyaü ca gçhyate / 'sacividaü' karmasa¤cayavettàraü prãtyà ekade÷asthatvàt sakhàyaü hariü 'yastityàja' tatyàja anyathà veda, tasya 'vàci' vedàdhyayanàdau tasmàt 'bhàgaþ' phalaü nàsti narakaü ca syàdityarthaþ /
__________
BBsBh_1,2.1.13:
%%
#<÷abdavi÷eùàt | BBs_1,2.5 |>#
%%
BBsBhDãp_1,2.1.13:
yaduktaü brahma÷abdàt viùõureva sarvagata iti / tadayuktam, brahma÷abdasya jãve 'pi vçtteþ / na càsau jãve 'mukhya iti tadagrahaþ / cakùurmayatvàdibàdhakabalenàmukhyàrthasyàpi grahaõopapatteþ / na ca dvitãyasåtroktabàdhakànna jãvaþ '÷rutvàpyenaü veda na caiva ka÷cit' iti gãtàyàü jãvasyà÷rutatvàdi÷ravaõàt, tçtãyoktasya ca viùõàvapi sàmyàt / nàpi turãyoktacakùurmayatvàdibàdhakena, ekasyaiva karmatvakartçtvayoþ upapatterityà÷aïkàü pariharatsåtramupanyasya tadupàtta÷rutimevodàharati - ÷abdeti // bhàùyasya såtreõànvayaþ / tathà ca 'etameva brahmetyàcakùate' iti vàkye hetutvena prakçtabrahma÷abdasya 'vi÷eùàt' sàvadhàraõatvaråpavi÷eùavattvàdityarthaþ / asya nànena brahma÷abdena ÷àrãra ucyate iti labdhasàdhyenànvayaþ/ anenaivakàro vidheyapadasaïgataþ, tacchiraskabrahma÷abda÷ca mukhyabrahmatvàrthakaþ/ sa ca jãve na yukta ityuktaü bhavati / yadvà - evakàra emityudde÷yavàcipadenaiva saïgato 'nyayogavyavacchedàrthakaþ / na caivaü brahma÷abdasya sàvadhàraõatvàpràptiriti vàcyam / evakàràrthàvadhàraõasyànyayogavyavacchedasyànyasmin brahmatvayogavyavaccheda iti vivaraõe brahma÷abdàrthabrahmatvasambandhàt brahma÷abdasya sàvadhàraõatvapràpteþ / yadyapi na ÷àrãra etacchabdàrthaþ / kutaþ? tasya evakàràrthapratiyogivàcakabrahma÷abdenaiva vi÷eùitatvàditi såtravçttissambhavati / tathàpi na sà ñãkokteti na kairapi pradar÷ità /
__________
BBsBh_1,2.1.14:
%%
BBsBhDãp_1,2.1.14:
sàvadhàraõatve 'pi brahma÷abdasya kuto na jãve vçttirityata àha - na hãti/ hi÷abdaþ prasiddhau hetau ca/ kavaya iti ÷eùaþ / kuta iti cet evakàra÷iraskabrahma÷abdavàcyatve jãvasya mukhyabrahmatvaü syàt, tacca nopapadyate / tasyàmukhyabrahmatvena prasiddhatvàditi bhàvaþ / evamevakàrasyodde÷yasambandhonànyayogavyavacchedakatve 'pi pårvapakùe etacchabdàrthatvena abhimatajãvàdanyasya brahmatvaü niùiddhaü syàt / tacca nopapadyate / jãvàdanyasya paramàtmàno mukhyabrahmaõo jàtyàderamukhyabrahmaõa÷ca sattvenànyasya brahmatvasambandhaniùedhàyogàdityapi draùñavyam / tattvapradãpe tu - jãvasya brahmatve tasya bhåtatvena bhåteùvityuktaü bhåtasthatvaü na yujyata ityuktam /
__________
BBsBh_1,2.1.15:
%<'eùa u eva brahmaiùa u evàtmaiùa u eva savitaiùa u evendra eùa u
eva harirharati paraþ parànandaþ' iti cendradyumna÷àkhàyàm // 5 //>%
BBsBhDãp_1,2.1.15:
viùõàvapi sàvadhàraõabrahma÷abdasya vçttiþ kuta ityata àha - eùa iti // u eva / yadvà - u÷abdo viùõuparaþ / tathà caiùa viùõureva brahmetyarthaþ / 'àtmànam' ityuktamàtmatvaü 'sa savità' ityuktasavitçtvàdikamapi viùõorevetyàha - eùa u evàtmetyàdinà / ya u yo viùõureva hariþ / tatra nimittamàha - haratãti / yaj¤agçheùvióopahåtaü bhàgaü svãkarotãtyarthaþ / yadvà - satàü pàpaü haratãtyarthaþ / evameùa eva para uttamaþ pårõànanda÷ceti yojanà / indradyumna÷àkhàyàmityasya 'ya etaü sarvabhåtasthaü viùõumeva brahmetyàcakùate indradyumnàþ' ityupaskçtenànvayaþ / asya ca hetoravatàrikàgatasàdhyenànvayaþ /
__________
BBsBh_1,2.1.16:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.1.16:
smçtisamàkhyayàpi viùõoratroktasarvagatatvaü sàdhayatsåtraü pañhitvà tàü smçtimudàharati - smçte÷ceti // ityàdismçte÷ca sarvatrocyamàno nàràyaõa evetyanvayaþ / na kevalamuktahetubhya iti cakàràrthaþ / smçteþ svavacanatve 'pi paroktànuvàdaråpatvàt taduktiryuktà / evamagre 'pi / he 'guóàke÷a' guóàkà nidrà tadã÷astadrahita iti yàvat / guóavadàsamantàtke÷à yasya saþ ÷lakùõake÷eti và / ahamantaryàmitayà sarvahçdayasthita ityarthaþ 'gàü' bhåmiü àvi÷ya tatràvatãrya 'bhåtàni' jãvàn 'ojasà' sàmarthyena dhàrayàmãtyanyavàkyasyàrthaþ / ime ca gãtàyàmarjunaü prati kçùõavàkye / pårvavàkye sarvabhåtà÷ayastho ya àtmà jãvaþ so 'hamityabhedapratãtiniràsàya dvitãyavàkyodàharaõam / tadgatatvenaiva taddhàrakatvamabhipretam / ato nàsaïgatiþ / àdipadàtsmçtyantarasaïgrahaþ /
__________
BBsBh_1,2.1.17:
%%
BBsBhDãp_1,2.1.17:
anye tu 'manomayaþ pràõa÷arãro bhàråpaþ satyasaïkalpaþ' iti vàkye manomayatvàdiguõar i÷vara eva, na jãva iti siddhàntite jãve÷ayoraikyàt kathametadityà÷aïkya asti bhedaþ / na càpasiddhàntaþ, yato 'yaü na pàramàrthikaþ, kintu, mithyàbhåta eva såtrakçtà vivakùita iti samàdhàya bhedamithyàtve såtratàtparyaü varõayanti / teùàü matamà÷aïkya dåùayati - na ceti // castvarthe / na¤ ca tadviruddhatadabhàvàrthaþ / tathà ca 'apràmàõikaü' bhedamithyàtvaü 'na kalpyaü' såtrakçdvivakùàviùayatvena na kalpanãyam / kutaþ? yatastadapràmàõikaü pramàõa÷ånyaü 'dvà suparõà' ityàdipramàõaviruddhaü ca ata iti yojanà /
__________
BBsBh_1,2.1.18:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.1.18:
uktàrthamàkùipya samàdadhatsåtraü pañhitvàkùepàü÷aü tàvadvyàcaùñe - arbhaketi // vàkya iti ÷eùaþ / arbhaketyasya vyàkhyàlpeti / alpamokaþ sthànaü yasya tasya bhàvastattvaü tasmàt / tathàcàlpasthànasthitatvokterityarthaþ / sarvajãvahçdayasuùiràõàmalpatvàditi bhàvaþ / såtragatatacchabdasya prakàraprakàryubhayàrthatvaü matvàha - cakùuriti, jãva iti ca / àdipadena ÷rotramayatvàdi gçhyate / cakàràdàdi÷abdàdvà àditya÷rutirapi gahyate / ata eva jãvapadamàdityasàdhàraõaü pràyoji / jãvasya vyapade÷o vacanaü jãvavyapade÷aþ 'cakùurmaya÷÷rotramayaþ' iti ÷rutàviti ÷eùaþ / co hetusamuccaye / neti / sarvatrocyamàno nàràyaõa eveti yaduktaü tannetyarthaþ / paramàtmapakùe 'pi jãvapakùa iva bàdhakasadbhàvàditi bhàvaþ // parihàràü÷aü vyàcaùñe - neti / uktabàdhakàdviùõoþ sarvatrocyamànatvàbhàvo netyarthaþ /
__________
BBsBh_1,2.1.19:
%%
BBsBhDãp_1,2.1.19:
kuto netyato 'tra bàdhakàbhàvàditi hetum arbhakaukastvàdãnàü ca viùõàvevopapannatvenàbàdhakatvàditi tadupapàdakahetuü copaskçtya tarhi viùõàvarbhakaukastvàdikathanavaiyarthyamityà÷aïkya tatparihàratvenoktamevaünicàyyatvàdityaü÷aü vyàkhyàti - arbhakaukastveneti / àdi÷abdenmanomayatvena ityàha / anena sautraivaü÷abdaþ prakàràrthatayà vyàkhyàtaþ / siddhàntàü÷e 'pi viùõvarthakasya vyatyastatacchabdasya sàvadhàraõasyànvayamabhipretyàha - tasyaiveti / yadvà - pradhànasåtre 'nuvçttasya tadityasyeha vipariõatasyàvçttiü matvàha - tasyaiva viùõoriti / evakàro 'pyarthaþ / tathà ca sarvagatasyàpi jãvavilakùaõasyàpãtyarthaþ / na tu jãvasya, ityanyaniùedhàrtho và evakàraþ / 'nicàyyatvàt' upàsyatvàt / anenàparichinne alpaukastvoktiþ jãvavilakùaõe cakùurmayatvàdyuktivyartheti ÷aïkà nistà bhavati /
__________
BBsBh_1,2.1.20:
%%
BBsBhDãp_1,2.1.20:
idànãü sarvagatasyàlpaukastvamayuktamiti ÷aïkàniràsàya såtragçhãtaü dçùñàntàü÷aü evamityasya ca÷abdenàpyanvayaü vyatyastatatpadasya àvçttasya 'yujyate' iti adhyàhçtenàpi sambandhamabhipretya vyàkhyàti - sarvagatatva iti // apãti dvitãyaca÷abdavyàkhyànam /
__________
BBsBh_1,2.1.21:
%%
BBsBhDãp_1,2.1.21:
yadapi jãvavilakùaõasya nityaj¤ànavato j¤ànakaraõacakùuràdipràcuryaråpacakùurmayatvàdikathanamayuktamiti codyaü, tat ca÷abdasåcitasmçtyà niràha - sarvendriyamaya iti // viùõuryataþ sarvapràõiùu saüsthitaþ / pràõà indriyàõi tadvantaþ pràõinaþ teùvindriyaniyàmakatvena sthitaþ / sarvendriyasvàmãti yàvat / ataþ sarvendriyamaya ityukta ityarthaþ/ svàmitvaü mayaóartha iti bhàvaþ / ca÷abdaþ prathamapàdàrthe dvitãyapàdàrthaü hetumàha / evaü dvitãyatçtãyapàdadvayamapi àdityàdisarvapràõisthitatvàdàdityàdisarvanàmàbhidheya iti hetuhetumadbhàvena vyàkhyeyam / ata eva ca÷abdaþ dvitãyatçtãyaca÷abdavat vi÷eùaõàntarasamuccayepyanveyaþ / anena prathamapàdena 'cakùurmayaþ ÷rotramayo manomayo vàïmayaþ' ityàdikaü brahmaõi tatsvàmitvena nimittena prayuktamiti vyàkhyàtaü bhavati / evaü dvitãyatçtãyapàdàbhyàü tattadgatatvenàdityàditattannàmavàcyatvakathanamukhenàditya÷ruterã÷varavàcitvamuktaü bhavati / anenaivàditye 'nuktiyuktivirodha÷ca parihçtaþ / caturthapàdena chandaþpadoktavedamukhyàrthatvàcchandomayatvaü ca viùõoryuktamitiyuktaü bhavati / aitareyabhàùye - 'sampårõadar÷ana÷akteþ cakùurmayaþ sampårõa÷ravaõa÷akteþ ÷rotramayaþ satyakàmatvàt chandomayaþ sarvamantçtvànmanomayaþ sarvavaktçtvàdvàïmayaþ pårõaphalaråpatvàdàtmà' iti / tathà bçhadbhàùye - 'mayañpràyuryàrthaþ svaråpe ca' iti pratij¤àya -
sarvadraùñçsvaråpatvàccakùurmaya itãryate /
sarva÷rotçsvaråpatvàtsa ÷rotramayar iritaþ // iti /
tathà bhàgavatatàtparye -
sarve viùõau sthità yasmàdatassarvamayo hyasau /
iti prakàràntareõa bhagavati cakùurmayatvàdikaü vyàkhyàtam / skànde ityanantaraü uktvàditi ÷eùaþ / asya jãvavilakùaõasyàpi indriyasvàmitvàdinà cakùurmayatvàdi yujyate iti na tadayoga ityupaskçtasàdhyenànvayaþ /
anena 'sarveùu bhåteùu' ityàtràrbhakaukastvokteþ 'cakùurmayaþ' ityàdau ca tasya jãvasya tena cakùurmayatvàdinà prakàreõoktatvàt àdityavyapade÷àcca asmàdeva bàdhakànna sarvatrokto nàràyaõa iti cet - na, kutaþ? atra bàdhakàbhàvàt, arbhakaukastvàde÷ca viùõàvevopapatteþ / na càparicchinnasyàrbhakaukastvoktiþ jãvavilakùaõasya cakùurmayatvàdyukti÷ca vyartheti vàcyam / evaü nicàyyatvàt / càyç påjàni÷àmanayoþ / tasyaiva tasyàparicchinnasyàpi viùõoþ alpaukastvacakùurmayatvàdinà prakàreõopàsyatvena upàsanàrthaü taduktisàrthakyàt / na càparicchinne jãvavilakùaõe ca brahmàõi arbhakaukastvàdyuktirna yujyata iti vàcyam/ yataþ 'evaü ca' evamapi sarvagatatve 'pi 'vyomavat' tadalpaukastvaü cakùurmayatvàdi yujyate / yathà vyàptasyàpi vyomno 'vyàkçtàkà÷asya mañhàdyekade÷àvasthitiþ tathà brahmaõo bhåtà÷ayàdau sthitiryuktà / yata÷caivaü viùõorjãvavilakùaõatve 'pi indriyasvàmitvàdinà cakùurmayatvàdyuktiryuktàta iti såtràrtha ukto bhavati /
__________
BBsBh_1,2.1.22:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.1.22:
punaruktamàkùipya samàdadhatsåtramupanyasyati - sambhogeti / atra pårvasåtràdevaü÷abdamanuvartya tadbodhitamàpàdakaü dar÷ayan pårvapakùàü÷aü tàvadvyàcaùñe - jãveti // jãvaparamàtmanorityarthaþ / eketi // viùõoþ sarva÷arãrasthatve jãvena sahaika÷arãrasthatvapràpteriti bhàvaþ / saü÷abdasya 'vyavahçpaõossamarthayoþ' ityatreva samànàrthatvamà÷rityàha - samàneti / ive÷varapakùe 'pi bàdhakasàmyànnàyaü sarvagata iti vàkya÷eùaþ / parihàràü÷aü vyàcaùñe - neti/ ne÷varasya samànabhogapràptirityarthaþ /
__________
BBsBh_1,2.1.23:
%%
BBsBhDãp_1,2.1.23:
kuto netyastatra hetutvena vai÷eùyàdityaü÷aü yojayati - sàmarthyeti // svàrthe ùya¤ / vi÷eùiõo bhàva iti và / tathà ca parasya samànabhogàpràptau jãvàdapi sàmarthyavai÷eùyàdityarthaþ /
__________
BBsBh_1,2.1.24:
%%
BBsBhDãp_1,2.1.24:
kiü tatsàmarthyavai÷eùyaü, yena samànabhogàpràptirityata àha - uktamiti // na kevalaü såtre jãve÷ayorbhogasàmyàbhàvaþ, tatra hetutvena sàmarthyavai÷eùyaü coktam, kintu gàruóe ceti samuccayàrtha÷caþ / kimuktamityatastatpañhati - sarvaj¤eti // sarvaj¤atvàlpaj¤atvaråpabhedakadharmàbhyàmityarthaþ / pràptasya bàdhakasya parihàràya viùõoþ sàmarthye satyapi prathamaü pràptistàvatsyàdeva agnistambhavato dàhapràptivat / sàpi bhagavati na sambhavati / tasya sàrvaj¤enaiùyadbàdhakaparihartçtvasambhavàditi bhàveneha sàrvaj¤oktiþ, na jãvena saheka÷arãrasthatve 'pi duþkhaparityàgena sukhamàtrabhoge svàtantrayaü hetuþ / jãvasya cobhayànubhave pàratantryaü heturiti vivektavyam / sambhogaþ samànabhogaþ / gàruóa ityanvayaþ / 'iti ca' iti ca÷abdapàñhe tatra pårvoktena samuccayàrtha÷cakàraþ/ anena yato yathà ekasya jãvasya sarva÷arãrasthatve sarvasamànabhogapràptiþ bàdhikànupapattiþ såtroktàsti / tathà evamã÷asya sarvabhåtagatatvamaïgãkçtya jãve÷varayoreka÷arãrasthatve parasya jãvasamànabhogapràptirbàdhikàsti / ato ne÷varaþ sarvabhåtagata iti cenna, kutaþ tasya tadapràptau jãvàdapi sàmarthyavai÷eùyàt agnistambhavato dàhàbhàvavaditi såtràrtha ukto bhavati // 1 //
// iti sarvagatatvàdhikaraõam //
______________________________________________________________
// 2. attçtvàdhikaraõam //
__________
BBsBh_1,2.2.1:
%<'janmàdyasya yataþ' ityuktam / tatràttçtvaü 'sa yadyadevàsçjata
tattadattumadhriyata sarvaü và attãti tadaditeradititvam'
(bç. 3-2-5.) ityaditeþ pratãyate />%
BBsBhDãp_1,2.2.1:
atràdhikaraõe lokato 'nyatra prasiddhàditi÷abdena sahoktàttçtvaliïgasya harau samanvayaþ kriyate / ÷rutyàdisaïgatiþ viùayavàkyamudàhçtya viùayasaü÷ayau sayuktikapårvapakùaü ca såcayati - janmeti // janmàdisåtre janmàdikartçtvaü viùõoruktamityarthaþ / tatreti / uktalakùaõeùu madhya ityarthaþ / praviùñamiti ÷eùaþ / attçtvamiti //
sa sargakàle ca karoti sarvaü
saühàrakàle tu tadatti bhåyaþ /
sraùñà pàtà tathaivàttà (skànde)
ityàdàvadidhàtuprakçtikàneka÷abdavàcyaü saühartçtvàparaparyàya÷abdabodhyaü årõanàbhyàdivadattçtvaü tadityarthaþ / anena aderbhakùaõàrthatvàdaditerattçtve 'pi na saühartçtvalakùaõasyàtivyàptiriti ÷aïkà nirastà / prathameti÷abdaþ ÷rutigataþ / dvitãyastu bhàùyakàrãyaþ / aditerityàvartate / tatraikaü bhàvapradhànam / tathà ca iti bçhadàraõyakavàkye yadattçtvaü pratãyate tat aditeþ devamàtureva bhavet / kutaþ? 'aditeþ' aditi÷ruteþ / tathà adititvaliïgàcceti yojanà / adititvaü ca gotvàdivadaditimàtradhramo, na viùõau sàvakà÷am / anena janmàdisåtroktalakùaõasyàtivyàptyasambhavàkùepàttenàsyàkùepikã saïgatiþ / ÷rutyuktamattçtvaü viùayaþ / viùõoranyasya veti sandehaþ / devamàturaditereveti pårvaþ pakùaþ / aditi÷rutiradititvayukti÷ca såcità bhavati / pårvapakùe ÷rutyarthastu - 'saþ' aditirdevamàtà saüvatsaranàmnà caturmukhena 'yadyadasçjata tattadattumadhriyata' manaþ / àdacceti ÷eùaþ / kutaþ sarvàttçtvamaditeþ? yasmàtsarvàtrã sà sarvamattãti yat tadeva hyaditerdevamàtuþ 'adititvam' aditi÷abdavàcyatve nimittam, anyathà tanna syàditi / asmin pakùe 'pi sthalàntarasthàditi÷abdasya nirvacanamidam / atra sarva÷abdaþ sudhàrãtyà adityadanayogyasarvaparaþ / ñãkàrãtyà saïkucitasarvaparo và/ siddhànte ÷rutyarthastu - 'saþ' saüvatsaranàmakaþ caturmukho 'yadyadevàsçjata tattatsarvamattuü' sa mçtyunàmà janàrdano 'dhriyata / àdacca / kutaþ sarvasaühartçtvaü viùõoþ? 'aditeþ' aditi÷abdàt / aditirhi 'idaü sarvaü......yadidaü ki¤ca' (tai.2-6) 'aditirdevatàmayã' (kañha. 4-7) iti ÷rutyantare brahmaõyaditi÷abdaprayogàditi yàvat / tàvatàpi kutaþ sarvàttçtvaü viùõoþ? sarvamattãti yattadeva hi 'aditeþ' strãliïgàditi÷abdavàcyasya 'adititvam' aditi÷abdavàcyatvaü anyathà sa nirnimittakaþ syàditi bhàvaþ / anena viùõoþ sarvàttçtàyàü tannimittaka÷rutyantaragatàditi÷abdo heturityuktaü bhavati / uktaü hi candrikàyàm / 'tattadattumiti pårvapratij¤àtasarvàttçtàyàü ÷rutyantare brahmaõi prayuktasya sarvàttçtvanimittakasyàditi÷abdahetåkaraõe sambhavati' iti / ata eva çgbhàùye 'atti vi÷vaü tena caivàditiriti viùõuþ' ityuktam / tatraiva 'guõataþ kàlata÷cànantyaråpamakhaõóitatvaü càditi÷abdapravçttinimittam' iti coktam /
