Badarayana: Brahmsutra, with the Bhasya by Madhva (Anandatirtha), and Jagannatha Tirtha's Dipika,
Adhyaya 1, Pada 1.
Based on the ed. by GopÃlak­«ïÃcÃrya: ÁrÅmad-BrahmasÆtrÃïi,
ÁrÅmaj-JagannÃtha-yati-k­ta-ÂippaïÅ-saævalita-ÁrÅman-Madhva-Bhëya-sametÃni,
Madras : The Grove Press 1900
An e-book of this edition is available for download from the GRETIL e-library:
http://resolver.sub.uni-goettingen.de/purl/?gr_elib-234



Input by members of the Sansknet project
http://www.sansknet.ac.in


NOTICE:
-- This GRETIL version integrates the three levels of mula text, commentary and subcommentary,
which are presented separately in the respective Sansknet file(s).
-- The Sansknet files of this text have the ligature "dma" instead of avagraha. This irregularity has been corrected here.


FORMAT OF REFERENCES:
BBs_n,n.nn = BrahmasÆtra_AdhyÃya,PÃda.SÆtra
BBsBh_n,n.nn.nn = Bhëya_AdhyÃya,PÃda.Adhikaraïa.Section
BBsBhDÅp_n,n.nn.nn = DÅpikÃ_AdhyÃya,PÃda.Adhikaraïa.Section



#<...># = BOLD for SÆtras
%<...>% = ITALICS for Bhëya



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.
            
Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS 
and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions):
            
description             character  =ASCII
            
long a                  Ã             195
long A                  ù             249
long i                  Å             197
long I                  ý             253
long u                  Æ             198
long U                  ô             244
vocalic r               ­             173
vocalic R               ã             227
long vocalic r          Ì             204
vocalic l               Ê             202
long vocalic l          Ë             203
velar n                 Ç             199
velar N                 §             167
palatal n               ¤             164
palatal N               ¥             165
retroflex t             Â             194
retroflex T             è             232
retroflex d             ¬             172
retroflex D             Ö             214
retroflex n             ï             239
retroflex N             ×             215
palatal s               Ó             211
palatal S               Á             193
retroflex s             «             171
retroflex S             å             229
anusvara                æ             230
capital anusvara        õ             245
visarga                 ÷             247
capital visarga         ê             234

Other characters of the REE encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings 
and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm

___________________________________________________________________






// brahmasÆtrabhëyam //

ÓrÅmadÃnandatÅrthabhagavatpÃdÃcÃryaviracitam



BBsBhDÅp_1,1.1.0:

// oæ //

jij¤Ãsyaæ janmarak«Ãlayaniyatimatipratyagaj¤Ãnabandha-
Óreyodaæ ÓÃstragamyaæ Órutigatavacanairmukhyav­ttyÃbhidheyam /
bhai«mÅsatyÃsametaæ bahuguïavapu«aæ bhÅtipÆrvÃradÆraæ
bhaktiÓrutyÃdicintyaæ bhajanaparagatiæ bhÃvaye veïuk­«ïam // 1 //

ÃmrastambhÃtsamÃgamya tÃmratuï¬Ãnnihatya ya÷ /
namraæ naumi jagannÃthaæ kamro 'pÃttaæ n­kesarÅ // 2 //

anadhÅtya mahÃbhëyaæ yasya vyÃk­«yanugrahÃt /
tamupÃse n­siæhÃrkaæ pratyÆhatimirÃpaham // 3 //

pÆrïabodhagurÆn vande jayÃryÃn vyÃsadeÓikÃn /
rÃmacandragurÆnÃryÃn lak«mÅkÃntagurÆnapi // 4 //

yenÃyaæ niraïÃyi madhvagurusadbhëyaprakÃÓÃÓaya÷
prÃkhaï¬i prativÃdidarÓanagaïa÷ prÃbandhi gurvarïava÷ /
Ói«yebhyassamadÃyi vittamubhayaæ prÃlambhi vidyÃsanaæ
so 'yaæ ÓrÅraghunÃthatÅrthagururÃÂ Óuddhiæ vidadhyÃnmate÷ // 5 //

jayÃryaracitÃæ ÂÅkÃmanus­tya yathÃmati /
jagannÃthÃkhyayatinà kriyate bhëyadÅpikà // 6 //

kvacidbhëyaviv­tyaiva ÂÅkÃrtho 'pi vivicyate /
tattvapradÅpatÃtparyacandrikÃdyuktamÃrgata÷ // 7 //

__________________________________________________________________


BBsBh_1,1.1.1:
%<nÃrÃyaïaæ guïaissarvairudÅrïaæ do«avarjitam /
j¤eyaæ gamyaæ gurÆæÓcÃpi natvà sÆtrÃrtha ucyate //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.1:
paramÃnandÃdyÃtmakasya paramÃtmana÷ pratibimbatayà svataÓcidÃnandÃdyÃtmakasya jÅvasya anÃdyavidyÃkÃmakarmÃdinimittabandhadhvaæsÃya nikhilajÅvaja¬ÃtmakÃt prapa¤cÃt paramÃrthato 'tyantabhinnatayà nikhilaguïodÃratayà nirastasamastado«atayà paramapuru«amavagamayituæ sakalasadÃgamÃnÃæ prav­ttiriti tattvam /
yadÃhu÷ -

adu÷khamitaratsarvaæ jÅvà eva tu du÷khina÷ /
te«Ãæ du÷khaprahÃïÃya Órutire«Ã pravartate //
iti /
'pravartate' du÷khaprahÃïasÃdhanaæ paramÃtmÃnaæ pratipÃdayatÅtyartha÷ / te«Ãæ cÃrthanirïayÃya brahmasÆtrÃïi cakÃra bhagavÃn bÃdarÃyaïa÷ / tÃni ca paÂalapihitanayanavat yathÃvadarthÃvett­bhi÷ avidyÃkhyapaÂalapihitanayanapadoktasadarthai÷ anyairanyathÃvyÃkhyÃtÃni

yathÃvadvyÃcikhyÃsurbhagavÃnÃnandatÅrthÃcÃrya÷ samaÇgalasyaiva saphalatvÃt prÃripsitabhëyasya kaivalyÃdyakhilaphalasÃdhanatÃsiddhyarthaæ nirantarÃyaparisamÃptyÃdyarthaæ ca nÃrÃyaïapraïÃmarÆpaæ maÇgalamÃcaran Ói«yaÓik«Ãrthaæ grathayati cikÅr«itaæ ca pratijÃnÅte - 'nÃrÃyaïam' iti / 'sarvairguïai÷ udÅrïaæ' udÃram utk­«Âam / 'do«avarjitaæ' do«arahitam/ 'j¤eyaæ' parok«Ãparok«Ãkhyobhayavidhaj¤Ãnavi«ayÅkaraïÅyam / 'gamyaæ' prÃpyam / ubhayatra sadbhiriti Óe«a÷ / nÃrÃyaïaæ 'natvà gurÆæÓca' iti cakÃrÃrthassamuccaya÷ / tathà ca gurÆæÓca natvà sëÂÃÇgaæ namask­tya 'sÆtrÃrtha÷' samastavedatadupab­æhaïetihÃsapurÃïÃdiÓabdarÃÓyarthabhÆto nÃrÃyaïÃkhyo brahmasÆtrÃrtho mayà 'ucyate' bhëyata iti yojanÃ/

atra guïairudÅrïam ityanena prathamÃdhyÃyasya, do«avarjitam ityanena dvitÅyÃdhyÃyasya, j¤eyam ityanena t­tÅyÃdhyÃyasya, gamyam ityanena caturthÃdhyÃyasya artha÷ Ói«yahitatayà Ãdau saÇg­hÅta iti j¤Ãtavyam / anenaiva viÓe«aïacatu«Âayena viÓe«yavÃcakanÃrÃyaïaÓabda÷ na ¬itthÃdiÓabdavatsÃÇketika÷; kintu arÃ÷ do«Ã÷ tadviruddhÃ÷ nÃrÃ÷ guïÃ÷ te«ÃmÃÓraya iti vÃ, arÃïÃmÃÓrayo na bhavatÅti vÃ, vi«ayatayà naraviÓe«asambandhij¤ÃnÃÓraya iti vÃ, aravidhuramuktÃÓraya iti và yogenotk­«ÂaguïavÃcaka ityuktaæ bhavati / tena nÃrÃyaïa eva ÓÃstrÃrtha iti pradarÓitam / anenaiva viÓe«aïacatu«Âayena vandyatÃprayojakÃni bahuguïatva-nirde«atva-ÓÃstraj¤eyatva-ÓÃstragamyatvÃni coktÃni /

yadvà - atra nÃrÃyaïamityÃdipadapa¤cakena samudraÓÃyitva-sarvavasanotkar«akrŬÃj¤ÃnÃdiguïairuccatva-samyagdo«a-kar«aïa-prak­«Âadyutimayatva-j¤Ãnina÷ prati prÃptinirodharahitatvÃkhyanimittapa¤cakayutena nÃrÃyaïavÃsudevasaÇkar«aïapradyumnÃniruddhÃkhyamÆrtaya ucyante; tÃsÃmetacchÃstrÃdhyÃyapÃde«u pratipipÃdayi«itatvÃt / tathà ca 'nÃrÃyaïaæ natvà guïairudÅrïaæ natvà do«avarjitaæ natvÃ' ityÃdikà tattvapradÅpikoktayojanà dra«Âavyà /

'gurornÃma na g­hïÅyÃcchi«yo bhÃryà paterapi' iti vacanÃd gurornÃma nÃgrahÅdÃcÃrya÷ / na ca 'gurÆn nÃrÃyaïaÓabdavÃcyÃn nÃrÃyaïapadenaiva gurunÃma covÃca, ÃsamantÃt viÓi«Âassa eva hi vyÃso 'pi' iti tattvapradÅpikÃvirodha iti vÃcyam; gurudevatayorvÃstavÃbhedavivak«ayà tadupapatte÷ / yogarƬhavyÃsak­«ïÃdyasÃdhÃraïanÃmavivak«ayà evamuktatvÃt / gurutvanimittaÓÃstraprabhavatva-ÓÃstrasampradÃyapravartakatva-sÃk«ÃdupadeÓakatvÃkhyaprakÃrabÃhulyÃt gauravÃdvà bahumÃnÃrthaæ và bahuvacanaprayoga÷ / yadyapi gururvyÃsa÷, i«ÂadevatÃpi sa eveti na tayorbheda÷, tathÃpi viÓe«ÃnugrahÃrthaæ p­thaÇnatiriti / evaæ svasya gurudevatayo÷ bhede arucisÆcanÃrtho 'piÓabda÷ / tathà ca - 'api' tathÃpi gurudevatÃbhedÃbhÃve 'pÅtyartha÷ / tattvapradÅpak­ttu apiÓabdÃtsÆtrakÃramapÅtyÃha / tasyÃpi viÓe«ÃnugrahÃrthaæ p­thaÇnatirityevÃbhiprÃya÷ / yadvÃpiÓabda÷ viÓe«aïÃntarasamuccayÃrtha÷, tadvivaraïamasyetyÃdi' iti sudhoktarÅtyà guïapÆrïatvopapÃdakajagajjanmÃdikÃraïatvÃdirÆpÃnuktaviÓe«aïÃntarasamuccayÃrtho 'piÓabda÷ /

anenaiva Ólokena Órot­prav­ttyaÇgabhÆtÃ÷ ÓÃstrÃdhikÃrivi«ayaprayojanasambandhÃÓca Ói«yaÓik«Ãrthaæ sÆcità bhavanti/




----------

BBsBh_1,1.1.2:
%<dvÃpare sarvatra j¤Ãne ÃkulÅbhÆte tannirïayÃya brahmarudrendrÃdibhirarthito bhagavÃnnÃrÃyaïo vyÃsatvenÃvatatÃra />%

BBsBhDÅp_1,1.1.2:
nanu brahmasÆtrÃïÃæ prÃmÃïye satyeva prek«ÃvadupÃdeyatvam, prÃyo 'sya prÃmÃïyaprayojyatvÃt / satyeva tasmin prÃtÅtikÃrthanirÃsena yathÃvadvyÃkhyeyatvaæ sambhavati / prÃmÃïyameva kathamityÃÓaÇkya ÃptimÆlatvÃdinaiveti parihÃramabhipretya vakt­Órot­prasaÇgado«ÃbhÃvarÆpÃptimÆlatvopapÃdanÃya sÆtrÃgatikramamÃha - 'dvÃpare' ityÃdinà / dvÃveva dharmapÃdau parÃvavaÓi«Âau yasmin yuge, dvÃbhyÃæ yugÃbhyÃæ parasminnuttarasmin yuge iti vÃ, vaivasvatamanvantare mahÃyuge«u prathamadvÃparÃpek«ayëÂÃviæÓe dharmapÃdadvayayutatvÃt dvÃparÃkhye yuge / 'sarvatra' 'manu«yÃïÃæ ­«ÅïÃæ devÃnÃæ ca' iti tattvapradÅpokte÷ 'loka iti sajjano vivak«ita÷' iti prameyadÅpokteÓca sarve«Ãæ deva­«yÃdÅnÃæ satÃæ 'j¤Ãne' samyagj¤Ãne 'ÃkulÅbhÆte' samyagj¤Ãnaæ saguïatvÃdij¤Ãnaæ uta nirguïatvÃdij¤Ãnamiti vipratipattijanyasandehavi«ayatÃæ nirguïatvÃdij¤Ãnameva na tvanyaditi mithyÃj¤Ãnavi«ayatÃæ ca prÃpte sati, tajj¤Ãnavi«ayÅbhÆtaæ saguïatvÃdikaæ
tattvamanyadveti sandehe tÃd­gviparyaye ca satÅti yÃvat / 'tannirïayÃya' tasmin saguïatvÃdij¤Ãne tasya samyagj¤Ãnatvasya niÓcayÃrthe, idameva tattvaæ nÃnyaditi vi«aye samyaktvaniÓcayÃrthamiti yÃvat / 'brahmarudrendrÃdibhi÷' devairiti Óe«a÷ / 'arthita÷' upayÃcita÷ / anyapadÃrthÃnÃæ devÃnÃæ brahmarudrendrÃdibhiriti yadviÓe«aïaæ tat prasiddhaprabhÃvÃnÃmapi bhagavaditare«ÃmaÓakyamidaæ kÃryamiti pradarÓanÃrtham / 'bhagavÃn' samagraiÓvaryavairÃgyÃdiguïasampanno 'nÃrÃyaïa÷' tannirïayÃya 'vyÃsatvena' vyÃsabhÃvena 'Óubhamarakatavarïam' ityuktavyÃsarÆpeïa 'avatatÃra' ÃvirbabhÆveti / tannirïayÃyetyasyÃv­tyà yojanà / tannirïayÃyendrÃdibhirarthito rudra÷ brahmà ca tata÷ tai÷ sarvairupagamyottamÃdhikÃribhi÷ arthito bhagavÃniti buddhyà vivekenÃnvaya÷ /




----------

BBsBh_1,1.1.3:
%<athe«ÂÃni«ÂaprÃptiparihÃrecchÆnÃæ tadyogamavijÃnatÃæ tajj¤ÃpanÃrthaæ vedamutsannaæ vya¤jayaæÓcaturdhà vyabhajat, caturviæÓatidhaikaÓatadhà sahasradhà dvÃdaÓadhà ca />%

BBsBhDÅp_1,1.1.3:
tata÷ kiæ prak­te ityata Ãha - atheti / 'atha' tasmÃt tannirïayÃyÃvatÅrïatvÃt avatÃrÃnantarameva tattvaj¤ÃnÃnanukÆlavijÃtÅyavyÃpÃravyavadhÃnamak­tveti yÃvat, na tu paropadeÓamapek«yeti và / 'i«ÂÃni«ÂaprÃptiparihÃrecchÆnÃm' i«ÂaprÃptiÓcÃni«ÂaparihÃraÓca tÃvicchÆnÃm / tattvapradÅparÅtyà aprÃptasukhaprÃptidu÷khaparihÃrecchÃvatÃmiti và / mok«asya puru«ÃrthatÃsamarthanÃrthaæ vÃdivipratipatte÷ tatsvarÆpanirÆpaïÃrthaæ caivamuktam / anyathà mumuk«ÆïÃmityeva brÆyÃt / naitÃvatÃlam 'Ãtyantika' iti copaskartavyam / 'tadyogaæ' tayorupÃyaviÓe«aæ niv­ttadharmaparÃparatattvaj¤ÃnarÆpaæ 'avijÃnatÃm' ajÃnÃnÃnÃæ sajjanÃnÃæ 'tajj¤ÃpanÃrtham' i«ÂÃni«ÂaprÃptiparihÃropÃyaj¤ÃpanÃrthaæ/ 'utsannam' apapÃÂhÃdinà tirohitaæ 'vedaæ caturdhÃ' - 'vyabhajat' ityÃvartate, 'tata÷ prÃgeva vibhaktam' iti 'punarekaikam'
iti ca Óe«a÷ / tathà ca avÃntaravedavibhÃgÃt prÃgeva tata÷ svata eva caturdhà vibhaktÃt ­gÃdirÆpÃt mÆlavedÃt caturdhà vibhaktaæ vedaæ ­ÇnigadÃdirÆpamupavedaæ vya¤jayan adhyÃpanenÃbhivyajya tatastasmÃdekaikasmÃdekaiko bhÃga iti caturdhà vyabhajat / ­co ­ca uddh­tyÃbhivyajya tato ­gvedaæ, nigadÃdyajurvedam, sÃmnassÃmavedam, ÃtharvaïÃdatharvaïavedaæ k­tavÃnityartha÷ / punarekaikaæ ca vedam ­gvedÃdirÆpÃvÃntarabhedaæ vedam

adhyet­ïÃmalpaÓaktiæ vÅk«ya caturviæÓatidhà ekaÓatadhà ekottaraÓatÃkhyaprakÃreïa sahasradhà dvÃdaÓadhà ca vyabhajadityartha÷ / taduktam ­gbhëye -

­ca÷ sa ­ca uddh­tya ­gvedaæ k­tavÃn prabhu÷ /
yajÆæ«i nigadÃccaiva tathà sÃmÃni sÃmata÷ //

ityÃdinà svata eva caturdhà vibhaktÃt mÆlavedÃt ­gÃdirÆpopavedamuddh­tyÃbhivyajya tasmÃdavÃntaram ­gvedÃdi k­tavÃnityartha÷ / atra pÆrvaæ dvÃparagrahaïaæ mahÃvedÃt uddh­tasya upavedasya avÃntaravedatvena avÃntaravedasya ca caturviæÓatyÃditvena vibhÃgakathanaæ ca akhilaj¤ÃnÃkulÅbhÃvasamarthanÃrtham / kÃlato vibhÃgÃtpÆrvaæ tattacchÃkhÃparij¤ÃnÃcca bhavati hyÃkulÅbhÃva÷ / taduktaæ - 'cakre vedataro÷1' ityÃdinà / 'alpamedhasa÷' ÃkulÅbhÆtaj¤ÃnÃn, tannivÃraïÃrthamiti Óe«a÷ / yadyapi -

eko veda÷ k­te hyÃsÅt tretÃyÃæ sa tridhÃbhavat /
sa eva pa¤cadhà jÃto dvÃparaæ prÃpya vai yugam //
utsannassa kaliæ prÃpya veda÷ prÃyeïa sarvaÓa÷ //

ityatharvaïabhëyodÃh­tasm­tau k­tayuge vedaikatvasya tretÃyÃæ traividhyamÃtrasya dvÃpare pa¤cavidhatvasya cokte÷, tathà sarvasyÃpi vedasya kalÃvevotsÃdokte÷, atra tu 'vedamutsannam' ityanena tretÃyuge caturdhà vibhÃgasya dvÃpara evotsÃdasya coktervirodho bhÃti / tathÃpi avyaktamÆlarÃÓyapek«ayà vedaikyokte÷ sambhavÃt, tretÃyuge prÃcuryeïa bhagavadijyÃsÃdhanatvavivak«ayà traividhyoktÃvapi vastuta atharvaïÃkhyaprakÃrÃntarasattvasya ani«edhena vidhÃntarasyÃpi sattvasambhavÃt, dvÃpare apauru«eyasya vedasya caturvidhatve 'pi pauru«eyairitihÃsapurÃïÃdibhi÷ saha pa¤cavidhatvasyÃpi sambhavÃt, bÃhulyena sarvai÷ prakÃrairvedasya kalÃvutsÃde 'pi vyÃsÃvatÃrÃtpÆrvaæ dvÃpare 'pyapapÃÂhÃdirÆpotsÃdasya sambhavÃt avirodha÷/




----------

BBsBh_1,1.1.4:
%<tadarthanirïayÃya brahmasÆtrÃïi cakÃra />%

BBsBhDÅp_1,1.1.4:
evamupodghÃtamuktvà prak­tamÃha - 'tadarthanirïayÃya' iti / te«Ãæ sarve«Ãm artha÷ tam upakramÃdiyuktibhirnirïetumityartha÷ / 'brahmasÆtrÃïi' brahma veda÷, tadartha÷ parabrahma vÃ, tasya sÆtrÃïi tatsvarÆpanirïÃyakÃnÅtyartha÷/ gÅtÃbhëye tu 'brahmasÆtrÃïi cakÃra' ityantena vakturvyÃsasya nÃrÃyaïÃvatÃratvoktyà parih­tatvÃt, brahmÃdÅnÃmarthitvoktyà ca Órot­do«ÃbhÃvasya vaktari tannimittavipralambhÃbhÃvasya coktatvÃt, 'j¤Ãna ÃkulÅbhÆte tannirïayÃya' ityanena aj¤Ãnanirharaïasya prasaktatvena prasaÇgado«ÃbhÃvasya tata evÃnapahÃsasya coktatvÃdÃptimÆlatà darÓità bhavati/ 'brahmasÆtrÃïi' ityanena brahmaparaÓrutivyÃkhyÃnarÆpatvÃt ÓrutimÆlatvaæ, nyÃyavyutpÃdakatvÃdyuktimÆlatvaæ ca sÆcitam / tathà ca siddhaæ brahmasÆtrÃïÃæ prÃmÃïyamiti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.5:
%<taccoktaæ skÃnde -
nÃrÃyaïÃd vini«pannaæ j¤Ãnaæ k­tayuge sthitam /
ki¤cittadanyathà jÃtaæ tretÃyÃæ dvÃpare 'khilam //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.5:
uktamevÃrthaæ pramÃïena sthÃpayati - 'tacca' iti / 'ca' Óabda evÃrthe / tathà ca - yadasmÃbhi÷ 'dvÃpare' ityÃdinoktaæ tat skÃndapurÃïoktameveti bhÃva÷ / na kevalamasmÃbhi÷ kintu skÃnde coktamiti samuccaye và 'ca' Óabda÷ / tathoktaæ tattvapradÅpe - 'yadyapyÃcÃrya÷ svoktÃrthe svayameva pramÃïaæ, sarvaj¤atvÃdavipralambhakatvÃcca / tathÃpi skÃnde coktamiti prau¬havÃdaæ karoti' iti / 'na kevalamasmÃbhi÷' iti prameyadÅpe 'pi kimuktamityatastatpaÂhati - 'nÃrÃyaïÃt' iti / tadupadeÓÃdityartha÷ / 'brahmÃdidvÃrÃ' iti Óe«a÷ / yadvà - utpattyÃdya«Âake j¤Ãnasya pravi«ÂatvÃt tasya nÃrÃyaïajanyatvopapatti÷ / 'ni«pannam' utpannaæ 'akhilaæ' saguïatvÃdisarvavi«ayakamityatrÃpi sambadhyate / 'j¤Ãnaæ' samyagj¤Ãnaæ 'sthitaæ' yathotpannaæ tathaiva saæÓayÃdyanÃskanditameva
sthitam / 'satsu' iti Óe«a÷ / j¤Ãnavi«aye saæÓayÃdikaæ nÃbhÆditi phalitÃrtha÷ / 'tretÃyÃæ' yuge 'tat' j¤Ãnaæ 'ki¤cit' vi«aye 'anyathÃjÃtam' idamado veti pÆrvoktasaæÓayavi«ayatÃm anyadeveti mithyÃj¤Ãnavi«ayatÃæ ca prÃptamityartha÷ / atra dvÃparavat tretÃdirapya«ÂÃviæÓo grÃhya÷ / dvÃpare yuge akhilaæ sarvavi«ayaæ tadanyathà jÃtamityanvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.6:
%<gautamasya ­«eÓÓÃpÃjj¤Ãne tvaj¤ÃnatÃæ gate /
saÇkÅrïabuddhayo devà brahmarudrapurassarÃ÷ /
Óaraïyaæ Óaraïaæ jagmu÷ nÃrÃyaïamanÃmayam //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.6:
nanu kÃlaprayuktamanyathÃtvaæ cet dvÃparayuge bhÃgadvayasyaivÃnyathÃtvaæ yuktaæ, na tu sarvasyetyato viÓe«akÃraïaæ cÃha - 'gotamasya' iti / 'tu' ÓabdaÓcÃrtha÷ ÓÃpe viÓe«akÃraïatvasya j¤Ãne và samyaktvasya dyotaka÷ / tathà ca gautamasya ­«e÷ ÓÃpÃcca j¤Ãne guïapÆrïatvÃdisamyagj¤Ãne aj¤ÃnatÃæ nedaæ tattvaj¤Ãnamiti tattvaj¤ÃnabhinnatvaprakÃrakapratÅtivi«ayatÃæ sandehavi«ayatÃæ ca gate prÃpte sati, j¤Ãnavi«aye samyagj¤ÃnaviruddhasaæÓayaviparyayavi«ayatÃæ gate satÅti yÃvat / 'brahmarudrapurassarÃ÷' tadÃdayo 'devÃ÷' 'saÇkÅrïabuddhaya÷' aj¤ÃnÃdimiÓraj¤Ãnina÷ yadvi«aye j¤Ãnaæ jÃtaæ punastadvi«ayagataprakÃre«u aj¤ÃnasaæÓayÃdimanta÷ santa÷ 'Óaraïyaæ' tatra sÃdhuæ Óaraïe«u rak«ake«u agryam 'anÃmayaæ' pramÃïalak«aïaÂÅkoktarÅtyà atra Ãmayapadaæ rogavÃcakaæ do«Ãntaropalak«akam / tathà ca nirde«aæ 'nÃrÃyaïaæ' "sarvottamatvavij¤ÃnapÆrvaæ tatra mana÷ sadÃ"ityÃdyuktaprakÃreïa 'Óaraïaæ jagmu÷' Óaraïaæ gatà ityartha÷ / taæ prÃrthayan svakÃryaæ ca vyaj¤Ãpayanniti ca dra«Âavyam / atra brahmÃdibuddhÅnÃæ saÇkÅrïatvaæ nÃma saÇkÅrïabuddhi«u sajjane«u dayÃyuktatvameva, na tvitare«Ãæ buddhÅnÃmivÃj¤ÃnÃdimiÓratvam, aj¤ÃnasaæÓayÃdivi«ayavi«ayakatvaæ và /
svahatagonirmÃt­mÃtravi«ayakagautamaÓÃpakÃlanimittÃbhibhavapadoktatirodhÃnayordeve«vasambhavÃt / brahmÃdidevagonirmÃt­vyatiriktalokasya tu gautamahatagonirmÃt­tvÃbhÃve 'pi sampradÃyapravartakÃbhÃvÃt kÃlataÓcÃj¤ÃnaprÃptiriti dra«Âavyam / gautamaÓÃpÃgamaprakÃrastu ittham - pÆrvaæ hi dvÃdaÓavÃr«ikyÃæ anÃv­«Âau satyÃæ tayà pŬità ­«ayo gautamÃÓramaæ annavantam adhyÆ«u÷ / tatraiva bahukÃlaæ tenÃd­tÃ÷ svasvavihitakarmÃïa÷ samavartanta / atha anÃv­«Âau ÓÃntÃyÃæ te«Ãæ svasvÃÓramagamanecchà samajani / tadarthaæ gautamamanuj¤Ãæ yayÃcire / tathÃpi svÃÓramÃÓÆnyatÃlobhÃt na tadanuj¤Ãmalambhi«ata / tasminnevÃvasare

haraÓirassthasurasaritaæ sapatnÅæ matvà tÃæ niÓcikÃsayi«antyà pÃrvatyà pre«ito vinÃyako brahmacÃrive«eïa pracchannastÃn­«ÅnupasasÃra, abravÅcca - he tatra bhavanta÷, kimarthamimamÃÓramamadhivasatha? cirakÃlamekaparÃnnÃÓanena yu«mattapo vinaÇk«yati/ tasmÃt svaæsvamÃÓramaæ vrajata/ tatra ca mayocyamÃnamupÃyamÃkarïayata/ yÆyaæ j¤ÃnatapobalÃt käcana mÃyÃmayÅæ mÃheyÅæ nirmimÅdhvam / tÃæ gautamatapobalÃk­«ÂabalÃhakÃvalÅvigalitasalilavardhitasasyÃdau praveÓayata / atha sasyagrÃsinÅæ tÃæ apakrÃmayituæ prayati«yate gautama÷ / tata÷ sahasà tatkamaï¬alÆdakasaæsparÓamÃtreïa sà nipati«yati / tadà brÃhmaïÃstaæ pratibrÆta yÃvadimÃmaÓe«amÃtaraæ gÃæ notthÃpayi«yati bhavÃn tÃvanna bhojyÃnna÷ / tato haraÓirassthadyusaritamavatÃrya tadvÃriïà abhi«icya tÃmujjÅvayatu bhavÃn ityevamanutÃpinaæ tamabhilapyÃpasaratetyuktvà herambo 'mbikÃæ jagÃma/ atha te vinÃyakena praïigaditaæ prayÃïopÃyamupas­tya anvati«Âhan/ tenaivopÃyena prÃti«Âhanta / tatastÃvadgautama÷ tapasà tryambakamÃrÃdhya mandÃkinÅæ anusamÃnÅya tadvÃriïà surabhimabhi«i«eca / tata÷ sottasthau munistaddhatyÃghÃt vimuktaÓca / ata eva godÃvarÅti tasyÃ÷ saæj¤Ã samajani / atha vinÃyakace«Âitaæ
pratibudhya ­«ibhyaÓcukrodha, aÓapacca gautama÷ yadasmadannanimittaj¤ÃnabalÃdete gÃæ niramaæsta tat j¤Ãnamapaitviti /



----------

BBsBh_1,1.1.7:
%<tairvij¤ÃpitakÃryastu bhagavÃnpuru«ottama÷ /
avatÅrïo mahÃyogÅ satyavatyÃæ parÃÓarÃt /
utsannÃnbhagavÃnvedÃnujjahÃra harisvayam /
caturdhà vyabhajattÃæÓca caturviæÓatidhà puna÷ /
Óatadhà caikadhà caiva tathaiva ca sahasradhà /
k­«ïo dvÃdaÓadhà caiva>%

BBsBhDÅp_1,1.1.7:
devai÷ prÃrthito bhagavÃn kimakarodityata Ãha - 'tai÷' iti / 'tu÷' avadhÃraïe / 'mahÃyogÅ' munirÆpa÷ mahÃÓaktirvà / 'puru«ottama÷' k«arÃk«aracetanÃbhyÃæ uttamo 'bhagavÃn' nÃrÃyaïa÷ 'tai÷' svaÓaraïÃgatiæ prÃptaireva devai÷ 'vij¤ÃpitakÃrya÷' san vij¤Ãpitaæ pratipÃditam avatÃrÃdirÆpaæ kÃryaæ yasya sa÷, rÆpeïa 'mahÃyogÅ' nÃmnà k­«ïa÷ 'parÃÓarÃt satyavatyÃmavatÅrïa÷' ityanvaya÷ / avatÃrÃnantarikaprayojanamÃha - 'utsannÃn' iti / 'svayaæ' sÃk«Ãt 'hari÷' 'bhagavÃn' j¤ÃnÃdiguïaÓÃlÅ vyÃsa÷ 'utsannÃn' apapÃÂhÃdinà tirohitÃn 'vedÃn' 'svayameva' anyopadeÓamantareïa 'ujjahÃra' uccÃraïena vyaktÅcakÃra / tÃæÓca prÃgeva caturdhà vibhaktÃn vedÃn puna÷ 'caturdhà vyabhajat' caturbhÃgÃnakarot / ekaikaæ ca bhÃgaæ 'puna÷' caturviæÓatyÃdiÓÃkhÃrÆpeïa
­gvedaæ 'caturviæÓatidhÃ', yajurvedaæ 'ekaÓatadhÃ' ekottaraÓatÃkhyaikaprakÃreïa, sÃmavedaæ 'sahasradhÃ' atharvaïavedaæ 'dvÃdaÓadhà ca' vyabhajadityartha÷ / bhagavattvasya mukhyatvaj¤ÃpanÃya 'bhagavÃn' iti punarukti÷ / 'eva' ÓabdÃ÷ prakÃrÃdhikyavyavacchedakÃ÷ / 'ca' ÓabdÃ÷ prakÃrÃïÃæ parasparasamuccÃyakÃ÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.8:
%<punastasyÃrthavittaye />%

BBsBhDÅp_1,1.1.8:
prak­tamÃha - 'puna÷' iti / pÆrveïaivÃsyÃnvaya÷ / yadvà - uttareïÃpyanvaya÷ / vedavibhÃgÃnantaraæ ityartha÷ / 'tasya' vedasya 'arthavittaye' arthaj¤ÃnÃya / vedÃnÃæ bahutve 'pi arthasyaikatvÃttadvivak«ayà tÃn vedÃniti bahuvacananirdi«ÂÃnÃmapi vedÃnÃæ tasyetyekavacanena nirdeÓo nÃnupapanna÷, tasyetyasya samudÃyaikavacanatvÃt / nityasÃpek«atvÃt 'arthavittaye' iti samÃsassÃdhu÷ / punaÓÓabdasyÃnantaryÃrthatvaæ ca 'punaraprathame bhede' ityamaroktyà 'punareva samabhyaset' ityatra puna÷ nidrÃpagamÃnantaramiti sudhoktyà 't­tÅye punareva ca' ityatra varatrayÃnantaramiti viÓveÓatÅrthoktyà ca siddham / 'cakÃra' ityatrÃpi 'k­«ïo vyÃsa÷' ityanu«ajyate / nanu sÆtrÃntaraireva vedÃrthanirïayasambhavÃtkiæ brahmasÆtrairiti gatÃrthatÃÓaÇkÃparihÃrÃyÃha - 'ye«Ãm' iti/ 'sÆtratvaæ' sÆtraÓabdaprav­ttinimittaæ 'a¤jasÃ'
mukhyato 'stÅtyartha÷/ asya tÃni 'cakÃra' iti pÆrveïa 'evaævidhÃni' ityuttareïa và anvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.9:
%<alpÃk«aramasandigdhaæ sÃravad viÓvatomukham /
astobhamanavadyaæ ca sÆtraæ sÆtravido vidu÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.9:
kiæ tat sÆtratvaæ yadäjasyaæ brahmasÆtrÃïÃmityata Ãha - 'alpa' iti / yÃvadak«aratÃæ vinà ÓrutyarthÃbhyÃæ vivak«itÃrthasiddhirnÃsti tadarthapratipÃdanÃya tÃvanmÃtrÃk«aramasati niyÃmake tato 'dhikÃk«ararahitam 'alpÃk«aram' / kecittu - alpÃk«arabahvak«arayuktaparyÃyapadayormadhye alpÃk«arapadopetatvaæ alpÃk«aratvamityÃhu÷ / taÂÂÅkÃnanuguïam / evaæ ca bhavitumarhatÅtyanucyamÃnÃrtham 'asandigdham' / 'asandigdhÃrthaæ nirïÅtÃrtham' iti tattvapradÅpokte÷ / ananyalabhyottamÃrthayuktaæ 'sÃravat' / bahuÓÃkhÃgatapadavÃkyÃrthanirïÃyakaæ 'viÓvatomukham' / tattvapradÅpe tu ekaæ prayojanaæ pratyapek«itÃrthasya k­tsnasya pratipÃdikaæ 'viÓvatomukham' ityuktam / arthaj¤Ãnamantareïa gÃnabhÃgapÆraïÃdiprayojanÃntarÃrthÃk«ararahitam 'astobham' / ÓabdÃrthado«avidhuram 'anavadyam' / yadetÃvadviÓe«aïayutaæ tadeva 'sÆtram' iti 'sÆtravida÷' sÆtralak«aïaj¤Ã÷ 'vidu÷' abhyupayantÅtyartha÷ /
atra bhëyanirïayahetuÓÆnyavÃkyaæ kuÓalapuru«oktalaukikavÃrtÃdikaæ bhagavannÃmamantrÃdikam arthÃpratipÃdakatve 'pi

­gak«arÃvyÃptagÃnabhÃgaparipÆrakasÃmagatastobhÃk«arÃïi apaÓabdopetatÃd­ÓavÃkyaæ ca vyÃvartayituæ krameïa viÓe«aïÃnÅti padaprayojanaæ tattvapradÅpoktamanusandheyam / atra sarvatra dharmikathane 'pi taddvÃrà sÆtrapadaprav­ttinimittamapyuktamiti nÃsaÇgati÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.10:
%<nirviÓe«itasÆtratvaæ brahmasÆtrasya cÃpyata÷ /
yathà vyÃsatvamekasya k­«ïasyÃnye viÓe«aïÃt />%

BBsBhDÅp_1,1.1.10:
nanvetatsÆtratvaæ kuto brahmasÆtrÃïÃmäjasyenetyata Ãha - 'nirviÓe«ita' iti / 'brahmasÆtrasya' iti samudÃyaikavacanam / co 'vadhÃraïe yata ityarthe ca / 'api' Óabdo mukhyasÆtratvasamuccaye / tathà ca yato brahmasÆtrÃïÃæ mukhyasÆtratvamasti ata eva hi 'nirviÓe«itasÆtratvaæ' nirgatà viÓe«Ã yasmÃttannirviÓe«aæ tathÃkhyÃtaæ nirviÓe«itaæ tÃd­Óaæ sÆtrapadaæ yasya tasya bhÃva÷ / yadvà - viÓe«o viÓe«aïaæ, tasyÃbhÃvo 'sya sa¤jÃta÷ tÃd­Óa÷ sÆtraÓabdo yasya tasya bhÃvo nirviÓe«itasÆtratvam / viÓe«aïarahitakevalasÆtrapadavÃcyatvamasti purÃïÃdÃvuktam / anyathà tanna syÃt, vyÃpakÃbhÃve

vyÃpyÃbhÃvaniyamÃdityartha÷ / atrÃdyapak«e tathÃkhyÃtamityarthe ïyantÃtkarmaïi kta÷, dvitÅye taddhita÷ 'itac' iti viveka÷/ anena brahmasÆtrÃïÃæ mukhyasÆtratve nirviÓe«itaÓabdavÃcyatvÃditi heturukto bhavati / atra hetoraprayojakatvamÃÓaÇkya vyÃptivacanena tÃæ parihartuæ tatra prathamaæ yadyannanirviÓe«itaæ tattanna mukhyamityanvayavyÃptimabhipretya tatra d­«ÂÃntamÃha - 'yathÃ' iti / 'eva' ityanuvartate / tenaikaÓabdÃrthasya mukhyatvasya vyÃpakatà labhyate / tathà ca yathà ekasyaiva sata÷ k­«ïasya vedavyÃsasya vyÃsatvaæ nirviÓe«itavyÃsapadavÃcyatvamastÅtyartha÷ / tathà ca nirviÓe«itatvÃnmukhyasÆtratvaæ brahmasÆtrÃïÃmiti vÃkyaÓe«a÷ / idÃnÅæ ye amukhyÃ÷ na te nirviÓe«apadavÃcyÃ÷ kintu saviÓe«apadavÃcyÃ÷ iti vyatirekavyÃptimabhipretya tatra d­«ÂÃntamÃha - 'anye' iti / 'yathÃ' ityanuvartate / pÆrvamekaÓabdaÓravaïÃdatrÃmukhyà iti labhyate / 'vyÃsÃ÷' iti Óe«a÷ / tathà ca - yathà k­«ïÃt 'anye'
drauïyÃdayo ye 'mukhyÃste 'viÓe«aïÃt' eva viÓe«aïamapek«yaiva vyÃsÃ÷ na tannairapek«yeïa / t­tÅyÃrthe và pa¤camÅ, saviÓe«aïavyÃsapadavÃcyà eveti yojanà /



----------

BBsBh_1,1.1.11:
%<saviÓe«aïasÆtrÃïi hyaparÃïi vido vidu÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.11:
nanvastu brahmasÆtrÃïÃæ mukhyatvaæ, tathÃpi tadanye«Ãmapyasti, na te«Ãmeva, itare«Ãmamukhyatve kÃraïÃbhÃvÃdityÃÓaÇkya, tatra nirviÓe«itatvaheto÷ samavyÃptipareïa tadarthameva prÃguktavyatirekavyÃptid­«ÂÃntavacanenopapÃditÃnvayavyÃptikamanumÃnaæ niyÃmakatvenÃha - 'saviÓe«aïa' iti / 'ata÷' ityanuvartate / aparÃïÅti cÃvartate / 'hi' Óabdo hetvarthe / tathà ca - yata÷ 'aparÃïi' brahmasÆtrebhyo 'nyÃni sÆtrÃïi 'aparÃïi' amukhyÃni ata eva 'vido' j¤Ãnina÷ 'aparÃïi' 'saviÓe«aïasÆtrÃïi' viÓe«aïasahitasÆtrapadavÃcyÃnÅti 'vidu÷' upajÃnantÅtyartha÷ / tathà ca anyasÆtrÃïÃæ saviÓe«aïasÆtratvÃt amukhyatvameva, na mukhyatvamiti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.12:
%<mukhyasya nirviÓe«eïa Óabdo 'nye«Ãæ viÓe«ata÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.12:
nirviÓe«itatvamukhyatvayo÷ saviÓe«aïatvÃmukhyatvayoÓca d­«ÂÃntamukhenopapÃditÃæ vyÃptiæ d­«ÂÃnte mukhyatvÃmukhyatvayo÷ vedavibhÃgagranthavistarakart­tvatatsÃd­ÓyÃdirÆpÃnyakÃraïaprayojyatvasambhavÃdasiddhà vyÃptirityÃÓaÇkÃparihÃrÃya pramÃïena sÃdhayati - 'mukhyasya' iti / sÃvadhÃraïametat / evam 'anye«Ãm' ityapi / tena mukhyatvÃmukhyatvayorvyÃpakatÃsiddhi÷ / vÃcakatvaæ «a«Âhyartha÷ / tathà ca yato mukhyasyaiva 'nirviÓe«eïa' viÓe«aïÃbhÃvena 'vÃcakaÓabdo 'sti' nirviÓe«itaÓabdavÃcyatvamastÅti yÃvat / 'anye«Ãm' amukhyÃnÃmeva 'viÓe«ato' viÓe«aïamapek«ya, viÓe«aïeneti vÃ, 'Óabdo' vÃcaka÷ / saviÓe«aïapadavÃcyatvamiti yÃvat /



----------

BBsBh_1,1.1.13:
%<iti vedavida÷ prÃhu÷ ÓabdatattvÃrthavedina÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.13:
'iti' evaæ prakÃreïa 'ÓabdatattvÃrthavedina÷' Óabdasya yathÃbhÆtÃrthaj¤Ãnino 'vedavido' vedÃrthaj¤Ã÷ v­ddhÃ÷ 'prÃhu÷' vadantÅtyartha÷ / asya "ato 'ye«Ãæ sÆtratvama¤jasÃ' 'saviÓe«aïasÆtrÃïi aparÃïi amukhyÃni' ityuktaæ yuktam"iti vÃkyaÓe«eïÃnvaya÷ / 'viÓe«ita÷' iti kvacitpÃÂha÷ / viÓe«aïaæ prÃpta iti tasyÃrtha÷ /

tathà ca mukhyÃmukhyayornirviÓe«aïasaviÓe«aïaÓabdavÃcyatve vedo v­ddhavyavahÃraÓca pramÃïamityuktatvÃnna tayo÷ kÃraïÃntaraæ ÓaÇkyamiti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.14:
%<sÆtre«u ye«u sarve 'pi nirïayÃssamudÅritÃ÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.14:
astvetatsÆtratvama¤jasà brahmasÆtrÃïÃm / tathÃpi vedÃrthanirïayasya sÆtrÃntaraireva sambhavÃt kiæ brahmasÆtrairiti codyasya kathaæ 'ye«Ãm' ityanena parihÃra ukta ityatastadvÃkyoktaæ viv­ïoti - 'sÆtre«u' iti / nimittasaptamÅ iyam / api÷ abhivyÃptau saÇkocanivartaka÷ / nirïayasya sarvatvaæ vi«ayadvÃrà tasya ca ÓabdadvÃrà bodhyam / tathà ca yebhya÷ sÆtrebhya÷ sarve nirïayÃ÷ sarvaÓÃkhÃrthanirïayÃ÷ bhÃvyatayà samudÅritÃ÷, ye«Ãæ sarvaÓÃkhÃnirïÃyakatvamuktaæ

pramÃïa ityartha÷ / yadvà nirïÅyanta iti nirïayÃ÷ nirïetavyÃrthÃ÷ / ayaæ bhÃva÷ - 'ye«Ãm' iti vÃkye tÃvat brahmasÆtrÃïÃmeväjasà sÆtratvamityuktam / sati caivaæ tadantargataæ sÆtradharmatayoktaæ viÓvatoïukhatvamapi te«Ãmeväjasà bhavati / yadà caivaæ tadà te«ÃmasaÇkucitasarvaÓÃkhÃnirïÃyakatvamuktaæ bhavet, katipayaÓÃkhÃnirïÃyakatve äjasyÃnupapatte÷ / yata evamata÷ sarvavedaÓÃkhÃrthanirïÃyakÃnÃæ brahmasÆtrÃïÃm asarvanirïÃyakebhyo 'nyasÆtrebhyo 'tiÓayena nirïÃyakatvÃt yuktaæ 'tasyÃrthavittaye brahmasÆtrÃïi cakÃra' iti / tacchabdaghaÂitaæ tadvacanaæ tÃdarthyena sÆtrakaraïavacanamiti bhavati tena ÓaÇkÃparihÃra iti /



----------

BBsBh_1,1.1.15:
%<ÓabdajÃtasya sarvasya yatpramÃïaÓca nirïaya÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.15:
anye«Ãmapi dvitraÓÃkhÃnirïÃyakatvÃt kathamete«Ãmeva sarvaÓÃkhÃnirïÃyakatvamityucyate? anyathà tadvaiyarthyaprasaÇgÃt / tathà ca aæÓe gatÃrthatetyÃÓaÇkÃparihÃrÃyäjasyoktyà sÆcitamanyaccÃha - 'ÓabdajÃtasya' iti/ pÆrvamÅmÃæsÃdirÆpasyetyartha÷ / ata evoktaæ sudhÃyÃm "etanmÅmÃæsopajÅvinÅ khalu seti purÃïe paÂhyate ÓabdajÃtasyeti"iti / kartari «a«ÂhÅyaæ na karmaïi / ata eva ÂÅkÃyÃæ ÓabdasamÆhairiti t­tÅyà / kart­tvaæ ca karaïÅbhÆtavedetikartavyatayà / itikartavyatvaæ ca mÅmÃæsÃdvÃrà upakÃrakatvÃt bhavati / ÓabdajÃtapadaæ ÓabdapramÃïamÃtraparamityÃÓayena sambandha«a«ÂhÅyam, sambandhaÓca janyajanakabhÃva÷ iti kecit / yatpramÃïaæ mÆlaæ yasya sa tathokta÷ / 'ca' Óabdassamuccaye, 'samudÃh­ta÷' ityasyÃnukar«akaÓca / itiÓabdo 'dhyÃhÃrya÷ / tathà ca anye«Ãæ dvitraÓÃkhÃnirïÃyakatve 'pi bhavatyeva brahmasÆtrÃïÃmevÃnanyÃpek«ÃsaÇkucitasarvaÓÃkhÃnirïÃyakatvam, anyakart­kadvitraÓÃkhÃrthanirïayasya brahmasÆtramÆlatvena tajjanyanirïayopajÅvitvena anye«Ãæ ÓrutivyÃkhyÃnarÆpatvÃt / yathà ÓrutimÆlakasm­teravaiyarthyaæ tadvadavaiyarthyopapattermÆlena mÆlino vaiyarthyÃbhÃvÃditi bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.16:
%<evaævidhÃni sÆtrÃïi k­tvà vyÃso mahÃyaÓÃ÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.16:
'evaævidhÃni' iti / a¤jasà viÓvatomukhatvÃdyupetÃnÅtyartha÷ / asyopasaæhÃrarÆpatvÃnna 'tÃni cakÃra' ityanena punarukti÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.17:
%<brahmarudrÃdideve«u manu«yapit­pak«i«u />%

BBsBhDÅp_1,1.1.17:
'deve«u' ityanena karmajÃjÃnajadevadevagandharvà api saÇg­hÅtÃ÷ / manu«yapadaæ "nivÅtaæ manu«yÃïÃæ"(tai. saæ. 2-5-11) ityÃdÃviva mananaÓÅlar«iparam / pÃntÅti pÃ÷ cakravartina÷ / k«Åti k«ayÃrthasya k«e÷ rÆpaæ manu«yottamavÃcakam, te«ÃmitarÃpek«ayà atyalpÃyu«ÂvÃt / manu«yagandharvÃïÃmapyupalak«akametat / manu«yÃÓca pitaraÓca pÃÓca k«ayaÓceti vigraha÷ / anena 'devar«ipit­panarÃ÷' ityuktÃ÷ pa¤cavidhà api muktiyogyÃ÷ saÇg­hÅtà bhavanti / pak«ÅtyasyÃkhaï¬atve pak«iÓabdo jaritÃryÃdiyogyatiryakpara÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.18:
%<j¤Ãnaæ saæsthÃpya bhagavÃn krŬate puru«ottama÷ / ityÃdi />%

BBsBhDÅp_1,1.1.18:
'j¤Ãnaæ' samyagj¤Ãnaæ viÓe«aj¤Ãnaæ 'saæsthÃpya' utpÃdya d­¬hÅk­tveti và / d­¬hÅkaraïaæ nÃma j¤Ãnavi«aye saæÓayaviparyayanirÃsa÷ / tathà ca puru«ottamo mahÃyaÓÃ÷ uttamaÓloko bhagavÃn vyÃso ye«u sÆtre«u sarve nirïayÃ÷ samudÅritÃ÷, ye«Ãæ sarvaÓÃkhÃnirïÃyakatvamuktam, tathà sarvai÷ ÓabdasamÆhai÷ jaiminyÃdisÆtrÃntarÃtmakairnirïÃyakai÷ sm­tyÃdibhiÓca kriyamÃïo lokakart­kavedaikadeÓÃvÃntaratÃtÃparyanirïayo yanmÆlako yajjanyasarvavedamahÃtÃtparyanirïayamÆlaka÷ tadupajÅvÅ - taæ vinà avÃntaratÃtparyaj¤ÃnamÃtreïa muktiphalÃsiddheriti coktaæ 'ye«Ãæ' iti pÆrvavÃkye pramÃïe ca - evaævidhÃni etÃd­kprakÃrÃïi sÆtrÃïi k­tvà brahmarudrÃdideve«u manu«yapit­pak«i«u j¤Ãnaæ saæsthÃpya krŬata iti mahÃvÃkyayojanà / 'krŬate parameÓvara÷' iti pÃÂhe aiÓvaryam evaævidhasÆtrakaraïe asÃmarthyaÓaÇkÃnirÃsakatayoktamiti dhyeyam / atra brahmÃdi«u j¤ÃnasaæsthÃpanaæ nÃma pÆrvaæ sthitasyaiva j¤Ãnasya viÓe«ayuktyÃdibhi÷ d­¬hÅkaraïaæ ki¤cidaprÃptalÃbhaÓcocyate1,
'jÃnanto 'pi viÓe«Ãrthaj¤ÃnÃya sthÃpanÃya vÃ' iti gÅtÃtÃtparyodÃh­tavacanÃt / na ca 'evaæ j¤Ãnaæ puna÷ prÃpurdevÃÓca ­«ayastathÃ' iti bhÃratatÃtparyaniraïayavirodha÷, atra punaÓÓabdÃtsarvadevÃdÅnÃæ aj¤Ãtavism­tÃrthaj¤ÃnaprÃpteruktatvÃditi vÃcyam, tasyÃpyuktÃrthatvÃt / viri¤cetare«Ãæ tirohitÃrthaj¤ÃnalÃbho vÃtrocyate, yata ÃhurgÅtÃtÃtparye ÃcÃryÃ÷ - "brahmaïastu prÃyo nÃpratibhÃsitam"iti / 'ityÃdi' ityasya 'taccoktam' ityanenÃnvaya÷ / luptavibhaktiko 'yaæ nirdeÓa÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.19:
#<athÃto brahmajij¤Ãsà  | BBs_1,1.1 |>#

BBsBhDÅp_1,1.1.19:
pramÃïÃbhÃvena jÅvacaitanyÃtiriktabrahmaïo 'bhÃvÃt, jÅvasya ca svaprakÃÓatvenÃsandigdhatvÃt, tathà ca vi«ayÃbhÃvÃt pratyagrÆpe brahmaïyahamiti pratÅyamÃne 'pi mok«Ãnuphalambhena prayojanÃbhÃvÃt tata eva tatpratibaddhÃdhikÃryabhÃvÃcca na brahmajij¤Ãsà kartavyeti prÃpte siddhÃntitaæ bhagavatà sÆtrakÃreïa

om
#<athÃto brahmajij¤Ãsà  | BBs_1,1.1 |>#
om iti /

idamekaæ sÆtramekamadhikaraïam / adhikaraïaæ nÃma vi«ayasaæÓayapÆrvapak«asiddhÃntaprayojanarÆpapa¤cÃÇgasamudÃya÷ / yathÃtraiva jij¤ÃsÃdhikaraïe "tadvijij¤Ãsasva"iti jij¤ÃsÃbhidhÃyakavÃkyavihità ÓravaïÃdirÆpà jij¤Ãsà vi«aya÷ / kartavyà na veti sandeha÷ / na kartavyeti pÆrva÷ pak«a÷ / asmin pak«e ca ÓÃstrasyÃnÃrambhaïÅyatvaniÓcaya÷ phalam / kartavyeti siddhÃnta÷ /

tatra cÃrambhaïÅyatvanirïaya÷ phalaæ, nyÃyÃnusandhÃnÃtmakamÅmÃæsÃrÆpajij¤ÃsÃyÃ÷ akartavyatve nyÃyagrathanÃtmakamÅmÃæsÃÓÃstrasyÃnÃrambhaïÅyatvÃvaÓyaæbhÃvÃt / evamanyatrÃpi /

ekasyÃdhikaraïasya saÇgatipa¤cakam / tacca - ÓÃstrasaÇgati÷, adhyÃyasaÇgati÷, pÃdasaÇgati÷, pÆrvÃdhikaraïasaÇgati÷, tadvi«ayavÃkyasaÇgatiÓcetyevaærÆpam / saÇgatirapi sÃmÃnyato dvividhÃ, antarbhÃvarÆpà Ãnantaryalak«aïà ceti / tatra ÓÃstrÃdhyÃyapÃdairantarbhÃvarÆpà saÇgati÷ / pÆrvÃdhikaraïatadvi«ayavÃkyÃbhyÃæ tu ÃnantaryarÆpà / sÃpi Ãk«epikÅ ÃtideÓikÅ aupodghÃtikÅ ÃpavÃdikÅ prÃsaÇgikÅ ityÃdirÆpeïa bahuvidhà / tatra pa¤cÃdhikaraïÅparyantaæ ÓÃstrasaÇgatimÃtraæ, nÃdhyÃyapÃdasaÇgatÅ / samanvayek«atyoradhyÃyena saÇgatisatve 'pi pÃdenÃbhÃvÃtsaÇgatyorabhÃva÷ pa¤cÃdhikaraïÅsÃdhÃraïa÷ / tathà pÆrvÃdhikaraïatadvi«ayasaÇgatÅ api naitadadhikaraïasya bhavata÷, asyaivÃdyÃdhikaraïatvÃt ÓrutivicÃrasyÃdyÃpyanÃrabdhatvÃcca; kintvitare«Ãæ caturïÃmiti dhyeyam /

atra sÆtre ÃdyantayoroÇkÃra÷ uccÃraïÅya÷ tatrÃdya eka eva d­«ÂÃd­«ÂobhayÃrtha÷ ata eva sÆtrÃvayava÷ sarvasÆtre«u anuv­ttyarthamasaæhitatayoccÃryate / athavà - Ãdau oækÃradvayaæ ad­«ÂÃrtho d­«ÂÃrthaÓceti / ante tu pak«advaye 'pi ad­«ÂÃrtha eka evoÇkÃra÷ / ad­«ÂÃrthatvaæ nÃma kevalaæ sravaïaviÓaraïarÆpado«aparihÃrÃrthatvam / d­«ÂÃrthatvaæ tu anvetavyapadÃrthapratipÃdakatvam / tatrÃdisÆtrÃvayavabhÆtaæ 'oæ' ityetat avyayaæ brahmaÓabdaviÓe«aïaæ guïapÆrïatvavÃci / brahmaÓabdo 'pi vidvadrƬhyà mahÃyogena ca vi«ïuvÃcÅ / 'atha' Óabda ÃnantaryÃrtha÷ / yogyatayà 'adhikÃrÃt' iti sambadhyate / kartavyeti Óe«a÷ / tathà ca 'atha' adhyayanaÓamadamÃdirÆpÃdhikÃrÃnantaraæ 'ata÷' svajanmaj¤ÃnajanyaprasÃdajanyamok«ÃkhyaphalayuktatvÃt 'oæ' guïapÆrïasya 'brahmaïo' vi«ïo÷ 'jij¤ÃsÃ' ÓravaïÃdirÆpo vicÃra÷ kartavya iti sÆtrÃrtha÷ / vi«ïo÷ prasÃdÃditi 'ata÷' ÓabdasyÃrthÃntaram / asya jij¤ÃsÃdikÃryaæ bhavediti vÃkyaÓe«eïÃnvaya÷ / oæ brahmaÓabdayorubhayoryaugikatve 'pi ekasya rƬhatvena viÓe«yavÃcitvaæ anyasya yaugikatvena viÓe«aïavÃcitvamÃÓrityÃnvayÃÇgÅkÃrÃnnÃnyataravaiyarthyam / "omityetadak«aramudgÅthamupÃsÅta"tadvijij¤Ãsasva / tadbrahmeti"ityÃdyanekavi«ayavÃkyasaÇgrahÃya
cobhayo÷ prayoga÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.20:
%<athaÓabdo maÇgalÃrtho 'dhikÃrÃntaryÃrthaÓca /
ataÓÓabdo hetvartha÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.20:
granthÃdau maÇgalÃcaraïasyÃvaÓyaæ kartavyatvena maÇgalaprayojakatayà athaÓabdaæ vyÃca«Âe - 'atha' iti / maÇgalaæ vighnotsÃraïÃsÃdhÃraïakÃraïÃnu«Âheyavi«ïusmaraïÃthaÓabdoccÃraïarÆpamartha÷ prayojanaæ yasya, tathà praÓastarÆpÃnu«ÂheyamaÇgalÃtmako vi«ïu÷ tadguïo vÃbhidheyo yasya sa tathokta÷ / athaÓabdasya maÇgalaphalakatvaæ tu -

oÇkÃraÓcÃthaÓca dvÃvetau brahmaïa÷ purà /
kaïÂhaæ bhittvà viniryÃtau tasmÃnmÃÇgalikÃvubhau //

iti manusm­tisiddham / muktyarthimÃtrasya brahmajij¤ÃsÃyÃæ prav­ttinirasanatÃtparyeïÃpi prayuktasyÃkhaï¬ÃthaÓabdasya vÃcyamarthamÃha - 'adhikÃra' iti / ca Óabdo 'nu«ÂheyÃnanu«ÂheyÃk«arÃrthavivak«ayà samuccaye, na kevalaæ maÇgalaprayojaka÷ kintvÃnantaryÃbhidhÃyakaÓceti vi«ayasamuccaye và /

yadvà - avadhÃraïe caÓabda÷ / tenÃnu«ÂheyamaÇgalÃrambhapraÓnakÃrtsnyÃrthanirÃsa÷ / tatprakÃrastu candrikÃyÃmukta÷ / tathà cÃdhikÃrÃnantaryamartho 'bhidheyo yasya sa tathokta÷ / athaÓabdasyÃnantaryamÃtrÃrthatve 'pi adhikÃretipadasya yogyatayà sambandhÃt evamukti÷ / anenÃnadhikÃriïo muktyarthimÃtrasya brahmavicÃre prav­ttirnirastà bhavati / brahmajij¤ÃsÃyÃ÷ prayojanakÃraïaÓÆnyatÃÓaÇkÃnivartakatayà ata÷Óabdaæ vyÃca«Âe - 'ata÷' iti / 'hetvartha÷' iti / heturliÇgamartho yasya, hetu÷ kÃraïaæ prasÃdÃkhyamartho yasyeti vÃ, sa tathokta÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.21:
%<uktaæ ca gÃru¬e ->%

BBsBhDÅp_1,1.1.21:
nanvathÃta÷ ÓabdapÆrvakatvaæ sÆtrÃïÃæ kiæ nimittaæ vighnanivartakaÓabdoccÃraïÃde÷ "maÇgalaæ tata÷"iti ÓabdÃntaroccÃraïenÃpi sambhavÃdityÃÓaÇkÃæ purÃïavacanenaiva nirÃkaroti - 'ukta¤ca' iti / yadetat "athaÓabda÷"ityÃdinoktaæ tadgÃru¬apurÃïe uktamevetyartha÷ / na kevalamasmÃbhi÷, kintu gÃru¬e ceti samuccaye và ca Óabda÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.22:
%<athÃtaÓÓabdapÆrvÃïi sÆtrÃïi nikhilÃnyapi />%

BBsBh_1,1.1.23:
%<prÃrabhante niyatyaiva tatkimatra niyÃmakam //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.22-23:
kimuktamityastatpaÂhati - 'atha' iti / yÃd­cchikatvÃparaparyÃyÃniyatatvaÓaÇkÃvÃraïÃya 'niyatyaiva' iti / 'nikhilÃni' ityetat 'sÆtrÃïi' ityasya saÇkocavÃrakaæ viÓe«aïam / apirabhivyÃptau / evakÃro 'niyamavyav­ttyartha÷ / bhinnakramo và / tathà ca - he 'vidvan' Ãdikave 'brahman' caturmukha 'nikhilÃnyapi' vyÃsajaiminyÃdik­tÃni sarvÃïyapyÃdisÆtrÃïi 'niyatyaiva' niyamenaiva kalpÃntarepi 'athÃtaÓÓabdapÆrvÃïi' eva, athÃtaÓÓabdau pÆrvau prathamaprayojyau ye«u tathÃvidhÃnyeva 'prÃrabhante' sÆtrakÃrÃ÷ / 'atra' prathamaprayojyatve niyamena prathamaprayoge kenacinniyÃmakena bhÃvyaæ, tanniyÃmakaæ kimiti
praÓnavÃkyayojanà /