__________
BBsBh_1,2.2.2:
%<'sa yadyadevàsçjata' iti pulliïgaü ca 'kåñastho 'kùara ucyate'
(bha.gã. 15-16.) ityàdivat //>%
BBsBhDãp_1,2.2.2:
nanvetadattçtvamadite÷cetkathaü tarhi tasyàü sa iti pulliïgaü yuktaü syàt / atastena ÷rutyàdibàdha ityata àha - sa iti // iti vàkye ÷rutamityarthaþ / ityàdivadityànantaraü adityàü yujyata iti ÷eùaþ / castvarthaþ / àdipadena 'so 'haü vàyuü di÷àü vatsaü veda' iti chandogavàkyaü gçhyate / kåñamàkà÷aü tadvannirvikàratayà tiùñhatãti kåñasthaþ / prakçtiþ 'akùaro' dehato 'vinà÷itvàducyate iti gãtàvàkyasyàrthaþ / dik÷abditànàü pårvàdi caturdigavasthitabhagavadbàhånàü 'vatsaü' tato jàtaü 'vàyuü' mukhyapràõamahaü 'veda' jànàmãtyarthaþ / lakùmãvàkyametat /
__________
BBsBh_1,2.2.3:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.2.3:
siddhàntayatsåtramavatàrayati - atreti // iti codye samàdhànamucyate såtrakçtà iti ÷eùaþ / anena såtre 'trocyate iti ÷eùo dar÷itaþ / tatsåtraü pañhati - atteti / tattvityanuvartate, vipariõamyate ca / tathà càtra vàkye yaþ 'attà' saühartocyate sa viùõureva / kutaþ? 'sarvaü và atti' iti 'caràcarasya' cetanàcetanaråpasya vi÷vasyàdyatayà saühàryatayà 'grahaõàt' caràcaràttçtvaliïgàditi yàvaditi såtràrthaþ /
__________
BBsBh_1,2.2.4:
%%
BBsBhDãp_1,2.2.4:
caràcarasyàdyatayà grahaõe 'pi kuto nàditestadattçtvamiti liïgasya sàvakà÷atva÷aïkàü niràha - na hãti// hi÷abdaþ prasiddhau / caràcarasyeti såtràkùaràõyanådya ÷rutyanusàreõa sarvasyeti vyàkhyànam / na ca sàmànyapadena vyàkhyànaü vyarthamiti vàcyam / såtrasya ÷rutivisaüvàdapratãtiniràsàrthatvàt / 'aditeþ' devamàtuþ /
__________
BBsBh_1,2.2.5:
%%
BBsBhDãp_1,2.2.5:
caràcaràttçtvaü viùõorapi kutaþ siddhamityata àha - sraùñeti // 'puüsàü paraþ' tebhyaþ uttamo 'vàsudevaþ' kçùõaþ 'eka eva' nikhilajagataþ ekaþ svatantraþ 'sraùñà' sçùñikartà tathà 'pàtà' rakùità tu÷càrthaþ / atrà ca / 'vasudevetare' brahmàdyàstu 'alpasya' jagadekade÷asyàsvàtantryeõa sçùñyàdi kartàro bhavanti/ svàtantryàpekùayà netyarthaþ/ iti skànde ityanantaram uktatvàditi vàkya÷eùaþ /
__________
BBsBh_1,2.2.6:
%%
BBsBhDãp_1,2.2.6:
spaùñàrthatvàtprathamaü smçtimudàhçtyàtraivàrthe ÷rutimapyàha - eka iti // eka ityasyàvçttiþ, idamityasyàpyàvçttipariõàmau / tathà ca ya ekaþ 'idam' asya jagataþ 'purastàt' pralaye babhåva / yata÷ca sçùñau 'idaü' jagat 'babhåva' jàtam / atha ya÷caiko bhavanasya 'gopàþ' goptà babhåva / yaü ca 'sàmparàye' muktipralayayoþ bhuvanaü pravi÷ati nigãrõaudanavat / 'saþ devo' hariþ naþ 'àyuùe' àyurarthe 'iha' yaj¤asthàne àgatya 'ghçtam' àhutiråpam 'attu' svãkarotviti taittirãya÷rutyarthaþ / mantradraùñççùivàkyametat / iti ÷rutyanantaraü yata iti ÷eùaþ / asyàto 'pi viùõo÷caràcaràttçtvaü siddhamityanvayaþ /
__________
BBsBh_1,2.2.7:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.2.7:
yadà niravakà÷asarvàttçtvaliïgamàtràtsàvakà÷àditi÷rutyadititvaliïgayorbàdhena attà viùõureveti siddhyati / tadà kimu vàcyaü niravakà÷aprakaraõasamuccitàlliïgàdityarthaü pratipàdayatsåtraü pañhitvà vyàcaùñe - prakaraõàcceti // 'naivehaü ki¤cana' (bç. 3-2.) iti niravakà÷aviùõuprakaraõabalàccàttà viùõureveti såtràrthaþ /
__________
BBsBh_1,2.2.8:
%%
BBsBhDãp_1,2.2.8:
prakaraõasya vaiùõavatvàsiddhimà÷aïkyàha - apsaüvatsarasçùñyàdineti // apsçùñiþ saüvatsaranàmakacaturmukhasçùñi÷ca te àdã yasya tat tathoktam / àdipadena saüvatsaràdanodyamàdiliïgaü gçhyate / 'tatprakaraõatvàt' viùõuprakaraõatvàdityarthaþ / etatprakaraõasyeti ÷eùaþ / avagamopalakùakametat / asyàtaþ prakaraõàdviùõureva atrocyate iti prakçtasàdhyenànvayaþ / co hetusamuccaye / prakaraõaü nàmaikaprameyapratipàdakànekavàkyàni / bçhadàraõyake hi - 'naiveha ki¤canàgra àsãt / mçtyunaivedamàvçtamàsãt / a÷anàyayà÷anàyà hi mçtyustanmano 'kurutàtmanvã syàmiti/ so 'rcannacaratatasyàrcata àpo 'jàyanta....tadyadapàü ÷ara àsãttatsamahanyata sà pçthivyabhavat tasyàma÷ràmyat.... so 'kàmayata dvitãyo ma àtmà jàyeteti sa manasà vàcà mithunaü samabhavada÷anàyà hi mçtyustadreta àsãttatsaüvatso 'bhavat .... taü jàtamabhivyàdadàtsa bhàõamakarotsaiva vàgabhavatsa aikùata yadi ha và imamabhimaüsye kanãyo 'nnaü kariùya iti sa tayà vàcà tenàtmanà idaü sarvamasçjata' (bç. 1-2.) iti viùõuviùayàõyanekavàkyàni ÷råyante / 'agre' pralaye 'iha' asvatantravarge, gagana iti và / 'ki¤cana' jãvajaóaråpaü vastu naivàsãditi /
nanu - sarvasaühàrakaü viùõuü devãü jãvàüstathaiva ca /
kàlaü triguõasàmyaü ca karmàõi pràõamindriyam /
saüskàraü caiva vedàü÷ca narte ki¤cillaye tvabhåt //
iti bçhadbhàùyodàhçtavacanànnityànàü jãvànàmapi sattvàtkathamiyamuktirityata uktaü - mçtyunaiveti / 'idaü' jãvàdikaü 'mçtyunà' tannàmakena janàrdanena 'àvçtam' àcchàditamàsãt / mçtyoràvarakatve hetuþ - a÷anàyayeti / a÷aü jagattannetryetyarthaþ / mçtyora÷anàyàtvaü ÷rutiprasiddhamityàha - a÷anàyà hãti / 'tat' tasmàdekàkitvànmçtyuþ 'àtmanvã' jagadråpa÷arãravàn syàmityaicchat / evaü sa mçtyuþ 'arcan' svàtmànaü påjayan sa¤cacàra tasyàrcata àpo 'jàyanta / tà eva tàsàmarcanasàdhanamiti bhàvaþ / tatràpsu yo 'pàü '÷araþ' phenaråpo maõóa àsãttaccharaþ / sa ÷aro mçtyunàsvaretasà 'samahanyata' saïghàtatvaü pràpitaþ / yassaïghàtaþ sà 'pçthivã' brahmàõóaråpàbhavat 'tasyàü' pçthivyàü ÷vetadvãpe 'a÷ràmyat' ÷i÷ye mçtyuþ / sa mçtyuþ 'me' mama 'àtmà' brahmà dvitãyo vàyvapekùayà jàyeteti akàmayata / atha 'a÷anàyà' sa mçtyuþ 'manasà' svecchayà 'vàcà' vedàbhimàni÷riyà 'mithunaü' dvandvãbhàvaü 'samabhavat' pràpat / tena mithunãbhàvena yadreta àsãt 'tatsaüvatsaraþ' tupàdànakadehavàn saüvatsaranàmaka÷caturmukho 'bhavat / atha jàtaü saüvatsaramabhilakùya attuü 'vyàdadàt' vidadàra svamukhaü mçtyuþ / sa saüvatsaro bhayàt viùõudãptyànandabodhakabhàõiti ÷abdamakarot / yadbhàõiti vacastadabhimàninã saiva vàïnàmnã sarasvatyabhavat / sa mçtyuþ aikùata àlocitavàn / kimiti? 'yadãmaü' saüvatsaram 'abhimaüsye' lãnaü kariùye tattadà me 'kanãyaþ' alpamannaü kariùye / tato bahvannaü bhavatvityàlocya sa mçtyuþ 'tayà vàcà' sarasvatyà 'tenàtmanà' caturmukhenedaü sarvamasçjata / janayàmàseti ÷rutyarthaþ /
__________
BBsBh_1,2.2.9:
%%
BBsBhDãp_1,2.2.9:
nanvapsaüvatsasçùñyàdinàtrocyamànenàpi kathamasya viùõuprakaraõatvani÷caya ityato 'psaüvatsarasçùñyàderviùõuliïgatvàditi bhàvena tasya talliïgatve smçtimàha - nehàsãditi // 'àdau' pralaye 'iha' asvatantravarge 'ki¤cinàpi' jãvo jaóaü và nàsãt / nanvidamayuktaü, jãvàdeþ nityasya sattvàdityata àha - mçtyuriti / pralaye mçtyunàmà hariþ jãvàdyàvarakatvenàsãt / ata àvçtatvànnàsãdityuktamiti nànupapattiriti bhàvaþ / 'saþ àtmanaþ' iti padacchedaþ / 'mantreùvàïyàderàtmanaþ' ityàllopaþ / tathà ca 'saþ' prabhurviùõuràtmano 'manasà' svecchayaivàpo 'sràkùãt / 'tàsu' apsu 'mahattaraü' svàrthe tarap / mahat sthålam 'aõóaü' brahmàõóaü nirmame / 'tatra' aõóe saüvatsaràkhyaü brahmàõamasçjadityanvayaþ nàmetyanena samyagvatsabhåtàn ramayatãti vyutpattyà saüvatsara÷abda÷caturmukhe prasiddha ityucyate / atràsàmarthyaparihàràya - prabhuriti / 'taü' caturmukham 'attuü' bhakùayituü 'vyàdadàt' vyàvçtat viùõuþ / tadà brahmà 'viruràva' bhàõiti÷abdamakarodityarthaþ / heti asyàrthasya ÷rutiprasiddhatàü såcayati / atha àràvakaraõànantaraü 'tatkçpayà' tasmin caturmukhe kçpayà viùõustamajagdhvà sçùñikriyàyàmayojayat / 'sa vibhuþ' caturmukho haraye hareradyàrthaü bhuvanamasçjat / yadvà - bhuvanamasçjat, sçùñaü taddharaye 'rpitavàniti ÷eùeõa yojanà brahmavaivarta ityanantaraü yata uktamiti ÷eùaþ / asyàto 'psaüvatsarasçùñyàderviùõuliïgatvasiddhirityadhyàhçtasàdhyenànvayaþ /
// iti attçtvàdhikaraõam // 2 //
______________________________________________________________
// 3. guhàdhikaraõam //
__________
BBsBh_1,2.3.1:
%%
BBsBhDãp_1,2.3.1:
atràdhikaraõe lokato 'nyatra prasiddhakarmaphalabhoktçtvaliïgasya viùõau samanvayaþ pratipàdyate / pårvàdhikaraõa÷rutisaïgatiü viùayavàkyodàharaõapårvakaü viùayaü såcayati - sarveti // yasmàt 'paraþ' paramàtmà 'ekaþ' ekatvasaïkhyàyuktaþ 'sarvàttà' sarvasaühartà ca, tasmàtprakçtipratyayàrthayostatra yogàt sarvàttetyàdikriyàliïgabodhaka÷abdavàcyatvenokta ityarthaþ / sarvàttetyuktyaiva arthàtpàtetyapyukta iti bhàvaþ / tataþ kimityata àha - çtamiti / tatretyàdau saüyojyam / tathà ca 'tatra' sarvàttçtvamadhye praviùñaü tadvi÷eùabhåtaü pàtçtvaü yatroktaü tatra kàñhake 'çtaü pibantau' ityatra 'pibantau' karmaphalasàrabhoktàrau dvau pratãyete iti yojanà / dvivacanena dvitvabodhàditi bhàvaþ / anena yuktamattçtvaü bhagavatastatra prakçtipratyayàrthayorupapatteþ / iha tu karmabandhavidhure paramàtmani prakçtyarthasya nirbhede pratyayàrthasya càyogànna tasya dvivacanàntapibacchandavàcyateti pårvavaiùamyeõa pratyavasthànàdvà pårvamarthàduktasya pàtçtvasyànyamàtraniùñhatve 'sambhavasyànyasminnapi sattve 'tivyàptervà àkùepàdvà pårvàdhikaraõenàsya saïgatiþ, pàtçtvàkhyaviùaya÷ca såcito bhavati / viùayavàkye janyajanakabhàvaþ ùaùñhyarthaþ tathà ca 'sukçtasya loke' sukçtanirmite puõyakàrye tattvapradãparãtyà sukçtanimitte ÷arãre hçdayaguhàü praviùñau guhàyàmapi 'parame' sarvajãvottame à çddha àrdhaþ parebhyo rudràdibhya àrdhaþ paràrdhaþ / tasminnatipårõe vàyàviti ÷eùaþ / tathà ca tatra praviùñau hçdayaguhà÷ritavàyvadhiùñhànàviti yàvat / 'sa hàyastaþ piturardhameyàya' (chàü. 5-3-4.) iti tattvapradãpodàhçta÷ruteþ parabrahmàvàsatvàttadanyajãvàbhimanyamànatvàtparàrdhaü ÷arãramiti và / çtaü satyaü tathà dharmaþ sukçtaü càbhidhãyate /
çtaü tu mànaso dharmaþ ....... iti gãtàbhàùyodàhçtasmçteþ ÷àstravihitakarmabhiràgataü phalamupalakùaõayà çtamityucyate / tathà ca 'çtaü pibantau' bhu¤jànau yàvàtmàntaràtmàkhyabhagavadråpavi÷eùau vartete tau 'brahmavido' brahmaj¤àninaþ 'pa¤càgnayo' devapitçbhåtamanuùyabrahmayaj¤àkhyapa¤camahàyaj¤avantaþ / 'sa eùa yaj¤aþ pa¤cavidho 'gnihotraü dar÷apårõamàsau càturmàsyàni pa÷uþ somaþ' () ityaitareyoktapa¤camahàyaj¤à và / dyuparjanyadharàpuüstryàkhyapa¤càgnividyàniùñhà và / naciketà nàma çùiþ naciketasa idaü nàciketamagnicayanavi÷eùaþ / trinàciketàstrivàramanuùñhitanàciketeùñakàcayanavanto ye vartante viduùàü pàpinàü ca krameõa 'chàyàtapau' sukhaduþkhakàraõabhåtau vadantãtyarthaþ / sukhaduþkhahetutvaråpaü gauõaü chàyàtapatvaü ca pratiyogibhedàdaviruddham / yathoktaü tattvapradãpe amaràõàmàhlàdakàvasuràõàü tàpakàvityartha iti / pra÷naråpakàryadvàrà tanmålasandehaprakàraü dar÷ayati - 'tau' ÷rutyuktapibantàviti / iti vàkye pibantau yau pratãyete tau kàvityanvayaþ / anena pibantau kiü jãvaparau uta pararåpe eveti saü÷ayaþ såcito bhavati / itãtyanantaraü iti saü÷aye jãvasahitar i÷varaþ pàteti pårvapakùe ca satãti vàkya÷eùaþ /
__________
BBsBh_1,2.3.2:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.3.2:
atha siddhàntayatsåtramavatàrya vyàcaùñe - ucyate iti // såtràtparata iti÷abdo 'dhyàhàryaþ / guhàü praviùñàviti hetugarbhaü vi÷eùaõam / pibantàvityàtmapadavyàkhyànam / çtamityàdàvadhyàhàryam / viùõuråpe ityàtmànàvityasya vyàkhyànàntaram / tathà ca - yàvàtmànau çtaü pibantau tàvàtmànau viùõuråpe eva / kutaþ? yato guhàü praviùñàviti yojanà / evetyanenànuvçttatu÷abdàrtha uktaþ / viùõå iti vaktavye viùõuråpe evetyuktiþ dvivacanasya råpadvayavivakùayà sàvakà÷atoktyarthà /
__________
BBsBh_1,2.3.3:
%<'gharmà samantà trivçtaü vyàpatustayorjuùñiü màtari÷và jagàma' (ç. 10-114-1.) ityàdinà taddar÷anàt //>%
BBsBhDãp_1,2.3.3:
nanu viùõossarva÷arãreùvekaikaråpeõaiva prave÷àtkathaü råpadvayàbhipràyeõàpi dvivacanopapattirityataþ taddar÷anàditi såtràü÷asåcita÷rutimudàharati - gharmeti // bhagavantàviti, kartumiti ca ÷eùaþ / trivçtamityàvartate / tathà ca 'gharmà' gharmau dãptau gharùakau saïkocakàviti và / 'gharùaõàtsarvalokasya nçsiüho gharma ucyate' ityaitareyabhàùyokteþ, ghçùñatvena ca mitàviti tattvapradãpokte÷ca / 'samantà' samantau vyàptau prakçtipuruùakàlavyàpinau / de÷ataþ kàlataþ ÷aktita÷ca sampårõau yau bhagavantau trivçtaü tejobannàtmakaü ÷arãraü 'vyàpatuþ' vi÷eùeõàpatuþ dehahçdayaguhàsthànaü pràptau / tayoþ 'juùñiü' sevàü kartuü 'màtari÷và' mukhyavàyurapi trivçtaü jagàma / 'divo' devyà vàyupatnyàþ stanyaü 'payoþ' 'didhiùàõàþ' pipàsanto devàþ dviråpaü tamekam 'aveùan' anvaicchan / tam 'arkam' aram alaü kaü sukharåpaü 'sahasàmànaü' sahavàyuü viduriti ÷rutyarthaþ / gurvarthadãpikàyàü tu samantàditi padacchedaü kçtvà vidyamànàviti càdhyàhçtya samantàdvidyamànau vyàptàviti vyàkhyàtam/ taccintyam/ ityàdineti / vàkyeneti ÷eùaþ / àdipadena 'divaspayaþ' ityuttaràrdhaü, tathà -
ekaþ suparõaþ sa samudramàvive÷a sa idaü vi÷vaü bhuvanaü vicaùñe /
taü pàkena manasàpa÷yamantitastaü màtà relhi sa u relhi màtaram //
suparõaü vipràþ kavayo vacobhirekaü santaü bahudhà kalpayanti / (ç. 10-114-4., 5.)
ityàdikaü ca gçhyate / 'ekaþ suparõaþ' suùñhu paramànandaråpo bhagavàn samudramàvive÷a / sa idaü sarvaü jagat 'vicaùñe' pa÷yati / 'taü' paramàtmànaü pakvena manasà ahamapa÷yam / 'taü màtà' vya¤jakatvàdvàk sarasvatã 'relhi' lihyata iva / sa paramàtmà màtaraü relhi / tàvanyonyaü sambaddhau bhavataþ / tathà ca - bhagavadvya¤jakavàco 'pi taddhyaïgyatvamiti bhàvaþ / tameva suparõamekaü santaü 'vipràþ' vi÷eùeõa prakçùñàþ kavayo 'vacobhiþ' ÷abdaiþ 'bahudhà' ke÷avàdidvàda÷adhà sthitaü kalpayanti cintayanti ityarthaþ / taddar÷anàditi / tasya viùõoþ dviråpatayà sarva÷arãraprave÷asya uktatvàdityarthaþ / tathà ca - ekasminnapi viùõau yuktaü råpadvayàbhipràyeõa dvivacanamiti bhàvaþ / evaü taddar÷anàt ityetat tattvapradãparãtyà uktavi÷eùaõe nirõãte viùõau dvivacanadar÷anàt 'ekaþ suparõaþ' ityàdinà tacchabdenaikavacanena paràmar÷adar÷anàt tasyaiva samudranive÷ino nikhilabhuvanadar÷inaþ 'apa÷yamantitaþ' iti guhàpraviùñatvadar÷anàdekasyaiva bahunàmaråpadar÷anàt ityapi vyàkhyeyam //
__________
BBsBh_1,2.3.4:
%<àtmàntaràtmeti harireka eva dvidhà sthitaþ /
niviùño hçdaye nityaü rasaü pibati karmajam //
iti ca bçhatsaühitàyàm />%
BBsBhDãp_1,2.3.4:
nanu viùõau råpadvayavivakùayà pratyayàrthopapattàvapi pràtipadikàrthakarmaphalabhoktçtvàyogàt na 'çtam' iti vàkyapratipàdyatvaü tasyetyata àha - àtmeti // eka eva hariþ dehajãvaråpopàdhibhedàt àtmàntaràtmeti råpabhedena 'dvidhà sthito' dvidhà bhåtaþ / dehajãvayorhçdaye niviùñaþ / yaddhà - ñãkàrãtyà upàdhibhedavivakùàmantareõaiva dviråpatayà dehaniviùñaþ 'karmajaü rasaü' phalaü 'nityaü' niyamena 'pibati' bhuïkte ityarthaþ / smçta iti pàñhe kãrtitaþ ityarthaþ / rasa÷abdena jãvàbhogyaguõabhoktaive÷varaþ, na tu tadbhogyadravyabhokteti prameyaü såcitam / bçhatsaühitàyàmityasya taddar÷anàdityanuvçttavàkyenànvayaþ / karmaphalabhogasyoktatvàditi tadarthaþ / tathà ca - na tadanupapattiriti bhàvaþ / na kevalaü bçhatsaühitàyàm / kintu -
÷rotraü cakùuþ spar÷anaü ca rasanaü ghràõameva ca /
adhiùñhàya mana÷càyaü viùayànupasevate // (bha.gã. 15.9.)
iti gãtàsvapãti càrthaþ /
__________
BBsBh_1,2.3.5:
%<÷ubhaü pibatyasau nityaü nà÷ubhaü sa hariþ pibet /
pårõànandamayasyàsya ceùñà na j¤àyate kvacit // iti pàdme //>%
BBsBhDãp_1,2.3.5:
nanu kimã÷varo duþkhaü pàpakarmaphalaü bhuïkte? puõyajaü sukhaü và? nàdyadvitãyau, pårõànandatvàdityata àha - ÷ubhamiti // 'asau' sarva÷arãragatapràõe sthito 'hariþ' yaj¤e havissvãkartà pàpahartà bhagavàn 'nityaü' niyamena ÷ubhakarmaphalameva 'pibati' bhuïkte / hariþ a÷ubhakarmaphalaü 'na pibet' na bhuïkte ityarthaþ / 'puõyamevàmuü gacchati (bç. 3-5-20.) parame paràrdhe' (kañha. 3-1.) iti ÷ruteþ / pibatãti çtapànakartari advitãyatvamabhyupaiti / anenàrthena dvitãyapakùamaïgãkçtya àdyapakùo 'nabhyupagamena parihçtaþ / pårõànandasya sukhabhogàyoga iti dvitãyaü dåùaõaü pariharati - pårõànandamayasyeti / tàdàtmyàrthe mayañ / 'tàdàtmyàrthe vikàràrthe pràcuryàrthe mayañ tridhà' iti gãtàbhàùyokteþ / tathà ca - pårõànandaråpasyàsya viùõoþ 'ceùñà' ai÷varyaü kvacitkàle de÷e kenàpi sàkalyena 'na j¤àyate' na cintyate ityarthaþ / tathà ca - ai÷varyabalena pårõànandasyàpi sukhabhogo yukta iti bhàvaþ / yadvà - viùõorbhoktçtvàbhyupagame 'ana÷nannanyaþ' (mu. 3-1-1.) iti ÷rutivirodha ityata àha - ÷ubhamiti // paràdhãnabhogàbhàvaviùayam a÷ubhabhogàbhàvaviùayaü và tadvàkyamiti bhàvaþ / na ca 'nãcoccataiva duþkhàderbhoga ityabhidhãyate / nàsau nãcoccatàü yàti' iti vàkyavirodhaþ, sukhabhogasyoccatàråpatvàditi vàcyam / viùõau jãvasamavete bhoge svãkàràmàtràbhyupagamena uccatàsampàdakavikriyàvi÷eùànabhyupagamàt / uktaü hi tattvapradãpe - na ca 'ana÷nannanyaþ' iti ÷rutivirodhaþ / na hi paràdhãnatayà bhogo, nàpyapriyabhogo na ca tannimittoccanãcatà viùõoþ, kintu - jãvasamavete bhoge svãkàramàtramucyata iti / yadvà - nãcoccatàsampàdako bhogaþ svãyatayà sàkùàtkàraþ, sa càbhimànayuto vivakùitaþ, na càsàvã÷vare iti na virodhaþ / pàdma ityanantaraü uktatvàditi ÷eùaþ / tathà ca - na ÷rutiyuktivirodha iti bhàvaþ /
__________
BBsBh_1,2.3.6:
%%
BBsBhDãp_1,2.3.6:
nanu kathaü guhàniviùñatvaliïgàtpibato viùõutvani÷cayaþ, tasya jãve 'pi yogàdityata àha - yo vedeti / viùõoreva guhànihitatvamatra gràhyamiti copaskartavyam / àdi÷abdena 'àtmàntaràtmà' iti '÷rotraü cakùuþ' iti 'ahaü vai÷vànaro bhåtvà' ityàdismçtirgçhyate / tathà ca ityàdinà viùõoreva prasiddhaü guhànihitatvamatra gràhyamiti imamarthaü såtrakàro hi÷abdena dar÷ayatãtyarthaþ / tathà ca - hçdayaguhàsthatvamàtrasya jãve sambhave 'pi na tadiha hetutvena gçhyate / kintu - ÷rutyàdiprasiddhaü mokùajanakaj¤ànaprakàrãbhåtaü pràdhànyena guhànihitatvameva / tacca jãve niravakà÷amiti bhàvaþ/
såtre samanvayasåtràttu÷abdamàtramanuvartate / àtmànàvityàvartate / tathà ca 'àtmànau' àdeyaü sukhaü màtyanubhavatãti vyutpattyà àtma÷abdokta÷ubhakarmaphalabhoktàrau 'àtmànàveva' àtmàntaràtmàkhye viùõuråpe eva, na tu jãve÷varau / kutaþ? hi yasmàttau hçdayaguhàü praviùñau tasmàt / na hi jãve 'pi guhàniviùñatvaliïgaü sambhavatãti vàcyam / tasya ÷rutyàdyaprasiddhatvàt / tatra prasiddhasyaiva gràhyatvàt / viùõostu 'yo veda' iti ÷rutyàdyaprasiddhatvàditi hi÷abdàrthaþ / nanu viùõau pibantàviti dvivacanànapapattiþ / na ca råpaprave÷ena dviråpeõa prave÷asyàsiddhatvàdityà÷aïkyàha - taddar÷anàditi / tasya harerdviråpatayà ÷arãrahçdayaguhàsthatvasya liïgasya dar÷anàt 'gharmà' iti ÷rutyuktatvàditi såtràrthaþ / atra tattvityasyànuvçtyà ÷rautapadànuvçttyà ca ànandamayastadbrahmetyàdivadihàpi pratij¤àsiddheþ àtmànàvityuktiþ / ÷rautadvivacanasya gatimàha - àtmeti // smçtisamàkhyàü ÷rautapadànuvçttiü vinà àdeyaü màtãti vyutpattyà ÷ubhakarmaphalabhoktçtvaråpaliïgaü ca vaktum / uktaü hi candrikàyàm - àdeyaü màtãti vyutpattyà àtma÷abdoktaü ÷ubhabhoktçtvaü målayuktiriti / na caivamçtapàtçtvasamànàdhikaraõaguhàpraviùñatvoktidvàrà taduktiriti tadvàkyàntaravirodhaþ ÷aïkyaþ / tasya såtre ava÷yavaktavyaguhàpraviùñatvaliïgàpakadvivacanàntarapadànvayayogyatàdç÷avi÷eùyoktimukhenetyarthàbhyupagamàt / tathà - yadyapi samanvetavyamçtapàtçtvaü sàkùàdeva vaktavyamiti tadvàkyàntarasyàpyàdeyaü màtãti vyutpattimantareõàntaryàmãtivat çtaü pibantàviti spaùña÷abdenaiva vaktavyam / na tvàtma÷abdenetyarthà÷rayaõànna virodhaþ / anyathà uktavàkyavirodhàpàtàt / evaü càtra keùà¤cidanyathà candrikàbhipràyakathanam, tathà teùàmeva samanvayasåtràttadityatràpyanuvartate iti candrikàvirodhoktirapi cintyà / sautradvivacanopapattyartham udde÷yasamarpaõàrthaü càva÷yavaktavyàtmànàviti padenaiva vidheyasyàpi bodhanasambhavenetaravyàvartakàvadhàraõàrthakatu÷abdamàtrasyaivar ikùatisåtra ivàtrànuvçttyaucityàt / na ca tadityanuktau tu÷abdasyànvayaþ pratyetuü ÷akyate iti samanvayàdhikaraõãyasudhàvirodhaþ / udde÷yavidheyapadàntaràbhàva ityà÷ayàt /
__________
BBsBh_1,2.3.7:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.3.7:
evaü yadà niravakà÷aguhànihitatvaliïgasya sàvakà÷àddvivacana÷rutito 'pi pràbalyàdviùõoþ prakçtyarthabhoktçtvasambhavàcca sa eva pàteti siddhyati / kimu punarniravakà÷a÷rutyàpãtyarthaü pratipàdayatsåtraü pañhitvà tadabhipreta÷rutimevodàharati - vi÷eùaõàcceti // iti vi÷eùaõàdityanvayaþ / såtre pibatoriti vipariõàmenànuvartate / co yuktisamuccaye / tathà ca 'yaþ setuþ' iti ÷rutau pibatorekavacanabodhyenaikatvena vi÷eùaõàdeka eva pàtà / sa ca yajamànasetutvabrahmatvàkùaratvàdinà vi÷eùaõàt brahmaõa÷ca paratvena vi÷eùaõàdviùõureva, na jãva iti såtràrthaþ / na kevalaü liïgàt, kintu - setvàdi÷rutito 'pãti càrthaþ / 'yaþ' àtmàntaràtmàkhyadviråpo bhagavàrn 'ijànànàü' viùõumuddi÷ya yàgaü kurvàõànàü 'setuþ' à÷rayaþ yadakùaraü paraü brahma, taü dhyàtuü naciketasaü prati sàdhanaü vaktuü '÷akemahi' ÷aktàssma iti kàñhaka÷rutyarthaþ /
__________
BBsBh_1,2.3.8:
%%
BBsBhDãp_1,2.3.8:
brahma÷abdasya bhagavadekavàcitvaü smàrayati - pçthagiti // atra yata ityàvartate / tathà ca yataþ 'tasya' viùõorguõàþ 'amitatvataþ' asaïkhyàtatvato nimittàt 'pçthak' vivicya vaktuü na ÷akyante / j¤àtavyà÷ca sarvairadhikàribhiþ sarve guõà iti ÷eùaþ / yato brahma÷abdena sarveùàü guõànàü 'grahaõaü' j¤ànaü bhavet ataþ sarvaguõaj¤ànàrthaü tasmin viùõau brahma÷abdaþ prayujyate iti ÷eùaþ / yato brahma÷abdena sarveùàü guõànàü grahaõaü bhavet / evaü ca sarvaguõavàcã brahma÷abdo bhavati, tatra vçttimantareõa tajj¤ànajanakatvàyogàditi bhàvaþ / yasmàdvibhuü taü viùõumçte anyeùàü jãvànàü nàmità guõàþ, kintu - viùõoreva pramàõasiddham, etasmàtkàraõàdayaü brahma÷abdo viùõoreva 'vi÷eùaõaü' mukhyavàcako nànyeùàmityarthaþ / bràhma ityanantaraü brahma÷abdasya bhagavadekavàcitvamuktamiti ÷eùaþ /
__________
BBsBh_1,2.3.9:
%%
BBsBhDãp_1,2.3.9:
atra paraiþ pibantau buddhijãvàviti pårvapakùe pràpte jãve÷varàveveti vyàkhyàtaü, tanniràkaroti - na ceti// atreti ÷eùaþ / asminnadhyàye iti tadarthaþ / hetau, svavyànena saha paravyàkhyànaniràkaraõasya samuccaye và ca÷abdaþ tathà càsaïgatiriti bhàvaþ /
__________
BBsBh_1,2.3.10:
%%
BBsBhDãp_1,2.3.10:
nanu nàtra jãve samanvayakathanamasaïgatam / jãve÷varabhedasyàsatyatvena tayoraikyàt / jãvasamanvayasyaiva brahmasamanvayaråpatvàdityata àha - satya iti / 'satyaü' satyà 'bhidà' bhedaþ / yadyapyatràtmajãvayoþ satyatvavacanenaiva tatsvaråpabhedasyàpi satyatvamuktaü bhavati / tathàpi punaþ 'satyaü bhidà' ityuktirdar÷anapratãtàbhedapratãtiniràsatàtparyàrthà ÷apathàvçttiþ / kecidbhedamasatyamàhuþ tatkathametadityatasteùàü pakùe ÷rutirabhãkùõaü dåùaõamabhidhatte - maiveti / 'àruvaõyaþ' arà doùàstadvantaþ, àsamantàdara÷ãlà và àravaþ tairasatyabhedaj¤ànibhiþ viùõuþ sarvathà vanyo bhajanãyo netyarthaþ / iti paiïgi÷rutirityanantaraü yata iti ÷eùaþ / asya nàsatyo bheda ityuttareõànvayaþ evaü bhàllaveya÷rutirityasyàpi / atra yadyapi bhàgavatatàtparye - 'satyatvaü ca bhedasyoktaü bhàllaveya÷rutau / sthàõurheccakràma sa prajàpatimuvàca ko 'si ke smaþ kaþ saþ iti / sahovàca yo 'smi ye stha yaþ sa iti / athainamupàkro÷at satyaü bhidà satyaü bhidà satyaü bhidà' ityàdinà 'satyam' iti vàkyaü bhàllaveya÷rutyantargatatayà pañhyate / bhàùyapustake 'pi kvacit 'satyam' iti vàkyam 'àtmà hi' iti vàkyaü ca bhàllaveya÷rutitvenaiva pañhyate / na tu ÷rutidvayasthatvena / tathàpi anayostàtparyànusàreõaika÷rutisthatvaü, bahutarapàñhabalàt 'satya àtmà' iti paiïgi÷rutiþ / 'àtmà hi' iti bhàllaveya÷rutiþ / tàtparyodàhçtà tu anyà tatsamàkhyà råpà cetyadoùaþ / 'sthàõuþ' rudraþ 'uccakràma' årdhvaü jagàma/ 'saþ' rudraþ 'prajàpatiü' brahmàõam upàkro÷aduvàca / kimiti? tvaü 'kaþ' kãdç÷aþ / vayaü 'ke' kãdç÷àþ / saþ viùõuþ 'kaþ' kãdç÷aþ / kiü bhinna utàbhinna ityà÷ayaþ / krameõottaramàha - ahaü 'yo' yàdç÷o 'gre sarvadà tàdç÷o 'smi / yåyaü 'ye' yàdç÷àþ tàdç÷àþ stha / 'saþ' viùõuryàdç÷o mayà bhavadàdibhi÷ca bhinnastàdç÷a eveti ÷rutyarthaþ /
__________
BBsBh_1,2.3.11:
%<'àtmà hi paramassvatantro 'dhiguõo jãvo 'lpa÷aktirasvatantro 'varaþ' iti ca bhàllaveya÷rutiþ / (12) yathe÷varasya jãvasya bhedassatyo vini÷cayàt /
evameva hi me vàcaü satyàü kartumihàrhasi //
yathe÷vara÷ca jãva÷ca satyabhedau parasparam /
tena satyena màü devàstràyantu sahake÷avàþ //
ityàdernàsatyo bhedaþ // 12 //
// iti guhàdhikaraõam // 3 //>%
BBsBhDãp_1,2.3.11:
atroktabhedasàdhakapramàõatvena viruddhaguõopanyàsàya 'àtmà' iti dvitãyavàkyaü pravçttam / 'àtmà' paramàtmà 'paramaþ' svatantraþ / 'adhiguõaþ' pårõa÷aktiþ / ata evottaratra paramatvasvatantratvapårõa÷aktitvaviruddhànàü dharmàõàm alpa÷aktirityàdipadairyutkrameõàbhidhànaü kçtam /
BBsBhDãp_1,2.3.12:
atraivàrthe puràõavàkye pañhati - yatheti // atra ùaùñhyantaü vàkyaü pàdmasthaü, prathamàntaü skàndagatamiti tattvapradãpokteþ / 'me màm' ityàbhyàü tatprakçto gràhyaþ / 'vini÷cayàt' evàrtho 'yaü ÷abdaþ / satyabhedàviti bahuvrãhiþ / yathà satyabhedau tathaiva vidyamànànatikrameõa j¤àtena 'satyena' satyabhedena bhedasatyatvaj¤ànàkhyakàraõeneti yàvat / sahake÷avà ityekaü padaü, ke÷avasahità devàþ 'tràyantu' asmàn rakùantvityarthaþ / ityàdervàkyànnàsatyo bhedaþ, kintu - satya eveti j¤àyata ityarthaþ / atra pårvavàkye jãve÷abhedasya dçùñàntatvenopàdànàtpràmàõikatvaü j¤àyate, tàdç÷asyaiva dçùñàntatvàt / dvitãye tu viùayànatikrameõa bhedasatyatvaj¤ànasya tràõakàraõatvoktyà bheda satyatvamapi j¤àyata iti prakçtasaïgatiþ / àdipadena gràhyavacanàni tattvapradãpe udàhçtàni / tathàhi - dvau bhåtasargau loke 'smin daiva àsura eva ca /
daivo vistara÷aþ proktaþ àsuraü pàrtha me ÷çõu //
asatyamapratiùñhaü te jagadàhuranã÷varam / ityàrabhya -
tànahaü dviùataþ kråràn saüsàreùu naràdhamàn /
kùipàmyajasrama÷ubhànàsurãùveva yoniùu //
iti bhagavadvacanam (bha.gã. 16-6, 19.)
asatyamapratiùñhaü te jagadàhuranã÷varam /
ta àsuràþ svayaü naùñàþ jagataþ kùayakàriõaþ // iti vyàsasmçtiþ /
indràsomà tapataü rakùa ujjataü nyarpayataü vçùaõà tamovçdhaþ /
parà÷çõãtamacito nyoùataü hataü nudethàü ni÷i÷ãtamatriõaþ // (ç. 7-104-1.)
indrà somà vartayataü divasparyagnitaptebhiryuvama÷mahanmabhiþ /
tapurvadhebhirajarebhiratriõaþ ; (ç. 7-104-5.) ityàdikà ÷rutiþ /
yeùàü bhijjagadã÷varajãvànàü nàsti te 'triõaþ /
svàj¤ànakalpitajagatparame÷varasya jãvasya bhedakaluùãkçtabhåmabhàve / iti hi màyino vadanti /
àcchàdya vikùipati saüsphuradàtmattvam /
jãve÷varasya jagadàkçti tanmçùaiva / ityàdi ca /
triryàtudhànaþ prasitiü tayetvçtaü yo agne ançtena hanti / (ç. 10-87-11.)
vàcà stenaü ÷arava çcchantu marman vi÷vasyaitu prasitiü yàtudhànaþ / (ç. 10-87-15.)
atha j¤ànopasargàþ ityàrabhya yecànye mithyàtarkairdçùñàntaiþ kuhakendrajàlairvaidikeùu paristhàtumicchanti taiþ saha na saüvaset / prakà÷yàhyete taskarà asvargyàþ (maitrã. 7-8.) ityàdi÷ruti÷atairandhaü tama eva màyinàü gatiriti ni÷cãyate / tathà ca skànde -
sarvabrahmatvavettàro jãvabrahmatvavedinaþ /
anyasàmyavido viùõoþ viùõudveùñàra eva ca /
sarve yànti tamo ghoraü na teùàü utthitiþ kvacit // iti //
// iti guhàdhikaraõam // 3 //
______________________________________________________________
// 4. antaràdhikaraõam //
__________
BBsBh_1,2.4.1:
%<àditye viùõurityuktam / 'ya eùa àditye
puruùaþ so 'hamasmi sa evàhamasmi' (chàü. 4-11.) ityàdàvagnãnàmevàdityàdisthatvamucyate />%
BBsBhDãp_1,2.4.1:
atràdhikaraõe cakùurantaþsthatvaliïgaü brahmaõi samanvãyate / ÷rutyàdisaïgatiü viùayavàkyaü viùayasaü÷ayau sayuktikaü pårvapakùaü ca dar÷ayati - àditya iti // 'ya÷càsàvàditye' ityànandamayàdhikaraõodàhçtàyàü tathà 'antaràditye' ityantarnayodàhçtàyàü ca ÷rutàvànandamayo 'ntasstho viùõuràditye 'stãtyuktamityarthaþ / tataþ kimityata àha - ya iti / tadityàdau saüyojyam / 'so 'haü sa evàham' ityabhyàsopanyàsaþ pårvapakùayuktipradar÷anàrthaþ / prathamàdipadena athainamanvàhàryapacano 'nu÷a÷àsa / ya eùa candramasi puruùo dç÷yate / so 'hamasmi sa evàhamasmi / athainamàhavanãyo 'nu÷a÷àsa / ya eùa vidyuti puruùo dç÷yate so 'hamasmi sa evàhamasmãti ca vàkyadvaü gçhyate / dvitãyàdipadena candravidyutsthatvam / yadyapi àdityasthatvasyeva candravidyutsthatvayoragnerakùisthatvasàdhakatvàbhàvàttadupàdànaü na prakçtopayuktam / tathà agnãnàmiti bahuvacanaü cànupayuktam, pårvapakùe gàrhapatyasyaiva akùisthatvasàdhanena gàrhapatyàdãnàü trayàõàü tasyàsàdhanàt / candravidyutorakùyekavidhatvàbhàvena tatsthatvasyàkùisthatvàsàdhakatvàcca / tathàpi àdi÷abdadvayaü bahuvacanaü ca pårvapakùe gàrhapatyàdibahvagni÷rutiråpayuktisåcanàrtham / yathà anvàhàryapacanàkhyadakùiõàgnyàhavanãyayoþ candravidyutsthatvamucyate, evaü gàrhaptayasyàpi àdityasthatvamucyate iti dçùñàntàrthaü gàrhapatyàdãnàü trayàõàü krameõàdityàditritayasthatve prasiddhagàrhapatyasyaivàdityasthatvamukhenàkùisthatvamàgacchatãti yuktipradar÷anàrthaü và tadupàdànamiti na vaiyarthyamiti dhyeyam/
__________
BBsBh_1,2.4.2:
%%
BBsBhDãp_1,2.4.2:
tato 'pi kimityata àha - ata iti // asya na sannihitena 'aikyàt' ityanenànvayaþ / prakçtasya ata ityanena paràmçùñàsyàdityàntaþ sthatvasya aikye hetutvàyogàt / kintu vyavahitena 'atràpyagnirevocyate' ityanenànvayaþ / na kevalamàdityavàkya ityaperarthaþ / tathà ca - yadànandamayàkhyaviùõuniùñhatayoktamàdityasthatvaü tacchàndogye 'ya eùa àditye puruùaþ so 'hamasmi' ityàdàvàgnãnàü gàrhaptayàkhyàgnereva 'ucyate' pratãyate na viùõoþ/ kutaþ? yato 'tra 'agnãnàü' gàrhapatyadakùiõàgnyàhavanãyànàü trayàõàü krameõa àdityàdisthatvamucyate, ataþ / tataþ kim? yato 'tra gàrhapatyàkhyàgnerevàdityasthatvamucyate 'to 'ya eùo 'ntarakùiõi puruùo dç÷yate' iti vàkye 'pyakùisthatvena gàrhapatyàgnirevocyate, na sa viùõuþ / ÷rutigatàhaü÷abdenàpi sa evocyate iti yojanà / tathà ca pårvapakùa÷rutigatàhaü÷abdo agnàveva mukhya iti tasyaiva grahaõamiti bhàvaþ / nanvagneràdityasthatve 'pi kuto 'kùisthatvapràptirityata àha - akùyàdityayoriti / 'àditya÷cakùurbhåtvàkùiõã pràvi÷at' ityaitareya÷ruteracetanàkùyàdityamaõóalayoràdityacakùuþpadoditaikacetanàdhiùñhitatvaråpaikadharmeõaikavidhatvàdityarthaþ / yadvà - 'a÷anayodàhçtàdityastrivçdiva vai cakùuþ ÷uklaü kçùõaü kanãnikà' () iti ÷rutyanusàreõa tayostrivçttvadharmeõaikavidhatvàdityarthaþ / tathà ca - àdityasthatvoktyà arthàdakùisthatvamapi pràptameveti bhàvaþ / yadyapi 'saya÷càyam' iti pårvodàhçtataittirãya÷rutisthàditya÷abdaþ utkçùñacetanamàtropalakùakatayà vyàkhyàtaþ / tathàpi atràdhikaraõe såryàbhimanyamànàdityamaõóalaparatvamapyasyàïgãkçtya àkùepaparihàrau kçtau / ata eva ñãkàyàmakùyàdityayarekavidhatvàdyuktam / tattvapradãpe tu - akùãndriyaprerakàdityayorekatvàditi yathà÷rutameva vyàkhyàtam / candrikàyàmapi tattvapradãpànusàreõa devatàparamevàkùipadam / ata eva bhàùye sannyàyaratnàvalyàü ca akùyàdityayoraikyàdityevoktam, na tvekavidhatvàditi / akùyàdityayorekavidhatvàditi ñãkàpi bhàùyànusàreõa prakàrabhedaniùedhamukhena prakàryaikyaparà neyeti pakùàntaramapyuktam / tathà ca - devatàparatve 'àditye viùõurityuktam' iti bhàùya÷rutisthàkùyàdityapadayo÷ca yathà÷ruta evàrthaþ / maõóalaparatve tadbhàùyasthàdityapadaü pårvodàhçtataittirãya÷rutisthàdityapadaü ca maõóalaparatayà vyàkhyeyamiti vivekaþ / anena chandoga÷rutyuktàkùisthatvasyànyaniùñhatvàkùepamukhenànandamayanayodàhçtàyàü taittirãya÷rutàvarthàduktasyàpi tasyànyaniùñhatvàkùepàdànandamayàdhikaraõenàsyàkùepikã saïgatiruktà bhavati / akùisthatvaü viùayaþ / kimagnerviùõorveti sandehaþ / agnãnàmeva akùisthatvamiti pårvaþ pakùaþ / atra àdityasthatvaråpayukti÷coktà bhavati / atra 'ya eùa àditye puruùaþ' 'ya eùo 'ntarakùiõi puruùaþ' ityanayorvàkyayoþ 'àditya÷cakùurbhåtvà' iti vàkyadvàrà ekàrthatvamupapàdya tanmukhena 'ya eùa àditye' iti vàkyena 'ya÷càsàvàditye' iti vàkyasya saïgatiü sampàdya taddvàràrthàkùiptatadarthàrthakasya 'ya eùo 'ntarakùiõi' iti vàkyasyàpi tena saïgatirityevaü vakrasaïgatyaitadadhikaraõàrambhaþ àdityasthatvaliïgasyàpi samanvayasiddhyartham / anyathà 'netaro 'nupapatteþ' ityàdau viùõuj¤ànànmokùa ityuktam, sa mokùaþ 'tadyathà' iti vàkyena 'ya eùo 'ntarakùiõi'
ityuktàkùisthaj¤ànàtpratãyata iti vakùyamàõaçjusaïgatyaiva adhikaraõamàrambhaõãyaü syàditi dhyeyam /
__________
BBsBh_1,2.4.3:
%%
BBsBhDãp_1,2.4.3:
na kevalamakùisthatvasiddhàvagnerànandamayatvapràptiþ / kintu yatpårvaü 'netaraþ' ityàdau viùõuj¤ànànmokùa ityuktaü, tadapi bàdhitaü syàdityata àha - ata iti // 'agnij¤ànàdityetat' 'sarvapàpà÷leùàt' ityaneneva 'mokùaþ' ityanenàpi sambadhyate / tathà ca yato 'gnirakùistho 'tastajj¤ànàdeva mokùo 'pi bhavet na viùõuj¤ànàt / kuta etat? akùisthàgnij¤ànàtsarvapàpà÷leùàt / na ca tasyàsiddhiþ / 'tadyathà' iti tadarthavàde 'gnij¤ànàdeva sarvapàpà÷leùokteþ / na ca tajj¤ànàtsarvapàpà÷leùamàtreõa kathaü mokùa iti vàcyam / yatastajj¤ànànmokùaü vinà sarvapàpà÷leùàsambhavena tadanyathànupapattyaiva mokùasyàpyupapattiriti yojanà / evaü ca pårvapakùe agnerakùisthatvena 'tadyathà' ityakùisthasyoktaü muktihetuj¤ànaviùayatvamapi tasyaiva pràpnotãti 'netaraþ' ityuktamayuktamiti bhàvaþ / anena çjusaïgatirapyasya dar÷ità bhavati / chàndogyehãtthamàkhyàyikà - (chàü. 4-10-5.) kamalàyanasyàpatyaü kàmalàyanaþ nàmataþ upakosalaþ satyakàmàkhye gurau brahmacaryamuddi÷yovàsa / sa àcàryasyàgnãn gàrhapatyàdãn dvàda÷avarùaparyantaü paryacàrãt / satyakàmastvantevàsinaþ svàdhyàyaü gràhayan enamekameva nàdhyàpayat / punaþ punaþ svajàyayokto 'pi anuktvaiva vidyàü pravàsàya pràtiùñhata / tadopakosalo vyàdhipãóito vidyàpràpticintayà svàcàryabhàryayà a÷ànetyukto 'pi nà÷nàt / evaü brahmacàriõyana÷nati tåùõãübhåte sati tadà gàrhapatyàdyagnayaþ kàruõyàviùñàþ trayo 'pi vayamasmai brahmacàriõo vidyàü prabravàmeti pratij¤àya militàssanto vidyàmåcuþ / 'pràõo brahma kaü brahma khaü brahma' ityàdi / evaü sambhåyopade÷ànantaramenaü pratyekam agnaya upadidi÷uþ ityucyate vedapuruùeõa 'atha hainaü gàrhapatyo 'nu÷a÷àsa ...... ya eùa àditye puruùo dç÷yate so 'hamasmi sa evàhamasmi' ityàdinà / evaü tribhiragnibhiþ pratyekamupadiùña upakosalaþ athàsmàbhiruktaü j¤eyameva, nopàsyam, tattu tavadàcàrya àgatya vakùyatãti tairukto 'bhåt / evaü sthite 'thàcàryaþ satyakàma àjagàma / àgatya copakosaloktaü ÷rutvà pratyuvàca / kimiti? yadagnibhistubhyamupadiùñaü tattvayà j¤eyameva na tåpàsyaü, tattvamahamupadekùye ityevaü pratij¤àyàdarajananàya vakùyamàõamastaut 'yathà puùkarapalà÷a àpo na ÷liùyanta evamevaüvidi pàpaükarma na ÷liùyata' iti / evaü stutvopakosalàya vidyàmupàdi÷atsatyakàmaþ / kimiti? 'ya eùo 'ntarakùiõi puruùo dç÷yate eùa àtmeti hovàca / etadamçtametadabhayametadbrahmeti' / atha sambhåyopade÷ànantaraü enamupakosalaü gàrhapatyo 'nu÷a÷àsa / kimiti? pçthivyagnyannàkhyaü brahmeti / evaü vyàptavidyàmuktvàntaryàmividyàmàha - ya iti / asya so 'hamasmãtyasya dvikartukatvàdgàrhapatyàdyantaryàmã bhagavàn svasyàdityàdyantaryàmiõà gàrhapatyàdiþ svàntaryàmiõaþ àdityàdyantaryàmiõà aikyamàhetyucyate / tathà ca - aheyatvàt pratyaktvàccàhaü madantaryàmã / àditye ca eùa puruùaþ pårõaùaóguõo bhagavàn dç÷yate divyadçùñyà so 'smãtyarthaþ / àdityasthasya viùõormadantaryàmiõa÷ca viduradharmàdivadabhedamàtraü na ; kintu vi÷eùàbhàva÷cetyàha - sa eveti / evamupàsakasya phalamàha - 'sa etadevaü vidvànupàste 'pahate pàpakçtyàü lokã bhavati sarvamàyureti jyogjãvatãti' / 'pàpakçtyàü' pàpakàryaü 'lokã' bhagavallokã bhavati / 'sarvaü' sampårõaü càyuþ pràpnoti / 'jyok' sarvaj¤assan jãvatãti / evaü 'ya eùa candramasi' 'ya eùa vidyuti' ityanayoþ
artho 'vagantavyaþ / 'tat' tatràrthe vakùyamàõadçùñànto yathà 'puùkarapalà÷e' padmapatre àpo yathà 'na ÷liùyante' na sajjante 'tathevaüvidi' vakùyamàõàkùisthatvena brahmàparokùaj¤ànini j¤ànottaraü pàpaü karma na ÷liùyate ityarthaþ / ya eùo 'kùiõyantaþpuruùo dç÷yate divyadçùñyà eùa àtmà vàmanàkhya iti hovàca upakosalaü prati satyakàmaþ / 'etadamçtaü' svato mçti÷ånyaü nityamuktaü, 'etadabhayaü' svato bhåya÷ånyaü 'etadbrahma' guõapårõamiti sidbhàntarãtyà ÷rutyarthaþ / pårvapakùã tvetatprakaraõamagniparaü manyate /
__________
BBsBh_1,2.4.4:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.4.4:
siddhàntayatsåtramavatàrya vyàcaùñe - ata iti // iti saïgatisambhavàt ÷aïkàsadbhàvàcca / ataþ tatparihàràya uttaramabravãt såtrakàra ityarthaþ / cakùurantaþstha ityanena antara ityaü÷o viùõurevetyanena anuvçttastattvityaü÷a÷ca vyàkhyàtaþ / yadyapi anuvyàkhyàne ÷abdavaiyarthyaparihàràya antassthitvà ramaõakçditi vyàkhyànàt atràpi tadanusàreõa ramaõakçcceti vaktavyam / tathàpyatra ramaõakriyàbodhakàtma÷abdasya hetukaraõànna tadarthasya pratij¤àyàmanvayaþ sambhavatãti antastha ityevoktam / tatratvàtma÷abdàrthasya hetutvàvivakùàõàtsàdhyànvayo na yujyata iti ramaõakçdityapyuktam / vastutastu - såtre antarityanuktyà antara ityadhikokteþ sàrthakyàya atràpi ramaõakçccetyapi upalakùaõayà vàcyam / avayavàrthavivakùàvivakùàbhyàm àtma÷abdasya sàdhyasamarpakatàhetutvaü ca yujyate iti dhyeyam /
__________
BBsBh_1,2.4.5:
%<'tripàdasyàmçtaü divi' (ç. 10-90-3.)