----------

BBsBh_1,1.1.24:
%<kaÓcÃrthaÓca tayorvidvan kathamuttamatà tayo÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.24:
nanvavaÓyavaktavyÃrthatvaæ svarÆpottamattvam arthata Ãdhikyaæ và niyÃmakaæ bhavi«yatÅtyÃÓaÇkyÃdyapak«e p­cchati - 'kaÓca' iti / ca÷ praÓnasamuccaye, avadhÃraïe và / dvitÅyastuÓabdÃrtha÷ arthasyÃvaÓyavaktavyatvarÆpaviÓe«amÃha / tuÓabdapÃÂhastu svarasa÷ / tathà ca - 'tayo÷' athÃta÷Óabdayo÷ ko 'sÃvavaÓyavaktavyo 'rtha÷ yena prÃthamyamityartha÷ / dvitÅyamÃk«ipati - 'kathaæ' iti / 'uttamatÃ' svarÆpataÓcÃdhikyam / na kathamapÅtyartha÷ / evaæ kathaæÓabdasya praÓnaparatvamaÇgÅk­tya t­tÅyapak«apraÓnaparatvenÃpi kathamityetadyojanÅyam / arthata iti Óe«a÷ / tathà ca - tayorathÃta÷Óabdayo÷ arthata÷ uttamatà Ãdhikyaæ

kathamityartha÷ / atra Ãdyat­tÅyapak«ayoravaÓyavaktavyÃrthatÃrthÃdhikyayostadabhÃvayoÓca loke ÓabdÃntare«u darÓanÃt athÃtaÓÓabdayostatsandehÃt praÓna eva na tvÃk«epa÷ / dvitÅyapak«e tu svarÆpÃdhikyasya ÓabdÃntare«vadarÓanÃt Ãk«epa eveti dhyeyam / atroÇkÃrasya praÓnÃdyavi«ayatvaæ sarvaÓÃstrÃdisÆtrÃvayavatvÃbhÃvÃt, 'sravati' iti Órutyà 'sis­k«o÷' ityÃdism­tyà caitacchÃstramÃtramukhyÃditvena siddhatvÃccetyavadheyam/



----------

BBsBh_1,1.1.25:
%<etadÃkhyÃhi me brahman yathà j¤ÃsyÃmi tattvata÷ />%

BBsBh_1,1.1.26:
%<evamukto nÃradena brahmà provÃca sattama÷ />%


BBsBhDÅp_1,1.1.25-26:
'etat' praÓnÃk«epavi«ayÅbhÆtaæ niyÃmakaæ 'ahaæ tattvato' yÃthÃrthyena 'yathà j¤ÃsyÃmi' tathà 'me' mahyaæ 'ÃkhyÃhi' brÆhiti 'evaæ nÃradenokta÷' p­«Âa÷ Ãk«iptaÓca 'sattama÷' sajjÅvottama÷ 'brahmÃ' pratyuvÃcetyartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.27:
%<Ãnantarye 'dhikÃrasya maÇgalÃrthe tathaiva ca />%


BBsBhDÅp_1,1.1.27:
jij¤ÃsÃdhikÃrasyÃvaÓyavaktavyatvena taddhetutÃsÃdhakÃnantaryasya jij¤ÃsÃhetostatkartavyatÃhetoÓcÃvaÓyavaktavyatvÃttadarthakatvÃttayo÷ prathamaprayoga iti parihÃramabhipretyÃvaÓyavaktavyÃrthatvaæ athÃtaÓÓabdayordarÓayati - 'Ãnantarye' iti / parasparasamuccaye tathà caÓabdau / evakÃro bhinnakrama÷; tenÃbhidheyontaraæ vyÃvartyate / tathà ca - sautrÃthaÓabda÷ 'adhikÃrasyÃnantarye' adhikÃranirÆpitÃnantaryarÆpÃrthe tadvi«aye tanmÃtravÃcakatvÃbhiprÃyeïaiva sÆtrakÃrai÷ 'samudÅrita÷' prayukto na maÇgalÃdivÃcakatvenetyartha÷ / avaÓyakartavyaprayojanakatvÃcca prathamamathaÓabdaprayoga iti bhÃvenÃthaÓabdo maÇgalÃrtha iti svoktÃrthe pramÃïaæ darÓayati - 'maÇgalÃrthe' iti / caturthyarthe saptamÅyaæ, avyayaæ và / arthaÓabda÷ prayojanavÃcÅ / tathà ca - maÇgalarÆpaprayojanÃrthaæ ca athaÓabda÷ sÆtrakÃraissamudÅrita÷ prayukto bhavedityartha÷/ vi«ïuvÃcakÃkÃraghaÂitÃthaÓabdoccÃraïarÆpamaÇgalasya tatsÃdhyatvÃditi bhÃva÷ / Ãnantarya itivat 'maÇgale' ityanuktvà 'artha' iti vacanaæ tadvai«amyasÆcanÃrtham / svavÃkye pramÃïakramÃtikramastu maÇgalasya prathamamanu«ÂheyatvÃt k­ta÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.28:
%<athaÓabdastvataÓÓabdo hetvarthe samudÅrita÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.28:
evamathaÓabdasya avasyavaktavyÃrthatvarÆpaæ prathamaprayoganiyÃmakaæ pradarÓya ata÷ÓabdasyÃpi taddarÓayati - 'ata÷Óabdastu hetvarthe' iti / tuÓabdo viÓe«Ãrtha÷ / heturliÇgaæ kÃraïaæ ca sa cÃsÃvartho 'bhidheyaÓca tasmin tadvi«aye tadvÃcakatayà sÆtrak­dbhi÷ 'samudÅrita÷' ityartha÷ / gurvarthadÅpikÃyÃntu "hetvarthe iti svavÃkye pramÃïe ca 'taddhetutvaæ vadan' ityuttaravÃkyÃnusÃrÃt bhÃvapradhÃno nirdeÓa÷"ityuktam / tanni«phalam / tathà ca vyÃkhyÃsyÃma÷ / hetÃvityanuktvà arthaÓabdagrahaïaæ ÓabdÃdhikyÃdarthÃdhikyamiti nyÃyena prak­terheturartha÷ pratyayasya tu hetutvamartha iti prak­tipratyayobhayÃrthakathanÃrtham / yadvà - arthaÓabdasyobhayatra ÓravaïÃtsa pÆrvatrÃpyanu«a¤janÅya iti j¤ÃpanÃya, tadarthamÃtraæ bhinnamiti dhyeyam /



----------

BBsBh_1,1.1.29:
%<parasya brahmaïo vi«ïo÷ prasÃdÃditi và bhavet />%

BBsBhDÅp_1,1.1.29:
atra ataÓÓabdasyÃvaÓyavaktavyamarthÃntaraæ cÃha - 'parasya' iti / vÃÓabda÷ samuccaye / uktaæ hi prameyadÅpe "vÃÓabdaÓcÃrtha÷"iti / uktaæ hi "yadi và bhedabhinnayo÷"iti vi«ïutattvanirïayaÂÅkÃyÃæ

"vÃÓabdassamuccayÃrtha÷"iti / tathà tattvapradÅpe 'pi "suptau mok«e vÃ"ityatra "vÃÓabdassamuccayÃrtha÷"iti / anena 'ata÷' ityetat 'a' Óabdaprak­tikaæ tasilantaæ padam, prak­tyartho vi«ïu÷, 'prasÃdÃt' iti tu labdhÃrthakathanaæ, kÃraïatvaæ pratyayÃrtha ityuktaæ bhavati / aparavyÃv­tyarthaæ 'parasya' iti / "a iti brahma"(ai.Ã.2-3-8-7) iti Órutiæ sÆcayati parabrahmagrahaïena / tatsthabrahmaÓabdavyÃkhyÃnÃya parasya brahmaïa ityanuvÃdena vi«ïorityuktam / prasÃdÃdityanantaraæ tajjij¤ÃsÃdirÆpaæ kÃryamiti Óe«a÷ / bhavedityasya ityarthe 'pi ata÷Óabda÷ ityanvaya÷ / ata÷Óabdaprak­tyarthasya phalasya yathà jij¤ÃsÃkartavyatve liÇgatvaæ, na tathà tadarthaprasÃdasya, kintu kartavyajij¤ÃsÃyÃæ j¤Ãnamok«ayorathaÓabdÃrthÃdhyayanÃdau ca kÃraïatvenÃnvaya ityÃÓayena p­thagukti÷ / yadyapi hetvarthe ityanenaivÃyamartho labhyeta, hetuÓabdasya liÇgakÃraïobhayÃrthatvÃt; tathÃpi
asÃdhÃraïÃsarvanÃmaprak­tikaÓabdena bodhanÃrtamidamityado«a÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.30:
%<sa hi sarvamanov­ttiprerakassamudÃh­ta÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.30:
nanu jij¤ÃsÃdyarthaæ kiæ bhagavatprasÃdena yenÃsÃvavaÓyavaktavyÃrtha÷ syÃdityata Ãha - 'sa hi' iti / 'hi' yasmÃt 'sa÷' vi«ïuprasÃda÷ prasanno vi«ïuriti yÃvat 'sarvamanov­ttipreraka÷' sarve«Ãæ adhikÃriïÃæ sarvasmin pÆrïe vi«ïau manov­tte÷ preraka÷ prÃvaïyahetu÷ 'samudÃh­ta÷' prÃmÃïikairityartha÷ / jij¤ÃsÃpi sÃk«ÃtpramÃïadvÃrà và manov­tte÷ prÃvaïyameva, "jij¤ÃsÃpi saiva"iti sudhokte÷ / evaæ sarvÃsÃæ manov­ttÅnÃæ tatprabhedÃnÃæ ÂÅkÃsthÃdipadag­hÅtÃnÃæ j¤ÃnÃdhyayanÃdÅnÃæ manov­ttisÃdhyamok«ÃdeÓca preraka÷ sampÃdaka÷ ityapi vyÃkhyeyam / asya tasmÃttadarthepyataÓÓabdo bhavediti pÆrveïÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.31:
%<sis­k«o÷ paramÃdvi«ïo÷ prathamaæ dvau vinism­tau />%

BBsBh_1,1.1.32:
%<oÇkÃraÓcÃthaÓabdaÓca tasmÃtprÃthamikau kramÃt />%

BBsBhDÅp_1,1.1.31-32:
nanu maÇgalÃcaraïÃde÷ "maÇgalaæ tata÷"iti ÓabdÃntareïÃpi sambhavÃtkimetatprayoganiyatyeti k­tacodyasya ka÷ parihÃra ityato na kevalamavaÓyavaktavyÃrthatvÃdathÃta÷Óabdayo÷ prathamaprayoga÷, kintu svarÆpÃdhikyÃccetyÃÓayena 'kathamuttamatÃ' ityasyottaratvena tayo÷ svarÆpÃdhikyamÃha - 'sis­k«o÷' iti / Óabdayo­ samuccaye Ãdya÷ caÓabda÷ / nimittasamuccaye dvitÅya÷ / 'svarÆpottamau' iti Óe«a÷ / 'tasmÃt' ityÃvartate / tathà ca yasmÃt 'sis­k«o÷' sra«Âumiccho÷ 'paramÃt' sarvottamÃt 'vi«ïo÷' tanmukhÃt 'prathamaæ' svasamÃnajÃtÅyaÓabdÃntarotpatte÷ pÆrvaæ oÇkÃro 'tha ÓabdaÓcetyetau kaïÂhaæ bhittvà 'viniss­tau' viniryÃtau, tasmÃtsvarÆpottamau, tasmÃtsvarÆpottamatvÃdeva 'prÃthamikau' prathamaæ prayojyÃviti yojanà / atrÃk«epÃvi«ayasyÃpyoÇkÃrasya svarÆpÃdhikyoktirbrahmamÅmÃæsÃÓÃstramÃtramukhyÃmukhyÃditvavivak«ayà prav­ttaæ 'sarva ete' iti vak«yamÃïamanus­tyeti dra«Âavyam / nanu dvayorekavidhaæ
prÃthamikatvaæ viruddhamityata uktaæ 'kramÃt' iti / ÃdimadhyakramÃdityartha÷ / tatroÇkÃrasya mukhyaæ prÃthamikatvaæ, athaÓabdasya dvitÅyatayà mukhyamiti dhyeyam /



----------

BBsBh_1,1.1.33:
%<taddhetutvaæ vadaæÓcÃpi t­tÅyo 'ta udÃh­ta÷ />%


BBsBhDÅp_1,1.1.33:
athaÓabdasya oÇkÃreïa saha svarÆpÃdhikayamabhidhÃya ata÷ÓabdasyÃpi tadÃha - 'tat' iti / 'taddhetutvaæ vadan' iti 'hetvarthe' ityasyÃnuvÃda÷ / sa coddeÓyasamarpakasya ata ityasya Óabdaparatvaj¤ÃpanadvÃrà t­tÅyatayoktatvÃdividhÃnÃrtha÷ anyathà svarÆpÃdhikyakathanadaÓÃsaÇgati÷ syÃt / yadyapi purovÃdÃnusÃrÃt 'taddhetutvaæ vadan' iti suvacam; tathÃpi hetuÓabdasya liÇgÃrthatvapak«e tatsvarÆpaæ vivarituæ kÃraïÃrthatvapak«e tatkÃryaæ tasipratyayÃrthaæ ca pradarÓayituæ 'taddhetutvaæ vadan' ityuktam / atrÃta÷Óabdo 'sak­dÃvartate / tatraikaÓÓabdapara÷, anyo hetau, aparo vi«ïupara÷ / atra ÓabdaparasyÃtaÓÓabdasya samuccayÃrthena apiÓabdenÃnvaya÷ / co yata ityarthe / 't­tÅya÷ udÃh­ta÷' ityanayorÃv­tti÷ / 'prÃthamikau' ityasya vacanavyatyayenÃnu«aÇga / t­tÅyaÓabdo bhÃvapradhÃna÷, vibhaktivyatyayaÓca / tathà ca na kevalamoÇkÃrÃthaÓabdau, kintu 'taddhetutvaæ' tasya prasannasyÃkÃravÃcyasya vi«ïostatra jij¤ÃsÃdau kÃraïatvaæ tasipratyayena vadanprak­tyaiva tasya jij¤ÃsÃdermok«ahetutvarÆpaæ liÇgaæ và vadan 'ata÷' sarvanÃmÃsarvanÃmaprak­tiko 'taÓÓabdo
'pi yato vi«ïo÷ 't­tÅya÷' t­tÅyatayà 'udÃh­ta÷' uccÃrita÷ ata÷ so 'pi svarÆpottama÷ ; yata evamato 'taÓÓabdo 'pi t­tÅyatayà prÃthamika udÃh­ta iti yojanà / tathà ca - maÇgalaÓabdena maÇgaloktÃvapi tasya svarÆpÃdhikyÃnukte÷ athÃta÷ÓabdÃbhyÃmivÃdhikÃraprayojanayoranukteÓca na tena gatÃrthatÃ, adhikÃraprayonasÆcanÃrthaæ tayoravaÓyÃpek«itatvÃt / ata eva ÂÅkÃyÃæ "maÇgaloktyÃde÷"ityÃdiÓabda÷ tataÓÓabdena hetvÃnantaryapratiyogyadhikÃrasÆcane 'pi na tasyÃdisÆtre niveÓà yukta÷, tasya svarÆpÃdhikyÃnuktereveti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.34:
%<akÃrassarvavÃgÃtmà parabrahmÃbhidhÃyaka÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.34:
na kevalamavaÓyavaktavyÃrthatvÃt nÃpi svarÆpÃdhikyÃt athÃtaÓÓabdayo÷ prathamaprayoga÷, kintvavayavÃrthataÓca / ato 'pi prathamaprayoga iti bhÃvena kathamiti t­tÅyapraÓnasya prÃkarÃntareïottaramÃha - 'akÃra÷' iti / tayorityanuvartate / tathà ca - athÃtaÓÓabdayossambandhÅ 'akÃro' yata÷ 'sarvavÃgÃtmÃ' 'tasmÃtsarvaguïÃn vi«ïo÷ akÃro vakti yatprabho÷' ityaitareyabhëyadiÓà sarvÃsÃæ vÃcÃmartho yatpÆrïatvaæ tadabhidhÃyaka÷, ata÷ parabrahmÃbhidhÃyaka÷ guïapÆrïatvadharmiïa eva parabrahmatvÃt, dharmadharmiïorabhedÃcceti bhÃva÷/



----------

BBsBh_1,1.1.35:
%<tathau prÃïÃtmakau proktau vyÃptisthitividhÃyakau />%

BBsBhDÅp_1,1.1.35:
evaæ tayo÷ 'tathau' taÓca thaÓca varïau 'prÃïÃtmakau' prÃïau, do«Ãtmaka÷ do«a itivat / viÓe«aïayo÷ pratyekamanvaya÷ / prÃïaÓabdo vÃyuvi«ïÆbhayavÃcÅ / "mahataÓcaturmukhÃt"itivat abhimÃnyabhimanyamÃnayo÷, "ayaæ vai loka÷ prathamà mahÃnÃmnÅ"( ) itivadvÃcyavÃcakayo÷ sÃmÃnÃdhikaraïyena aikyavyapadeÓa÷ / asya nirƬhatvaj¤ÃpanÃya 'Ãtmaka' Óabda÷ / proktÃviti vÃcyatvÃbhimÃnitvayo÷ prÃmÃïikatvamÃha / kramabhaÇgastu vargakramÃnusÃrÃt uccÃraïalÃghavÃcca k­ta÷ / paramÃtmavÃcitvaæ ca tadguïadvÃretyÃha - 'vyÃpti' iti / tasyeti Óe«a÷ / tathà ca - tasya akÃravÃcyasya parabrahmaïo vyÃptisthityabhidÃyakau ityartha÷ / tathayoretatkrameïa yojanÅyam / atrÃkÃrÃrtho guïavyÃpti÷, takÃrÃrtho deÓakÃlavyÃpti÷, thakÃrasya tu avikÃreïa avasthitirartha ityarthabhedo j¤Ãtavya÷ / tattvapradÅpe tu - 'tathau prÃïÃtmakaæ prÃptau' iti pÃÂhabhedamaÇgÅk­tya prÃïÃtmakaæ prÃïapraïetÃraæ vi«ïuæ vÃcakatvena prÃptÃviti vyÃkhyÃtam / yadyapi sÆtre pravi«Âasya sarvanÃmaprak­tikasya ataÓÓabdasya naivamavayavÃrthakathanaæ yujyate, asarvanÃmaprak­tikasya tu 'parasya' ityanenaiva arthata Ãdhikyaæ coktam / tathÃpi athaÓabdasya arthata ÃdhikyÃnukte÷
tadgatavarïayo÷ asarvanÃmaprak­tikÃtaÓÓabdagatavarïayoÓca vÃkyÃrthÃpravi«ÂÃtiÓayitÃrthÃntaroktiriyamityado«a÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.36:
%<ataÓca pÆrvamuccÃryÃ÷ sarva ete satÃæ matÃ÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.36:
astvevaæ, tata÷ kimityata Ãha - 'ataÓca' iti / co 'vadhÃraïe samuccaye ca / tatra athÃtaÓÓabdavi«aye samuccaya÷, oÇkÃravi«aye tu svarÆpata ÃdhikyÃdevetyavadhÃraïÃrthateti dhyeyam / 'ete' ityasya vivaraïaæ 'sarve' omathÃtaÓÓabdà iti / 'ata÷ pÆrvaæ' etacchÃstrÃdÃviti ataÓÓabdÃv­ttyà anvaya÷ / 'kramÃt' ityatrÃpi sambadhyate / 'uccÃryÃ÷' ityevaæ 'satÃæ' janÃnÃæ sammatà ityartha÷ / yadvà - 'satÃæ' mukhyÃnÃæ brahmasÆtrÃïÃæ pÆrvaæ ÃdisÆtre ityartha÷ / na cÃtra "sakalasÆtrakÃrairevameva prayuktatvÃt"iti sudhÃvirodha÷, tasyÃthÃtaÓÓabdamÃtravi«ayatvÃt / ata eva "etau"iti pÆrvamuktvà sakalasÆtrakÃrairevamevetyuktam, kramÃntaraæ vihÃyÃvÃdÃvevetyartha÷ / athaÓabdasya sÆtrak­teti Óe«a÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.37:
%<athÃtaÓÓabdayorevaæ vÅryamÃj¤Ãya tattvata÷>%


BBsBh_1,1.1.38:
%<sÆtre«u tu mahÃprÃj¤ÃstÃvevÃdau prayu¤jate // iti />%

BBsBhDÅp_1,1.1.37-38:
tatkimatretyÃdipraÓnottaramupasaæharati - 'atha' iti / tuÓabdo 'vadhÃraïe viÓe«e ca / 'evaæ' iti uktaprakÃreïa 'vÅryaæ' svarÆpÃdhikyÃdimÃhÃtmyaæ 'Ãj¤Ãya' tattvato vij¤Ãya 'sÆtre«u' vicÃraÓÃstrÃdi«u sarve«u 'tau' athÃtaÓÓabdÃveva natvanyaæ 'Ãdau' prathamameva 'prayu¤jate' prayogaæ kurvantÅtyartha÷ / 'mahÃprÃj¤Ã÷' ityanena sÆtrak­tÃæ ÓabdamÃrÃtmyatattvaj¤Ãne asÃmarthyaæ nivÃrayati / evakÃra÷ sarvaÓÃstrÃdisÆtravivak«ayoÇkÃravyavacchedaka÷ / ata eva 'ataÓca' iti trayÃïÃæ prak­tatvepi oÇkÃravai«amyaj¤ÃpanÃya athÃtaÓÓabdayorevokti÷ / ata eva athÃtaÓÓabdavi«aye upakramopasaæhÃrayo÷ 'nikhilÃni sÆtrÃïi' 'sÆtre«u' iti sarvasÆtrokti÷, oÇkÃravi«aye tu tadanukti÷ / athaÓabdasyoÇkÃreïa saha pÃÂhe 'pi na sÃrvatrikatvaæ, upakramopasaæhÃravirodhÃt / iti Óabdasya uktamityanenÃnvaya÷ //


----------

BBsBh_1,1.1.39:
%<adhikÃraÓcokto bhÃgavatatantre ->%


BBsBhDÅp_1,1.1.39:
athaÓabdo 'dhikÃrÃnantaryaæ vaktÅtyuktaæ; tatra kosÃvadhikÃro brahmajij¤ÃsÃyÃæ, katividhaÓca sa ityata Ãha - 'adhikÃra÷' iti / caÓabdo na kevalamadhikÃra÷ kintu tadvibhÃgaÓca bhÃgavatatantrÃkhyagranthe 'bhihita iti samuccaye / atra pramÃïe adhikÃrikathane 'pi tadviÓe«aïatayà devatvÃdirÆpo 'pyadhikÃra÷ ukto bhavatÅti nÃsaÇgati÷/



----------

BBsBh_1,1.1.40:
%<mandamadhyottamatvena trividhà hyadhikÃriïa÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.40:
kathamityatastadvÃkyaæ paÂhati - 'manda' iti / tva÷ pratyekaæ sambadhyate / itthaæbhÆtalak«aïe t­tÅyà / hiÓabda÷ prasiddhau /



----------

BBsBh_1,1.1.41:
%<tatra mandà manu«ye«u ya uttamagaïà matÃ÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.41:
'tatra' trividhe«u madhye manu«ye«u ye uttamagaïÃ÷ te mok«ayogye«u mandÃdhikÃriïa ityuddeÓyavidheyabhÃvo dra«Âavya÷ / evaæ uttaratrÃpi / gaïaÓabdena puru«Ãrthanayoktatrividhamanu«yottamà g­hÅtÃ÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.42:
%<madhyamà ­«igandharvà devÃstatrottamà matÃ÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.42:
­«ayaÓca gandharvÃÓca '­«igandharvÃ÷' / bahuvacanamÃdyarthe / tena pit­payorgrahaïam / 'tatra' tri«u / puna÷ 'tatra' ityasya 'evaævidhÃni' itivadupasaæhÃrarÆpatvÃnna punarukti÷ / yadvà - prathamasya 'tatra' ityasya brahmajij¤ÃsÃyÃmityartha÷ / ata evoktaæ ÂÅkÃyÃæ "brahmajij¤ÃsÃyÃæ"iti / tathà ca - 'tatra' brahmajij¤ÃsÃyÃmadhikÃriïastrividhÃ÷, 'tatra' trividhe«vityanvaya÷ / athavà "itiÓabda÷ pratyekaæ abhisambadhyate, ata eva dvirgrahaïaæ"iti tatvodyotaÂÅkÃrÅtyà madhyame«vanu«aÇgasÆcanÃyÃdyantayostatretyukti÷ / 'tatra' te«ÃmadhikÃriïÃm //



----------

BBsBh_1,1.1.43:
%<iti jÃtik­to bhedastathÃnyo guïapÆrvaka÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.43:
'iti' evaæ 'jÃtik­to' manu«yar«idevatvÃdirÆpasÃmÃnyanimittaka÷ tattatkulajaninimitto và 'bheda÷' avÃntaravibhÃga÷ anyonyÃbhÃvo và j¤eya ityartha÷ / anena mok«ayogyatvaæ vaidikabrahmavidyÃdhikÃrisÃmÃnyalak«aïamabhipretam / nanvidaæ lak«aïaæ sacchÆdrÃdau ativyÃptam / na ca sacchÆdrÃderviprÃdidehÃntare brahmavidyÃdhikÃritvÃnnÃtivyÃptiriti vÃcyam, dehÃntare sato 'pi adhikÃrasyedÃnÅntanaprav­ttyanupayogitvÃt, taddehÃvacchedena tu anutpannabrahmÃparok«aj¤ÃnitvenÃsyÃbhÃvaniÓcayÃt / tathà ca sacchÆdrÃdÃvasyÃdhikÃrasya prÃyikatvÃdbÃhulakatvÃt, ata evaitaddehe 'bhÃvÃt ata evÃlak«yatvÃt, asya ca mok«ayogyatvasya svarÆpatvenÃnadhikÃra÷ daÓÃyÃmapi sattvÃdvyÃpterdhrauvyÃdityata÷ prakÃrÃntareïa adhikÃriïa÷ svarÆpamÃha - 'tathÃ' iti / samuccayÃrthoyam / 'anyo' jÃtik­tabhedÃdbheda ityasti 'guïapÆrvako' bhaktyadhyayanÃdiÓubhadharmanimitto
'stÅti Óe«a÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.44:
%<bhaktimÃn parame vi«ïau yastvadhyayanavÃnnara÷ />%

BBsBh_1,1.1.45:
%<adhama÷ ÓamÃdisaæyukto madhyamassamudÃh­ta÷ />%


BBsBhDÅp_1,1.1.44-45:
tameva darÓayati - 'bhaktimÃn' iti / pÆrvamuddeÓavÃkye bahuvacananirdeÓepyatra 'nara÷' ityÃdyekavacananirdeÓo nÃnupapanna÷, asya lak«aïavÃkyatvÃt, "pramÃïÃni"ityuddeÓavÃkye bahuvacananirdeÓe 'pi "pramÃkaraïaæ pramÃïaæ"ityekavacanena lak«aïoktivat / atra - avai«ïavasya vede 'pi hyadhikÃro na vidyate /

gurubhaktivihÅnasya ÓamÃdirahitasya ca //

ityukte÷ / adhyayanalabdhÃpi vi«ïubhakti÷ ÓamÃdika¤ca abhaktÃnadhikÃrik­tÃdhyayanaÓamÃdiniv­tyarthaæ p­thamuktam / ÃdiÓabdena "ÓÃnto dÃnta÷"ityuktÃnÃæ grahaïam / sÃranityasamuccaye cÃpiÓabdau / 'iti' iti Óe«a÷ / 'naro' bhaktajana÷ / asya sarvatra sambandha÷ / tathà ca - yo nara÷ parame vi«ïau bhaktimÃn adhyayanavÃæÓca so 'dhamo 'dhikÃrÅti prÃmÃïikai÷ samudÃh­ta÷ / ya÷ ÓamÃdisaæyukto nara÷ sa madhyama iti prokta÷ //



----------

BBsBh_1,1.1.46:
%<ÃbrahmastambaparyantamasÃraæ cÃpyanityakam />%


BBsBhDÅp_1,1.1.46:
ya÷ 'Ãbrahmastambaparyantaæ' caturmukhamÃrabhya t­ïajÅvaparyantaæ jÅvajÃtaæ 'asÃraæ' asarvottamaæ, asÃrapadaæ mok«adavaraparaæ và 'anityakaæ' anityaæ brahmÃdijÅvÃnÃæ dehanÃÓe 'pi svarÆpanÃÓÃbhÃvÃt kapratyaya÷ / parabrahma tu sarvasÃraæ sarvathà nityaæ ceti /



----------

BBsBh_1,1.1.47:
%<vij¤Ãya jÃtavairÃgyo vi«ïupÃdaikasaæÓraya÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.47:
'vij¤Ãya' j¤ÃnavÃn san sÃrÃsÃranityÃnityavastuvivekavÃniti yÃvat / yaÓca tato vivekÃt 'jÃtavairÃgya÷' iti vij¤Ãya janitavairÃgya iti và / yaÓca 'vi«ïupÃdaikasaæÓraya÷' vi«ïupÃda eva eko mukhya÷ saæÓrayo mama Óaraïamiti j¤Ãnaæ yasya sa÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.48:
%<sa uttamodhikÃrÅ syÃtsaænyastÃkhilakarmavÃn // iti //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.48:
yaÓca 'sannyastÃkhilakarmavÃn' sannyastaæ bhagavati samarpitaæ akhilaæ yadakÃmyaæ karma tadvÃn 'sa÷' nara÷ 'uttamo 'dhikÃrÅ' syÃditi yojanà / atra sannyÃso nÃma bhagavÃn sarvÃïi karmÃïi karoti sarvakarmÃïi bhagavatpÆjÃrÆpÃïÅti ca j¤Ãtvà bhrÃntyà jÅvakart­katvena j¤ÃtÃnÃæ karmaïÃæ bhagavati visarga÷ / yathoktaæ gÅtÃbhëye - "bhagavÃneva sarvÃïi karmÃïi karoti"ityÃdinà / anena 'bhaktimÃn parame vi«ïau' ityÃdi 'sannyastÃkhilakarmavÃn' ityantavÃkyena yÃnyadhikÃritrayaviÓe«aïÃnyuktÃni tÃnyeva sarvÃïi militvÃdhikÃrisÃmÃnyalak«aïabhÆtÃnÅtyuktaæ bhavati/ na ca militÃnÃæ trayÃïÃæ pratyekaæ tri«vabhÃvÃdasambhava÷, bhÃve vÃdhamÃdilak«aïasya madhyamÃdi«vativyÃptyÃpattiriti vÃcyam, uttaravÃkye pÆrvasya pÆrvavÃkye cottarasyÃnukar«eïa sarvatra sarvasya satvÃbhyupagamenÃsambhavÃbhÃvÃt / nanvasaÇkÅrïaviÓe«alak«aïÃnuktestraividhyÃyoga iti cet - atra kecit
"uttaroktÃprÃcuryeïa"iti ÂÅkÃvÃkyasyottarayoradhikÃriïoruktÃnÃæ guïÃnÃæ pÆrvasminnadhame 'prÃcuryeïetyarthamÃÓritya pracuratamÃdhyayanÃdiguïatrayavattvamuttamatvaæ, pracuratarÃdhyayanÃdiguïatrayavattvaæ madhyamatvaæ, tadubhayabhinnakevalaguïatrayavattvaæ adhamatvaæ ityasÃÇkaryamÃhu÷ / ta evottaratra saÇg­hÅtÃ÷ pÆrvatrÃnuk­«ÂÃÓca guïà uttaroktÃste«Ãæ tatratatra bhaktimÃnityÃdiyathÃsthitamÆloktaguïÃpek«ayÃprÃcuryeïeti pak«ÃntaramÃhu÷ / candrikÃyÃæ tu pÆrvapÆrvasmin uttarottarasminnuktÃprÃcuryeïeti ÂÅkÃrthamÃÓritya samÃnÃdhikaraïÃnÃæ adhyayanaÓamadamÃdisampattivi«ïupÃdaikasaæÓrayatvÃdÅnÃæ madhye ya÷ pracurÃdhyayanavÃn - itare tvapracure - so 'dhamo 'dhikÃrÅ / ya÷ pracurÃdhyayanaÓamÃdimÃn - anyadekamevÃpracuraæ - sa madhyama÷ / ya÷ pracuravi«ïupÃdaikasaæÓrayatvÃdimÃn - itare tvapracure - sa uttamÃdhikÃrÅti tallak«aïamedÃt traividhyopapattiriti uktam / 'iti' Óabdasya 'bhÃgavatatantre' ityanenÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.49:
%<"adhyayanamÃtravata÷ / nÃviÓe«Ãt"(1)
iti copari / (bra. sÆ. 3-4-12-13.)>%

BBsBhDÅp_1,1.1.49:
adhyayanaæ brahmavidyÃdhikÃra ityuktam / tatkuta÷? udÃh­tapramÃïe brahmavidyÃyÃmiti kaïÂhato 'nukte÷ kutaÓca tatrÃdhikÃratraividhyamityata Ãha - 'adhyayana' iti / mÃtraÓabda÷ kÃrtsnyÃrtha÷ / tathà ca - yathÃÓaktisarvavedÃdhyayanavato brahmavidyÃdhikÃriteti sÆtrÃrtha÷ / 'nÃviÓe«Ãt' ityaparaæ sÆtram / devÃdÅnÃæ brahmavidyÃdhikÃrità aviÓe«ÃtsÃmÃnyÃnna, kintu tÃratamyÃdevetyartha÷ / 'upari' t­tÅye adhikÃrastÃratamyena vak«yate, sÆtrak­teti Óe«a÷ / tadabhipretasm­tau 'vedoktabrahmavidyÃyÃm' ityuktatvÃt tatrodÃh­taÓrutau j¤ÃnÃdhikÃritraividhyasyÃpyuktatvÃduktaÓaÇkÃparihÃra iti bhÃva÷ / caÓabda÷ 'adhyayanavÃn' iti pramÃïasamuccaye /



----------

BBsBh_1,1.1.50:
%<"ÓÃnto dÃnta uparatastitik«u÷ samÃhito bhÆtvà ÃtmanyevÃtmÃnaæ paÓyet"(b­-u. 6-4-23)>%

BBsBhDÅp_1,1.1.50:
ÓamÃdikamapi brahmavidyÃyÃdhikÃra ityatra kÃïvaÓrutimÃha (b­-6-4-23) - 'ÓÃnta' iti / atra 'Ãtmani' ityuktyà madhyamÃdhikÃrÅ sÆcita÷, '­«ayo 'nta÷prakÃÓÃ÷' iti Órute÷ (caturvedaÓikhÃ) 'madhyamà ­«igandharvÃ÷' ityukteÓca / 'ÓÃnto' bhagavanni«Âhabuddhi÷ "Óamo manni«Âhatà buddhe÷"iti bhÃgavatokte÷ / tattvapradÅpe tu - vai«ïavasiddhÃntÃdacalanaæ Óama iti paryavasitamuktam / 'dÃnto' nig­hÅtamada÷, indriyanigrahavÃniti yÃvat / 'uparato' vi«ayÃlambuddhimÃn / b­hadbhëyarÅtyà - upa samÅpe svah­dayesthe vi«ïau santo«avÃniti và / 'titik«u÷' ÓÅto«ïÃdidvandvasahi«ïu÷ / 'samÃhita÷' same sendire harau cittav­ttimÃn / yadvà - 'yathÃvastu tathà j¤Ãnaæ tatsÃmyÃtsamamÅritam'
iti vacanÃt samaæ yathÃrthamÃhitamÃdhÃnaæ manov­ttirÆpaæ j¤Ãnaæ icchà ca yasya sa tathokta÷ / tathÃca yathÃvastuj¤ÃnÃdimÃnityartha÷/ bhÆtvetyasya pratyekaæ sambandha÷ / sthitamiti Óe«a÷ / tathà ca - pÆrvaæ 'evaæ' vicchabdenokto hare÷ saæsÃramocakatvaj¤ÃnÅÓÃntyÃdimÃn 'bhÆtvÃ' 'Ãtmani' svah­daye sthitaæ 'Ãtmanaæ' paramÃtmÃnaæ 'paÓyet' jÃnÅyÃdityartha÷, vicÃrayediti lÃk«aïikÃrtha÷ / ÓÃntÃdirbhÆtvÃtmÃnaæ vidyÃdityanena upanayanasya adhyayanÃrthatvavat ÓÃntyÃderbrahmavidyÃrthatvamuktaæ bhavati / yadyapi paÓyatÅti ÓrutipÃÂha÷ tathÃpi vi«ïutattvanirïayaÂÅkÃyÃæ "sa tathà cakÃreti kvacitpÃÂha÷ sa sad­ÓaÓÃkhÃntaragato j¤Ãtavya÷, evamanyatrÃpi"ityuktatvÃt tannyÃyenÃyamapi sad­ÓaÓÃkhÃntaragato và paÓyatÅtyasyÃrthÃnuvÃdo vetyado«a÷//


----------

BBsBh_1,1.1.51:
%<parÅk«ya lokÃn karmacitÃnbrÃhmaïo />%

BBsBh_1,1.1.52:
%<nirvedamÃyÃnnÃstyak­ta÷ k­tena />%

BBsBhDÅp_1,1.1.51-52:
sÃrÃsÃranityÃvivekajanyavairÃgyÃdyapi brahmavidyÃyÃmeva adhikÃra ityatrÃtharvaïaÓrutimÃha (muæ. 1-2-12) - 'parÅk«ya' iti / 'brÃhmaïo' brahmaj¤Ãnayogya÷ 'lokÃn' vi«ïuloketarÃn 'karmacitÃn' kÃmyakarmasampÃditÃn tata evÃsÃratvenÃnityatvena ca 'parÅk«ya' vivicya tena vivekena 'nirvedaæ' kÃmyakarmaïi tatphale ca vairÃgyaæ 'ÃyÃt' prÃpnuyÃt / yasmÃtsvarÆpÃnandÃvirbhÃvarÆpatvÃt 'ak­to' nityapumartharÆpo mok«a÷ 'k­tena' utpattinÃÓavatphalatvenÃvadh­takarmaïà 'nÃsti', kintu j¤Ãnena /


----------

BBsBh_1,1.1.53:
%<tadvij¤ÃnÃrthaæ sa gurumevÃbhigacchet />%

BBsBh_1,1.1.54:
%<samitpÃïi÷ Órotriyaæ brahmani«Âham //
(mu.u. 1-2-12)>%

BBsBhDÅp_1,1.1.53-54:
'tat' tasmÃt 'sa÷' mok«Ãditaratra virakta÷ 'vij¤ÃnÃrthaæ' brahmaïo viÓe«aj¤ÃnÃya / 'samitpÃïi÷' samidyuktau pÃïÅ yasya / yadvà - samprÃptau sampuÂÅk­tau ariktau và pÃïÅ yasya / sa evaæbhÆtassan 'Órotriyaæ' chandodhyetÃraæ brahmani«Âhameva gurum 'abhigacchet' upasÅdedityartha÷ / gurumeva na tvanyamiti và evaÓabdÃnvaya÷ / tattvapradÅpe tu - 'karmacitÃn' karmaïà sa¤citÃn aihikÃn mandirÃdÅn vinÃÓina÷ 'parÅk«ya' parito vÅk«ya pÃralaukikatvena tadviparÅtÃnapi karmabhiÓcitÃn svargÃdilokÃn vinÃÓina eva parÅk«ya tebhyo 'nirvedamÃyÃt' / 'ak­to' j¤Ãnipriyo bhagavÃn 'k­tena' karmaïà 'na' labhyate / tata÷ 'tadvij¤ÃnÃrthaæ' tasya j¤Ãnipriyasya vi«ïorvij¤ÃnÃrthaæ 'gurumabhigacchet' iti
Órutyartha ukta÷ / atrÃpi vij¤Ãnapadena brahmaj¤ÃniparabrÃhmaïapadena ca uttamÃdhikÃrÅ sÆcita÷, 'devÃdÅnÃæ tu tajj¤Ãnaæ vij¤Ãnamiti kÅrtitam' iti gÅtÃbhëyokte÷, 'naiva devapadaæ prÃptÃ÷ brahmadarÓanavarjitÃ÷' iti tattÃtparyokteÓca /


----------

BBsBh_1,1.1.55:
%<yamevai«a v­ïute tena labhya÷>%


BBsBhDÅp_1,1.1.55:
vi«ïubhaktirapi brahmavidyÃyÃmadhikÃra ityetatkaÂhaÓrutyà darÓayati - 'yaæ' iti / ÃtharvaïepÅyaæ paÂhyate /
(muæ.3-2-3)
'e«a÷' icchÃrÆpa÷ 'ÃtmÃ' vi«ïu÷ 'yaæ' adhikÃriïaæ 'v­ïute' parig­hïÃti 'tena' eva 'labhya÷' prÃpya÷ tasya prasanno bhavati /



----------

BBsBh_1,1.1.56:
%<tasyai«a Ãtmà viv­ïute tanÆæ svÃm //
(kaÂhopa. 2-23)>%

BBsBhDÅp_1,1.1.56:
tataÓca 'tasya' adhikÃriïa÷ 'e«a÷' prasanna÷ 'Ãtmà svÃæ tanÆæ' rupaæ 'viv­ïute' prakÃÓayatÅtyartha÷/ atra 'bhaktameva ca v­ïuta iti prasiddha÷' iti prameyadÅpoktarÅtyà v­ïuta ityanena bhaktatvaæ sÆcitam / tattvapradÅpe tu - 'yamevai«a÷' paramÃtmà bhaktidÃnena 'v­ïute' svÅkaroti 'tena' prÃpyo yatastasyaiva 'svÃæ tanuæ' prakÃÓayatÅtyuktam /



----------

BBsBh_1,1.1.57:
%<yasya deve parà bhaktiryathà deve tathà gurau />%

BBsBhDÅp_1,1.1.57:
sà ca bhakti÷ vi«ïau sarvÃdhikà anye«vapi yathÃyogyà brahmavidyopayoginÅtyarthe ÓvetÃÓvatarÃïÃæ Órutiæ (Óve. 6-23) darÓayati - 'yasya' iti / 'yathÃ' ityÃvartate / 'tathÃ' iti samuccaye / 'kathitÃ÷' 'akathitÃ÷' iti dvedhà viccheda÷ / pÆrvavedÃdibhirguruïeti ca Óe«a÷ / tathÃca - 'yasya' adhikÃriïo 'deve' dyotanÃdiguïe vi«ïau 'parÃ' sarvÃdhikà 'bhakti÷' asti 'tathÃ' 'deve' taditaradeve«u brahmÃdi«u 'yathÃ' yathÃyogyà bhaktirasti, 'tathà gurau' anye«u svottame«u ca yathà yogyà bhaktirasti /



----------

BBsBh_1,1.1.58:
%<tasyaite kathità hyarthÃ÷ prakÃÓante mahÃtmana÷ /
(Óve.u.6-23.)>%

BBsBhDÅp_1,1.1.58:
'tasya' mahÃtmana÷ kartari «a«ÂhÅyam / tenÃdhikÃriïà pÆrvaæ vedÃdibhirguruïà và 'kathitÃ÷' 'ete' uktÃ÷ 'arthÃ÷' parÃparatattvarÆpÃ÷ 'prakÃÓyante' j¤Ãyanta ityartha÷ / yadvà - 'ete' ÓamÃdirÆpà 'arthÃ÷' guïÃstasmin 'prakÃÓyante' d­Óyanta ityartha÷ / atha và - 'akathitÃ÷' gurubhiranupadi«ÂÃ÷ 'arthÃ÷' asya bhaktivaÓÃt 'prakÃÓyante' 'hi' prasiddhamityartha÷ / 'prakÃÓante' iti pÃÂhe tatkart­kaj¤ÃnÃnukÆlamÃnakartÃro bhavantÅtyartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.59:
%<ityÃdiÓrutibhyaÓca / vyomasaæhitÃyÃæ ca ->%

BBsBhDÅp_1,1.1.59:
'ityÃdiÓrutibhyaÓca' ityasya 'adhikÃra ukta÷' ityanenÃnvaya÷ na kevalamuktaÓrutibhi÷, kintu "bhaktyà tvananyayà Óakya ahamevaæ vidhorjuna j¤Ãtuæ dra«Âuæ"(bha.gÅ. 11-54) ityÃdism­tibhyaÓceti

caÓabdÃrtha÷ / nanu yadyadhyayanavatÃmeva brahmavidyÃdhikÃra÷ tarhi trivarïetare«ÃmadhyayanÃbhÃvenÃdhikÃro na syÃt / tataÓca te«Ãæ brahmaj¤ÃnÃbhÃvena mok«ÃbhÃvassyÃdityÃÓaÇkÃæ sm­tyà pariharati - 'vyomasaæhitÃyÃæ ca' iti / prak­taÓaÇkÃnirÃsapÆrvakamiti Óe«a÷ / pÆrvagranthasamuccaye caÓabda÷ / asyÃpi 'adhikÃra ukta÷' / ityanenÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.60:
%<antyajà api ye bhaktà nÃmaj¤ÃnÃdhikÃriïa÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.60:
ante bhavÃ÷ antyÃ÷ te«u jÃtÃ÷ 'antyajÃ÷' trivarïabÃhyÃ÷ / ayaæ cÃrtho "vi«ïunÃmasvÃdhyÃyo 'ntyÃnÃæ"ityetadavatÃrikÃrÆpatayà "nÃgnirna yaj¤a÷ ÓÆdrasyetyÃdestrivarïabÃhyÃnÃæ"iti nyÃyadÅpikayà sÆcita÷ / 'bhaktÃ÷' iti bhaktimÃnityuktabrahmavidyÃdhikÃrakathanam / evaæ 'bhaktimatÃæ' ityapi/ etaccobhayanvayi / tathà ca - na kevalaæ traivarïikÃ÷, kintu ye antyajÃ÷ trivarïabÃhyÃ÷ ÓÆdrÃdaya÷ pulkasÃntÃ÷ te yadyapi vaidikabrahmaj¤ÃnÃnadhikÃriïa÷, tathÃpi yato bhaktÃ÷ ato nÃmaj¤ÃnÃdhikÃriïa÷ vi«ïunÃmaj¤ÃnatatsvÃdhyÃyÃdhikÃriïa÷, ataste brahmaj¤ÃnamuktyadhikÃriïa iti yojanà /



----------

BBsBh_1,1.1.61:
%<strÅÓÆdrabrahmabandhÆnÃæ tantraj¤Ãne 'dhikÃrità //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.61:
traivarïike«vapi vedÃnadhikÃriïÃæ ke«Ã¤cit, antyaje«vapi ke«Ã¤cidbhaktimatÃæ, uktÃdanyaccÃha - 'strÅÓÆdrabrahmabandhÆnÃm' iti / striyaÓca ÓÆdrÃÓca brahmabandhavo brÃhmaïÃbhÃsÃÓca te«Ãmiti vigraha÷ / tantraæ pa¤carÃtrÃdi, tajj¤Ãne taduktÃrthaj¤Ãne, tantrotpannabrahmavidyÃyÃmiti yÃvat / apiÓabdo 'trÃpi sambadhyate / tathÃca te«Ãæ tadj¤ÃnadvÃrÃpi mok«opapattiriti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.62:
%<ekadeÓe parokte tu na tu granthapurassare />%

BBsBhDÅp_1,1.1.62:
tantre 'pi na sarvatrÃdhikÃra÷, kintu ekadeÓe eva / tatrÃpi 'na granthapurassare' na svaprÃdhÃnyena granthÃrambhe 'dhikÃra÷, kintu 'parokte' pareïÃnyena parÃrthaæ prokte Ãrabdha evetyÃha - 'ekadeÓa' iti / avadhÃraïe tuÓabda÷ / tadvyÃvartyamÃha - 'na tu' iti / stryÃdimÃtrapuraskÃreïa prÃpabhyamÃïatantragranbhÃdau te«Ãæ nÃdhikÃritetyartha÷/ anena strÅÓÆdrÃdimÃtraæ purask­tya purÃïÃdigranthapravacanamapi na kÃryamityuktaæ bhavati / dvitÅyatuÓabdasyottaratrÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.63:
%<traivarïikÃnÃæ vedokte samyagbhaktimatÃæ harau //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.63:
tarhi vedotpannabrahmavidyÃyÃæ ke«ÃmadhikÃra÷? pariÓe«Ãt traivarïikÃnÃæ cet - te«Ãmapi kiæ sarve«ÃmadhikÃra÷? na, kiæ tu ke«Ã¤cidityÃha - 'traivarïikÃnÃæ' iti / 'vedokte÷' vedotpannabrahmaj¤Ãne tu 'harau samyagbhaktimatÃæ' eva 'traivarïikÃnÃæ' uktetarabrahmak«atriyavaiÓyÃnÃæ adhikÃritetyartha÷ / na kevalaæ nÃmÃdij¤ÃnÃdhikÃra ityarthepi tuÓabda÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.64:
%<ÃhurapyuttamastrÅïÃmadhikÃraæ tu vaidike />%

BBsBhDÅp_1,1.1.64:
"sapatnÅæ me parÃdhamapatiæ me kevalaæ kuru/"(maæ-pra-16-2) ityÃdau strÅïÃmapi vedÃdhikÃradarÓanÃt kathaæ tÃsÃmanadhikÃra ityata uktasyÃpavÃdamÃha - 'Ãhu÷' iti / turapyarthe 'pi / 'vaidike' ityasya vipariïÃmenÃv­tti÷ / 'uttamastrÅïÃæ' iti tatpuru«akarmadhÃrayau / tathÃca - na kevalamuttamÃnÃæ devÃnÃæ strÅïÃæ nÃmÃdij¤Ãne 'dhikÃra÷ kintu vaidike 'pi j¤Ãne vedotpannabrahmavidyÃyÃmapi vaidikÃ÷ adhikÃramÃhuriti yojanà /



----------

BBsBh_1,1.1.65:
%<yathorvaÓÅ yamÅ caiva ÓacyÃdyÃÓca tathÃparÃ÷ // iti //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.65:
tÃ÷ udÃharati - 'yathÃ' iti / 'eva' evaæ 'yamÅ' yamasya bhÃryà ÓyÃmalà / caÓabda uktasamuccaye / ÃdyaÓabdena umÃratyÃdi g­hyate / anuktasamuccaye dvitÅyaÓca÷, tena manu«yÃdikulotpannadevastriyo g­hyante / tathÃÓabda÷ upamÃyÃæ uktasamuccaye và / aparÃ÷ uttamastrÅbhyo anyÃ÷ ­ïipatnya÷ / avarà iti vÃ, uttamadevastryapek«ayà madhyama­«ipatnÅnÃæ avaratvÃditi / 'vyomasaæhitÃyÃæ' iti itiÓabdÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.66:
%<yato nÃrÃyaïaprasÃdam­te na mok«a÷,na ca j¤Ãnaæ vinÃtyarthaprasÃda÷/>%

BBsBh_1,1.1.67:
%<ato brahmajij¤Ãsà kartavyà //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.66-67:
evaæ pratij¤ÃpramÃïopanyÃsÃbhyÃæ ÃnantaryapratiyogyadhikÃravivaraïamukhenÃthaÓabdaæ saæk«epavistarÃbhyÃæ vyÃkhyÃya sÆtre 'kartavyÃ' iti padaæ ataÓÓabdaparÃmarÓanÅyasamarpakaæ 'yata÷' ityÃdikaæ cÃdhyÃhÃryamiti darÓayan 'ataÓÓabdo hetvarthe' iti saÇk«epeïoktamarthaæ viÓadayati - 'yata÷' iti / 'yata÷' ityÃvartate / tathÃca - yatassukhameva me syÃt du÷khamÅ«adapi mÃbhÆditi sarvÃbhimato 'mok«a÷' samya¤caæ 'nÃrÃyaïaprasÃdaæ ­te' vinà nÃsti, sa ca 'atyarthaprasÃda÷' atimÃtraprasÃdaÓca nÃparok«aj¤Ãnaæ vinÃ, tacca na brahmajij¤ÃsÃæ vinÃ, 'ato brahmajij¤Ãsà kartavyÃ' ityartha÷ / uktaæ hi ÓabdÃdhikaraïe tattvapradÅpe "mok«asyaiva paramapuru«ÃrthatvÃt tasya ca samÅco vinà vi«ïuprasÃdÃt alabhyatvÃt tasya ca atimÃtrasya aparok«aj¤ÃnaprasÃdhyatvÃt tasya cÃparok«asya jij¤ÃsÃsamÃyattattvÃdvi«ïureva jij¤Ãsya ityuktam"iti/ sÃvadhÃraïÃnvayasyÃpyupalak«akametat / tasyÃtaÓÓabdena parÃmarÓÃnnÃnupapatti÷ / anena sÆtre yato nÃrÃyaïaprasÃdam­te na mok«a÷, kintu prasÃdenaiva,
na ca j¤Ãnaæ vinÃtyarthaprasÃda÷, kintu j¤Ãnenaiva, na ca jij¤ÃsÃæ vinà j¤Ãnaæ, kintu jij¤Ãnayaiva, ato brahmajij¤Ãsà kartavyetyanvayapradarÓanamukhena ataÓÓabdasya mok«asÃdhanaprasÃdasÃdhanaj¤ÃnasÃdhanatvÃditi heturartha ityetadviv­taæ bhavati / evaæ yato nÃrÃyaïaprasÃdam­te na j¤Ãnaæ na jij¤Ãsà kintu prasÃdenaiva iti yojanÃyÃæ ata÷ÓabdasyÃrthÃntaramapi viv­taæ bhavati / nÃrÃyaïaÓabdaprayogeïa sautrabrahmaÓabdo 'pi vyÃkhyÃto bhavati /


----------

BBsBh_1,1.1.68:
%<yatrÃnavasaronyatra padaæ tatra prati«Âhitam //>%

BBsBh_1,1.1.69:
%<vÃkyaæ veti satÃæ nÅti÷ sÃvakÃÓe na tadbhavatet //
(iti b­hatsaæhitÃyÃm)>%

BBsBhDÅp_1,1.1.68-69:
nanu sÆtre 'kartavyÃ' iti padasyaiva adhyÃhÃra÷ kuta÷ adhyÃhÃrasya niraÇkuÓatvena 'na kartavyÃ' iti vÃkyasyaivÃdhyÃhÃra÷ kiæ na syÃdityata Ãha - 'yatra' iti / atra yatreti tatreti padamiti cÃvartate, tathà vÃkyamityapi, vinetyadhyÃhriyate / tathà ca - 'yatra' avÃntaravÃkye yat 'padaæ' vinà 'anyatra' arthÃntare 'anavasara÷' aghaÂanà 'tatra' vÃkye tadeva 'padaæ' 'prati«Âhitaæ' prÃptaæ bhavet nÃnyaditi 'satÃæ' nyÃya÷, yatra vÃkye yasmin vÃkye sÃvakÃÓe arthÃntare ghaÂanÃvati sati tadeva padaæ niyamena prati«Âhitaæ prÃptaæ na bhavet / evaæ yatra mahÃvÃkye yadavÃntaravÃkyaæ vinÃnyatrÃnavasara÷ tatra mahÃvÃkye tadeva vÃkyaæ prati«Âhitaæ, yatra yasmin mahÃvÃkye sÃvakÃÓe sati tadavÃntaravÃkyaæ niyamena prati«Âhitaæ na bhavedityartha÷ / yatra vÃkye yatpadaæ vÃkyaæ vÃpek«itaæ anyatrÃnyasyÃnavasara iti và / iti b­hatsaæhitÃyÃmuktatvÃt
'kartavyÃ' iti padamevÃvaÓyamadhyÃhartavyamiti vÃkyaÓe«eïÃsyÃnvaya÷ / 'na kartavyÃ' ityadhyÃhÃre athÃtaÓÓabdÃrthÃdhirÃrÃderatrÃnvayÃyogÃditi bhÃva÷ / evaæ candrikoktarÅtyà 'yatra' iti Óloko 'yata÷' ityÃdyadhyÃhÃrasamarthanaparatayÃpi vyÃkhyeya÷ /


----------

BBsBh_1,1.1.70:
%<"tamevaæ vidvÃnam­ta iha bhavati, nÃnya÷ panthà ayanÃya vidyate"
(tai.Ã. 3-12.)>%


BBsBhDÅp_1,1.1.70:
yaduktaæ 'yato nÃrÃyaïaprasÃdaæ' ityanena prasÃdasya mok«asÃdhanatvaæ tatkuta ityatastatra Órutiæ pramÃïayati - 'taæ' iti / 'iha' adhikÃrivarge prak­tapuru«aÓabditaæ 'taæ' paramÃtmÃnaæ 'evaæ' sahasraÓÅr«atvÃdyuktaprakÃreïa 'iha' loke 'vidvÃn' parok«aj¤ÃnadvÃrà aparok«ato jÃnannevÃnte 'am­to' mukto bhavati, yato nÃrÃyaïÃyanÃya tatprÃptirÆpamok«Ãrthaæ 'anya÷' paramapuru«aj¤ÃnÃt 'panthÃ÷' upÃyo 'na vidyate' nÃsti ata ityartha÷ / atra j¤Ãnasya mok«asÃdhanatvaæ sÃk«Ãt j¤Ãyate / prasÃdasya mok«asÃdhanatvaæ tu ÂÅkÃsudhoktarÅtyà prasÃdaæ vinà vidvatpadalak«yÃparok«aj¤ÃnamÃtreïa mok«o na bhavatÅtyanyathÃnupapattyaiva, na tu sÃk«Ãt / nimittena naimittikopalak«aïÃvetyavagantavyam /



----------

BBsBh_1,1.1.71:
%<"priyo hi j¤Ãninotyarthamahaæ sa ca mama priya÷"/
(bha.gÅ. 7-17)>%

BBsBhDÅp_1,1.1.71:
'na ca j¤Ãnaæ vinÃ' iti yadaparok«aj¤Ãnasya prasÃdasÃdhanatvamuktaæ tatkuta ityatastatra gÅtÃsm­timÃha 'priyo hi' iti / 'ahaæ j¤Ãnino 'tyarthaæ' atyantaæ 'priya÷' / 'hi' prasiddham / 'sa ca so 'pyaparok«aj¤ÃnÅ mama priya÷' ityartha÷/ k­«ïavÃkyametat /



----------

BBsBh_1,1.1.72:
%<"yamevai«a v­ïute tena labhya÷"(kaÂha. 2-23.)
"Ãtmà và are dra«Âavya÷ Órotavyo mantavyo nididhyÃsitavya÷"
(b­.u.6-5-6.)>%

BBsBhDÅp_1,1.1.72:
prasÃdasya mok«asÃdhanatvaæ na kovalamarthÃt j¤Ãyate, kintu Órutyà cetyÃÓayena tatra kaÂhaÓrutimÃha 'yaæ' iti / atraivakÃro bhinnakrama÷ / tathà ca 'e«a÷' paramÃtmà 'e«a÷' icchÃrÆpa÷ prasanna÷ san 'yaæ' adhikÃriïaæ 'v­ïute' anug­hïÃti 'tena' eva 'labhya÷' prÃpya÷, na tvanyena karmaïetyartha÷ / ata eva vi«ïutattvanirïayaÂÅkÃyÃm "e«a paramÃtmà yaæ v­ïute yasya prasÅdati tenaiva labhya÷ / kathaæ? yatastasya svÃæ tanuæ viv­ïute prakÃÓayati, tataÓcÃsya svÃæ tanuæ avidyÃv­tasvarÆpÃæ viv­ïute ÃvirbhÃvayati"iti prak­tÃnukÆlatayà samagravÃkyÃrtha ukta÷ / yatpÆrvaæ jij¤ÃsÃyÃ÷ aparok«aj¤ÃnasÃdhanatvamupask­tavÃkyenoktaæ tatra pramÃïatevana ÓrutimÃha 'ÃtmÃ' iti / và ara iti viÓli«ÂapÃÂha÷/ 'vÃ' Óabdo 'vadhÃraïe / 'are' iti yÃj¤avalkyakart­kamaitreyÅsambodhanam / tathà ca 'are' maitreyi am­tatvami«yate cettarhi 'ÃtmÃ'
paramÃtmà tvayà 'dra«Âavyo' darÓanena vi«ayÅkartavya ityartha÷ / darÓanaæ kena syÃdityÃkÃÇk«ÃyÃmÃha - 'Órotavya÷' ityÃdi / darÓanÃrthaæ nididhyÃsitavya÷ / tadarthaæ 'Órotavya÷' gurÆpadeÓamukhena ayamasya vÃkyasyÃrtha ityupani«advÃkyÃrthagrahaïarÆpaÓravaïena vi«ayÅkartavya÷, tathà 'mantavya÷' yuktyanusandhÃnarÆpamananena vi«ayÅkartavyaÓcetyartha÷/ anena ÓravaïamanananididhyÃsanÃtmakajij¤ÃsÃyÃ÷

aÇgÃÇgirÆpÃyÃ÷ j¤ÃnasÃdhanatvamuktaæ bhavati /



----------

BBsBh_1,1.1.73:
%<ityÃdiÓrutism­tibhya÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.73:
'Órutism­tibhya÷' iti / ÓrutayaÓca sm­tiÓca tÃbhya iti vigraha÷ / asya 'yato nÃrÃyaïa' itÃyÃdinoktaæ siddhamityanvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.74:
%<karmaïà tvadhama÷ prokta÷ prasÃda÷ ÓravaïÃdibhi÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.74:
nanu 'tatkarma harito«aæ' 'ya imaæ paramaæ guhyaæ' (bha.gÅ.18-68.) ityÃde÷ karmÃdinÃpi bhagavatprasÃdasiddhe÷ kiæ j¤Ãnena? prasÃdasya mok«asÃdhanatÃbodhake "tamevaæ vidvÃn"yamevai«a v­ïute"ityÃdÃviva "priyo hi"iti vÃkye 'nyani«edhÃbhÃvÃdityÃÓÇkÃæ sm­tyà pariharati - 'karmaïÃ' iti / kÃmyÃkÃmyobhayakarmaïeti yÃvat/ tathà ca 'karmaïÃ' janyo ya÷ 'prasÃda÷' sa 'adhama÷' eva 'prokta÷' prÃmÃïikai÷/ evaæ 'ÓravaïÃdibhi÷' ya÷ prasÃdo bhavati/



----------

BBsBh_1,1.1.75:
%<madhyamo j¤Ãnasampattyà prasÃdastÆttamo mata÷ //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.75:
sa 'madhyama÷' / 'j¤ÃnasampattyÃ' aparok«aj¤ÃnaparipÃkena janyo ya÷ 'prasÃda÷' sa eva 'uttamo mata÷' utk­«Âatayà pramita ityartha÷ / avadhÃraïÃrthakatuÓabdasya dvirgrahaïaæ tri«vapyanvayasÆcanÃrtham /



----------

BBsBh_1,1.1.76:
%<prasÃdÃttvadhamÃdvi«ïo÷ svargaloka÷ prakÅrtita÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.76:
kimato yadyevamityata Ãha - 'prasÃdÃt' iti / turviÓe«e / tathÃca 'adhamÃt vi«ïo÷ prasÃdÃt' kÃmyakarmasÃdhyÃt 'svargaloka÷' bhÃvyatayà v­ddhai÷ 'prakÅrtita÷' ityartha÷ / kÃmyaphalamÃtropalak«akametat "parÅk«ya lokÃn"(mu.u. 1-2-12) iti Órute÷ kÃmyakarmaïÃæ vairÃgyajananadvÃrà mok«e 'pyupayogo 'stÅti j¤Ãtavyam / evaæ akÃmyakarmasÃdhyÃt adhamaprasÃdÃt anta÷karaïaÓuddhyÃdidvÃrà mok«o bhavatÅtyapi j¤Ãtavyam / na ca adhamaprasÃdaÓÆnyÃnÃæ atidve«iïÃæ duryodhanÃdÅnÃæ kathaæ svargaprÃptiriti vÃcyam, bhÃgavatÃcÃryarahitÃnÃæ tadabhÃvoktÃvapi tadvatÃæ tatsambhavÃt / yathoktaæ gÅtÃtÃtparye - 

ÃcÃryÃïÃæ tu tejasà /
yÃnti svargaæ tata÷ k«ipraæ tamondhaæ prÃpnuvanti ca //
tadanye naiva ca svargam //

iti / svargaloka ityuktyà tatraiva "mok«a÷ sÃÇkalpika÷ svarga÷ bhÆtÃditvaæ phalaæ kramÃt"iti vacanokto yo nityasaæsÃribhÅ rÃjasarÃjasai rÃjasatÃmasaiÓca prÃpya svargapratinidhitvena kalpito daityendraloka÷ sÃÇkalpika÷ svarga÷ sa iha na vivak«ita÷, kintu saptalokÃntargato rÃjasasÃttvikai÷ prÃpya÷ svargaloka eveti sÆcitam /