ityàdinà tasyaiva amçtatvàdyupapatteþ />%
BBsBhDãp_1,2.4.5:
upapatterityetadanekaliïgaparatayà liïgànàü niravakà÷atvoktiparatayà ca vyàùñe - tripàditi // ityàdinà vàkyena uktasyeti ÷eùaþ / tasyeti vipariõataü padamàvartate / amçtatvàdityetadihàpi ùaùñhyantatayà buddhyà viviktaü sambadhyate / prathamenàdipadena 'abhayaü? titãrùatàü pàram' (kañha.u.3-2.) 'amçtaivaiùà devatà' () 'àtmàjaro 'mçto 'bhayo brahma' (bç. 6-4-25.) ityàdivàkyaü dvitãyena abhayatvàdikaü gçhyate / tathà ca - tripàdityàdinà ÷rutyantaravàkyena tasya viùõoreva uktasya 'etadamçtam' iti vàkye 'ntaþsthaniùñhatvenoktasyàmçtatvàdyupapatterliïgasya tasmin viùõàveva upapatteryuktatvàdanyatràyuktatvàditi yojanà / anena liïgasya niravakà÷atvànekatvàbhyàü pràbàlyamuktaü bhavati / 'amçtaü' mçtiharitaü 'yadabhayaü' bhayarahitaü yacca 'titãrùatàü' saüsàrataraõecchånàü 'pàraü' saüsàrasya pàrasthaü taduttaràvadhibhåte ÷vetadvãpàdau sthitaü muktapràpyaü paraü brahma tat dhyàtuü sàdhanaü vaktuü vayaü '÷akemahi' ÷aktàþ sma iti kañha÷rutyarthaþ /
__________
BBsBh_1,2.4.6:
%%
BBsBhDãp_1,2.4.6:
yadaivaü niravakà÷atvànekatvàbhyàü balavalliïgabalàccakùurantaþsthasya viùõutvani÷cayaþ, kimu tadobhayathà svabhàvaniravakà÷atvàbhyàm anekatvàcca balavacchrutito 'pãti bhàvena sautramupapatterityaü÷aü brahmàdi÷rutiråpahetvantaraparatayà tasya pràbàlyopayoginiravakà÷atvopapàdanaparatayà ca prakàràntareõa vyàcaùñe - brahmeti / àdipadenàtma÷abdo gçhyate / brahmàtmàdãti pàñhe àdi÷abdena puruùa÷abdo gràhyaþ / atra ÷rutetyàdau saüyojyam / tasyaivetyanuùajyate / tathà ca - atràntasthaprakaraõe ÷rutabrahma÷abdàdestasya viùõorevopapatteranyasyànupapatterityarthaþ / guõapårtivàcibrahma÷abdasya viùõàveva mukhyatvàdàtma÷abdasyàpi àdeyamupàdeyaü sukhaü màtyanubhavatãti vyutpattyà tatraiva mukhyatvàditi bhàvaþ //
anena 'ya eùo 'ntarakùiõi' iti ÷rutyukto 'ntaraþ tattu tattajjãvaprerakatvena tattaccakùurantassthito viùõureva, na tvagniþ / kutaþ? upapatteþ / atra 'etadamçtamabhayametadbrahmaiùa àtmà' ityamçtatvàbhayatvàdiliïga÷ravaõàdbrahmàdi÷abda÷rute÷ca teùàü viùõàvevopapatteþ, anyatrànupapatteriti såtràrtha ukto bhavati /
__________
BBsBh_1,2.4.7:
%<'so 'hamasmi' ityàdi tvantaryàmyapekùayà />%
BBsBhDãp_1,2.4.7:
nanu niravakà÷a÷rutiliïgabalàdyadi viùõureva akùisthastadàdityastho 'pi sa eva syàt / tarhi 'so 'hamasmi sa evàhamasmi' ityahamàdi÷ruteþ kà gatirityata àha - so 'hamasmãtyàdãti / àdipadena gàrhapatyàdi÷abdànàü grahaõam/ tathà ca ityàdivàkyasthamahamàdipadajàtamityarthaþ / apekùayetyanantaraü pravçttamiti ÷eùaþ/
__________
BBsBh_1,2.4.8:
%%
BBsBhDãp_1,2.4.8:
antaryàmiõi ahamàdi÷abdapravçttiü smàrayati - antaryàmiõamiti // àdyo 'pi samuccaye / dvitãyo yadyapi tathàpãtyarther / i÷ànàü brahmàdãnàrü i÷amityantaryàmitvopapàdakam / tathà ca - 'vastuùu' agnyàdijãveùur i÷àdbhede satyapi tadabhedabodhako 'hamiti÷abdaþ tvamiti÷abdaþ/ kiü bahunàbhedasàdhakàþ sarve tattacchabdàþ prayujyante / katham? yato 'ntaryàmiõamapekùyaivaite ÷abdàþ prayujyante naitàvatà agnyàdijãvànàrü i÷àbhedaþ ÷aïkyaþ / yataþ so 'ntaryàmãr i÷e÷o brahmàdyuttama ityarthaþ / mahàkaurme ityasya uktatvàdityadhyàhàreõa so 'hamiti pårvavàkyenànvayaþ /
__________
BBsBh_1,2.4.9:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.4.9:
yuktyantareõa viùõo÷cakùurantaþsthatvaü sàdhayatsåtramupanyasya vyàcaùñe - sthànàdãti / sarpirityataþ pårvaü 'tadyadasmin' iti ÷rutivàkyapàñhaþ / tattvapradãpe tu - 'yadidaü cakùuùi' iti pàñhabhedena pårvavàkyamudàhçtam / ityàdãti luptavibhaktikam / ityàdàvityarthaþ / evamuttaratràpi / àdipadena 'vartmanã eva gacchati' ityàdergrahaõam/ sthàna÷aktiriti / brahmasthànabhåtayorakùõorakùisthaparamapuruùasambandhàdasaïgatvàkhya÷aktirityarthaþ ucyata ityatràpi sambadhyate / anena sautraü sthànapadaü paramàtmasthàna÷aktayupalakùakatayà vyàkhyàtam / ucyate ityanena asiddhiparihàrakavyapade÷a÷abdàrtho dar÷itaþ / àdipadena 'etaü saüyadvàma ityàcakùate / etaü hi sarvàõi vàmànyabhisaüyanti .... eùa u eva vàmanireùa hi sarvàõi vàmàni nayati / eùa u eva bhàmanireùa hi sarveùu lokeùu bhàti' iti samagravàkyaü gçhyate / àtma÷aktiriti / saüyadvàmatvaråpàtmasàmarthamityarthaþ / anena sautràdi÷abdo hyadhiùñhàtçparamàtmaparassan tacchaktyupalakùaka iti vyàkhyàto bhavati / co hetusamuccaye ÷aktisamuccaye càdyo bhinnakramaþ / ucyate yata iti ÷eùaþ / asyàto 'pi cakùurantaþstho viùõureva iti pårvapratij¤àvàkyenànvayaþ / yasmàdasaïgo 'yaü puruùo 'kùiõi vidyate niyàmakatayà tattasmàdyadi 'asmin' cakùuùi 'sarpiþ' ghçtamudakaü và 'si¤cati' si¤cetka÷cidapi tarhi tadvartmanã ubhayamàrgau pratyeva gacchati na cakùuþ spç÷atãtyarthaþ / evaü càkùuùaü vàmanàkhyaü viùõuü saüyadvàma ityàcakùate vidvàü÷aþ / kutaþ? hi yasmàt etaü 'sarvàõi vàmàni' strãråpàõi abhisaüyanti pràpnuvanti / anena saüyanti vàmàni enamiti vigraho dar÷itaþ / 'eùa u' cakùurgata eva mukhyato vàmanirityucyate / kutaþ hi yasmàdeùaþ 'sarvàõi vàmàni' sundararamàdistrãråpàõi 'nayati' prerayati / eùa u eva càkùuùaþ puruùo 'bhàmaniþ' mukhyataþ tacchabdavàcyaþ / kutaþ? hi yasmàdeva 'sarveùu lokeùu' puruùeùu bhàti tadãyatejaþprakà÷akatayà tatra dãpyate ityarthaþ / yathoktaü tattvapradãpe - vàmaü saundaryaü bhàmaü tejaþ tatpradhànatvàt strãpuruùà vàmabhàma÷abditàstannetà vàmanirbhàmani÷ceti / etalliïgadvayasadbhàve 'pi kuto 'kùisthasya viùõutvani÷caya ityata àha - tasyeti / 'hi' yasmàt 'tasya' viùõoþ 'etat' svasambandhena akùõorasaïgatvàpàdakatvaü sarvasaundaryàdhiùñhànastrãråpanetçtvaü ca 'liïgaü' asàdhàraõo dharmaþ tasmànnàprayojakatvamiti tena viùõutvani÷cayopapattiriti vàkya÷eùaþ /
__________
BBsBh_1,2.4.10:
%<'sar i÷aþ so 'sapatnaþ sa hariþ saþ paraþ sa parovarãyàn
yadidaü cakùuùi sarpirvodakaü và si¤cati vartmanã eva gacchati sa vàmanaþ sa bhàmanaþ na ànandaþ so 'cyutaþ' iti caturveda÷ikhàyàm //>%
BBsBhDãp_1,2.4.10:
kuta etasya talliïgamiti j¤àyate ityata àha - sa iti // liïgasya viùõuniùñhatàj¤àpanàya 'sa hariþ' ityàdeþ 'so 'cyutaþ' ityaü÷asya coktiþ / idaücakùuùãti samastaü padam / anyathà sarpiràdivi÷eùaõatvaü pratãyate, tata÷ca pratyakùasiddhagokavi÷eùaõatvaü na j¤àyeta / asmin cakùuùãtyetatprakaraõagata÷rutivisaüvàda÷ca syàt / cettarhyeradhyàhàraþ / tathà ca - yadyasmàtsannihitàdhiùñhàtuþ yasya sàmarthyàditi yàvat / 'idaücakùuùi' asmiü÷cakùuùi sarpirudakaü và si¤cati cetka÷cit tarhi tadvartmanã pratyeva gacchati sar i÷aþ 'so 'sapatnaþ' ÷atrurahitaþ / 'saparaþ' lokavilakùaõaþ / parovarãyàn / idamekaü padam / rudràdeþ parato vàõyàþ paràccaturmukhàtparataþ ÷rãtattvàdva uttamaþ / sa eva vàmanabhàmanànandàcyuta÷abdavàcya ityarthaþ / vidheyànekatvàtsa ityasakçdàvçttiþ / parovarãyànityatràpi tacchabdo 'nuùa¤janãyaþ / ekade÷avikçtasyànanyatvàdvàmanibhàmani÷abdàrtha eva vàmanabhàmana÷abdayorarthaþ / caturveda÷ikhàyàmityanantaraü uktatvàditi ÷eùaþ / asya tasyaitalliïgamiti j¤àyate iti pårveõànvayaþ /
__________
BBsBh_1,2.4.11:
%%
BBsBhDãp_1,2.4.11:
liïgasvaråpasya tasya viùõuråpavyaktivi÷eùaniùñhatàyà÷ca ÷rutàvasphuñatvàttadarthamatràrthe smçtiü càha - yaditi // yasya sthànatvàdityarthaþ / asya yacchabdasya sa iti tacchabdenànvayaþ / 'sarvavastubhiþ' sarpiràdibhiþ/ 'vàmanaþ' sundarastrãneteti vàmanàkhyo viùõureva 'asmàkaü' bhaktànàü 'paraþ' parà 'gatiþ' pràpya iti cintayedityarthaþ/ yadvà - vàmana ityanena pràptàlpatva÷aïkàvàraõàya 'paraþ' pårõa ityuktam / vàmana iti / vàmanàkhyapuràõa ityarthaþ / asya caturveda÷ikhàyàmitivadanvayaþ / spaùñaþ såtràrthaþ /
__________
BBsBh_1,2.4.12:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.4.12:
prakaraõabalàccakùurantaþsthatvaü viùõoþ pratipàdayatsåtramupanyasya tadupàtta÷rutimevodàharati - sukheti // 'khaü brahmeti' ityantasya såtreõànvayaþ upakrame pràõasya ÷rutatve 'pi naitatprakaraõasya tatparatvam, pårvasåtroktaviùõu÷rutiliïgàdibàdhakasadbhàvàditi pratipàdayitum uttaratra ÷rautakarma÷abdena pràõabrahmaõostantreõopàdànàtsåcanàrthaü ca 'pràõo brahma' ityaü÷odàharaõam / såtre ca÷abdaþ pårvoktahetoriha prakaraõabalàccetyadhyàhçtaheto÷ca samuccaye / såtrodàhçtahetostvadhyàhçtasàdhyenànvayaþ / vi÷iùñaü ca tatsukhaü ca sukhavi÷iùñam / vi÷eùaõasya paranipàtaþ / sukhena vi÷iùña iti và, sukheùu vi÷iùña iti và, vigrahaþ / tatra dvitãye ÷raiùñhyaråpaü vai÷iùñyamarthàtsukhe 'pyanveti / atra prakaraõe hi mukhyapràõobrahmàkhilajãvebhyaþ pårõaþ iti mukhyapràõasya pårõatvamuktvà 'kaü brahma khaü brahma' ityanena 'kaü' sukhaü 'brahma' pårõaü 'khaü' j¤ànaü pårõamiti sukhasaüvidorapi pårõatvamucyate / tathà ca na kevalamuktahetubalàccakùurantaþstho viùõuþ, kintu - prakaraõabalàcca / na ca prakaraõasya vaiùõavatvàsiddhiþ / asyopakrame 'sukhavi÷iùñàbhidhànàt' pårõasukhokteriti såtràrthaþ / yadaivamupakrame kaü brahma iti pårõasukhàbhidhànàdevàsya prakaraõasya vaiùõavatvaü siddhyati kimuta tadà 'khaü brahma' iti pårõaj¤ànàdapãti kaimutyanyàyasåcanàya såtre evakàraþ / yadyapi chàndogyabhàùye 'pràõo brahma' balaråpaü brahma / 'kaü' pårõànandaråpaü brahma / 'khaü' pårõaj¤ànaråpaü 'brahma' paraü brahmeti vyàkhyàtam / tathàpi tadbrahma÷abdasya paràparayo råóhyà vçttyà vyàkhyànàntaramityadoùaþ/
__________
BBsBh_1,2.4.13:
%<'vij¤ànamànandaü brahma' (bç. 5-9-28.) 'ànando brahmeti
vyajànàt' (tai. 3-6.) ityàdestasyaiva hi tallakùaõam />%
BBsBhDãp_1,2.4.13:
nanu upakrame pårõasukhasaüvidorabhidhàne 'pi kuto 'sya prakaraõasya vaiùõavatvamityà÷aïkya tayosatallakùaõatvàt tadråpatvàt upakrame tadabhidhàne brahmaivopakràntaü syàditi bhàvena pårõasukhaj¤ànayorbrahmalakùaõatvaü ÷rutyà dar÷ayati - vij¤ànamiti // vij¤ànàdiråpaü brahmetyarthaþ / atra vij¤ànàdipadaü pårõaj¤ànàdivàci, saïkoce kàraõàbhàvàditi prakçtasaïgatiþ / idaü vàjasaneye ÷rutam / 'ànando brahma' iti / taittirãyavàkyàditi ÷eùaþ / àdi÷abdena 'athaiùa eva parama ànandaþ' 'satyaü j¤ànam' ityàdikaü gçhyate / tathà ca ityàdervàkyàt 'tasya' brahmaõaþ 'tat' pårõànandàdikaü 'lakùaõaü' svalakùaõaü j¤àyata ityarthaþ / tathà ca - ÷rutyantare brahmalakùaõatvenàvagatayoþ pårõaj¤ànasukhayoratra prakaraõe 'bhidhànàt asya vaiùõavatvasiddhiriti bhàvaþ /
__________
BBsBh_1,2.4.14:
%%
BBsBhDãp_1,2.4.14:
nanu sakalacetanànàmapi pårõànandatvàtkathametadviùõulakùaõamityata àha - lakùaõamiti // svaråpadharmobhayàrthako 'yam / 'paramànandaþ' niravadhikapårõànanda eva lakùaõam / iha lakùaõatvenàbhipretaþ na pårõànandamàtram / sa ca viùõoreva nànyeùàm / anyeùàü tvàpekùikameva pårõaü sukhaü na viùõuvanniravadhikaü pårõamityarthaþ / kuta ityata àha - yataþ avyaktàdãti / avyaktà ÷rãþ saivàdiryeùàü te tathoktàþ / tçõajãvà manuùyottamà evànte vi÷eùàrthaþ / 'vipruóànandabhàginaþ' tàratamyena brahmànandapratibimbatvàpekùikànandayuktà ityarthaþ / cetanà iti ÷eùaþ / 'na saü÷ayaþ' ityasyàrthasya sàvadhàraõatvamàha / brahmavaivarta ityasyoktatvàdityadhyàhàreõa 'tasyaiva tallakùaõam' iti sàvadhàraõapårvavàkyenànvayaþ /
__________
BBsBh_1,2.4.15:
%%
BBsBhDãp_1,2.4.15:
nanvagyàdisukhasyàpekùikatayàpi pårõatvasadbhàvàtteùàü pårõasukhamidaü kiü na syàt / tathà teùàü tallakùaõaü kiü na syàt / tathà teùàmevedaü prakaraõaü kiü na syàt ityata àha - na ceti // 'mukhye' niravadhikapårõatve 'kaü brahma' iti ÷rutyarthatayà tallakùaõe sambhavati sati 'amukhyam' àpekùikamanyàdhãnaü pårõatvaü na yujyate ityarthaþ /
__________
BBsBh_1,2.4.16:
%%
#<÷rutopaniùatkagatyabhidhànàcca | BBs_1,2.16 |>#
%%
BBsBhDãp_1,2.4.16:
nanvetadupakrame sukhaj¤ànayorabhidhàne 'pi nàkùisthaprakaraõasya vaiùõavatvaü yuktam / chàndogye 'pràõo brahma kam' iti vidyàü 'ya eùa àditye puruùaþ' iti vidyàü coktvàgnibhirupakosalaü prati 'upakosalaiùà somya te 'smadvidhà càtmavidyà coktà' ityuktatvena 'kam' ityàdyavidyàyà viùõuviùayatvasya 'ya eùaþ' iti dvitãyàyà÷càgniviùayatvasyaiva yuktatvàt / na ca 'asmadvidyà' ityuktàdityavidyàyà agniviùayatve 'pi nàkùisthavidyàyàstadyuktamiti vàcyam / 'ya eùontarakùiõi' ityakùisthavidyàyà àdityavidyayaikàrthatvàt / na copakramavirodhaþ / yathà 'hvayàmyagniü prathamaü svastaye' ityatràgnerupakrame 'pi 'savitàramåtaye' 'hiraõyayena savità rathena' ityàdisavitç÷rutiliïgàdinà tatprakaraõaü sàvitramiti prakaraõavicchedaþ, tathàtràpi brahmaõa upakrame 'pi 'asmadvidyà' ityagnerasmacchabdenoktatvàdagnãnàmevedaü prakaraõaü na viùõoþ / na ca 'asmadvidyà' ityetadantaryàmiparatayà yojyam / tathàsati 'àtmavidyà' iti pçthaguktyayogàt / tasmàdagniviùayatvameva cakùurantaþsthavidyàyà ityà÷aïkàü pariharatsåtraü pañhitvà tadupàtta÷rutimevodàharati - ÷ruteti // itãtasya såtreõànvayaþ / atra såtre ÷rutetyulakùaõaü, matadhyàtetyapi draùñavyam / keti vàyurucyate / 'ko vàyuriti ÷abditaþ' iti abhidhànàt / ka÷abdasyàvçttyà gatirityanenàpi sambandhe kagatiriti parabrahmagatirucyate / 'kaü brahma' iti vàkyabodhitaparabrahmaprakaraõàdetadarthani÷cayàt / tathà ca - ÷rutopaniùadàü ÷rutamatadhyàtaitadvidyànàü puüsàü kena vàyunà kagateþ 'kaü brahma' iti vàkyabodhitabrahmapràpteþ 'sa enàn brahma gamayati' ityupasaühàre 'bhidhànàt viùõuviùayaivàkùisthavidyà, na tvagniviùayeti såtràrthaþ / yadvà - ÷rutopaniùadamupakosalaü pratyagnibhiretadvidyàphalatvena brahmagatyabhidhànàdvaiùõavamevedaü prakaraõaü, natvagniviùayamityarthaþ / tattvapradãpe tu - 'sa enàn brahma gamayati' iti ÷rutopaniùatkànàü ÷rutopaniùadgatopàsanànàü brahmagatyabhidhànàcca àntaro viùõureva / asyàmupaniùãdati brahmetyupaniùat upàsanà / anayà brahma upaniùãdatãti vetyuktam / ÷rutaviùayiõã yà upaniùat matidhyànaråpopàsanà tatkànàü tadgataü tadviùayakaü dhyànaråpopàsanaü tadvatàmityarthaþ / anena upaniùacchabdo matidhyànaråpopàsanàparaþ / brahmetyanena bahuvrãhisamàsàvayavabhåtaþ ka÷abda àvçtto brahmavàcaka ityuktaü bhavati / ata evàha ñãkàkçt - ÷rutapadaü manananididhyàsanayorupalakùakamityàdinà / tattvapradãpapakùe - upaniùacchabda upàsanàparaþ / ñãkàkçtpakùe vidyàparaþ / ñãkàyàü và÷abda÷càrthaþ / yadyapyasya såtrasya prakaraõaviccheda÷aïkàparihàràyopasaühàrasthaliïgoktiparatvaüna paramasàdhye yuktyantarapratipàdakatvàbhàvàdatra ca÷abdo na prayojyaþ / tathàpi 'sa enàn brahma' ityupasaühàrasthasyaitadvidyàvettçõàü brahmapràptiråpaliïgasya cakùurantaro viùõureveti paramasàdhye 'pi sàkùàdanvayàdasya ca liïgasya àdyasåtroktàmçtatvaliïgàpekùayottaravàkyasthadvitãyasåtroktaliïgàpekùayà tçtãyasåtroktaprakaraõàpekùayà yuktyantaratvàttadvivakùayà såtre ca÷abdaprayogopapattiriti kecidàhuþ / vastutastu - atra prakaraõaviccheda÷aïkàparihàre 'pi pårvasåtre 'tra caitatprakaraõasya vaiùõavatvaråpadhyàhçtàvàntarasàdhyasyaikatvenatatrànena yuktyantaràbhidhànàcca÷abdopapattiþ / 'atha yadu caivàsmi¤chavyaü
kurvanti yadi canàrciùamevàbhisambhavanti / arciùoharanha àpåryamàõapakùaü àpåryamàõapakùàdyàn ùaóudaïïeti màsànstànmàsebhyaþ saüvatsaraü saüvatsaràdàdityamàditiyàccandramasaü candramaso vidyutaü tatpuruùo mànavaþ sa enàn brahma gamayati' iti chandoga÷ruterayamarthaþ - athetyarthàntare / 'atha' avasitakarmaõi 'asmin' j¤àniviùaye putràdayo yadi '÷avyaü' ÷avayogyaü dahanàdikarma kurvanti / 'yadi ca na' yadi và na kurvanti 'tadàrciùam' arcirnàmakadevalokaü sambhavanti pràpnuvantyeveme j¤ànina iti vipariõàmenànvayaþ / saüvi÷atãtyekavacanàntavi÷idhàtupàñhaþ 'te' iti pàñha÷ca prameyadãpachandogapàñhaviruddhaþ / tato 'harlokaü, tata 'àpåryamàõapakùaü' ÷uklapakùalokaü, tataþ såryo 'yàn' ùaõmàsàn udaïïeti tanmàsadevalokam uttaràyaõalokaü ca, tataþ saüvatsaràdàdityacandravidyudabhimànilokànkrameõa pràpnuvanti / tataþ 'tasyàþ' vidyunnàmnyà bhàratyàþ 'puruùo' bhartà 'mànavo' manusaüj¤asya viùõoþ priyo mukhyavàyustaü gacchanti / 'saþ' vàyuþ 'enàn' svamàptàn pratãkàlambanàn caturmukhàkhyaü kàryaü brahmàpratãkàlambanàüstu paraü brahma gamayatãti /
__________
BBsBh_1,2.4.17:
%%
BBsBhDãp_1,2.4.17:
astvetadvidyàyàþ phalatvena brahmapràptyabhidhànaü, tathàpi kuto nàgniviùayatvamasyà ityata àha - na hãti // 'hi' yasmàdanyasyàgnervidyayànyagatiranyasya brahmaõaþ pràptirna yuktà / yasmàccàtra parabrahmapràptiþ phalatvenocyate ityarthaþ / tasmànnànyavidyeyaü brahmavidyaiveti vàkya÷eùaþ / hi÷abdena vipakùe - 'devàn devayajo yànti madbhaktà yànti màmapi' iti smçtivirodhaü såcayati / 'asmadvidyàtmavidyà' iti vacanavirodhastu tayorantaryàmisarvagataråpadvayaviùayakatvena pariharaõãyaþ / sàvakà÷a÷ruterapi niravakà÷a÷ruteþ pràbalyàditi bhàvaþ /
__________
BBsBh_1,2.4.18:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.4.18:
evamupapattyàdibhirviùõorakùisthatvaü pratipàdya vipakùe bàdhakenàpi tatsamarthayatsåtraü pañhati - anavasthiteriti / atràntarastattajjãvaprerakatayà tattaccakùussthitaþ 'itaraþ' pårvaprakçtàt ka÷abdoditàt brahmaõo 'nyo 'gnijãvo na / kutaþ? yataþ sa itaro jãva iti hetusàdhyayojanàmabhipretya atra vipakùe 'niùñaprasaïgàbhidhàyakatayànavasthiterityaü÷aü yojayati - jãvasyeti / 'sàmyàt' iti såtre 'dhyàhçtaü padam, idaü ca tattvapradãparãtyà dehalãdãpanyàyenobhayatra sambadhyate / jãvasya jãvàntaraniyàmakatve ityetadvipariõatamasambhavàdityanenàpi sambadhyate / co hetusamuccaye / itara ityasyàgnirityarthe vàcye jãva iti sàmànyenoktiþ sàdhyahetvostantreõàbhidhànàrtham / na jãva ityasya àntara ityudde÷yasamarpakànuvçttapadenànvayaþ / anena tattajjãvaprerakatayà tattaccakùurantaro netaraþ nàgniþ / kutaþ? yataþ sa itaro jãvaþ jãvatvàditi yàvat / na ca vipakùe bàdhakàbhàvaþ, jãvasya jãvàntaraniyàmakatve prerakatve àntarajãvasyàpi jãvatvasàmyatàttasyàpi niyàmakaü jãvàntaraü vàcyamityanavasthiterasiddhaparamparàkalpanaråpànavasthàkhyàniùñàpatteþ / abhyupagamya cedamuditam / vastutastu - jãvasya jãvàntaraniyàmakatvàsambhavàcca netaro 'gnirantaraþ / kuto 'sambhavaþ? agnerjãvasya preryajãvàntareõa saha paratantraråpajãvatvasàmyàditi såtravçttirdar÷ità bhavati /
__________
BBsBh_1,2.4.19:
%%
BBsBhDãp_1,2.4.19:
nanu jãvaprerakàgneþ svàtantryàbhyupagamànnànavasthà / na caivaü jãvàntarasyàpi svàtantryaü syàt jãvatvasàmyàdityuktamiti vàcyam / jãvatvasàmye 'pyagnereva svàtantryaü nànyeùàmiti niyamàbhyupagamàdityata àha - niyameti // jãvatvasàmyepyagnereva svàtantryaü nànyeùàmiti niyame pramàõàbhàvàdityarthaþ / ato 'gneþ svàtantryàyogàtsusthaivànavasthitiriti bhàvaþ / nanvastvagnerasvàtantryaü, tathàpi tatprerakasye÷varasya svàtantryasambhavànnànavasthetyata àha - anã÷varetir / i÷varaü jagatprerakatvena yo 'pekùate 'bhyupaiti sar i÷varàpekùaþ, sa na bhavatãtyanã÷varàpekùaþ, tasya bhàvastattvaü tasmàdityarthaþ / pårvavàdina iti ÷eùaþ / hetusamuccaye ca÷abdaþ / evaü và - nanu paratantratvasàmye 'pi jãvànàü jãvàntaraniyàmakatvàtkathaü tadasambhava ityata àha - anã÷vareti / vyàkhyànaü pårvavat / tathà ca - yathàsmatpakùe sati ràj¤i maõóale÷e prajànàü ràja÷aktyà niyamyaniyàmakabhàvavart i÷vara÷aktyà jãvànàü jãvàntaraniyàmakatvasambhavaþ, na tathà parapakùe sambhavati, pareõar i÷varànabhyupagamàditi bhàvaþ / idaü ca vàkyadvayasya yojanàdvayam / ñãkàyàü tattvapradãpoktamevoktam / uktaü hi tattvapradãpe - niyamapramàõàbhàvo 'nã÷varàpekùatvaü cetyubhau ubhayatra heturiti / 'ubhayatra' anavasthityasambhavayorityarthaþ / // iti antaràdhikaraõam // 4 //
______________________________________________________________
// 5. antaryàmyàdhikaraõam //
__________
BBsBh_1,2.5.1:
%<'yaþ pçthivyàü tiùñhan pçthivyà antaro yaü pçthivã na veda yasya
pçthivã ÷arãraü yaþ pçthivãmantaro yamayatyeùa ta àtmàntaryàmyamçtaþ'
(bç. 5-7-3.) ityàdi antaryàmyucyate />%
BBsBhDãp_1,2.5.1:
atràdhikaraõe 'ntaþsthatvaråpabhàvasahitaü niyamanakriyàtmakaü liïgaü brahmaõi samanvãyate / viùayavàkyodàharaõapårvakaü viùayaü dar÷ayati - ya iti // ityàdãti prathamà saptamyarthe / tçtãyàrthe và / 'saptasu prathamà' iti såtràt / 'kriyàvi÷eùaõaü và' iti tattvapradãpokteþ 'ityàdinà' iti pàñhastadviruddhaþ / vàkye, vàkyeneti và ÷eùaþ/ 'yo 'psu tiùñhan' 'yo bhåteùu tiùñhan' ityàdikamàdi÷abdena gçhyate / antaryàmãtyanena viùayo dar÷itaþ / bçhadàraõyake uddàlakaü prati yàj¤yavalkyenoktaü idaü vàkyam / 'yaþ pçthivyàü' pçthuü viùõumåóhvà vàti gacchatãti pçthivã garuóaþ tasmin tiùñhan 'pçthivyàþ' tadabhimànicetanàt 'antaro' viviktaþ / 'yaü ca pçthivã' tadabhimànã cetano na veda sàkalyena / 'yasya ca pçthivã' tadva÷atvanimittàt ÷arãrabhåtà / na kevalaü tatra sthitimàtraü, kintu 'yo 'ntaraþ' antaþsthitvà bàhyaviùayàpekùàü vinà ramamàõaþ / svato nityatçptaþ -
bàhyàpekùàü vinà yastu ramate so 'ntarassmçtaþ' //
iti bçhadbhàùyokteþ / yadvà -
atipriyatvàcca harerantaratvamudàhçtam //
iti tatraivokteþ / 'preyaþ putràt' ityàdi÷rutyà paramapreyoråpatvàt 'antaraþ' atipriyaþ san 'pçthivãü' garuóaü 'yamayati' niyamayati / eùaþ 'te' tava 'antaryàmyàtmà' niyàmakaþ puruùaþ 'amçtaþ' nitya iti ÷rutyarthaþ / etena antaro vivikta iti ñãkàyà bçhadbhàùyavirodho nirastaþ / bçhadbhàùyasya 'ya àtmànam' ityatrasthàntara÷abdaviùayatvàt / ata eva na ÷rutau paunaruktyam / dvayorbhinnàrthatvàt / pårvapakùã tvidaü vàkyamanyaparaü manyate /
__________
BBsBh_1,2.5.2:
%%
BBsBhDãp_1,2.5.2:
pårvàdhikaraõatadviùayavàkyasaïgatiü dar÷ayati - tatreti // iyamatra tattvapradãpoktà yojanà - 'yaþ pçthivyàü tiùñhan' ityàdivàkyeùvantaryàmyucyate / tatra tadvàkyeùveva tasminnevàntaryàmiõi 'etadamçtametadabhayam' iti pårvanayodàhçtachàndogyavàkye 'kùipuruùasyoktamamçtatvaü 'eùa ta àtmàntaryàmyamçtaþ' ityanena ucyate iti / anena bçhadàraõyakoktàntaryàmiõi viùõvanyatvàkùepamukhena taduktàmçtatvasyàpyanyaniùñhatvaü sampàdya tasya pårvàdhikaraõoktàkùisthatvasya viùõutvasàdhakatvàkùepàtpårveõàkùepikã saïgatiruktà bhavati / tataþ kimityataþ sayuktikaü pårvapakùayati - sa ceti / ca÷abdo hetusamuccaye / àdipadena 'yasyàpaþ ÷arãram' ityàdeþ saïgrahaþ / tacchabdasya vipariõàmena hetuvàkyena sambandhaþ / àtma÷abdaþ svaråpa÷arãrobhayàrthaþ / tathà ca so 'ntaryàmã jaóacetanobhayaråpà prakçtiþ pçthivyàditattajjãvo và yuktaþ / kutaþ? ÷rauta÷arãra÷abdasya idaü pårvapakùa÷arãramityàdàviva svaråpàrthatvàt / jaóaprakçte÷ca sarvopàdànatvena sarvàtmakatvàt / citprakçte÷ca sarvàbhimànitvena sarvàtmakatvàt pçthivyàdijãvasya pçthivyàdisarva÷arãratvàditi yojanà /
__________
BBsBh_1,2.5.3:
%%
BBsBhDãp_1,2.5.3:
nanu yathà prakçtyàdiliïgena teùàmantaryàmitvaü tathà amçtatvaliïgena viùõostatkiü na syàdityata àha - na hãti // pçthivyàdi ÷arãraü yasya sa tathoktaþ, tasya bhàvastattvaü tvapratyayàpàñhe tvanvayaþ çjuþ / aïgãkriyate / siddhàntineti ÷eùaþ / tasya pçthivyàdijaóabhinnaciccharãratvàditi hi÷abdàbhipràyaþ / tathà ca - saiddhàntikaliïgàpekùayà pårvapakùaliïgasya niravakà÷atayà balavattvàdanena tasya bàdhànnàntaryàmã viùõuriti bhàvaþ /
__________
BBsBh_1,2.5.4:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.5.4:
siddhàntayatsåtramavatàrya vyàcaùñe - ata iti // ityàdinà vàkyena iti ÷eùaþ / tatra yadyapi sautravyapade÷apadena abhipretaü 'yaü pçthivã na veda yaþ pçthivãmantaro yamayati' iti vàkyamevodàhartavyam / atroktàntaratvasyaiva sautradharma÷abdàrthatvàt, na tu 'pçthivyàmantaraþ' iti vàkyam / atràtyantara÷abdasya viviktàrthatvena taduktàrthasyàhetutvàt / tathà ca tadudàharaõaü na prakçtopayuktam / tathàpi tatpratãkatvenodàhçtamityadoùaþ / àdi÷abdena prakaraõatrayavàkyaü gçhyate / adhidaivàdiùu / prakaraõeùviti ÷eùaþ / prakaraõaü nàma ekaprameyapratipàdakànekavàkyàni / tatra 'yaþ pçthivyàü tiùñhan' ityadhidaivataprakaraõam / 'yassarveùu bhåteùu tiùñhan' ityàdibhåtaprakaraõam / 'yaþ pràõe tiùñhan' ityadhyàtmaprakaraõam / såtre bhàùye càdhidaivetyuktyà pçthivyàdãnàü jaóatvena tadaviditatvaü sarvasyàpi sambhavatãti ÷aïkà vàrità / atroktànàü pçthivyàdãnàü adhidaivatvena cetanatvàt 'pràõe' iti ÷rutau pràõa÷abdaþ pràõavàyudevatàparaþ, saiva prameyadãparãtyà pràõendriyadevatà / adhidaivàdiùvityanekaprakaraõagrahaõena na kevalamekatra taddharmoktiþ, kintu - bahuùu sthaleùviti såcitam / anuvçttasya tattvityasyàrthamàha - viùõureveti / tadityasya napuüsakatve 'pi antaryàmãtyudde÷yasamarpakasautrapadànusàreõa viùõureveti vyàkhyàtam / anena 'eùa ta àtmà' (bç. 5-7-3.) ityuktàntaryàmã sa viùõureva / kutaþ? adhidaivàdiùu prakaraõeùu 'taddharmavyapade÷àt' tasya viùõoþ dharmasya aviditatvàntaratvàdeþ 'yaü pçthivã na veda' ityàdinoktatvàditi såtràrtha ukto bhavati /
__________
BBsBh_1,2.5.5:
%%
BBsBhDãp_1,2.5.5:
aviditatvàdeþ kuto viùõudharmatvamityata àha - sa hãti // 'saþ' viùõuþ / 'ityàdinà' vàkyeneti ÷eùaþ / àdipadena 'divyo deva eko nàràyaõaþ' (subàla. 7.) ityupakramya 'yasya pçthivã ÷arãraü yaþ pçthivãmantaraþ sa¤caran yaü pçthivã na veda eùa sarvabhåtàntaràtmà apahatapàpmà divyo deva eko nàràyaõaþ' ityupasaühçtyàdhãtaü ÷rutyantaraü gçhyate / 'aviditaþ' sàkalyenàj¤àtaþ 'antaraþ' antassthitvà ramaõakçtprasiddha iti ÷eùaþ / ca samuccaye / 'na te' iti vàkyaü ca te devamahimnaþ paramantaü mahimànaü ÷rotràdinà nàpa iti prakçtànuguõyena sarvatràdhikaraõe vyàkhyàtam / 'saþ' iti vàkyamapi tatraiva vyàkçtam /
__________
BBsBh_1,2.5.6:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.5.6:
evaü niravakà÷aliïgena viùõorantaryàmitvaü samarthya yaduktaü pårvapakùiõà prakçtyàderantaryàmitvaü tatprakçtijãvasàdhàraõaü yuktyà niràkurvatsåtramupanyasyati - na ceti // atra 'ataddharmàbhilàpàt' ityetat 'atacchabdàt' itivadavyayãbhàvasamàsaråpam / ata eva avyayamityà÷ayenàniyamàbhipràyeõàdau hetuvàkyaü vyàkhyàti - triguõatvàdãti / sattvàdiråpàstrayo guõà yasya kàryabhåtàstattriguõaü, tasya bhàvastriguõatvaü tadàdiryeùàü te tathoktàþ, pradhànasya prakçterdharmàþ, triguõatvàdaya÷cate pradhànadharmà÷ca te jaóatvasaüsàritvàdãnàü grahaõam / pradhànapadaü jãvasyàpyupalakùakam / àdi÷abdo vàtra saüyojyaþ / sàdhyadharmapratiyoginirde÷àya pårvapakùe yuktisåcanàya ca prayuktaü smàrtamityedvyàcaùñe - smçtyuktamiti / pçthivyàdyàtmakatayà kàpilasmçtipratipàditamityarthaþ / smçtyuktamevaitanna ÷rutyuktamiti j¤àpanàyedam / paryavasitàrthamàha - pradhànamiti / jãvasyàpyupalakùakamidam / ÷àrãra÷ceti vakùyamàõasyàtràpyanvayo dar÷itaþ / antaryàmiõo 'nyaråpatvaniùedhàya pravçtte såtre 'pekùitaü sàdhyadharmiõaü dar÷ayati - antaryàmãti / antaryàmã na pradhànamiti yojanà / na pradhànamantaryàmãtyanena sautraca÷abdaþ antaryàmã viùõureva na tu pradhànamiti tu÷abdàrthaþ / sa ca na ÷àrãra ityàdàviva parapakùaniùedhamàtraü na kriyate, kintu, svapakùavidhirapãti parapakùaniùedhasya svapakùavidhipårvakatvaråpavi÷eùàrtha iti såcitaü bhavati / anenàntaryàmã viùõureva, na tu smàrtaü pçthivyàdyàtmakatayà smçtau pratipàditaü pradhànam / ÷àrãro jãvaþ / kutaþ? atra 'ataddharmàbhilàpàt' triguõatvasaüsàritvàdiråpapradhànajãvadharmoktyabhàvàditi såtravçttirdar÷itàbhavati / tattvapradãpe tu - na¤astadviruddhàrthatvamà÷rityàtmatvàmçtatvàdçùñatvadraùñçtvàdyataddharmàbhilàpàcca iti hetuvàkyasya vçttyantaramapi dar÷itam/
__________
BBsBh_1,2.5.7:
%%
#<÷àrãra÷cobhaye 'pi hi bhedenainamadhãyate | BBs_1,2.20 |>#
%%
BBsBhDãp_1,2.5.7:
yajjãvo 'ntaryàmãtyuktam / tatsàdhakàbhàvena nirastamapi punarbàdhakàkhyavi÷eùayuktyà niràkurvatsåtramupanyasya vyàcaùñe - ÷àrãra iti // ityabhidhãyate ityanvayaþ / ubhaye ityasya vi÷eùyapadaü dar÷ayati - ÷àkhina iti / kàõvà màdhyandinà÷cetyarthaþ / àtmano 'ntara iti màdhyandinàþ vij¤ànàdantara iti kàõvàþ / api÷abdaþ ÷àkhàsamuccaye / antaryàmiõaþ iti vipariõatamatrànuvartate / enamityanådyajãvamiti vyàkhyàtam / ato na ÷àrãra÷càntaryàmãti ÷eùaþ / tena sautraca÷abdo na¤aþ samàkarùakaþ / na kevalaü na smàrtaü, kintu ÷àrãra÷ceti samuccaye 'pãtyuktaü bhavati / tattvapradãpe tu - citprakçterapyatra pårvapakùaviùayatàmà÷ritya ÷rãbhådurgàråpàyàþ tasyàþ 'yastejasi tiùñhan' (bç. 5-7-14.) 'yastamasi tiùñhan' (bç. 5-7-13.) ityàdyantaryàmiõaþ sakà÷àdbhedenàdhyayanànna sàpyantaryàmãti samuccayàrtha÷ca÷abda ityuktam / anena 'hi' yasmàt 'ubhaye 'pi' ÷àkhinaþ 'enaü' jãvamantaryàmiõaþ sakà÷àdbhedena 'adhãyate' àmananti / tasmàdbàdhakànnàntaryàmã '÷àrãraþ' ÷arãràbhimànã jãva iti såtràrtha ukto bhavati / ÷rutau 'yaþ pçthivyàþ' iti vàkyasyàditve 'pi tadvihàyàtmavij¤ànavàkyayo÷cetanaparatvenobhayaparatvàdaikàrthyàcca te evàtrobhayakartçkabhedàdhyayanatayodàhçte / 'àtmano' jãvàt 'antaro' viviktaþ / evaü vij¤àna÷abdo 'pi 'ya àtmani' iti ÷rutisamàkhyànàjjãvasàmànyaparaþ / yadyapi bçhadbhàùye àtmàdi÷abdasya caturmukhàkhyajãvaparatayà vyàkhyàtatvàdidaü såtraü jãvavi÷eùasya yogino 'ntaryàmitvaniràsakamiti / ata eva tattvapradãpe yogino 'ntaryàmitvaü niràkarotãtyuktam / tathàpi yadà sarvajãvàbhimànicaturmukhàdapi tanniyàmakatvàdinà bhinno 'ntaryàmã tadà kimu tadabhimanyamànasarvajãvàditi kaimutyadyotanàya tatra tathoktiriti candrikàyàmuktatvàjjãvasàmànyàntaryàmitvaniùedhaparatayà pravçttàyà etatsåtrañãkàyàþ bçhadbhàùyatattvapradãpavirodhaþ /
__________
BBsBh_1,2.5.8:
%<÷àryate nityamevàsmàdviùõostu jagadãdç÷am /
ramate ca parohyasmin ÷arãraü tasya tajjagat /
iti vacanànna ÷arãratvavirodhaþ // 20 //
// iti antaryàmyadhikaraõam // 5 //>%
BBsBhDãp_1,2.5.8:
nanu na viùõorantaryàmitvaü yuktam / pçthivyàdi÷arãratvasya pradhànadharmasyàtrokteþ tasya viùõàvasambhavàt / kathaü pradhànadharmànuktiþ pçthivyàdi÷arãratvasyaiva taddharmatvàdityata àha - ÷ãryata iti // tu÷abdo 'vadhàraõe / tathà ca 'hi' yasmàrt 'idç÷aü' vartamànajagatsadç÷aü kàlatrayàbàdhyaü và 'jagat' pçthivyàdi asmàt viùõoreva 'nityaü' niyataü pratikalpaü '÷ãryate' na÷yati / àtmàdicetanànàmapi dehadvàrà ÷ãryatà satyaiva / yasmàcca 'paraþ' paramàtmà 'asmin' jagati sthitassan ramate 'tat' tasmàdeva 'tasya' viùõoþ 'jagat' pçthivyàdikaü ÷arãramucyate, na råóhyetyarthaþ / 'na ÷arãratvàvirodhaþ' iti / na pçthivyàdi÷arãratvavirodha ityarthaþ / viùõvantaryàmitàyà ataddharmàbhilàpokterveti ÷eùaþ / viùõoþ pçthivyàdyàtmakatvataccharãratvàbhyàü pçthivyàdi÷arãratvànupapattàvapi ÷arãra÷abdasya pçthivyàdiùu yogavçttimà÷ritya tasmin pçthivyàdi÷arãratvavyapade÷opapatteritaratra tadanupapatteriti bhàvaþ / yattu bçhadàraõyabhàùye -
pçthivyàdyà devatàstu dehavadyadva÷atvataþ /
÷arãramiti cocyante yasya viùõoþ mahàtmanaþ //
iti pramàõànusàreõa pçthivyàderbrahma÷arãratvaü gauõamityuktam / tatpuràõàdiùu prapa¤ce brahmakàyatvàdyuktisamarthanàyeti na tadvirodhaþ // 5 //
// iti antaryàmyadhikaraõam // 5 //
______________________________________________________________
// 6. adç÷yatvàdhikaraõam //
__________
BBsBh_1,2.6.1:
%%
BBsBhDãp_1,2.6.1:
atràdhikaraõe dç÷yatvàdyàbhàvàkhyaliïgaü brahmaõi samanvãyate / pårvàdhikaraõatadviùayasaïgativiùayavàkyodàharaõapårvakaü viùayasaü÷ayau sayuktikaü pårvapakùaü ca såcayati - adç÷yatvàdãti/ 'guõàþ' ÷ubhadharmàþ / àdipadenànàtmyàdigrahaõam / uktà iti / ànandamayasya 'adç÷ye' iti vàkyeneti ÷eùaþ / upalakùaõametat / antaþsthasya 'na vijànanti' (tai.à. 3-11) ityanena sarvagatasya 'sa yo 'to '÷rutaþ' (ai.à. 3-2-4.) ityanena antaryàmiõo 'yaü pçthivã na veda' (bç. 5-7-3.) ityavyavahitapårvàdhikaraõodàhçtavàkyena cetyapi draùñavyam /
__________
BBsBh_1,2.6.2:
%%
BBsBhDãp_1,2.6.2:
uktà ityàvartate / 'uktvà' ityanantaram àmnàta iti ÷eùaþ / tena ktvàpratyayopapattiþ / candrikàyàü tu - ityuktvà pratãyata iti bhàùye kriyayoþ samànakartçkatvàbhàve 'pi ktvàpratyayo 'yadorvaü÷aü naraþ ÷rutvà sarvapàpaiþ pramucyate' itivaddraùñavyamityukterapyayamevàbhipràyaþ / para itãtyanantaraü vàkya iti ÷eùaþ / 'tasmàcca' iti padadvayaü bhàùyakàrãyam / tathocetthaü yojanà - pårvaü ye adç÷yatvàdiguõà viùõoruktàste yatra kasyacidakùarasyoktàstatràtharvaõe 'dç÷yatvàdiguõakàkùaraviùaye 'yattadadre÷yamagràhyam' ityàdyuktvà tathà tatraiva 'yathorõanàbhiþ' ityàdi 'vi÷vam' ityantaü vàkyaü coktvà pañhitvà anantaramàmnàte -
divyo hyamårtaþ puruùaþ sa bàhyàbhyantaro hyajaþ /
apràõo hyamanàþ ÷ubhrohyakùaràtparataþ paraþ //
iti uttaravàkye 'tasmàdakùaràt' prakçtàdakùaràdapi 'paraþ' uttamaþ 'pratãyate' pratipàdyatayà j¤àyata iti / anena pårvoktàdç÷yatvasya viùõvanyaniùñatvàkùepàtpårveõànandamayàdyadhikaraõena asyàkùepikã saïgatiþ / adç÷yatvàdiråpo viùayaþ / kiü viùõoranyasya veti sandehaþ / na viùõoradç÷yatvàdãti pårvaþ pakùaþ / adç÷yatvàdivi÷iùñe 'akùaràtsambhavati' ityakùara÷abda÷ravaõàttasya ca tatparatvoktyà viùõoþ niravakà÷atvàditi pårvapakùayukti÷ca såcità bhavatãti / ÷rutyarthastu - 'yat' paravidyàgamyamakùaraü 'tadadre÷yaü' dç÷ya÷abditacakùuràdij¤eyabhinnam / 'agràhyaü' manogràhyabhinnam / 'agotraü' na vidyate gotràdikaü yasya taddhi tathocyate iti sudhokterva÷iùñhàdigotrahãnam / 'avarõaü' pràkçta÷uklàdivarõahãnam / adç÷yatvàdi÷abdairdç÷yàdyanyonyàbhàvàbhidhãyate iti sudhokteþ gotravarõabhinnatvaü càrthaþ / yat 'acakùuþ÷rotraü' pràkçtaj¤ànendriyàdi÷ånyam / tat 'apàõipàdaü' pràkçtakarmendriya÷ånyaü 'nityaü' svaråpanà÷arahitaü 'vibhuü' samarthaü 'sarvagataü' vyàptaü 'susukùmam' atyantàvyaktaü 'yadbhåtayoniü' 'dhãràþ' j¤àninaþ paripa÷yanti 'tadakùaram' avyayaü dehato nà÷a÷ånyamiti / atra tacchabdasya sarvatrànvayàya trirgrahaõam / bhåtayonipadaü ca sattarkadãpàvalyàü bhåtànàm àkà÷àdãnàü brahmàdicetanànàü và keùàücit strãvyavadhànena vinà svasvadehàdevotpàdakamiti vyàkhyàtam / dhãrà ityanenàdç÷yatvadç÷yatvayorvirodhaþ parihçtaþ /
__________
BBsBh_1,2.6.3:
%%
BBsBhDãp_1,2.6.3:
etadeva dçùñàntoktyà spaùñayati - yatheti // 'yathorõanàbhiþ' tantuvàyaþ 'sçjate' svopabhuktavaståni tantvàtmanà pariõatàni svadehànniùkàsayati / 'gçhõate' cakràdyàkàratayà bahirniùkàsitaü vastu punarantaþ svodare gçhõàti / tathà vi÷vaü pralaye nigãrõaü sçùñau akùaràtsambhavati / dçùñàntàntaramàha - yatheti / 'oùadhayaþ' aïkuràdayaþ / dçùñàntàntaramàha - yatheti / 'sato' jãvavataþ puruùàccharãràt ÷irasthàþ ke÷àþ, anyàni lomàni tàni / 'iha' loke 'vi÷vaü' nànàvidhakàryaü 'sambhavati' jàyate ityarthaþ / atra brahmaõo bhåtakàraõatvaü tatkartçtvaråpaü na tåpàdànatvamiti vaktumàdyo dçùñàntaþ / aïkuràdijanane pçthivã bãjamiva vi÷vasçùñau brahma tatkarmàpekùata iti vaktuü dvitãyaþ / anàyàsena sçùñiriti vaktuü tçtãyaþ / divya ityàdivàkyaü tu 'divyaþ' adbhutaþ 'amårto' niyataparicchinnaparimàõarahitaþ / kintu bàhya àbhyantara÷ca / apràõo hyamanà iti padàbhyàü ùoóa÷akalàràhityamucyate / '÷ubhraþ' ÷uddhaþ jaóàt 'parataþ akùaràt' citprakçteþ para iti karmanirõayañãkàyàü vyàkhyàtam/
__________
BBsBh_1,2.6.4:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.6.4:
siddhàntayatsåtramavatàrayati - ata iti // itisaïgatisambhavàt iti ÷aïkàsadbhàvàcca taduttararåpaü såtramabravãdbàdaràyaõaþ ityarthaþ / tatsåtraü pañhati - adç÷yatvàdãti //
__________
BBsBh_1,2.6.5:
%%
BBsBhDãp_1,2.6.5:
nanvadç÷yatvàdikaü viùõorna cet - tarhi vàkyasya nirviùayatayà apràmàõyaü syàt ityataþ pårvapakùaü vi÷adayati - pçthivyàdãti // ÷rutàvårõanàbhidçùñàntasya pràthamye 'pi tatra sçjata ityanena kartçtvamàtrapratãteþ pårvapakùànukålasyopàdànatayà jagatkàraõatvasyàpratãteþ taü parityajya pçthivyàdãtyuktam / caþ samuccaye / tathàcetthaü yojanà - pçthivyàdidçùñàntamuktvà anantaramuktàt 'akùaràtsaübhavatãha vi÷vam' ityato vàkyàt 'param' anantaramadhãtena 'akùaràtparataþ paraþ' iti vàkyena 'tatparataþ' tasmàtkàraõãbhåtàdakùaràtparataþ parasyottamasyoktatvàt, tathà 'kåñastho 'kùara ucyate' iti smçte÷ca jaóaprakçte÷citprakçte÷càdç÷yatvàdipràptiriti / atràyaü vivekaþ - yadà jaóaprakçteþ pårvapakùaviùayatà tadàkùara÷abdastatparo hetuþ tatparataþ paràbhidhànaü ca / tasya niravakà÷atve akùaràtparata iti ca vyadhikaraõe pa¤camyau / yadà ca citprakçtestadàkùara÷abdastatparohetuþ / samànàdhikaraõe pa¤camyau / smçte÷cetyapi heturiti / smçti÷càtràdhikaraõe vyàkhyàtà /
__________
BBsBh_1,2.6.6:
%%
BBsBhDãp_1,2.6.6:
pårvapakùàntaraü vakti - brahma÷abdàditi // 'sa brahmavidyàm' ityàdau ÷rutabrahma÷abdàdityarthaþ / brahma÷abdo viùõàveva mukhya iti tasyaiva sàdhako netarasyetyato hetvantaramàha - parata iti // vyadhikaraõe pa¤camyau / tathà ca - hiraõyagarbhàkhyàdakùaràt 'parataþ' ÷rãtattvàtparasya viùõorabhidhànàdityarthaþ / eva÷abdena hetorniravakà÷atvaü nàtra hetvantaraü gaveùaõãyamiti såcayati / hiraõyagarbhasya pràptirityanvayaþ / upalakùaõametat / 'kartàramã÷am' itã÷a÷abda÷ravaõàt rudrasya và adç÷yatvàdipràptiriti vakùyamàõamatràpi draùñavyam / asmin pakùer i÷a÷abdasya viùõau sàvakà÷atva÷aïkàyàmanantaraü tatparataþ paràbhidhànàdityapi yojyam / atràpi vyadhikaraõe pa¤camyau /
__________
BBsBh_1,2.6.7:
%<'tamevaü vidvànamçta iha bhavati' (tai.à. 3-12-7.) tatkarma haritoùaü yatsà vidyà tanmatiryayà /
atha dve vàva vidye veditavye paràcaivàparà ca /
tatra ye vedà yànyaïgàni yànyupàïgàni yàni pratyaïgàni sàparà /
atha parà yayà sa harirveditavyo yo 'sàvadç÷yo nirguõaþ paraþ paramàtmà () ityàdinà taddharmatvenàvagataparavidyàviùayatvokterviùõurevàdç÷yatvàdiguõakaþ // 21 //>%
BBsBhDãp_1,2.6.7:
evaü pràptaü pårvapakùaü pratikùeptuü såtraü vyàcaùñe - tamevamiti // 'tamevam' ityekaü ÷rutivàkyam / 'tat' ityaparaü smçtivàkyam / 'atha' ityanyacchrutivàkyam / àdipadena 'tadetadbrahma' (bç.4-5-19.) 'tripàdasyàmçtam' (ç. 10-90-3.) ityàdikaü gçhyate / tasya viùõordharmastaddharmaþ tasya bhàvasatattvaü teneti vigrahaþ / prakàre tçtãyà / avagatatvaü prasiddhatvaü viùayatvavi÷eùaõam / amçtatvàderupalakùakametat / atreti ÷eùaþ / såtre 'nuvçttasya tattvityasyàrtho viùõureveti atràdç÷yatvaü dç÷yabhinnatvam / tacca svaråpam, na tu gotràdyatyantàbhàvavadbrahmabhinnam / tatra tadvattvaü brahmasvaråpamiti vi÷eùaü vaktum adç÷yatvàdayo guõà yasyeti bahuvrãhitvaü ca såcayituü ÷ubhadharmàrthakaguõa÷abdaprayogaþ kapratyaya÷ca / tathàcetthaü såtrabhàùyayojanà - adç÷yatvàdiguõakastattu viùõureva / kutaþ? atra prakaraõe 'atha parà yayà tadakùaramadhigamyate' (muü. 1-1-5.) 'tadetadakùaraü brahma' (muü. 2-2-2.) 'puruùa evedaü vi÷vaü karma tapobrahma paràmçtam' (muü. 2-1-10.) iti vàkyeùu tasyàdç÷yatvàdiguõakasya paravidyàviùayatvaråpadharmokteþ / na ca tasya paravidyàviùayatvoktàvapi kuto viùõutvamiti vàcyam / yatastat 'tamevam' ityàdinà taddharmatvenàvagatamiti / atra 'tamevam' iti ÷rutau mokùasàdhanaj¤ànaviùayatvoktyà viùõoþ paravidyàviùayatvamuktaü bhavati / mokùasàdhanavidyàyà eva paravidyàtvàt / tatkarmeti smçtàvapi yaddharituùñikaraü tadeva karma / yayà 'tanmatiþ' hareþ j¤ànaü bhavati, saiva vidyetyuktatvena tasya paravidyàviùayatvamucyate / 'dve vidye veditavye' (muü. 1-1-4.) ityatràpi viùõoþ paravidyàviùayatvamucyate iti na hetuvi÷eùaõàsiddhiþ / atheti prakaraõàrambhe / vàvetyavadhàraõe / cau parasparasamuccaye / tathà ca parà càparà ca dve vidye j¤àtavye / 'tatra' paràparayormadhye 'ye vedàþ' çgàdyàþ yàni ÷ikùàdiùaóaïgàni 'yànyupàïgàni' àyurvedagàndharvàdãni / 'yàni pratyaïgàni' ÷iùñàþ kalà vidyàþ sàparà / athetyarthàntare / yo 'sau 'adç÷yo' dç÷yàdanyo 'nirguõaþ' sattvàdihãnaþ 'paro' vilakùaõaþ 'paramàtmà' svottamo vyàptaþ sa hariryayà veditavyaþ sà çgàdiråpaiva pareti ÷rutyarthaþ / yathaikasya karmaõaþ sakàmatvaniùkàmatvaråpopàdhibhedàt pravçttinivçttapadoditatvaü tathà viùõuviùayakatvakarmàdiviùayakatvaråpopàdhibhedàdçgàdãnàm eva paràparavidyàtvopapattiriti bhàvaþ / na cànuvyàkhyàne brahmasåtrasya paravidyàtvoktivirodhaþ / anugràhyatayà çgàdãnàmanugràhakatayà brahmasåtrasya ca paravidyàtvopapatteþ /
__________
BBsBh_1,2.6.8:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.6.8:
taduktaü prakçtiviri¤cayoradç÷yatvàdiguõakatvamiti tatsiddhàntahetoþ parapakùaniràse 'pi vyàpàràt taddharmokterityanenoktasya paravidyàviùayatvasya viùõoranyatra niravakà÷atvànyathànupapattyà niràkçtamapi vi÷eùayuktyà niràkurvatsåtraü pañhitvà vyàcaùñe - vi÷eùaõeti // vyapade÷a÷abda ubhayànvayãtyà÷ayenobhaya÷rutimàha - ya iti / 'bhedaþ' anyatvam / ca÷abdasya na kevalaü dharmokteþ, arthàt kintu vi÷eùaõabhedavyapade÷àbhyàm iti samuccayàrthatvasya spaùñatvànna tasyàrtha uktaþ / prakçtiþ viri¤ca ityanena itarà itara÷ceti vigrahà÷rayeõetara÷abdàrtho 'bhihitaþ / ubhayatràdç÷yatvàdiguõaka ityanuùajyate / prakçtipakùe liïgavipariõàmaþ / tathà ca 'yassarvaj¤aþ' iti vàkye tasyàdç÷yatvàdiguõakasya 'vi÷eùaõàt' sàrvaj¤yàdivi÷eùaõokterna dç÷yatvàdiguõà jaóaprakçtiþ / evaü 'tasmàt' iti vàkye viri¤casya tasmàdakùaràjjanyatvaråpabhedakadharmoktyà bhedavyapade÷ànnàdç÷yatvàdiguõo viri¤ca iti yojanà /
__________
BBsBh_1,2.6.9:
%<'yassarvaj¤assarvavidyasya j¤ànamayaü tapaþ' (muü. 1-1-9.) iti vi÷eùaõànna prakçtiþ / 'tasmàdetadbrahma nàma råpamannaü ca jàyate' (muü. 1-1-9.) iti bhedavyapade÷ànna viri¤caþ />%
BBsBhDãp_1,2.6.9:
àtharvaõe 'yaþ sarvaj¤aþ sarvavit' ityataþ pårvavàkye 'tapasà cãyate brahma' (muü 1-1-8.) ityatra parabrahmatapasà sambadhyata ityuktam / tat tapa÷÷abdasyàlocanàrthatayàj¤ànapratãtau tanniràsàya 'yasya j¤ànamayaü tapaþ' iti vàkyàntaraü pravçttam / tasya yasya 'tapaþ' àlocanakriyà 'j¤ànamayaü' tadàtmakameva na saü÷ayàdyàtmakamityarthaþ / kutastapasaþ santàpànyapårõayathàrthaj¤ànàtmakatvamityàkàïkùàyàü tasya sarvaj¤atvàdàptakàmatvàditi hetupradar÷anàya 'yassarvaj¤aþ' iti pårvavàkyopanyàsaþ / tadarthastu - 'yassarvaj¤aþ' sarvaviùayakasàmànyaj¤ànavàn 'sarvavit' sarvaviùayakavi÷eùaj¤ànavàü÷ca / sarvasya labdhà sarvakàmaþ sarvotpàdakoveti / tattvapradãpe tu - vidasattàyàmiti dhàtuvyàkhyànàt sarvatra vidyate iti sarvavidityuktam / 'yasya yaþ' iti yacchabdadvayasya 'tasmàt' akùaràt 'etadbrahma' caturmukhàkhyaü 'nàma råpamannaü' tadabhimànidaivataü cotpadyata iti uttaravàkyagatatacchabdenànvayaþ /
__________
BBsBh_1,2.6.10:
%%
BBsBhDãp_1,2.6.10:
nanu na viùõoradç÷yatvàdiguõakatvaü, parataþ paràbhidhànenàkùara÷ruteþ tatra niravakà÷atvàdityato vi÷eùaõabhedavyapade÷àditi såtrakhaõóasyàrthàntaramàha - aparamiti // tu÷abdo 'vadhàraõe / 'akùaratrayam' akùarasya trayarm 'iritam' akùaraü trividhaü proktam iti yàvat / tisro vidhàþ vyaktinirde÷apårvakaü dar÷ayati - aparamiti / yà yadaparamakùaraü sà jaóaråpikà prakçtireva / yà yatparamakùaraü 'proktà' proktaü vçddhaistàü tat yà viùõusaü÷rayà parà uttamà cetanà prakçtiþ ÷rãþ lakùmãþ tàü pràhuþ / yatparataþ paramakùaramãritaü tajjaóaprakçteþ paràchrãtattvàdakhilaguõaü harimeva pràhuriti smçtyarthaþ / iti skànde ityasya 'tryakùaràbhidhànàt' akùaratraividhyasyoktatvàdityanenànvayaþ / akùaràtparataþ para ityapãti / itivàkyoktamakùaràtparataþ paratvaü viruddhamiti vàcyam / 'aparam' iti skànde tryakùaràbhidhànàt akùaràntaràtparàdasyàkùarasya paratvopapatteriti yojanà / akùaratrayàbhidhànena akùaràtparataþ para ityatra sàmànàdhikaraõyena vaiyadhikaraõyena và anvayo dar÷itaþ / prameyadãpe tu - akùaràcchrãtatvàtparataþ paro 'tyuttama iti tadbhàùyadi÷à ÷rutyartha uktaþ / anenàkùaràtparataþ para ityapi tasyaiva vi÷eùaõaü, na tu anyasya / na càkùaràtparataþ paratvaü viruddhamiti vàcyam / bhedavyapade÷àt / 'akùaratrayamãritam' ityakùaràõàmavàntarabhedokteþ pàõóavasyàrjunasya svàdhamakàrtavãryàrjunàdiva akùaràtparàdakùaràntaràdasyàkùarasya paratvopapattiriti såtrakhaõóasyàrthàntaramuktaü bhavati /
__________
BBsBh_1,2.6.11:
%<'juùñaü yadà pa÷yatyanyamã÷asya mahimànamiti vãta÷okaþ'
(muü. 3-1-2.) iti bhedavyapade÷àdã÷apadapràpto 'pi na rudraþ // 22 //>%
BBsBhDãp_1,2.6.11:
nanu 'anyam' iti÷abda÷ravaõàdadç÷yatvàdiguõako rudraþ kiü na syàditi ÷aïkottaratayàpi bhedavyapade÷ànnetara iti såtràü÷aü vyàcaùñe - juùñamiti // yadyapi tathàpãtyarthe 'pi÷abdaþ / rudro 'pãti samuccaye và / na kevalaü pårvahetoþ, kintu bhedavyapade÷àdapãti samuccaye và / rudra itãtara÷abdasyàrthàntaroktiþ / na cetara÷abdasya jaóaprakçtiviri¤carudraparatve dvivacanànupapattiriti vàcyam / viri¤cirudrayo÷cetanatvenaikãkçtatvàt / tathà ca yadyapã÷a÷abdàdrudro 'pyadç÷yatvàdiguõakatvena 'pràptaþ' pratãtaþ tathàpi 'juùñam' iti vàkye pravçttaviùõvàkhyàkùarasye÷a÷abditarudràdanyatvavyapade÷àdapi nàdç÷yatvàdiguõako rudra iti yojanà / ÷rutistu - ànandamayàdhikaraõe vyàkhyàtà /
__________
BBsBh_1,2.6.12:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.6.12:
yuktyantareõa viùõorevàdç÷yatvàdiguõakatvaü sàdhayatsåtraü pañhitvà tadupàtta÷rutimevodàharati - råpopanyàseti // iti råpopanyàsàdityanvayaþ / såtre ca÷abdo yuktisamuccaye / tathà ca - na kevalaü dharmokteþ, kintvadç÷yatvàdiguõakasya 'yadà' iti ÷rutau ÷uddharukmaråpokte÷càdç÷yatvàdiguõako viùõureveti yojanà / atra yadeti vàkyasya 'tadà vidvàn puõyapàpe vidhåya nira¤janaþ paramaü sàmyamupaiti' (muü. 3-1-3.) iti vàkya÷eùeõànvayaþ / pa÷yatãti pa÷yo draùñà jãvaþ / yadà 'rukmavarõaü' ÷uddhahemavarõaü 'brahmayoniü' hiraõyagarabhakàraõaü, ata eva jagataþ kartàraü 'puruùaü' pårõaùaóguõam / 'svasye÷aü' viùõuü 'pa÷yate' pa÷yati tadàsau 'vidvàn' jãvanmuktaþ 'puõyapàpe' apràrabdhe aniùñapuõyaü pàpaü ca vidhåya 'nira¤janaþ' j¤ànottaravikarmakçtà÷ucitvàdidoùarahitaþ a¤janàkhyàvidyàrahita iti sudhokteraj¤ànarahito và 'paramaü sàmyaü' pårõànandatvàdisàmyaü nirduþkhatvàdisàmyaü và 'upaiti' pràpnotãti ÷rutyarthaþ / tattvodyotañãkàyàü tu iyaü ÷rutiþ muktaparatayà vyàkhyàtà / paramamityetadabhivyaktamiti ca vyàkhyàtam /
__________
BBsBh_1,2.6.13:
%<'eko nàràyaõa àsãnna brahmà na ca ÷aïkaraþ / sa munirbhåtvà
samacintayat / tata ete vyajàyanta vi÷vo hiraõyagarbho 'gniryamo varuõarudrendrà iti / tasya haitasya paramasya nàràyaõasya catvàri råpàõi ÷uklaü raktaü raukmaü kçùõamiti / sa etànyetebhyo 'bhyacãkëpat / vimi÷ràõi vyami÷rayat' />%
BBsBhDãp_1,2.6.13:
nanu brahmàdãnàmapi råpasadbhàvàtkuto råpopanyàsenàsya viùõutvani÷caya ityata àha - eka iti // 'idamagre' ityupaskriyate / ata eva nyàyadãpikàyàü jagadàdàvityuktam / hetyàsvàdane / etebhya iti tàdarthye caturthã / tathà ca idamasya jagato 'gre pralaye nàràyaõaþ 'ekaþ' svatantra àsãt / na tadà caturmukha÷aïkarau, na svasvavyàpàràvàstàm / 'saþ' viùõustadà 'muniþ' manana÷ãlo maunã và bhåtvà 'samacintayat' ete jàyantàmiti dhyànaråpàü cintàmakarot / 'tataþ' tasya cintanàdete vyajàyanta / ke te? yo 'vi÷vo' vàyuþ, ya÷ca hiraõyagarbhaþ, ye 'gnyàdaya eta ityarthaþ / tataþ kimityata àha - 'tasya' ÷rutyàdiprasiddhasya 'etasya' sarvajãva÷arãragasya 'paramasya' sarvottamasya nàràyaõasya 'råpàõi' varõà÷catvàri bhavanti / kàni tàni? ÷uklàdãni / ki¤jàtaþ? 'saþ' nàràyaõaþ pårvameva 'vimi÷ràõi' svena mi÷rãkçtàni råpàõi 'etebhyo' vàyuprabhçtyuktadevànàmarthe 'abhyacàkëpat' këptànyakarot / tàni vimi÷ràõi punarapi 'vyami÷rayat' mànuùàdau vi÷eùeõa mi÷rãcakàra yadvà - sa etàni råpàõi vyami÷rayat, vimi÷ràõi caitebhyo 'bhyacãkëpadityarthaþ / ÷uddhàni råpàõi tu svasyaivàkaroditi bhàvaþ / atràdyayojanà tattvapradãpañãkayoruktà / dvitãyà tu ñãkàyàmiti dhyeyam /
__________
BBsBh_1,2.6.14:
%%
BBsBhDãp_1,2.6.14:
tataþ kimityata àha - ata iti // ato mi÷rãkaraõàt tadråpaü tasya viùõo råpam 'etàdçgeva' ÷uddhaü ÷uklàdisvaråpameva / na tu vàyvàdiråpamiva mi÷ramityarthaþ / yadyapyatra 'tasya haitasya' ityàdikamevodàharaõãyam, prakçtopayuktatvàt, na tu 'eko nàràyaõaþ' ityàdikam / tathàpi 'etebhyaþ' ityasyàrthasya pratyayàrthaü tadaü÷odàharaõaü kçtam / itãti / 'hi' yasmàt iti udàhçtavàkyena 'råpàõi' ÷uddharaukmàdiråpàõi tasya viùõoreva abhidhãyante, netareùàü, tasmànnàprayojakatà ÷aïkayetyarthaþ / anena såtre sàmànyenoktatve 'pi råpa÷abdaþ ÷uddharåpaparaþ / taccànyatra nàsti / 'dhyeyaþ sadà' iti sårye pratãtamapi mi÷rameveti liïgasyànyatra niravakà÷atvamuktaü bhavati /
// iti adç÷yatvàdhikaraõam // 6 //
______________________________________________________________
// 7. vai÷vànaràdhikaraõam //
__________
BBsBh_1,2.7.1:
%%
BBsBhDãp_1,2.7.1:
atràdhikaraõe pàcakatvàdyanekaliïgasamanvayasiddhyarthaü brahmaõi vai÷vànaranàmasamanvayaþ kriyate / pårvàdhikaraõasaïagtiü viùayavàkyodàharaõapårvakaü viùayàdikaü såcayati - adç÷yatvàdãti // uktamityasyàvçttiþ ÷rutàviti ÷eùaþ / tathà ca - gatàdhikaraõodàhçtamuõóaka÷rutyuktàdç÷yatvàdiguõeùu madhye 'nityaü vibhuü sarvagatam' (muü. 1-1-6.) ityanena yatsarvagatatvamuktaü tacchabdoga÷rutau 'yastvetam' ityanena vai÷vànarasyoktamiti yojanà / anena chandoga÷rutisthavai÷vànara÷abdasyànyaniùñhatvàkùepamukhena pårvoktasarvagatatvàderanyaniùñhatvàkùepàtpårveõàsyàkùepikã saïgatiruktà bhavati / vai÷vànaro viùayaþ, viùõuranyo veti sandeha÷ca såcitaþ / ÷rutyarthastu - 'yastu' adhikàrã 'pràde÷amàtraü' dehahçdaye tàvatparimàõakam / tattvapradãparãtyàdhikàryapekùayà pràde÷amàtramiti và / 'abhivimànam' abhito vigataü mànaü maryàdà yasya taü, sarvagatam iti yàvat / 'àtmànam' àtataguõam 'etaü' ÷arãrasthaü 'vai÷vànaraü' tadàkhyaviùõum 'evaü' vakùyamàõarãtyà upàste 'so 'nnamatti' (chàü. 5-18-1.) svayogyabhogyamanubhavatãti /
__________
BBsBh_1,2.7.2:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.7.2:
siddhàntayatsåtramavatàrayati - ata iti // sàdhàraõasyetyanantaramapãti ÷eùaþ / sàdhàraõyaü sàmyam / tatra ÷ruternobhayatra prasiddhatvaråpaü, vai÷vànara÷abdasyànyatraiva prasiddhatvàt / kintu ÷ruteþ prasiddhato liïgena sàmyaråpaü, tadapi niravakà÷atvena prakàreõa, vai÷vànara÷ruteþ viùõau prasiddhyabhàvena tatra niravakà÷atvàtpårvoktasarvagatatvasyàpi viùõoranyatra niravakà÷atvàt / tathà ca - yadyapi agnàviùõvoþ pratij¤àviùayayoþ satoþ pårvapakùasàdhakavai÷vànara÷abdo niravakà÷atvena prakàreõottarapakùasàdhakaliïgasàdhàraõaþ / ÷rutiliïgayorniravakà÷atvena sàmye 'pi liïgàcchrutiþ prabalà tasmàdagnireveti pràptam / tathàpi sàdhàraõasyàpi vai÷vànara÷abdasya viùõvekaniùñhatayà ÷rutyàdisiddhena 'àtmànaü vai÷vànaram' ityàtma÷abdena 'vi÷eùaõàt' vi÷eùitatvàdviùõuparatvasambhavàt / prasiddhyàderanyathopapannatvena nirõayakàraõàbhàvàcchabdavi÷eùàdàtma÷abdàdvai÷vànaro viùõureva, 'na devatàbhåtaü ca' ityàvçttyà såtrabhàùyayoryojanà / anena nirõayenaiva pårvapakùaþ såcitaþ / atra pakùe liïgapràbalyaniràsàya sàdhàraõyoktiþ / siddhànta÷ruteþ sàvakà÷atvaj¤àpanàya sàdhàraõyoktiriti kecit / yadvà - bhàùyañãkàsvàrasyàdanirõayenaiva pårvapakùaþ / atra pakùe sàdhàraõyaü prati dharmitvaü ÷abdasyaiva, na liïgasyàpi / nara÷abdaþ sàdhàraõaþ sambhavadvçttikaþ / tathàpi prasiddhamukhena niravakà÷atvena liïgasya sàdhàraõa÷ca / tataþ pårvottarapakùasàdhakayoþ samabalatvàdanirõayaþ / tathàpyubhayatra sàdhàraõasyàpi vai÷vànara÷abdasyetyàdikà yojanà draùñavyà /
__________
BBsBh_1,2.7.3:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.7.3:
nanvàtma÷abdasyàgnyàdiùvamukhyatvàbhyupagamena sàmànàdhikaraõyàvirodhàtteùàmeva vai÷vànaratvaü kiü na syàdityà÷aïkàü parihartuü samàkhyaråpahetvantareõa vai÷vànarasya viùõutvaü ni÷càyayatsåtraü pañhitvà vyàcaùñe - smaryamàõamiti // såtrabhàùyayoþ 'smaryamàõam' 'ahaü vai÷vànaro bhåtvà' iti gãtàsmçtyuktaü viùõorvai÷vànaratvam 'atra' vai÷vànaravidyàyàmapi 'saþ' gãtokto bhagavàneva vai÷vànarapadena ucyate 'ityasya' evaüråpasyàrthasya 'anumànam' anumàpakaü 'syàt' bhavediti yojanà /
__________
BBsBh_1,2.7.4:
%%
BBsBhDãp_1,2.7.4:
nanvahamiti viùõunà kçùõenokteþ smçtyuktavai÷vànarasya viùõutve 'pi atroktavai÷vànarasya kuto viùõutvamityata àha - samàkhyànàditi // asyàþ smçteriti ÷eùaþ / tathà ca gãtàsmçteþ vai÷vànaravidyàsamànoktiråpatvàdasyàstatsamàkhyànànni÷cayo bhavatãtyarthaþ / samàkhyàyuktirna såtroktetyata àha - iti ÷abda iti / 'pradar÷akaþ' såcakaþ / tathà ca - itismaryamàõamityasya itisamàkhyàyamànamityarthàbhyupagamàditi÷abdaþ samànoktiråpasamàkhyàlakùaõaliïgaj¤àpaka iti bhàvaþ / atra såtresamàkhyàråpahetvantaroktàvapi tasyàtma÷abdàkhyapårvahetorani÷càyakatva÷aïkàmukhena tanniràsàya pravçttatvàcca÷abdàbhàvaþ /
__________
BBsBh_1,2.7.5:
%%
#<÷abdàdibhyo 'ntaþpratiùñhànànneti cenna tathà dçùñyupade÷àdasambhavàtpuruùavidhamapi cainamadhãyate | BBs_1,2.26 |>#
%%
BBsBhDãp_1,2.7.5:
vai÷vànarasya viùõutvamàkùipya samàdadhatsåtramupanyasya àkùepàü÷aü tàvadvyàcaùñe - ÷abdàdibhya iti // 'ayamagnirvai÷vànaro yo 'yamantaþpuruùe' (bç. 7-9.) iti bçhadàraõyakavàkyam 'mårdhànaü divo aratiü pçthivyàü vai÷vànarama-ta àjàtamagnim /
kaviü saüràjamatithiü janànàmàsannà pàtraü janayanta devàþ //' (ç. 6-7-1.)