----------

BBsBh_1,1.1.77:
%<madhyamÃjjanalokÃdiruttamastveva muktida÷ //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.77:
'janalokÃdi÷' ityatra tu janatyÃgena janÃkhyalokasyaiva pratipattayarthaæ lokaÓabdaprayoga iti j¤eyam / janalokÃdirityatra tatpuru«o bahuvrÅhiÓca vivak«ita÷ / tuÓabdo viÓe«Ãrtha÷ / tathà ca 'madhyamÃt' vi«ïo÷ prasÃdÃt janalokasyÃdirmaharloka÷ janatapolokÃdireva và bhavati na mukti÷ / 'muktidastu' uttamaprasÃda eva prakÅrtito v­ddhai÷, na tvanyÃviti yojanà / tathà ca karmÃdinà bhagavatprasÃdasiddhÃvapi tasyÃnuttamatvÃt j¤ÃnasÃdhyasyaivottamatvÃt anuttamena svargÃdimÃtrasiddhÃvapi mok«Ãsiddhe÷ tatsÃdhanaprasÃdÃya j¤Ãnamapek«itamiti bhÃva÷ / na cÃtra "ÅyustrÅn karmaïà lokÃn j¤Ãnenaiva taduttarÃn"iti vÃkyavirodha÷ ÓaÇkya÷, tasya maharlokasthÃk­takabhÃgavi«ayatvÃt, asya ca punarÃvartyabhÃgavi«ayatvÃt, 'sÃmÃnyadarÓanÃllokÃ÷' iti pramÃïabalena j¤ÃnaÓabdasya svabimbavi«ayayogyÃparok«avyatiriktasÃmÃnyÃvatÃrÃdyaparok«avi«ayatvÃt,
tasya ca ÓravaïÃdibhirityatra hyÃdipadena grahaïÃdvÃ; nyÃyÃm­toktarÅtyà j¤ÃnadvÃreti Óe«akaraïÃdvÃ;

evakÃrasyÃyogavyavacchedÃrthatvÃdvà na virodha÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.78:
%<Óravaïaæ mananaæ caiva dhyÃnaæ bhaktistathaiva ca />%

BBsBhDÅp_1,1.1.78:
nanvastÆttamaprasÃdÃya j¤ÃnÃpek«Ã, tathÃpi "karmaïà j¤ÃnamÃtanoti"ityÃde÷ karmÃdinÃpi j¤Ãnaæ bhavatÅti na tadarthaæ jij¤Ãsà kartavyà "ÃtmÃ"iti vÃkye 'nyani«edhÃbhÃvÃdityÃÓaÇkÃæ prak­tapramÃïaÓe«eïa pariharati - 'Óravaïaæ' iti / atra evakÃrasya dvirgrahaïaæ sarvatra sambandhaj¤ÃpanÃya / te ca ÓravaïÃdÅnÃæ kÃryasÃdhane anyasÃhityanirÃsaktÃ÷, "naraæ ca nÃrÃyaïameva"ityÃdÃviva anabhimatakarmÃdivyÃvartakÃÓca / dvayordvayossamuccaye 'ca' Óabdau / 'tathÃ' Óabda upamÃyÃm / 'tathaiva ca' iti nipÃtasamudÃyo và / bhaktigrahaïaæ prasaÇgÃt d­«ÂÃntÃrthaæ và /



----------

BBsBh_1,1.1.79:
%<sÃdhanaæ j¤Ãnasampattau pradhÃnaæ nÃnyadi«yate //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.79:
tathà ca 'j¤Ãnasampattau' aparok«aj¤ÃnaprÃptau yathà bhaktistathà ÓravaïÃdyeva sÃdhanaæ, nÃnyatkarmÃdÅtyartha÷ / kà gatistarhi "karmaïà j¤ÃnamÃtanoti"ityÃdivacanasyetyata Ãha - 'pradhÃnaæ' iti / ÓravaïÃdi pradhÃnaæ sÃdhanaæ 'anyat' apradhÃnamityeva 'i«yate' abhyupeyate prÃmÃïikai÷, na tvanyat sÃdhanameva neti yojanà / apradhÃnasÃdhanavi«ayaæ karmÃdivacanamiti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.80:
%<na caitÃni vinà kaÓcit j¤ÃnamÃpa kutaÓcana // iti nÃradÅye //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.80:
viparÅtaæ kiæ na syÃdityata Ãha - 'na ca' iti / caÓabdo 'pyartha÷ / tathà ca 'etÃni' ÓravaïÃdÅni 'vinà kaÓcit' api adhikÃrÅ 'kutaÓcana' karmÃdessata÷ 'j¤Ãnaæ nÃpa' evametÃni ÓravaïÃdÅni santicet kutaÓca karmÃdervinà j¤Ãnaæ nÃpeti neti yojanà / tathà ca nirapek«ÃnvayavyatirekÃbhyÃæ ÓravaïÃdyeva j¤Ãne pradhÃnaæ sÃk«ÃtsÃdhanaæ, karmÃdi tu tadabhÃvÃt pÃramparyeïa sÃdhanamiti na vaiparÅtyamiti bhÃva÷ / 'nÃradÅye' 'yata uktaæ' iti Óe«a÷ / asya 'ato "yato nÃrÃyaïa"ityÃdinoktaæ yuktaæ' ityupask­tavÃkyenÃnvaya÷ / 'yato nÃrÃyaïa' ityanena jij¤ÃsÃyÃ÷ nirvi«ayatvaÓaÇkÃnirÃsÃya prayukta÷ sautro brahmaÓabdo nÃrÃyaïapara iti vyÃkhyÃta÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.81:
%<brahmaÓabdaÓca vi«ïÃveva />%

BBsBhDÅp_1,1.1.81:
nanu nÃrÃyaïaprasÃdam­te na mok«aÓcet tarhi tajjij¤Ãsaiva kartavyà na brahmajij¤Ãsà / na ca vÃcyaæ nÃrÃyaïa eva brahmapadena vivak«ita÷ sÆtrak­teti, brahmaÓabdasya bahvarthatvena sÆtrakÃravivak«ÃviÓe«asya durj¤eyatvÃdityata Ãha - 'brahma' iti / mukhya iti Óe«a÷ / ca÷ 'anekÃrtho 'pi brahmaÓabda÷' iti apyarthe, yata ityarthe ca / tathà ca brahmaÓabdasyÃnekÃrthatve 'pi yata÷ sa÷ vi«ïÃveva mukhya÷ ato mukhyÃmukhyayormukhyasyaiva grÃhyatvÃt sa eva sÆtrakÃravivak«ito j¤Ãyata iti yojanà / atra ÓabdÃntaraæ vihÃya vi«ïuÓabdaprayogeïa tacchabdagatÃnÃæ vargapa¤cama«a«ÂhacaturthÃnÃæ ïa«avÃnÃæ saÇkhyÃrekhÃlekhanena sÆtrÃïÃæ catu««a«Âyuttarapa¤caÓatasaÇkhyoktà bhavati / yadvà -

deÓata÷ kÃlataÓcaiva guïataÓcÃpi pÆrtita÷ /
vi«ïau brahmeti nÃmaitanmukhyatonyatra na kvacit //

ityaitareyabhëyokte÷ deÓakÃlaguïÃparicchedarÆpatrividhapÆrtivÃcakabrahmaÓabdavyÃkhyÃnÃya tÃd­Óavi«ïuÓabdaprayoga÷/ ÂÅkÃyÃæ tu - atra vi«ïugrahaïena "savi«ïurÃha hi / taæ brahmetyÃcak«ate"ityanyonyÃvyavahitasÆtradvayakaraïÃnantarameva brahmamÅmÃæsÃyÃ÷ vyÃsenÃrabdhatvÃdetadavyavahitadevamÅmÃæsÃntyasÆtradvaye brahmatvena nÃrÃyaïasyaiva prak­tatvaæ sÆcayatÅti prayojanÃntaramuktam / tattvapradÅpe 'pyetadeva 'yaÓca devatÃmÅmÃæsÃnte "vi«ïureva hi tat Órutestaæ brahmetyÃcak«ate"iti sarvadevottamatvena pratij¤Ãto brahmatvena cokta÷, sa eva brahmaÓabdenottaramÅmÃæsÃyÃæ vicÃryatvenocyate' iti pÃÂhabhedenoktam/



----------

BBsBh_1,1.1.82:
%<yamantassamudre kavayo 'vayanti tadak«are parame prajÃ÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.82:
brahmaÓabdasyÃnyatrÃpi rƬhatvÃdrƬhereva mukhyav­ttitvÃtkuto 'sau vi«ïÃveva mukhya ityata Ãha - 'yaæ' iti/ 'brahmaÓabdaÓca' ityÃdi atrÃpi sambadhyate / co yadyapÅtyÃdyarthe / hiÓabdo yata ityarthe / ÓrutirÃheti Óe«a÷ / tathà ca yadyapi brahmaÓabdo 'nyatra rƬha÷, tathÃpi 'Óruti÷' "yamanta"ityÃdikà yata÷ kavÅnÃæ mate 'tadeva paramaæ brahma' ityÃhuriti prayogabÃhulyarÆpÃæ rƬhimÃha, ato brahmaÓabdo vi«ïÃveva paramamukhya ityartha÷ / anyatrÃj¤arƬhe÷ vidvadrƬheratimukhyatvÃditi bhÃva÷ / yamantassamudre iti vÃkyam -

yado«adhÅbhi÷ puru«Ãn paÓÆæÓca viveÓa bhÆtÃni carÃcarÃïi /
ata÷ paraæ nÃnyadaïÅyasaæ hi parÃtparaæ yanmahato mahÃntam //
yadekamavyaktamanantarÆpaæ viÓvaæ purÃïaæ tamasa÷ parastÃt //

iti vÃkyena saha vyÃkhyÃtaæ vi«ïutattvanirïayaÂÅkÃyÃm / tathà hi - 'yamantassamudre' vibhakttayarthe 'vyayÅbhÃva÷ samudrasyÃntassthitaæ 'kavayo' j¤Ãnina÷ 'avayanti' Å«adeva jÃnanti, yasmin 'tadak«are' avij¤eyatvarÆpapÆrvaviÓe«aïaviÓi«Âe prasiddhe và avinÃÓini 'parame' prajà adhÅnÃ÷ santi /



----------

BBsBh_1,1.1.83:
%<yata÷ prasÆtà jagata÷ prasÆtÅ toyena jÅvÃnvyasasarja bhÆmyÃm //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.83:
'jagata÷ prasÆtÅ' prasÆtirjanayitrÅ mÆlaprak­tirlak«mÅ÷ 'yato' yasmÃt prasÆtà utpannÃ, s­«Âau abhimukhÅbabhÆveti vÃ, yacca yadvastu 'toyena' tattajjÅvakarmaïà svavÅryeïa vÃ, toyaÓabdoktÃmbÆpalak«itairbhÆtairvà 'bhÆmyÃæ' p­thivyÃdi«u loke«u 'jÅvÃn vyasasarja' vividhaæ sasarja /



----------

BBsBh_1,1.1.84-85:
%<ityÃdyuktvà "tadevartaæ tadu satyamÃhustadeva brahma paramaæ kavÅnÃm"
(mahÃnÃ. 1.)>%

BBsBhDÅp_1,1.1.84-85:
yacca 'o«adhÅbhi÷' sahitÃn 'puru«Ãn paÓÆæÓca carÃcarÃïi bhÆtÃni' preraïÃya 'viveÓa' / 'carÃcarÃïi bhÆtÃni' ityanenaiva siddhe yaj¤ÃÇgatvÃdinà viÓi«ÂÃnÃæ vrÅhyo«adhÅnÃæ grahaïÃya punarvacanam / 'ata÷' yasmÃt 'paraæ' atiÓayena 'anyat' vastu 'aïÅyasaæ' aïÅyo nÃsti, yacca 'parÃtparaæ' utk­«ÂÃdutk­«Âaæ 'mahato' mahatparimÃïÃdapi 'mahÃntaæ' mahat, 'yadekaæ' kevalaæ 'avyaktaæ' svaprasÃdaæ vinà atÅndriyaæ 'viÓvaæ pÆrïaæ tamasa÷' prak­teraj¤ÃnÃdvà 'parastÃt' atikramya sthitaæ 'tadevartaæ' yathÃrthaj¤ÃnarÆpaæ 'tadu' tadeva 'satyaæ' j¤ÃnapÆrvakriyÃvat 'tadeva kavÅnÃæ' mate 'paramaæ' mukhyaæ 'brahma' ityÃhuriti / atra 'tadak«are'
iti ÓrutipÃÂha÷ / 'yadak«are' iti kvacitpÃÂhe yasminnityadhyÃhÃro na kÃrya÷ / 'vyasasarja' iti prÃyika÷ ÓrutipÃÂha÷ / 'vyacasarja' ityapi kvacitpaÂhanti / atra sakÃrasya cakÃrÃdeÓa÷ chÃndasa÷ / Ãdyapak«e 'pi vi à sasarjetyavayavavibhÃga÷ tatrÃÇgo hrasvatvaæ chÃndasaæ bahulagrahaïÃt / "indrà varuïa vÃmaham"iti Órutau ïakÃrÃtparasyÃkÃrasya yathà hrasvatvaæ tadvaditi nÃrÃyaïapaï¬itÃcÃryokti÷/ "vyasasarja visasarja bahulagrahaïÃt" iti prameyadÅpoktirapi hrasvÃbhiprÃyikaiva / kecittu liÂya¬Ãgama÷ chÃndaso bahulagrahaïÃditi prameyadÅpÃrthamÃhu÷ / tadÃryoktÃtpak«Ãntaram / padmanÃbhatÅrthak­tatattvanirïayaÂÅkÃyÃæ nyÃyaratnÃvalyÃæ tu 'vayanti' iti vicchidya 'tadak«are' ityeva ca paÂhitvÃ, "yaæ puru«aæ samudre 'nta÷ kavayo vayanti vächanti tadak«are yasmin tasmin ak«are nÃÓavarjite parame prajÃstadÃdhÃrÃ÷ ti«Âhanti,
jagata÷ prasÆtÅ jagajjanayitrÅ prak­ti÷ yata÷ prasÆtà prÃdurbhÆtà satÅ toyena itaramiÓritena jÅvÃn dehavattvena vyasasarja vis­«ÂavatÅ"ityekÃnvayena "tadeva tÃtparyavi«ayÅbhÆtatvÃd­taæ tadevÃbÃdhitarÆpatvÃtsatyaæ tadeva kavÅnÃmabhimataæ paraæ brahma"ityartha ukta÷ / nÃrÃyaïapaï¬itÃryak­tau tattvama¤jaryÃmapi 'tadak«are' iti paÂhitvà "yamavayanti avagacchanti yasmiæstasmin ak«are prajÃ÷ santi yata÷ prasÆtà parÃdhÅnaviÓe«aæ prÃptà ÓrÅ÷ toyena karmaïà jÅvÃn bhÆmyÃæ prak­tyÃæ vyasasarja"ityanvayena "tadevartaæ ÓaÓvadekaprakÃraæ satyaæ sÃdhu guïapÆrïaæ"ityartha ukta÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.86:
%<iti hi Óruti÷ /
"tanno vi«ïu÷"
(mahÃnÃ. 3-16).
iti vacanÃt vi«ïureva hi tatrocyate />%


BBsBhDÅp_1,1.1.86:
nanu 'tadeva' iti vÃkye tacchabdena kuto vi«ïuniÓcaya÷? samudrasthatvaliÇgÃditi cet - na, tasya rudrÃdÃvapi katha¤citsambhavÃdityato niravakÃÓavi«ïuÓruterevetyÃha - 'tanna÷' iti / 'iti vacanÃdvi«ïureva' 'tatra' "tadeva"iti Órutau tacchabdena 'ucyate' iti niÓicÅyata ityartha÷ / hiÓabda÷ prasiddhau / atra 'tanna÷' ityekadeÓagrahaïena "nÃrÃyaïÃya vidmahe vÃsudevÃya dhÅmahi, tanno vi«ïu÷ pracodayÃt"iti samagravÃkyaæ g­hyate / dvitÅyÃrthe caturthyau / tathà ca yasmÃt vayaæ nÃrÃyaïaæ 'vidmahe' jÃnÅmahe yataÓca taæ vÃsudevaæ 'dhÅmahi' dhyÃyemahi 'tat' tasmÃt 'na÷' asmÃn 'tat' Óubhaæ prati 'vi«ïu÷ pracodayÃt' prerayatviti Órutyartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.87:
%<na cetaraÓabdÃttatprÃpti÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.1.87:
yadyuttaravÃkye vi«ïuÓabdaÓravaïÃdvi«ïurevÃtroktaæ brahma, tarhi 'tanno rudra÷' ityÃdÅtaraÓabdaÓravaïÃt rudrÃderapi mukhyabrahmatà prÃptetyata Ãha - 'na ca' iti / caÓabda÷ samuccaye / tathà ca 'itaraÓabdÃt' rudrÃdivÃcakaÓabdabalÃttasya rudrÃderapi tasya mukhyabrahmatvasya 'prÃptirna' ityartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.88:
%<nÃmani viÓvÃbhi na santi loke yadÃvirÃsÅdan­tasya sarvam />%

BBsBhDÅp_1,1.1.88:
kuta ityatastatprÃpakaÓabdÃnÃæ vi«ïÃveva mukhyatvÃditi hetÆpaskÃrabhipretya tasyÃsiddhiparihÃrÃya vi«ïormukhyata÷ sarvanÃmavÃcyatve ÓrutimÃha - 'nÃmÃni' iti / 'Órute÷' iti kvacitpa¤camyantapÃÂha÷ / prathamÃntapÃÂhe yato 'ta iti Óe«a÷ / asya 'na ca' ityanenÃnvaya÷ / 'yat' yasmÃt 'an­tasya' ­tabhinnasya vi«ïvitarasya lokasya jagata÷ 'sarvaæ' nÃmaprav­ttinimittaæ 'ÃvirÃsÅt' abhÆt tasmÃdutpattimatprav­ttinimittavattvÃt 'viÓvÃ' viÓvÃni sarvÃïi 'nÃmÃni' 'loke' rudrÃdijagati 'abhi' mukhyata÷ vÃcakatayà 'na santi' ityartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.89:
%<nÃmÃni sarvÃïi yamÃviÓanti taæ vai vi«ïuæ paramamudÃharanti //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.89:
tarhi kasmin tÃni mukhyÃnÅtyata Ãha 'nÃmÃni' iti / vaiÓabdo 'vadhÃraïe / paramamiti hetugarbhaviÓe«aïam /
tathà ca 'sarvÃïi nÃmÃni' 'yaæ' 'Ã' mukhyato vÃcakatvena 'viÓanti' 'taæ paramaæ' deÓakÃlÃbhyÃmaparicchinnaprav­ttinimittaæ 'vi«ïuæ vai' vadanti vidvÃæsa ityartha÷ / tattvapradÅpe tu - 'viÓvÃ' viÓvÃni 'nÃmÃni loke' abhito 'na santi' mukhyato na santi mukhyato na lokavÃcakÃni 'yat' yasmÃt, yata÷ puru«Ãt 'an­tasya' vi«ïvanyasya jagato janmalayÃdikaæ sarvaæ 'ÃvirÃsÅt', yaæ ca vÃcakatvena 'nÃmÃni Ã' samantÃt 'viÓanti', 'taæ' ha 'vi«ïuæ' uttamaæ vadantÅtyartha ukta÷ / etatpak«e yacchabdasyÃv­tti÷ / dvitÅyÃdipÃdatrayasya hetusamarpakatvam / pak«advaye 'pi
vi«ïuÓabdo bhinnakrama÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.90:
%<iti bhÃllaveyaÓruti÷ /
"yo devÃnÃæ nÃmadhà eva eva taæ sampraÓnaæ bhuvanà yantyanyÃ"
(­.saæ.10-82-3.)
ityevaÓabdÃnnÃnye«Ãæ sarvanÃmatà />%

BBsBhDÅp_1,1.1.90:
nanu yathà vi«ïo÷ ÓrutyantarasiddhasarvanÃmatvenÃtroktaæ brahmatvaæ siddhyati tathà rudrÃdÅnÃmapi vi«ïvÃdiÓabdavÃcyatvena atroktaæ brahmatvaæ kiæ na syÃdityata Ãha - 'ya÷' iti / 'ityevaÓabdÃt' iti itivÃkyasyaivaÓabdÃt 'anye«Ãæ' rudrÃdÅnÃæ 'sarvanÃmatÃ' vi«ïvÃdisarvaÓabdavÃcyatvaæ netyartha÷ / sarvanÃmatetyanantaraæ - yata evamata÷ 'tanno vi«ïu÷' (mahÃnÃ.3-16) ityÃdau nÃnye«Ãæ prÃpti÷ ata eva na brahmatvaæ te«Ãmiti vÃkyaÓe«a÷ / 'yo' bhagavÃn 'eka eva devÃnÃæ' brahmÃdÅnÃæ 'nÃmadhÃ÷' - viÓvapÃÓabdavadayaæ Óabda÷ - nÃmadhÃraka÷ na tvanye 'pi 'taæ praÓnaæ' pra«ÂÃraæ 'anyÃ' anyÃni 'bhuvanÃ' bhuvanÃni lokÃ÷ 'saæyanti' saæyÃnti mok«e pralaye ceti Órutyartha÷ /




----------

BBsBh_1,1.1.91:
%<"ajasya nÃbhÃvadhyekamarpitaæ yasmin viÓvÃni bhuvanÃni tasthu÷"/
(­.saæ.10-82-6.)
iti hi vi«ïorliÇgam />%

BBsBhDÅp_1,1.1.91:
nanvatrÃpi yacchabdena vi«ïuriti kuta÷? viÓvakarmeti ÓrutibalÃdasya sÆktÃkhyaprakaraïasya viÓvakarmÃdyanyaparatayà tadgatayacchabdasyÃpi tatparatvaucityÃdityata Ãha - 'ajasya' iti / 'hi' yasmÃt iti vÃkye 'vi«ïo÷ liÇgaæ' padmanÃbhatvÃkhyamasÃdhÃraïo dharma÷ Óruta÷ tasmÃdyacchabdodito vi«ïurevetyanvaya÷ /

utsargato liÇgÃt Órute÷ prÃbalye 'pi sÃvakÃÓÃyà viÓvakarmaÓrute÷ niravakÃÓaliÇgena bÃdhopapatteriti bhÃva÷ / Órutyarthastu - 'ajasya' ajanyasya puru«asya 'nÃbhau ekaæ' vastu 'arpitaæ' udbhÆtam / 'yasmin viÓvÃni bhuvanÃni' sarve caturdaÓalokÃ÷ 'adhitasthu÷' adhi«ÂhitÃ÷ iti /



----------

BBsBh_1,1.1.92:
%<na ca prasiddhÃrthaæ vinÃnyortho yujyate />%

BBsBhDÅp_1,1.1.92:
nÃbhyarpitaæ padmÃdanyatkiæ na syÃdityata Ãha - 'na ca' iti / ca÷ samuccaye / prasiddhaæ vi«ïunÃbhisthatvena prasiddhaæ padmÃkhyÃrthaæ 'vinÃnyo 'rtho' na yujyate, prasiddhibÃdhÃdityartha÷ / viÓvakarmaÓrutivatpadmanÃbhatvaliÇgamapyanyasya kiæ na syÃdityato vÃdmaha - 'na ca' iti / padmanÃbhatvena prasiddhapadÃrthaæ bhagavantaæ vinà 'anya÷' padmanÃbho na yujyate prasiddhibÃdhÃdityartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.93:
%<ajasya nÃbhÃviti yasya nÃbherabhÆt Órute÷ pu«karaæ lokasÃram />%

BBsBhDÅp_1,1.1.93:
na kevalaæ prasiddhibalÃdevaitacchrutyuktaæ padmaæ padmanÃbhaÓca harirityavasÅyate, kintu 'ajasya' iti Órutestadubhayabodhakatvena sm­tyanug­hÅtatvÃccetyÃha - 'ajasya' iti / iti Óruterityanvaya÷ / tathà ca 'ajasya nÃbhÃviti Órute÷' sakÃÓÃt 'lokasÃraæ' lokÃdhÃrabhÆtaæ 'pu«karaæ' padmaæ 'abhÆt' iti j¤Ãyate /



----------

BBsBh_1,1.1.94:
%<tasmai namo vyastasamastaviÓvavibhÆtaye vi«ïave lokakartre // iti ca skÃnde />%

BBsBhDÅp_1,1.1.94:
'tasmai vyastasamastaviÓvavibhÆtaye' viÓvasya jagato vibhÆtaya÷ s­«ÂyÃdya«Âakaæ jÅvÃdau vyastÃ÷ vist­tÃ÷ ja¬Ãdau samastÃ÷ saæk«iptÃ÷ viÓvavibhÆtayo yenÃsau vyastasamastaviÓvavibhÆtistasmai 'lokakartre' lokasvÃmine 'vi«ïave nama÷' ityartha÷ / tattvapradÅpe tu - samastaviÓvavibhÆtayo yena vyastà sa vyastasamastaviÓvavibhÆti÷ / atha và vyastÃ÷ samastà viÓvavibhÆtayo yeneti dvedhà vyÃkhyÃtam / tatra divitÅyaæ ÂÅkÃyÃæ viv­tam / pÆrvÃrdhe vi«ïuvÃcakaÓabdÃbhÃvÃduttarÃrdhodÃharaïam / 'iti ca skÃnde' iti caÓabdo bhinnakrameïa 'uktaæ' ityadhyÃh­tapadena sambadhyate / yata evamata÷ 'ajasya' ityuktaæ padmameva, padmanÃbhaÓca harireveti vÃkyaÓe«a÷ / na kevalaæ prasiddhibÃdhÃditi cÃrtha÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.95:
%<"paro divà para enà p­thivyÃ"
(­.saæ. 10-82-5)
iti samÃkhyÃÓrutau />%

BBsBhDÅp_1,1.1.95:
yadà niravakÃÓaliÇgamÃtraæ ÓrutibÃdhakaæ tadà kimu vÃcyaæ samÃkhyÃyuktaæ taditi bhÃvenÃha - 'para' iti/ idaæ cÃvartate, 'vi«ïureva' ityÃdikamatrÃpi sambadhyate / tathà ca yata÷ viÓvakarmasÆkte "paro divà para enà p­thivyà paro devebhirasurairyadasti"iti yà Ãkhyà ukti÷ tasyÃ÷ samà samÃnà 'paro divÃ' ityevaærÆpa 'Órutau' Ãmbh­ïÅsÆkte asti ato 'pi 'vi«ïureva' viÓvakarmasÆktodita ityartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.96:
%<"yaæ kÃmaye taæ tamugraæ k­ïomi taæ brahmÃïaæ tam­«iæ taæ sumedhÃm"
(­.saæ. 10-125-5.) ityuktvà />%

BBsBhDÅp_1,1.1.96:
nanu samÃkhyÃÓrutÃvapi vi«ïu÷ kuto vÃcya ityata Ãha - 'yaæ' iti / itÅtyanantaraæ vÃkyenetyubhayatra Óe«a÷ / 'paro divÃ' ityetatsamastamanenÃpi yojyam / atra samÃkhyÃÓrutÃvityekaæ padam/ tathà ca yasmÃt 'paro divÃ' iti samÃkhyÃÓrutau metyÃkhyà mÃkhyà tayà sahità samÃkhyà "prak­tirvÃva samÃsamÃ"(mÃdhyandinaÓruti÷) iti Órutau samÃsamatvokte÷ 'nÃmaikadeÓe' iti nyÃyena samÃbhidhÃvÃ, ahamiti prak­tà lak«mÅ÷ "yaæ"ityÃdivÃkyena brahmÃdÅnÃæ svÃdhÅnatvamuktvà "mama yonirapsvanta÷ samudre" iti vÃkyena "paro divÃ"ityuktaæ vi«ïuæ svakÃraïatvena samudrasthatvena cÃha, tasmÃdvi«ïureva samÃkhyÃÓrutipratipÃdya ityartha÷/ uktvetyanena lak«mÅkÃraïaæ brahmÃdyanyatamaæ kiæ na syÃditi ÓaÇkà vÃrità / Órutau 'divÃ' ityÃdi t­tÅyà pa¤camyarthe / tathà ca - 'diva÷' 'Óriya÷' 'para÷' 'enÃ' etasyÃ÷ bhÆmyÃÓca 'para÷' uttama÷ / 'devebhi÷'
'devebhya÷' 'asurai÷' asurebhyaÓca 'para÷' uttama÷ / kiæ bahunà - 'yadasti' tasmÃtsarvasmÃdapi para÷ / sa vi«ïu÷ dyÃvÃp­thivÅbhyÃæ para÷ / ahaæ tu 'mahinÃ' mahimnà 'etÃvatÅ' parimità babhÆva / ahametÃvatÅ yathoktaprakÃrà mahimnà nÃto 'dhiketi và Órutyartha÷ / ahamiti labdhapadena lak«mÅrucyate, etatsÆktapravartikÃyÃ÷ Ãmbh­ïyÃ÷ lak«mÅrÆpatvÃt / tathà ca - ahaæ 'yaæ yaæ' rudrapadayogyaæ jÅvaæ 'ugraæ' rudraæ kartuæ 'kÃmaye' iccheyaæ 'taæ taæ' ugraæ k­ïomi karomi / evaæ tattatpadayogyaæ yaæ yaæ 'brahmÃïaæ' '­«iæ' 'sumedhÃæ' sumedhasaæ và kartuæ kÃmaye taæ taæ tathà karomÅtyartha÷ / Ói«ÂavÃkyÃrtha÷ "patyurasÃma¤jasyÃt"(bra.sÆ. 2-2-37) ityadhikaraïe vak«yate /



----------

BBsBh_1,1.1.97:
%<"mama yonirapsvanta÷ samudre"
(­.saæ. 10-125-7.) ityÃha />%

BBsBhDÅp_1,1.1.97:
tathÃpi mama na svatantryamityaha - 'mama' iti / 'mama' 'yoni÷' kÃraïaæ 'samudre apsu' apÃm 'anta÷' ti«Âhati / tasyÃdhikyaæ kampasvarÃrtha÷ / patinÃma na grÃhyamiti bhÃvena nÃrÃyaïa ityanuktvà tadarthabodhanÃyaivamukti÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.98:
%<ugro rudra÷, samudre 'ntarnÃrÃyaïa÷ /
prasiddhatvÃt sÆcitatvÃccÃsyÃrthasya />%

BBsBhDÅp_1,1.1.98:
nanvatra samudrastho rudra÷ kiæ na syÃt 'tapyamÃnÃya salile' iti bhÃratokte÷ na ca ramÃdhÅnatoktivirodha÷, ugraÓabdena kasyacitkrÆrasya grahaïasambhavÃdityata Ãha - 'ugra' iti / bhavedityubhayatra Óe«a÷ / tathà ca atrogra ityukto rudra eva bhavet, tathà samudre 'ntassthito nÃrÃyaïa eva bhavet, iti pratij¤ÃvÃkyadvayÃrtha÷ / tatra hetumÃha - 'prasiddhatvÃt' iti / 'asyÃrthasya' rudre ugraÓabdavÃcyatvarÆpÃrthasya prasiddhatvÃt, "ugra÷ kapardÅ"ityÃdikoÓaprasiddhatvÃt, ugraÓabdena rudraÓabdÃrthasya krauryasya j¤ÃpitatvÃccetyartha÷ / rudro raudra ugra ityete«ÃmekÃrthatvÃditi bhÃva÷ / evaæ samudraÓÃyitvarÆpÃrthasya "mahodadhiÓayo 'ntaka÷"ityÃdivi«ïusahasranÃmaprasiddhatvÃt samudre 'nta÷sthatvakathanena "Ãpo nÃrÃ÷"iti sm­tisiddhanÃraÓabdoditodakÃÓrayatvarÆpanÃrÃyaïaÓabdÃrthasya 'sÆcitatvÃcca' ityartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.99:
%<na cÃvirodhe prasiddha÷ parityajate /
uktanyÃyena ca Órutaya etameva vadanti />%

BBsBhDÅp_1,1.1.99:
nanu prasiddhyÃdisadbhÃve 'pi tatparityÃgenÃnyasvÅkÃre kiæ bÃdhakamityata Ãha - 'na ca' iti/ arthasyetyetadvipariïÃmenÃtra sambadhyate / tathà ca co yato 'yamartha÷ 'prasiddha÷' ato 'avirodhe' pramÃïavirodhÃbhÃve 'na parityajyate' na tyajyata ityartha÷, prasiddhÃrthasya virodhaikÃpodyatvÃt, anyathà prasiddhibÃdhÃditi bhÃva÷ / "ÃkÃÓÃdeva samutpadyante"(chÃæ. u. 1-9-1.) "janitota vi«ïo÷"(­.saæ. 9-97-5.) "nakirindratvaduttara÷"(­. 4-30-1.) ityÃdau vyabhicÃravÃraïÃyÃvirodha iti / nanu virodhÃbhÃvo 'siddha÷, yato 'tra yadi rudro lak«myadhÅnatayograpadenocyate tarhi "viÓvÃdhiko rudra÷"ityÃdiÓrutivirodha÷ syÃt ato 'tra tatparityÃgo yukta ityata Ãha - 'ukta' iti
/ karaïavyutpattyà nyÃya÷ pramÃïam / tathà ca - yato "nÃmÃni viÓvÃ"(bhÃllaveyaÓruti÷) ityÃdyuktÃgamena, taduktotpattimatprav­ttinimittavattvÃdyanumÃnena, caÓabdasamuccitai÷ "vede rÃmÃyaïe caiva"iti vak«yamÃïapramÃïaiÓca sÃdhakai÷ 'Órutayo' "viÓvÃdhiko rudra÷"(mahÃnÃ. 10-3.) ityÃdyÃgamÃ÷ radrÃdipadÃnÃæ vi«ïuvÃcitvamÃÓritya vÃ, viÓvo vÃyu÷ adhiko yasmÃdviÓvÃdhika ityarthÃÓrayaïena và 'etameva' vi«ïumeva 'vadanti' tÃtparyata÷ prÃdhÃnyena bodhayanti ityavagamyate / ato na "viÓvÃdhika÷"ityÃdiÓrutivirodha iti yojanà /



----------

BBsBh_1,1.1.100:
%<vede rÃmÃyaïe caiva purÃïe bhÃrate tathà />%

BBsBhDÅp_1,1.1.100:
ÓrutÅnÃæ vi«ïvekavÃcitve sm­tiæ cÃha - 'vede' iti / vi«ïureva 'vede rÃmÃyaïe ca purÃïe tathà bhÃrate' /



----------

BBsBh_1,1.1.101:
%<ÃdÃvante ca madhye ca vi«ïussarvatra gÅyate />%

BBsBhDÅp_1,1.1.101:
kiæ bahunà 'sarvatra' sarvagranthe«u 'gÅyate' pratipÃdyate / te«vapi na bhÃge, kintvÃdau madhye ante ca, karmÃdikÃï¬atraye 'pi, upakramopasaæhÃrayoravÃntaraprakaraïe«u ca, sarvatra prativÃkyaæ pratipadaæ pratyak«araæ ca mukhyata÷ pratipÃdyata ityartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.102:
%<iti harivaæÓe«u / na cetaragranthavirodha÷,>%

BBsBhDÅp_1,1.1.102:
'veda' iti vacanasya khilÃkhilapÃrijÃtÃkhyaharivaæÓabhÃgatrayagatatvasÆcanÃya 'harivaæÓe«u' iti bahuvacanam / harivaæÓe«vityanantaraæ 'yaduktaæ' iti Óe«a÷, tasyÃto na virodha iti, harivaæÓe«ÆktanyÃyena uktarÅtyà iti vÃnvaya÷ / nanu pramÃïavirodhÃbhÃvo 'siddha÷, yata÷ ÓrutivirodhÃbhÃve 'pyasti pÃÓupatÃdiÓÃstravirodha÷, tatra rudrÃdÅnÃæ sarvottamatvasya sarvakÃraïatvasya cokte÷ ityata Ãha - 'na ca' iti/ co 'pyartha÷ na kevalaæ ÓrutivirodhÃbhÃva÷, apitarhÅtaravirodho 'pi neti / 'asyÃrthasya' iti vartate /



----------

BBsBh_1,1.1.103:
%<e«a mohaæ s­jÃmyÃÓu yo janÃnmohayi«yati />%

BBsBhDÅp_1,1.1.103:
kuta ityata te«Ãæ mohÃrthaæ k­tatvÃditi hetvadhyÃhÃramabhipretya tasyÃsiddhiæ pramÃïodÃharaïena nirÃha - 'e«a' iti / rudraæ prati vi«ïuvÃkyametat / muhyate 'nena jana iti 'moho' naÂanaæ va¤canaæ và / 'moho' mohakÃraïamanÃdikarmavÃsanÃrupamiti tattvapradÅptokterapyayamevÃrtha÷, mohakaÓÃstramiti vyÃsatÅrthÅyokte÷ / na ca asya 'na mohaÓÃstrasya vaktà vi«ïurÃÓaÇkya÷, "ajasyÃvakracetasa÷"(ka.u. 5-1.) iti hi Óruti÷' iti tattvapradÅpavirodha÷ ÓaÇkya÷ asatÃmityabhiprÃyÃt /
vidyamÃnÃkÃrÃcchÃdanenÃvidyamÃnÃkÃrapradarÓanaæ naÂanam / avidyamÃnakathanaæ va¤canam / s­jÃmÅtyuttamapuru«aprayogÃdahamiti kartà labhyate / caÓabda÷ kriyÃkart­samuccaye / 'pÆrvaÓrutasyaitacchabdasya paÓcÃt Óruto yacchabdo viÓe«aïam' iti nyÃyadÅpokte÷ ya e«a iti yojanà / tathà ca ahaæ 'mohaæ s­jÃmi' karomi / 'ya e«a' moha÷ 'janÃn mohayi«yati' aj¤ÃnamithyÃj¤ÃnÃdikaæ prÃpayi«yati /



----------

BBsBh_1,1.1.104:
%<tvaæ ca rudra mahÃbÃho mohaÓÃstrÃïi kÃraya />%

BBsBhDÅp_1,1.1.104:
parabÃdhakatvÃt bÃhu÷ prÃïyaÇgaæ, mahÃn bÃhuryasya sa÷, tasya sambuddhi÷ he 'mahÃbÃho' ÓatrubÃdhakÃÇgayukta 'rudra' 'tvaæ ca' mohaæ s­ja 'mohaÓÃstrÃïi' ca 'kÃraya' kuru, dadhÅcyÃdibhiÓca kÃraya/ he 'mahÃbhuja' mahÃbhak«aka mahÃkuÂileti và he rudra /



----------

BBsBh_1,1.1.105:
%<atathyÃni vitathyÃni darÓayasva mahÃbhuja />%

BBsBhDÅp_1,1.1.105:
te«viti Óe«a÷ tathà ca - 'te«u' mohaÓÃstre«u 'atathyÃni' kvÃpyavidyamÃnÃni liÇgamÆlÃnve«aïÃdÅni 'vitathyÃni' vyadhikaraïatvena vidyamÃnÃni vi«ïuni«ÂhÃni vÃyuni«ÂhÃni và rudrÃdini«ÂhatayocyamÃnÃni sarvottamatvasarvasvÃtantryavi«abhak«aïÃdÅni 'darÓayasva' pratipÃdayeti yÃvat /



----------

BBsBh_1,1.1.106:
%<prakÃÓaæ kuru cÃtmÃnamaprakÃÓaæ ca mÃæ kuru />%

BBsBhDÅp_1,1.1.106:
'mÃm ÃtmÃnam' ityuddeÓyadvitÅyÃntam / parasparasamuccaye caÓabdau / tathà ca loke«u 'ÃtmÃnaæ' svÃtmÃnamuddiÓya 'prakÃÓaæ' prasiddhiæ 'kuru' / na kevalametÃvat, kintu 'mÃm' uddiÓya 'aprakÃÓam' aprasiddhiæ ca kurvÅtyartha÷ / kecittu - prakÃÓo 'syÃstÅti prakÃÓamiti arÓaÃdyajantatvamÃÓritya uddeÓyadvitÅyÃnÃÓrayaïena prakÃÓaæ prasiddhamiti vyÃcak«ate /



----------

BBsBh_1,1.1.107:
%<iti vÃrÃhavacanÃt / Óaive ca skÃnde ->%

BBsBhDÅp_1,1.1.107:
'vÃrÃhavacanÃt' ityasyetare«Ãæ mohÃrthaæ k­tatvÃvagamÃditi hetumukhena 'na cetara' iti pratij¤ÃvÃkyenÃnvaya÷ / liÇgamÆlÃnve«aïakathà tu - pÆrvaæ jagatkart­tvavi«aye vi«ïuviri¤cayorvivÃdo 'bhÆt ahameva jagata÷ kartà na matto 'nya÷ iti / etasminnantare tayorgarvavinÃÓÃya tanmadhye ki¤cana liÇgamudabhÆt / tau tat d­«Âvà sarvadevasannidhau parasparaæ samayaæ cakratu÷ / tatra brahmà vi«ïumÃha - avayormadhye 'sya liÇgasya yo 'ntamÃdiæ ca gacchati sa bhavedadhiko loke, lokakartà ca sa prabhu÷ / tasmÃddhe vi«ïo tvaæ liÇgasya mÆlagave«aïÃyÃdhastÃdvraja, ahamantagave«aïÃya Ærdhvaæ gami«yÃmi iti / evaæ tau samayaæ k­tvà mÃrgamÃïau nirgatau / tatra vi«ïurvarÃharÆpeïÃdhastÃdgave«ituæ yayau / vÃïÅjÃnistu haæsarÆpeïordhvaæ yayo / atha punarvi«ïu÷ svasthÃnaæ samÃgatya sarvadevasannidhau ahaæ liÇgasyÃdimadrÃk«amiti satyam Ãha / brahmÃpi samÃgatya ahamantamadrÃk«amiti chadmanà m­«Ã Ãha / atha liÇgarÆpÅ maheÓvara÷ tayorvaca÷ Órutvà he vi«ïo yatastvaæ satyamevÃvoca÷ ata÷ tava loke matsamà pÆjà bhavi«yati / brahmaïastu netyuvÃca / tato brahmà he rudra mamÃn­toktik­tÃparÃdhastvayÃ
k«antavya ityÃha / tato rudro na mama vaco mithyà bhavi«yati / tathÃpi tvaæ mithyoktik­tado«aparihÃrÃrthaæ gandhamÃdanagiriæ vraja / tatra kratÆn kuru«va/ tatastava ÓrautasmÃrtakarmasveva pÆjà bhavi«yati / na tu devÃlayÃdi«vityuktvÃntaradhÅyatetyÃdirÆpà skÃndapurÃïasthÃ/ nanu tathÃpyasyÃrthasya skÃndabrahmavaivartÃdipurÃïavirodhassyÃt, te«Ãæ ÓivabrahmÃdipÃramyavi«ayatvÃdityata Ãha - 'Óaive ca' iti / caÓabdo 'pyarthassamuccaye, yadyapÅtyÃdyarthe ca - 'Óaive' Óivotkar«apare 'pÅti 'skÃnde' vacanÃdityanu«aÇgadyotakaÓca / evamuttaratrÃpi /



----------

BBsBh_1,1.1.108:
%<ÓvapacÃdapi ka«Âatvaæ brahmeÓÃnÃdayassurÃ÷ />%

BBsBh_1,1.1.109:
%<tadaivÃcyuta yÃntyeva yadaiva tvaæ parÃÇmukha÷ // iti //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.108-109:
he 'acyuta' 'yadaiva' yadi ca tvameva sarvathà 'parÃÇmukho' bhavasi anugrahaæ ca karo«i 'tadÃ' tarhi 'brahmeÓÃnÃdaya÷ surÃ÷' ÓvapacÃdapi ÓvÃnaæ pacatÅti Óvapaco nÅca÷ tasmÃdapi 'ka«Âatvaæ' kleÓayuktatvaæ ka«Âaæ và 'yÃntyeva' ityartha÷ / asya tarkatvÃttasya viparyayaparyavasÃne brahmÃdÅnÃæ vi«ïvadhÅnatvam atyantatadanugrahapÃtratvaæ ca siddhyatÅti na pramÃïavirodha÷ / itiÓabdasya 'iti skÃnde' ityanvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.1.110:
%<brÃhme ca brahmavaivarte ->%

BBsBh_1,1.1.111:
%<nÃhaæ na ca Óivo 'nye ca tacchaktyekÃæÓabhÃgina÷ />%

BBsBh_1,1.1.112:
%<bÃla÷ krŬanakairyadvat krŬate 'smÃbhiracyuta÷ // iti />%

BBsBhDÅp_1,1.1.110-112:
'brÃhme' brahmavi«aye / atra 'aham' iti caturmukha ucyate / 'yadvat' iti ÓravaïÃt 'tadvat' iti labhyate / caÓabdau samuccayÃrthau / 'asmÃbhi÷' ityatra ÓivaÓcÃnye ca ahaæ ca vayaæ tairityekaÓe«a÷ / tathà ca yadyapi vayaæ 'tacchaktyekÃæÓabhÃgina÷' tasyÃcyutasya yà Óakti÷ sÃmarthyaæ tasyaikÃæÓabhÃgino na bhavÃma÷ tathÃpi 'yadvat' yathà 'bÃla÷ krŬanakai÷' krŬÃsÃdhanapadÃrthai÷ 'krŬate' 'tadvat' tathà 'acyuto' harirapi 'asmÃbhi÷' karaïai÷ 'krŬate' s­«ÂyÃdikrŬÃæ karotÅtyartha÷ / punarna cetyukti÷ tÃtparyÃrthÃ, 'nÃ' puru«a iti và / itiÓabdasya iti brahmavaivarte ityanvaya÷ / 'skÃnde' 'brahmavaivarte' ityanayo÷ 'vacanÃt'
itipadadvÃrà 'na cetaragranthavirodha÷' ityanenÃnvaya÷ / tathà ca te«Ãæ ÓaivÃditve 'pi na virodhitvam, tatrÃpi vi«ïÆttamatvÃderapyuktyà svavirodhena ÓivÃdyutkar«e 'prÃmÃïyÃt / na ca viparÅtaæ kiæ na syÃditi vÃcyam, ÓivÃdyutkar«Ãde÷ ÓaivÃdipurÃïe«vevÃsÃdhÃraïyena prÃptatvÃt, tatraiva vi«ïÆtkar«oktau tatra prÃmÃïyasya ÓivÃdyutkar«ÃdÃvaprÃmÃïyasya ca niÓcayena vaiparÅtyÃyogÃt / tasmÃtpÃÓupatÃdiparikalpitaÓivÃdyuttamatvaparipÃÂÅ darÓanabhëayà te«Æpanyasyata iti na tadvirodha iti bhÃva÷ /


----------

BBsBh_1,1.1.113:
%<na ca vai«ïave«u tathà / tacca "e«a"mohaæ ityuktam //

// iti jij¤ÃsÃdhikaraïam //>%

BBsBhDÅp_1,1.1.113:
tathÃpi vi«ïÆttamatvarÆdrÃdhamatvayorvai«ïavagranthavirodho 'stÅtyata Ãha - 'na ca' iti / samuccaye caÓabda÷ / tathà ca - 'vai«ïave«u' vi«ïuvi«ayapurÃïÃdi«vapi 'tathÃ' vi«ïoranyasyottamatvamuktaæ na, ata eva 'tathÃ' Óaivavat sarvottamatvÃdhamatvavi«aye virodho netyartha÷, yena svavirodhena svavi«aye 'prÃmÃïyaæ syÃditi bhÃva÷ / tarhi vai«ïave«u rÃmak­«ïÃdivi«ïukart­kaÓivastutyÃdi kathamucyata ityata Ãha - 'tacca' iti / castavartha÷ / vacanÃdityanuvtate / tadityasyÃv­tti÷ / tathà ca - co yato vai«ïave«u yacchivastutyÃdyucyate tattu 'e«a moham' iti vacanÃjj¤Ãtena tena mohÃrthatvena 'uktaæ' pratyuktaæ samÃhitaæ

ityuktamityartha÷ / asya 'ato na tadvirodha÷' ityadhyÃh­tenÃnvaya÷ /

// iti jij¤ÃsÃdhikaraïam //


_________________________________________________________________________________


// 2. janmÃdhikaraïam //


BBsBh_1,1.2.1:
%<brahmaïo lak«aïamÃha ->%
#<janmÃdyasya yata÷  | BBs_1,1.2 |>#
%<s­«ÂisthitisaæhÃraniyamanaj¤ÃnÃj¤Ãnabandhamok«Ã yata÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.2.1:
etadadhikaraïapratipÃdyaæ darÓayati - 'brahmaïa÷' iti / nirbÃdharƬhibalÃt jÅva evedaæ brahma, tasya cÃsandhigdhatvÃnna jij¤Ãsyatvamiti prÃptetannirÃkartuæ brahmaÓabdena jÅvagrahaïe bÃdhakarÆpaæ Órutyuktaæ jij¤Ãsyabrahmaïo lak«aïamÃha sÆtrakÃra ityartha÷ / "Órutyuktaæ lak«aïamÃha"iti ÂÅkayà "sà vi«ïorbrahmatvavidhÃtrÅ taittirÅyaÓrutiryÃni tasya lak«aïÃnyÃha tÃnyanena sÆtreïa bhagavÃnÃha"iti tattvapradÅpokte÷ tacchabdÃdhyÃhÃreïa bhëyÃrtha ukta÷ / ata eva lak«aïamiti samudÃyaikavacanamiti j¤Ãtavyam/ anena pÆrvatra vivak«itabrahmajij¤ÃsÃk«epeïeha pÆrvapak«otthÃnÃt pÆrvÃdhikaraïenÃsyÃk«epikÅ saÇgatiruktà bhavati / brahmavi«ayatvÃcchÃstrasaÇgati÷ siddhaiva / yadyapi 'brahmaÓabdaÓca vi«ïÃveva' ityanena brahmaÓabdo vi«ïÃveva mukhya ityuktam / tathÃpi bhëyakÃrairuktatve 'pi sÆtrak­tÃnuktatvÃt brahma kiæ jÅva uta vi«ïuriti bhavatyeva sandeha÷ / sÆtraæ paÂhati - 'janma' iti / yata ityuktestadbrahmeti
prak­taæ bhavatÅti Óe«a÷/ yadvà - "janmÃdyasya yata iti sÆtre Órutamiti vÃkyaÓe«a÷"/ iti sudhokte÷ Órutamiti vÃkyaÓe«a÷ / janma Ãdiryasya s­«ÂyÃdisamudÃyasya tajjanmÃdÅti tadguïasaævij¤ÃnabahuvrÅhi÷, tasya samÃsÃrthaikadeÓasya janmano guïatvena viÓe«aïatvena saævij¤ÃnÃt / tathà ca - 'asya' pramitasya jagato 'janmÃdi yato' bhavati Órutamiti và tadbrahmeti sÆtrÃrtha ityabhipretya asya jagato janma Ãdipadokte sthitisaæh­tÅ yatastadbrahmetyÃdyanyathÃpratÅtivÃraïÃya sÆtraæ yathÃvadvyÃca«Âe - 's­«Âi' iti / atra prayojakavyÃpÃravÃcis­«ÂisaæhÃraniyamanaÓabdairlak«aïayà prapa¤cani«ÂhajanmanÃÓaniyamyatvarÆpaprayojyavyÃpÃrÃ÷ pratipÃdyante / lak«aïÃprayojanaæ brahmaïa upÃdÃnatvÃbhÃvapradarÓanamiti candrikokti÷ / s­«ÂyÃdÅnÃma«ÂÃnÃæ ca pratyekaæ lak«aïatvaæ, na tu samuditave«eïa, ativyÃptyÃdyabhÃvÃt / etacca lak«aïamanantaguïapÆrïatvasyÃpyupalak«akam / ekenopalak«aïasambhave 'pi mumuk«uj¤eyatvÃtsÃrthakama«ÂÃnÃæ vacanam / yathoktaæ ÓrÅmanmahÃbhÃratatÃtparyanirïaye -
s­«Âirak«Ãh­tij¤Ãnaniyatyaj¤ÃnabandhanÃn /
mok«aæ ca vi«ïutaÓcaiva j¤Ãtvà muktirna cÃnyathà //

iti / yata ityanantaraæ 'ÓrutÃ÷' 'bhavanti' iti và Óe«a÷ / asya tadbrahmetyupask­tenÃnvaya÷ //




----------

BBsBh_1,1.2.2:
%<utpattisthitisaæhÃrà niyatirj¤ÃnamÃv­ti÷ /
bandhamok«au ca puru«ÃdyasmÃtsa harirekarÃÂ //
iti skÃnde //>%

BBsBhDÅp_1,1.2.2:
nanu jagajjanmÃdikart­tvaæ yadi vi«ïvekani«Âhaæ bhavettadà brahmaÓabdena jÅvagrahaïe bÃdhakarÆpaæ syÃt; tasya vi«ïvekani«Âhatvameva kuto j¤Ãyata ityata Ãha - 'utpatti' iti / asya jagato 'yasmÃt' puru«Ãt 'utpattisthitisaæhÃrÃ÷' bhavanti 'niyati÷' niyamanam 'Ãv­ti÷ j¤Ãnaæ' ca yasmÃdbhavati 'bandhamok«au ca' yasmÃdbhavata÷ 'sa÷ ekarÃÂ' svatantro 'hari÷' eva ityartha÷ / viri¤cÃdi«u ativyÃptiparihÃrÃrtham 'ekarÃÂ' iti/ 'iti skÃnde' ityanantaraæ 'vacanÃt s­«ÂyÃdikartà harireva' iti vÃkyaÓe«a÷ /





----------

BBsBh_1,1.2.3:
%<"yato và imÃni bhÆtÃni jÃyante / yena jÃtÃni jÅvanti /
yatprayantyabhisaæviÓanti / tadvijij¤Ãsasva tadbrahmeti"//
(tai.u. 3-1.)>%

BBsBhDÅp_1,1.2.3:
jij¤Ãsyaæ brahma vi«ïureva bhavet janmÃdikart­tvÃt ityanumÃne hetvasiddhiæ jij¤Ãsyabrahmalak«aïasya tatrÃnupalambhak­tÃsambhavaæ và nirÃkartuæ jagatkÃraïatvalak«aïaæ jij¤Ãsye brahmaïi "tadvijij¤Ãsasva"ityata÷ pÆrvavÃkye kathitamityÃha - 'yata÷' iti / vaiÓabda÷ prasiddhau / bhÆtaÓabda÷ "astitvÃdbhÆtanÃmabhya÷ sarvajÅvebhya eva yat"iti gÅtÃtÃtparyanirïayavacanÃjjÅvavÃcÅ tadupalak«itasarvajagatpara÷ / tathà ca - 'imÃni bhÆtÃni yato jÃyante yena jÃtÃni' utpannÃni 'jÅvanti' prÃïaæ dadhati 'yat' ca pralaye 'prayanti' praviÓanti yacca 'abhi' svecchayà samyak 'viÓanti' muktau 'tat' tadeva 'brahma' nÃnyat / mukhyata÷ tajj¤ÃnÃya vedÃrthabhÆtaæ 'tadvijij¤Ãsasva' tadvi«ayakavicÃraæ kurvityartha÷ / itiÓabda÷ Órutistha eva / tasya 'iti
varuïo bh­gumuvÃca' iti kriyÃpadenÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.2.4:
%<ya u tridhÃtu p­thivÅmuta dyÃæ eko dÃdhÃra bhuvanÃni viÓvà //
(­.saæ. 1-154-4.)
caturbhissÃkaæ navatiæ ca nÃmabhi÷ cakraæ na v­ttaæ vyatÅæravÅvipat //
(­.saæ. 1-155-6.)>%

BBsBhDÅp_1,1.2.4:
lak«aïasyÃtivyÃptiÓaÇkÃæ uktÃnumÃnasya vyabhicÃraÓaÇkÃæ và parihartuæ spa«ÂÃrthatvÃtprathamaæ sm­timupanyasya idÃnÅæ s­«ÂyÃdikart­tvaæ pratyekamapi vi«ïvekani«Âhaæ kimu sarvamiti bhÃvena sthitikart­tvasya vi«ïvekani«Âhatve ÓrutimÃha - 'ya÷' iti / uÓabda evÃrtha÷, tridhÃtvityekaæ padaæ, utaÓabdassamuccaye / tathà ca - 'yo' vi«ïu÷ 'eka÷' eva 'tridhÃtu' prak­tipuru«akÃladhÃraka÷ 'p­thivÅæ' bhÆmiæ 'dyÃæ' Óriyaæ ca 'viÓvÃ' viÓvÃni sarvÃïi ca 'bhuvanÃni' 'dÃdhÃra' dadhÃretyartha÷ / niyamanasyÃpi vi«ïvekakart­tve ÓrutimÃha - 'caturbhi÷' iti / sa iti Óe«a÷, naÓabda ivÃrtha÷, caÓabdo mÃtrÃrtha÷ / tathà ca - sa b­haccharÅro mÆlarÆpÅ vi«ïu÷ 'nÃmabhiÓca'
nÃmamÃtrai÷ svarÆpabhedaÓÆnyai÷ 'caturbhi÷' vÃsudevasaÇkar«aïapradyumnÃniruddhai÷ 'sÃkaæ navatiæ' navatisaÇkhyÃkÃn 'vyatÅn' - deve«u yaugiko 'yaæ Óabda÷ - viÓe«eïÃdhikÃn devÃn kimutÃnyÃn 'v­ttaæ cakraæ na' vartulaæ rathÃÇgamiva yugapat 'avÅvipat', viparivartana iti dhÃtu÷, paryavartayadityartha÷ / a«Âau vasava÷ ekÃdaÓa rudrÃ÷ vi«ïuvyatiriktaikÃdaÓÃdityÃ÷ hiraïyagarbheïa saha daÓa prajeÓvarÃ÷ pradhÃnena pa¤cÃÓanmaruta iti navati÷ / tattvapradÅpe tu - prathamaæ ÂÅkoktÃrthamabhidhÃya -

Ãdityà vasavo rudrà marutaÓcÃÓvinÃvapi /
b­haspatiÓac kÃmaÓca manurdak«o vinÃyaka÷ /
bh­guÓcaivÃniruddhaÓca dharmo nir­tireva ca /
kuberasahità devÃ÷ navatissamprakÅrtitÃ÷ /
ananto garu¬o vÃyu÷ catvÃro brahmaïà saha //

iti pramÃïÃnusÃreïa prakÃrÃntareïa caturuttaranavatiruktà / tatraiva nÃmavadbhi÷ kÅrtimadbhiriti ca vyÃkhyÃtam /



----------

BBsBh_1,1.2.5:
%<paro mÃtrayà tanvà v­dhÃna na te mahitvamanvaÓnuvanti /
na te vi«ïo jÃyamÃno na jÃto devamahimna÷ paramantamÃpa //
(­.saæ.8-99-1.)>%

BBsBhDÅp_1,1.2.5:
ete«Ãæ lak«aïÃnÃmativyÃptiæ vi«ïvekani«Âhatvoktyà sm­tyà cÃrthÃt parih­tÃmapi sÃk«Ãdanyatra lak«aïÃbhÃvaæ pratipÃdayantyà Órutyà nirÃha - 'para÷' iti / vi«ïÃvityÃk­«yate / tattvodyotaÂÅkoktarÅtyà muktà amuktÃÓceti Óe«a÷ / ata eva ÂÅkÃyÃæ ka ityuktam / tathà ca - 'tanvÃ' svamÆrtyaiva na tu kÅrtimÃtreïa 'v­dhÃna' aparicchinna he vi«ïo tvaæ yato 'mÃtrayÃ' mite÷ 'para÷' vilak«aïo 'si aparimito 'sÅti yÃvat / ata evaæbhÆtasya 'te mahitvaæ' jagats­«ÂyÃdirÆpaæ mahimÃnam 'anu' api ke 'pi muktà amuktÃÓca 'nÃÓnuvanti' na prÃpnuvantÅtyartha÷ / yadvà - 'nÃÓnuvanti' nÃnubhavantÅtyartha÷ / nÃÓnuvantÅti vartamÃnani«edhÃt syÃduttaratretyata Ãha - 'na' iti / prÃpnotÅti Óe«a÷ / tathà ca - he 'vi«ïo' 'devamahimna÷' ramÃdimahimna÷ 'param
antaæ' sÅmÃnaæ mahimatÃratamyaparÃvadhibhÆtaæ 'te mahitvaæ' mahimÃnaæ 'jÃyamÃno' na prÃpnoti, jÃto 'nÃpa' ityartha÷ / upalak«aïaæ caitat jani«yamÃïo na prÃpsyatÅtyapi dra«Âavyam / ata eva tattvapradÅpe - "paro mÃtrayà tanvà v­dhÃna / na te mahitvamanvaÓnuvanti / ubhe te vidma rajasÅ p­thivyà vi«ïo devatvaæ paramasya vitse / na te vi«ïo jÃyamÃno na jÃto devamahimna÷ paramantamÃpa / udastabhnà nÃkam­«vaæ b­hantaæ dÃdhartha prÃcÅæ kakubhaæ p­thivyÃ÷"iti ­gdvayamevameva vyÃkhyÃtam / tathà hi - mÃtrÃyÃ÷ para÷ parimÃïÃtÅta÷ tanvà v­dhÃna÷ tanvà vardhamÃna÷ dehena pÆrïa÷ - itthaæ bhÃve t­tÅyà -

deharÆpeïa pÆrïa ityartha÷ / yataÓcidÃnandÃdyÃtmako vi«ïorabhinnaÓca deha÷ / te mahitvaæ mahimÃnaæ nÃnubhavanti na prÃpnuvanti ca / te tvadÅyÃyÃ÷ p­thivyÃ÷ prak­te÷ rajasÅ rajoguïakÃrye ubhe puïyapÃpe vayaæ vidma÷ / prak­te÷ rajasà hi puïyapÃpe s­jyate / paramasya te mahimÃnaæ tvameva vitse / tvameva mahimna÷ mahimasamudÃyasyÃntaæ brahmaïa÷ Óriyo và mahimÃnamatiÓayito hi vi«ïumahimà anyamahimnÃæ param antaæ te mahimÃnaæ na ka¤cidÃpa / yatrÃkaæ nÃsti tannÃkam / ­«vaæ prakÃÓarÆpam / b­hantaæ pÆrïaæ lokam udastabhnÃ÷ udastabhna÷ uccairastambhaya÷ / p­thivyÃ÷ prathivyÃtmakasya brahmÃï¬asya prÃcÅæ kakubhaæ diÓaæ indrasthÃpanena dÃdhartha dh­tavÃnasi / sarvadhÃraïopalak«aïametaditi /



----------

BBsBh_1,1.2.6:
%<yo na÷ pità janità yo vidhÃtà dhÃmÃni veda bhavanÃni viÓvà //
(­.saæ. 10-82-3.) ityÃdi ca // 2//>%