iti çgvedavàkyam / ityàdãti karmadhàrayaþ / tathà ca ityàdiråpaþ ÷abdaþ sautra÷abdapadenokta ityarthaþ / yadvà - 'ityàdi' evamàdivàkyajàtaü '÷abdaþ' sautra÷abdapadena gçhãta ityarthaþ / àdi÷abdenaitajjàtãyakaü ÷rutyantaravàkyaü gçhyate / 'vai÷vànare' iti ÷rutyantaravàkyam / hçdayamityàdichandoga÷rutiþ / ityàdyagniliïgamiti / evamàdivàkyoktàgniliïgamityarthaþ / àdi÷abdena 'nàbhiü yaj¤ànàü sadanaü rayãõàm' (ç. 6-7-2.) ityàdivàkyoktàni gçhyante / 'àdi÷abdoktaü' sautràdi÷abdoktamityarthaþ / 'yenedamannaü pacyate yadidamadyate' ityetadapi 'ayamagnirvai÷vànaro yo 'yamantaþ puruùe' (bç. 7-9.) ityataþ paraü bçhadàraõyaka÷rutam / 'tadyadbhaktam' iti chandogyavàkyam / ityàdineti / vàkyeneti ÷eùaþ / kurupàõóavanyàyena 'sarvakarmà sarvaliïgaþ' iti ÷rutyanusàràdàdipadoktaliïgàtpàrthakyena karma bodhayituü såtre 'ntaþpratiùñhànàdityuktam / yadvà - 'pàcakatvenàntaþpratiùñhànaü pradhànaliïgatvenàbhimatatvàtpçthaguktam' iti tattvapradãpokteþ pradhànaliïgatvàdidaü pçthaguktamityabhipretya talliïgaü tatkarmoktyà dar÷ayati pàcakatveneti / itthaübhåtalakùaõe tçtãyà / anena såtre 'ntaþpratiùñhànapadena na kevalaü tattaddhçdayàntaravasthànamàtraü vivakùitaü, kintu savyàpàramityuktaü bhavati / ata eva 'yenedamannaü pacyate' 'tadyadbhaktam' ityubhayabodhaka÷rutyudàharaõam / caþ samuccaye/ tataþ kimityata àha - tasmàditi // yasmàdevamagnipakùe 'pi ÷rutiliïgàdyasti, viùõupakùe tu tvayaivàtma÷abdaþ samàkhyànaü coktam, tasmàdubhayatra ÷rutyàdisàmyàdvai÷vànaro viùõureveti ni÷cayo na yujyate ityarthaþ / nanu 'yastvetam' iti vicàryavàkye vai÷vànara÷abdasamànàdhikçtàgni÷abdàbhàvàdvàkyàntaragatàgni÷abdasya kathaü ÷aïkàhetutvamiti cet - na, atra sarvavai÷vànaravidyànàü vicàryatvàt, ata evànekavàkyoddhàraþ / yadvà - pårvapakùe 'pi siddhànta iva samàkhyàü pradar÷ayituü samàkhyàråpeõa tattadvàkyoddhàro yuktaþ / ayamiti vàkye 'yamityuktaþ ka ityata àha - yo 'yamiti // tathà ca - 'yo 'yamantaþ puruùe' puruùasyàntaþsthito bhagavàn ayamagniþ aïga÷abdita÷arãranetçtvàttacchabdavàcyaþ / vi÷vaguõasambandhã narãyate ceti vai÷vànara÷ceti yojanà / tadvyàpàramàha - yeneti idaü kimityata àha - yadidamiti / adyate bhakùyate pràõibhiþ /
'mårdhànam' iti mantre ùaùñhyarthaþ kàryakàraõabhàvasambandhaþ / 'mårdhatvaü viùõoraïgàïgyabhedàt' iti tattvapradãpokteþ mårdhànamaratimityabhedoktiþ / çtàyeti vedàntare pàñhàdçci çta iti saptamã tàdarthye / tathà ca divaþ kàraõabhåtamårdhànaü loke gamanenàratidar÷anàt rativiruddhagatisàdhanatvàdgauõyà vçttyà 'aramalamatati gacchati yena puruùaþ so 'ratiþ pàdaþ' iti tattvapradãpokteþ mukhyayà vçttyà aratiþ pàdaþ / çgatàvityasmàtkaraõe atipratyaye niùpanno 'rati÷abdaþ pàde mukhya evetyapi kecit / tattu tattvapradãpacandrikànuktam / tattvapradãpe ara÷abdopapadàdatateþ, candrikàyàü na¤upapadàdramerasya niùpatteruktatvàt / tathà ca - pçthivyàþ aratiü kàraõãbhåtapàdaü janànàm àçte samyagj¤ànàya 'jàtam' abhivyaktaü 'kaviü' sarvaj¤aü 'samràjam' akhaõóe÷am 'annaü tham' () iti ÷ruteþtha÷abdo 'nnavàcã / tçtãye 'ti÷aye / tathà ca 'atithim' atyannam / pàtramityanenàpi janànàmityetatsambadhyate / tathà ca janànàü 'pàtàraü' rakùakaü 'vai÷vànaraü' vi÷vajãvàntaratvayogena tacchabdavàcyam 'agnim' aïganetàraü viùõuü prasiddhaü ca devà àsan / avibhaktiko 'yaü nirde÷aþ / àsya÷abdasyàsannàde÷aþ / tathà ca àsan svàsyatayà àjanayanta / aóabhàva÷chàndasaþ / àsamantàtsarvakarmasvakurvanniti siddhàntarãtyà ÷rutyarthaþ / tattvapradãpe tu - vi÷vanarastham çte vede 'à samantàjjàtaü' vyaktam 'agnim' aïganetàraü 'saüràjaü' samyagràjantam 'atithiü' sarvànati÷ayya sthitaü pàtàram agniü janànàm 'àsan' à÷rayam àjanayanta àsamantàjjanayàücakruþ / agnyàdidevà iti vi÷eùàrtha uktaþ / kecittu - janibàdhakàïyogàdàjanayanta akurvannityuktamityàhuþ / tattådàhçtatattvapradãpaviruddham / ato 'nekàrthatvàddhàtånàü viùõujanye 'gnau devajanyatvàyogàt janerutpattyarthàyogàcca akurvannityuktamiti àïvi÷leùeõaiva ñãkà vyàkhyeyà / pårvapakùã tu ÷rutigatàgnyàdi÷abdànprasiddhàgniparàneva manyate /
'vai÷vànare taddhutam' iti vàkyàrthastu - 'tasmàduhaivaü vidyadyapi caõóàlayocchiùñaü prayacchedàtmani haivàsya vai÷vànare hutaü syàt' (chàü. 5-24-4.) iti chandogasamàkhyàvàkyàdavagantavyaþ / tadarthastu - yadi 'evaüvit' uktarãtyà vai÷vànaraj¤ànã ucchiùñàdyanarhàyàpi caõóàlàyocchiùñaü 'prayacchet' dadyàt / tadà taddattamucchiùñaü caõóàlàntaryàmiõi vai÷vànare hutaü syànna pàpakaraü bhavati / pratyuta mahàphalameveti / anenàhutisthànatvaliïagamucyate /
'hçdayaü' hçdayastho viùõurgàrhapatyapadavàcya ityarthaþ / evamuttaratràpi / 'anvàhàryapacano' dakùiõàgniranvàhàrya odano 'tra pacyata iti vyutpatti sambhavàt / pårvapakùe tu garhapatyaü vai÷vànarasya prasiddhàgnerhçdayasthànãyamityàdirarthaþ /
'tadyadbhaktam' iti vàkyàrthastu - 'tat' tadà bhojanavelàyàü 'yadyadbhaktam' annaü 'prathamamàgacchet' àsyaü prati pràõàhutiråpeõa / 'taddhomãyaü' pàcakatvenàntaþsthitasyàgnerhemadravyamiti / anenàgnau håyamànadravyasyàgniþ pàcaka iti siddhamiti pàcakatvàkhyaliïgamuktaü bhavati / yadyapi 'yenedam' iti pårvavàkye 'ayamagniþ' iti tatpårvavàkyasàhityàt pàcakatvenàntaþpratiùñhànoktàvapi na 'tadyadbhaktam' iti vàkye tatpratãyate / tathàpi 'taddhomãyam' ityanenàntassthitasya homyamityuktatvàttatpratyàyakatvopapattiþ /
__________
BBsBh_1,2.7.6:
%%
BBsBhDãp_1,2.7.6:
parihàrasåtràü÷aü vyàcaùñe - neti // tasmànna viùõuriti pårvavàkyenàsya na¤arthasyànvayaþ / kuto netyatastatra bhàùye 'tasmàdityuktam' ityàvçttyà hetutvena saüyojyam / såtretu ata ityàkarùaõãyam / àtma÷abdàdipårvahetoreveti tadarthaþ / na cetaratràpyasti ÷rutyàdikamityanirõayaþ / teùàmanyatra mukhyato yogena viùõàveva sàvakà÷atvopapatterityadhyàhàraþ / kuto 'gnyàdinàmakarmaõàü viùõàveva sàvakà÷atvaü j¤àyata ityatastatra hetusamarpakaü 'tathàdçùñyupade÷àt' ityaü÷am upade÷apadokta÷rutyudàharaõapårvakaü vyàcaùñe - atheti / prakaraõàntaràrambhàrtho 'yamatha÷abdaþ/ prathameti÷abdo vidhisamàptau / dvitãyasya ityupàsãtetyanvayaþ / tathà ca 'etamàtmànam' àdànàdikartàram 'aõoraõãyàüsaü' såkùmàdapi såkùmaü 'parato' mahataþ paraü 'vi÷vaü' pårõaü harimupàsãtetyarthaþ / kimitãtyataþ upàsanàprakàramàha - sarveti / iti÷abdaþ pratyekaü sambadhyate / tathà ca mukhyataþ indràdisarvanàmavànityupàsãta / 'sarvakarmà' 'nar te tvatkriyate' ityàdeþ svàtantryeõa sarvakriyàkartetyupàsãta/ liïgaü lakùaõaü, vajradharatvàdisarvaliïga ityupàsãta/ j¤ànànandàdisarvaguõapårõa ityupàsãta / etadicchayaiva sarvaü bhavatãti sarvakàmaþ pårõakàma ityupàsãta / bhedasaüyogavibhàgàdisarvadharmàstadadhãnà iti và, sarvaj¤atvàdisarvadharmavatvàdvà sarvadharma ityupàsãta / sarvatra råpamasya iti và sarvaü jagadasya råpaü pratimeti và sarvaråpa ityupàsãta /
__________
BBsBh_1,2.7.7:
%<'sa ya etamevamàtmànaü vi÷vaü harimàràdaramupàste tasya sarveùu lokeùu sarveùu bhåteùu deveùu sarveùu vedeùu kàmacàro bhavati' iti tattannàmaliïgàdinà tasyaiva dçùñyupade÷ànmahopaniùadi //>%
BBsBhDãp_1,2.7.7:
evamupàsakasya phalamàha - sa iti // 'saþ' prasiddhaþ yo 'dhikàrã etamàtmànam aõoraõãyàüsaü parataþparameva vi÷vaü harimeva, nànyam, 'àràt' samãpe svahçdaye 'aram' alaü samyagupàste tasyaivamavyàpte vyàptaråpopàsakasya sarveùu lokeùu sarveùu 'bhåteùu' pràõiùu sarveùu lokeùu sthiteùu bhåteùviti và / vedeùu sarveùu, vedeùu yatheùñasa¤càraþ kàmasa¤caraõasarvapåjyatvasarvaj¤atvàdiþ syàt ityarthaþ tattvapradãpe 'bhihitaþ / 'iti' mahopaniùadãtyanvayaþ / sautratathà÷abdàrthamàha - tattaditi / agnyàdinàmaliïgàdimattvenetyarthaþ / àdipadena tattatkarmàdergrahaõam / pradhànasåtre 'bhihitaü tattvityetadatràpi vipariõàmena saüyojyamityà÷ayenàha - tasyaiveti / viùõorevetyarthaþ / na tvagnyàderityevàrthaþ / 'dçùñyupade÷àt' upàsanopade÷àt / ÷rutau harimeva upàsta ityavadhàraõenànyavyàvçttyavagamàditi bhàvaþ /
__________
BBsBh_1,2.7.8:
%%
BBsBhDãp_1,2.7.8:
evamanya÷rutiliïgadãnàü viùõau sàvakà÷atvopapàdakatayà tathetyaü÷aü vyàkhyàya àtma÷abdàderanyatra niravakà÷oktiparatayàsambhavàdityaü÷aü pramàõodàharaõapårvakaü vyàkhyàti - anàttatvàditi // yojanàtu - ityàdinà pramàõena viùõoranyeùàm àtmatvabrahmatvàsambhavokteþ ata eva àtma÷abdàderanyatràsambhavàditi / yadvà - na kevalamàtma÷abda÷rutisamàkhyàbhyàü, kintu prakaraõabalàcca vai÷vànarasya viùõutvani÷cayo bhavatãtyàha - anàttatvàditi / àdi÷abdena 'brahma÷abdaþ pare viùõau' ityàdikaü gçhyate / tathàcetthaü yojanà - 'ko na àtmà kiü brahma' 'ityàrambhàcca' ityàrabhyàdhãtàtprakaraõàcca viùõureva vai÷vànaraþ / brahmàtma÷abdayoretadupakrame ÷ravaõe 'pi kuto 'syàþ vai÷vànaravidyàyàþ viùõuprakaraõatvam? 'anàttatvàt' ityàdinà pramàõena viùõoranyeùàmàtma÷abdàrthavyàptatvaguõapårõatvayorasambhavàvagamàditi / anena såtre àrambhàditi padamadhyàhçtya tenàpi÷abdaþ saüyojyaþ / asambhavàditi hetustu àtma÷abdàderanyatrànavakà÷atvasàdhakatayobhayatra saüyojyaþ ityuktaü bhavati / ata eva bhàùye agni÷rutyàdãnàü viùõau sàvakà÷atvasàdhakatayetyàdivyàkhyànantaraü viùõupakùasàdhakàtma÷abdàderanyatrànavakà÷atvasàdhakàsambhavàditi hetau vyàkhyàtavye 'pi tadvihàyàrambhàdityadhyàhçtahetåpanyàtràstyavakà÷a iti pratij¤àya prakaraõabalàccetyadhyàhàryahetuü ca pradar÷ya, anantaramàtma÷abdaprakaraõayorniravakà÷atvasàdhakàsambhavàdityaü÷o vyàkhyàtaþ / tathàdçùñyupade÷àdasambhavàditivat nàdhyàhçtahetoravàntarasàdhyenànvayaþ, kintu pradhànenaiveti j¤àpanàya viùõureva vai÷vànara iti punaruktiþ / udde÷yavidheyanirde÷asyaicchikatvàdvyatyàsaþ / 'hi' yasmàdviùõoþ 'pare' anye guõaiþ 'anàttatvàt' avyàptatvàt sarvotkçùñatvena vaidikairasvãkçtatvàdvà 'anàtmànaþ' anàtma÷abdamukhyàrthàþ / yasmàcca guõarà÷ita ånatvàdabrahmàõa÷ca / tasmàt 'brahmàtmà' tacchabdamukhyavàcyo viùõureva siddha ityarthaþ / chàndogye hi 'ko na àtmà kiü brahma' iti militvà mãmàüsamànaiþ pratyabdayaj¤akçttvanimittànmahà÷àlasaüj¤aiþ pa¤cabhirmahàmunibhiþ uddàlakoddiùñaistadyuktaiþ paripçùño ràjà÷vapatirvai÷vànaramupadide÷a / 'naþ' asmàkam upàsya àtmà 'kaþ' kiülakùaõaþ / brahma ca 'kiü' kiülakùaõamityarthaþ /
__________
BBsBh_1,2.7.9:
%<'candramà manaso jàtaþ / cakùossåryo ajàyata' (tai.à. 3-12.) ityàdinà yaþ puruùàkhyo viùõubhihitastadvidhamevàtra 'mårdhaiva sutejà÷cakùurvi÷varåpaþ pràõaþ pçthagvartmà' (chàü. 5-18-2.)