BBsBhDÅp_1,1.2.6:
jagatkÃraïatvaæ ca brahmaïo na vikÃritvena, kintu pit­vannimittattvenaiveti Órutyà darÓayati, -
'ya÷' iti / 'ya÷' eka eva 'na÷' asmadÃdisarve«Ãæ 'janitÃ' janayitaiva 'pitÃ' na dattaputrapit­vat pÃlakapit­mÃtram / yadvà - "sa eva pit­saæsthastupÃt­tvÃtpit­nÃmaka÷"ityaitareyabhëyadiÓà "pità pÃtÃ"iti tattvapradÅpokte÷ 'janitÃ' janaka÷ 'pitÃ' pÃtà cetyartha÷ / 'yo vidhÃtÃ' viÓe«eïa dhÃraka÷ po«aka÷, "muktÃnÃæ po«aïaæ ca j¤Ãnamok«adÃnena"iti tattvapradÅpokte÷ / "vidhÃtà kartÃ"iti prameyadÅpokti÷ / tasyà dhÃraïapo«aïayoriti bhÃva÷ / yo 'viÓvÃ' viÓvÃni sarvÃïi bhuvanÃni tadgata 'dhÃmÃni' g­hÃïi jÅvÃdisvarÆpÃïi ca 'veda' jÃnÃtÅtyartha÷ / 'ityÃdi' iti vÃkyam 'uktÃrthe pramÃïam' iti Óe«a÷ / ÃdiÓabdena
etajjÃtÅyakaÓrutyantaraæ "dyÃvÃbhÆmÅ janayan"iti ca g­hyate // 2 //

// iti janmÃdhikaraïam //

_________________________________________________________________________________

// 3. ÓÃstrayonitvÃdhikaraïam //



BBsBh_1,1.3.1:
%<anumÃnato 'nye na kalpanÅyÃ÷ />%
#<ÓÃstrayonitvÃt  | BBs_1,1.3 |>#

BBsBhDÅp_1,1.3.1:
atrÃdhikaraïe pÆrvoktajagajjanmÃdikÃraïatvarÆpabrahmalak«aïasya rudrÃdi«vativyÃptiparihÃrÃya jagatkÃraïe pramÃïamucyate / siddhÃntapratij¤Ãmupask­tya darÓayati - 'anumÃnata÷' iti / kÃraïatveneti Óe«a÷/ tathà ca - Óivo jagajjanmÃdikartà sarvaj¤atvÃt vyatirekeïa yaj¤adattavat ityÃdyanumÃnÃt vi«ïo÷ 'anye' rudrÃdayo 'pi jagatkÃraïatvena 'na kalpanÅyÃ÷' na ÓaÇkyà ityartha÷/ kuta ityatastatra hetvÃkÃÇk«ÃyÃæ sÆtramupanyasyati - 'ÓÃstrayonitvÃt' iti/ jagatkÃraïasyeti Óe«a÷ / "tannirdhÃritayuktirvÃ"ityanuvyÃkhyÃpade "tannirdhÃritetyata÷ paraæ vyÃptiÓabdo 'dhyÃhÃrya÷"iti sudhokteryathà tatra madhye 'dhyÃhÃra÷, yathà và "sarvendriyavivarjitatvÃdyartha ukta÷"iti gÅtÃbhëyaprameyadÅpe ÃdÅtyata÷ paraæ ÓabdaÓabdo 'dhyÃhÃrya ityuktestatra yathà madhye 'dhyÃhÃra÷, yathà và "puru«ÃdvadhavikÃrasamÆhatenak­te«u"iti mahÃbhëyavÃkye samÃsamadhye teneti padÃdhyÃhÃra÷, tathÃtrÃpi ÓÃstraÓabdÃtparamekaÓabdo 'dhyÃhÃrya÷ yoniÓabdÃtprÃk j¤aptiÓabdaÓca / tathà ca ­gÃdirÆpaæ ÓÃstraæ ca tadekamasahÃyaæ ca j¤aptiyonirj¤aptikÃraïaæ
yasya vastuna÷ tattathoktaæ tasya bhÃvastattvaæ tasmÃditisÆtrÃrtha÷ / anena na jagatkÃraïamÃnumÃnikaæ tasya ÓÃstraikasamadhigamyatvÃt dharmÃdivat ityanumÃnamuktaæ bhavati / na ca d­«ÂÃnte sÃdhyavaikalyam / na hi dharmÃdiniÓcayo 'numÃnena bhavati / tathà ca - anumÃnÃdanye«Ãæ jagatkÃraïatÃsÃdhanamayuktamiti na te«u lak«aïasyÃtivyÃptiriti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.3.2:
%<"nÃvedavinmanute taæ b­hantam / sarvÃnubhumÃtmana sÃmparÃye"(tai. brÃ. 3-12-9)
"aupani«ada÷ puru«a÷"( ) ityÃdiÓrutibhyaÓca />%

BBsBhDÅp_1,1.3.2:
kÃraïasya ÓÃstraikavedyatvaæ kuta ityata Ãha - 'na' iti / taittirÅyavÃkyamidam / atra hrasvokÃrapÃÂha÷/ 'aupani«ada÷' iti Órutyantaram / atrÃÇa÷ praÓle«a÷ kÃrya÷ / ÃdiÓabdena "sarve vedà yatpadaæ"(kaÂha. u. 2-15) "vedÃhyevainaæ"(bhÃllaveyaæ) "taæ tvaupani«adaæ puru«aæ p­cchÃmi"(b­. u. 5-9-26) iti vÃkyaæ ca g­hyate / 'taæ' pÆrvaprak­taæ 'b­hantaæ' pÆrïaæ 'sarvÃnubhuæ' sarvamanubhavatÅti sarvÃnubhÆ÷ taæ sarvaj¤am / yadvà - sarvamanubhÃvayatÅti sarvÃnubhustaæ ÃtmÃnaæ sarvajagatkartÃraæ sarvasvÃminaæ và / 'sÃmparÃye' samyakparasyÃya÷ prÃpti÷ samparÃya÷ sa eva sÃmparÃya÷, tÃdarthye saptamÅ, tathà ca mok«Ãya 'avedavit' - vi«ïutattvanirïayaÂÅkoktarÅtyà atra vedaÓabdena sadÃgamà g­hyante / tathà ca sadÃgamatadarthÃj¤ÃnÅ vedaviruddhaj¤ÃnÅ và 'na manute' na jÃnÃti, vedÃdanyat jagatkartÃraæ na pramÃpayatÅti yÃvat / kintu vedavideva jÃnÃti veda eva pramÃpayatÅti prathamaÓrutyartha÷ / puru«o jagatkartà à aupani«ada÷ upani«adekasamadhigamya ityanyaÓrutyartha÷ / gamyatvaæ grÃhyatvaæ taddhitÃrtha÷ / ÃdiÓabdopÃttaÓrutyapek«ayà 'ÓrutibhyaÓca' iti bahuvacanam/ caÓabdo 'dhyÃh­tasÃdhyasamuccaye,
svoktisamuccaye và / asya ÓÃstrayonitvÃdityanenÃnvaya÷ / kÃraïasyeti Óe«a÷ / tathà caivamÃdiÓrutibhya÷ kÃraïasya ÓÃstraikayonitvÃvagamÃt nÃsiddhiriti bhÃva÷ / na¤dvayÃÇghaÂitaÓrutyudÃharaïena sÆtra ekaÓabdo 'dhyÃhÃrya iti sÆcitam /



----------

BBsBh_1,1.3.3:
%<na cÃnumÃnasya niyataprÃmÃïyam /
ÓrutisÃhÃyyarahitamanumÃnaæ na kutracit /
niÓcayÃtsÃdhayedarthaæ pramÃïÃntarameva ca //>%

BBsBhDÅp_1,1.3.3:
aupani«adasyÃpi kÃraïasyÃnumÃnena siddhi÷ kiæ na syÃdityata Ãha - 'na ca' iti / co 'vadhÃraïe / tathà ca - 'anumÃnasya' anumÃnamÃtrasya 'prÃmÃïyam' atÅndriyÃrthapramÃpakatvaæ netyartha÷ / tathà ca - na tenÃnyasya jagatkart­tÃsÃdhanaæ yuktamiti bhÃva÷ / nanu kathametat 'sarvadharmopapatteÓca' (sÆ. 2-1-38) ityadhikaraïe svÃtantryÃdihetunà vi«ïo÷ pÆrïatvÃdisiddhyaÇgÅkÃrÃdityata uktam - 'niyata' iti / idaæ ca svÃtantryÃrthakaæ pramÃïarÆpaprak­tyarthaviÓe«aïam / anumÃnasyeti hetugarbham / tathà ca - anumÃnatvÃdeva na tasya svÃtantryeïÃd­«ÂÃrthaniÓcÃyakatvaæ, pratipak«ÃdisambhavÃt, kintvasvÃtantryeïa / svÃtantryaæ ca sahÃyarÃhityam / tacca na svÃtantryÃdihetÃvasti ÓrutisÃhÃyyarahitatvena svatantratvÃnna pramÃïatvamiti bhÃva÷ / kuto nÃnumÃnasya niyataprÃmÃïyamityata Ãha - 'Óruti' iti / sm­terapyupalak«akametat / atra sahÃyaÓabdo mÆlavÃcÅ / tasmÃtsvÃrthe «ya¤ / ÓrutiÓca tatsÃhÃyyaæ ceti karmadhÃraya÷, tatastena rahitamiti tatpuru«a÷ / ÓrutyanugrÃhyatvarahitamiti yÃvat / ca÷ samuccaye / evaÓabdo bhinnakrama÷ / tathà ca - 'kutracit'
asmÃdÃdyad­«Âe Óraute 'rthe 'ÓrutisÃhÃyyarahitamanumÃnam' ÅÓvaro na svatantra÷ cetanatvÃdityÃdi liÇgam, tathà yaj¤ahiæsÃdharmatvÃnumÃnaæ ca tathà 'pramÃïÃntaram' anumÃnÃdanyat rÃmak­«mÃdido«agrÃhi mÃnu«atvagrÃhi ca pratyak«aæ 'niÓcayÃt' sphuÂamatÅndriyÃrthaæ 'na sÃdhayet' iti yojanà / yadvà - arthaæ niÓcayÃnna sÃdhayenna sÃdhayedevetyartha÷ / uktaæ hi gÅtÃbhëye - "sa niÓcayena yoktavya÷ yoktavya eva bubhÆ«uïetyartha÷"iti uktaæ hi prameyadÅpikÃyÃm "ayogavyavacchede niÓcayaÓabda÷"iti /



----------

BBsBh_1,1.3.4:
%<Órutism­tisahÃyaæ yat pramÃïÃntaramuttamam /
pramÃïapadavÅæ gacchennÃtra kÃryà vicÃraïà />%

BBsBhDÅp_1,1.3.4:
tarhi kÅd­Óasya pratyak«Ãderad­«ÂÃrthaniÓcÃyakatvamityata Ãha 'Óruti' iti / bahuvrÅhirayam / tathà ca - Órutism­tirÆpasahakÃriyuktaæ 'yatpramÃïÃntaraæ' yaÓodÃdipratyak«aæ tat 'uttamam' / ata÷ tat 'pramÃïapadavÅm' anupramÃïasya pramÃkaraïatvarÆpÃæ paddhatiæ 'gacchet' prÃpnuyÃdityanvaya÷ / taditi pÃÂhe 'pyevameva yojanà / evaæ Órutism­tisahÃyo yastarka÷ vi«ïu÷ svatantra÷ pÆrïatvÃditi samavyÃptikÃnumÃnaæ so 'pi pramÃïapadavÅæ gacchedityanvaya÷ / 'atra' asmin vi«aye 'vicÃraïÃ' saæÓayo 'na' kÃrya ityartha÷ nÃtretyanena svoktÃrthe 'prÃmÃïyaÓaÇkà nirÃk­tà /



----------

BBsBh_1,1.3.5:
%<pÆrvottarÃvirodhena ko 'trÃrtho 'bhimato bhavet /
ityÃdyamÆhanaæ tarka÷ Óu«katarkaæ tu varjayet //
ityÃdi mahÃkaurme />%

BBsBhDÅp_1,1.3.5:
tarkapadasya vyÃpyÃropeïetyÃdyanyathÃpratÅtinirÃsÃya tarkasvarÆpamÃha - 'pÆrva' iti / 'atra' vipratipanne vÃkye 'ko 'rtho 'bhimata÷' tÃtparyavi«ayo 'bhavedityÃdyam' evaæbhÆtavimarÓapÆrvakaæ 'pÆrvottarÃvirodhena' upakramopasaæhÃrÃvirodhena tadaikarÆpyeïa-liÇgÃntarasyÃpyupalak«aïametat - tathà ca - upakramÃditÃtparyaliÇgai÷ atra tÃtparyavi«ayÃrtho 'yameva bhavedityÃdyaæ yat 'Æhanaæ' yatpramÃj¤Ãnaæ tatsÃdhanaæ liÇgaæ sa eva 'tarka÷' atrÃbhimata÷ / 'Óu«katarkaæ' Órutism­tisahÃyarahitaæ tannirapek«aæ cetanatvÃdi tarkaæ tu varjayet, tenÃtÅndriyÃrthaniÓcayo na kÃrya ityartha÷ / kecittu ka - ityasyobhayÃrthatvamÃÓrisya "kaÓchandasÃm"(­. 10-115-9) iti vÃkyam 'atra' ityanena parÃm­Óyate / ata eva 'ityÃdyam' ityapi yuktamityÃhu÷ / 'kaurme' ityanantaraæ purÃïe
yata uktamiti Óe«a÷ / asya 'na ca' ityanenÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.3.6:
%<ÓakyatvÃccÃnumÃnÃæ sarvatra />%

BBsBhDÅp_1,1.3.6:
na kevalaæ ÓrutyÃdisÃhityahÅnÃnumÃnasya prÃmÃïyÃbhÃve sÃdhaka sadbhÃva÷, api tu tatprÃmÃïyÃbhyupagame bÃdhakaæ cÃstÅtyÃha - 'ÓakyatvÃt' iti / prayoktumiti Óe«a÷ / 'anumÃnÃm' iti karmaïi «a«ÂhÅ / caÓabdo na kevalamityuktasamuccayÃrtha÷ / tathà ca - ÓrutyÃdisÃhityahÅnÃnÃm 'anumÃnÃæ' cetanatvavastutvÃdirÆpakevalahetÆnÃæ 'sarvatra' rudrÃderjagatkÃraïatvÃbhÃvÃdau ÓaÓÃde÷ Ó­ÇgitvÃdau sÃdhyo 'pi prayoktuæ 'ÓakyatvÃt' nÃnumÃnasya niyataprÃmÃïyamiti yojanà /



----------

BBsBh_1,1.3.7:
%<sarvatra Óakyate kartumÃgamaæ hi vinÃnumà /
tasmÃnna sà ÓaktimatÅ vinÃgamamudÅk«itum // iti vÃrÃhe />%

BBsBhDÅp_1,1.3.7:
atraiva pramÃïamÃha - sarvatreti / 'hi' yasmÃt 'Ãgamaæ vinÃ' taddhÅnà 'anumÃ' 'sarvatra' ÅÓvarakÃraïatvÃbhÃvÃdau 'kartuæ' prayoktuæ 'Óakyate' 'tasmÃt' anumà 'Ãgamaæ vinà udÅk«itum' udÅk«ayituæ j¤Ãpayitum arthamiti Óe«a÷ 'ÓaktimatÅ' sÃmarthyayutà netyartha÷ / 'vÃrÃhe' ityasyÃpi 'kaurme' itivadanvaya÷ / tasmÃtkevalÃnumÃnasyÃnirïÃyakatvÃcchÃstreïaiva kart­tvaniÓcaya iti sthitam /



----------

BBsBh_1,1.3.8:
%<reto dhÃturvaÂakaïikà gh­tadhÆmÃdhivÃsanam /
jÃtism­tirayaskÃnta÷ sÆryakÃnto 'mbubhak«aïam /
pretya bhÆtÃpyayaÓcaiva devatÃbhyupayÃcanam /
m­te karmaniv­ttiÓca pramÃïamiti niÓcaya÷ /
iti mok«adharmavacanÃnna nÃstikyavÃdo yujyate //>%

BBsBhDÅp_1,1.3.8:
nanvatÅndriyÃrthÃbhÃvena pratyak«etarasyÃprÃmÃïyÃtkathaæ ÓÃstrÃdÅÓvarasiddhiriti nÃstikyavÃdaæ mok«adharmavacanena nirÃca«Âe - reta iti / reta ityÃdiprathamaikavacanÃntÃnÃæ padÃnÃæ pratyekaæ pramÃïamiti padenÃnvaya÷ / 'atrÃrthe' iti Óe«a÷ / tathà ca - retodhÃtvÃdi 'atrÃrthe' atÅndriyÃrthasattve anumÃnÃdiprÃmÃïye ca pramÃïaæ pramÃpakaæ bhavatÅtyartha÷/ bhëyakÃrÅyadvitÅyetiÓabdasya evaæ mok«adharmavacanÃtpratÅtairhetubhirnÃstikyavÃdo na yujyata iti yojanà / nÃstikà eva nÃstikyaæ, nÃstikasamudÃyo và nÃstikyam / tathà ca - nÃsti paraloka÷, dharmo nÃsti, adharmo nÃstÅti dhiyà vÃda ityartha÷ / yadvà - nyÃyadÅpikoktarÅtyà - Ãstikyaæ dharmÃdÃvastyanena prayojanamiti bhÃvo buddhi÷, tatpÆrvako vÃda÷, tadanyo nÃstikyavÃda ityartha÷ / retodhÃtvÃdÅnÃmanumÃpakatvaprakÃrastvittham - retaÓÓabditacaramadhÃtuÓarÅrayo÷ kÃryakÃraïabhÃvo na pratyak«a÷, kintvanvayavyatirekÃkhyÃnumÃnagamya iti tatprÃmÃïyasiddhi÷ / m­taÓarÅre siktasya retasa÷ ÓarÅrÃkÃraïatvena yadadhi«Âhite ÓarÅre siktaæ reta÷ ÓarÅrÃtmanà pariïamati tajjÅvasiddhi÷/
vandhyÃdisarvaÓarÅre siktasya retasa÷ kÃryÃkaratvena yatpreritaæ reta÷ kÃryakaraæ tadÅÓvarÃd­«Âasiddhi÷ / tata eva tatpratipÃdakÃgamaprÃmÃïyasiddhi÷ / evaæ vÃtapittÃdidhÃturapathyÃdinà jÅvaccharÅre kvacideva vikriyate, na m­taÓarÅre, nÃpi jÅvatsarvaÓarÅre«u / tato jÅveÓvaratadbodhakÃgamaprÃmÃïyÃdisiddhi÷ / vaÂakaïikÃpadoktavaÂabÅjÃdvaÂa utpadyata iti suprasiddham, na ca bharjitÃyÃstasyÃ÷, nÃpyabharjitÃbhyassarvÃbhya iti tatprerakeÓvÃd­«Âasiddhi÷ / gh­tena jÅvaccharÅra eva pÅnatà jÃyate, na m­taÓarÅre k«iptena nÃpi jÃvatsarvaÓarÅre«u / 'dhÆmÃdhivÃsanaæ' nÃma pu«pÃdisampattyartha÷ dhÆmena v­k«asya saæskÃra÷ / tenÃÓu«kav­k«e«veva pu«pÃdisampatti÷, na Óu«ke, nÃpyaÓu«ke«u sarve«u / etÃbhyÃmapi liÇgÃbhyÃæ jÅveÓvarÃd­«ÂÃdisiddhi÷ / ke«Ã¤citsÃdhanaviÓe«Ãt 'jÃtism­ti÷' pÆrvajanmasm­tirbhavati anenaiva puïyena evaæ svargo 'nubhÆta÷, anena pÃpenetthaæ narakamanubhÆtamiti / sà ca kasyacideva, na sarvasya, na cetanÃdyabhÃve sà yuktetyato 'pi cetanÃd­«ÂÃdisiddhi÷
/ ayaskÃntÃkhyaÓilÃviÓe«eïÃyo bhramati, na cÃcetane ce«Âakatvaæ d­«Âaæ, nÃpi sarvacetanÃnÃmityetasmÃdapi tatprerakeÓvarÃd­«ÂÃdisiddhi÷ / sÆryakÃntÃkhyaÓilÃviÓe«eïÃgnirjÃyate, na cÃsau Óaktiracetane yuktà / ato 'pi prerakeÓvarÃd­«ÂÃdisiddhi÷ / ambubhak«aïena jÅvaccharÅra eva t­«ïà nivartate, na ca tanm­taÓarÅre pÃtrÃntare và nihitaæ pacyate / nÃpi jÅvatsarvaÓarÅre«u / tasmÃdapi jÅveÓvarÃdisiddhi÷ / pretyetyanantaraæ sthitasyeti Óe«a÷ / 'pretya' jÅvaæ vihÃya sthitasya dehasya 'bhÆtÃpyayo' bhÆte«u laya ityartha÷ / tathà ca - maraïena dehasya p­thivyÃdipa¤cabhÆte«u layo bhavati, na jÅvato, na cecchayetyato 'pi tanniyÃmakeÓvarÃdisiddhi÷ / evaæ devatÃbhyupayÃcanena ke«Ã¤cideva sampadÃdikaæ bhavati, evaæ m­te dehe ce«ÂÃniv­ttirbhavati, na purà na svecchayà / ato 'pi jÅveÓvarÃd­«ÂÃdisiddhiriti /



----------

BBsBh_1,1.3.9:
%<darÓanÃcca tapa Ãdiphalasya />%

BBsBhDÅp_1,1.3.9:
yuktyantareïÃpi nÃstikyavÃdaæ dÆ«ayati - darÓanÃcceti / co yuktisamuccaye / ÃdiÓabdena pÃpaæ g­hyate/ tathà ca svÃdhyÃyabrahmacaryÃdirÆpÃtyutkaÂatapaÃdiphalasya tejassvitvÃde÷ pratyak«ata eva darÓanÃcca na nÃstikyavÃdo yujyata ityartha÷ / puïyapÃpÃkhyÃtÅndriyavastunastatsÃdhakÃnumÃnÃgamaprÃmÃïyasya cÃÇgÅkÃryatvÃditi bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.3.10:
%<­gyajussÃmÃtharvÃÓca bhÃrataæ pa¤carÃtrakam /
mÆlarÃmÃyaïaæ caiva ÓÃstramityabhidhÅyate //>%

BBsBhDÅp_1,1.3.10:
nanu yadyanumÃnasyÃniÓcÃyakatvena ÓÃstrÃdeva kÃraïatvasiddhi÷, tarhi pÃÓupatÃdiÓÃstreïa rudrÃderjagatkÃraïatvasiddhi÷ syÃdityata Ãha - ­giti / akÃrÃnto 'yamatharvaÓabda÷ / ­kca yajuÓca sÃma cÃtharvaÓceti tathoktÃ÷ / evaÓabdasya ­gÃdikameveti sambandha÷ / 'mÆlarÃmÃyaïamevetyavÃntararÃmÃyaïavyudÃsa÷' iti sudhokti÷ / caÓabdau samuccaye /



----------

BBsBh_1,1.3.11:
%<yaccÃnukÆlametasya tacca ÓÃstraæ prakÅrtitam /
ato 'nyo granthavistÃro naiva ÓÃstraæ kuvartma tat //
iti skÃnde />%

BBsBhDÅp_1,1.3.11:
tarhi mÃnavÃdyaÓÃstraæ syÃdityata Ãha - yacceti / co 'vadhÃraïe, dvitÅyo 'pyarthe / tathà ca 'etasya' ­gÃde÷ 'yat' yadeva 'anukÆlam' aviruddhÃrthapratipÃdakaæ mÃnavÃdi purÃïÃdikaæ và 'tat' sarvamapi 'ÓÃstraæprakÅrtitaæ' prÃmÃïikai÷ 'ata÷' etasmÃt vedÃt tadanukÆlÃcca 'anya÷' viruddha÷ udÃsÅnaÓca yo 'granthavistÃra÷' pÃÓupatÃdirÆpagranthavistara÷ 'tannaiva ÓÃstram', kintu 'kuvartma' kutsitamÃrga÷, mÃrga iva mÃrga÷, kutsitaj¤ÃnopÃyo 'mÃnamityartha÷/ ­gÃdikamevetyevakÃrastu viruddhÃdivi«aya iti bhÃva÷ / skÃnde purÃïe ityuktamityanvaya÷ / pÃÓupatÃde÷ kuvartmatvamitiÓabdÃrtha÷ /



----------

BBsBh_1,1.3.12:
%<sÃÇkhyaæ yoga÷ pÃÓupataæ vetÃraïyakameva ca /
ityÃrabhya vedapa¤carÃtrayoraikyÃbhiprÃyeïa pa¤carÃtrasyaiva prÃmÃïyamuktamitare«Ãæ bhinnamatatvaæ pradarÓya mok«adharme«vapi //>%

BBsBhDÅp_1,1.3.12:
ito 'pi pÃÓupatÃdikaæ kuvartmetyÃha - sÃÇkhyamiti / atraivaæ yojanà - na kevalaæ skÃnde, kintu mok«adharme«vapi / 'sÃÇkhyaæ yoga÷ pÃÓupataæ vedÃraïyakameva ca' 'ityÃrabhya' upakramyÃdhÅtena

pa¤carÃtras k­tsnasya vaktà nÃrÃyaïassvayam /

j¤Ãne«vete«u rÃjendra sarve«vetaddhiÓi«yate //

ityuttaravÃkyena sÃÇkhyÃdi«u prak­te«vapi tatparityÃgena pa¤carÃtrasyaiva prÃmÃïyarÆpamÃdhikyamuktaæ yato 'ta÷ pÃÓupatÃdikaæ kuvartma amÃnameveti / nanvanena pa¤carÃtraprÃmÃïyameva bhavennÃnyÃprÃmÃïyamityata Ãha - itare«Ãmiti / vedapa¤carÃtrayoranye«Ãæ sÃÇkhyÃdÅnÃmityartha÷/ 'bhinnamatattvaæ' viruddhadarÓanatvaæ 'pradarÓya' j¤Ãpayitvà pratipÃdyeti yÃvat/

sÃÇkhyaæ yoga÷ pÃÓupataæ vedÃraïyakameva ca /

j¤ÃnÃnyetÃni bhinnÃni nÃtra kÃryà vicÃraïà //

iti vÃkyaÓe«eïeti Óe«a÷ / pradarÓyetyasya pa¤carÃtrasyaiva prÃmÃïyamuktamityanenÃnvaya÷ / parasparaviruddhÃnÃmekaprÃmÃïyoktÃvanyÃprÃmÃïyalÃbhÃditi bhÃva÷ / tarhi vedÃraïyakasyÃpyaprÃmÃïyaæ syÃdityata Ãha - vedeti / 'aikyÃbhiprÃyeïa' iti / ekÃrthatvarÆpamÆlamÆlibhÃvÃbhiprÃyeïetyartha÷ / tathà ca pa¤carÃtrasya vedasamÃnÃrthatvena tatprÃmÃïyoktau vedaprÃmÃïyamevoktaæ bhavatÅti na tasyÃprÃmÃïyamiti bhÃva÷ / na caikyÃbhiprÃya÷ kuta÷ kalpyata iti vÃcyam, yato 'd­«Âavi«ayasya pauru«eyasya pa¤carÃtrasya nirmÆlatve 'prÃmÃïyÃdÃdhikyakathanamasaÇgataæ syÃt / 'sÃÇkhyam' ÅÓvarÃvatÃrÃnyakapiloktaæ ÓÃstram /

kapilo vÃsudevÃkhya÷ tantraæ sÃÇkhyaæ jagÃda ha /

sarvÃgamaviruddhaæ ca kapilo 'nyo jagÃda ha //

ityuktatvÃt / 'yogo' hi hiraïyagarbhoktaæ pÃta¤jalam / 'pÃÓupataæ' paÓupatinà proktam / araïye nirjane deÓe adhyetavyatvÃdÃraïyakamityupani«aducyate / vedÃÓcÃraïyakÃni ca, te«Ãæ samÃhÃra÷ vedÃraïyakaæ, dvandvaikavadbhÃvo và / varïÃÓramarÃjadÃnadharmÃdipratipÃdyadharmabahutvÃt mok«adharmÃïÃæ bhedÃdvà mok«adharme«viti bahuvacanam / ata eva tattvapradÅpe - mok«adharme«viti bahuvacanaæ dharmabhedÃdityuktam / mok«adharme hi -

sÃÇkhyaæ yoga÷ pÃÓupataæ vedÃraïyakameva ca /

j¤ÃnÃnyetÃni bhinnÃni utÃho neti cocyatÃm /

iti vaiÓampÃyanoktaæ prativacanaæ cÃsti / ime yudhi«ÂhirabhÅ«makart­ke ca / bhagavata÷ j¤ÃnÃni j¤ÃnasÃdhanÃni bhinnÃni bhinnamatÃni / viruddhanÃmapi matÃnÃæ na sarve«Ãæ prÃmÃïyaæ sambhavati vastuno bahurÆpatvÃbhÃvÃt, kintvekasyÃtra prÃmÃïyamitare«ÃmaprÃmÃïyaæ vÃcyam / tatra kasya prÃmÃïyaæ kasya vÃprÃmÃïyamiti punaryudhi«ÂhirajanamejayahÃrdapraÓnottaramÃha bhÅ«mo vaiÓampÃyanaÓca / "sÃÇkhyasya vaktà kapila÷"ityÃrabhya "pa¤carÃtrasya k­tsnasya"ityanena j¤Ãne«u j¤ÃnasÃdhane«u etatpa¤carÃtram / abhiprÃyastu paramÃptatamena nÃrÃyaïena sarvasya pa¤carÃtrasya k­tatvÃtprÃmÃïyaæ tÃvatsiddham, viruddhÃnÃæ caikaprÃmÃïye anyÃprÃmÃïyaæ ca/ etaccÃdyavÃkyasthavedÃraïyakapadena vedamÆlakapa¤carÃtrasyottaravÃkyasthapa¤carÃtrapadena ca mÆlabhÆtavedÃraïyakasyopalak«aïÃmaÇgÅk­tyobhayorekavÃkyatÃyÃmeva sambhavati / anyathà pa¤carÃtrasya pÆrvamaprak­tatvena pÆrvottaravÃkyayorasaÇgatatvÃpÃta÷ / upalak«aïÃmaÇgÅk­tyaikavÃkyatÃyÃæ ca svÅk­tÃyÃæ vedapa¤carÃtrayoreva prÃmÃïayaæ siddhyati / na tadviruddhapÃÓupatÃdÅnÃmiti te«ÃmaprÃmÃïyameveti /



----------

BBsBh_1,1.3.13:
%<ÓÃstraæ yoni÷ pramÃïamasyeti ÓÃstrayoni // 3 //>%

BBsBhDÅp_1,1.3.13:
evaæ sÆtraæ vyÃkhyÃya yatpareïoktaæ ÓÃstrasya yoniriti tadayuktamiti bhÃvena svÃbhimatÃrthaæ darÓayati - ÓÃstramiti / kÃraïÃrthakena yoniÓabdena yogyatayà j¤aptessambandhe pramÃïamiti paryavasyatÅtyabhiprÃyeïa 'yoni÷ pramÃïam' iti vyÃkhyÃtam / 'asya' jagatkÃraïasya 'iti ÓÃstrayoni' ityanantaraæ tuÓabdo 'dhyÃhÃrya÷ / ata eva gÅtÃbhëye "iti tu ÓÃstrayonitvam"ityuktam / turevÃrtha÷ / tathà ca - ÓÃstraæ yoni÷ pramÃïaæ yasya tacchÃstrayonÅtyeva ÓÃstrayonipadÃrtho brahma, na tu ÓÃstrasya yonÅtyartha÷/ paravyÃkhyÃnaæ tÆktÃnupayuktamayuktaæ ceti ÂÅkÃyÃmeva dÆ«itam // 3 //


// iti ÓÃstrayonitvÃdhikaraïam //


_________________________________________________________________________________


// 4. samanvayÃdhikaraïam //



BBsBh_1,1.4.1:
%<aj¤ÃnÃæ pratÅyamÃnamapi netare«Ãæ ÓÃstrayonitvam /
kuta÷?>%
#<tat tu samanvayÃt  | BBs_1,1.4 |>#

BBsBhDÅp_1,1.4.1:
atrÃdhikaraïe jagatkÃraïasya ÓÃstrayonitvÃnna lak«aïÃtivyÃptiriti pÆrvÃdhikaraïaphalÃk«epaparihÃramukhena tasya lak«aïatvasiddhaye vi«ïoreva jagatkÃraïatvena ÓÃstragamyatvaæ netare«ÃmapÅti samarthyate / pÆrvapak«asÆcanapÆrvakaæ siddhÃntamÃha - aj¤ÃnÃmiti // kartari «a«ÂhÅyam / itare«Ãæ iti sambandhe / samuccayÃrthasyÃperubhayatrÃnvaya÷ / pratÅtyà Ãgamopalak«aïà và / tathà ca - na kevalaæ pÃÓupatÃdyuktam, kintu 'aj¤ÃnÃæ' ÓrutitÃtparyÃrthÃj¤ÃnibhirÃpÃtata÷ j¤ÃyamÃnamapi na kevalaæ vi«ïo÷ kintu 'itare«Ãæ' rudrÃdÅnÃmapi ÓÃstrayonitvaæ, jagatkÃraïatvena ÓÃstragamyatvaæ netyartha÷ / nanu pratÅtyÃderaj¤ÃnamÆlatvÃdikaæ parikalpyÃnye«Ãæ kÃraïatayà ÓÃstrayonitvÃgrahaïe ko heturiti p­cchati - kuta iti / pratÅyamÃnamapÅtyanenÃsyÃnvaya÷ / tatra hetukathanÃya sÆtramupanyasyati - tattviti / yata ityÃdau grÃhyam /



----------

BBsBh_1,1.4.2:
%<anvaya upapattyÃdi liÇgam />%

BBsBhDÅp_1,1.4.2:
sÆtrÃk«arÃïi vyÃca«Âe - anvaya iti / anvÅyate svÃrthena sambadhyate tatparatayà j¤Ãyate ÓÃstraæ Óabdo vÃnenetyanvaya÷ upapattyÃditÃtparyaliÇgamityartha÷ / sÆtrÃnusÃrÃdekavacanaæ samudÃyÃbhiprÃyam / tena copakramÃdÅnÃæ kvacidavirodhaæ sÆcayati / Ãdipadaæ ÓrutiliÇgavÃkyaprakaraïasthÃnasamÃkhyÃnÃmapi grÃhakam / atra ÓrutyÃdi«aÂkaæ ca grÃhyamiti ÂÅkokte÷ / atra vÃkye ÓrutyÃdi«aÂkamapyÃdipadena grÃhyamiti hi tasyÃrtha÷ / parantu ÓrutyÃdÅnÃmupakramÃdivattÃtparyagrÃhakatvÃbhÃvÃdÃgamÃrthamÃtranirïÃyakatvÃt nÃtra tannidarÓakapramÃïokti÷ / ata evottaratra -

ÓrutirliÇgaæ samÃkhyà ca vÃkyaæ prakaraïaæ tathà /

pÆrvaæ pÆrvaæ balÅya÷ syÃdevamÃgamanirïaye //

iti tatrÃpi pramÃïaæ vak«yati / uktaæ hi pramÃïalak«aïaÂÅkÃyÃm "upakramÃdÅnÃæ tÃtparyaliÇgatvamete«Ãæ punarartha eveti viÓe«aj¤ÃpanÃrtho yogavibhÃga÷"iti / na caivam "atra ÓrutyÃdi«aÂkaæ ca grÃhyam"iti ÂÅkÃyÃæ tÃtparyagrÃhake«vantarbhÃvoktirayukteti vÃcyam, yato 'tretyasya samanvayaÓabdÃrtha ityevÃrtho na tÃtparyagrahake«viti, 'ÃkÃÓastalliÇgÃt' 'ÓabdÃdeva pramita÷' (bra.sÆ. 1-1-22, 7-24) ityÃdau ÓrutiliÇgÃdibhirÃgamÃrthaniraïayadarÓanena te«Ãmapi anvÅyate ÓaktirÆpasambandhavattayà j¤Ãyate padajÃtamebhiritivyutpattyà anvayaÓabdÃrthatvaucityÃt / na copakramopasaæhÃrÃbhyÃsÃpÆrvatÃphalÃrthavÃdopapattaya÷ ÓrutiliÇgavÃkyaprakaraïasthÃnasamÃkhyÃÓca tÃtparyaliÇgÃnÅti j¤ÃnapÃdÅyasudhÃvirodha iti vÃcyam, atra Óakterapi saæyojanÃt / ata eva candrikÃyÃmupakramÃdipramÃïaka÷ ÓaktitÃtparyalak«aïassambandha÷ samanvaya ityuktam / atradipadaæ ÓrutyÃdÅnÃmapi grÃhakam / vyutkrameïÃnvaya÷ / anenÃtra b­hatsaæhitÃvacanodÃharaïaæ vak«yamÃïasya
ÓrutirliÇgamiti vacanasyopalak«akamiti sÆcitam /



----------

BBsBh_1,1.4.3:
%<uktaæ ca b­hatsaæhitÃyÃm -
upakramopasaæhÃrÃvabhyÃso 'pÆrvatà phalam /
arthavÃdopapattÅ ca liÇgaæ tÃtparyanirïaye //
iti />%

BBsBhDÅp_1,1.4.3:
kÃni tÃnyupapattyÃdÅni kutra ca liÇgÃnÅtyata Ãha - uktaæ ceti / upapattyÃdÅtyanu«ajyate/ na kevalamupapattyÃdyuktaæ nirdi«Âaæ, kintu tajj¤Ãpyaæ coktamiti cÃrtha÷ / asmaduktamupapattyÃdi liÇgaæ b­hatsaæhitÃyÃmapyuktamiti và / kimuktamityatastatpaÂhati - upakrameti / prakaraïÃdirupakrama÷ tadanta upasaæhÃra÷ / upakramopasaæhÃraÓca tau tathoktau / atropakramopasaæhÃratadaikarÆpyÃbhyÃsÃpÆrvatÃphalÃrthavÃdÃÓceti pramÃïalak«aïokte÷ pratyekavivak«ayà viÓakalitÃvupakramopasaæhÃrau dvau samudÃyavivak«ayà ubhayÃvirodhalak«aïaæ ekÃrthatvalak«aïaæ và tadaikarÆpyamapi p­thaktÃtparyagrÃhakamanusandheyam / ata eva dvivacanaprayoga÷ / ekaprakÃrÃsak­duktirabhyÃsa÷ / prÃcuryeïa pramÃïÃntarÃsiddhÃrthabodhakatà apÆrvatà / phalavadarthapratipÃdakaæ phalam / stuti÷, nindÃ, ekakart­kopÃkhyÃnarÆpà parak­ti÷, anekakart­kopÃkhyÃnarÆpa÷ purÃkalpaÓca, arthavÃda÷ / upapatti÷ yukti÷ / 'tÃtparyanirïaye' vÃkyatÃtparyaniÓcaye 'liÇgaæ' sÃdhanamitiyartha÷/ yadvà - nirïetavye tÃtparye sÃdhye 'liÇgaæ' heturityartha÷/
liÇgamityasya upakramÃdipadai÷ yathÃyogyaæ pratyekaæ sambandha÷ / sm­terupakramÃditve 'pi virodhe uttarottaraprÃbalyasÆcanÃya bhëye upapattyÃdÅti vyatyasyokti÷ / sÃmÃnyaviÓe«abhÃvena upapatterupakramÃdibhya÷ p­thagukti÷ / yadvà - etaccopakramÃdi svÃrthe ÓabdÃtmakamapi idametatparam abÃdhe satyetadupakramatvÃt

ityÃdirÆpeïa vÃkyatÃtparye liÇgaæ ca bhavati / upapattistu yathÃgnyÃdirÆpasvarthe tathà tÃtparye 'pi ayametattÃtparyavi«aya÷ upapannatvÃt iti prakÃreïa liÇgarÆpeti p­thagukti÷ /



----------

BBsBh_1,1.4.4:
%<upakramÃditÃtparyaliÇgai÷ samyaÇnirÆpyamÃïe tadevaÓÃstragamyam />%

BBsBhDÅp_1,1.4.4:
sÆtraæ yojayati - upakramÃdÅti / 'ÓÃstre' iti Óe«a÷ / samityasyÃrtha÷ samyagiti / sarvasminnityapi dra«Âavyam / 'nirÆpyamÃïe' ityanena saæÓabdÃrthasya adhyÃh­takriyayÃnvayo darÓita÷ / tuÓabdasyÃrtha eveti / 'ÓÃstrayoni' ityanu«aktapadasyÃrtha÷ ÓÃstrÃgamyamiti / tathà ca yato 'trÃnvayapadoktai÷ ÓrutiliÇgavÃkyaprakaraïasthÃnasamÃkhyopakramÃdibhi÷ ÓaktitÃtparyaliÇgai÷ 'saæ samyak' balÃbalavimarÓapÆrvakaæ 'sarvasmin' ÓÃstre ­gÃdirÆpe 'nirÆpyamÃïe' vicÃryamÃïe ekÃrthe ÓaktitÃtparyarÆpavyÃpakadharmavattayà avagamyamÃne 'tadeva' vi«ïvÃkhyaæ brahmaiva 'ÓÃstragamyaæ' tatpramÃïakaæ pratÅyate, na rudrÃdi, ato 'j¤ÃnÃæ pratÅyamÃnamapi netare«Ãæ ÓÃstrayonitvamiti yojanà / liÇgairiti t­tÅyayà nirÆpyamÃïe iti
saptamÅprayoge ca upakramÃdikaæ tÃtparyahetu÷ / tÃtparyaæ ca ÓÃstrapramÃïakatve heturiti sÆcitaæ bhavati / na kevalamupapattyÃdikaæ samanvayaÓabdÃrtha÷, kintu taddhetuka÷ ÓÃstrajanyapramÃgocaratvarÆpa÷ ÓÃstrayonitve hetubhÆta÷ / "tatparatvasambandho 'pi"iti sudhokte÷ / anena 'samanvayÃt' sÃvakÃÓatvaniravakÃÓatvÃdinà balÃbalaniÓcayapurassaraæ anyatarabÃdhayà vÃkyÃrthavimarÓarÆpasamyagvicÃritatvalak«aïasamyakttvayuktÃdupakramÃ-

diÓaktitÃtprayaliÇgasamudÃyÃtmasamanvayÃt sarvaÓÃstrasya bhagavatyeva samyagvacanav­ttyà ÓaktitÃtparyÃkhyasambandhÃvagamÃt tadvi«ïvÃkhyaæ brahmaiva jagatkÃraïatayà ÓÃstrayoni na rudrÃdÅti 'samanvayÃt' ityasyÃv­ttyà sÆtrayojanà darÓità bhavati /



----------

BBsBh_1,1.4.5:
%<mÃæ vidhatte 'bhidhatte mÃæ vikalpyo 'pohyà ityaham /
ityasyà h­dayaæ sÃk«ÃnnÃnyo madveda kaÓcana /
iti bhÃgavate
// 4 //>%

BBsBhDÅp_1,1.4.5:
nanu karmavidhÃnÃdirÆpaÓÃstrasya kathaæ brahmaparatetyÃÓaÇkÃæ bhagavadvÃkyena prati«edhati - mÃmiti/ yadyapi bhÃgavate "ityasyà h­dayaæ loke"iti pÃÂha÷, tathà pÆrvottarÃrdhayorvyutkrameïa pÃÂhaÓca d­Óyate/ tathÃpyÃcÃryokteranyakalpÅyo 'yamityado«a÷ / ekÃdaÓaskandhe uddhavaæ prati k­«ïavacanametat / atrÃsmacchabdena k­«ïa ucyate / tathà ca "vasante vasante" ityÃdi karmavidhÃtrÅ Óruti÷ 'mÃm' uddiÓyaiva matpÆjÃtvena karmavidhatte / indrÃdyabhidhÃtrÅ 'mÃmabhidhatte' madguïÃnaiÓvaryÃdÅnabhidhatte / 'ahaæ vikalpya÷' kalpanaæ vidhÃnaæ tathà ca -

catvÃri vÃkparimità padÃni tÃni vidurbrÃhmaïà ye manÅ«iïa÷ /
guhà trÅïi nihità neÇgayanti turÅyaæ vÃco manu«yà vadanti // (­. 1-164-45.)

iti Órutyà yà vÃgvakt­ttvÃnnimittÃdvÃkbdito hari÷ tasyà yÃni sthÃnÃpek«ayà 'parimitÃni' paricchinnÃni 'catvÃri padÃni' vÃsudevÃdirÆpÃïi tÃni ye manÅ«iïa÷ brÃhmaïÃ÷ ta eva vidu÷ / tatra vÃco h­dayaguhÃyÃæ nihitÃni vÃsudevÃditrÅïi rÆpÃïi 'manu«yÃ÷' sÃdhÃraïÃ÷ 'neÇgayanti' na jÃnanti / 'turÅyam' aniruddhÃkhyaæ tu 'vadanti' jÃnanatÅtyevaærÆpeïa ahameva catu«ÂvasaÇkhyÃviÓi«ÂavÃsudevÃdivividharÆpatayà bahutvena vidheya ityartha÷ / 'ahamapohya÷' 'na surÃæ pibet' (manu. 11-94.) ityÃdivÃkyenÃpriyÃditi Óe«a÷/ tathà ca "ni«edhabuddhivi«ayamapriyaæ hi hare÷ sm­tam"iti bhÃgavatatÃtparyokte÷ surÃpÃnÃdikaæ madaprÅtisÃdhanatvÃt ni«idhyate ityapriyadvÃrÃ
'na surÃæ pibet' ityÃdinà ahameva ni«edhya ityartha÷ / athavà - ahamapriyÃdapohya÷ mamÃprÅtikarÃtsurÃpÃnaÓabditÃt "surà harerguïà me syu÷"iti cintanÃttapadapek«ya apohyo ni«edhya ityartha÷ / taduktaæ bhÃgavatatÃtparye - vidhirÆpatvena kalpanaæ vikalpa÷ catvÃri vÃgityÃdi / tatra vÃgityanuvÃda÷ /

vidhibhÃge hare÷ pÆjaivÃbhidhÃne ca tadguïÃ÷ /
vikalpe tadbahutvaæ cÃpyapohe tu tadapriyam /
ucyate sarvavede«u tacca veda sa eva hi // iti / tathà -

surà harerguïÃ÷ proktÃste me syuriti cintanam /
surÃpÃnamiti proktaæ tanna kuryÃtkatha¤cana // iti /

tattvapradÅpe tu - 'dve và va brahmaïo rÆpe' iti vikalpya vividhaæ kalpayitvà 'tatra yassa ÃtmÃ' (talavakÃrabrÃhmaïam) iti sado«Ãdapohyo nirde«atvena vidheyo 'pyahamevetyartha÷ ukta÷ / atra tattvapradÅpapak«e vikalpyeti lyap / ÂÅkÃk­tpak«e tu vikalpyaÓabdassamÃsÃntargato vyasto veti viÓe«a÷ / iyaæ ca bhagavati

vÃkyasamanvayarÅti÷ - Ãdyasya itiÓabdasya prakÃrÃrthasya h­dayamityanenÃnvaya÷ / dvitÅyasya evaæbhÆtÃyà ityartha÷ / tathà ca hyevaæbhÆtÃyà vidhini«edhÃdirÆpÃyà anyaparatvena pratÅtÃyÃÓcÃsyÃÓÓruteriti 'mÃæ vidhatte' ityÃdyuktaprakÃreïa 'h­dayaæ' tÃtparyam 'ahameva veda' jÃnÃmi 'madanya÷ kaÓcana' ko 'pi viÓe«ata÷ prÃya÷ na veda na jÃnÃtÅtyartha÷ / bhÃgavata ityanantaraæ tadeva ÓÃstragamyamityuktatvÃt na kathamitiÓaÇkÃvakÃÓa iti vÃkyaÓe«a÷ // 4 //

// iti samanvayÃdhikaraïam //


_________________________________________________________________________________


// 5. Åk«atyadhikaraïam //



BBsBh_1,1.5.1:
%<nanu yato vÃco nivartante / aprÃpya manasà saha /
(tai.u. 2-4-1.)>%

BBsBhDÅp_1,1.5.1:
atrÃdhikaraïe saæÓabdoktaæ vÃcyatvaæ kÃrtsnyaæ cÃk«ipya samÃdhÅyate / pÆrvapak«ayati - nanviti / 'ityÃdibhiÓÓrutibhi÷' iti t­tÅyÃpa¤camyarthe / netyÃdyÃvartate / tathà ca 'tat' pÆrvasÆtre tacchabdoktaæ brahmaÓabdagocaraæ ÓÃstroktaæ kÃraïaæ na, kuta÷? yato na Óabdagocaraæ ÓÃstramukhyÃrtha÷ na, tadapi kuta÷? yato na Óabdagocaraæ ÓabdÃvÃcyaæ, nacek«aïÅyatvavirodha÷ tadasiddhe÷ / kuta÷? yato na tadgocaraæ j¤Ãnavi«aya÷ na, aj¤eyamiti yÃvat / na cÃvÃcyatvÃj¤eyatvayorasiddhi÷ / "yato vÃco nivartante"ityÃdi Óruteriti yojanÃ/ 'yato vÃca÷' iti vÃkye avÃcyatvasya 'aprÃpya manasà saha' ityaj¤eyatvasya ca uktatvÃditi bhÃva÷ / "trayÅ na ÓrutigocarÃ"ityatra gocaraÓabdasya viÓe«yaliÇgatayà prayogÃt 'na tacchabdagocaram' iti sÃdhu / sudhÃyÃæ tu ÓabdÃnÃæ gavÃæ j¤ÃnÃnÃæ caraÓcaraïaæ v­ttiryasmin tacchabdagocaramiti vyadhikaraïabahuvrÅhiæ caraÓcaraïamasyÃstÅti matvarthÅyÃcpratyayÃntatvaæ cÃÓritya Óabdagocaramityasya sÃdhutvamuktam / 'yata÷' iti taittirÅyavÃkyam / yato 'vÃco' vedà vÃgindriyÃïi
ca 'manasÃ' manorÆpendriyeïa saha 'tamaprÃpya' tadvi«ayakav­ttij¤ÃnamajÃnantya eva nivartante / taæ brahmaïa Ãnandaæ vidvÃnna bibheti ityartha÷ / guïaguïinorabhedÃÓrayeïaitadudÃh­tam /



----------

BBsBh_1,1.5.2:
%<'aÓabdamasparÓamarÆpamavyayaæ tathÃrasaæ nityamagandhavacca yat'/
(kaÂha. 3-15.)>%

BBsBhDÅp_1,1.5.2:
'aÓabdam' iti kÃÂhakavÃkyam / atra sarvatra yacchabdo yojya÷ / na vidyate Óabdo guïa÷ pramÃïaæ và yasmiæstattathoktam / prÃk­taÓabdaguïaÓÆnyaæ ÓabdapramÃïÃvi«aya÷ Óabdabhinnaæ cetyartha÷ / 'asparÓaæ' sparÓaguïaÓÆnyaæ tata eva sparÓaliÇgÃvi«aya÷ tadbhinnaæ ca, 'arÆpaæ' rÆparahitam ata eva cak«u«apratyak«Ãvi«ayastadbhinnaæ ca / 'arasaæ' rasaguïaÓÆnyaæ rasabhinnaæ ca / agandhamityasyÃpyupalak«akametat /

anena pa¤camÃtrÃvilak«aïatvamapyuktam / 'avyayaæ nityam' ityÃbhÃyÃæ svarÆpato dehataÓca nÃÓaÓÆnyatvamucyate / agandhavadityanena gandhavatp­thivÅlak«aïatvamuktam / anenopalak«aïayà pa¤camahÃbhÆtavilak«aïatvamapyuktaæ bhavati / asya 'nicÃyya taæ m­tyumukhÃtpramucyate' ityanenÃnvaya÷/



----------

BBsBh_1,1.5.3:
%<'avacanenaiva provÃca' (bëkalaÓruti÷)>%

BBsBhDÅp_1,1.5.3:
'avacanena' ityanyacchrutivÃkyam / 'avacanena' vacanav­ttiæ vinaiva lak«aïayà 'provÃca brahma guru÷' Ói«yÃyopadideÓeti pararÅtyÃrtha÷ /



----------

BBsBh_1,1.5.4:
%<'yadvÃcÃnabhyuditaæ yena vÃgabhyudyate ... yacchrotreïa na Óruïoti yena Órotramidaæ Órutam'
(ke.1.)
ityÃdibhiÓÓrutibhi÷ na tacchabdagocaram />%

BBsBhDÅp_1,1.5.4:
'yadvÃcÃ' ityanyattalavakÃravÃkyam / 'vÃcÃ' taduccÃryeïa Óabdena yat 'anabhyuditam' anuktam / yena vÃk 'abhyudyate' ucyate / Órotrendriyeïa na Ó­ïoti puru«a÷ / yenedaæ Órotraæ Órutaæ tadeva brahma tvaæ viddhÅtyartha÷ / atra pÆrvapak«arÅtyà vacanav­ttini«edha÷ / ÃdipadenaivaæjÃtÅyakà Órutirg­hyate /



----------

BBsBh_1,1.5.5:
%<netyÃha ->%
#<Åk«ater nÃÓabdam  | BBs_1,1.5 |>#
%<'sa etasmÃjjÅvaghanÃtparÃtparaæ puriÓayaæ puru«amÅk«ate' (pra.5-5.)
'ÃtmanyevÃtmÃnaæ paÓyet' (b­.6-4-23.)
'vij¤Ãya praj¤Ãæ kurvÅta' (b­. 6-4-21.)
ityÃdivacanairÅk«aïÅyatvÃdvÃcyameva />%

BBsBhDÅp_1,1.5.5:
siddhÃntayatsÆtramavatÃrayati - neti // itiÓabda Ãvartate / tathà ca atra sÆtrakÃra÷ iti pÆrvapak«yuktaæ ÓrutitÃtparyÃparij¤ÃnaprÃptaæ brahmaïo 'vÃcyatvaæ neti ni«edhatÅtyartha÷ / sÆtraæ paÂhati - Åk«ateriti / atra tadityanuvartate / tacca ÃdhyÃyaparisamÃpte÷ vidheyasamarpakamapÅhoddeÓyasamarpakam / na vidyate Óabdo vÃcako yasya tadaÓabdam / tathà ca 'tat' brahma 'aÓabdaæ' ÓabdÃvÃcyaæ na, kintu vÃcyameva / kuta÷? Åk«ate÷ / dhÃtunirdeÓo 'yaæ, tathaiva sudhokte÷ / tathÃpi ÓabdamÃtrasyÃsÃdhakatayà tena tadartho lak«yate / tena prak­tÃnukÆlatayek«aïÅyatvaæ vivak«yate / tathà ca 'Åk«ate÷' Åk«aïÅyatvÃt j¤Ãnavi«ayatvÃdityartha÷ ityÃÓayena sÆtraæ vyÃca«Âe - sa iti / idaæ ca «aÂpraÓnavÃkyam / atra "ya÷ punaretaæ trimÃtreïaumityanenaivÃk«areïa paraæ puru«amabhidhyÃyÅta sa tejasi sÆrye sampanno yathà pÃdodarastavacà vinirmucyate evaæ ha vai sa pÃpmanà vinirmukta÷ sa sÃmabhirunnÅyate brahmalokam"iti pÆrvavÃkye prak­to ya÷ akÃrokÃramakÃrÃkhyÃæÓatrayayuktapraïavoktaprakÃreïa paramÃtmÃnamabhidhyÃya tamaparok«Åk­tya ca tejorÆpe sÆrye sampannatvagvinirmuktasarpavadvidhÆtapÃpassÃmÃbhimÃnidevai÷ satyÃkhyaæ brahmalokaæ prÃpta÷ praïavopÃsako jÅva÷ sa÷ 'jÅvaghanÃt' jÅvasÃrÃttacchre«ÂhÃt 'etasmÃt' caturmukhÃttadupadeÓena 'parÃtparam'
uttamÃduttamaæ 'puriÓayaæ'

sakaladehÃntargataæ 'puru«aæ' pÆrïaæ vÃsudevaæ paramÃtmÃnaæ 'Åk«ate' jÃnÃtÅtyartha÷ / yadyapi «aÂpraÓnaÂÅkÃyÃæ "jÅvaghanÃdviri¤cÃttadupÃsanayeti yÃvat, Åk«ate punarabhiv­ddhaj¤Ãno bhavati / Åk«itvÃca taæ prÃpnoti"ityukterÅk«ateraparok«aj¤ÃnÃrthatvaæ pratÅyate / tathÃpi mÆle j¤ÃnasÃmÃnyavi«ayatvarÆpek«aïÅyatvahetorasiddhiparihÃrÃya asyÃ÷ ÓruterupanyastatvÃt "hiraïyagarbhopadeÓena"iti ÂÅkokteÓceha prak­tÃnuguïyÃdÅk«ati÷ parok«aj¤ÃnÃrtho vyÃkhyeya÷/ 'Ãtmani' ityaparaæ kÃïvavÃkyaæ jij¤ÃsÃnaye vyÃk­tam / 'vij¤Ãya' ityanyadvÃjasaneyavÃkyam/ 'brÃhmaïo' brahmani«Âho dhÅra÷ 'taæ' paramÃtmÃnamevaæ ÓÃstreïÃcÃryÃdvà 'vij¤Ãya' parok«ato j¤Ãtvà 'praj¤Ãæ' prak­«Âamapok«aj¤Ãnaæ 'kurvÅta'

sampÃdayedityartha÷ / ityÃdÅti / evamÃdivÃkyairityartha÷ / ÃdiÓabdena "Ãtmà và are dra«Âavya÷"(b­.u. 4-4-5.) "ajaÃtmà mahÃn dhruva÷"(b­.u. 6-4-20.) "tameva dhÅro vij¤Ãya"(b­.u. 6-4-21.) ityÃdikaæ g­hyate / Åk«aïÅyatvÃt / avagamopalak«akametat / anyathÃnanvayÃt / anenÃsiddhi÷ parih­tà / tadanyathÃnupapatteriti Óe«a÷ / vÃcyameveti sautrana¤dvayalabdhÃrthokti÷ / na tvavÃcyaæ nÃpi lak«yamiti evaÓabdÃrtha÷ / tadityanenÃsyÃnvaya÷ / aniyamasÆcanÃya sÆtrabhëyayo÷ pratij¤Ãhetvorvyutkrameïokti÷ /



----------

BBsBh_1,1.5.6:
%<aupani«adatvÃnnÃvacanenek«aïam />%

BBsBhDÅp_1,1.5.6:
nanvastvÅk«aïÅyatvaæ brahmaïa÷, tathÃpi na tadanyathÃnupapattyà tasya vÃcyatvaæ vÃcyaæ pratyak«ÃdinÃpÅk«aïÅyatvopapatterityata Ãha - aupani«adatvÃditi / tadityetadvipariïamyÃnuvartate / tathà ca 'tasya' brahmaïa÷ 'aupani«adatvÃt' upani«adekasamadhigamyatvÃt 'avacanena' vacanetarapramÃïena 'Åk«aïaæ' j¤Ãnaæ netyartha÷ / tathà ca Órutism­tisÃhÃyyarahitapratyak«ÃdyavedyatvaviÓi«Âek«aïÅyatvÃnyathÃnupapattyà brahmaïo vÃcyatvaæ siddhyatyeveti bhÃva÷ / pariÓe«apramÃïaparatayà và idamÃv­ttya vyÃkhyeyam / yojanà tu brahmaïaÓruti«Æktaæ Åk«aïaæ pramÃïenaiva hi bhavet / prasaktapramÃïe«u ca 'nÃvacanena' vacanetarapramÃïenek«aïaæ sambhavati aupani«adatvÃt vacanenaiva bhavadÅk«aïaæ nÃvacanena vacanav­ttyanyalak«aïÃdinà sambhavati / kuta÷? 'avacanena' bhÃvapradhÃno bahuvrÅhi÷ / avacanatvenÃvÃcyatvena nimittena ata÷ pariÓe«ÃdÅk«aïaæ vÃcyatvameva sÃdhayatÅti /



----------

BBsBh_1,1.5.7:
%<'sarve vedà yatpadamÃmanti tapÃæsi sarvÃïi ca yadvadanti' /
(kaÂha. 2-15.)>%

BBsBhDÅp_1,1.5.7:
nanu ÓrutisiddhamavÃcyatvaæ kathamÅk«aïÅyatvayuktimÃtreïa dÆ«yate? 'prÃbalyamÃgamasyaiva' iti yuktita÷ Órute÷ prÃbalyokterityata÷ sautro heturÃgamopalak«aka iti bhÃvena vÃcyatve Órutism­tÅ cÃha - sarva iti // kaÂhÃnÃmiyaæ Óruti÷/ sarve vedà 'yatpadaæ' yasya brahmaïa÷ svarÆpam 'Ãmananti' mukhyav­ttyà satÃtparyaæ pratipÃdayanti / sarve vedÃ÷ sarvÃïi tapÃæsi prasiddhÃni 'yat' brahma prati 'vadanti' yaduddeÓena kartavyÃnÅti bodhayantÅtyartha÷ / tattvapradÅparÅtyà 'tapÃæsi' ÃlocanarÆpà yuktaya iti và / sarvairvedairahameva 'vedyo' mukhyata÷ pratipÃdya÷ / ahaæ 'vedÃntak­t' brahmasÆtrak­t 'vedavit' vedÃrthaj¤ÃnÅ ceti gÅtÃsm­tyartha÷ / ÃdipadÃt 'atha kasmÃducyate' 'nÃmÃni sarvÃïi' 'vacasÃæ vÃcyamuttamam' ityÃdessaÇgraha÷ / tathà ca Órutau 'Ãmananti' iti sÃk«ÃdvÃcyatvokte÷,
sm­tau ca 'ahameva' ityavadhÃraïopapattaye mukhyatayà vedyatvasya vivak«aïÅyatvÃt tasya ca vÃcyatvaæ vinÃyogÃtsarvaÓabdalak«aïÃyÃÓcÃsambhavÃdvÃcyatvamevÃbhyÃæ siddhyatÅti bhÃva÷ / sm­tibhyaÓcetyasya vÃcyamevetyanenÃnvaya÷ / ÃdiÓabdopÃttaÓrutism­tyapek«ayà bahuvacanam / na kevalamÅk«aïÅyatvahetoriti cÃrtha÷ /


vedaiÓca sarvairahameva vedyo vedÃntak­dvedavideva cÃham /
(bha.gÅ. 15-15.)

ityÃdiÓrutism­tism­tibhyaÓca /


----------

BBsBh_1,1.5.8:
%<avÃcyatvÃdikaæ tvaprasiddhatvÃt />%

BBsBhDÅp_1,1.5.8:
nanvevaæ vÃcyatvasya yuktyÃdisiddhatve avÃcyatvÃj¤eyatvÃbhidhÃyakodÃh­taÓrute÷ 'yato vÃca÷' ityÃdirÆpÃyÃ÷ kà gatirityata Ãha - avÃcyatvÃdikamiti / aj¤eyatvamatarkyatvaæ ca ÃdiÓabdÃrtha÷ / tuÓabda÷ ÓaÇkÃvyÃvartaka÷ bhinnakrameïÃvadhÃraïe và / tathà ca 'aprasiddhatvÃt' sÃkalyena agocaratvÃnnimittÃdeva brahmaïi 'avÃcyatvÃdikam' avÃcyatvÃdivyapadeÓo yujyata iti na tadvirodha iti bhÃva÷ / anena siddhÃnte 'aÓabdam' ityÃderaprasiddhatvÃtsÃkalyena vÃcakaÓabdaÓÆnyamityÃdirtha÷ / 'avacanena' ityasya tu sÃkalyena vacanamantareïetyartha ityuktaæ bhavati /



----------

BBsBh_1,1.5.9:
%<na tadÅd­giti j¤eyaæ na vÃcyaæ na ca tarkyate /
paÓyanto 'pi na paÓyanti mero rÆpaæ vipaÓcita÷ //
itivat //>%

BBsBhDÅp_1,1.5.9:
nanvaprasiddhinimittako 'vÃcyatvÃdivyapadeÓa÷ kva d­«Âa ityata Ãha - na taditi / yasmÃt 'vipaÓcito' j¤Ãnino mero rÆpaæ paÓyanto 'pi 'Åd­giti' sÃkalyena 'na paÓyanti' na jÃnanti / anenÃprasiddhatvahetu÷ sÆcita÷ / tasmÃnmero rÆpaæ na j¤eyaæ pratyak«eïa / na vÃcyaæ Óabdena / 'na tarkyate' nÃnumÅyate ca liÇgenetyucyata ityartha÷ / itivaditi / iti vÃkya ivetyartha÷ / asyÃvÃcyatvÃdikamiti pÆrveïÃnvaya÷ / tathà ca yathà merurÆpe aprasiddhinimittakÃvÃcyatvÃdivyapadeÓastathà brahmaïyapÅti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.5.10:
%<aprasiddheravÃcyaæ tadvÃcyaæ sarvÃgamoktita÷ /
atarkyaæ tarkyamaj¤eyaæ j¤eyamevaæ paraæ sm­tam //
iti gÃru¬e //>%

BBsBhDÅp_1,1.5.10:
na kevalaæ 'paÓyanta÷' ityuktyanyathÃnupapattimÃtreïaiva aprasiddheraj¤eyatvÃtarkyatvÃvÃcyatvavyapadeÓa iti vyavasthà siddhÃ, api tu sm­tisiddhà ceti bhÃvenÃha - aprasiddheriti / tadbrahma yata÷ 'paraæ' pÆrïam atassÃkalyenÃprasiddhatvÃdavÃcyamucyate / sarvasadÃgamoktatvÃttatprasiddhatvÃdvÃcyaæ ca bhavatÅtyartha÷ / evamaprasiddhiprasiddhibhyÃæ tat atarkyam anumeyaæ ca aj¤eyaæ j¤eyaæ j¤Ãnipratyak«agamyaæ ca 'sm­taæ' sm­tikÃrairuktamityartha÷ / gÃru¬e ityanantaraæ uktamiti Óe«a÷ / asyÃpyavÃcyatvÃdikamityanenÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.5.11:
%<na cÃÓabdatvamitarasiddham //>%

BBsBhDÅp_1,1.5.11:
evaæ 'yato vÃca÷' ityÃdiÓrutÅnÃæ yuktyÃdibalÃdarthÃntaropapatterna tadbalÃcchabdÃvÃcyaæ brahmeti sÆtraæ vyÃkhyÃyÃpavyÃkhyÃæ pratyÃkhyÃti - na ceti / caÓabda÷ svasiddhamapi netisamuccaye / tathà ca jagatkÃraïaæ 'aÓabdaæ' pradhÃnaæ na, kuta÷? aÓabdaæ hi tat / 'aÓabdaæ' pradhÃnaæ kÃraïaæ neti vÃ, kuta÷? 'Åk«ate÷' 'tadaik«ata' iti jagatkÃraïasyek«aïakart­tvaÓravaïÃtpradhÃnasya cÃcetanatvena tadasambhavÃditi sÃÇkhyamatanirÃkaraïaparatayà vyÃkhyÃne prathamapratij¤ÃyÃæ hetÆk­tam 'aÓabdatvam' aÓrautatvam

'itarasiddhaæ' svetarasÃÇkhyasiddhaæ na, na kevalametÃvat, kintu svasiddhamapi na, sÃÇkhyena vaidikatvÃbhyupagate÷ / sÆtrakÃreïa 'ajÃmekÃm' (tai. Ã. 10-10-1.) ityÃdi ÓrutyuktatvÃÇgÅkÃrÃt /

yadvà - tattvapradÅparÅtyà mÃyinà sÃÇkhyaæ prati hetutvenopanyastamaÓabdatvaæ mÃyÅtarasya sÃÇkhyasya na siddhaæ nÃpi sÃÇkhyetaramÃyisiddhamuktahetubhyÃmeva / tathà cÃsiddhiriti na tadvyÃkhyÃnaæ yuktamitibhÃva÷ / evamaÓabdatvaæ Órautatvaæ brahmaïassÃÇkhyetaramÃyisiddhaæ na, tanmate avÃcyatvÃt / cakÃrÃdÅk«it­tvamapi siddhaæ na, tasyek«atisvarÆpatvÃdityapi vyÃkhyeyam / tathà ca hetudvayamapi svapak«apratikÆlamiti na paravyÃkhyà yukteti bhÃva÷ tattvapradÅpe tu 'naca' ityÃdibhëyaæ 'itarasiddhaæ' mÃyisiddhamaÓabdatvaæ na Órutyartha÷ uktanyÃyena brahmaïo vÃcyatvÃt / evam 'aÓabdatvam' avÃcyatvaæ brahmaïa itarasya mÃyino 'pi na siddham / brahmaïi vyavahÃrÃbhÃvaprasaÇgÃt iti dvedhà vyÃkhyÃyaparak­tavyÃkhyÃpratyÃkhyÃnÃya paroktaheto«ÂÅkÃrÅtyÃsiddhyuktiparatayÃpi vyÃkhyÃtam // 5 //



----------

BBsBh_1,1.5.12:
#<gauïaÓcennÃtmaÓabdÃt  | BBs_1,1.6 |>#

BBsBhDÅp_1,1.5.12:
Åk«aïÅyatvasya hetorvyadhikaraïÃsiddhimÃk«ipya samÃdhÃtuæ sÆtram - 'oæ gauïaÓcennÃtmaÓabdÃt' iti / asyÃrtha÷ - 'yata÷ ÃtmanyevÃtmÃnaæ paÓyet' ityÃdiÓrutyukta Ãtmà 'gauïa÷' sattvÃdiguïabaddho jÅva evÃtastadanyathÃnupapattyà vÃcyo 'pi sa eva syÃnna nirguïa÷ paramÃtmeti cet - na, kuta÷? 'ÃtmÃnaæ paÓyet' itÅk«aïÅye tasminnÃtmaÓabdaÓravaïÃditi / 'ÃtmapatasÃmÃnÃdhikaraïyÃya pulliÇganirdeÓa÷' //



----------

BBsBh_1,1.5.13:
%<na ca gauïa Ãtmà d­Óyo vÃcyaÓca na nirguïa iti yuktam /
ÃtmaÓabdÃt />%

BBsBhDÅp_1,1.5.13:
sÆtraæ vyÃca«Âe - na ceti / atra yato 'd­Óya÷' Åk«atiÓrutau d­Óyatayokta÷ 'ÃtmÃ' jÅvÃkhyo gauïa eva atastadanyathÃnupapattyà vÃcyo 'pi sa eva syÃt 'na nirguïa÷' guïÃtÅto vi«ïu÷ 'd­Óya÷' Åk«atiÓruttyukta÷ / gauïagrahaïe bÃdhakasyetaraj¤Ãpakasya cÃbhÃvÃditi bhÃva÷ / ato na sa vÃcya÷ iti codyaæ na yuktam / kuta÷? 'ÃtmaÓabdÃt' 'Ãtmanyeva' iti vÃkye Åk«aïÅye tasmin ÃtmaÓabdaÓravaïÃdd­Óyo nirguïa eva, ata evek«atyà liÇgena vÃcyo 'pi sa eva bhavediti yojanà / yadyapi sudhÃyÃæ gauïapadaæ mÃyÃÓabalitaiÓvaryÃdidharmayuktasaguïabrahmaparatayà vyÃkhyÃtaæ tathÃpi pÆrvapak«iïo mÃyÃÓabalitaæ và guïabaddhà jÅvà và d­Óyà vÃcyÃÓca, na sarvathà nirguïaæ brahmetyÃÓayÃnna virodha÷ /



----------

BBsBh_1,1.5.14:
%<yo guïaissarvato hÅno yaÓca do«avivarjita÷ /
heyopÃdeyarahita÷ sa ÃtmetyabhidhÅyate /
etadanyasvabhÃvo ya÷ so 'nÃtmeti satÃæ matam /
anÃtmanyÃtmaÓabdastu sopacÃra÷ prayujyate //
iti vÃmane //>%

BBsBhDÅp_1,1.5.14:
nanvÃtmaÓabdasadbhÃve kuto 'yaæ nirguïo na gauïa ityata Ãha - ya iti / ya÷ 'sarvata÷' prakÃreïa 'guïai÷' sattvÃdibhi÷ ÓÆnya÷ yaÓca dukhakhÃdido«arahita÷ yaÓca heyopÃdeyarahita÷ / bhÃvapradhÃno 'yam / heyatvasahitopÃdeyatvarahita iti / upÃdeya evetyartha÷ / tattvapradÅparÅtyà svÃbhÃvikado«arahito guïapÆrïatvenÃptakÃmatvÃdupÃdeyarahita iti và / tattvodyotaÂÅkÃrÅtyà do«ÃbhÃvÃddhÃturabhÃvÃdvà heyatvarahita÷, laukikaguïÃbhÃvÃdupÃdÃturanyasya svatantrasyÃbhÃvÃdvà upÃdeyatvarahita÷ ani«ÂÃbhÃvÃddheyaæ nÃsti, apÆrtyabhÃvÃdupÃdeyamasya nÃstÅti và tathokta÷ / ya evaæ bhÆtassa ÃtmetyabhidhÅyate / ya etadviruddhasvabhÃvavÃn so 'nÃtmeti satÃæ mataæ sammatamitytha÷ / kvacit 'h­di hye«a ÃtmÃ'

ityÃdÃvetadanyasvabhÃve 'pyÃtmapadaprayogÃt
kathaæ so 'nÃtmetyata Ãha - anÃtmanÅti / 'anÃtmani' ÃtmaÓabdamukhyÃrthabhinne jÅve 'ÃtmaÓabda÷' 'sopacÃra÷' upacÃra÷ paramamukhyav­ttyanyamukhyav­tti÷ tatsahitastadv­ttika ityartha÷/ tuÓabdo viÓe«Ãrtha÷ / 'vÃmane' ityanantaraæ 'nirguïaikani«ÂhatvenoktÃt' iti Óe«a÷ / asya nÃyaæ d­Óyo

vÃcyaÓca gauïa÷, kintu nirguïa evetyanenÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.5.15:
%<'dve vÃva brahmaïo rÆpe Ãtmà caivÃnÃtmà ca /
tatra ya÷ sa Ãtmà sa nitya÷ Óuddha÷ kevalo nirguïaÓca /
atha ha yo 'nÅd­Óa÷ so 'nÃtmÃ' iti talavakÃrabrÃhmaïam />%

BBsBhDÅp_1,1.5.15:
atraiva pramÃïÃntaramÃha - dve vÃveti / 'brahmaïa÷' parabrahmaïa÷ rÆpaæ ca rÆpaæ ca rÆpe / tatrÃdyo rÆpaÓabda÷ svarÆpapara÷ dvitÅyo rÆpyate j¤Ãyate brahmÃkhyamiti vyutpattyà pratimÃpara÷ / vÃveti nipÃtasamudÃya÷ prasiddhidyotaka÷ / te rÆpe darÓayati - Ãtmeti / ÃtmaÓabdamukhyavÃcyastadavÃcyaÓcetyartha÷ / 'tatra' ÃtmanÃtnormadhye 'sa ya÷' ityanvaya÷ / anyathà paunaruktyÃt / tathà ca 'sa÷' prasiddho 'ya÷' Ãtmà ÃtmaÓabdamukhyÃrtho vi«ïu÷ 'sa÷ nitya÷' dehahÃnyÃdirahita÷ 'Óuddha÷' karmalepavidhura÷ 'kevala÷' ja¬ÃmiÓra÷ 'nirguïa÷' sattvÃdiguïÃbaddha ityartha÷ / co viÓe«aïasamuccaye / evaæ prathamoddi«ÂÃtmaÓabdÃrthaæ lak«aïamukhena pradarÓya athÃnÃtmÃnamuktalak«aïavyatirekamukhena darÓayati - atheti / yasmÃdÃtmà evaæ bhÆta÷ 'atha' tasmÃt 'yo 'nÅd­Óa÷' nityatvÃdirahita÷ ha prasiddha÷ / 'so 'nÃtmeti' satÃæ sammatamityartha÷ / 'brÃhmaïam' ityanantaraæ yato nirguïasya vi«ïorevÃtmatvaæ vaktÅti
Óe«a÷ / asyÃpi 'vÃmane' itivadanvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.5.16:
%<na ca mukhye satyamukhyaæ yujyate />%

BBsBhDÅp_1,1.5.16:
nanÆpacÃreïÃpyÃtmaÓabdasya gauïe prayogasadbhÃvÃtsa eva Órutyukto d­Óya Ãtmà kiæ na syÃdityata Ãha - na ceti / 'mukhye' ÃtmapadamukhyÃrthe nirguïe d­Óyatayek«atiÓrutipratipÃdye sambhavati sati amukhyÃrthagauïagrahaïaæ na yujyata ityartha÷ / atra satÅtyanena mukhyasambhavÃkhyo heturukta÷ / amukhyaæ na yujyata ityanena sÃdhyam / ubhayasamuccaye ÓaÇkÃparihÃrasamuccaye và caÓabda÷ // 6 //



----------

BBsBh_1,1.5.17:
#<tanni«Âhasya mok«opadeÓÃt  | BBs_1,1.7 |>#

BBsBhDÅp_1,1.5.17:
nanu ÃtmaÓabdo mukhyata eva gauïÃtmapara÷ kiæ na syÃt / na coktaÓrutism­tivirodha÷, tatrÃtmaÓabdo nirguïe vi«ïau mukhyo jÅve«vamukhya ityanukte÷ ÃtmanÃtmaÓabdayoÓcetanÃcetanavi«ayatvasambhavÃt / ki¤ca - ÃtmÃnÃtmaÓabdayo÷ prasiddhacetanÃcetanaparatveÓruterÃrjavaæ, prasiddhÃrthÃparityÃgÃt, rÆpaÓabdasyÃnekÃrthÃkalpanÃcca / na ca jÅve nirde«atvÃdyayoga÷, du÷khÃdido«asyaupÃdhikatvena jÅvasyÃpi svabhÃvato nirde«atayà Órute÷ svabhÃvavi«ayatvopapatterityÃÓaÇkÃæ parihartuæ sÆtraæ paÂhati - oæ tanni«Âhasya iti// neti vartate / tathà ca - 'tanni«Âhasya' asya Ãtmaj¤Ãnina÷ 'mok«opadeÓÃt' nÃtmaÓabdamukhyavÃcyo gauïa iti sÆtrÃrtha÷ /



----------

BBsBh_1,1.5.18:
%<na hi gauïÃtmani«Âhasya mok«a÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.5.18:
tanni«Âhasya mok«opadeÓe 'pi kuto 'yamÃtmà na gauïa ityaprayojakatvamÃÓaÇkhyÃha - na hÅti /

gauïamok«apadasamabhivyÃh­to hiÓabdo virodhÃkhyahetusÆcaka÷ / tathà ca - 'hi' yasmÃt 'gauïÃtmani«Âhasya' guïabaddhajÅvaj¤Ãnina÷ tajj¤ÃnÃdguïabandhaniv­ttirÆpo 'mok«o' na sambhavati, virodhÃt tasmÃt 'na hi' nÃprayojakatà ÓaÇkyetyartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.5.19:
%<yasyÃnuvitta÷ pratibuddha Ãtmà asmin sandohe gahane pravi«Âa÷ /
sa viÓvak­tsa hi sarvasya kartà tasya loka÷ sa u loka eva
(b­.u. 6-4-13.)
ityÃtmani«Âhasya mok«a upadiÓyate />%

BBsBhDÅp_1,1.5.19:
asiddhiÓaÇkÃæ parihartuæ ko 'sÃvÃtmani«Âhasya mok«opadeÓa ityatastaæ darÓayati - yasyeti / atra Óruti÷ svaprayuktamuÓabdam eveti vyÃca«Âe / 'u' eka÷ pradhÃna iti và / tacchabdo vi«ïutajj¤Ãnipara÷ / tathà ca - 'hi' yasmÃt 'sa÷' vi«ïu÷ 'sarvasya kartÃ' tasmÃdeva 'viÓvak­t' vÃyukartà 'pratibuddha÷' svatassarvaj¤a÷ 'asmin sandohe' sanduhyate puru«Ãrtho aneneti và kÃryakÃraïasaÇkhÃtarÆpatvÃdvà bhÆtasamudÃyarÆpatvÃdvà sandohanÃmake madhyadehe sthite 'gahane' gambhÅre h­dayaguhÃsthÃne 'pravi«Âa÷' sa÷ 'ÃtmÃ' vi«ïu÷ 'yasya' yenopÃsakena 'anuvitta÷' samayagj¤Ãta÷ 'tasya' adhikÃriïa÷ 'u' pradhÃna÷ tasya vi«ïoryo 'loka÷' sa eva loka÷ sthÃnaæ bhavatÅtyartha÷ / 'sandoghe' iti pÃÂhe 'pyayayamevÃrtha÷ 'sandehe' iti pÃÂhe anekÃrthasaÇkaÂa ityartha÷ / tattvapradÅpe tu - sa viÓvak­t k­tak­tya÷ / kuta÷? yata÷ sa hi
paramÃtmà prasanna÷ sarvaÓakti÷ sarvamasya j¤Ãnina÷ kÃryaæ karotÅtyuktam / asmin pak«e prathama÷ prathamÃntatacchabdo vi«ïuj¤Ãnipara÷, viÓvaÓabda÷ k­tyapara÷, sarvaÓabdo j¤ÃnikÃryapara÷ / ÂÅkÃk­tpak«e tu - prathama÷ prak­tavi«ïupara÷, viÓvaÓabdo vÃyupara÷, sarvaÓabdo jagatpara iti bheda÷ / pak«advaye 'pi dvitÅyat­tÅyau vi«ïutallokapara/ 'iti' ityevaærÆpe b­hadÃraïyake 'Ãtmani«Âhasya' tajj¤Ãnino 'mok«a upadiÓyate' / asya yata ityupadiÓyate ato 'na gauïa ÃtmÃ' iti vak«yamÃïapratij¤ayÃnvaya÷ / sÆtrasya tu na gauïa ÃtmaÓabda iti pÆrveïÃnvaya÷ / Ãtmetyanena sautratacchabdo nÃtmaÓabdapara÷, kintvarthata÷ pradhÃnÃtmapara ityuktaæ bhavati /



----------

BBsBh_1,1.5.20:
%<ayamÃtmà brahma (mÃ.u. 1-2, b­.u. 4-5-19.)>%

BBsBhDÅp_1,1.5.20:
ÃtmaÓabdo vi«ïÃveva mukhya÷ na jÅve«vityatra na kevalaæ tanni«ÂhasyetyÃdinoktamanumÃnaæ mÃnam, kintu sÆtrak­dabhipretÃ÷ spa«ÂaÓrutism­tayaÓceti bhÃvena tÃæ tÃÓcÃha - ayamiti / brahmetyantasya upadiÓyata iti pÆrveïÃnvaya÷ / 'ayamÃtmÃ' ramÃbrahmÃdi«u ÃdÃnÃdikart­tvena sthita÷ Ãtmà 'brahma' vi«ïureveti mÃï¬ÆkaÓrutyartha÷
"so 'yaæ vi«ïÆ ramÃbrahmarudrÃnantÃdiga÷ sadà / ÃdÃnÃdanakart­tvÃdÃtmÃ"iti mÃï¬Ækabhëyokta÷ /



----------

BBsBh_1,1.5.21:
%<brahmeti paramÃtmeti bhagavÃniti Óabdyate //
dattaæ durvÃsasaæ somamÃtmeÓabrahmasambhavÃn //
cetanastu dvidhà prokto jÅva Ãtmeti ca prabho /
jÅvà brahmÃdaya÷ proktà Ãtmaikastu janÃrdana÷ //
itare«vÃtmaÓabdastu sopacÃra÷ prayujyate /
tasyÃtmano nirguïasya j¤ÃnÃnmok«a udÃh­ta÷ //
saguïÃstvapare proktÃstajj¤ÃnÃnnaiva mucyate /
paro hi puru«o vi«ïustasmÃnmok«astatassm­ta÷ //
iti pÃdme //>%

BBsBhDÅp_1,1.5.21:
"vadanti tattattvavidastattvaæ yajj¤Ãnamadvayam / brahma"ityaparaæ bhÃgavatavÃkyam / advayaæ samÃdhikaÓÆnyaæ j¤ÃnasvarÆpaæ yattattvaæ vadanti j¤Ãnina÷ tat deÓakÃlÃdi«u b­æhitatvÃt sarvÃntaryÃmitvÃdyaiÓvaryÃdiguïavÃttvÃcca nimittÃt 'brahmeti paramÃtmeti bhagavÃniti Óabdyate' abhidhÅyata ityartha÷ / asyÃpi pÆrveïa sambandha÷ / tatraiva caturthaskandhe "dattam"ityanyadvÃkyam / etacca 'anasÆyà tathaivÃtrerjaj¤e putrÃnakalma«Ãn' iti pÆrvÃrdhenaivÃnvetavyam /

patnÅ marÅcessukalà su«uve kardamÃtmajà /
kÃÓyapaæ pÆrïimÃnaæ ca yayorÃpÆritaæ jagat //

iti prak­tena samuccayÃrthastathÃÓabda÷ / tathà ca - anasÆyÃkhyà atribhÃryà atre÷ sakÃÓÃt 'ÃtmeÓabrahmasambhavÃn' Ãtmà vi«ïurÅÓorudra÷ brahmà caturmukha÷ Ãtmà ceÓaÓca brahmà ca te tathoktÃ÷ taissaha bhavantÅtyÃtmeÓabrahmasambhavÃ÷ tÃn 'akalma«Ãn' apÃpÃn yo datta÷ durvÃsÃ÷ somaÓcaitÃn putrÃn 'jaj¤e' janayÃmÃsetyartha÷ / yadvà - anasÆyà atrerdattÃdÅn janayÃmÃsa, te ca ÃtmeÓabrahmasambhavà iti vipariïÃmena vyÃkhyeyam / atra brahmÃveÓena sahotpanne candre niruktasambhavaÓabdo mukhya÷ / sÃk«Ãdvi«ïurudrÃæÓatvena tatsambhÆtayordattadurvÃsasostu chatrinyÃyenÃmukhya iti dra«Âavyam / yadyapi "atre÷ patnyanasÆyà trÅn jaj¤e 'tiyaÓasa÷ sutÃn / dattam"iti bhÃgavatapÃÂha÷, tathÃpyanuvyÃkhyÃne evaæ paÂhitatvÃttathaiva sudhÃyÃæ vyÃkhyÃtatvÃttadanyakalpÅyaæ pÃÂhÃntaraæ bhavi«yatÅtyado«a÷ / asyÃpÅtyupadiÓyata ityanenÃnvaya÷ / cetanastviti pÃvÃkyam / 'prabho' iti kasyacitsambodhanam / tatreti Óe«a÷ / ÃdyastuÓabdo viÓe«Ãrtha÷ / dvitÅyo 'vadhÃraïe / tathà ca - 'jÅvÃ÷ brahmÃdaya÷ proktÃ÷ Ãtmà tu' tacchabdamukhyavÃcyastu 'janÃrdano' vi«ïu÷ 'eka÷' eva prokta÷ pramÃïe«u / 'itare«u' brahmÃdi«u 'ÃtmaÓabda÷ sopÃcÃra÷' paramamukhyav­ttyapek«ayà hÅnav­ttiyukta iti j¤ÃnibhirabhidhÅyata ityarta÷ / kutastasyaivÃtmatvaæ nÃnye«Ãmityata
Ãha - tasyeti / yata÷ 'tasya' nirguïasya Ãtmano 'j¤ÃnÃnmok«o' bhavatÅti "yasyÃnuvitta÷"(b­.u. 6-4-31.) ityÃdau 'udÃh­ta÷' ukta÷ ato 'yamÃtmà nirguïo vi«ïureva nÃnya÷ / kuta÷? tasyaiva vi«ïornirguïasya mok«adÃt­tvasambhavÃt, anye«Ãæ tadasambhavÃdityartha÷ / Ãtmaj¤ÃnÃnmok«opadeÓe 'pi kuto netare«ÃmÃtmatvaæ te«Ãmapi mok«adÃt­tvasambhavÃdityata Ãha - saguïà iti / turavadhÃraïe / tathÃca - 'apare' vi«ïoranye brahmÃdayo yata÷ 'saguïÃ÷' sattvÃdiguïabaddhà eva na svatastadvidhurÃ÷ ata÷ 'tajj¤ÃnÃnnaiva' sarvathà 'mucyate' adhikÃrÅtyartha÷, guïabaddhÃtmavij¤ÃnÃt guïabandhaniv­ttirÆpamok«ÃyÃgÃditi bhÃva÷ / nanu vi«ïÃvapi nirguïatvenÃstu mok«adÃt­tvasambhÃvanÃ, tanniÓcayastu kuta ityata Ãha - paro hÅti / 'hi' yasmÃt 'vi«ïupara÷' svatantra÷ / tattvapradÅparÅtyà sarvottama iti vÃ, 'puru«a÷' pÆrïa÷ 'tasmÃnmok«astato' vi«ïorbhavedeveti sm­ta÷ sm­tyukta ityartha÷/ 'iti
pÃdme' ityasyÃpi ityupadiÓyata iti pÆrveïÃnvaya÷// 7//



----------

BBsBh_1,1.5.22:
#<heyatvÃvacanÃc ca  | BBs_1,1.8 |>#
%<'tamevaikaæ jÃnatha ÃtmÃnamanyà vÃco vimu¤catha /
am­tasyai«a setu÷' (muæ. u. 2-2-5.)
ityanye«Ãæ heyatvavaca-
nÃdasyÃheyatvavacanÃnna gauïa Ãtmà //>%


BBsBhDÅp_1,1.5.22:
yuktyantareïÃtmaÓabdÃdito na gauïa ityÃha sÆtrak­t - heyatveti / atra heyatvaæ nÃma mok«Ãrthaæ prÃdhÃnyena j¤eyatvenÃvihitatvam / tathà ca - na kevalaæ tanni«Âhasya mok«opadeÓÃt, kintu "tamevaikam"iti Órutau Ãtmano heyatvÃvacanÃt, pratyuta 'jÃnatha' ityaheyatvavacanÃt, jÅvasya ca "anyà vÃco vimu¤catha"iti mumuk«ubhirheyatvavacanÃcceti sÆtrav­ttimabhipretya sÆtraæ vyÃca«Âe - tamiti / he ­«aya÷ 'tam' ÃtmÃnaæ vi«ïum 'eva ekaæ' pradhÃnaæ 'jÃnatha' jÃnÅdhvam / 'anyÃ÷' jÅvÃdivi«ayiïÅ÷ 'vÃca÷ vimu¤catha' tyajata, prÃdhÃnyena vi«ïvitarÃn na jÃnÅdhvamityartha÷ / 'jÃnatha ÃtmÃnam' iti viÓle«o vi«ïo÷ sarvato vilak«aïatvapradarÓanÃrtha÷ / vikaraïavyatyayastu chÃndasa÷ / am­tasyetyekavacanaæ samudÃyavivak«ayà / tathà ca - 'am­tasya' muktavargasya 'e«a÷' vi«ïu÷ setu÷' mukhyÃÓraya ityartha÷ / 'iti' ityevaærÆpÃyÃæ muï¬akaÓrutau 'anye«Ãæ' jÅvÃnÃæ 'heyatvavacanÃt'
ityanena caÓabdasamucceyaæ darÓitam / sautrana¤o vyatyÃsena anvayamabhipretya samucceyÃntaramÃha - asya vi«ïoraheyatveti / caÓabda÷ samuccaye / sÆtre gauïasÆtrÃdanuv­ttasya "na gauïa ÃtmaÓabda÷"ityasyÃrthamÃha - neti / gauïa ÃtmaÓabdamukhyavÃcyo na, kintu nirguïo vi«ïurevetyartha÷/ tathà ca - ÃtmaÓabdÃdÅk«atiÓrutyukto 'pi nirguïa eveti siddham/ tasyek«atyanyathÃnupapattyà vÃcyatvamiti bhÃva÷ // 8 //




----------

BBsBh_1,1.5.23:
#<svÃpyayÃt  | BBs_1,1.9 |>#
%<pÆrïamada÷ pÆrïamidaæ pÆrïÃtpÆrïamudacyate /
pÆrïasya pÆrïamÃdÃya pÆrïamevÃvaÓi«yate //
(b­. u. 7-1-1.)
"sa Ãtmana ÃtmÃnamuddh­tyÃtmanyeva vilÃpayatyathÃtmaiva bhavati"/
sa devÅ bahudhà bhÆtvà nirguïa÷ puru«ottama÷ /
ekÅbhÆya punaÓÓete nirde«o harirÃdik­t // iti //>%

BBsBhDÅp_1,1.5.23:
yuktyantareïÃpi nirguïasya vi«ïorvÃcyatvamupapÃdayatsÆtramupanyasyati - svÃpyayÃditi / sÆtraæ vyÃca«Âe pÆrïamiti / 'ado' mÆlarÆpaæ 'pÆrïam' 'idam' avatÃrarÆpaæ ca 'pÆrïam' / 'pÆrïam' avatÃrarÆpaæ s­«ÂikÃle 'pÆrïÃt' mÆlarÆpÃt 'udacyate' udgacchati / tattvapradÅparÅtyà amu«mÃdidaæ saÇkhyÃmÃtreïodacyate ekameva bahusaÇkhyaæ bhavati viÓe«Ãdeveti và / pralaye mÆlarÆpaæ 'pÆrïasya' svasya 'pÆrïam' avatÃrarÆpam 'ÃdÃya' svÅk­tyaikÅbhÆya 'pÆrïameva' anyatrÃlÅnaæ sadeva svayam 'avaÓi«yate' iti b­hadÃraïyakaÓrutyartha÷ / 'sa' ityanyÃÓruti÷ / tadarthastu - 'sa' vi«ïu÷ 'Ãtmana÷' svasmÃt mÆlarÆpÃt 'ÃtmÃnam' avatÃragataæ svasvarÆpaæ 'uddh­tya' s­«ÂikÃle p­thagvyaktÅk­tya pralaye 'Ãtmani' svasvinneva
'vilÃpayati' ekÅbhÃvayati / 'atha' anantaraæ sa vi«ïu÷ 'Ãtmaiva' mÆlarÆpyeva 'bhavati' avaÓi«yata iti / 'sa deva÷' iti skÃndasm­ti÷ ÓrautatacchabdÃrthavivaraïarÆpà / 'devo' dyotanÃde÷ 'nirguïa÷' sattvÃdiguïebhyo ni«krÃnta÷ tata eva guïakÃryado«ahÅna÷ 'puru«ottama÷' k«arÃk«aracetanottama÷ 'Ãdik­t' viÓvasyotpattikartà prathamakartà và 'sa÷' ÓvetadvÅpago 'hari÷' Ãdis­«Âau 'bahudhÃbhÆtvÃ' varÃhÃdibahurÆpÃïi s­«Âvà 'puna÷' atha pralaye 'ekÅbhÆya' mÆlarÆpeïa tÃnyekatÃæ prÃpayitvà ahipatau 'Óete' yoganidrÃæ karotÅtyartha÷ / itÅtyasya iti ÓrutyuktatvÃccetyadhyÃhÃreïa 'vÃcyameva tat' iti paramasÃdhyenÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.5.24:
%<svasyaiva svasminnapyayavacanÃt /
na hi gauïÃtmani nirde«asya laya÷ // 9 //>%

BBsBhDÅp_1,1.5.24:
etacchrutyukto 'pi nirguïa÷ kuta÷? gauïa eva kiæ na syÃdityastatra sautraæ hetuæ sÃvadhÃraïasvaÓabdÃv­ttyà yojayati - svasyaiveti // evakÃro bhinnakrama÷ / itiÓabda Ãv­tto 'trÃpi yojya÷/ vacanÃdityÃvartate / na gauïa ityanuvartate / ayamiti Óe«a÷ / svÃpyayapadaæ pÆrïatvasyÃpyupalak«akam / tathà ca pÆrïamiti Órutau svÃpyayapadopalak«itapÆrïatvasya vacanÃt svasya svasminnevÃpyayavacanÃcca, sa iti spa«ÂaÓrutÃvapi Ãtmanyeva vilÃpayÅti svasya svasminnevÃpyayavacanÃt, tasya ca nirguïaharini«ÂhatÃyÃ÷ sm­tau vacanÃcca ayaæ nirguïa eva na gauïa iti yojanà / vÃcyatve svÃpyayasya sÃk«ÃddhetutvÃbhÃvÃt sÆtre bhëye ca caÓabdÃbhÃva÷ / yadyapyatropalak«aïÃbhiprÃyakaÂÅkÃrÅtyà pÆrïatvahetusamuccÃyakaÓcaÓabdo 'nuvartanÅya÷ / tathÃpyasya vÃcyatve sÃk«adahetutvÃttatra hetvantarasya j¤ÃpakacaÓabdo nÃnuvartanÅya÷ / na ca

ÓrutyuktatvÃccetyadhyÃh­tahetau caÓabdÃvaÓyaæbhÃvÃt kathaæ tadabhÃva iti vÃcyam, sÆtraÓrutahetau caÓabdÃbhÃva ityabhiprÃyÃt / ata eva ÂÅkÃyÃæ tatretyuktam / tathà cÃyaæ sÆtrÃrtha÷ - na kevalaæ nirguïavi«ïvÃkhyaæ brahma Åk«aïÅyatvÃdvÃcyam, kintvetacchrutyuktatvÃcca / Órutyuktaæ nirguïameva na gauïamiti kuta÷? purïatvÃtsvasya svasminnapyayÃcca, gauïasyÃpÆrïatvÃt anyasmin layena svÃpyayaÓÆnyatvÃcceti / ÓrutyuktasvÃpyayapÆrïatvayorasiddhiparihÃrÃya hetau sÃdhyasÃmÃnÃdhikaraïyopapÃdanÃya ca Órutism­tyorvacanÃdityuktaæ bhëye / nanvayaæ svÃpyayavÃn anyatrÃlÅnaÓca gauïassyÃt, nirguïo 'nyo 'stÅti cet - na, yadyayaæ svÃpyayavÃn gauïa÷ tarhyayaæ nirguïaÓcobhau pralaye 'nyatra layahÅnau ti«Âhata÷? uta ekasminnanyasya layo bhavati? nÃdya÷ "idaæ và agne naiva ki¤ca nÃsÅt"(tai.brÃ. 2-2-9-1.) ityÃdiÓrutivirodhÃt, atra pralaye dvitÅyamÃtrani«edhÃt / dvitÅye na tÃvadgauïasya nirguïe laya÷, tasya svÃpyayavattayà avasthÃnÃbhyupagamÃt / tathà ca nirguïasya saguïe layo vÃcya÷ / sa ca na sambhavatÅtyÃha - na hÅti / 'gauïÃtmani' jÅve 'nirde«asya' sattvÃdiguïabandharÆpado«ahÅnasya nirguïasya
vi«ïorlayo nopapadyata ityartha÷ / hiÓabdena "yatprayanti"(tai.u.3-1.) ityÃdiÓrutivirodhÃditi hetu÷ sÆcita÷ / tasmÃnnirguïasya svasminneva layo vÃcya ityato 'yamananyalÅno nirguïa eveti tasyaiva ÓrutyuktatvÃdvÃcyatvaæ siddhamiti bhÃva÷ / atra naye gauïÃdivyapadeÓa÷ sattvÃdiguïayuktatvatadabhÃvarÆpadharmÃÓrayajÅvaparamÃtmavi«ayaka eva, na tu mukhyÃsambhave gauïÃÓrayaïÃdityatreva nirguïo 'yamityatreva và mukhyÃrthaguïahÅnavi«aya iti sÆcanÃya nirguïasyeti vaktavyatve 'pi nirde«asyetyuktam /



----------

BBsBh_1,1.5.25:
%<na ca kÃsucicchÃkhÃsvanyathocyate //>%
#<gatisÃmÃnyÃt  | BBs_1,1.10 |>#
%<sarve vedà yuktaya÷ supramÃïà brÃhmaæ j¤Ãnaæ paramaæ tvekameva /
prakÃÓayante na virodha÷ kutaÓcidvede«u sarve«u tathetihÃse //
iti paiÇgiÓrutergaterj¤Ãnasya sÃmyameva //>%

BBsBhDÅp_1,1.5.25:
nanvastu nirguïasya vi«ïorvÃcyatvopapattau satyÃæ kÃraïatvena ÓÃstragamyatvam / taccopakramÃdibalÃt prasiddhaÓÃkhÃsveva kÃraïatvena pratipÃdyatvaparyavasitam / aprasiddhaÓÃkhÃsu punaranyo 'pi kÃraïatvena ucyatÃm / na ca tà na santi, tÃsÃmÃnantyeneyattÃniÓcayÃdityata Ãha - na ceti // co 'pyartha÷ / tathà ca - 'kÃsucit' aprasiddhaÓÃkhÃsu 'anyathÃ' anyo nirguïÃt saguïo 'pi 'anyathÃ' akÃraïatvÃde÷ kÃraïatvena ÃtmaÓabdamukhyavÃcyatvena mok«ajanakaj¤Ãnavi«ayatvena ca, nirguïo và 'anyathÃ' akÃraïatvÃdinà 'ucyate' ucyatÃmiti 'na'

iti yojanà / 'nÃnyathÃ' ityanena sÆtre gauïasÆtrÃnnetyasyÃnuv­tti÷ anyathetyadhyÃhÃraÓca sÆcita÷ / 'tattu sam' ityuktÃdanyathà netyartha÷ / kuto netyatastatra hetutvena sÆtramupanyasya vyÃca«Âe - gatÅti / uttarasÆtrapadÃkar«aïena sarvÃdhikÃrisÃdhÃraïaæ gatisÃmÃnyasya ÓrutatvÃditi yojanÃmabhipretya asiddhiparihÃrÃya tatsÆtrasÆcitÃæ ÓrutimÃha - sarva iti / vedà ityasya vivaraïaæ 'sarve' iti / tathà ca - 'sarve vedÃ÷' tathà 'supramÃïÃ÷' su«Âhu pramÃïaæ pramÃïÃnantaraæ mÆlabhÆtaæ yÃsÃæ tÃ÷ 'yuktaya÷' / 'tathetihÃse' iti vak«yamÃïÃnurodhÃdatretihÃsà apyupalak«yÃ÷ / tathà cetihÃsÃÓca / 'brÃhmaæ' brahmaikavi«ayam 'ekam' ekavidhameva ramÃrthavi«ayakatvÃt 'paramam' uttamaæ 'j¤Ãnaæ' 'prakÃÓyante' utpÃdayanti, na punaranekam / ata÷ 'sarve«u vede«u' tathà yukti«u 'tathetihÃse' itihÃse«u 'kutaÓcit'
kaÓcidapi vi«ayak­to và prakÃrak­to và 'virodho na' ityartha÷ j¤ÃnarÆpamekameva brahmasvarÆpaæ 

j¤ÃpayantÅti và / Óruteriti pa¤camÅ t­tÅyÃrthe / gaterityasya vyÃkhyà j¤Ãnasyeti / sÃmÃnyÃditi sautrapade prÃtipadikÃrthamÃha - sÃmyamiti / vi«ayaguïÃnÃmananyathoktyà sÃmyamityartha÷ / "na hyekatra j¤ÃnÃnandÃdikamuktvÃnyatrÃj¤ÃnÃdirÆpatvaæ brahmaïa ucyate"iti tattvapradÅpokte÷ kathyata iti Óe«a÷ / na tu vi«amatvamiti và svayameva sÃk«Ãnna tvanyamukheneti và evaÓabdÃrtha÷ / tathà ca - 'sarve vedÃ' iti Órutyà svayameva sÃk«Ãdgate÷ sarvaÓÃkhotpÃdyaj¤Ãnasya sÃmÃnyÃt ekavidhatvokte÷ na kÃsucicchÃkhÃsu anyathocyata iti sÆtrÃrtha÷ / atra bhinnavi«ayaprakÃrake«vapi j¤Ãne«u j¤Ãnatvena sÃmyasattvÃtsÃmyÃdityuktau vi«ayaprakÃraikyaæ na siddhyatÅti sÃmÃnyÃt samÃnatvÃt ekavidhatvÃt ityuktaæ sÆtre / bhëyapadasyÃpyayamevÃrtha eti dhyeyam // 10 //



----------

BBsBh_1,1.5.26:
#<ÓrutatvÃc ca  | BBs_1,1.11 |>#
%<"eko devassarvabhÆte«u gƬha÷ sarvavyÃpÅ sarvabhÆtÃntarÃtmà /
karmÃdhyak«assarvabhÆtÃdhivÃsa÷ sÃk«Å cetà kevalo nirguïaÓca"/
(Óve.6-11)
iti na Óabda÷ ÓrÆyate / na cÃprasiddhaæ kalpyam /
sarvaÓabdÃvÃcyasya lak«aïÃyukte÷ // 5 //>%

BBsBhDÅp_1,1.5.26:
itaÓca nirguïaæ brahma vÃcyamityÃha sÆtrak­t - ÓrutatvÃcceti/ co hetusamuccaye / tadaÓabdaæ neti vartate/ tathà ca tadvi«ïvÃkhyaæ nirguïaæ na kevalamÅk«atyÃdibhi÷ nÃÓabdaæ ÓabdavÃcyam / kintu "eka÷"iti ÓvetÃÓvataraÓrutau 'ÓrutatvÃcca' svavÃcakanÃmnà sÃk«ÃduktatvÃccetyartha ityÃÓayena sÆtropÃttaÓrutiæ paÂhati - eka iti / 'eka÷' pradhÃna÷ svasmin bhedaÓÆnya iti và 'devo' dyotanÃde÷ 'sarvabhÆte«u gƬha÷' sarvaprÃïi«u guptatayÃvasthita÷ / na kevalaæ bhÆte«u sthita÷ kintu 'sarvavyÃpÅ' ca deÓata÷ kÃlato guïataÓca sarvaæ vyÃpnotÅtyartha÷ / na kevalaæ sarvabhÆte«u sthitimÃtraæ, kintu 'sarvabhÆtÃntarÃtmÃ' sarvaprÃïinÃæ anta÷sthitvà à samyak tanniyantà ca mÃtà ceti và / ÃdÃnÃdikart­tvÃdvà tathokta÷ / 'karmÃdhyak«a÷' karmÃdhipati÷, "karmopari asyÃk«ÃïÅndriyÃïi vartanta ityadhyak«a÷"iti tattvapradÅpokte÷ / 'sarvabhÆtÃdhivÃsa÷' sarvaprÃïinÃmÃÓraya÷ / sarvaæ sÃk«ÃdÅk«ate paÓyatÅti 'sÃk«Å' / Åk«aïaæ ca na prÃk­taæ kintu caitanyasvarÆpamityÃha
- 'cetÃ' j¤ÃnarÆpa iti / 'kevalo' ja¬ÃmiÓra÷ samÃbhyadhikaÓÆnya iti và "kevalaæ tÃd­ÓÃbhÃvÃt"iti dvitÅyatÃtparyokte÷ / kevalaæ caitanyenek«aïamasaæpraj¤ÃtasamÃdhisthasya yogino 'pi bhavatÅti tadvyÃvartanÃyÃha 'nirguïa' iti sattvÃdiguïabandhahÅna ityartha÷, prÃk­taguïahÅna iti và / itiÓabdasya 'Órutau nirguïasya' iti padadvayÃdhyÃhÃreïa ÓrutatvÃditi sÆtreïÃnvaya÷ / "atra vÃcyatvaæ pratipÃdayatsÆtraæ tadupÃttaÓrutyudÃharaïapÆrvakaæ paÂhati - eka iti"iti kvacitkaÂÅkÃpÃÂhÃnusÃreïa bhëye kvacit ÓrutipÃÂhÃnantaraæ sÆtrapÃÂho d­Óyate / tatpak«e tvanvayassulabha eveti dhyeyam / Órutatve 'pyaÓabda÷ kiæ na syÃdityaprayojakatvaÓaÇkÃyÃmÃha - na hÅti / 'hi' yata÷ 'aÓabda÷' avÃcya÷ padÃrtho 'na ÓrÆyate' na Órutipadenocyata ityartha÷ / ato nÃprayojakatvaæ hetoriti vÃkyaÓe«a÷ / virodhÃdityapi hiÓabdÃrtha÷
/ nanu aÓabdasyÃpi brahmaïo lak«aïayà Órutatvaæ kiæ na syÃdityata Ãha - na ceti / 'aprasiddham' avÃcyasya brahmaïo lak«yatvaæ na kalpyamityartha÷ / kuta÷? yato 'vÃcyasya vastuno lak«yatvamaprasiddham ata iti vyÃptiparatvenÃpÅdaæ yojanÅyam / nanu kathametat? gaÇgÃpadÃvÃcyasyÃpi tÅrasya tatpadalak«yatvaprasiddherityata uktaæ - sarveti / 'sarvaÓabdÃvÃcyasya' brahmaïo lak«aïÃyÃ÷ vedapadalak«yatvasyÃyukte÷ vipratipannaæ na lak«yaæ, kenÃpi padenÃvÃcyatvÃt vyatirekeïa tÅravaditi yuktiviruddhatvÃdityartha÷ / tathà ca - nÃsmÃbhi÷ kevalÃvÃcyatvena lak«yatvÃbhÃva÷ sÃdhyate yena tÅrÃdau vyabhicÃra÷ ÓaÇkayeta, kintu sarvaÓabdÃvÃcyatvena / tacca na tÅrÃdigataæ, tasya tÅrÃdipadavÃcyatvÃt / brahma tu na tathÃ, tasya sarvaÓabdÃvÃcyatayaiva pareïÃÇgÅk­tatvÃt / ato na vyabhicÃra iti yuktivirodho du«parihara iti bhÃva÷ / nanu lak«yatvÃbhÃvavati pravÃhÃdau hetvabhÃvÃdasÃdhÃraïamiti cet - na, lak«aïÃyogyasyaiva lak«yapadÃrthatve

sarvapadÃrthÃnÃmapi ki¤citpadalak«aïÃyogyatvena tadabhÃvarÆpasÃdhyasya kutrÃpyabhÃvena sapak«asyaivÃbhÃvÃt // 11 //



// iti Åk«atyadhikaraïam //

_________________________________________________________________________________

// 6. ÃnandamayÃdhikaraïam //



BBsBh_1,1.6.1:
%<tameva samasvayaæ prakaÂayati 'Ãnandamayo 'bhyÃsÃt' ityÃdinà samastenÃdhyÃyena prÃyeïa />%

BBsBhDÅp_1,1.6.1:
athÃdhyÃyapÃdayorupodghÃtatvena pÅÂharÆpÃyÃmasyÃæ pa¤cÃdhikaraïyaæ brahmasvarÆpanarÆpaïe anavaÓe«ÃtkimadhyÃyÃtmakaÓe«agranthenetyata Ãha - tameveti // tathÃpÅtyÃdau yojyam / samanvayaÓabdaÓca vipariïÃmenÃvartanÅya÷ / tathà ca - tathÃpi prakaÂanaæ vinÃdhyÃyÃkhyaÓe«agranthasya k­tyÃntarÃbhÃve 'pi 'tameva' "tattu samanvayÃt"ityanena hetutayà sÃmÃnyata÷ siddhavadupanyastameva samanvayÃt 'samanvayam' upakramÃdiliÇgaj¤Ãpyaæ samyagvacanav­ttyà sarvaÓÃstrÅyavacanÃnÃæ harau nirÆpaïaæ tatparatvaæ 'prakaÂayati' prativÃkyagrahaïena taddhetÆpanyÃsÃdinà prapa¤cayati "Ãnandamayo 'bhyÃsÃt"ityÃdinà anena prathamenÃdhyÃyena sÆtrakÃra ityartha÷ / anyathà pratij¤ÃmÃtrasya "tadeva ÓÃstrayoni, samanvayÃt"iti siddhavadupanyÃsamÃtrasya sÃdhakatve "vi«ïoranyadeva ÓÃstrayoni, kuta÷? samanvayÃt samyaktÃtparyavi«ayatvÃt, tathà anyadeva tÃtparyavi«aya÷, kuta÷? upakramÃdiliÇgÃt"ityapi prativÃdÅ brÆyÃditi bhÃva÷ / yathopakramÃdikaæ tajj¤Ãpyaæ tÃtparyaæ ca samanvayaÓabdÃrtha÷ tathà bhëyaæ yojitam adhastÃt / yadyapyatra sÆtrasya pratÅkatvena uttaratra udÃhari«yamÃïatvÃnnÃtrÃpyudÃhartavyatà / tathÃpi sÆtrÃnudÃharaïe ÃnandamayÃkhyavi«ayÃparij¤ÃnÃttasya vi«ïutvasamarthane kà pÆrvasaÇgatirityevaæ ÓaÇkÃnudayÃt tanmÆlapraÓnÃnudayÃt ÃnandamayÃparij¤Ãne brahmaïastadavayavatvapratÅtimukhenÃk«eparÆpaÓaÇkÃnudayÃcca etadÃk«eparÆpasaÇgatipradarÓanÃya

ca adhikaraïasaÇgativi«ayakaÓaÇkotthÃpanÃya atrÃpi sÆtrodÃharaïaæ, uttaratra tu pratÅkatveneti dra«Âavyam / adhyÃyÃntaravyÃv­ttyarthamÃnandamayetyÃdi / prathamenetyanukttvà evaævacanena etadadhikaraïamÃrabhyÃdhyÃyÃrambha÷, pa¤cÃdhikaraïyÃstu nÃdhyÃyÃntarbhÃva ityapi sÆcitam / samanvayÃdhikaraïamÃrabhyaivÃdhyÃyÃrambha÷ tasyaitatprapa¤catvÃditi pak«e adhyÃyena adhyÃyaÓe«eïetyartha ityavirodha÷ / caturthapÃde na samanvaya÷ kriyata iti paramatanirÃsÃya 'samastena' samagreïetyuktam / devatÃpaÓÆdrÃdhikaraïayo÷ samanvayÃkaraïÃt samastenetyanupapannamityÃÓaÇkÃnirÃkaraïÃya 'prÃyeïa' prÃcuryeïeti / prÃya iti sakÃrÃntÃvyayaparyÃyo 'yamakÃrÃnta÷ prÃyaÓabda÷ / tasmÃtprak­tyÃditvÃtt­tÅyÃyÃæ prÃyeïeti bhavati / ata eva vi«ïutattvanirïayaÂÅkÃyÃæ bhÆmÃrthe 'prÃya÷' ityavyayamapyasti ityapiÓabda÷ prÃyoji / prameyadÅpe 'pi sÃntasyaivÃvyayatvamuktam /



----------

BBsBh_1,1.6.2:
%<prÃyeïÃnyatraprasiddhÃnÃæ ÓabdÃnÃæ paramÃtmani samanvaya÷ pradarÓyate 'smin pÃde / nÃnyathà tadad­«Âe />%

BBsBhDÅp_1,1.6.2:
tarhi adhyÃyasyaikÃrthatvÃt pÃdabheda÷ kiæ nibandhana ityata÷ samanvetavyabhedÃt samanvaye 'pyavÃntarabheda iti bhÃvena prathamÃdhyÃprathamapÃdapratipÃdyaæ darÓayati - prÃyeïeti // 'asmin' prathame pÃde 'prÃyeïa' bÃhulyena 'anyatra' vi«ïoranyatra 'prasiddhÃnÃæ' ÓrutyÃdito lokato vÃdmapÃtato rƬhatvena pratÅyamÃnÃnÃæ nÃmÃtmakÃnÃæ 'ÓabdÃnÃæ' 'paramÃtmani' vi«ïau nirukta÷ 'samanvaya÷' 'pradarÓyate' prapa¤cyata ityartha÷ / atrÃpi antaradhikaraïe anta÷sthatvaliÇgasamanvayapratipÃdanÃt avyÃptinirÃsÃya - prÃyeïeti / tattvapradÅpe tu eka eva bhëye prÃyeïeti Óabda÷ / tasyaivottaratrÃpi sambandha ityÃÓayena "prÃyeïÃnyatra prasiddhÃnÃæ ÓabdÃnÃmiti ca sambandha÷"ityuktam / tathà - ÃnandamayÃdhikaraïe liÇgavicÃrattadapi prÃyeïeti vyÃvartyamiti coktam / yadvà - ÂÅkÃyÃmapyÃv­ttyabhiprÃyeïaikasyaiva punaruttaratrÃpi anvayapradarÓanÃya pratÅkagrahaïaæ k­tamiti na granthavairÆpyaæ kalpyam / ata eva tattvapradÅpÃnusÃreïa "ÃnandamayanÃmna÷ iti
ÂÅkÃyÃmÃnandamayanÃmaÓbada÷ ÃnandÃdinÃmaparo và yojya÷"ityuktaæ candrikÃyÃm / atha paroktaæ pÃdÃrthaæ dÆ«ayati - neti / 'anyathÃ' prathame spa«ÂabrahmaliÇgÃnÃæ ÓabdÃnÃæ dvitÅyat­tÅyayoraspa«ÂabrahmaliÇgÃnÃæ samanvaya÷ pratipÃdyate / tayostu saviÓe«anirviÓe«avi«ayatayà bheda÷ / caturthapÃde tu pradhÃnasyÃÓÃbdatvoktirityevaæ rÆpo 'smaduktÃdanyaprakÃreïa pÃdÃrtho na vÃcya÷ ityartha÷ / kuto netyata Ãha - taditi / 'tasya' paroktapÃdÃrthaniyamasya 'ad­«Âe÷' etadadhyÃyagatapÃde«vadarÓanÃdityartha÷ / sarvasÃÇkaryÃditi bhÃva÷ / tacca ÂÅkÃdÃvuktam /



----------

BBsBh_1,1.6.3:
%<brahmajij¤Ãsà kartavyetyuktam /
tacca 'brahma pucchaæ prati«ÂhÃ'
(tai. 2-5-2.)>%

BBsBhDÅp_1,1.6.3:
nanvÃnandamayÃdhikaraïamÃrabhya sarve«ÃmadhikaraïÃnÃmavaÓyavaktavye saÇgatipa¤cake asminnadhikaraïe lokato 'nyatraprasiddhÃnandamayaÓabdopalak«itaguïivÃciÓabdÃnÃmÃnandÃdiguïavÃciÓabdÃnÃæ ca brahmaïi samanvayakaraïÃt

asyÃstu ÓÃstre 'dhyÃye pÃde cÃntarbhÃvarÆpà saÇgati÷ / tathÃpi Ãnandamayasya vi«ïutvasamarthane kà pÆrvasaÇgatirityato 'vyavahitapÆrvÃdhikaraïenaiva saÇgatirvaktavyeti niyamÃbhÃvÃt

vyavahitapÆrveïa jij¤ÃsÃdhikaraïena tadvi«ayeïa ca asyÃnantaryalak«aïalak«itÃmÃk«epikÅæ saÇgatiæ tÃvaddarÓayati - brahmeti // uktaæ jij¤ÃsÃdhikaraïe iti Óe«a÷ / 'tacceti' / yajjij¤Ãsyatayà pratij¤Ãtaæ brahma tadevetyartha÷ / yadvà - prak­tÃnusandhÃnÃrthaÓcaÓabda÷ / itÅtyanantaraæ 'Órutau' iti Óe«a÷ / 'ÃnandamayÃvayavarÆpamiti' ÃnandamayÃkhyasya kasyacitpucchÃkhyÃvayavabhÆtaæ pratÅyata ityartha÷/ nanu brahmaïo 'vayavatvoktÃvapi kimarthamÃnandamayasya vi«ïutvasamarthanamityata Ãha - na hÅti/ hiÓabdo hetau/ 'ata' ityÃvartate / 'tacca' ityÃdi 'ityata Ãha' ityantaæ saÇgatiprayojanobhayaparatayà vyÃkhyeyam / na hÅtyetattadupapÃdakam / yojanà tu - yato 'brahma pucchaæ prati«ÂhÃ' iti Órutau jij¤Ãsyatayoktaæ brahma ÃnandamayÃkhyasya kasyacidavayavarÆpaæ 'pratÅyate' ucyate yataÓca anyÃÇgatayà jij¤Ãsyatve 'pi 'avayavinam' Ãnandamayaæ vinà 'avayavamÃtrasya' avayavasyaiva kevalasya
brahmaïo na p­thak 'j¤eyatÃ' jij¤Ãsyatà sambhavati / amukhyatvÃt / nÃpi jij¤ÃsÃyà eva tyÃgo yujyate / "tadvijij¤Ãsasva"(tai. u. 3-1.) iti ÓrutivihitatvÃdityevaæ ÓaÇkà prÃptà / ata÷ ÓaÇkÃrÆpasaÇgatisadbhÃvÃt atrÃnandamayasya vi«ïvanyatvapak«e brahmajij¤ÃsÃk«epÃt vi«ïutvapak«e ca tatsamÃdhÃnÃt evaæ ca pÆrvapak«asiddhÃntayo÷ phalasadbhÃvÃcca 'ato' brahmajij¤ÃsÃsiddhyartham 'Ãnandamayo 'bhyÃsÃt' ityÃnandamayasya vi«ïutvam 'Ãha' samarthayati sÆtrakÃra iti /

"tasmÃdvà etasmÃdvij¤ÃnamayÃt / anyo 'ntara ÃtmÃnandamaya÷ / tenai«a pÆrïa÷ / sa và e«a puru«avidha eva / tasya puru«avidhatÃm / anvayaæ puru«avidha÷ / tasya priyameva Óira÷ / modo dak«iïa÷ pak«a÷ / pramoda uttara÷ pak«a÷ / Ãnanda Ãtmà / brahma pucchaæ prati«ÂhÃ"(tai.u. 2-5-2.) iti taittirÅyavÃkyasyÃyamartha÷ / 'tasmÃt' ÃtmapadoditÃt 'etasmÃt' jÅvaÓarÅragatÃt vij¤ÃnapÆrïatvÃt vij¤ÃnamayaÓabdavÃcyÃt vi«ïo÷ ananyo 'pyanyaÓabdokta÷ 'Ãnandamaya÷' ÃnandapÆrïatvÃdÃnandamayaÓabdavÃcya÷ 'ÃtmÃ' nÃrÃyaïa÷ 'antaro' vij¤ÃnamayasyÃnta÷sthita÷ 'tena' Ãnandamayena 'e«a÷' vij¤ÃnamayaÓabdavÃcyo vÃsudeva÷ 'pÆrïa÷' niÓchidratvena pÆrita÷ / vaiÓabda÷ prasiddhau / 'sa e«a' Ãnandamaya÷ 'puru«avidha eva' puru«ÃkÃra eva / 'tasya' Ãnandamayasya ÓarÅrasthÃnÅyasya puru«ÃkÃratÃm 'anu' anus­tya 'ayaæ' vij¤Ãnamaya÷ ÓarÅrasthÃnÅya÷ 'puru«avidha÷' tasmÃtprÃdurbhÆta÷,

uttarai÷ pÆritÃ÷ pÆrve niÓchidratvena sarvaÓa÷ /
sarve 'pi puru«ÃkÃrà uttarÃtpÆrvasambhava÷ //

iti taittirÅyabhëyokte÷ / 'tasya' Ãnandamayasya vi«ïo÷ avayavabhÆtaæ 'pareyaæ priyanÃmakam' iti bhëyokte÷ / parairuttamai÷ devai÷ prÃpyatvÃtpriyaÓabdavÃcyaæ yatsukhaæ tattasya 'Óira÷' tadevÃnandamayÃkhyasya jÅvaÓarÅrasya parairanyairupakart­bhi÷ prÃpyatvÃt priyanÃmakamupakÃrajanyavai«ayikasukhÃkhyaæ yacchira÷ tatsthaæ ca / evamÃnandamayÃkhyasya vi«ïo÷ ye dak«iïottarabÃhumadhyadehÃ÷ modapramodakÃritvÃnandatvanimittairmoda-

pramodÃnandanÃmÃna÷ te ÃnandamayÃkhyajÅvaÓarÅrasya dak«iïottarapak«ÃtmanÃmÃno dak«iïasavyabÃhumadhyadehÃ÷/ 'modo' bhoganimittaka÷ 'pramoda÷' "tadviÓe«ottha÷"ityaitareyabhëyokte÷ /

munnÃma vi«ayotthaæ yatprak­«Âavi«ayÃtpramut /

sukhaæ svarÆpabhÆtaæ yadÃnanda iti kathyate //

iti b­hadbhëyokteÓca / apak­«Âavi«ayodbhÆtatvaprak­«Âavi«ayotthatvajÅvasvarÆpÃnandatvanimittairmodapramodÃnandanÃmÃnaste«u sthitÃÓca / evamÃnandamayÃkhyasya vi«ïo÷ 'pucchaæ' prati«Âhati gacchati loka ÃbhyÃmiti vyutpattyà prati«ÂhÃpadokto ya÷ pÃdÃkhyo 'vayava÷ tadbrahma 'brahmas­«Âyà tu b­æhayet' iti taittirÅyabhëyoktarÅtyà s­«ÂyÃdikriyayà viÓvaguïav­ddhikaratvÃdbrahmaÓabdavÃcya÷ sa evÃnandamayÃkhyajÅvaÓarÅrasya yat pucchaæ ya÷ pÃdÃkhyo 'vayava÷ tatsthite brahmÃkhye pradhÃnavÃyau sthita÷ / anena koÓÃvayavasya brahmaÓabdavÃcyatvaæ brahmaÓabdavÃcyapradhÃnavÃyvadhi«ÂhÃnatvanimittaæ, pradhÃnavÃyorbrahmaÓabdavÃcyatvaæ tu parabrahmÃdhi«ÂhÃnatvÃdityuktaæ bhavati / anenÃnandamayÃdiÓabdavÃcyasya vi«ïoravayava-

bhÆtÃ÷ ye priyÃdaya÷ te vi«ïvabhinnÃ÷ ye cÃnandamayÃdijÅvakoÓÃvayavÃ÷ priyÃdayaste pratiÓarÅraæ bhinnà iti dvividhÃ÷ priyÃdaya ityuktaæ bhavati / yathoktaæ candrikÃyÃm - ye jÅvÃbhimanyamÃnÃnandamayÃdikoÓÃvayavÃ÷ priyÃdayaste pratiÓarÅraæ bhinnÃ÷, na te ÃnandamayÃdyÃkhyasya vi«ïoravayavÃ÷ / ye ca bhagavato 'vayavÃ÷ priyÃdayo na te pratiÓarÅraæ bhinnà kintvabhinnà iti jÅvasvarÆpasyÃnandasya h­dayÃkhyamadhyagatatvÃtkoÓamadhyadehatvaæ svarÆpadehasya ja¬Ãvayavatvaæ cÃmukhyaæ yujyate / yadyapi bhëye 'Óiro nÃrÃyaïa÷' ityudÃhari«yamÃïavacanaparyÃlocanayÃdmanandamayÃkhyo nÃrÃyaïa÷ punarnÃrÃyaïÃdirÆpeïa pa¤cadhà bhinna÷ Óira÷prabh­tyavayavÃtmanà ti«ÂhatÅti pratÅyate / taittirÅyabhëye tu - priyÃdÅnÃmanandamayÃvayavatvam / tathÃpi priyÃdisukhaviÓe«adehasthitabrahmÃkhyapradhÃnavÃyugatÃnÃæ nÃrÃyaïÃdirÆpÃïÃmeva ÃnandamayÃkhyavi«ïvavayavatvasambhavÃtte«Ãmeva /

pareyaæ priyanÃmakam /

modapramodanÃmÃnau modanÃcca pramodanÃt /

dehasthavÃyusaæsthaæ ca brahma s­«Âyà tu b­æhayet // iti /

taittirÅyabhëyoktarÅtyà priyÃdiÓabdavÃcyatvasyÃpi sambhavÃnna virodha÷ / tattvapradÅpe tu - priyaÓirastvÃdinaye "Óravaïotthaæ priyaæ, darÓanottho moda÷, bhogottha÷ pramoda÷"iti padatrayasyÃrthÃntaramuktam / tathà tatraiva "'abhÃvaæ bÃdari÷' iti sÆtreïa 'priyÃpriye' (chÃæ. 8-12-1.) iti ÓrutisthapriyaÓabdena 'pareyaæ priyanÃmakam' iti taittirÅyachÃndogyabhëyayoruktatvÃtparaprÃpyasukhasÃmÃnyavÃcakena prÃk­taæ sukhaæ grÃhyamiti sÆcitam"iti coktam / idaæ tvavadhayam - parid­ÓyamÃnamannamayaæ ÓarÅram / tadanta÷ prÃïamayo deha÷ tadantarmanomayo deha÷ / tadantarvij¤Ãnamayo deha÷ / tadantarÃnandamayo 'sti / ete«u pa¤casu dehÃkhyakoÓe«u tattacchabdavÃcyÃni puru«ÃkÃrÃïi aniruddhapradyumnasaÇkar«aïavÃsudevanÃrÃyaïarÆpÃïi dehadehibhÃvena vartanta iti /


ityÃnandamayÃvayavarÆpaæ pratÅyate /
na hyavayavinaæ vinà avayavamÃtrasya j¤eyatetyata Ãha // -