ityàdinà enaü vai÷vànaramadhãyate //>%
BBsBhDãp_1,2.7.9:
÷rutisamàkhyayà ca vai÷vànarasya viùõutvamupapàdayituü pravçttaü 'puruùavidhamapyenamadhãyate' ityaü÷aü vyàcaùñe - candramà iti // atra 'candramàþ' iti vàkyaü pratãkatvena gçhãtam / udàharaõavàkyaü tu 'cakùossåryo ajàyata' itãti dhyeyam / prathamàdipadena '÷ãrùõodyaussamavartata, pràõàdvàyurajàyata, ... padbhyàü bhåmiþ', (tai.à. 3-12.) ityàdikaü dvitãyàdipadena 'sandoho bahulo vastireva rayiþ pçthivyeva pàdau' (chàü. 5-18-2.) ityàdikaü gçhyate / etamityasya vyàkhyànaü - vai÷vànaramiti / tathà ca - yasmàtpuruùasåkte '÷ãrùõodyaussamavartata, cakùossåryo ajàyata' ityàdinà ÷abdena yaþ puruùàkhyo viùõuþ yadvidho dyubhvàdijanaka÷ãrùàdimànabhihitaþ, tadvidhameva dyubhvàdijanaka÷ãrùàdimattvaprakàropetamevàtra chàndogye 'mårdhaiva sutejàþ' ityàdinà vàkyenainaü vai÷vànaramadhãyate chandogàþ tasmàtpuruùasåktasamàkhyayàpi vai÷vànaro viùõureveti yojanà /
__________
BBsBh_1,2.7.10:
%%
BBsBhDãp_1,2.7.10:
nanu puruùasåktasya viùõuparatve bhavettatsamàkhyayà etadvidyàyà viùõuparatvaü, tadeva kuta ityata àha - ca÷abdeneti // ÷ruteràdhikyàtprathamaü pratij¤à / 'puruùasåktasya' ityanantaraü 'prasiddhamiti' ÷eùaþ / 'dar÷ayati' såcayati såtrakàra ityarthaþ / àtma÷abdasmçtisamàkhyàprakaraõasamuccayasyeva prakaraõa÷rutisamuccayasyàpi apipadenaiva siddhatvànna tatropakùãõa÷ca÷abda iti bhàvaþ //
__________
BBsBh_1,2.7.11:
%%
BBsBhDãp_1,2.7.11:
kiü tadvedàdãtyata÷÷ruteþ sàkùàtpratij¤àtàrthàsàdhakatvàtpratij¤àkramamatikramya sàkùàtpratij¤àtàrthasàdhakatvàdàdau puràõavàkyaü pañhati - tathà ceti // såtre puruùasåktasya viùõuparatvaü siddhamiti yathoktaü tathà bràhme coktamityarthaþ / caþ samuccaye / evam uttaratràpi 'uktam' iti padàdhyàhàreõa saptamyantapadànàmanvayo draùñavyaþ / 'nityaü' niyamena 'viùõuparàyaõaü' viùõau mahàtàtparyavat / dvitãyasya nityamityasya sadetyarthaþ / 'iti bràhma iti' iti ÷abdànvayaþ siddhàrthasyaiva dçùñàntatvàdanena bràhmavacanena vivakùitàrtho j¤àyate //
__________
BBsBh_1,2.7.12:
%%
BBsBhDãp_1,2.7.12:
pratij¤àtàü ÷rutiü dar÷ayituü prathamameva tatsthànamàha - caturveda÷ikhàyàü ceti // atra caturveda÷ikhà÷rutiþ 'sahasra' ityàrabhya 'sahasrapàt' ityantena puruùasåktamupanyasya 'eùahyeva' ityanena 'sahasra÷ãrùà puruùaþ' ityukto harireva nànya ityetatsåktaü viùõuparatayà vyàkhyàtãti prakçtasaïgatiþ / supa àkàro vaidikaþ / eùaþ ka ityato yaþ 'paro' vilakùaõaþ ata eva 'acintyo' manasà 'paramaþ' uttamaþ 'àdiþ' kàraõabhåtaþ 'anàdiþ' utpatti÷ånyaþ 'anantaþ' nà÷a÷ånyaþ, svaråpato 'paricchinno và hariþ sa ityàha / kutaþ ayaü puruùaþ sahasra÷ãrùà? 'hi' yasmàdananta÷ãrùà / kutaþ sahasràkùaþ? yasmàdayamanantàkùaþ / kutaþ ayaü sahasrapàt? yasmàdanantabàhuþ / anantapàdityasyàpyupalakùakametat / evaü pårvavàkye 'pi 'sa bhåmim' ityuttaravàkyepyupapàdakamàha - anantaguõo 'nantaråpo 'nantàkàra iti / caturveda÷ikhàyàmityanvayaþ /
__________
BBsBh_1,2.7.13:
%%
BBsBhDãp_1,2.7.13:
bràhmavàkyasya puruùasåktasya lakùaõayà viùõuparatve 'nyaparatve 'pi và sàvakà÷atvànnatatpratij¤àtàrthani÷càyakamityato vyàkhyànavyàkheyabhàvàkhyadvàramantareõa puruùasåktaü mukhyato viùõorevàbhidhàyakamiti sàkùàtpratij¤àtàrthasàdhakaü smçtivàkyaü tatsthànanirde÷apårvakaü pañhati - bçhatsaühitàyàü ceti / cakàraþ pårvasamuccayàrthaþ / 'vedàïgàni' ÷ikùàdãni brahmavàkyametat / ityàdi / bçhatsaühitàyàmuktamityanvayaþ / àdipadena 'sarvataþ pauruùe såkte guõà viùõorudãritàþ' iti brahmatarkàdigrahaõam / 'sarvataþ' sarve guõàþ / sàmànyeneti ÷eùaþ / sarvasmin, sarvasmàt vedatadaïgebhyo 'ti÷ayeneti và /
__________
BBsBh_1,2.7.14:
%%
BBsBhDãp_1,2.7.14:
nanu puruùasåkte dyubhvàdijanaka÷ãrùàdimatvaü puruùasyocyate / vai÷vànaravidyàyàü tu vai÷vànarasya tadabheda ucyate / tadubhayorviruddhàrthatvànneyaü samàkhyetyata àha - yasmàditi // 'lokaþ' svargàdiþ 'vedaþ' çgàdiþ / yadyapi nàtra chàndogye vedàbheda ucyate iti na tadgatirvaktavyà / tathàpi ÷rutyantaragatàbhedavàkyàrthanirõayàyàyamaü÷aþ pravçttaþ/ yadvà - veda÷abdena 'ura eva vediþ' ityuktà vedirgçhyate / 'tçtãyo 'ti÷aye' ityuktatvàt / 'vedyàdikam' iti pàñhaþ svarasaþ / tathà ca yasmàdyasmàt hareraïgàt yadyat lokavedàdikaü jàyate, yadà÷ritya tiùñhati, yatra lãyate ca tajjanakamaïgaü tasmàt 'tannàmavàcyaü' tasya lokàderyannàma vàcaka÷abdaþ tena mukhyavàcyaü bhavati / ata eva tadabhinnatvena pratãyate ca / na tàvatà tayorabhedo mantavya ityarthaþ / atra dçùñàntamàha - yatheti / mukhamityupalakùaõam / tathà ca - bhagavanmukhàdirbràhmaõàdijàtijanakatvàt bràhmaõàdinàmnocyate 'bràhmaõo 'sya mukhamàsãt' (tai.à.3-12.) ityàdau / ata eva tadabhinnatvena pratãyate ca sàmànàdhikaraõyàt / tadvadràpãtyarthaþ / na hyatra puruùottamamukhàdibhirabhedo bràhmaõàdãnàmucyate, 'padbhyàü ÷ådro ajàyata' (tai.à. 3-12.) ityuttaravàkyavirodhàt / iti vacanàdityuktatvàdvai÷vànaràïgànàü 'mårdhaiva' iti lokàdyabhedoktinimitto virodho netyarthaþ / abhedapratyàyakoktestajjanyajanakabhàvavivakùàpårvakatvàditi bhàvaþ / anena bhagavato mårdhà sutejastvàdiguõayogàtsutejaþ÷abditasvargajanakatvàt sutejà ityucyate / evaü 'cakùurvi÷varåpaþ' sarvaprakà÷akatvaguõayogàt vi÷varåpa÷abditasåryajanakatvàttacchabdenocyate / 'pràõaþ pçthagvartmàtmà' (chàü. 5-18-2.) vàyujanakatvàttacchabdita iti ÷rutyarthassåcitaþ / àtma÷abdaþ svaråpàrtho madhyadehàrtho và / chàndogyabhàùye tu - 'mårdhà viùõo÷÷iraþ svargàdhàraü dyunàmakam' atitejasà suptejonàmakaü ca / vi÷vàni råpàõi viùayatvena yasyeti vigrahà÷rayeõa sarvaråpàtidar÷anàt cakùurvi÷varåpàkhyam / evaü viùõoþ pràõo nçsiühàkhyo vàyvàdipràõa÷akyaü yanna bhavati tasya pçthagvartmàtmà pçthagvilakùaõo màrgo yasya sa càsàvàtmà ceti, iti nimittàntareõa ÷rutirvyàkhyàtà / evaü bahularayipçthivã÷abditàkà÷avàrivasundharàdevatàjanakatvàt sandohavastipàdapadoktàni madhyadehakañiprapadaråpàõi bhagavato vai÷vànarasyàïgàni tattacchabdavàcyànãtyapi j¤àtavyam /
anena '÷abdàdibhyaþ' agnyàdi÷ruteþ gàrhapatyàdyaïgavatvàdiliïgàcca pàcakatvenàntaþpratiùñhànàcca vai÷vànaro viùõureveti ni÷cayo na yujyata iti cet - na, anya÷rutiliïgàdãnàü viùõau sàvakà÷atvena àtma÷abdàdereva ni÷cayopapatteþ / kutaþ sàvakà÷atvam? 'tathàdçùñyupade÷àt ' agnyàdinàmaliïgakarmavatvena viùõorupàsanopade÷àt / na càtma÷abdàderanyatràstyavakà÷aþ, anyatràtmatvàderasambhavàt / na kevalamàtma÷abdasmçtisamàkhyànàdvai÷vànaro viùõureveti ni÷cayaþ, api tu àrambhàcca prakaraõabalàcca/ na ca vai÷vànaravidyàyà viùõuprakaraõatvasiddhiþ, 'ko na àtmà kiü brahma' iti vicàrapårvakamasyàrabhyàdhãtatvàt/ na càtmatvabrahmatvopakrame 'pi kuto 'sya viùõuparatà, àtmatvabrahmatvàdãnàmagnyàdàvasambhavàt / na kevalaü smçtisamàkhyàprakaraõabalàdvai÷vànaro viùõureveti ni÷cãyate, kintu yataþ puruùasåkte puruùo yadvidho 'bhihitaþ tadvidhamevainaü viùõuü 'mårdhaiva' ityàdinàdhãyate chandogàþ / ataþ ÷rutisamàkhyànàdapi ca÷abdaþ puruùasåktasya viùõuparatvaü bahupramàõasiddhamiti dyotayatãti såtravçttirdar÷ità bhavati /
__________
BBsBh_1,2.7.15:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.7.15:
nanu vai÷vànara÷abdasya devatàbhåtayoþ prasiddhatvàdatràpyasau tatparaþ kiü na syàdityà÷aïkàü pariharatsåtramupanyasyati - ata eveti // atra ca÷abdasya samuccayàrthatvaü yadyapi tathàpãtyarthatvaü cà÷ritya såtraü vyàcaùñe - agnãti / samudàyaikavacanametat / àdi÷abdena jàtaveda àdi÷abdo gçhyate / vidyàntaropalakùaõayàgni÷abdàdi÷abdayorgrahaõam / na càgnyàdãtyanenaivopalakùaõasambhavàtkiü ÷abdadvayagrahaõeneti vàcyam / vai÷vànara÷abdasyeha vicàryatvena atiprasiddhatvàdagni÷abdasya ca grahaõopapatteþ / yadvà - àdi÷abdasyobhayatrànvayena agnyàdãti àdhibhautikavidyàntarasya vai÷vànaràdãtyàdhyàtmikavidyàntarasyopalakùaõàrthamagnyàdivai÷vànaràdigrahaõam / 'tejasi bhåte' iti sàmànàdhikaraõyam / caþ samuccaye 'prasiddhaþ' ityanena pårvapakùe prasiddhatvàditi yuktiþ såcità / sautramataþ÷abdamanådya vyàkhyàti - ata iti / pårvokteti / àtma÷abdàditihetuta ityarthaþ / na tatra hetvantaraü gaveùaõãyamityevàrthaþ / 'atra' vai÷vànaravidyàyàü vidyàntare ca 'sà' agnidevatà 'tat' tejobhåtaü prasiddhipràdhànyàbhyàü nirde÷avyatyàsaþ / ca÷abdaþ samuccaye / abhidhãyate 'tena' iti ÷eùaþ / vai÷vànaràdi÷abdeneti tadarthaþ / 'atra' iti pàñhàbhàve tadapyadhyàhàryam /
__________
BBsBh_1,2.7.16:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.7.16:
nanu loke vede ca agnyàdipadànàrm i÷àdanyatra vyavahàraprasiddhidar÷anàt tasya ca kàraõàntaràbhàvàttadanyathànupapattyànyeùàü vàñcvamaïgãkàryam / anyathà tadvirodhaþ syàdityà÷aïkàü pariharatsåtramupanyasya vyàcaùñe - sàkùàditi // atra tathàpãtyapi÷abdavyàkhyànàdyadyapãti labhyate / agni÷abdaþ svaparaþ / agni÷abda eva àdiryeùàü te 'gnyàdaya iti vigrahaþ / apiravadhàraõe 'pãtyà÷ayena sàkùàdevetyuktam / arthàntaràvyavadhànenetyarthaþ / phalitàrthamàha - ananyeti // ÷akyaråpànyasambandhamantareõa mukhyavçttyetyarthaþ / yadvà - tattvapradãparãtyànyatra yogavçttyabhàvena brahmaõi samyagyogenetyarthaþ / brahmavàcakairapãtyapi÷abdànvayaþ / 'tairagnyàdi÷abdaiþ' iti ÷eùaþ / 'vyavahàràrthaü' hànàdivyavahàrasiddhyarthaü 'anabhij¤ànàt' mukhyavàcyaj¤ànàbhàvàt / ca÷abdo na kevalaü vyavahàràrthaü kintvanabhij¤ànàcceti samuccaye / 'anyatra' agnyàdiùu tàn tatra vyavaharanti j¤ànino 'j¤ànina÷ceti krameõa ÷eùaþ / 'ityabhyupagame' iti nimittasaptamã / evamaïgãkàràt 'avaridhaü' j¤ànyaj¤ànivyavahàravirodhàbhàvaü jaiminiràcàryo vaktãtyarthaþ / 'yatnànavasaraþ' ityuktervaktãtyuktam / anenàgnyàdi÷abdàþ nàgnyàdivàcakàþ, kintu brahmavàcakà eva/ tathàpi nànyatra prasiddhivirodhaþ / na vànyathànupapatyànyeùàü vàcyatvaü kalpyam / kutaþ? yato vàcyàrthadhãvyavahitaü lakùaõàdikaü vinà sàkùànmukhyavçttyàpi brahmavàcakànagnyàdi÷abdàn mukhyàrthaj¤àninaþ ajàmilacaramatanaye nàràyaõa÷abdamiva hànàdisiddhyarthaü tadaj¤àninastvanabhij¤ànàdeva tàn jvalanàdiùu vyavaharantãtyabhyupagamenànyatràvirodhaü vyavahàravirodhàbhàvaü prasiddhivilopàbhàvaü vaktyasya iti såtràrtha ukto bhavati //
__________
BBsBh_1,2.7.17:
%%
BBsBhDãp_1,2.7.17:
nanu jaiminyàdimatànàü bhagavanmatàvirodhitve jaiminyàdigrahaõavaiyarthyàt tadvirodhitve và kathaü viruddharàddhàntena parihàra ityata àha - vyàseti // vyàsacittasthitaü matàparaparyàyaü j¤ànàkhyamahàkà÷amapekùya gçhàdyavacchinnàkà÷avat 'avacchinnàni' viviktàni parimitaviùayàõi kànicidetàni matànyårãkçtya 'anye' kecana jaiminyàdyàþ vyavaharantãtyarthaþ / yathoktaü sattarkadãpàvalyàm - àkà÷avadvyàptatvàtprakà÷amànatvàcca vyàsacittasthitamatàkhyàkà÷àt 'avacchinnàni' svasvamatyà viviktàni tàni matàni idaü madãyaü idaü madãyaü ityårãkçtyànye vyavaharanti / yathà gçhanagaràdibhiràkà÷aprade÷ànavacchidyàyaü madãyaþ prade÷o 'yaü madãyaþ prade÷a iti janàþ vyavaharantãti / matànàmiti bahuvacanaü vakùyamàõamatavivakùayà / tathà ca jaiminyàdimatànàü vyàsamatena parasparaü càvirodha ityarthaþ /
__________
BBsBh_1,2.7.18:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.7.18:
nanu laukikaprasiddheraj¤ànàdimålatvenànyathopapattàvapi vaidikàgnyàdisåktamantràdiprasiddhyanyathànupapattyàgnyàdãnàü såktàdigatàgnyàdi÷abdavàcyatvaü syàt, tatràj¤ànàdimålakatvakalpanàyogenànyathopapattyabhàvàt / nàpi vyavahàràrthatvena anyathopapattiþ, anàditvàdityà÷aïkàü pariharatsåtraü pañhati - abhivyakteriti // atra pårvasmàdapiranuvartanãyaþ / tacchabda÷cànuvçtto 'nekadhà vipariõetavya ityà÷ayena tadvyàcaùñe - tatreti / 'tatra tatra' såktàdau tasya brahmaõa eva 'prasiddhàvapi' pratipàdyatve 'pi agnyàdãnàmapratipàdyatve 'pãtyarthaþ / agnyàdiùviti sàvadhàraõam / såtre avirodhamiti anuùaktapadatàtparyamàha - agnyàdãti / àdi÷abdaþ ubhayatra yojyaþ / yujyata iti vaktãti ÷eùaþ / anenàpi - tattatsåktàdau brahmaõa eva pratipàdyatve 'pi agnivàyvàdãnàmapratipàdyatve 'pi avirodhaþ / agnyàdisåktaniyamaþ idamagnisåktam idaü vàyusåktam iti såktaniyamaþ, iyamagnividyà iyaü vàyuvidyeti vidyàniyama÷ca yujyate / kathaü? tairagnyàdisåktàdibhistasya brahmaõastasyàmupàstau kçtàyàü tatràgnyàdiùveva tasya brahmaõaþ 'abhi' svecchayàbhivyaktiniyamàttadabhipràyeõa tatprasiddherupapatterityevaü vaidikàgnyàdisåktàdiprasiddhyavirodhamà÷marathyàcàryo vaktãti såtràrtha ukto bhavati //
__________
BBsBh_1,2.7.19:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.7.19:
prakàràntareõa såktàdiniyamasyànyathopapattiü kathayatsåtramupanyasya vyàcaùñe - anusmçteriti // atra pårvavadadhyàhàràdiþ / 'tatra tatra' agnyàdividyàsu / såtre 'virodhamityanuùaktapadatàtparyamàha - tanniyama iti // anenàpi - viùõoreva agnyàdividyàpratipàdyatve 'pi yatastasyàgnyàdividyàsu uktasya viùõostaistattatsåktàdyupàsakaistatràgnyàdiùveva 'anusmçteþ' anusmartavyatvàt pratipattavyatvàt avirodhastanniyamaþ agnyàdisåktàdivyavasthà yujyate / ato naitadanyathànupapattyànyeùàü vàcyatvaü kalpyamiti såktàdiprasiddhyavirodhaü 'bàdariþ' bàdaràtmajaþ ÷ukàcàryo vaktãti såtravçttirdar÷ità bhavati /
__________
BBsBh_1,2.7.20:
%%
##
%%
BBsBhDãp_1,2.7.20:
rãtyantareõa såktàdiniyamasyànyathopapattiü kathayatsåtramupanyasyati - sampatteriti // jaiminimatasya pårvamupanyastatvàtkimarthaü punarvacanamiti mandà÷aïkàniràsàya ubhayànvayãti ÷abdaparàmçùñapårvoktànuvàdena viùayabhedaü dar÷ayan såtraü vyàcaùñe - sàkùàditi // agnyàdi÷abdànàü mukhyato brahmavàcakatve 'pi 'avirodhaü' laukikavyavahàravirodhàbhàvaü vadannityarthaþ / atràpyanuvçttasya avirodhamityasyàrthamàha - såktàdãti // niyamo vyavasthà / saüpràptyà nimittabhåtayeti ÷eùaþ /
__________
BBsBh_1,2.7.21:
%<'taü tathà yathopàsate tadeva bhavati' iti dar÷ayati // 31 //>%
BBsBhDãp_1,2.7.21:
nanvagnyàdiùu bhagavadupàstau agnyàdipràptirbhavatãtyetatkuta ityataþ såtrasåcitàü ÷rutimudàharati - tamiti // 'taü' paramàtmànaü yena yena prakàreõa upàsate adhikàriõaþ tena prakàreõa tadeva råpaü 'bhavati' pràpnuvantãtyarthaþ / tattvapradãpe 'pi 'yàdç÷o bhàvitastvã÷astàdç÷o jãva àbhavet' iti tçtãyatàtparyokteþ 'tadeva bhavati' tathaiva bhavati / yatprakàreõopàste tatprakàreõa bhavatãtyayamevàrtha uktaþ / tattvapradãpakàrapakùe upàsate ityekavacanaü dhàtvantarametat / anena yato 'gnyàdisåktàdiùu mukhyataþ parabrahmaõa eva pratipàdyatve 'pyavirodhaþ, såktàdiniyamo yujyate / ataþ na tadanyathànupapattyànyeùàü vàcyatvaü mantavyam / kathamidaü yujyate? tairagnyàdiùu bhagavadupàsakànàm agnyàdisampatteþ pràpteþ / na ca tadasiddhiþ / 'hi' yasmàttamiti prasiddhà ÷rutiþ / 'tathà' agnyàdyadhikaraõakopàstyà agnyàdipràptirbhavatãti 'dar÷ayati' pratipàdayati / sàkùàditi laukikavyavahàre 'virodhaü vadan jaiminiþ såtreùu 'avirodham' aniyamàkhyavirodhàbhàvaü niyamaü 'manyate' varõayatãti såtràrtha ukto bhavati / yadyapyuttarasåtradvaye sàdhakavyàpàrokteralpàkùaratvàcca dçùñeriti vàcyam, na tvabhivyakteriti, tasyàr i÷varavyàpàratvàt / tathàpyabhivyaktiü vinà dçùñerayogàttadgrahaõenobhayalàbhàtpràdhànyàdã÷varavyàpàra evoktaþ / yadyapyanusmçti÷abditopàstyanantaramabhivyakteþ tadanantaraü tatsampatteþ prathamamanusmçteriti vaktavyam / tathàpyabhivyaktisampatyubhayànantaramapyupàstiþ kàryeti dar÷ayitumanusmçtermadhye nive÷a iti draùñavyam / yadyapi çgbhàùye - pçthagråpàõi viùõostu devàtàntaragàõi tu /
agnyàdi÷abdavàcyàni nàmnà såktabhidà bhavet //
ityagnyàdyantargataviùõuvàcakàgnyàdi÷abdayogaþ såktasya vyavasthàpaka uktaþ / tathà càgnyàdi÷abdàstattatsåktàni ca agnyàdigatabrahmaråpeùveva mukhyàni / evaü bahirgataråpeùu ca atãtànàgatavartamànàgnyàdisåktopàsakairagnyàdigatatvena anusmartavyatvaü và saüpràptirvà tattatsåktavyavasthàpakamityanuùñhànavi÷eùopayogitayà saurasàvitravàmanaviùõvàdisåktàdivyavasthàrthaü ca vyavasthàpakàntaramuktamityavirodhaþ / laukikavaidikavyavahàrayoragnyàdàvupacaritatvabãjaü tu tayostatra mukhyatvàïgãkàre 'tathà dçùñyupade÷àt' ityanena såcita 'sarvanàma' ityàdi÷rutivirodhàdiråpapràguktànupapattiriti ñãkàyàmevoktam /
__________
BBsBh_1,2.7.22:
%%
#<àmananti cainamasmin | BBs_1,2.32 |>#
%%
BBsBhDãp_1,2.7.22:
yaduktamagnyàdisåktàdibhiþ brahmopàsakasyàgnyàdipràptirbhavatãti tacchrutyuktamapi na yuktam / 'madbhaktà yànti màmapi' ityàderanyopàsakasyànyapràpterayogàt / '÷rutopaniùatkagatyabhidhànàt' ityàdau tadanabhyupagamàcceti bhàvenà÷aïkya tatparihàratayà såtramavatàrya vyàcaùñe - na hãti // ñãkàyàmà÷aïkyàvatàryetyanvayaþ / ÷aïkàråpasåtràvatàrikàü pradar÷yetyarthaþ / 'hi' yasmàdanyopàsako 'nyaü pràpnuta ityetatpramàõavirodhànna yujyate / tasmàduktamayuktamityarthaþ / enamityanuvàdena viùõumiti vyàkçtam / asminnityasya vyàkhyànamagnyàdàviti / 'àmananti' pratipàdayanti ÷rutaya iti ÷eùaþ / ca÷abdaþ viùõåpàsakasyàgnyàdipràptirayukteti pårvapakùi÷aïkàvyàvartakaþ / tena siddhàntipratij¤à, agnyàdipràptipadena tadantargatabhagavatpràptereva vivakùitatvàditi sàkùàddhetu÷ca såcitaþ / tattvapradãpe tu - na kevalamekatraivàmananti pañhanti vàjasaneyàþ, kintvanyatra 'sa ya÷càyamasmin' ityàdau, evamanye àmananti 'ya eùa etasmin' ityàdau, anye càmananti 'etasyàm' ityàdau, anye ca 'tatsçùñvà' / tadevànupràvi÷at ityàdau / smaranti ca smçtikartàraþ 'yaccandramasi yaccàgnau' ityàdãni / samuccayàrtha÷ca÷abda ityuktam /
__________
BBsBh_1,2.7.23:
%<'yo 'gnau tiùñhan' (bç. 5-7-5.) 'ya eùa etasminnagnau tejomayo 'mçtamayaþ puruùaþ' (bç. 4-5-3.) ityàdinà // 32 //
// iti vai÷vànaràdhikaraõam // 7 //
iti ÷rãmadànandatãrthabhagavatpàdàcàryaviracite
brahmasåtrabhàùye prathamàdhyàyasya
dvitãyaþ pàdaþ // om //>%
BBsBhDãp_1,2.7.23:
tàþ ÷rutãþ dar÷ayati - ya iti // 'yo 'gnau tiùñhan' ityekaü vàjasaneyaü vàkyam / 'ya eùaþ' ityaparaü chàndogyavàkyam / ubhayatra yacchabdasya tatratyatacchabdenànvayaþ / 'tejomayaþ' tejoråpaþ 'amçtamayaþ' nityàtmà / àdi÷abdena 'etamagnàvadhvaryavaþ' ityàdikaü gçhyate / ityàdinà àmanantãtyanvayaþ / anena - na viùõåpàsakasyàgnyàdipràptyukitirayuktà / kutaþ? agnyàdipràptipadena tadantargatabhagavatpràptervivakùitatvàt / na ca viùõoragnyàdyantargatatvàsiddhiþ / yata 'enaü' viùõuü 'asmin' agnyàdau àmananti ÷rutayo 'ta iti såtràrtha ukto bhavati /
// iti vai÷vànaràdhikaraõam // 7 //
iti ÷rãmatparamahaüsaparivràjakàcàryàõàü sarvatantrasvatantràõàü
÷rãmadraghunàthatãrthapåjyapàdànàü ÷iùyeõa ÷rãmajjagannàthayatinà kçtàyàü
÷rãmadbrahmasåtrabhàùyadãpikàyàü
prathamàdhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ // om //