#<Ãnandamayo 'bhyÃsÃt  | BBs_1,1.12 |>#


----------

BBsBh_1,1.6.4:
%<Ãnandamayo brahmÃdi÷ prak­tirvi«ïurvà />%

BBsBhDÅp_1,1.6.4:
evaæ saÇgatiæ phalaæ coktvà vi«ayasaæÓayau darÓayati - Ãnandamaya iti // Ãnandamaya ityupalak«akapadena vi«ayo darÓita÷ / brahmÃdirityatra brahmà Ãdiryasya jÅvasaÇghasyeti vigraha÷ / brahmà caturmukha÷, ÃdiÓabdena rudrendrab­haspatimukhà devÃstattaddehÃgatajÅvÃÓca g­hyante / prak­tiÓabdena citprak­ti÷ / 'iti saæÓaya' iti Óe«a÷ /



----------

BBsBh_1,1.6.5:
%<brahmaÓabdÃddhiraïyagarbhasya prÃpti÷ /
ÓatÃnandanÃmnà ca />%

BBsBhDÅp_1,1.6.5:
atra sayuktikaæ pÆrvapak«ÃnÃha - brahmaÓabdÃditi // Ãnandamayamadhik­tyadÃh­te 'asti brahmeti cedveda' (tai.u. 2-6-1.) ityÃdau ÓrutÃdbrahmaÓabdÃdityartha÷ / brahmaÓabdasya anyatrÃpi v­tte÷ kathaæ tena caturmukhasyÃnandamayatvaniÓca ityato yuktyantaramÃha - Óateti / co 'pyarthe samuccaye / "te ye Óataæ prajÃpaterÃnandÃ÷, sa eko brahmaïa Ãnanda÷"(tai.u. 2-8-4.) iti vÃkyÃdarthÃtsÆcitena ÓatÃnandanÃmnetyartha÷ / yadvà - ÃnandamayaÓabdasamÃnÃrthakena hiraïyagarbhe vidyamÃnena ÓatÃnandanÃmnetyartha÷/ 'prÃpti÷' Ãnandamayatvasyeti Óe«a÷ / tathà ca - hiraïyagarbhasya Ãnandamayatvasya prÃptirityanvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.6.6:
%<a«ÂamÆrtitvÃtsÆrye proktatvÃcca rudrasya />%

BBsBhDÅp_1,1.6.6:
evamekaæ pÆrvapak«amabhidhÃya anyamÃha - a«ÂamÆrtitvÃditi // caÓabdo rudrasya ceti sambadhyate / prÃptirityasyÃnukar«aïÃrtho và tathà ca - rudrasya cÃnandamayatvaprÃpti÷ kuta÷? sÆrye proktatvÃt / 'yaÓcÃsÃvÃditye' (tai.u. 2-8-5.) ityÃnandamayasya sÆrye sthite÷ uktatvÃdrudrasya ca sÆryÃdya«ÂaÓarÅratvÃdityartha÷ / tathà ca - rÆdraliÇgasya Ãnandamaye ÓrutatvÃt Ãnandamayo rudra evepi bhÃva÷ / rudrasya sÆryÃdya«Âapratimatvaæ ca -

sÆryo jalaæ mahÅ vahnirvÃyurÃkÃÓa eva ca /

dÅk«ito brÃhmaïassoma ityetÃstanava÷ kramÃt //

iti vi«ïupurÃïavÃkyÃtsiddham /



----------

BBsBh_1,1.6.7:
%<evamanye«Ãmapi />%

BBsBhDÅp_1,1.6.7:
pÆrvapak«Ãntaraæ darÓayati - evamiti // uktÃbhyÃm 'anye«Ãm' indrab­haspatyÃdÅnÃmapi 'evam' uktaprakÃreïa svÃvarasÆryÃdyadhi«ÂhÃt­tvÃdinà ÃnandamayatvaprÃptirityartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.6.8:
%<'mama yonirmahadbrahma' (bha. gÅ. 14-3.)
iti brahmaÓabdÃt, bahubhÃvÃcca prak­te÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.6.8:
sayuktikaæ pÆrvapak«ÃntaramÃha - mameti / yojanà tu citprak­tervÃnandamayatvaprÃpti÷ / kuta÷? brahmaÓabdÃt/ Ãnandamaye Órutasya brahmaÓabdasya 'mama yonirmahadbrahma tasmin garbhaæ dadhÃmyaham' iti gÅtÃyÃæ citprak­tau prayogÃditi/ sm­tau - mahat brahmeti bhinne pade / tathà ca mahat brahmaÓabdavÃcyà lak«mÅ÷ mama yoni÷ garbhÃdhÃnÃrthaæ bhÃryà / tasmin brahmaïi prak­tau ahaæ garbhaæ dadhÃmi dadha ityartha÷ / arjunaæ prati k­«ïavÃkyametat / kathaæ sÃvakÃÓena brahmaÓabdena prak­terÃnandamayatvaniÓcaya ityato hetvantaramÃha - 'bahubhÃvÃt' bahurÆpatvÃcceti / co hetusamuccaye / tathà ca 'so 'kÃmayata / bahu syÃm' (tai.u. 2-6-2.) ityÃnandamayasya 'bahubhÃvÃt' bahubhÃvaÓravaïÃt tadabhimÃnitvÃccitprak­te÷ svÃbhimanyamÃnavikÃrija¬advÃrà bahubhÃvasambhavÃdityartha÷ / evaæ prak­terityasya ja¬aprak­terityarthÃÓrayeïa pÆrvapak«Ãntaramapi dra«Âavyam / yojanà tu ja¬aprak­tervÃnandamayatvaprÃpti÷ / kuta÷? abhimÃnitvena vinà sÃk«ÃdbahubhÃvÃdeveti /



----------

BBsBh_1,1.6.9:
%<b­ha jÃtijÅvakamalÃsanaÓabdarÃÓi«viti brahmaÓabdÃdeva
sarvajÅvÃnÃm, annamayatvÃdeÓca />%

BBsBhDÅp_1,1.6.9:
sayuktikaæ pÆrvapak«ÃntaramÃha - b­ha jÃtÅti / tattaddehagatasarvajÅvÃnÃæ và ÃnandamayatvaprÃpti÷ / kuta÷? jÅvÃnÃæ brahmaÓabdÃt / jÅvavÃcibrahmaÓabdÃdityartha÷ / na tatra p­thaghgheturgave«aïÅya ityevaÓabdÃrtha÷ / kuto brahmaÓabdasya jÅvavÃcitvamityata uktam - b­ha jÃtÅti / b­hadhÃtu÷ jÃtyÃdi«u vartata ityartha÷ / itÅtyanantaraæ dhÃtuvyÃkhyÃnÃditi Óe«a÷ / brahmaÓabdasya sÃdhÃraïatvÃdaniÓcÃyakatvamityata Ãha - annamayatvÃdeÓceti / idaæ cÃvartate, tatra dvitÅyo vipariïamyate / ÃdiÓabdo bhinnakrama÷ / tena prÃïÃdikaæ g­hyate / yathÃkramaÓca caÓabda uktÃnuktahetusamuccaye / tathà ca - na kevalaæ brahmaÓabdÃt, kintu, yato jÅvÃnÃm 'annarasamaya÷' 'prÃïamaya÷' ityuktÃnnÃdimayatvÃt annÃdivikÃradehÃdyabhimÃnitvÃdannamayatvÃdi prÃptam atastatprÃyapaÂhitatvÃccÃnandamayatvaprÃptiriti yojanà / atra hiraïyagarbhÃdÅnÃæ jÅvatve 'pi devatvavivak«ayà p­thagukti÷ / ata eva tattvapradÅpe - "brahmÃdiryasya devatÃsaÇghasya"ityapi brahmÃdirityasya vigraho darÓita÷ / tatrÃpi hiraïyagarbharudrayoratiprasiddhatvÃdvak«yamÃïakrameïa p­thagukti÷ / atha indrÃdÅnÃæ "brahmà Óiva÷ sureÓÃdyÃ÷"iti vacanoktakrameïa k«aradevoktyanantaramak«arÃyÃ÷ prak­terukti÷ / atha atyalpapratibhÃnatvÃt
d­ÓyamÃnadehÃbhimÃnijÅvÃnÃmiti dhyeyam /



----------

BBsBh_1,1.6.10:
%<tathÃpi na ta ÃnandamayaÓabdenocyante /
kintu, vi«ïureva /
'tadeva brahma paramaæ kavÅnÃm' (mahÃnÃ. 1-3.)
'etameva brahmetyÃcak«ate' (ai.Ã. 3-2-3-12.)>%

BBsBhDÅp_1,1.6.10:
siddhÃntayati - tathÃpÅti // yadyapyevamanye«Ãæ prÃpti÷, tathÃpi atra ye ÃnandamayaÓabdenocyante na te hiraïyagarbhÃdaya ityartha÷ / kastarhÅtyÃÓaÇkate - kintviti / uttaramÃha - vi«ïureveti / ya ucyate sa vi«ïurevetyanvaya÷ / anenodÃh­tÃnandamaya iti sÆtrapratij¤ÃbhÃgasya saÇgatyarthamanvayÃrthaæ samanvayasÆtrodÃh­to vidheyasamarpaka÷ 'tattu' iti pratij¤ÃbhÃgo vyÃkhyÃto bhavati / kuta Ãnandamayo vi«ïurevetyata÷ prav­ttaæ sautraæ hetuæ vyÃca«Âe - tadeveti / ityÃdi«u vÃkye«u tasminvi«ïÃveva prasiddhasya mukhyÃrthatvenoktasya brahmaÓabdasya tasminnÃnandamaye Ãnandamayaæ pratyudÃh­te 'asanneva' iti Óloke 'abhyÃsÃt' asak­cchravaïÃdityartha÷ / abhyÃsÃdityanantaraæ 'vi«ïau tÃtparyÃvagamÃt' iti Óe«a÷ / aprayojakatvaÓaÇkÃvÃraïÃya brahmaÓabdasyÃnyatra niravakÃÓatvaj¤ÃpanÃya tasmin prasiddheti eveti coktam/ ÃdiÓabdena 'paramaæ yo mahadbrahma' 'vÃsudevÃtpara÷

ko nu brahmaÓabdodito bhavet' iti vÃkyaæ g­hyate / tadeveti Órutyarthastu jij¤ÃsÃnaye 'bhihita÷ / 'etameva' iti Órutyartha÷ sarvatrÃdhikaraïe vak«yate /



----------

BBsBh_1,1.6.11:
%<brahmaÓabda÷ pare vi«ïau nÃnyatra kvacidi«yate /
asampÆrïÃ÷ pare yasmÃdupacÃreïa và bhavet //
brahmeti paramÃtmeti bhagavÃniti Óabdyate /
vÃsudevÃtmakaæ brahma mÆlamantreïa và yati÷ /
ityÃdi«u tasminneva prasiddhabrahmaÓabdÃbhyÃsÃt />%

BBsBhDÅp_1,1.6.11:
'brahmaÓabda÷' iti sm­tau 'pare' pÆrïe iti hetugarbhaviÓe«aïam / vÃÓabdo 'vadhÃraïe / tathà ca yato vi«ïu÷ para÷, ata÷ 'pare' vi«ïÃveva brahmaÓabdo mukhyatayà 'i«yate' aÇgÅkriyate prÃmÃïikai÷ / na tu vi«ïo÷ 'anyatra' hiraïyagarbhÃdi«vapÅtyartha÷ / kuta ityataste«Ãæ brahmaÓabdamukhyÃrthatvÃbhÃve hetumÃha - 'pare' anye yasmÃdasampÆrïà iti / tarhi 'tasmÃdetadbrahma nÃma rÆpamannaæ ca jÃyate' (mu. 1-1-9.) 'dve brahmaïÅ veditavye' (maitri.u. 6-22.) 'brahmÃïi jÅvÃ÷ sarve 'pi' ityÃdau brahmaÓabdaste«u kathami«yata ityata Ãha - kvacidanyatre«Âo 'pi brahmaÓabda÷ 'upacÃreïa' paramamukhyav­ttyanyamukhyav­ttyaiva bhavediti / 'brahma' iti bhÃgavatasm­tyartha÷ / prÃgevokta÷ / madhye ÃtmapadopetasÃdhÃraïasm­tyupÃdÃnanimittaæ tu abhyÃsÃdityasya 'anyontara ÃtmÃ' (tai.
u. 2-2-1.) ityÃdau brahmavÃcakÃtmaÓabdÃbhyÃsÃdityapyartho varïanÅya iti j¤Ãpanamityuktaæ candrikÃyÃm / 'vÃsudevÃtmakam' iti vyÃsasm­tivÃkyaæ tu 'buddhyÃvihiæsan pu«pairvà praïavena samarcayet' iti pÆrvavÃkyena saha yojanÅyam / atra hi vÃsudevÃtmakaæ brahmetyÃderbhagavÃn brahmeti pratÅyate iti nyÃyadÅpokte÷ / 'yati÷' 'vÃsudevÃtmakaæ' k­«ïÃkhyaæ brahma 'buddhyÃ' manasà samarcayedityanena yatÅnÃæ mÃnasapÆjocyate pu«pÃdyairvà samarcayet ityanena kÃyikapÆjà / 'avihiæsan' kasyÃpi hiæsÃæ hÃnimakurvanniti te«Ãæ sÃmÃnyadharmokti÷ / anena yatÅnÃæ vai«ïavatvaprayuktÃt

tulasÅpu«pÃdyÃharaïarÆpÃdvaiÓe«ikÃddharmÃdahiæsÃlak«aïa÷ sÃmÃnyadharma eva balavÃnityuktaæ bhavati / yathoktaæ b­hadbhëye - 'sÃmÃnyadharmo balavÃn dharmÃdvaiÓe«ikÃdyata÷' iti / 'praïavena' oÇkÃreïa 'mÆlamantreïa' a«ÂÃk«areïa và samarcayedityanena vÃcikapÆjocyate iti j¤Ãtavyam /



----------

BBsBh_1,1.6.12:
#<vikÃraÓabdÃn neti cen na prÃcuryÃt  | BBs_1,1.13 |>#
%<vikÃrÃtmakatvÃttadabhimÃnitvÃcca yujyate prak­tyÃdÅnÃæ mayaÂchabda÷ /
na tu paramÃtmana÷ iti mÃbhÆt /
pracurÃnandatvÃddhyÃnandamaya÷ /
na tu tadvikÃnatvÃt />%

BBsBhDÅp_1,1.6.12:
uktamÃk«ipya samÃdadhatsÆtraæ paÂhitvÃk«epÃæÓaæ vyÃca«Âe - vikÃreti // atra co hetusamuccaye / prak­tiÓabdena cidacitprak­tÅ g­hyete / ÃdiÓabdena jÅvà g­hyante / prak­tyÃdaya iti ca vipariïamyate / na¤ Ãvartate / Ãnandamaya ityasti, kiæ tu vi«ïuriti ca / tuÓabdo viÓe«Ãrtho 'vadhÃraïÃrthe ca / tathà ca - Ãnandamayo na vi«ïu÷, kintu, prak­tyÃdaya eva / kuta÷? yato 'tra 'vikÃraÓabdo' vikÃrÃrthakamayaÂchabdo 'yujyate' prayujyate / sa ca yato vikÃratadabhimÃnitvÃbhyÃmeva 'yujyate' pravartate / ata÷ prak­tyÃdÅnÃmeva yujyate / kuta÷? ja¬aprak­tervikÃrÃtmakatvÃccetanaprak­tyÃdÅnÃæ ca vikÃrÃbhimÃnitvÃt / na tu paramÃtmana÷, tasyÃvikÃritvÃdanabhimÃnitvÃcceti yojanà / 'iti cenna' ityaæÓaæ vyÃca«Âe - iti mÃbhÆditi / ÓaÇketi Óe«a÷ / kuta ityata÷ prav­ttaæ sautraæ hetuæ vyÃca«Âe - pracureti / Ãnandamaya÷ kathyata iti Óe«a÷ / hiÓabdo hetau / tuÓabdo 'vadhÃraïÃrtha÷ / tathà ca 'hi' yata÷ 'Ãnandamaya÷' padÃrtha÷ 'pracurÃnandatvÃt'
pÆrïÃnandatvÃcca nimittÃdevÃnandamayapadena kathyate 'na tadvikÃratvÃt' ÃnandavikÃratvÃdata iti ÓaÇkà mÃbhÆditi yojanà / mayaÂchabdasya prÃcuryarÆpÃrthÃntaramapek«ya prav­ttatvena tadvirodhÃbhÃvÃditi bhÃva÷ maya¬ityÃkhyapratyayasya prÃcuryÃrthatvaæ ca 'tÃdÃtmyÃrthe vikÃrÃrthe prÃcuryÃrthe maya tridhÃ' iti vacanÃtsiddhamityapi herartha÷ / yadyapi ÓrutisÆtragatÃnandamaya iti vyÃkhyeyapadasya taddhitÃntasyÃrthakathanÃya tadanukÆlatayà Ãnanda÷ pracuro yasmin sa Ãnandapracura÷ iti samÃsa÷ kÃryo na tadviparÅta÷ pracura Ãnando 'smin sa pracurÃnanda iti / tathÃpyÃndamaya iti taddhitav­ttyananuguïÃnandapracuraiti samÃsavÃkyÃbhidhÃne brÃhmaïapracuro grÃma itivat ÃnÃnandasyÃpi prÃptestadvÃraïÃya pracurÃnanda iti viparÅtasamÃsa÷ k­ta÷ / kecittu - sÆtre prÃcuryÃdityuktatvÃdÃnandasyetyarthalabdhaæ, tathà caitadvÃkyÃnusÃreïÃnandapracuratvÃditi samÃsavÃkyaprayoga÷ kÃryo yadyapi, tathÃpi uktaprayojanÃbhiprÃyeïa pracurÃnandatvÃditi sautravyÃsavÃkyaviparÅtasamÃsa÷ k­ta ityÃhu÷ / tanna, "Ãnandapracura iti
yathÃsthitÃbhidhÃne"ityÃdiÂÅkÃvirodhÃt / yadyapyÃnandamaya iti ÓrutisÆtrÃnusÃreïa prÃcuryasya viÓe«yatvenoktÃvapi nÃnÃnandaprÃpti÷«a prÃkÃÓapracuro ravirityukte 'pi savitaryandhakÃraleÓÃpratÅte÷ / tathà cÃnandapracuratvÃdityeva vyÃkhyÃtumucitam / prÃcuryasya vyadhikaraïasajÃtÅyajaivÃnandÃlpatvenÃpi nirÆpayituæ ÓakyatvÃt / tathÃpi prÃcuryasya viÓe«aïatÃyÃmanÃnandÃprÃpte÷ parairapi svÅk­tatvÃt viÓe«yatÃyÃæ tu tasya samÃnÃdhikaraïavijÃtÅyÃlpatvanirÆpyatvÃt brÃhmaïapracuro grÃma ityÃdÃviva tatprÃptirevetyaÇgÅk­tatvÃdubhayavÃdisiddhyanusÃreïaiva vyÃkhyÃtavyatvÃt tadabhiprÃyeïa pracurÃnandatvÃditi vyÃkhyÃtaæ bhëye ityuktaæ candrikÃyÃm /



----------

BBsBh_1,1.6.13:
%<annÃdÅnÃæ ca prÃcuryameva /
'adyate 'tti ca' (tai. 2-2.)
iti vyÃkhyÃnÃttatprÃcuryaæ ca yujyate />%

BBsBhDÅp_1,1.6.13:
nanu nÃyamÃnandamayaÓabda÷ pracurÃnandatÃmabhidhatte / kintu vikÃrÃrthatvameva / annÃdivikÃrÃrthÃnnamayÃdiÓabdaissaha paÂhitatvÃdityata Ãha - annÃdÅnÃæ ceti // idaæ cÃvartate / mayaÂchabda iti cÃnuvartate / tena samuccayÃrtha caÓabdasyÃnvaya÷ / vÃcyavÃcakayorabhedavyapadeÓa÷ / tathà ca na kevalamÃnandasya mayaÂchabda÷, kintvannÃdÅnÃæ sambandhimayaÂchabdo 'pi annÃdÅnÃæ prÃcuryameva vaktÅtyartha÷ / evaÓabdo vikÃrÃrthatÃvyÃv­ttyartha÷ / ÃdiÓabdena prÃïÃdayo g­hyante / pÆrvam 'annamayatvÃdeÓca' iti, atra ca 'annÃdÅnÃm' iti bahÆnÃæ grahaïÃt, sautrÃnandamayaÓabdo 'jahatsvÃrthalak«aïayà samÃnanyÃyaÓabdÃntaropalak«aka iti sÆcitam / nanu kathamatrÃnnamayaÓabdo 'nnaprÃcuryÃrtha÷ / au«adhijanitÃnnaprÃcuryasya annopajÅvi«u pÃrthivaÓarÅre«u sambhave 'pi aprÃk­tavigrahe harau asambhavÃt / annaprÃcuryakathanasyÃtyalpatvÃpÃdakatvÃccetyata Ãha - adyata iti / 'vÃkyena annaÓabdasya' iti Óe«a÷ / 'yujyate' ityanantaram 'annamayaÓabdÃrtha÷' ityadhyÃhÃra÷ / 'paramÃtmana÷' ityasti / na kevalaæ sahapÃÂhavirodhÃbhÃva iti cÃrtha÷/ tathà cetthaæ yojanà - 'tatprÃcuryam' annaprÃcuryamannamayaÓabdÃrtho yujyate / kathaæ? yatastatparamÃtmano
yajyate / na cÃlpÃrthatvena mÃhÃtmyarÆpatvÃbhÃvÃtsa kathaæ harau yujyata iti vÃcyam / yato 'trÃnnaÓabdena sudhoktarÅtyà bhÃvapradhÃnena tattadbhÆtÃdyatvabhÆtÃtt­tvarÆpÃrthadvayameva yujyate, ucyate na prasiddhÃnnam / ku etajj¤Ãyate / "adyate 'tti ca bhÆtÃni / tasmÃdannaæ taducyata iti"vÃkyenÃnnaÓabdasya vyÃkhyÃnÃt / prasiddhÃnnasya bhÆtÃtt­tvÃyogena tadgrahaïÃsambhavÃditi / Órutyarthastu - yato bhÆtai÷ prÃïibhi÷ 'adyate' upajÅvyate 'bhÆtÃnyatti' saæharati ca / tasmÃttadvi«ïvÃkhyaæ brahmÃnnamucyate vede«viti / evaæ prÃïamanaÓÓabdayo÷ prak­«Âace«ÂakatvapÆrïÃvabodhÃrthatvena ÓvÃsavÃyvanta÷karaïabuddhiprÃcuryÃrthatÃyÃmalpÃrthatà pariharaïÅyà //



----------

BBsBh_1,1.6.14:
%<upajÅvyatvamevÃdyatvam /
'sa và e«a÷' (tai. 2-2.)
ityanyaprÃrambhÃt />%

BBsBhDÅp_1,1.6.14:
nanu tathÃpi pracurabhÆtÃdyatvaæ kathamabhisaæhitaæ brahmaïa÷, bhak«yatvarÆpÃdyatvasya tatrÃyogÃdityato 'dyatvaÓabdÃrtamÃha - upajÅvyatvamiti // atra 'ato 'dyate' ityanuvyÃkhyÃnÃnusÃreïÃdyatvamiti cheda÷ / tathà ca sudhoktarÅtyà gauïyà v­ttyà upajÅvyatvamevÃdyatvaæ vivak«itaæ, na tu carvyatvam / tacca brahmaïyaviruddhamiti bhÃva÷ / tattvapradÅpe tu - "na cÃnyÃnnaæ sarvabhÆtÃdyaæ, na ca tatkasyÃpi mukhyÃdyam / kintu tadgato vi«ïurevÃdanaphalabhÆtat­ptitu«ÂidÃt­tvÃnmukhyÃdya÷, tasmÃdupajÅvyatvamevÃdyatvam,

attt­tvÃtsarvalokÃnÃmannamityucyate hari÷ /
upajÅvyaÓca bhÆtÃnÃmiti cÃnnaæ janÃrdana÷ //

iti ukte÷"iti upajÅvyatvasya mukhyÃrthataivoktà / na ca virodha÷, kampanÃdhikaraïoktarÅtyà samanvayatÃtparyeïa tattvapradÅpaprav­tte÷ / 'vajravat' ityÃdÃviva yathà katha¤cidbrahmaparatvÃbhiprÃyeïa sudhÃprav­tte÷ / nanu kathamannamayaÓabda÷ tatprÃcuryÃrtho yujyate / "o«adhÅbhyo 'nnam / annÃtpuru«a÷"(tai.u. 2-1-2.) iti prasiddhÃnnavikÃradehamuktvà "sa và e«a puru«o 'nnarasamaya÷"(tai.u. 2-1-3.) iti ya eva puru«a÷ so 'nnarasamaya iti annavikÃrapuru«aparÃmarÓÃdanuvÃdÃt / anyathà tadvirodha÷ syÃdityata Ãha - sa iti / 'avirodha÷' ityÃk­«yate / tathÃceti vÃkyena yasmÃdÃtmana÷ ÃkÃÓÃdikamutpannaæ sa e«a puru«a iti 'anyasya' dehÃdanyasyÃtmana÷ 'prÃrambhÃt' parÃmarÓÃt 'avirodho' na parÃmarÓavirodha÷ / kimarthamasau parÃm­Óyate ityÃÓaÇkÃpanodanÃya parÃmarÓÃditi vaktavye prÃrambhÃdityÃha / pÆrvamÃtmana÷ ÃkÃÓÃdikÃraïatvamuktvà tasyaiva 'anyÃrtham' anyakÃryÃya annamayÃdipa¤carÆpatvapradarÓanÃya puna÷ 'prÃrambhÃt' prakrÃntatvÃdityartha÷ / 'sa vÃ' iti
Órutau vaiÓabdo 'vadhÃraïe prasiddhau và / annaÓabdo bhÃvapradhÃna÷/ rasatvamuttamatvaæ, taccÃnnatvaviÓe«aïam / tathà ca yasmÃtsatyatvÃdilak«aïopetÃdÃtmana ÃkÃÓÃdikamutpannaæ 'sa÷' Ãtmapadodito bhÆtÃdisra«Âà 'e«a÷' jÅvaÓarÅraga÷ 'puru«a÷' pÆrïa«a¬guïa÷ dehÃkhyapuriÓaya÷ bhagavÃn 'annarasamaya÷' uttamÃnnatvapÆrïa ityartha÷ / taittirÅyabhëye tu - "annasyÃttt­tvÃdi-

rÆpasyÃnnamayaÓarÅrasya yata÷ sÃrabhÆto vi«ïu÷ ato 'nnarasamaya÷"iti annaÓabdasyÃv­ttyà rasaÓabdasya kramavyatyÃsena ca vyÃkhyÃtam /



----------

BBsBh_1,1.6.15:
%<'ye 'nnaæ brahmopÃsate' (tai. 2-2.) ityÃdibrahmaÓabdÃdbahurÆpatvÃcca na vikÃritvamavirodhaÓca />%

BBsBhDÅp_1,1.6.15:
nanvevaæ mayaÂchabdasyobhayÃrthe prayogÃdatrÃpyubhayapak«e do«adarÓanÃtpa¤cÃnÃæ mayaÂÃæ prÃcuryamevÃrtho na vikÃritvamityatra kiæ niyÃmakam? ki¤cÃnnamayÃdÅnÃæ pa¤cÃnÃæ brahmatÃbhyupagatau 'ekameva' (chÃ.u. 6-2-1.) ityÃdiÓrutivirodha÷ syÃt ityata Ãha - ye 'nnaæ brahmeti // atrÃdiÓabdena 'ye prÃïaæ brahmopÃsate' (tai.u. 2-3-1.)/ 'Ãnandaæ brahmaïo vidvÃn' (tai.u. 2-4-1.) 'vij¤Ãnaæ brahma cedveda' (tai.u. 2-5-1.) 'asti brahmeti cedveda' (tai.u. 2-6-1.) iti vÃkyajÃtaæ g­hyate / asti ÃnandarÆpaæ tadvacca / 'ityÃdi' iti luptasaptamÅvibhaktikam / 'Óloke«u' iti Óe«a÷ / brahmaÓabdapadaæ tacchravaïopalak«akam / evaæ pradarÓite hetudvaye 'dhyÃh­tahetudvÃrÃnvayayogye krameïa sÃdhye Ãha - na vikÃritvamiti / 'mayaÂÃmartha
iti niÓcÅyate' iti Óe«a÷ / 'avirodho' virodhÃbhÃva÷ / caÓabdo 'pyartha÷ / tathà cetthaæ yojanà - 'ye 'nnaæ brahma' ityÃdi«u annamayÃdÅnpratyudÃh­taÓloke«u annamayÃdivi«ayatvena 'brahmaÓabdÃt' brahmaÓabdaÓravaïÃdanyathÃsiddhatatsamabhivyÃhÃrÃt ubhayathÃpi sambhavatÃæ mayaÂÃæ prÃcuryamevÃrtha÷ na vikÃritvamiti niÓcÅyate / ato na niyÃmakÃk«epo yukta÷ / evamekasyaiva brahmaïo 'bahurÆpatvÃcca' ÓabdÃdekasyaiva bahurÆpatvavacanopapatte÷ 'ekameva' iti Órutivirodho 'pi neti / pÆrvaæ 'tasminneva prasiddhabrahmaÓabdÃbhyÃsÃt' ityuktvà atra brahmaÓabdÃdityetÃvanmÃtrokte÷ prayojanaæ tu "brahmaÓabdasyÃnandavij¤ÃnamayayorivÃnye«vabhyÃsÃbhÃvÃtte«vasiddhiparihÃreïa brahmaÓabdaÓravaïarÆpasarvasÃdhÃraïahetvarthakathanameva"ityuktaæ candrikÃyÃm /



----------

BBsBh_1,1.6.16:
%<na ca p­thakkalpanà yuktà /
svarÆpaæ ca yujyate pracuraprakÃÓo raviritivat />%

BBsBhDÅp_1,1.6.16:
atrÃnyai÷ Ãnandamaya eva brahma / tadgatamayaÂa eva prÃcuryÃrthatà / annamayÃdayastu koÓÃ÷ / tadgatÃnÃæ mayaÂÃæ ca vikÃrÃrthatvamityuktam / tadayuktamityÃha - na ceti // prÃyapaÂitamayaÂÃæ 'p­thakkalpanÃ' arthadvaividhyakalpanà na yuktà / tataÓcÃnnamayÃdÅnÃæ madhye ekasyaiva brahmatvakalpanà ca na yuktaiva, prÃyapÃÂhavirodhena kli«ÂatvÃdityartha÷ / yastu vÃdÅ annamayÃdÅnÃæ pa¤cÃnÃmapyabrahmatÃæ brÆte, sa tu sÆtrakÃreïaiva pÆrvapak«Åk­ta iti na tatpak«aæ pratyÃk«ipadbhëyakÃra÷ / tattvapradÅpe tu - na ceti vÃkyaæ na ca mÃyinà p­thakkalpanà 'satyaæ j¤Ãnamanantaæ brahma' (tai.u. 2-1-1.) 'tasmÃdvà etasmÃdÃtmana÷' (tai.u. 2-1-2.) ityatra brahmocyate / annamayÃdaya÷ pa¤cakoÓà mitho bhinnÃ÷ te«Ãæ brahmaÓabdoktatve 'pi abrahmatvam/ antyapucchasyaiva brahmatvam / annamayÃdyatikramo mok«a÷ / vak«yamÃïÃnÃæ cak«uÓÓrotramanovÃcÃæ nÃnnamayÃdi«vanuv­tti÷ / 'annaæ brahmeti vyajÃnÃt' (tai.u. 3-2.) ityÃdau pa¤camasyÃnandasya brahmatvam / 'etamÃnandamayamÃtmÃnamupasaÇkramya' (tai.u. 3-10-5.) ityetasmÃdbrahmÃnandamayÃdyatikramanirguïavÃkyÃtp­thageva 'imÃn lokÃn'
(tai.u. 3-10-5.) ityÃdiko vÃkyaÓe«a÷ saguïavÃkyaikavÃkyatÃpanna÷ tatphalapratipÃdaka ityÃdikà yuktà / uktahetubhiratyantÃsaÇgatatvÃt ityantyapak«anirÃkaraïaparatayà vyÃkhyÃtam / na caivametadvirodha«ÂÅkÃyà iti vÃcyam / bhëyakÃra÷ savistaraæ viÓi«ya na nirÃcakhyÃviti ÂÅkÃbhiprÃyÃbhyupagamÃt / nanu 'na brahmaïi pracurÃnanda÷' ityÃdiprayogo yujyate/ tasyÃnandÃdisvarÆpatvÃt 'gh­tapracura odana÷' ityÃdau bhedasthala eva tathà prayogÃdityata Ãha - svarÆpe ceti / caÓabdo 'pyartha÷ / itiÓabda÷ ÓabdapadÃrtha÷ / 'raviritivat' ityanantaraæ 'vyavahÃra÷' iti Óe«a÷ / 'svarÆpe ca' ityasyÃv­tti÷ / tathà ca prakÃÓasvarÆpe 'pi sÆryabimbe viÓe«abalÃt 'pracuraprakÃÓo raviritivat' evaærÆpavyavahÃravat ÃnandÃdisvarÆpe 'pi harau viÓe«eïa tathà vyavahÃro yujyata eveti na tadanupapattirityartha÷
/



----------

BBsBh_1,1.6.17:
#<taddhetuvyapadeÓÃc ca  | BBs_1,1.14 |>#
%<'ko hyevÃnyÃtmaka÷ prÃïyÃt /
yade«a ÃkÃÓa Ãnando na syÃt' (tai. 2-7.) iti />%

BBsBhDÅp_1,1.6.17:
ÃnandamayamÃtrasya vi«ïutve, hetvantararÆpaæ prÃcuryameva maya¬artha ityatra ca hetuæ pratipÃdayatsÆtramupanyasyati - taddhetviti // Ãnandamaya iti tattviti cÃnuvartate / tadityasyÃv­tti÷ / sa cÃsau hetuÓcetyapi vigraha÷ / tathà ca na kevalaæ brahmaÓabdÃbhyÃsÃt / kintu 'taddhetuvyapadeÓÃt' tasminnÃnandamayaprakaraïe tasya vi«ïo÷ tasmin anandapÆrïatvenÃnandamayatve prÃcuryasyaiva maya¬arthatve ca taddhetuvyapadeÓÃt lokace«ÂakatvÃkhyahetÆkteÓcÃnandapÆrïatvenaivÃnandamayaÓabdavÃcyo vi«ïureveti sÆtrav­ttimabhipretya tameva hetuvyapadeÓaæ darÓayati - kohÅti / 'yat' yadà yadi 'e«a÷ ÃkÃÓa÷' ÃsamantÃtprakÃÓamÃno vi«ïurÃnanda÷ pÆrïÃnando na syÃt tadÃsau lokaæ na pravartayediti Óe«a÷ / Ãnandodrekamantareïa prav­tto kÃraïÃntarÃbhÃvÃditi bhÃva÷ / yadyasau na lokaæ pravartayet / tadà 'ko hyevÃnyÃt' ko và jana÷ lokaæ ce«Âayet / 'kaÓca prÃïyÃt' dharmÃdau ca ka÷ pravartayet / na ko 'pi / anyasyÃsvÃtantryÃditi taittirÅyabhëyaÂÅkÃrÅtyà Órutyartha÷ / sudhÃyÃæ tu ïyarthÃnandarbhÃvena na ko 'pi lokikÅæ vaidikÅæ prav­ttiæ kuryÃditi vyÃkhyÃtam / itÅtyasya iti taddhetuvyapadeÓÃdityanvaya÷ //



----------

BBsBh_1,1.6.18:
#<mÃntravarïikameva ca gÅyate  | BBs_1,1.15 |>#
%<'brahmÃvidÃpnoti param' iti sÆcayitvà 'satyaæ j¤Ãnamanantaæ brahma'(tai.2-1) iti mantravarïalak«itaæ parameva brahma ÓabdÃnusandhÃnÃdgÅyate />%


BBsBhDÅp_1,1.6.18:
yaduktaæ brahmaÓabdÃdÃnandamayÃdÅnÃæ vi«ïutvamiti na tadyuktam / brahmaÓabdasya aparabrahmaïi jÅve 'pyupapatte÷/ tasya parabrahmaïi mukhyatve 'pi vi«ïo÷ ÃnandamayÃvayavatvoktyÃdinà bÃdhakenÃmukhyÃrthasyaiva grahaïopapatterityÃÓaÇkÃæ pariharat ÃnandamayÃdiÓabdavÃcyasya vi«ïutve yuktyantaraæ vadan sÆtraæ paÂhitvà vyÃca«Âe - mÃntravarïikamiti / yata ityÃdau yojyaæ, 'na te' iti pratij¤Ãnuvartate / tathà ca yata÷ 'satyaæ j¤Ãnamanantaæ brahma' (tai.u. 2-1-1.) iti 'mantravarïe' mantrÃk«are tadÃtmakavÃkyaviÓe«e 'lak«itaæ' lak«aïavattayà proktameva parameva brahma nÃlak«itaæ, nÃparamityevÃrtha÷/ annamayÃdiÓabdai÷ 'gÅyate' pratipÃdyate ato 'pyÃnandamayÃdayo nÃpare / kintu parameva brahmeti yojanà / kuto 'nnamayÃdiÓabdairmantravarïalak«itasyaiva pratipÃdanaæ j¤Ãyata ityata uktam - ÓabdÃnusandhÃnÃditi / 'ÓabdÃnÃæ' satyaæ j¤Ãnamanantam ityevaærÆpÃïÃm annamayÃdiÓabdÃnÃæ ca arthÃnusandhÃnÃt jÃtÃt 'anusandhÃnÃt'

ekÃrthatvaj¤ÃnÃdityartha÷ / mantravarïe 'pi brahmetyevoktatvÃtkathaæ tadarthÃnÃmapyannamayÃdiÓabdÃnÃæ parabrahmÃrthatÃj¤aptirityata Ãha - brahmaviditi / prav­tta iti Óe«a÷ / asya buddhyà viviktena mantravarïapadenÃnvaya÷ / tathà ca yato 'brahmavidÃpnoti param' (tai.u. 2-1-1.) iti / parabrahmatajj¤ÃnatatprÃptÅ÷ sÆcayitvà saÇk«epeïaktvà tatra prÃptaÓaÇkÃpanodÃya prav­tto mantravarïa÷ / tato 'tra lak«itaæ paraæ
brahmaiveti j¤Ãyata ityartha÷ / sÆtre

ÃnandamayÃdistattviti cÃnuvartate / caÓabdo yatha ityarthe yuktisayuccaye ca / tathà ca na kevalaæ brahmaÓabdÃdevÃnandamayÃdivi«ïvÃkhyaæ parabrahmaiva nÃparabrahmetyavasÅyate / kintu yato mÃntravarïikaæ 'satyaæ j¤Ãnam' iti vedavÃkyena lak«aïavattayà proktaæ paraæ brahamaivÃnnamayÃdiÓabdai÷ 'gÅyate' pratipÃdyate ca / atastatsamÃkhyÃnÃdÃrthikÃdapÅti sÆtrÃrtha÷ / 'brahmavit' parabrahmaj¤ÃnÅ 'paraæ' paramaæ brahmÃpnoti / parabrahmaprÃptikÃma÷ parabrahma jÃnÅyÃt iti Órute÷ phalito 'rtha÷ / kiæ tadbrahmeti ÓaÇkÃyÃæ satyamityÃdi prav­ttam / tatra satyaÓabdenoktaæ yat gatijÅvananÃÓaprÃpakatvaæ tadevÃnnamayaprÃïamayaÓabdÃbhyÃmucyate / anantaÓabdenoktaæ deÓata÷ kÃlato vastutaÓca aparicchinnatvam / paramÃtmÃnanta÷ pÆrïÃnandatvÃdityÃnandamayaÓabdenopapÃdyata iti satyÃdiÓabdÃnÃæ annamayÃdiÓabdÃnÃæ cakÃrthatvam anusandheyam / atra deÓÃnantyaæ nÃma anavadhikaparimÃïatvam / kÃlÃnantyaæ nÃma anavacchinnasattÃkatvam / vastvÃnantyaæ nÃma aparicchinnasaÇkhyÃguïakarmavigrahavattvam //


----------

BBsBh_1,1.6.19:
%<na cÃvayavatvavirodha÷ / 'sa Óira÷, sa dak«iïa÷ pak«a÷, sa uttara÷ pak«a÷, sa ÃtmÃ, sa puccham' iti tasyaivÃvayavatvokteÓcaturvedaÓikhÃyÃm />%

BBsBhDÅp_1,1.6.19:
nanu vi«ïorÃnandamayatvaæ na yuktaæ, tasya tadavayavatvÃt / na cÃsiddhi÷, brahmapucchamityukte÷ / avayavinaÓcÃvayavatvavirodhÃdityata Ãha - na ceti / tasyetyÃtk­«yate / 'tasya' vi«ïorÃnandamayatve tadavayavatvoktivirodho netyartha÷ / avayavatve ca avayavitvasya virodho 'pi neti caÓabdÃrtha÷ / kuta ityato 'vayavina evÃvayavatvasyÃvayavitvasya ca ÓrutyuktatvenÃvayavyÃderavayavÃdyabhedÃdityÃÓayena tÃæ ÓrutimudÃharati - sa iti / 'sa÷' nÃrÃyaïa÷ 'Óira÷' ÓÅr«aæ, Óira÷ sa iti và / evam uttaratrÃpi vyÃkhyeyam / dvitÅyÃditacchabdÃ÷ sm­tyanusÃrÃtpradyumnÃdiparÃ÷ / 'pak«o' bÃhu÷ 'uttara÷' savya÷ 'ÃtmÃ' madhyadeha÷ 'pucchaæ' pÃdau itÅtyasyaivaærÆpÃyÃæ caturvedaÓikhÃyÃæ tasyaivÃvayavibhÆtasyaiva vi«ïoravayavatvokterityanvaya÷ / evaÓabdenÃvayavÃvayavibhedo nivÃrita÷ / evaæ avayavasyÃvayavitve na kevalamiyaæ Óruti÷, kintu - bhëye upalak«aïayà g­hÅtà 'padaæ pucchaæ prati«ÂhÃ
vai puru«a÷' iti tattvapradÅpodÃh­taÓrutirapi pramÃïatayà grÃhyà / asmin pak«e bhëyagatÃvayavaÓabda÷ arÓaÃdyajanto 'vayavipara÷ //



----------

BBsBh_1,1.6.20:
%<Óiro nÃrÃyaïa÷ pak«o dak«iïassavya eva ca /
pradyumnaÓcÃniruddhaÓca sandoho vÃsudevaka÷ //
nÃrÃyaïo 'tha sandoho vÃsudeva÷ Óiro 'pi và /
pucchaæ saÇkar«aïa÷ prokta÷ eka eva tu pa¤cadhà //
aÇgÃÇgitvena bhagavÃn krŬate puru«ottama÷ //
aiÓvaryÃnna virodhaÓca cintyastasmin janÃrdane /
atarkye hi kutastarkastvaprameye kuta÷ pramà //
iti b­hatsaæhitÃyÃm //>%

BBsBhDÅp_1,1.6.20:
avayavina avayavatvaæ viruddhamityÃÓaÇkÃæ Órutyà parih­tyÃtra sm­tiæ cÃha - Óira iti / atra citrÃdau likhyamÃnanavanÃrÅrÆpe avayavibhÆtÃnÃmanekastrÅïÃmekadehÃvayavatvaæ tathà nÃrÃyaïÃdipa¤carÆpÃïÃæ ekÃvayavatvamucyate/ ÃdyaÓca÷ pak«asamuccaye / rÆpayo÷ parasparasamuccaye dvau / avayavibhÆta eva nÃrÃyaïa÷ Óira ityevaÓabdÃnvaya÷ / evamavayavibhÆta÷ pradyumno dak«iïa÷ pak«o bÃhu÷ / aniruddha÷ savya÷ / vÃsudeva÷ 'sandoho' madhyadeha ityanvaya÷ / apiveti nipÃtasamudÃya÷ pak«Ãntare / pÆrvasmin pak«e nÃrÃyaïasya

ÓÅr«atvam / vÃsudevasya madhyadehatvam / asmin pak«e tu - tadaæÓe vaiparÅtyamityupÃsanÃbhedena pak«abhedokti÷/ saÇkar«aïastÆbhayatra 'pucchaæ' pÃdau prokta ityanvaya÷ / tuÓabdena dvirÆpatvaæ suparïarÆpatvaviÓe«o và j¤Ãyate / tata÷ kimityata Ãha - eka iti / evaæ 'puru«ottama÷' k«arÃk«arapuru«ÃbhyÃm uttamo bhagavÃn k­«ïa÷ 'eka eva' pa¤cadhà vibhakta÷ eka evÃyavai÷ abhinna eva na tu bhinna÷ / 'aÇgatvena' avayavatvena 'aÇgitvena' avayavitvena prakÃreïa tadbhÃvaæ prÃpta÷ krŬata ityartha÷ / itthaæbhÆtalak«aïe t­tÅyà / nanvastavevaæ tÃvatà na virodhaparihÃro jÃta ityata Ãha - aiÓvaryÃditi / 'tasmin' avayavibhÃvÃdyÃpanne janÃrdane 'tasmin' avayavatvÃdau tadvi«aye 'virodha÷' sahÃnavasthÃnarÆpo 'na cintya÷' na kenacitkalpya÷ / kuta÷? 'aiÓvaryÃt' ÅÓvarasÃmarthyÃt tayorekatrÃvasthÃnarÆpÃvirodhopapatte÷ ÅÓvaraÓaktiÓcÃghaÂitaghaÂiketi bhÃva÷ / evaæ 'tasmin' avayave 'tasmin' avayavitve na virodha÷ / kuta÷? ekaikasyÃvayavasya sarveÓvaratvÃdityapi
vyÃkhyeyam / evaæ na virodha ityetat avayavÃvayavinorabhede 'yamavayavÅ ayam avayava iti bhedavyavahÃravirodho 'pi netyapi vyÃkhyeyam / tatra hetustu viÓe«abalÃcchaktivyaktibhÃvÃditi caÓabdena sÆcita÷ / ata eva caÓabdo 'nuktasamuccayÃrtha÷ aiÓvaryÃccetyanveti / ki¤ca - kiæ tarkÃnyapramÃïenÃvayavino 'vayavatvamavayavasyÃvayavitvaæ ca viruddham? uta avayavÅ nÃvayava÷ avayavitvÃt / avayavo và nÃvayavÅ avayavatvÃllokavaditi tarkapadoktÃnumÃnena? nÃdyo 'siddhatvÃt / na dvitÅya ityÃha - atarkya iti / 'hi' yasmÃdatarkya÷ tasmÃt 'atarkye' tarkÃgocare bhagavati tadvi«aye 'tarka÷' avayavÅ nÃvayava÷ avayavitvÃt ityÃdirÆpo hetu÷ 'kuta÷' sÃdhako bÃdhako và netyartha÷ / ki¤ca - loke parimitaÓaktitva eva virodhadarÓanÃt vi«ïorvirodhopayogiparimitaÓaktiÓÆnyatvÃt tarkyatvÃÇgÅkÃre 'pi na virodha

ityÃha - aprameya iti / 'aprameye' deÓakÃlaguïairaparicchinne bhagavati 'pramÃ' etÃvadeva sÃmarthyaæ nÃto 'dhikamiti Óaktipariccheda÷ 'kuta÷' netyartha÷ / tathà ca paroktatarkasya sopÃdhikatvenÃpramÃïatvÃnna virodhitvamiti bhÃva÷ / anena 'atarkya' ityasyÃsattarkÃgocara ityartha ityuktaæ bhavati / iti b­hatsaæhitÃyÃmityasya 'tasyaivÃvayavatvokte÷' ityanu«aktenÃnvaya÷ //



----------

BBsBh_1,1.6.21:
%<rasaÓabdena viÓe«aïÃttattatsÃrabhÆtaæ cinmÃtramevocyate /
idamiti ca d­ÓyamÃnasannihitatvÃt />%

BBsBhDÅp_1,1.6.21:
nanu yaduktaæ sa và iti vÃkye 'sya paramÃtmana eva parÃmarÓa÷ na annÃtpuru«a÷ ityuktadehasyeti tadayuktam; Ãtmano dÆrasthatvÃddehasya sa samÃpasthatvÃtsamÅpoktaparityÃgena dÆrasthaparÃmarÓÃÇgÅkÃre kÃraïÃbhÃvÃt / ki¤ca - puru«apadena prak­tasyaiva puru«apadenoktatvÃt ÃtmanaÓca tena aprak­tatvÃtpuru«apadena parÃmarÓÃyoga÷ / na ca -

prak­tiæ puru«aæ caivaæ viddhyanÃdÅ ubhÃvapi /
puru«a÷ prak­tistho hi bhuÇkte prak­tijÃn guïÃn //

iti vÃkyadvayasthapuru«apadena ekavidhenaiva vyavasthÃyà paramÃtmajÅvayoruktigrahaïavadihÃpi ekavidhenaiva dviruktena puru«apadena vyavasthayÃrthadvayoktyaÇgÅkÃro 'stviti vÃcyam / tatra du÷khÃnubhavit­tvarÆpabhedakaÓrutivatprak­te bhedakÃbhÃvena annÃtpuru«a÷ ityatra deha÷, sa và ityatra ca paramÃtmaivocyata iti vyavasthÃÇgÅkÃrÃyogÃdityata Ãha - raseti // sa và e«a÷ iti vartate /

tadityÃvartate / evamucyata iti ca / anyadvihÃyeti Óe«a÷ / tathà ca sa và iti vÃkyena cideva cinmÃtraæ brahmacaitanyameva ucyate parÃm­Óyate na deha÷ / na ca tasya dÆroktivirodha÷, puru«apadenÃprak­tatvavirodhaÓceti vÃcyam / yatastat Ãtmana ÃkÃÓassambhÆta÷ (tai.u. 2-1-2.) ityÃkÃÓÃdipuru«ÃntaÓabdairuktaæ tattatsÃrabhÆtam ÃkÃÓÃdipadÃrthaÓre«ÂhabhÆtaæ cinmÃtraæ brahmaiva sa và iti parÃmarÓavÃkyenocyate / evaæ tarhi puru«apadena dvayorapi prak­tatvÃdubhayaparÃmarÓo 'yamastviti na ca vÃcyam / yata÷ tatsÃrabhÆtaæ puru«asÃrabhÆtaæ cinmÃtraæ brahmaivÃnyadehÃdikaæ vihÃya sa÷ iti parÃmarÓavÃkyenocyate / kuta ityata Ãha - raseti / rasaÓabdaghaÂitÃnnarasamayaÓabdena viÓe«aïÃt sÃrÃnnamayatvarÆpapuru«aviÓe«aïÃbhidhÃnÃdityartha÷ / ja¬ÃmiÓrajÅvavilak«aïabrahmabodhÃrthaæ mÃtrapadam / rasaÓabdena rasaÓabdÃrthena mukhyatvena viÓe«aïÃt viÓe«itatvÃt annatvarÆpaviÓe«aïasyeti và / tataÓcÃtra annaraso 'nnasÃro 'nnaÓabdÃrthe«u mukhyÃtt­tvÃdilak«aïastatpracura÷ iti sudhokte÷ / ÂÅkÃyÃæ caitanyamÃtraæ brahmaivetyanvaya÷ / nanvanuvÃkÃntare annamayaprÃïamayamanomayavij¤ÃnamayÃnandamayà me ÓuddhyantÃm (yÃj¤ikÅ. 66.) iti prÃrthitaÓuddhÅnÃmannamayÃdikoÓÃnÃmabhidhÃnam/
kintu, tattatsÃrabhÆtaæ tattatkoÓaniyÃmakaæ tadgataæ brahmacaitanyameva ucyate / kuta÷? atra sa và e«a÷ (tai.u. 2-1-3.) ityÃdau raso vai sa÷ ityante cÃnnamayÃdÅnÃæ koÓavyÃv­ttyarthaæ tadbhedÃrthameva rasaÓabdena viÓe«aïÃt viÓe«itatvÃdityartha÷ / Ãdau viÓe«itatvaæ ghaÂitatvam / tathà ca ÓabdÃntaranyÃyenÃnnamayÃdyapek«ayÃnnarasamayÃdÅnÃæ bheda iti bhÃva÷ / upalak«aïametat / vyavahitÃkÃÓÃdikÃraïÃtmaparÃmarÓinà tacchabdena ca viÓe«aïÃdityapi dra«Âavyam / nanu yadi parid­ÓyamÃnadeha eva nÃnnamaya÷, kintu brahmaiva tasyaiva ca sa÷ ityÃdau parÃmarÓa÷, tadà tasyedameva Óira÷ (tai.u. 2-1-3.) iti pratyak«anirdeÓo nopapadyate/ na ca vÃcyam upani«addra«Âà munirbrahmÃparok«Åk­tya pratyak«ato nirdiÓatÅti / tathà sati tenÃparok«Åk­taprÃïamayÃdÃvapi tathà nirdeÓaprasaÇgÃt / ki¤ca - svasyÃparok«ato j¤Ãtatvena ÓabdÃnapek«aïÃt upadeÓyapuru«ÃïÃæ cÃparok«ÃyogyatvÃnnirdeÓavaiyarthyamityata tadasyetyapi vyÃkhyeyam / tathà ca asya annamayabhagavacchira÷pak«Ãde÷ d­ÓyamÃnapratyak«asiddhadehaÓira÷pak«Ãdau vastravarmÃntarvartijÃnuvÅrÃvayavavat sannihitatvÃt samyaÇniyÃmakatvena sthitatvÃt lak«aïayà brahmaÓirasi idamiti
nirdeÓo yujyata iti yojanà / lak«aïÃbÅjaæ Óakyasambandhaæ darÓayituæ - d­ÓyamÃneti / tathà ca vastraprÃv­te varmÃntargate và jÃnunÅdaæ jÃnviti vyavahÃravadayamapi vyavahÃro yujyata eveti na tadvirodha iti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.6.22:
%<ananyo 'pyanyaÓabdena tathaiko bahurÆpavÃn /
procyate bhagavÃnvi«ïuraiÓvaryÃt puru«ottama÷ //
iti brahmÃï¬e purÃïe ->%

BBsBhDÅp_1,1.6.22:
nanvannamayÃdÅnÃæ pa¤cÃnÃæ brahmatÃnupapannà 'tasmÃdvà etasmÃdannarasamayÃt / anyo 'ntara Ãtmà prÃïamaya÷' (tai.u. 2-2-2.) iti parasparaæ bhinnatvenoktatvÃt / evamekasyaiva brahmaïo bahurÆpatvÃt na 'ekameva' iti Órutivirodha÷ ityapyayuktamapramitatvÃdityata Ãha - ananya iti // apiryadyapÅtyadyarthe / tathÃÓabda÷ samuccaye / tathà ca 'puru«ottamo bhagavÃnvi«ïu÷' 'ananyo 'pi' abhinno 'pi anyo bhinna iti Óabdena procyata / tathà yadyapyekastathÃpi bahurÆpavÃn bhavatÅtyartha÷ / kathamityata ubhayaghaÂakamÃha -
aiÓvaryÃditi / acintyaÓakterityartha÷ / upalak«aïametat / annamayÃdipa¤cakoÓagatÃnyatvÃntaratvÃdayo dharmÃstadgatabhagavadrÆpe«Æpacaryanta ityapi dra«Âavyam / ata eva t­tÅye 'sthÃnabhedÃdaiÓvaryÃcca' iti bhëye sthÃnabhedÃkhyaæ hetvantaramabhihitam / taittirÅyabhëye tu - bhedÃbhÃve 'pi saÇkhyÃviÓe«ayuktatvÃdanyatvoktirityuktam / brahmÃï¬e purÃïe ityanantaram uktatvÃnna virodha ityanvaya÷/



----------

BBsBh_1,1.6.23:
%<na coktaprÃptyà viri¤cÃdirucyate />%
#<netaro 'nupapatte÷  | BBs_1,1.16 |>#
%<na hyanyaj¤ÃnÃnmok«a upapadyate /
'tamevaæ vidvÃnam­ta iha bhavati /
nÃnya÷ panthà ayanÃya vidyate' (tai. Ã. 3-12-7.) iti hyuktam />%

BBsBhDÅp_1,1.6.23:
nanu brahmaÓabdasya sÃdhÃraïatvÃt taddhetuvyapadeÓasya vi«ïuni«Âhatayà spa«ÂapratibhÃnÃt mantravarïasamÃkhyÃyÃÓca anyaliÇgÃdibhyo durbalatvena sÃvakÃÓatvÃt ananyathÃsiddhahetvantarasya cÃbhÃvÃdÃnandamayÃdayo viri¤cÃdaya eva santviti ÓaÇkÃæ pariharatsÆtramavatÃrayati - na ceti // co 'vadhÃraïe / viri¤cÃdaya ityanenÃnveti / tathà ca 'uktaprÃptyÃ' brahmaÓabdaÓatÃnandatvëÂamÆrtitvabahubhÃvÃdirÆpoktaprÃpakenÃnnamayÃdiÓabdairviri¤cÃdirevocyate / na vi«ïuriti na, kintu, vi«ïureva tairucyate / na viri¤cÃdirityartha÷ / kuto neti hetvÃkÃÇk«ÃyÃæ sÆtramupanyasya pratij¤ÃæÓasya na cetyÃdibhëyeïaiva vyÃkhyÃtatvÃtsautramananyathÃsiddhahetumeva vyÃca«Âe - netara iti / hiÓabdo hetau / 'anyaj¤ÃnÃt' vi«ïvanyaviri¤cÃdij¤ÃnÃt / yadyapyayaæ netara ityuktasÃdhye na hetu÷/ tathÃpi tasyÃnanyathÃsiddhatvopapÃdakatvÃddhetutvokti÷ / asya hetuvÃkyasya adhyÃh­tahetuvÃkyadvÃrà na ceti pratij¤ayÃnvaya÷ / anenÃnandamayÃdi÷ vi«ïoritaro viri¤cÃdirna, kuta÷? 'brahmavidÃpnoti
param (tai.u. 2-1-1.) ... sarvaæ vai te 'nnamÃpnuvanti (tai.u. 2-2-1.).... sarvameva ta Ãyuryanti' (tai.u. 2-3-1.) ityÃdinà ÃnandamayÃdermuktihetuj¤Ãnavi«ayatvokte÷, tasya cetaratra 'anupapatte÷' ayogÃditi sÆtrÃrtha ukto bhavati / vi«ïuj¤ÃnÃdeva mok«o netaraj¤ÃnÃdityetatkuta ityata Ãha - tamiti / 'hi' yasmÃt 'tamevam' iti Órutyà mok«asya vi«ïuj¤ÃnÃdanya upÃyo nÃstÅtyuktam / tasmÃdvi«ïoranyaj¤ÃnÃnmok«o nopapadyata ityartha÷ / Órutyarthastu prÃgevokta÷ //



----------

BBsBh_1,1.6.24:
#<bhedavyapadeÓÃc ca  | BBs_1,1.17 |>#
%<'te ye Óataæ prajÃpaterÃnandÃ÷' (tai. 2-8.)
'ad­Óye 'nÃtmye 'nirukte 'nilayane 'bhayaæ prati«ÂhÃæ vindate /
atha so 'bhayaæ gato bhavati' (tai. 2-7.) 'sa yaÓcÃyaæ puru«e' (tai. 2-8.)
ityÃdi bhedavyapadeÓÃt />%

BBsBhDÅp_1,1.6.24:
hetvantareïa brahmÃdÅnÃmÃnandamayatvaæ parÃkurvatsÆtraæ paÂhitvà vyÃca«Âe - bhedeti / atra pÆrvahetusamuccÃyakena caÓabdenÃnandamayÃdirnetara iti pratij¤ÃvÃkyÃnuv­tterapi sÆcanÃt / tadvihÃya sÆtroktaæ bhedavyapadeÓaæ darÓayati - te ye Óatamiti // ÃdiÓabda÷ 'ÃnandÃ÷' ityata÷ paro 'pi yojya÷ / tatrÃdyena 'te ye Óatam' ityasya pÆrvottarataittirÅyavÃkyÃni g­hyante / dvitÅyena 'yato vÃco nivartante / aprÃpya manasà saha / Ãnandaæ brahmaïo vidvÃn', (tai.u. 2-4-1.) ityÃdi / yadvà sak­cchruta eva sarvasaÇgrÃhaka÷/ anena nÃnandamaya itaro viri¤ca÷, kuta÷? bhedavyapadeÓÃt / viri¤casya 'te ye Óatam' (tai.u. 2-8-4.) ityÃdinà rudrÃcchataguïÃnandatvokte÷, Ãnandamayasya ca 'yato vÃca÷' ityÃdinÃparimitÃnandatvokte÷ / evaæ na rudra÷, tasya hiraïyagarbhÃcchatÃæÓonÃnandatvokte÷ / nÃpi prak­tyÃdaya÷, 'ad­ÓyenÃtmye' ityÃdau prak­tyÃdyayogyasvÃtantryÃdirÆpabhedakadharmaÓravaïÃt / nÃpyÃnandamayo brahmÃdijÅvasamudÃya÷, tasya 'sa yaÓcÃyam' iti
apak­«Âotk­«ÂasarvajÅsthitirÆpabhedakadharmokte÷ jÅvasamudÃyasya cÃnevaævidhatvÃditi sÆtrÃrtha ukto bhavati / ete ca sarve vyapadeÓÃ÷ taittirÅyaÓrutigatÃ÷ / tatra 'prajÃpati÷ Óiva÷ Óepho liÇgamityabhidhÅyate' iti ÓaivapurÃïavacanÃt 'prajÃpate÷' rudrasya 'ye Óataæ' Óataguïità ÃnandÃ÷ te 'brahmaïa÷' caturmukhasya eka Ãnanda iti prathamavÃkyasyÃrtha÷ / 'ad­Óye' sÃkalyenÃj¤eye 'anÃtmye' Ãtmana÷ ime ÃtmyÃ÷ jÅvagÅïÃ÷ na vidyante ÃtmyÃ÷ yasmin so 'nÃtmya÷ tasmin jÅvaguïavidhure / athavà - Ãtmana÷ svÃmino 'yamÃtmya÷ svÃmisambandhÅ sa netyanÃtmya÷ tasmin, svÃmirahita iti yÃvat / 'anirukte' sÃkalyena nirvacanÃgocare / 'anilayane' ananyÃÓraye ÃnandamayaÓabdavÃcye vi«ïau tadvi«aye yo 'dhikÃrÅ 'abhayaæ' yathà bhavati tathà dhyÃnarÆpÃæ 'prati«ÂhÃæ' sthitiæ 'vindate'
prÃpnoti, karotÅti yÃvat / 'atha' anantaraæ 'sa÷' upÃsaka÷ 'abhayaæ' bhayarahitaæ bhagavantaæ 'gata÷' prÃpto bhavatÅti dvitÅyabhedavyapadeÓasyÃrtha÷ / 'puru«e' puru«apadopalak«itÃpak­«ÂajÅve«u 'ya÷' ayamÃnandamayo vi«ïurasti / 'yaÓcÃditye' Ãdityapadopalak«itotk­«ÂajÅve«vasti 'sa÷' ubhayatra sthito vi«ïu÷ 'eka÷' abhinna iti t­tÅyabhedavyapadeÓasyÃrtha÷ / 'yato vÃca÷' ityÃdistu prÃgeva vyÃkhyÃta÷ //




----------

BBsBh_1,1.6.25:
%<na ca 'tattvamasi' (chÃ. 6-8.) 'ahaæ brahmÃsmi' (b­. 3-4-10.)
ityÃdiÓrutivirodha÷ /
'nÃmÃni sarvÃïi yamÃviÓanti' (bhÃllaveyaÓruti)
iti tattacchabdavÃcyatvokte÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.6.25:
nanvastvÃnandamaya÷ paraæ brahma / tathÃpi tena kathaæ brahmÃdÅnÃæ bheda÷ sambhavati / tadbhedasya 'tattvamasi' ityÃdi ÓrutiviruddhatvÃdityata Ãha - na ceti // bhedavyapadeÓasyeti Óe«a÷ / ca÷ samuccaye / etadvirodhaÓaÇkÃparihÃrasamuccitasyaiva bhedavyapadeÓasya vivak«itÃrthasÃdhakatvÃt / evamanyatrÃpi / tvaæ tadbrahmÃsÅtyadvaitarÅtyÃdya-

Órutyartha÷ / dvatÅyasyÃstu ahaæ brahmÃbhinno 'smÅti / Ãdyam uddÃlakena Óvetaketuæ pratyupadi«Âaæ chandogavÃkyam / dvitÅyaæ b­hadÃraïyake vÃmadevoktam / atrobhayatrÃpi viÓi«ÂayoraikyÃsambhavÃt tattvamahaæbrahmapadairlak«itacaitanyayoraikyamucyate / ÃdiÓabdena 'tadyo 'haæ so 'sau yo 'sau so 'haæ' (ai.Ã. 2-2-4.) 'yo 'sÃvasau puru«a÷ so 'hamasmi' (Å. 26.) ityÃdiÓrutirg­hyate / kuto netyatastatraitacchrutÅnÃæ parabrahmÃrthakatvena advaitÃrthatvÃbhÃvÃditi hetÆpaskÃramabhipretya te«Ãæ parabrahmÃrthatve pramÃïamÃha - nÃmÃnÅti / 'nÃmÃni' iti Órutyà tasya brahmaïa÷ 'tattacchabdai÷' tattvamÃdipadairvÃcyatvokterityartha÷ / tathà ca padasamanvayenaite«Ãæ brahmaparatvÃnnaitadvirodha iti bhÃva÷ / tatprakÃrastu - tatatvÃttat / tvampadabodhyajÅvÃntaryÃmitvÃdabhimukhatvÃdvà tvam / asanÃt jagatsaæharaïÃdasi÷ / aheyatvÃt haænÃmakajÅvabhinnatvÃdvà aham / pÆrïatvÃdbrahma / asanÃnminuterasmi / yadvà - sumitatvÃt smÅtyukto jÅva÷, tadbhinnaæ pÆrïaæ brahma asmÅtyucyata iti / j¤ÃnarÆpatvÃt nitarÃæ
yant­tvÃcca ya÷ / saraïÃtsÃratvÃcca sa÷ / amu«min amu«min sthitatvÃtparok«atvÃcca asÃvasauÓabdavÃcya÷ ityaitareyaÓrutyartha÷ / 'asau' prÃïe sthita÷ 'puru«a÷' pÆrïa«a¬guïa÷ iti ÅÓÃvÃsyaÓrutyartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.6.26:
%<idaæ hi viÓvaæ bhagavÃnivetaro yato jagatsthÃnanirodhasambhava÷ /
asarva÷ sarva ityapi (turaÓruti÷) />%

BBsBhDÅp_1,1.6.26:
astu và etacchrutÅnÃæ aikyaparatvaæ vÃkyÃnvayarÅtyà / tathÃpi naikyaÓrutivirodho bhedaÓrute÷ ÓaÇkanÅya÷, bhagavata÷ sarvaikyaÓrute÷ sarvasvÃmitvanimittaikyaparatvÃdityÃÓayena tatra pramÃïatvena bhÃgavatasm­tiæ paÂhati - idaæ hÅti // 'bhagavÃn' svayam 'itaro 'pi' jagato bhinno 'pi san 'idaæ' pramitaæ viÓvamivocyate 'tattvamasi' 'ahaæ brahmÃsmi' ityÃdivacane«u / yathoktaæ prathamatÃtparye - 'itaro 'pi bhagavÃnviÓvamiva' iti / kuta÷? 'yata÷' kÃraïÃt 'jagatsthÃnanirodhasambhava÷' jagata÷ sthÃnaæ sthiti÷ nirodho nÃÓa÷ sambhava÷ utpatti÷ te yasmÃdbhavanti sa tathokta÷ / yadvà - sthÃpayati nirodhayati sambhÃvyatyasmÃditi tathokta÷ / athavà - ti«ÂhatyasmÃt niruddhyate pralÅyate 'smin sambhÃvayatÅti sa tathokta÷ / tathà ca jagats­«ÂyÃdikartetyartha÷ / evambhÆtsya
jagadbheda÷ pramÃïasiddha iti j¤ÃpanÃya hiÓabda÷ / tattvapradÅpe tu - bahuvrÅhiæ vinà idaæ viÓvaæ bhagavÃniva; etadadhÅnatvÃt / sa tvitara÷ / ka÷? 'yato' yasmÃt 'jagatsthÃnanirodhasambhavo' jagats­«ÂyÃdikamityuktam / atra ÂÅkÃyÃæ ca bhagavÃnidaæ viÓvamivetyanvaya÷ / svÃmitvenaikyavyapadeÓa ityetadevÃha - asarva iti / turaÓruti÷ / bhagavÃn sarvabhinno 'pi sarvasvÃmitvÃt sarva ityabhedena vedÃdi«Æcyate ityartha÷ / ityapÅti Órutistha÷ api÷ samuccaye / yata iti Óe«a÷ / asya ato 'pi na virodha ityanvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.6.27:
%<vidyÃ'tmani bhidÃbodha÷ /
bhedad­«ÂyÃbhimÃnena nissaÇgenÃpi karmaïà />%

BBsBhDÅp_1,1.6.27:
nanu bhedaj¤Ãnasya mithyÃj¤ÃnatvÃtkathaæ tadanusÃreïaikyaÓrutayo yojyanta ityÃÓaÇkÃæ bhÃgavatavÃkyena pariharati - vidyeti // idaæ ca kà vidyetyuddhavapraÓnasyottaratvena k­«ïenoktaæ vacanamekÃdaÓaskandhe / 'Ãtmani' paramÃtmani 'bhidÃbodho' jÅvÃdbhedaj¤Ãnaæ jÅve và yadÅÓvarÃdbhedaj¤Ãnam / saiva vidyetyartha÷ / na ca bhidÃyà abodha iti vyÃkhyeyam, aj¤Ãnasya vidyÃtvÃbhÃvÃt / nanu bhedaj¤Ãnasya puru«ÃrthahetutvÃt kathaæ tasya vidyÃtvamityata Ãha - bhedeti / idaæ ca bhÃgavate t­tÅyaskandhagataæ vÃkyam -

Ãdya÷ sthiracarÃïÃæ yo vedagarbha÷ sahar«ibhi÷ /
yogeÓvarai÷ kumÃrÃdyai÷ siddhairyogapravartakai÷ //
iti pÆrvavÃkyena

kart­tvÃtsaguïaæ brahma puru«aæ puru«ar«abham /
sa saÇgatya puna÷ kÃle kÃleneÓvaramÆrtinà //
jÃte 'guïavyatikare yathÃpÆrvaæ prajÃpate //

ityuttaravÃkyena ca saha yojanÅyam / tatprakÃrastu - ya÷ 'sthiracarÃïÃæ' sthÃvarajaÇgamÃnÃm 'Ãdyo' hiraïyagarbha÷ sa÷ '­«ibhi÷' manu«yottamamÃrabhya garu¬aÓe«Ãntai÷ j¤Ãnibhiryogasiddhai÷ sanatkumÃrÃdyai÷ saha 'bhedad­«ÂyÃ' jÅveÓvarÃdibhedaj¤Ãnena 'abhimÃnena' abhito harermÃnena parameÓvare bahumÃnena Ãgraheïa ca 'ni÷saÇgena karmaïÃpi' phalÃbhisandhirahitaniv­ttakarmaïà ca muktassan 'kart­tvÃt' jagatkart­tvÃnnimittÃt 'saguïaæ' sÃrvaj¤ÃdiguïasampÆrïaæ 'puru«ar«abhaæ' k«arÃk«arebhyo varaæ 'puru«aæ' paramapuru«Ãkhyaæ brahma 'kÃle' pralayakÃle 'saÇgatya' praviÓya puna÷ 'kÃlena' kÃlÃkhyena 'ÅÓvaramÆrtinÃ' mÆrtyà 'kÃle' s­«ÂikÃle 'jÃte' utpanne sati 'aguïavyatikare' sattvÃdiguïavikriyÃhÅne
vi«ïuloke 'yathÃpÆrvaæ' pÆrvavat prajÃyate sarvamuktÃdhipatirjÃyate iti sudhÃyÃmukta÷ / karmanirïayaÂÅkÃyÃæ tu - na kevalaæ saguïaæ, kintu, 'brahma' purïaæ 'puru«amiti' bhagavato nÃmakÅrtanam / puru«atvoktyÃsmÃdÃdisÃlak«aïyaæ prÃptaæ, tatparihÃrÃya - puru«ar«abhamiti / tadupapÃdanÃya kart­tvÃtsaguïaæ brahmeti viÓe«Ãrtha ukta÷ / tattvapradÅpe tu - abhimÃneneti padaæ abhito mÃnena viÓe«aj¤Ãneneti vyÃkhyÃya, 'guïavyatikare' iti padaæ chitvà 'sa' brahmÃdijÅvasaÇgha÷ pralaye j¤ÃnaiÓvaryÃdyanantaguïaæ brahma 'saÇgatya' prÃpya 'puna÷ kÃle' s­«ÂikÃle 'kÃlena' j¤ÃnÃtmanà 'ÅÓvaramÆrtinÃ' vi«ïurÆpeïa 'guïavyatikare' guïÃnÃæ sattvÃdÅnÃæ vyatikare vai«amye jÃte sati yathÃpÆrvaæ j¤ÃnÃdiguïatÃratamyaæ parasparabhedaæ ca avihÃya tadviÓi«Âa eva 'prajÃyate' prakar«eïa muktÃvabhivyajyate
/ na tu tadabhinno bhavatÅti vyÃkhyÃtam/ ayaæ padaccheda«ÂÅkÃk­to 'pi sammata÷ / tatpak«e 'guïavyatikare kÃle' s­«ÂikÃle ityartha÷ / ubhayatrÃpi yathÃpÆrvamityasya saæsÃra ivetyartha / pÆrvakalpe iveti và /



----------

BBsBh_1,1.6.28:
%<'ju«Âaæ yadà paÓyatyanyamÅÓamasya mahimÃnamiti vÅtaÓoka÷' (mu. 3-1-2.)>%

BBsBhDÅp_1,1.6.28:
atraivÃrthe atharvaïavÃkyaæ pramÃïayati - ju«Âamiti // ju«Âaæ sarvasevyam ÅÓaæ svatantram / ata eva anyaæ jÅvÃdbhinnaæ vi«ïum iti tadetatsatyam (mu. 2-1-1-.) ityÃdinà prÃguktaprakÃreïa asya mahimÃnaæ ca yadà paÓyati / paÓyo jÅva÷ tadà vÅtaÓoko mukto bhavatÅtyartha÷ / tattvapradÅpe tu - ju«Âaæ devai÷ asya jÅvasya ÅÓam anyaæ yadà paÓyati mahimÃnaæ mahimaguïÃtmakaæ tadà tadaiva vÅtaÓoko bhavati na du÷khaleÓamapi sp­Óati jÅva÷ / na tu mahimaguïavihÅnam anyamanÅÓamasevitaæ paÓyan vÅtaÓoko bhavatÅti vyÃkhyÃtam / yadyapÅyaæ Óruti÷ viÓe«aïabhedavyapadeÓÃbhyÃm (bra. sÆ. 1-2-22.) ityatra ayamanyomÃrga ityukte prasiddhamÃrgÃdanyatvabodhavat anyamÅÓamityukte ÅÓaÓabditasya brahmaïa÷ prasiddheÓÃdrudrÃt anyatvapratÅterbrahmaïo rudrÃdanyatve pramÃïatvenoktà / na tu brahmaïo jÅvÃdanyatve, nÃpi ÅÓatvamanyatve hetÆk­tam / tathÃpi tat vyÃkhyÃnÃnantaramabhipretyeti na tadvirodha÷ / ata eva dyubhvÃdinaye bhedavyapadeÓÃt (bra.sÆ. 1-3-5.) ityatra jÅveÓabhede 'pÅyaæ pramÃïatayodÃh­tà /



----------

BBsBh_1,1.6.29:
%<'asarva÷ sarva ivÃtmaiva sannanÃtmeva pratyaÇparÃÇivaika Åyate bahudheyate'
'sa puru«a÷' 'sa ÅÓvara÷ sa brahma'>%

BBsBhDÅp_1,1.6.29:
evaæ svÃmitvÃrthatayà parÃbhimatÃdvaitaÓrutÅrvyÃkhyÃya vÃkyasamanvayÃÓrayaïena antaryÃmitayÃpi tÃ÷ Órutism­tibhyÃæ vyÃca«Âe - asarva iti / yadyapi asarva÷ iti vÃkyam ÃtmaÓabdasya svÃmitvÃrthatvamupetya svÃmitvena nimittenaikyaÓrutaya÷ prav­ttà ityatra pramÃïatayodÃh­tam / tathÃpi svÃmitvenevÃntaryÃmitayÃpyaikyaÓrutaya÷ prav­ttà ityubhayatrÃpyasya pramÃïatvasambhavÃdubhayatrÃpi pramÃïatayodÃharaïaæ yuktam / tattvapradÅpak­tÃmapi svÃmitvenevÃntaryÃmitayÃpyaikyaÓrutaya÷ prav­ttà ityubhayatrÃpi asarva÷ iti Óruti÷ pramÃïamityabhiprÃya÷ / na caivaæ tattadantaryÃmitvenÃpi tattacchabdavÃcyatvaæ vi«ïorastÅtyÃha - sarvÃntaryÃmika÷ iti tattvapradÅpavirodha÷; atra padasamanyavÃbhiprÃyapratÅteriti vÃcyam / antaryÃmitvenÃpÅtyuktyà na kevalaæ nÃmÃni iti ÓrutibalÃttattacchabdaprav­ttinimittatvena tattacchabdavÃcyatvaæ vi«ïo÷, api tu antaryÃmitvenÃpÅtyetÃvanmÃtrapratÅte÷ atra padasamanvaye tÃtparyÃnavagamÃt / mahÃvÃkyagatasyaitadÃdiÓabdasyaikaikasya sarvÃntaryÃmika÷ iti sm­tibalÃt
antaryÃmitvanimittena vi«ïuvÃcitve 'pi padÃntarÃïÃnyaparatvena vÃkyasamanvayasyaiva vaktavyatvÃt / yadà nÃmÃni iti ÓrutibalÃt kriyÃkÃrakÃdisarvÃrthavÃcisarvapadasya vi«ïuvÃcitvÃbhyupagama÷ tadaiva padasamanvaya÷ / na tvekaikasya vi«ïuvÃcitva iti na virodha÷ tathà cÃntaryÃmitvanimittena tattvamasyÃdivÃkyagatatvamahamÃdipadÃnÃæ vi«ïuvÃcitve tvaæ tvadantaryÃmÅ tat brahma / ahaæ madantaryÃmÅ brahmeti vÃkyÃnvayo dra«Âavya÷ / na caivami asi asmi iti kriyÃpadÃnvayÃyoga÷ / jÅvaviÓi«ÂÃntaryÃmivÃcakasya tvamÃdiÓabdasya dagdh­ÓabdasyÃyasÅvÃntaryÃmiïi mukhyav­tti÷ / jÅvetvamukhyav­ttirityÃÓrayaïenÃmukhyÃrthavivak«ayà asi asmÅtyÃdipadaprayogopapatte÷ / yadyapi nimittakathanaprakaraïe vidyÃtmani bhedad­«Âyà ju«Âaæ yadà iti vÃkyatrayasyÃnvayÃbhÃva÷ / tathÃpi svÃmitvanimittenaikyavyapadeÓa ityatra Órutism­tyorupanyÃne sati tatra prÃptaÓaÇkÃparihÃrasyÃvaÓyakatvenÃvasarasaÇgatyà tadvÃkyatrayaprav­tte÷ / ityÃde÷ ityasÃyatrÃkar«aïena
na virodha÷ ityasyÃnukar«aïena cÃnvayo dra«Âavya÷ / Órutyarthastu - vi«ïu÷ asarvo 'pi sarvanÃtmako 'pi sarva iva sarvÃtmaka iva sarvÃtmakatvena Åyate / kuta ityatastatrÃntaryÃmitvaæ hetutvenÃbhipretya anantaryÃmitvapratÅtyà tasyÃsiddhimÃÓaÇkyÃha - Ãtmaiveti / Ãtmaiva antaryÃmyeva san anÃtmeva anantaryÃmitvena Åyate j¤Ãyate rÃmak­«ïÃdirÆpe«u / tathà ca aj¤ÃnamÆlà anantaryÃmitvapratÅtiriti bhÃva÷ / nanu vi«ïorantaryÃmitve pratyaktvaæ syÃt taccÃnupapannaæ, parÃktvena pratÅterityata Ãha - pratyaÇiti / bhagavÃn pratyaÇ dehÃntargato 'pi parÃÇiva bahirmÃtrav­ttitveneyate / tathà ca bahirmÃtrav­ttitvapratÅtirbhrÃntiriti bhÃva÷/ nanu vi«ïau viruddhÃnekadharmÃbhyupagame bhedÃpattyà ekameva iti Órutivirodha ityata Ãha - eka iti / eka eva bahudhà bahurÆpeïeyata ityartha÷ / tathà caikasyaiva rÆpabÃhulyÃt sarvadharmopapattiriti bhÃva÷ / dvigrahaïÃtsarvatra kriyÃsambandha÷ sÆcita÷ / tattvapradÅpe tu - pratyaÇ parÃÇiva abhimukho 'pyanabhimukha iva eka eva bahudheyate j¤Ãyate prÃpyate ca ityuktam / antaryÃmitvanimittena
sarvÃtmakatvena vyapadiÓyamÃna÷ kiæ sarvaj¤a÷? kva ca vyapadiÓyata? ityata Ãha - sa puru«a iti / anena puru«a evedaæ sarvam (tai.Ã. 3-12.) iti ÓrutimupÃdatte / sampÆrïa«a¬guïatvÃt dehÃkhyapure ÓayanÃdvà puru«asaæj¤a ityartha÷ / sthalÃntaramÃha - sa iti / anena sarvaæ khalvidaæ brahma (chÃ. 3-14-1.) iti ÓrutimupÃdatte / sa÷ sarvÃtmakatvena vyapadiÓyamÃno bhagavÃn brahma sarvatra pÆrïatvÃdbrahmasaæj¤a ityartha÷ / nanvanyatrÃd­«Âamantargatasya bahirgatatvÃdikaæ kathaæ ghaÂata ityata Ãha - sa ÅÓvara iti / sa÷ hari÷ yata÷ ÅÓvara÷ acintyaÓaktyupeta÷ atastasmin anyatrÃghaÂitamapi sarvaæ ghaÂata iti //



----------

BBsBh_1,1.6.30:
%<sarvÃntaryÃmiko vi«ïu÷ sarvanÃmnÃbhidhÅyate /
e«o 'haæ tvamasau ceti na tu sarvasvarÆpata÷ //
naitadicchanti puru«amekaæ kurukulodvaha /
ityÃdeÓca />%

BBsBhDÅp_1,1.6.30:
sm­tau kapratyaya÷ sarvadehagatasyÃpi vi«ïoraj¤ÃtatvamÃha / yadvà - yÃmo niyamanaæ tatra bhava ityarthe Âhak, yato vi«ïu÷ sarvÃntaryÃmika÷ sarvÃntarniyÃmaka÷ ata eva e«a Ãtmeti hovÃca (chÃ. 8-3-4.) so 'hamasmi (Å. 16.) tattvamasi (chÃ. 6-8-7.) yo 'sÃvasau puru«a÷ (Å. 16.) iti vÃkyasthena e«o 'haætvamasÃviti sarvanÃmnà sarvavÃcakasarvanÃmasaæÇakaÓabdena sarvamiti nÃmnà cÃbhidhÅyate / na tu sarvasvarÆpatvÃdityartha÷ / Óre«ÂhavastvaikyÃrthatayÃpi aikyaÓrutÅ÷ sm­tyà vyÃkhyÃti - naitaditi / mok«adharme hi vaiÓampÃyanaæ prati he brahman bhedavÃkyÃt bahava÷ puru«Ã÷ pratipattavyÃ÷ / aikyavÃkyaæ tu pradhÃnapuru«aparamiti vÃ? utÃho aikyavÃkyÃt eka eva puru«a÷, dvaitavÃkyaæ tu vyÃvahÃrikabhedaparamiti? tathà - puru«abÃhulyamupetyaikyavÃkyasya Óre«Âhaparatvapak«e 'pi Ãtmasu kiæ sarve samÃ÷? utaika÷ Óre«Âha÷? dvitÅye ko 'sÃvatra puru«e«u Óre«Âha÷? sa kathaæ hi Óre«Âha÷? taæ tathà ca bhavÃn vaktumarhatÅtyÃÓayena k­tasya janamejayapraÓnasya vaiÓampÃyanenoktamuttaram -

naitadicchanti puru«amekaæ kurukulodvaha /
bahÆnÃæ puru«ÃïÃæ hi yathaikà yonirucyate //
tathà taæ puru«aæ viÓvamÃkhyÃsyÃmi guïÃdhikam //

iti / asyÃrtha÷ - etanmataæ necchanti vidvÃæsa÷ / etaditi kimityatastadviv­ïoti - puru«amekamiti / tathà ca vedÃ÷ ekameva puru«aæ vadantÅtyetanmataæ j¤Ãnino necchantÅtyartha÷ / yadvà - etasmin jagati ekaæ puru«aæ necchanti, kintu bahava÷ puru«Ã÷ santÅti / tarhyadvaitaÓrutivirodha iti na vÃcyam / yato bahÆnÃæ Óre«Âha÷ eka eva, tatparamaikyavÃkyam / bahÆnÃæ ka÷ Óre«Âha÷? sa kathaæ Óre«Âha÷? ityasyottaramÃha - bahÆnÃmiti / he kurukulodvaha ete«Ãæ bahÆnÃæ puru«ÃïÃm ÃtmÃnÃæ madhye yà yoni÷ ya÷ kÃraïabhÆta÷ ekà Óre«Âha÷ yathà ca Óre«Âha ucyate ÓrutyÃdau tathà tena prakÃreïa taæ viÓvaæ pÆrïaæ guïÃdhikaæ puru«am ÃkhyÃsyÃmi vyÃkhyÃsyÃmÅti prameyadÅpikÃvyÃsatÅrthÅyadiÓà sm­tyartha÷ / anena parÃbhimataikyavÃkyamuttamavastvaikyaparam / tathà ca sarvotk­«Âaæ yadekaæ brahmatattvamasi tasmÃdatyavaro 'si atyavaro 'smÅti Órutyartha ukto bhavati / ityÃdeÓca ityasya na ca tattvamasÅtyÃdivirodha÷ ityanenÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.6.31:
%<uktà ca prÃpti÷ /
'brahmaiva san' (b­. 6-4.) ityapi, jÅva eva brahmaÓabda÷ /
upapadyate ca virodhe //>%

BBsBhDÅp_1,1.6.31:
nanvadvaitaÓrutyabhÃve kathamadvaitaæ bhedaÓrutyÃdinà ni«idhyate / tasyÃpratyak«atvena Órutiæ vinà prÃptyabhÃvÃt / aprÃptasya ca prati«edhÃyogÃt ityata Ãha - uktà ceti // ca÷ sÃdhyasamuccaye / co yato na ca tattvamasi ityÃdinà jÅveÓvaikyasya prÃpti÷ ÓrutyarthÃparij¤Ãnanimittà prasaktiruktà / ato na tanni«edhÃnupapattirityartha÷ / nanvetacchrutÅnÃmavirodhakatve 'pi bhedaÓrute÷ brahmaiva san brahmÃpyeti iti Órutivirodhastu bhavi«yati / atra brahmaiveteyavakÃreïa jÅvasyÃbrahmatÃni«edhena tadadhÅnatvÃdinà nimittena abrahmabhÆte brahmatvavyavahÃra ityuktagaterasambhavÃdityata Ãha - brahmaiveti / api÷ samuccaye / na kevalaæ tattvamasÅtyÃdikamaviruddham / kintu brahmaiva san iti b­hadÃraïyavÃkyamapÅtyartha÷ / kuta ityata Ãha - jÅve eveti / saptamÅyaæ vi«ayÃrthe / tathà ca yato brahmaiva san iti vÃkye Óruto 'yamÃdyo brahmaÓabda÷ brahmÃïi jÅvÃ÷ sarve 'pi iti ÓruterjÅva eva, na parabrahmaïi ata ityartha÷ /

yadvà - jÅva iti prathamÃntam / tathà ca iti vÃkye ÓrutÃdyabrahmaÓabdokto jÅva eva, na parabrahmetyartha÷ / tathà ca iti vÃkye ÓrutÃdyabrahmaÓabdokto jÅva eva, na parabrahmetyartha÷ / tathà ca sa÷ muktajÅvo brahmaiva san jÅva eva san jÅvabhÃvamavihÃyaiva pralaye parabrahmÃpnoti / apihitassan praviÓatÅti Órutyarthopapatte÷ noktabhedavyapadeÓasyaitacchrutivarodha iti bhÃva÷ / yathoktaæ b­hadbhëye -

jÅvo 'pi brahmaÓabdokto ja¬Ãdbahuguïatvata÷ / iti //
prÃpnoti paramaæ brahma pralaye pralaye sadà / iti //

yadyapi muktÃvabhede pareïeyaæ ÓrutirÃÓaÇkità / tathaiva vi«ïutattvavinirïayaÂÅkokte÷ / tathà ca muktÃviti vÃcyaæ, na tu pralaya iti / tathÃpi sarvajÅvasÃdhÃraïyÃya pralaya ityukti÷ / nanu brahmaÓabdasya parabrahmaïyeva mukhyatvÃnna jÅve 'sau yujyata ityata Ãha - upapadyata iti / co 'pyartha÷ / tathà ca brahmaÓabdo yadyapi parabrahmaïi mukhya÷, tathÃpi virodhe svÅyapÆrvottaravÃkyavirodhe prÃmÃïÃntaravirodhe và sati jÅve 'pyupapadyata ityartha÷ / prak­te ca brahmÃpyeti ityuttarabhÃvisvavÃkyena paramaæ sÃmyam iti pÆrvavÃkyena bhedagrÃhipratyak«Ãdinà ca virodho 'stÅti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.6.32:
%<pramÃdÃtmakatvÃdbandhasya vimuktatvaæ ca yujyate />%

BBsBhDÅp_1,1.6.32:
nanu tathÃpi bhedavyapadeÓasya vimuktaÓca vimucyate (kaÂha. 2-5-1.) iti kaÂhaÓrutivirodha÷ / atra saæsÃre 'pi jÅvasya muktatvoktyà tadanyathÃnupapattyà parabrahmatvÃvagamÃt ityata Ãha - pramÃdeti // caÓabdo 'pyarthe samuccaye ca / tathà ca api - jÅvasya parabrahmatvÃbhÃve 'pi vimuktatvaæ vimuktatvavacanaæ ca yujyate / na kevalaæ brahmaÓabda upapadyate iti cÃrtha÷ / katham? bandhasya svata÷kart­tvabhokt­tvÃbhimÃnarÆpasya jÅvagatasaæsÃrasya pramÃdÃtmakatvÃt pramÃdapadoktÃj¤ÃnamÆlatvena tannimittapratÅtikatvenÃsvÃbhÃvikatvÃt pramÃdapadoktÃj¤ÃnamÆlatvena tannimittapratÅtikatvenÃsvÃbhÃvikatvÃt / asvÃbhÃvike cÃvidyamÃnapadaprayogadarÓanÃdityartha÷ / ato na tadvirodha iti bhÃva÷ / bandhasyÃj¤ÃnamÆlatvaæ ca -

ubhe satye k«atriyÃdya prav­tte
moho m­tyu÷ saÇgato yaæ kavÅnÃm /
pramÃdaæ vai m­tyumahaæ bravÅmi
tathÃpramÃdÃdam­tatvaæ bravÅmi /

iti tattvapradÅpanyÃyÃm­todÃh­tabhÃratavacanasiddhaæ dh­tarëÂraæ prati sanatsujÃtavÃkyametat / he k«atriyÃdya m­tyu÷ saæsÃra tadabhÃvarÆpÃm­tatvaæ cetyubhe api satye eva prav­tte / tayormadhye m­tyu÷ moha÷ aj¤ÃnÃdhÅnastanmÆla÷ / tarhi mithyà syÃdityato netyÃha - pramÃdaæ và iti / ahaæ m­tyuæ saæsÃraæ pramÃdaæ asvÃbhÃvikaæ bravÅmi / am­tatvaæ muktatvaæ tu apramÃdÃt pramÃdÃpÃyÃt bravÅmÅtyartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.6.33:
%<muktirhitvÃnyathà rÆpaæ svarÆpeïa vyavasthiti÷ /
iti hi bhÃgavate />%

BBsBhDÅp_1,1.6.33:
bandhasyÃsvÃbhÃvikatvaæ kuta÷ siddhamityata Ãha - muktiriti // 'anyathÃrÆpam' asvÃbhÃvikaæ rÆpaæ 'hitvÃ' tyaktvà 'svarÆpeïa' nijarÆpeïÃvasthitireva muktirityartha÷ / bhÃgavata ityasya pramÃdÃtmakatvokterityanenÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.6.34:
%<na ca tattadanumÃnavirodha÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.6.34:
nanu bhedokte÷ ÓrutivirodhÃbhÃve 'pi jÅvo brahmÃbhinna÷ cetanatvÃt brahmavat / bhedo mithyà bhedatvÃt candrabhedavat / vimatÃni ÓarÅrÃïi madbhogÃyatanÃni ÓarÅtvÃt maccharÅravat / ityanumÃnavirodhastu bhavi«yatÅtyata Ãha - na ceti // co 'virodhasamuccaye / tathà ca na kevalaæ ÓrutivirodhÃbhÃva÷, kintu tasyÃ÷ bhedokte÷ tenÃdvaitaparikalpitÃnumÃnena virodho 'pi netyartha÷ / anena sautraÓcaÓabdo vyÃkhyÃta÷ /





----------

BBsBh_1,1.6.35:
#<kÃmÃc ca nÃnumÃnÃpek«Ã  | BBs_1,1.18 |>#
%<yathÃkÃmaæ hyanumÃtuæ Óakyate / ato na tattve p­thaganumÃnamapek«yate />%

BBsBhDÅp_1,1.6.35:
tatra hetvÃkÃÇk«ÃyÃæ sÆtramupanyasya vyÃca«Âe - kÃmÃditi // 'hi' yato 'bhedasÃdhanÃya paropanyastam 'anumÃnam' anumÃnatvena parÃbhimataæ 'p­thak' pratyak«Ãdiviruddhaæ ÓrutisÃhÃyyarahitaæ ca ata÷ 'tattve' vi«aye j¤Ãnopalak«akametat / tattvaj¤ÃnÃrthaæ 'nÃpek«yate' tattvaj¤ÃnakÃraïaæ na bhavatÅtyartha÷ / na cÃprayojakatà / 'hi' yata÷ 'yathÃkÃmaæ' yatheccham ÅÓvaro na svatantra÷ cetanatvÃt devadattavat / ja¬a Ãtmà vastutvÃdityÃdirÆpeïa na tattve atattve 'pi anumÃtuæ Óakyate / ata÷ anena pratyak«ÃdiviruddhasyÃpi pramÃïatve cetanatvavastutvÃderapi pramÃïatvaæ syÃt aviÓe«Ãditi vipak«e bÃdhakatarka ukto bhavati / sÆtre 'kÃmÃt' ityekadeÓotkÅrtanena yathÃkÃmÃditi samagraÓabdo lak«yate jyotiÓÓabdena jyoti«ÂomaÓabdavat ityÃÓayena yathÃkÃmamityuktam / hÅtyanena pa¤camÅ vyÃkhyÃtà / 'tattve' ityanenÃsminnityasyÃkar«o 'dhyÃhÃro và j¤Ãpita÷ / 'anumÃnam' ityanena 'nÃnumÃ' iti bhinnapadatvaæ 'p­thak' ityanena na¤o viruddhÃrthakatvamÃÓritya 'nÃnumÃ'
ityaikapadyaæ ca sÆcitam / 'nÃpek«yate' ityanena naÓabdaghaÂitasamÃsamaÇgÅk­tya 'nÃpek«Ã' ityaæÓo vyÃkhyÃta÷ / sm­tyanusÃreïa sÆtre bhëye ca tattvaj¤ÃnÃsÃdhanatvaprakaÂanÃya parÃbhimatÃnumÃne sÃdhanagocarecchÃvi«ayatvani«edha÷ / tathà cÃyaæ sÆtrÃrtha÷ - 'anumÃ' anumÃnatvena parÃbhimatamabhedasÃdhakamanumÃnam 'asmiæstattve' tattvaj¤ÃnÃrthaæ 'nÃpek«Ã' na apek«Ã yasyÃæ sà tathÃktà tattvaj¤ÃnakÃraïaæ na bhavati / kuta etat? yata÷ iyamanumà 'nÃnumÃ' pratyak«ÃdiviruddhÃnumà / tadviruddhÃpi sadanumà kiæ na syÃt? na syÃt / kuta÷? 'yathÃkÃmÃt' asyÃ÷ / kÃma icchà tadanusÃriprav­ttimattvÃt / tathà ca pratyak«ÃdiviruddhÃyà api prÃmÃïye uktarÅtyà atattvavi«aye prav­ttÃyà anumÃyà api prÃmÃïyaæ syÃt, aviÓe«Ãditi bhÃva÷ / yata evamato na dvaitaÓruteranumÃnavirodho 'pÅti /



----------

BBsBh_1,1.6.36:
%<uktaæ ca skÃnde -
yathÃkÃmÃnumà yasmÃttasmÃtsÃnapagà Órute÷ /
pÆrvÃparÃvirodhÃya ce«yate nÃnyathà kvacit // iti />%

BBsBhDÅp_1,1.6.36:
atraiva sm­tisammatimÃha - uktaæ ceti // ca÷ samuccaye / na kevalaæ sÆtrak­tÃ, skÃnde 'pyuktamiti / kimuktamityatastatpaÂhati - yatheti / padÃrthÃnativ­ttyartho 'yaæ yathÃÓabda÷ / liÇgamÃr«am / yadvà - nÃyamavyayÅbhÃva÷, kintvanatikrÃnta÷ kÃmo yayeti bahuvrÅhisamÃsa÷ / pravartata iti Óe«a÷ / apav­ttaæ viruddhaæ gaæ gamanaæ yasyÃ÷ sà apagÃ, na apagà anapagà iti vigraha÷ / tathà ca yasmÃt 'anumÃ' ÓrutyÃdiviruddhaæ p­thaganumÃnaæ 'yathÃkÃmÃ' kÃmamanatikramya pravartate / puru«ecchÃnusÃreïa prav­ttimatÅti yÃvat/ tasmÃt 'ÓruteranapagÃ' ÓrutyanukÆlà tadaviruddhaiva sà 'pÆrvÃparÃvirodhÃya' Órute÷ pÆrvottaravÃkyavirodhaparihÃrÃrtham 'i«yate' apak«yate / na kevalamatÅndriyÃrthatattvaniÓcayÃyeti caÓabdÃrtha÷ / kvacidanyathà cet yatra ÓrutyÃdyÃnukÆlyaæ tadavirodha÷, pÆrvottarÃvirodhÃya tattvaniÓcayÃya ca kÃraïataye«yate / nÃnyathà nÃnyà p­thaganumà kvacidvÃkye 'pi / kuta÷? yat sà anumà kevalÃnumà yathÃkÃmà tasmÃditi yojyam / yathÃkÃmÃnumetyekaæ padaæ và / yathÃkÃmà ca sÃnumeti vigraha÷ /
tathÃtve - yasmÃde«Ãnapagà na tasmÃtsà noktaphalÃrthamapek«yate / 'anyathÃ' yuktiæ vinà netyÃv­ttyÃnvaya÷ / ata eva sudhÃyÃæ 'yathÃyogyÃkhilaj¤atÃ' ityekaæ padamityuktam / itiÓabdasya skÃnda ityanenÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.6.37:
%<'nai«Ã tarkeïa matirÃpaneyÃ' (kaÂha. 2-9.) iti ca //>%

BBsBhDÅp_1,1.6.37:
spa«ÂoktitvÃtprathamaæ sm­timupanyasyÃtraiva arthe Órutisammatiæ cÃha - nai«eti / Ãpaneyetyatra à apeti viccheda÷ / viruddhÃrthayorupasargayo÷ krameïa sambandha÷ / tathà ca 'e«Ã' parabrahmavi«ayà 'mati÷' Óu«katarkeïa 'ÃneyÃ' utpÃdyà 'apaneyÃ' nirÃkÃryà ca na bhavatÅtyartha÷ / 'proktÃnyena suj¤ÃnÃya pre«Âha' iti vÃkyaÓe«a÷ / pre«Âheti naciketasaæ prati yamasya sambuddhi÷ / 'anyena' anyatvaj¤Ãninà jÅveÓvarÃdibhedaj¤Ãninà bhagavadbhaktyÃdimateti yÃvat/ ÃcÃryeïa 'proktÃ' tadupadesÃjjÃtà 'suj¤ÃnÃya' syÃdityartha÷ / iti ceti ca÷ samuccaye / tathà ca iti kaÂhaÓrutau coktamiti sambandha÷ /



----------

BBsBh_1,1.6.38:
#<asminn asya ca tadyogaæ ÓÃsti  | BBs_1,1.19 |>#
%<asya jÅvasya / yuktisamuccaye caÓabda÷ /
'so 'Ónute sarvÃn kÃmÃn saha brahmaïà vipaÓcitÃ' (tai. 2-9.)
'anilayane 'bhayaæ prati«ÂhÃæ vindate' (tai. 2-7.)
'etamÃnandamayamÃtmÃnamupasaÇkrÃmati' (tai. 2-8.) ityÃdi // 6 //>%

BBsBhDÅp_1,1.6.38:
nanvastvÃnandamayena brahmaïà hiraïyagarbhÃdijÅvÃnÃæ bheda÷ / tathÃpi sa÷ vyÃvahÃrika÷ saæsÃra evÃsti, na pÃramÃrthiko muktÃvapi / udÃh­taÓrutÅnÃæ sÃæsÃrikabhedaparatvopapatterityÃÓaÇkÃæ pariharatsÆtraæ paÂhati - asminniti/ atrÃsyeti nÃnandamayaparÃmarÓa÷ / kintu netara ityuktajÅvasyetyÃha - asyeti / asyÃnyasya ceti pratÅtinirÃsÃya caÓabdaæ vyÃkhyÃti yuktÅti / astÅti Óe«a÷ / kiæ tadyogaÓÃsanamityata Ãha - so 'Ónuta iti / kriyÃviÓe«aïametat / luptavibhaktiko và nirdeÓa÷ / tathà ca 'ityÃdi ÓÃsti' ityÃdinà ÓÃstÅti vÃnvaya÷ / anena na kevalaæ bhedavyapadeÓÃdÃnandamayena jÅvÃnÃæ bheda÷ siddha÷ / kiæ nÃma? yato 'smin prakaraïe asya jÅvasyÃnenÃnandamayena saha 'asmiæÓca' mok«e 'pi 'yogaæ' sambandhaæ Óruti÷ ÓÃsti ato 'pi / ato na tadaikyaæ jÅvÃnÃæ nÃpi sÃæsÃrika eva bheda÷ / na caitÃvatà kathaæ bhedasiddhi÷ / sambandhasya bhedasÃpek«atvÃt / yadvà - yasmÃt 'asmin' prakaraïadvaye 'pi
'asya' jÅvasya 'tadyogaæ' tairÃnandamayÃdyairyogaæ sambandhaæ 'ÓÃsti' pratipÃdayati phalatvena Órutiriti Óe«a÷ / tasmÃdÃnandamayo na jÅvakoÓÃdiriti sÆtrÃrtha ukto bhavati / 'sa÷' brahmaj¤ÃnÅ 'vipaÓcitÃ' sarvaj¤ena j¤Ãtenaiva 'parabrahmaïÃ' caturmukhena ca saha 'sarvÃn' svayogyakÃmÃn 'aÓnute' muktau prÃpnotÅti Órutyartha÷ /

'ad­Óye 'nÃtmye' iti vÃkyaæ tu prÃgeva vyÃkhyÃtam / dehÃdutkrÃnto jÅva÷ 'etam' 'Ãndamayaæ' pÆrïÃnandaæ paramÃtmÃnaæ 'upasaÇkrÃmati' tatsamÅpaæ prÃpnotÅtyanuvÃkÃntaragatat­tÅyavÃkyasyÃrtha÷ //


// ityÃnandamayÃdhikaraïam //

_________________________________________________________________________________

// 7. antassthatvÃdhikaraïam //



BBsBh_1,1.7.1:
%<'ad­Óye 'nÃtmye' ityuktam /
taccÃd­Óyatvam 'anta÷pravi«Âaæ kartÃrametam /
antaÓcandramasi manasà carantam /
sahaiva santaæ na vijÃnanti devÃ÷'
(tai. Ã. 3-11.) ityanta÷sthasya kasyaciducyate /
sa ca 'indro rÃjÃ' ...
(tai. Ã. 3-11-6.) 'sapta yu¤janti' (tai. Ã. 3-11-8.) ityÃdibhiranya÷ pratÅyate /
tasmÃtsa evÃnandamaya iti na mantavyam //>%

BBsBhDÅp_1,1.7.1:
atrÃdhikaraïe adhidaivagatÃnyatraprasiddhendrÃdinÃmasamanvasiddhyarthaæ dehÃntasthatvarÆpaliÇgasamanvaya÷ kriyata iti ÓÃstrÃdhyÃyapÃdasaÇgataya÷ siddhà ityÃÓayena pÆrvÃdhikaraïatadvi«ayavÃkyasaÇgatÅ darÓayati - ad­Óya iti // pÆrvÃdhikaraïodÃh­te 'ad­Óye anÃtmye' iti vÃkye Ãnandamayasya kÃrtsnyenÃj¤eyatvarÆpamad­Óyatvamuktamityartha÷ / tata÷ kimityata Ãha - tacceti / caÓabda evÃrthe/ tathà ca yatpÆrvoktamad­Óyatvaæ tadeva 'anta÷pravi«Âam' iti vÃkye na vijÃnantÅtyanena kasyacidantasthasyocyate / devÃj¤eyatvÃtkaimutyena pratipÃdyata ityartha÷ / anenÃntasthatvamukhenÃd­ÓyatvÃnandamayatvayoranyani«ÂhatvÃk«epÃt pÆrvÃdhikaraïenÃsyÃk«epikÅ saÇgatiruktà bhavati / h­dayaguhÃnta÷pravi«Âaæ jagatkartÃraæ candramasyantarmanasà svecchayà carantaæ sahaiva sthitam etaæ devÃstattvÃbhimÃnina÷ kÃrtsnyena na vijÃnantÅti Órutyartha÷ / pÆrvapak«e tviyamanyaparà / tatra sayuktikaæ pÆrvapak«amÃha - sa ceti / caÓabdo 'vadhÃraïe / anya ityÃvartate / tathà ca so 'ntasstho vi«ïo÷ 'anya÷' anya eva bhavet, kuta÷? 'indro rÃjÃ' ityÃdivÃkyairyato 'nyo 'nta÷sthatayà pratÅyate ata iti
yojanà / ÃdiÓabdena

apÃæ netÃraæ bhuvanasya gopÃm /

tva«ÂÃraæ rÆpÃïi vikurvanti vipaÓcim /

brahmendramagniæ jagata÷ prati«ÂhÃæ diva ÃtmÃnaæ savitÃraæ b­haspatim /

caturhetÃraæ pradiÓo 'nukÊptaæ vÃco vÅryaæ tapasÃnvavindat /

ityÃdi varuïatva«ÂragnyÃdiprapakatattacchrutiliÇghaÂitataittirÅyavÃkyÃni g­hyante / pÆrvapak«aphalamÃha - tasmÃditi / idaæ cÃvartate / prasajyata iti Óe«a÷ / tathà ca 'tasmÃt' antasthasya vi«ïvanyatvÃt 'sa÷' ad­Óyo 'nya eva prasajyate / tasmÃdanyasyÃd­ÓyatvÃt 'so 'nya eva' indrÃdyanyatamaÃnandamaya÷ prasajyate na vi«ïuriti yojanà / rÃjà ya indro jagata÷ 'ÅÓe' Å«Âe jagadÅÓvaratvena vartata ityartha÷ / yasmÃdÅÓe Å«Âe tasmÃjjagato rÃjeti và / etaduttarasya 'saptahotÃ' iti padasya sapta buddhÅndriyÃïi vi«aye«u jÅvena juhotÅti saptahotà / vi«ayÃnandriyai÷ jÅvena vetyartha÷/ 'sapta yu¤janti' iti vÃkye ÃdyÃrdhasya 'sapta' chandÃæsi gÃyatryÃdÅni

aÓvarÆpÃïi 'ekacakraæ' sÆryarathaæ prati svÃtmÃnaæ yu¤janti rathe yuktÃni bhavantÅtyartha÷ / saptacchando 'bhimÃninà p­thagvedÃbhimÃnÅ saptacchando nÃmà eka÷ pradhÃno 'Óvo 'sti / 'chando 'bhimÃninà p­thagvedÃbhimÃnÅ saptacchando nÃmà saptasveko 'sti' iti tattvapradÅpokte÷ / ata eva 'sapta yu¤janti .... eko aÓvo vahati saptanÃmÃ' ityanayorna virodha÷ / sÆryarathacakrasya sthitimÃha - trinÃbhÅti / trirÃv­ttamÃsacatu«ÂayÃtmakanÃbhitrayopetam 'ajaraæ' sadà d­¬ham arvaÓabditebhyo vÃjibhyo dÆrasthatvÃdanarvaæ cakraæ sÆryarathasyÃstÅtyartha÷ / cakrasya mÃnasottaragiriÓikharavalayaparivartitvÃt arvatÃæ merumÃnasottaramadhyÃkÃÓagÃmitvÃddÆrasthatvaæ yuktam / yena 'yatra' cakre 'imÃ' imÃni viÓvÃni sarvÃïi bhuvanÃni 'tasthu÷' sthitÃ÷ ityuttarÃrdhasyÃrtha÷ / jagata÷ 'prati«ÂhÃm' ÃÓrayaæ 'caturhetÃram' anta÷karaïacatu«Âaye vi«ayÃïÃæ
hotÃraæ 'pradiÓa÷' pratidiÓam 'anukÊptaæ' vyavasthitaæ 'vÃca÷' vedasya 'vÅryaæ' sÃraæ mukhyÃrtham 'indram agniæ' 'divo' devyÃ÷ 'ÃtmÃnaæ' svÃminaæ vÃyuæ 'savitÃraæ b­haspatiæ' 'brahmÃ' hiraïyagarbha÷ tapasà 'anvavindat' labdhavÃnityartha÷ / siddhÃntayati - itÅti //



----------

BBsBh_1,1.7.2:
#<antas taddharmopadeÓÃt  | BBs_1,1.20 |>#
%<anta÷ ÓrÆyamÃïo vi«ïureva /
'antassamudre manasà carantam /
brahmÃnvavindaddaÓahotÃramarïe' (tai.u. 3-11-1.) 'samudre anta÷ kavayo vicak«ate marÅcÅnÃæ padamicchanti vedhasa÷' (tai.Ã. 3-11-11.)
'yasyÃï¬akoÓaæ Óu«mamÃhu÷' (tai.Ã. 3-11-4.) ityÃditaddharmopadeÓÃt /
sa hi k«ÅrasamudraÓÅyÅ />%

BBsBhDÅp_1,1.7.2:
kuto na mantavyamityatastatra hetutvena sÆtramupanyasya vyÃca«Âe - antariti // sÆtre 'ntarityuddeÓyabhÃge apek«itaæ padamadhyÃh­tya darÓayati - ÓrÆyamÃïa iti / antassthatvena ÓrutyocyamÃna ityartha÷ / vidheyasamarpakasyÃnuv­ttasya tattu, ityasyÃrthamÃha - vi«ïureveti / taittirÅyopani«adgatabhinnabhinnavÃkyodÃharaïapÆrvakaæ hetvaæÓaæ vyÃca«Âe - antariti/ ityÃdÅti / tasya dharmÃstaddharmÃ÷ te«ÃmupadeÓo vacanaæ ityÃdirÆpaÓcÃsau taddharmopadeÓaÓca ityÃditaddharmopadeÓa÷ tasmÃdityartha÷ / yadvà - luptavibhaktiko 'yaæ nirdeÓa÷ / tathà cetyÃderupadeÓÃdityartha÷ / samudÃyaikavacanametat / anena 'anta÷pravi«Âam' iti vÃkye 'anta÷ÓrÆyamÃïo' h­dayÃntassthatvena Órutyukto vi«ïureva, na tvanya÷ / kuta÷?

tasya vi«ïordharmÃïÃæ k«ÅrapralayÃbdhisthatvabrahmaj¤eyatvabrahmatapolabhyatvabrahmÃï¬avÅyatvÃdirÆpÃïÃæ 'tasmin' anta÷Órute tenÃntarityÃdinà 'upadeÓÃt' uktatvÃditi sÆtrÃrtha ukto bhavati / upadeÓÃdityantasya sÆtrasya tasmÃdanya eveti na mantavyamityanenÃnvaya÷ / 'brahmÃ' vartamÃnacaturmukha÷ 'samudre' pralayÃbdhau k«ÅrÃbdhau ca 'antararïe' jale k«Åre ca 'manasÃ' svecchayà sa¤carantaæ 'daÓahotÃraæ' j¤ÃnakarmÃkhyadaÓendriye«u vi«ayahotÃraæ tattadvi«ayasthÃpakaæ daÓendriyÃïi jÅvena vi«aye«u juhvataæ và vi«ïum 'anvavindat' vyajÃnÃt / 'kavayo' j¤Ãnina÷ 'samudre' k«ÅrapralayÃbdhyoranta÷sthitaæ vicak«ate jÃnanti / 'vedhaso' bhÆtabhavi«yadbrahmÃïa÷ 'marÅcirmitaruktvata÷' iti chÃndogyabhëyokte÷ / pramitaruktvanimittÃt marÅcipadoktÃnÃæ jÅvÃnÃæ padam ÃÓrayaæ vi«ïum icchanti prÃrthayanti / tattvapradÅparÅtyà 'kavaya÷' santa÷ 'vedhaso' vicak«ate
vicak«aïÃya

j¤ÃnÃya marÅcÅnÃæ padaæ vi«ïum icchantÅtyekÃnvayo và / kavaya÷ 'aï¬akoÓaæ' brahmÃï¬ÃkhyasthÃnaæ 'yasya' vi«ïo÷ 'Óu«maæ' vÅryaæ tadupÃdÃnakamÃhuriti Órutyartha÷ / viri¤civÃkyasyÃsya 'prÃïa ulbaæ tena kÊpto am­tenÃhamasmi' iti vÃkyaÓe«a÷ / tasya 'ulbaæ' jarÃyu÷ 'prÃïa÷' anta÷prÃvaraïaæ yena sahaiva jÃyate / 'tena' am­tena 'ahaæ' kÊpto 'smÅtyarthastattvapradÅpe 'bhihita÷ / k«Årasamudrasthatvasya vi«ïuliÇgatvaæ kuta ityata Ãha - sa hÅti / 'sa÷' vi«ïu÷ hiÓabdena lokaprasiddhatvÃditi hetu sÆcita÷ /



----------

BBsBh_1,1.7.3:
%<tasya ca vÅryamaï¬akoÓa÷ /
so 'bhidhyÃya ÓarÅrÃtsvÃtsis­k«urvividhÃ÷ prajÃ÷ /
apa eva sasarjÃdau tÃsu vÅryamavÃs­jat /
tadaïa¬amabhavaddhaimaæ sahasrÃæÓusamaprabham /
yasmin jaj¤e svayaæ brahmà sarvalokapitÃmaha÷ /
Ãpo nÃrà iti proktà Ãpo vai narasÆnava÷ /
ayanaæ tasya tÃ÷ pÆrvaæ tena nÃrÃyaïa÷ sm­ta÷ / iti vyÃsasm­te÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.7.3:
astu vi«ïo÷ k«ÅrÃbdhisthatvaæ liÇgaæ prasiddhatvÃt, tathÃpi pralayÃrïavasthatvasya brahmÃï¬avÅryatvasya ca kuto vi«ïudharmatvamityatastayorvi«ïudharmatve pramÃïaæ vaktuæ pratijÃnÅte - tasyeti / 'aï¬akoÓo' brahmÃï¬ÃkhyasthÃnaæ 'tasya' vi«ïorvÅryamityartha÷ / caÓabdÃtsa÷ pralayasamudraÓÃyÅti pratij¤Ã sÆcyate / tasyaivetyavadhÃraïe và caÓabda÷ / tathÃtve pratij¤Ãntaramupalak«aïÅyam / ata eva pralayÃbdhiÓÃyitve 'Ãpo nÃrÃ÷' iti paÓcÃtpramÃïopanyÃsa÷ ÓrutÃvaï¬akoÓaÓabdaÓravaïe 'pi pratyayasya svÃrthikatvÃttattyÃgenÃï¬akoÓa ityevÃnÆditam / ÓrutÃvapi tathaiva chedo và / 'sa÷' vÃsudevÃt jÃto vi«ïu÷ 'svÃt' svakÅyÃccharÅrÃt vividhÃ÷ prajÃ÷ 'sis­k«u÷' sra«Âumicchu÷ 'abhidhyÃya' vicintya 'Ãdau' aï¬as­«Âe÷ pÆrvameva 'apa÷' tadÃvaraïarÆpÃ÷ sasarja / tÃsvapsu vÅryam 'avÃs­jat' nyadhÃt mÃyÃdvÃreti Óe«a÷ / 'haimaæ' hiraïyÃtmakaæ 'sahasrÃæÓusamaprabhaæ' sÆryasamaprakÃÓaæ 'tat' vÅryaæ
brahmÃï¬Ãkhyamabhavat / 'yasmin' aï¬e 'sarvalokapitÃmaho' brahmà caturmukha÷ 'svayaæ' svatantrÃt hare÷ sÃk«Ãjjaj¤e ityartha÷ / yata÷ Ãpo 'narasÆnava÷' narasya vi«ïossÆnava÷ / 'vi«ïurnaro nÃÓÃtparo yata÷' iti bhÃgavatatÃtparyokte÷ / ato nÃrÃ÷ proktÃ÷ yena kÃraïena 'pÆrvaæ' pralaye 'tÃ÷' Ãpa÷ tasya vi«ïo÷ ayanaæ 'tena sa÷ nÃrÃyaïa÷ sm­ta÷' tacchabdavÃcyatvena sm­tyukta ityartha÷ / yadyapi -

puru«o 'ï¬aæ vinirbhidya yadÃdau sa vinirgata÷ /

Ãtmano 'yanamanvicchannapo 'srÃk«Åcchuci÷ ÓucÅ÷ //

iti bhÃgavate /

aï¬aæ pravi«Âo yo vi«ïu÷ so 'ï¬aæ bhittvà prakÃÓita÷ /

so 'po 's­jattato nÃrà .... /

iti bhÃgavatatÃtparye cÃï¬as­«Âyanantaram aps­«Âirucyate / tathÃpi sà bahi÷s­«ÂeranyÃntareti na virodha÷ / itÅtyasya 'tasya ca vÅryamaï¬akoÓa÷, sa hi pralayasamudraÓÃyÅ yata÷' iti pÆrveïÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.7.4:
%<'ahaæ tattejo raÓmÅnnÃrÃyaïaæ puru«aæ jÃtamagrata÷ /
puru«Ãtprak­tirjagadaï¬am' iti caturvedaÓikhÃyÃm // 20 //>%

BBsBhDÅp_1,1.7.4:
itaÓca brahmÃï¬ajanakavÅryatvaæ pralayasthatvaæ ca tasyaiva j¤Ãyata ityÃha - ahamiti / 'tripuru«aæ mÃyÃbÅjamajÃyata' iti vÃkyaÓe«a÷ / taditi vyÃptivacano 'sarvanÃmaÓabda÷ / athavà sarvanÃmaÓabda÷, ata eva ÂÅkÃyÃæ tadaheyamiti vyutkrama÷ k­ta÷ / tathà ca tatprasiddhaæ vyÃptaæ và 'aham' aheyaæ rati÷ Óaæ ca mitamasyeti raÓmirjÅva÷ tamindayati prerayatÅti raÓmÅt jÅvaprerakaæ, inda preraïe iti dhÃto÷ ayaæ dakÃrÃnta÷ Óabda÷ / anuk­tyadhikaraïe tu - indhÅ dÅptÃviti dhÃtuvyÃkhyÃnÃt raÓmÅt bhagavadapek«ayà raÓmirÆpÃïÃm alpÃnÃæ sÆryÃditejasÃæ prakÃÓakamiti vyÃkhyÃtam, tatra dhakÃrÃnto 'gnÅcchabdavadayaæ Óabdo j¤Ãtavya÷ / 'teja÷' jagatprakÃÓakaæ 'puru«aæ' pÆrïa«a¬guïaæ nÃrÃyaïaæ tadÃkhyaæ brahma teja iti và / 'agrata÷' pralaye 'jÃtaæ' sthitaæ tasmÃnnÃrÃyaïÃkhyapuru«Ãt 'agrata÷' prathamaæ 'prak­ti÷' cetanà jÃyate gacchatÅti jagat jÅvasamudÃya÷,

jÃtamityasyobhayatra yathÃyogyaæ sambandha÷ / janiÓca yathà yogyà grÃhyà / paÓcÃt 'aï¬aæ ca' 'tripuru«aæ' brahmavÃyurudrÃkhyapuru«atrayayuktaæ 'mÃyÃbÅjaæ' prak­tyupÃdÃnakam ajÃyateti tattvapradÅpadiÓà Órutyartha÷ / caturvedaÓikhÃyÃm ityasya vacanÃdityadhyÃhÃreïa tasyetyanenÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.7.5:
#<bhedavyapadeÓÃc cÃnya÷  | BBs_1,1.21 |>#
%<'indrasyÃtmà nihita÷ pa¤ca hotÃ' ... 'vÃyorÃtmÃnaæ kavayo nicikyu÷' ... 'antarÃditye manasà carantam, devÃnÃæh­dayaæ brahmÃnvavindat'
(tai.Ã. 3-11.) ityÃdibhedavyapadeÓÃt // 21 //>%

BBsBhDÅp_1,1.7.5:
yadyevaæ samudrasthatvÃdiliÇgÃdantasstho vi«ïu÷, tarhi tenÃntassthena vi«ïunà indrÃdÅnÃmabhedo 'tra vivak«ito 'stu / indrÃdiprÃpakakaÓrutyÃderapi sadbhÃvÃt / ÓrutyÃdeÓca svabhÃvato liÇgasya niravakÃÓatayà balavattvenÃnyatarabÃdhenÃnyatarapak«anirïayÃyogÃt / evaæ ca pÆrvottarapak«advaye anyonyaæ bÃdhyabÃdhakabhÃvaÓÆnye sati tadanyathÃnupapattyà anta÷sthena vi«ïunendrÃdÅnÃmabheda÷ prÃpta ityÃÓaÇkÃæ pariharatsÆtraæ paÂhitvà vyÃca«Âe - bhedeti / taittirÅye - 'indrasya' ityeko bhedavyapadeÓa÷ / 'vÃyo÷' ityanya÷ / 'anta÷' ityapara÷ / 'devÃnÃm' iti cetara÷ / ÃdiÓabdena 'am­taæ devÃnÃmÃyu÷ prajÃnÃmindraæ rÃjÃnaæ savitÃram' ityÃdikaæ g­hyate / vyapadeÓÃdityasyÃnya iti sautrapratij¤ayÃnvaya÷ / anena sÆtre vidheyasamuccayÃrthakacaÓabdasya bhinnakrameïa anvayena na kevalamantaÓÓrÆyamÃïo vi«ïu÷, kintvindrÃdibhyo 'nyaÓca / kuta÷? tasyendrÃdyantaryÃmitvadantassthatvakathanena tebhyo bhedokteriti sÆtrÃrtha ukto bhavati / atra ÓrutÃvindraÓabdo 'nyapara÷; «a«ÂhÅÓravaïÃt / 'indro
rÃjÃ' ityÃdau tu indrÃdiÓabdÃ÷ paramamukhyav­ttyà vi«ïuparà eva, bÃdhakÃbhÃvÃt / tathà ca mano vihÃya pa¤casu j¤Ãnendriye«u ÓabdÃdivi«ayahotà tairvi«ayÃnubhÃvaka÷ / indrasyÃtmà antaryÃmÅ ÃdÃnÃdikartà và / sarvah­daye«u 'nihita÷' sannihita÷ 'kavayo' j¤Ãnina÷ 'vÃyorÃtmÃnaæ nicikyu÷' dad­Óu÷ Ãditye 'nta÷ 'manasÃ' svecchayà sa¤carantaæ vi«ïuæ kavaya÷ anvavindan / 'brahmÃ' caturmukha÷ devÃnÃæ h­dyayanÃt sthite÷ pravartanÃdvà h­dayaæ vi«ïum 'anvavindat' apaÓyaditi Órutyartha÷ /


// ityantassthatvÃdhikaraïam // 7 //

_________________________________________________________________________________

// 8. ÃkÃÓÃdhikaraïam //


BBsBh_1,1.8.1:
%<'ko hyevÃnyÃtka÷ prÃïyÃt / yade«a ÃkÃÓa Ãnando na syÃt'
(tai. 2-7.) iti ÃkÃÓasyÃnandamayatve heturukta÷ na tu vi«ïo÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.8.1:
atrÃdhikaraïe bhagatavi lokato 'nyatraprasiddhÃkÃÓapadopalak«itÃdhibhautikÃÓe«aÓabdasamanvaya÷ kriyate / phalakathanena pÆrvapak«a÷ sÆcito bhavatÅtyÃÓayena pÆrvapak«aphalamÃha - ko hÅti // itÅti / ityÃnandamayÃdhikaraïodÃh­tavÃkyenetyartha÷ / tuÓabdasyÃkÃÓasya tviti sambandha÷ / tathà ca chandogaÓrutyuktÃkÃÓÃbhinnÃkÃÓasyaivetyartha÷ / 'Ãnandamayatve' pÆrïÃnandatvena nimittena ÃnandamayaÓabdavÃcyatve 'hetu÷' lokace«ÂakatvarÆpa÷ / tuÓabdÃrthaivakÃravyÃvartyamÃha - neti / anena vi«ïubhinnabhÆtÃkÃÓasyaiva chandogaÓrutyuktÃkÃÓaÓabdavÃcyatvamiti pÆrvapak«e 'ko hi' iti taittirÅyaÓrutyukto 'pi sa eveti taduktahetunà tasyaivÃnandamayatvaæ sidhyati, na vi«ïoriti phalamuktaæ bhavati / pÆrvasaÇgatistvadhikÃÓaÇkÃæ k­tvÃtra pÆrvanyÃya evÃtidiÓyata ityÃtideÓikÅ dra«Âavyà /



----------

BBsBh_1,1.8.2:
%<iti na mantavyam / yata÷ ->%
#<ÃkÃÓas talliÇgÃt  | BBs_1,1.22 |>#
%<'asya lokasya kà gatirityÃkÃÓa iti hovÃca' (chÃ. 1-9.)
ityatra bhÆtÃkÃÓasya prÃpti÷ / na cÃsau yujyate, kintu, vi«ïureva /
'sa e«a parovarÅyÃnudgÅtha÷ sa e«o 'nanta÷' (chÃ. 1-9.)
ityÃditalliÇgÃt />%

BBsBhDÅp_1,1.8.2:
siddhÃntayati - itÅti // kuto na mantavyamityÃÓaÇkÃyÃæ tatra hetutayà sÆtramupÃdatte / yata iti / idaæ cÃvartate / tatrÃdyasya 'yataÓcodeti' itivat kuta ityartha÷ / 'yacchabdastu parÃmarÓe praÓnÃrthe 'pi bhaïyate' iti bhÃgavatatÃtparyokte÷ / dvitÅyastu na mantavyamiti pratij¤ÃyÃæ sÆtrÃrthasya hetutvadyotaka÷ / vi«ayÃde÷ pÆrvapak«aphalakathanena sÆcane 'pi mukhato 'nukte÷ tadanuvÃdapÆrvakaæ sÆtraæ vyÃca«Âe - asyeti / 'ityatra' vÃkye pratipÃdyatvasyeti Óe«a÷ / co 'pyartha÷ / yadyapi tathÃpÅtyarthe / 'asau' ÃkÃÓo 'tra vÃcya iti Óe«a÷/ sÆtre 'nuv­ttasya 'tattu' ityasyÃrtho vi«ïureveti / ityÃdÅti / luptavibhaktiko nirdeÓa÷ ÃdiÓabdÃt 'sarvÃïi bhÆtÃni' ityÃdijagatkÃraïatvapratipÃdakaæ vÃkyaæ g­hyate / yathoktaæ tattvapradÅpe - "sarvÃïi bhÆtÃni' ityÃdinà udÅryamÃïaæ jagadutpÃdakatvÃdikamÃdiÓabdÃdupÃdadÅta"iti
/ liÇgapadaæ Órutyupalak«akam / tathà cetthaæ yojanÃ-yadyapi 'asya lokasya' iti chandogavÃkye bhÆtÃkÃÓasya ÓrutyÃdibalÃdasti pratipÃdyatvasya prÃpti÷ / tathÃpi nÃsÃvatra vÃkye ÃkÃÓapadena vÃcyo yujyate, kintu - vi«ïureva / kuta÷? 'sa e«a÷' ityÃdivÃkye 'talliÇgÃt' tasya vi«ïorliÇgamasÃdhÃraïadharma÷ parovarÅyastavÃdi÷ / tasya tasminnÃkÃÓe ÓravaïÃduktatvÃt / yata evaæ talliÇgÃt asau
chandogaÓrutyuktÃkÃÓo vi«ïureva, tata eva 'ko hi' iti taittirÅyavÃkye 'pyasÃveva pratipÃdyata iti tasyaivÃnandamayatve heturukto na tu bhÆtasya/ ato bhÆtÃkÃÓasyÃnandamayatve heturukta÷, na tu vi«ïoriti na mantavyamiti / anena sÆtrayojanà darÓitÃ/ asyetyÃderayamartha÷ - 'asya' pratyak«asiddhasya

p­thivÅlokasya tadabhimÃninaÓcaturmukhasya 'kà gati÷' ÃÓraya iti Óilakena p­«Âa÷ pravÃhaïo rÃjà ÃdÅptatvÃdÃkÃÓanÃmako vi«ïuriti pratyuvÃca / kathamityÃkÃÇk«ÃyÃæ tadupapÃdanÃya tasyÃkÃÓasya mahimÃnamÃha - 'sarvÃïi havà imÃni bhÆtÃnyÃkÃÓÃdeva samutpadyante ÃkÃÓaæ pratyastaæ yanti ÃkÃÓo hyevaibhyo jyÃyÃnÃkÃÓa÷ parÃyaïaæ sa e«a paro varÅyÃnudgÅtha÷ sa e«o 'nanta÷' iti / atra vaiÓabdasya prasiddhidyotakasya sannihitasarvabhÆtÃnvaye vÃ, 'syurevaæ tu punarvaivetyavadhÃraïavÃcakÃ÷' ityabhidhÃnÃdavadhÃraïÃrthatvaæ và dra«Âavyam / bhÆtaÓabdo bhÆtÃkÃÓa evÃtrocyate iti pÆrvapak«e ÃkÃÓavyatiriktabhÆtapara÷ / siddhÃnte tu sarvabhÆtapara÷ / brahmÃdisarvajagatparo và / tathà ca 'sarvÃïÅmÃni' pramitÃni ÃkÃÓÃdibhÆtÃni brahmÃdijagadvà ÃkÃÓÃdeva samutpadyante / 'havai' prasiddhaæ hi /

ÃkÃÓaæ 'pratyastam' adarÓanaæ 'yanti' tatraiva pralaye muktau ca lÅnÃ÷ bhavanti / kuta÷? 'hi' yasmÃdÃkÃÓa eva 'ebhyo' brahmÃdibhyo 'jyÃyÃn' adhikottama÷ / kuta etat? yata ÃkÃÓa÷ 'parÃyaïam' uttamÃÓraya÷ naitasmÃduttamaæ vastvÃÓaÇkyamiti bhÃvenÃha - sa iti / 'sa e«a÷' ÃkÃÓanÃmà bhagavÃn 'parovarÅyÃn' atra -

parasmÃduttamaæ proktaæ paro iti tata÷ param /

parovaraæ paraæ tasmÃtproktaæ pÃrovarÅyakam //

iti sÃmasaæhitÃvacanÃnusÃreïÃdau para iti ÓabdÃntarasya madhye varaÓabdÃntarasya ca ÃvÃpena v­ttivÃkye subÃdeÓasya sorulopena rutvotvaguïe«u samÃne pare optaÓabdadvayasya lope cottamottamottama ityartho j¤Ãtavya÷ / 'udgÅtha÷' uccatvena gÅta ukto vedena / takÃrasya thakÃro vyatyayÃt / 'sa e«a÷' ÃkÃÓa÷ 'ananto' deÓakÃlaguïairaparicchanna iti / chÃndogyabhëye tu 'uccatvÃdgÅthatvÃtsarvasthÃnasthatvÃdudgÅtho bhagavÃn' iti vyÃkhyÃtam /



----------

BBsBh_1,1.8.3:
%<'vi«ïornu kaæ vÅryÃïi pravocaæ ya÷ pÃrthivÃn vimame rajÃæsi' (­. 1-154-1.)
'paro mÃtrayà tanvà v­dhÃna' (­. 7-99-1.)
ityÃdinà tasyaiva hi talliÇgam />%

BBsBhDÅp_1,1.8.3:
'sa e«o 'nanta÷' ityuktÃnantatvasyÃparimitatvasya vi«ïuni«Âhatvaæ kuto j¤Ãyata ityata Ãha-vi«ïoriti/ vi«ïorvÅryÃïi 'kaæ' ko 'nu ko và 'pravocam' prÃvocat / sÃkalyena pravakti na ko 'pi / 'ya÷' ka÷ kavirbahmà 'pÃrthivÃni rajÃæsi' pÃrthivaparamÃïÆn 'vimame' gaïayati / so 'pi na pravaktÅti Órutyartha÷/ 'parovarÅyÃn' ityuktasarvottamatvasya vi«ïudharmatvaæ kuta ityata Ãha - para iti / atra 'na te mahitvamanvaÓnuvanti' iti uttaravÃkyÃduktÃrtho j¤Ãyate / ata evÃdiÓabda ubhayÃnvayÅ / tatrÃdyo 'vi«ïornu vÅryagaïanÃæ katamo 'rhatÅha ya÷ parthivÃnyapi kavirvimame rajÃæsi' iti sm­tigrÃhÅ / vyÃkhyÃteyaæ Órutirjanmanaye / ityÃdinà vÃkyeneti Óe«a÷ / yadyapi ÓrutyanusÃrÃtsarvottamatve prathamaæ pramÃïaæ vaktavyaæ na tu anantatve / ata eva ÂÅkÃyÃmÃdau sarvottamatvaæ g­hÅtam/ tathÃpi
anantatvasya sÃvakÃÓatvaÓaÇkÃvi«ayatvÃtprathamaæ tatra pramÃïopanyÃsa÷ / ata eva tatraivottaratra sm­tyà sÃvakÃÓatvaÓaÇkÃparihÃra÷ / 'tasya' vi«ïo÷ hiÓabdo yata ityarthe / 'tat' anantatvÃdi 'liÇgaæ' dharma ityavagatam/ ato na hetuviÓe«aïÃsiddhiriti vÃkyaÓe«a÷ / evakÃrapÃÂhe nÃnaikÃntyamiti Óe«a÷ / uttaratrÃnvayo vÃ/ yadyapi 'ananta÷' iti Óruti÷; vÃcakaÓabdatvÃt / tathÃpi tatpadaprav­ttinimittasya liÇgatvamapyaviruddham /



----------

BBsBh_1,1.8.4:
%<ananto bhagavÃn brahmà ÃnandetyÃdibhi÷ padai÷ /
procyate vi«ïurevaika÷ pare«ÃmupacÃrata÷ /
iti brÃhme />%

BBsBhDÅp_1,1.8.4:
nanvanantatvam 'anantÃkÃÓavatpaÓyan' ityÃkÃÓasyÃpi smaryate, ata÷ sÃvakÃÓatvÃtkathaæ vi«ïoreva talliÇgamityata÷ sm­timÃha - ananta iti / Ãnandeti luptavibhaktiko nirdeÓa÷/ vi«ïurevaiko mukhyatayà procyata iti sambandha÷ / 'pare«Ãæ' vi«ïoranye«Ãm 'upacÃrata÷' svasvasamÅpagataparamÃtmasambandhÃdeva vÃcyateti Óe«a÷ / iti brÃhma ityasya tasyaiva talliÇgamityuktamiti pÆrveïÃnvaya÷ / anenaivakÃro liÇgasya niravakÃÓatvaj¤Ãpaka iti sÆcitam /



----------

BBsBh_1,1.8.5:
%<'nÃmÃni sarvÃïi yamÃviÓanti' (bhÃllaveya) iti coktam // 22 //>%

BBsBhDÅp_1,1.8.5:
nanu Órutyà pÆrvapak«ite kathaæ liÇgena nirïaya÷ / liÇgasya Órutito durbalatvÃdityata÷ ÃkÃÓaÓrutirvi«ïau sÃvakÃÓeti Órutyà darÓayati - nÃmÃnÅti / 'co' yato 'nÃmÃni sarvÃïi' iti vÃkyena vi«ïorÃkÃÓÃdisarvaÓabdavÃcyatvamuktam, ato liÇgena ÓruterbÃdhayà nirïayo yukta iti yojanà /


// ityÃkÃÓÃdhikaraïam // 8 //

_________________________________________________________________________________

// 9. prÃïÃdhikaraïam //


BBsBh_1,1.9.1:
#<ata eva prÃïa÷  | BBs_1,1.23 |>#

BBsBhDÅp_1,1.9.1:
atrÃdhikaraïe lokato 'nyatra prasiddhÃdhyÃtmikÃÓe«aÓabdopalak«akapraïaÓabdasya brahmaïi samanvaya÷ kriyate / sarvatrÃdau sÆtraæ pÃÂhyam / paÓcÃtsaÇgatyÃdikaæ vaktavyamiti sÆcayitumatra sÆtramÃdÃveva paÂhati - ata eveti /



----------

BBsBh_1,1.9.2:
%<tadvai tvaæ prÃïo abhava÷ mahÃn bhoga÷ prajÃpate÷ /
bhuja÷ kari«yamÃïa÷ yaddevÃn prÃïayo nava (tai. Ã. 3-14.)
iti mahÃbhogaÓabdena paramÃnandatvaæ prÃïasyoktam //>%

BBsBhDÅp_1,1.9.2:
vi«ayavÃkyodÃharïapÆrvakaæ pÆrvÃdhikaraïena saÇgatiæ vi«ayasaæÓayau ca sÆcayati - taditi // atra yattadorÃv­tti÷ / bhujyata iti bhoga÷ Ãnanda÷ / tena tadvÃnupalak«yate, dharmÃdharmiïorabhedavivak«Ã và / tathà ca he vi«ïo 'yat' yasmÃt 'prajÃpate÷' hiraïyagarbhasya tadupak«itÃnÃæ sakalajÅvÃnÃæ 'bhuja÷' bhogÃn yogyÃnandÃn 'kari«yamÃïa÷' upalak«aïametat - kurvÃïo 'kÃr«ÅÓca / 'tasmÃttvaæ' 'mahÃn bhoga÷' pÆrïÃnandavÃnabhava÷/ svasya mahÃbhogÃbhÃve parasmai taddÃnÃnupapatte÷ / yasmÃcca pÃyuguhyaikyena navendriyÃbhimÃnino devÃn tvaæ 'prÃïaya÷' ace«Âaya÷/ idamapyupalak«aïaæ - ce«Âayasi ce«Âayi«yasi ca / tasmÃttvaæ prÃïa÷ prÃïaÓabdavÃcyo 'bhava iti siddhÃntarÅtyà Órutyartha÷ / pÆrvapak«e tvetatsarvaæ mukhyaprÃïe yojyam / itÅti / 'iti' taittirÅyaÓÃkhÃgatavÃkye 'paramÃnandatvaæ' pÆrïÃnandatvaparyavasitaæ 'tadvai tvam' iti vÃkye 'mahÃbhogaÓabdena' 'mahÃn bhoga÷' iti
padadvayÃtmakavÃkyena ca prÃïasyoktamiti yojanà / anena prÃïÃkhyo vi«aya÷ / tasya vi«ïvanyatvÃk«epamukhenÃnandamayatvasyÃpyanyani«ÂhatvÃk«epÃdÃnandamayÃdhikaraïenÃsyÃk«epikÅ saÇgati÷ / sa÷ vÃyuruta vi«ïuriti saæÓayaÓca sÆcito bhavati /



----------

BBsBh_1,1.9.3:
%<sa ca prÃïa÷ prasiddhervÃyu÷ ityÃpatati />%

BBsBhDÅp_1,1.9.3:
sayuktikaæ pÆrvapak«aæ darÓayati - sa ceti // tacchabda Ãvartate / caÓabdo 'vadhÃraïe / vÃyurityanena sambadhyate / ÃnandamayaÓceti samuccaye và / tathà ca paramÃnandatvaæ yasya prÃïasyoktaæ sa÷ 'prÃïa÷' tacchabdavÃcyo mukhyavÃyureveti 'Ãpatati' prÃpnoti / ata evÃnandamayo 'pi sa evetyÃpatati / kuta÷? prasiddhe÷ prÃïaÓrute÷ tasyÃÓca tasminvÃyau prasiddhe rƬhatvÃt / prÃïapadaprav­ttinimittasya jÅvanìihetutvasya ca ÓarÅre sati mukhye jÅvanÃdikaæ sambhavati nÃsatÅtyanvayavyatirekÃbhyÃæ svaÓarÅragatavÃyuvikÃradvÃrà mukhyavÃyÃveva prasiddherdarÓanÃditi yojanà /



----------

BBsBh_1,1.9.4:
%<na caivam /
yato vi«ïureva prÃïa÷, ata eva 'ÓrÅÓca te lak«mÅÓca patnyau /
ahorÃtre pÃrÓve' (tai.Ã. 3-13.) ityÃditalliÇgÃdeva //>%

BBsBhDÅp_1,1.9.4:
siddhÃntayati - na ceti // evaæ prÃïasya vÃyutvaæ Ãnandamayatvaæ ca na yuktamityartha÷ / kuto

naivamityÃÓaÇkÃyÃæ tatra hetutayà sÆtraæ vyÃca«Âe - yata iti / sÆtrÃrthasya hetutvadyotako 'yaæ yataÓÓabda÷ / sÆtre 'nuv­ttasya tattvityasyÃrtho vi«ïureveti / tathà ca yato 'yaæ prÃïo vi«ïoreva ato naivamityanvaya÷ / kuto 'yaæ prÃïo vi«ïurevetyata÷ sautraæ hetumanÆdya vyÃca«Âe - ata eveti / ityÃdÅti / ityÃdinoktaæ yadvi«ïuliÇgaæ tasmÃdevetyartha÷ / kathaæ Órutyà pÆrvapak«ite liÇgena nirïaya ityato liÇgasya niravakÃÓatvaj¤ÃpanÃyaivakÃra÷ / tathà ca sÃvakÃÓaÓruterniravakÃÓaliÇgena bÃdha iti bhÃva÷ / he vi«ïo 'te' tava ÓrÅÓca lak«mÅÓceti dve patnyau sta÷ / vak«asthalÃÓrità ÓrÅ÷ aÇkasthità lak«mÅriti sampradÃyavida÷ / tattvapradÅpe tu - aÇkasthità ÓrÅ÷ vak«asi lak«mabhÆtà lak«mÅrityuktam/ 'ahorÃtre' tadabhimÃnisÆryacandrau 'pÃrÓve' pÃrÓvasthitÃvityartha÷ / divÃrÃtramete pÃrÓvagate iti và / yadyapÅdam 'adbhya÷' iti pÆrvÃnuvÃkagatam / 'tadvai
tvaæ prÃïa÷' ityetacca 'bhartà san bhriyamÃïa÷' ityuttarÃnuvÃkagatam / tathà ca nÃnayorliÇgaliÇgibhÃvo yujyate / tathÃpi 'ÓrÅÓca te' iti yu«macchabdenoktasya 'tadvai tvaæ prÃïa÷' ityatrÃpi yu«macchabdena pratyabhij¤ÃnÃttadupapatti÷ / niravakÃÓatvÃdbhinnÃnuvÃkasthasyÃpi mukhato grahaïaæ yuktam / ÃdiÓabdena 'hariæ harantamanuyanti devÃ÷ / viÓvasyeÓÃnaæ v­«abhaæ matÅnÃm' (tai.Ã. 3-15.) iti tattvapradÅpodÃh­tamanuvÃkÃntarasthaæ g­hyate / sarvabuddhiniyantÃraæ jagatpatiæ sarvasaæhartÃraæ hariæ devÃ÷ anugacchantÅtyartha÷ / candrikÃyÃæ tu - 'bhartà san' ityuttarÃnuvÃkagataæ 'tamevam­tyumam­tantamÃhustaæ bhartÃraæ tamugoptÃramÃhu÷' (tai.Ã. 3-14.) ityÃdikamÃdipadena grÃhyamityuktam / yadyapi taittirÅyaÓÃkhÃyÃæ 'hrÅÓcate' iti pÃÂha÷ / tathÃpi vÃjasaneyaÓÃkhÃbhiprÃyeïa evamudÃh­tamiti dhyeyam / sÆtrÃrtastu spa«Âa÷ /


// iti prÃïÃdhikaraïam // 9 //

_________________________________________________________________________________

// 10. jyotiradhikaraïam //


BBsBh_1,1.10.1:
%<'yo veda nihitaæ guhÃyÃm' (tai.u. 2-1.) ityuktam /
tacca guhÃnihitam / 'vi me karïà patayato vicak«urvÅ3daæ jyotirh­daya Ãhitaæ yat /
vi me manaÓcarati dÆra ÃdhÅ÷ kiæ svidvak«yÃmi kimu nÆmani«ye'
(­. 6-9-6.) iti jyotiruktam />%

BBsBhDÅp_1,1.10.1:
atrÃdhikaraïe tattatsÆktagatÃÓe«aÓabdopalak«akasya lokato 'nyatraprasiddhasya jyotirnÃmno brahmaïi samanvaya÷ kriyate / pÆrvÃdhikaraïatadvi«ayasaÇgatÅ vi«ayavÃkyodÃharaïapÆrvakaæ vi«ayasaæÓayau ca darÓayati - yo vedeti // tata÷ kimityata Ãha - tacceti / co 'vadhÃraïe / tathà ca yatpÆrvaæ mÃntravarïikapadopÃttamantravarïagatena 'yo veda' iti vÃkyena guhÃnihitaæ vastÆktaæ tadevÃnandamayÃdyÃkhyamityuktam / tadeva 'vime karïÃ' iti vÃkye 'jyotiruktaæ'

jyotiÓÓabdenoktamityartha÷/ anena vak«yamÃïapÆrvapak«aparyÃlocanayà jyoti«o vi«ïvanyatvasÃdhanamukhenÃnandamayatvasyÃnyani«ÂhatvÃk«epÃdÃnandamayÃdhikaraïenÃsyÃk«epikÅ saÇgati÷ sÆcità bhavati / jyotirvi«aya÷ kimagniruta vi«ïuriti sandehaÓca sÆcito bhavati / 'vi me' iti ­Çmantre vÅtyupasargÃïÃæ kriyÃpadenÃnvaya÷ / tatra

dhÃtoreva vicaraïÃbhidhÃyakatvam / upasargÃstu dyotakÃ÷ na vÃcakÃ÷ / ata eva sÆtre caraïÃbhidhÃnÃt ityevoktam/ bhëye tu 'vicaraïÃbhidhÃnÃt' iti spa«ÂÃrthamuktam / ata eva tattvapradÅpe 'spa«ÂatvÃya vicaraïÃbhidhÃnÃt ityuktam' ityuktam/ 'me' ityasmacchabdena mantradra«Âà ­«irucyate / 'dÆra ÃdhÅ÷' ityasya ekapadatve 'pi avagrahadarÓanena dvikhaï¬atvÃdvibhajyÃnvaya÷ / ÃÇ Å«adabhivyÃptyubhayÃrthaka÷ / vartata iti Óe«a÷ / tathà ca yato me karïau jyoti«o viruddhaæ patayata÷ patata÷ / svÃrthe ïic / cak«uÓca viruddhaæ patatÅti vipariïÃmenÃnvaya÷ / yathà karïÃderjyotirvidÆratvaæ evaæ jyoti«o 'pi karïÃdividÆratvamityÃha - vÅdamiti / kampo 'tyantamityarthe / tathà ca yadidaæ h­daye 'Ãhitam' à samantÃt sthitaæ jyotistadatyantaæ karïÃdiviruddhaæ vartate / evaæ me mana÷ jyoti«o dÆre vicarati atÅva taddarÓanaviruddhaæ vartate / manaÓcaraïasya tattvani«ÂhÃvirodhitvaæ 'ca¤calaæ hi mana÷ k­«ïa' iti
gÅtÃyÃmuktam / ata÷ kÃraïÃt 'ÃdhÅ÷' Å«adbuddhirahaæ vyÃptabuddhirapÅti và 'kiæ svit' kiæ nu vak«yÃmi / kimu kiæ và nu idÃnÅæ 'mani«ye' cintayÃmÅti mantrÃrtha÷ / tattvapradÅpe tu - à samantÃddÆrasthabuddhirahamityekÃnvayena vyÃkhyÃtam /



----------

BBsBh_1,1.10.2:
%<tacca jyotiragnisÆktatvÃtprasiddheÓcÃgnireveti prÃptam />%

BBsBhDÅp_1,1.10.2:
atha sayuktikaæ pÆrvapak«ayati - tacceti / cassamuccaye / taditi cÃvartate / agniÓabdo bhÆtataddevatÃpara÷/ dvitÅyacaÓabdo bhinnakrama÷ / tathà ca tajjyotirguhÃnihitaæ cÃgnireva bhavediti prÃptaæ, kuta÷? 'prasiddhe÷' jyotiÓÓrutestasyÃÓca tasminnagnÃveva prasiddhe÷ rƬhatvÃt / na kevalaæ Óruterevedaæ jyotiragni÷, kintu tasya jyoti«a÷ 'agnisÆktatvÃt' agniprakaraïagatatvÃcceti yojanà / ata eva pÆrvapak«opasaæhÃraÂÅkÃyÃæ ÓrutiprakaraïayorbalavatvÃditi prasiddhapadalak«itÃyÃ÷ Órute÷ prathamamukti÷ / ata eva candrikÃyÃæ bhëye agnisÆktasthatvÃcceti caÓabdaprayogÃdityuktam / tathà ca ÓrutiprakaraïÃbhyÃæ guhÃnihitatvaliÇgamÃtrasya bÃdhÃt agnirevedaæ jyotirguhÃnihitaæ ceti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.10.3:
%<ata Ãha ->%
#<jyotiÓ caraïÃbhidhÃnÃt  | BBs_1,1.24 |>#
%<vi«ïureva jyoti÷ / karïÃdÅnÃæ vicaraïÃbhidhÃnÃt />%

BBsBhDÅp_1,1.10.3:
siddhÃntayatsÆtramavatÃrayati - ata iti // yata÷ pÆrvapak«a÷ prÃpto 'ta÷ uttaraæ sÆtramÃha bhagavÃnbÃdarÃyaïa ityartha÷ / tadeva sÆtraæ paÂhati jyotiriti / sÆtre tattvityasya anuv­ttiæ vipariïÃmaæ cÃbhipretya pratij¤ÃæÓaæ vyÃca«Âe - vi«ïureveti / 'jyoti÷' tacchabdavÃcyo vi«ïureva bhavediti yojanà / kuta ityata÷ prÃptaæ 'caraïÃbhidhÃnÃt' iti hetvaæÓaæ caraïaÓabdasya vicaraïÃrthatvaæ karïÃdÅnÃmityasya adhyÃhÃraæ cÃbhipretya vyÃca«Âe - karïÃdÅnÃmiti / atra vÃkye karïÃdÅnÃmetajjyoti÷prati viruddhacaraïokte÷ karïÃdividÆratvaliÇgaÓravaïÃdityartha÷ / atra karïÃdividÆratvaæ nÃma tairiyaditi paricchedÃyogyavaibhavatvaæ, na tu karïÃdividÆratvamÃtram / tadvi«aye tasyÃsambhavÃt / abhidhÃnaparyantadhÃvanaæ hetvasiddhiparihÃrÃyeti dra«Âavyam /



----------

BBsBh_1,1.10.4:
%<sa hi 'paro mÃtrayà tanvà v­dhÃna' (­. 7-99-1.)
ityÃdinà karïÃdividÆra÷ // 10 //>%

BBsBhDÅp_1,1.10.4:
nanvastu jyoti«a÷ karïÃdividÆratvokti÷, tÃvatà tasya vi«ïutvaæ kuta ityata÷ karïÃdividÆratvasya vi«ïvekaliÇgatve ÓrutimudÃharan tatpratijÃnÅte - sa hÅti // evetyanu«ajyate / ÃdiÓabdena 'na te vi«ïo' ityÃdikaæ g­hyate / tathà ca 'hi' yasmÃt 'sa÷' vi«ïureva 'paro mÃtrayÃ' ityÃdivÃkyena karïÃdividÆra iti pramita÷ tasmÃnnÃprayojakatÃ, na và hetuviÓe«aïÃsiddhirityadhyÃhÃreïa yojanà / anena 'jyoti÷' tacchabdavÃcyaæ brahmaiva / kuta÷? atra karïÃdÅnÃmetajjyoti÷ prati sÃkalyena tadavi«ayÅkaraïarÆpaviruddha 'caraïÃbhidhÃnÃt' karïÃdividÆratvaliÇgaÓravaïÃt ittyÃv­ttyadhyÃhÃrÃbhyÃæ sÆtrÃrtha ukto bhavati / mÃpayati j¤Ãpayati vi«ayÃniti và mÅyante vi«ayà aneneti và mÃtrà indriyagaïa÷ tayà tatastvaæ 'paro' dÆro 'sÅti
he vi«ïo anyamahimna÷ paramantaæ sÅmÃnaæ te mahimÃnaæ ko 'pi ÓrotrÃdinà nÃpeti ca prak­tÃnuguïyena ÓrutirvyÃkhyeyà / atra tattvapradÅpasannyÃyaratnÃvalÅkÃrayo÷ jyotirityÃdicatussÆcÅ ekamevÃntarbhedÃdhikaraïamityabhipretam / agnisÆktacchÃndogyagatavi«ayavÃkyabhedÃdanayorbheda÷ / ÂÅkÃk­tastujyotissÆtramekamadhikaraïaæ 'chanda÷' ityÃditrisÆtrÅ adhikaraïÃntaramiti j¤Ãtavyam // 10 //


// iti jyotiradhikaraïam // 10 //

_________________________________________________________________________________

// 11. chando 'bhidhÃnÃdhikaraïam //


BBsBh_1,1.11.1:
#<chando 'bhidhÃnÃn neti cen na tathà ceto'rpaïanigadÃt tathà hi darÓanam  | BBs_1,1.25 |>#

BBsBhDÅp_1,1.11.1:
atrÃdhikaraïe adhivedagatagÃyatryÃdyaÓe«aÓabdasamanvaya÷ kriyate / saÇgatyÃdijij¤ÃsÃjananÃya sÆtramevÃdau paÂhati - chanda iti // atra chanda ityÃvartate / tacca vyastaæ samastaæ ca / tathà ca 'chando 'bhidhÃnÃt' 'gÃyatrÅ và idam' iti vÃkyasthagÃyatrÅÓabdena caturviæÓatyak«aramantraviÓe«Ãtmakachandasa÷ pratipÃdanÃt, tacchabdasya tatra rƬhatvÃt, gÃyatrÅÓabdavÃcyo na vi«ïu÷, kintu chanda eva / yato gÃyatrÅ na vi«ïu÷, api tu chanda÷, ato jyotirapi na vi«ïu÷ kintu chanda÷ / kuta÷? 'chando 'bhidhÃnÃt' chandasà gÃyatryà tadaikyÃbhiprÃyeïa jyoti«o 'bhidhÃnÃt upakramÃditi cet - na, vi«ïureva jyoti÷ / kuta÷? 'nigadÃt' gÃyatrÅpadena vi«ïorevÃbhidhÃnÃt / gÃyatryÃdipadairvi«ïorevÃbhidhÃnaæ ca tadabhedavidhÃnÃrthaæ kintu tathopÃsanÃrthamevetyÃha - tatheti / 'tathÃ' gÃyatryÃdiÓabdÃrthaguïasvarÆpatvena 'cetaso' manasa÷ 'arpaïÃya' brahmaïyÃdhÃnÃyopÃsanÃrthameva vi«ïornigadÃdityartha÷
/ upÃsanetyanuktvÃ

cetorpaïetyuktirupÃsanÃsvarÆpakathanÃrthà / anena prasiddhagÃyatryÃdipadena vi«ïorabhidhÃnaæ vyarthamiti ÓaÇkà parih­tÃ/ nanu bhavedgÃyatrÅÓabdavÃcyatvena vi«ïorjyotiÓÓabdavÃcyatvasÃdhanam, yadi gÃyatrÅÓabdavÃcyatvaæ vi«ïo÷ pramitaæ syÃt / tadeva kuta ityata Ãha - tathà hÅti / 'hi' yasmÃt 'tathÃ' gÃnatrÃïakart­tvanimittena vi«ïorgÃyatrÅÓabdavÃcyatvasÃdhakaæ 'darÓanaæ' d­Óyate j¤Ãyate 'rtho yayeti vyupattyà 'gÃyati ca trÃyati ca' (ÓÃkhÃntaram) ityÃdirÆpà Órutirasti tasmÃditi sÆtrÃrtha÷ /



----------

BBsBh_1,1.11.2:
%<'atha yadata÷ paro divo jyotirdÅpyate' (chÃæ. 3-13-7.)
ityuktasya jyoti«o 'gÃyatrÅ và idaæ sarvam' (chÃæ. 3-12.1.)
iti gÃyatryà samÃrambha÷ k­ta÷ //
tasmÃnna vi«ïuriti cet - na, tathà cetor'païÃrthaæ hi nigadyate /
agnigÃyatryÃdiÓabdÃrtharÆpo 'sÃviti cetor'païÃrthaæ hi nigadyate />%

BBsBhDÅp_1,1.11.2:
ÓrutyÃdisaÇgativi«ayavÃkyavi«ayasaæÓayapÆrvapak«atatphalÃni sÆcayan sÆtre pÆrvapak«ÃæÓaæ vyÃca«Âe - atheti // uktasyetyÃvartyate / tathà ca 'h­daya Ãhitaæ yat' iti guhÃnihitatvena yaduktaæ tasyaiva 'jyoti«a÷' puna÷ 'atha yadata÷ paro divo jyotirdÅpyate viÓvata÷ p­«Âhe«u sarvata÷ p­«Âhe«u anuttame«Ættame«u loke«u / idaæ vÃva tadyadidamasminnanta÷puru«e jyoti÷' iti chÃndogye 'pyuktasya 'gÃyatryÃ' itthaæbhÆtalak«aïe t­tÅyà / gÃyatrÅtvena tadrÆpatayà 'samÃrambha÷' pÃÂha÷ k­ta÷ / kuto 'yaæ vij¤Ãyate? yato 'gÃyatrÅ và idaæ sarvaæ vÃgvai gÃyatrÅ vÃgvà idaæ sarvam' iti vÃkye 'gÃyatryÃ' gÃyatrÅÓabdena tadaikyatÃtparyeïa 'samÃrambha÷' upakrama÷ k­ta÷ ata iti yojanà / tata÷ kimityata Ãha - tasmÃditi/ idaæ cÃvartate / jyotirgÃyatrÅti ca Óe«a÷ / chanda iti cÃnu«ajyate / tathà ca yasmÃdgÃyatryà samÃrambha÷ k­ta÷, sa ca yasmÃdanupasa¤jÃtavirodhitvena balavÃn, tasmÃdidaæ jyotirgÃyatryeva bhavet / sà ca gÃyatrÅ virïasamÃveÓalak«aïamantrÃtmakachanda
eva bhavet, na vi«ïu÷ / kuta÷? tasmÃt gÃyatrÅÓabdasya chandasyeva rƬhatvÃdvÃktvÃbhidhÃnÃcceti yojanà / anena 'gÃyatrÅ và idaæ sarvam' iti pÆrvavÃkyasthagÃyatrÅÓabdasya vi«ïvanyaparatve tata evottaravÃkyasthajyoti«o vi«ïvanyatvÃpattyà tata eva agnisÆktagatajyoti«o 'pi tadanyatvameva bhavet / ata evÃnandamayatvamapi anyasyaiva bhavenna vi«ïoriti pÆrvoktÃk«epeïa etadadhikaraïotthÃnÃtpÆrveïÃsyÃk«epikÅ saÇgati÷ / evaæ gÃyatrÅ vi«aya÷ / kiæ chandoviÓe«a÷ uta vi«ïuriti sandeha÷ / tathà gÃyatrÅ chandoviÓe«a eva bhavet; tacchabdasya tatra rƬhatvÃditi sayuktika÷ pÆrvapak«a÷ / tathà tasmÃt jyotirapi chanda eveti tasyaiva guhÃnihitatvamÃndamayatvaæ ceti pÆrvapak«aphalaæ ca sÆcitaæ bhavati / atra pÆrvapak«e gÃyatryÃdiÓabdÃ÷ mantraparÃ÷, sarvamapi vÃkyaæ tanmÃhÃtmyaparatayà yojanÅyam/ siddhÃnte tu 'atha' ityÃderayamartha÷ - bhagavanmÃhÃtmyÃntarÃrambhe 'thaÓabda÷ 'yat' ÓvetadvÅpÃnantÃsanavaikuïÂhagataæ nÃrÃyaïavÃsudevavaikuïÂhÃkhyaæ rÆpatrayaæ tat 'ata÷' etasmÃdvivak«itÃdbuddhisthÃt 'diva÷ para÷' paraæ tadapek«ayoccasthÃnasthitamityartha÷ / 'jyoti÷'
tejomayaæ evaæbhÆtaæ tat 'viÓvata÷ p­«Âhe«u'

p­thivyÃæ brahmaïo merau vaijayante 'ntarik«agam /

t­tÅyaæ satyaloke ca sadanaæ trividhaæ matam //

iti vacanÃdantarik«agavaijayantamerusatyalokagatebhyo brahmasadanebhya÷ krameïocce«u 'sarvata÷ p­«Âhe«u' antarik«ap­thivÅsvarÃtmakalokebhya÷ krameïocce«u 'anuttame«u' na vidyate uttamo loko yebhyaste«u pratyavare«viti và / 'uttame«u' svayamevottame«u 'loke«u' ÓvetadvÅpÃnantÃsanavaikuïÂhe«u 'dÅpyate' prakÃÓate

'tat' dÅpyamÃnaæ teja÷ 'idaæ vÃva' idaæ khalu/ idaæ ca kim? 'yadidamasmin puru«e' h­daye 'antarjyoti÷' tacchabditaæ brahmÃsti tattenaikÅbhÆtamityartha÷ / yo gÃyatrÅnÃmà gÃyatrÅsaæstha÷ strÅrÆpo hayaÓÅr«Ãkhyo bhagavÃn tadidaæ prathamaæ rÆpamityÃÓayena tasya dvitÅyaæ rÆpaæ vaktuæ gÃyatrÅtyÃdivÃkyaæ prav­ttam / 'yadidaæ ki¤ca bhÆtaæ' pÆrïaæ matsyÃdyavatÃrarÆpaæ yacca 'sarvaæ' sarvÃnta÷sthitaæ rÆpaæ tatsarvaæ 'gÃyatrÅ' gÃyatrÅnÃmà bhagavÃneva / vai prasiddham / tasyaiva t­tÅyaæ rÆpamÃha - vÃgiti / gÃyatrÅnÃmà bhagavÃn 'vÃgvai' vÃÇnÃmako vi«ïureva / kuto 'sya vi«ïutvamityatastallak«aïayogÃdityÃha - vÃgvà iti / 'idaæ sarvaæ bhÆtaæ' prÃïijÃtaæ 'vÃgvai' vÃÇnÃmakabhagavadadhÅnameva / ata÷ sarvasvÃmitvÃdvÃco vi«ïutvamiti / siddhÃntasÆtrÃæÓamanukaroti - neti / nigadyata ityatrÃpi sambadhyate / tathà ca jyoti÷Óabdena vi«ïureva nigadyata ityartha÷
/ kuta ityato nigadÃditi hetuæ yojayati - hi nigadyata iti / gÃyatrÅÓabdeneti Óe«a÷ / tathà ca 'hi' yasmÃdgÃyatrÅÓabdenÃpi vi«ïureva 'nigadyate' abhÅdhÅyate tasmÃdityartha÷ / vi«ïorgÃyatryÃdiÓabdairabhidhÃnaæ ca na tadabhedavidhÃnÃrthaæ, kintu tathopÃsanÃrthamevetyÃha - tatheti / ceto 'rpaïetyuktiprayojanaæ pÆrvavat / bhëyatvaj¤ÃpanÃya tathetyÃdisvapadÃni tathÃÓabdÃrthakathanena viv­ïoti - agnÅti / atra jyotiÓÓabdopalak«akÃgnipadaæ jyotissÆtrasya bhinnÃdhikaraïatvapak«e anyatra prasiddhasya gÃyatrÅpadasya vi«ïau prayoge prayojanamatra vadatà sÆtrak­tà pÆrvatrottaratra cÃgnyÃdipadasya vi«ïau prayoge prayojanaæ sÆcitamiti darÓayitum / na ca gÃyatryÃdipadÃbhyÃmeva gÃyatrÅpadasamanvayaphalasya pÆrvatrottaratra coktasamanvayaphalasya ca sÆcanasambhavÃdagnipadaæ vyarthamiti vÃcyam / phalÅbhÆtasamanvayavi«ayatvenÃsyÃpi avaÓyopÃdeyatvÃt / samÃnaprakaraïasthavÃgÃdigrÃhakatvena ÃdiÓabdasyÃpyÃvaÓyakatvÃt / avaÓyÃpek«itÃbhyÃmubhÃbhyÃmapyÃnandamayÃdyadhikaraïe«u uttaratra coktaprayojanasyÃpi sÆcanasambhavÃdubhayamapyÃvaÓyakam / jyotirityÃdicatu÷sÆtryà ekÃdhikaraïatvapak«e tu sÃk«ÃtsamanvetavyapaÓabdatvenaiva ÓabdadvayopÃdÃnaæ,
na tu phalatvenÃgniÓabdasyÃdhikaraïÃntare 'pyetannyÃyasÆcanaæ tu ÃdiÓabdenaiva, na tÆbhÃbhyÃm / bhinnajÃtÅyÃnekaÓabdagrahaïÃrthaæ ÓabdadvayottarÃdipadam / ata eva tattvapradÅpe ÃdiÓabdasyobhayatrÃnvayaæ prathamÃdiÓabdena teja÷ÓabdÃnÃæ dvitÅyena chandaÓÓabdÃnÃæ ca grahaïamabhipretya 'agnyÃditeja÷ÓabdÃnÃæ gÃyatryÃdichandaÓÓabdÃnÃæ ca' ityuktam/ kecittu bhëyagatahiÓabdo j¤ÃnÃrthamatha dhyÃnÃrthamiti pramÃïaprasiddhidyotaka÷, adhikaraïÃntare 'pyasya nyÃyasyÃnusandheyatvaj¤ÃpakaÓcetyÃhu÷ / ceto 'rpaïÃrthamiti sÃvadhÃraïam / tathà ca 'asau' bhagavÃnagnigÃyatryÃdiÓabdairagnigÃyatryÃdiÓabdÃrthaguïasvarÆpa iti / tatra 'ceto 'rpaïÃrthaæ' budhyavatÃraïÃrtham upÃsanÃrthameva nigadyate, na tadabhedavidhÃnÃrthamityartha÷ / itÅtyantena tathÃÓabdÃrtha ukta÷/ anenÃprasiddhagÃyatryÃdipadena vi«ïorabhidhÃnasya vaiyarthyaÓaÇkà parih­tà /



----------

BBsBh_1,1.11.3:
%<tathà hi darÓanaæ 'gÃyati trÃyati ca' (chÃæ. 3-12-1.) ityÃdi />%

BBsBhDÅp_1,1.11.3:
nanu bhavedgÃyatryÃdiÓabdavÃcyatvena vi«ïorjyotiÓÓabdavÃcyatÃsÃdhanaæ yadÅyaæ gÃyatrÅ vi«ïu÷ syÃttadeva kuta ityato gÃnatrÃïakart­tvaliÇgÃdityÃÓayena tasyÃsiddhiparihÃrÃya prav­ttaæ tathÃhÅti sÆtraÓe«am

anuk­tya darÓanapadoktÃæ Órutiæ darÓayati - tatheti // 'hi' yasmÃt 'ityÃdi darÓanaæ' ÓrutirastÅtyanvaya÷ / yadyapi 'gÃyati trÃyate ca' iti pÃÂha÷ chandogÃnam, tathÃpi ÓÃkhÃntaramevedamityado«a÷ / Ãdipadena 'yà vai sà gÃyatrÅ iyaæ vÃva sà yeyaæ p­thivyasyÃæ hÅdaæ sarvaæ bhÆtaæ prati«ÂhitametÃmeva nÃtiÓÅyate' (chÃæ. 3-12.2.) ityÃdikaæ g­hyate / Órutyarthastu - yato gÃyatrÅvÃcyo bhagavÃn vedÃn 'gÃyati' mukhÃnnissÃrayati prathamo vakteti yÃvat / yasmÃcca 'trÃyate' akhilamiti Óe«a÷/ ato gÃyatrÅÓabdenocyate / 'yÃ' prasiddhà gÃyatrÅ tannÃmà vi«ïu÷ 'sà iyaæ vai' iyaæ khalu / kimiyam? 'yeyaæ p­thivÅ' tannÃmà bhagavÃn / kathaæ p­thivÅ vi«ïurityata÷ tallak«aïayogÃdityÃha - asyÃæ hÅdamiti / 'asyÃæ' p­thivyÃæ
'bhÆtaæ' prÃïijÃtamÃÓritamiti / sudhÃyÃæ tu pÆrvapak«Ãnuguïatayà gÃyatrÅ 'gÃyati' arthaæ pratipÃdayati, adhyet­n 'trÃyate' pÃlayati pÃpÃt rak«atÅtyartha ukta÷ /



----------

BBsBh_1,1.11.4:
%<sarvachando 'bhidho hye«a÷ sarvadevÃbhidho hyasau /
sarvalokÃbhidho hye«aste«Ãæ tadupacÃrata÷ //
iti vÃmane //>%

BBsBhDÅp_1,1.11.4:
nanu gÃyatryÃdiÓabdasya anyatra rƬhatvÃtkathaæ liÇgamÃtreïa vi«ïutvaniÓcaya ityato gÃyatryÃdiÓrute÷ sÃvakÃÓatvÃditi bhÃvena gÃyatryagnip­thivyÃdiÓabdÃ÷ na kevalaæ Órutyuktayogena vi«ïau sÃvakÃÓÃ÷, api tu paurÃïikarƬhyà gÃyatryÃ÷ bhagavadadhÅnatvÃdapÅtyÃÓayena tatra sm­timÃha - sarveti / 'e«a÷' vi«ïu÷ 'sarvachando 'bhidha÷' sarvachandasÃm abhidhevÃbhidhà yasyeti bahuvrÅhi÷ / chandovÃcakagÃyatryÃdisarvaÓabdavÃcya÷ /

'evamasau' vi«ïu÷ sarvadevatÃvÃcakÃgnyÃdiÓabdavÃcya÷ / tathà 'e«a÷' vi«ïu÷ sarvalokavÃcakap­thivyÃdiÓabdavÃcya ityartha÷ / kuta ityata÷ chanda ÃdÅnÃæ bhagavadadhÅnatvÃditi pratyekaæ hetutrayasÆcanÃya hiÓabdatrayaæ, vedaprasiddhij¤ÃpÃnÃya và / chandasÃæ lokÃnÃæ ca pratyak«atvÃt devÃnÃæ ca parok«atvÃde«o 'sÃviti vicitrokti÷ / kathaæ tarhyanyatra vyavahÃra ityata Ãha - te«Ãmiti / chandodevalokÃnÃmityartha÷ / 'tat' tacchabdabodhyatvam 'upacÃrato' vi«ïusamÅpe caraïÃttadadhÅnatvÃdamukhyata evetyartha÷/ vÃmana ityasya 'hi' yato vÃmane iti 'darÓanaæ' pratipÃdanamastyata÷ Órutermukhyav­tyà vi«ïÃveva sÃvakÃÓatvÃt liÇgasyÃmukhyato 'pyanyatrÃnavakÃÓatvÃttena tadbÃdhopapatterbhavatyeva gÃnatrÃïakart­tvaliÇgamÃtreïÃyaæ nirïaya ityupaskareïÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.11.5:
#<bhÆtÃdipÃdavyapadeÓopapatteÓ caivam  | BBs_1,1.26 |>#

BBsBhDÅp_1,1.11.5:
hetvantareïÃpi gÃyatryÃ÷ vi«ïutvaæ sÃdhayatsÆtramupanyasya tadg­hÅtÃæ ÓrutimudÃharati - bhÆtÃdÅti/ itiÓabdasya bhÆtÃdÅtyanenÃnvaya÷ / sÆtre bhÆtaæ viÓvamÃdi÷ prathamoddi«Âaæ ye«u te bhÆtÃdaya÷, te pÃdÃ÷ yasya gÃyatrÅpadÃrthasya sa bhÆtÃdipÃda÷, tasya vyapadeÓa÷ tatpratipÃdakaæ vÃkyaæ tasyopapatte÷ yuktatvÃditi vigraha÷ / pÃdaÓabdo bhÃvapradhÃna÷ / ata eva bhÆtÃdipÃdatvasyetyuktaæ ÂÅkÃyÃm / evamityasya cobhayatrÃnvaya÷ / tathà ca 'pÃdo 'sya sarvà bhÆtÃni / tripÃdasyÃm­taæ divi' ityevaæ gÃyatryÃ÷

bhÆtÃdiÓabdag­hÅtÃm­tÃkhyÃæÓacatu«ÂavattvopadeÓÃt tasya ca vi«ïÃvevopapatteranyatrÃnupapattereva gÃyatrÅÓabdavÃcyo vi«ïureva bhavedityartha÷ / caÓabdasya vyapadeÓapadenÃnvaye gÃyatryà vi«ïutve sÃdhye pÆrvasÆtre darÓanapadoktaheto÷ etatsÆtroktahetudvayasya ca samuccaye sa÷ / yathÃÓrutÃnvaye tu bhÆtÃdipÃdatvasya vi«ïuliÇgatvaæ na kevalaæ vi«ïorevopapatte÷ siddham, kintu puru«asÆktoktatvÃcceti hetusamuccaye sa iti j¤eyam / chÃndogye hi 'sai«Ã catu«padà «a¬vidhà gÃyatrÅ' (chÃ. 3-12-5.) iti vÃkyena yai«Ã «a¬vidhà gÃyatrÅ sà catu«padetyevaæ gÃyatrÅnÃmakasya bhagavata÷ prÃguktagÃyatrÅbhÆtavÃkp­thivÅÓarÅrah­dayalak«aïa«a¬vidhatvamanÆdya aæÓacatu«ÂayavattvarÆpaæ catu«pÃdatvaæ vidhÃya svoktÃrtha eva puru«asÆktamantra÷ samÃkhyÃrÆpatvenodÃh­to brÃhmaïena 'tadetad­cÃbhyanÆktam' (chÃæ. 3-12-5.) iti 'tadetat' bhagavataÓcatu«pÃdatvaæ '­cÃ' ­Çmantreïa 'abhi' niÓÓaÇkaæ spa«Âam 'anu' ÃnukÆlyenoktamityartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.11.6:
%<'tÃvÃnasya mahimà tato jyÃyÃæÓca puru«a÷ /
pÃdo 'sya sarvà bhÆtÃni tripÃdasyÃm­taæ divi' (chÃæ. 3-12-6.) iti />%

BBsBhDÅp_1,1.11.6:
kimuktamityatastanmantraæ paÂhati - tÃvÃniti // yadyapi ­ci 'etÃvÃn' iti 'viÓvÃ' iti ca pÃÂha÷ / tathÃpi ÓÃkhÃntarapÃÂho 'yamityado«a÷ / 'asya' puru«asya 'puru«a evedaæ sarvam' (tai.Ã. 3-12.) ity­cà yassarveÓÃnatvÃdirÆpa÷ tÃvÃnmahimokta÷, na kevalametÃvÃn, kintu, puru«a÷ 'tata÷' pÆrvoktadapi mahimno 'jyÃyÃn' adhikamÃhÃtmyopeta ityartha÷ / jyÃyastvameva darÓayati - pÃdo 'syetyÃdinà / 'sarvà bhÆtÃni' sarvaæ viÓvam 'asya' vi«ïoreka÷ 'pÃda÷' pÃdavatpÃdo bhinnÃæÓa÷ / yadyapi tattvapradÅpe - viÓvabhÆvidhirbhÃti / tathÃpi ÂÅkÃyÃæ sarvÃïi bhÆtÃnyasyaika÷ pÃda iti pÃdavidhÃnadarÓanÃt; candrikÃyÃæ 'paÓvekatvavat vidheyagatatvÃtpÃdaikatvaæ
vivak«itam' ityuktatvÃcca, tattvapradÅpo 'pyevameva vyÃkhyeya÷ / asya 'am­taæ' nÃÓarahitam ata eva svarÆpabhÆtaæ 'tripÃt' trayÃïÃæ pÃdÃnÃm aæÓÃnÃæ samudÃyo nÃrÃyaïavÃsudevavaikuïÂhasaæj¤aæ tri«u rƬhyà dyotamÃnatvÃcca dyuÓabdavÃcye«u ÓvetadvÅpÃnantÃsanavaikuïÂhe«u ti«ÂhatÅti ­coktamityartha÷ / yadyapi bhÆtaÓabdo 'bhinnapÃdassarvajÅvÃ÷' iti chÃndogyabhëye jÅvaparatayà vyÃkhyÃta÷ / tathÃpi 'suvarïam' iti ÓrutyanusÃreïa atra viÓvÃrthatayà vyÃkhyÃtavya÷ /



----------

BBsBh_1,1.11.7:
%<suvarïaæ koÓaæ rajasà parÅv­tam /
devÃnÃæ vasudhÃnÅæ virÃjam /
am­tasya pÆrïÃæ tÃmu kalÃæ vicak«ate /
pÃdaæ «a¬¬hoturna kilà vivitse (tai.Ã. 3-11.) iti Órute÷ /
pÃda iti ekadeÓaparimitaæ caturbhÃgabala itivadbhinnaæ ca />%

BBsBhDÅp_1,1.11.7:
nanu gÃyatryÃmiva vi«ïÃvapi bhÆtÃdipÃdatvoktiranupapannà / tasya bhÆtabhinnatvÃdityata Ãha - suvarïamityÃdi // 'suvarïam' ityÃrabhya 'bhinnaæ ca' ityantamekavÃkyatayÃrthakrameïa vyÃkhyeyam / yaj¤adattasya, devadatta÷, ityucyate, viÓvamiti ca Óe«a÷ / pÃda iti cÃvartate / caÓabdaevÃrthe hetau ca / ekadeÓaparimitamiti hetugarbhamÃvartanÅyam / tathà ca 'co' yata÷ Órutisthena pÃda iti Óabdena na bhÆtÃnÃmityam­tapÃdatrayavatsvarÆpÃæÓatvamucyate/ yenÃnupapatti÷ syÃt / kintu, yaj¤adattasya caturbhÃgabalo devadatta iti vadbhinnameva viÓvam / yata÷ 'parimitam' vi«ïupÃdaparimitasÃmarthyam ata÷ pÃda iti vi«ïupÃdatvenocyate ityartha÷ / asyÃto vi«ïau bhÆtÃdipÃdavyapadeÓopapatteÓcaivamiti pÆrveïÃnvaya÷ / tarhi viÓvacatu«Âayasamo harirityÃgatamityato 'pyÃha - pÃda itÅti/ tathà ca yata÷ ÓrautapÃda iti padena caturbhÃgabala itivat
na viÓvaæ vi«ïusÃmarthyasya caturthÃæÓaparimitamityucyate / kintu, 'ekadeÓaparimitaæ' vi«ïusÃmarthyaikadeÓaparimitamiti ato noktado«a ityartha÷ / kuta etat j¤Ãyata ityata Ãha - suvarïaæ koÓamiti / 'Órute÷' taittirÅyaÓrute÷ / Órutau t­tÅyÃrthe «a«ÂhÅ, samudÃyaikavacanaæ caitat / ata eva 'muktai÷ pÆrïÃm' ityuktaæ ÂÅkÃyÃm / evaæ ca tattpradÅpaÂÅkayorekavÃkyatayà / pÃdamityÃvartate / tatraikaæ bhÃvasÃdhanam / na kileti dÅrgha÷ sÃæhitika÷ / tathà ca ekasmin kapÃle 'suvarïaæ' tanmayaæ 'rajasà parÅv­taæ' rajoguïopalak«itabagnÅranabho 'haæk­nmahattattvaguïatrayai÷ pariv­taæ 'virÃjaæ' brahmaïa÷ ÓarÅraæ, tattvapradÅparÅtyà viÓe«eïa rÃjantamiva 'koÓaæ' liÇgavyatyaya÷, brahmÃï¬Ãkhyaæ yadasti / devÃnÃæ 'vasudhÃnÅæ' dravyanidhÃnama¤jÆ«Ãm 'am­tai÷' muktai÷ pÆrïÃæ tÃæ '«a¬¬hotu÷'
«a¬indriye«u vi«ayÃn juhvata÷, «a¬indriyÃïi vi«aye«u jÅvena juhvato vÃ, «a¬indriyai÷ sÃrÃdanakarturvÃ, vi«ïo÷ 'kalÃmu' ekadeÓaparimitÃmeva 'pÃdaæ vicak«ate' pÃdaÓabdenÃcak«ate vadanti puru«asÆktÃdyÃgamà iti Óe«a÷ / na kila atra pÃdaÓabdenÃÇghri vadanti, nÃpi caturthÃæÓamityevÃrtha÷ / kuta÷? yata÷ sà ma¤jÆ«Ã 'pÃdaæ' pÃdatvaæ caturthabhÃgasÃmyaæ 'na vivitse' na lebhe kileti Órutyartha÷ / sattarkadÅpÃvalyÃm - pÃdaæ na vivitse iti / pÃdasÃmyaæ na lebhe ityuktam / atra pak«advaye 'pi puru«avyatyayastulya÷ / ÂÅkÃk­tpak«e lakÃravyatyayaÓca / yadvà - liÇgavyatyayasya chÃndasatvaæ koÓamityasya dvitÅyÃntatvaæ copetya strÅliÇgapadÃnÃmapi koÓaviÓe«aïatvenaika evÃnvaya÷/



----------

BBsBh_1,1.11.8:
%<sa hi puru«asÆktÃbhidheya÷ /
'yaj¤ena yaj¤amayajanta' (tai.Ã. 3-12.) iti yaj¤aÓabdÃt /
'yaj¤o vi«ïurdevatÃ' (Órutyantaram.) iti hi Óruti÷ />%

BBsBhDÅp_1,1.11.8:
syÃdetadevaæ yadi 'tÃvÃn' ityasyÃm­ci vi«ïurabhidhÅyate ityatra pramÃïaæ syÃt, tadeva nÃsti, ato liÇgamanyani«Âhaæ bhavi«yatÅtyata÷ sautracaÓabdena bhÆtÃdipÃdatvasya vi«ïuliÇgatve sÃdhye puru«asÆktoktatvÃditi yadanumÃnaæ sÆcitaæ tasyÃprayojakatvamÃÓaÇkya pariharati - sa hÅti // 'hi' yasmÃt 'sa÷' vi«ïureva 'puru«asÆktÃbhidheya÷' tatpratipÃdya÷ tasmÃtsa eva puru«asÆktoktabhÆtÃdipÃdo 'pÅti yojanà / anyathà bhÆtÃdipÃdatvasya vi«ïudharmatvÃbhÃve puru«asÆktapratipÃdyatvaæ na syÃditi bhÃva÷ / yadvà - gÃyatryà vi«ïutve sÃdhye sÆtre bhinnakrameïÃnvitacaÓabdasÆcitayuktyantaramÃha - sa hÅti / asya tasmÃdgÃyÃtrÅ vi«ïureveti pradhÃnapratij¤ÃvÃkyenÃnvaya÷ / catu«padetyuktagÃyatrÅcatu«pÃdatvasya puru«asÆktamantreïopapÃdanÃt tatpratipÃdyatve tadupapÃdyagÃyatrÅÓabdÃrthatÃpi tasyaiva prÃpnotÅti bhÃva÷ / puru«asÆktoktasya vi«ïutvaæ kuta ityata Ãha - yaj¤eneti / devÃ÷ 'yaj¤ena' j¤ÃnakarmÃtmakena rudrÃkhyapaÓunà và 'yaj¤aæ' vi«ïum 'ayajanta' apÆjayanniti Órutyartha÷ / iti yaj¤aÓabdÃditi
/ iti vÃkye yaj¤aÓabdaÓravaïÃdityartha÷ / yaj¤aÓabda÷ kathaæ vi«ïutvaniÓcÃyaka ityato vidvadrƬhyetyÃha - yaj¤a iti / 'hi' yata÷ yaj¤a iti padena vi«ïvÃkhyà devatÃcyata ityartha÷ / yadyapi 'yaj¤o vai vi«ïu÷' ityadhvaryÆïÃæ Óruti÷ / tathÃpi Órutyantaramidamityado«a÷ /



----------

BBsBh_1,1.11.9:
%<tasmin kÃle mahÃrÃja rÃma evÃbhidhÅyate /
yathà hi pauru«e sÆkte vi«ïurevÃbhidhÅyate /
iti ca skÃnde //>%

BBsBhDÅp_1,1.11.9:
nanu puru«asÆktaæ na vi«ïuprakaraïaæ, kintvanyaprakaraïameva / na ca yaj¤aÓrutivirodha÷ / paÓurÆpÃnyaprakaraïe tadanyavi«ïuÓrute÷ ayogÃditivÃcyam / tasyÃ÷ prÃsaÇgikatvasambhavÃt / na ca tata eva bhÆtÃdipÃdatvasya vi«ïuliÇgatvaniÓcaya÷ / tathÃpyasiddhi÷ / 'pÃdo 'sya viÓvà bhÆtÃni' iti ÓruterbhÆtÃdipÃde yaj¤aÓruterabhÃvÃdtyata÷ puru«asÆktoktasya vi«ïutve sm­ti¤cÃha - tasminniti // mahÃrÃjeti kasyacitsambodhanaæ rÃmaviÓe«aïaæ và / tathÃtve dÅrghassyÃt / tathà ca he mahÃrÃja 'tasmin' tretÃyuge sarvai÷ puru«anÃmabhÅ rÃma evÃbhidhÅyate ityartha÷ / ata evÃæÓÃdhikaraïe -

nak«atramÃnagaïitaæ trayodaÓasahasrakam /

brahmalokasamaæ cakre samastaæ sarve«Ãmabhavattadà //

rÃmorÃma iti hyÃkhyà sarve«Ãmabhavattadà /

sarvo rÃmamayo loko yadà rÃmastvapÃlayat //

iti skÃnde ityuktaæ tattvapradÅpe / atra d­«ÂÃntamÃha - yatheti / yathà k­tsne pauru«e sÆkte vi«ïureva na tvanya÷ / paÓu÷ nara÷ prÃsaÇgikatayÃbhidhÅyate ityartha÷ / anena siddhasyaiva d­«ÂÃntatvÃtpuru«asÆktasya vi«ïuparatvaæ siddhamiti bhÃva÷ / skÃnda ityantaraæ etaduktamiti Óe«a÷ / asya sa hÅti purvavÃkyenÃnvaya÷/



----------

BBsBh_1,1.11.10:
#<upadeÓabhedÃn neti cen nobhayasminn apy avirodhÃt  | BBs_1,1.27 |>#
%<'tripÃdasyÃm­taæ divi' (chÃæ. 3-12-6.) iti pÆrvopadeÓa÷ /
'paro diva÷' (chÃæ. 3-13-7.) iti pa¤camyanta÷ paÓcima÷ /
tasmÃnnekaæ vastvatrocyate iti cet - na, trisaptalokÃpek«ayà ubhayasminnapyavirodhÃt //>%

BBsBhDÅp_1,1.11.10:
uktamÃk«ipya samÃdadhatsÆtramupanyasyati - upadeÓeti // 'upadeÓayo÷' saptamÅpa¤camÅyutavÃkyayo÷ 'upadeÓena' gÃyatrÅjyoti«o÷ dyusthatvadiva÷paratvarÆpaviruddhadharmoktyà 'bhedÃt' virodhÃt na dvayorvi«ïvÃkhyam ekaæ vastu pratipÃdyaæ, kintu bhinnameveti cet - na, kintu 'ubhayasmin' ubhayatrÃpyupadeÓe ekameva pratipÃdyaæ, katham? avirodhÃt / trisaptalokÃpek«ayà saptamÅpa¤camyo÷ ekÃrthatvena virodhÃbhÃvÃditi sÆtrayojanÃmabhiprayannÃk«epÃæÓaæ tÃvadvyÃca«Âe - tripÃditi / 'pÆrvopadeÓa÷' pÆrvokti÷ / 'paÓcima÷' paÓcÃttana÷ uttara upadeÓastadbhinno 'stÅti Óe«a÷/ virodhasphoraïÃya pa¤camyanta ityÃdyukti÷ / upakramagatasya prÃbalyopapÃdanÃya pÆrva ityukti÷ / tata÷ kimityata Ãha - tasmÃditi / yasmÃdevaæ bhinnopadeÓadvayamasti tasmÃdatropadeÓadvaye gÃyatrÅjyotiÓÓabdÃbhyÃæ naikaæ vastu vi«ïvÃkhyamucyate / kuta÷? yato 'tra 'naikam' anekaæ vastu dyusthatvadiva÷paratvarÆpaæ dharmadvayamucyate / kintvatra 'naikam' anekaæ vastudvayamucyate iti
yojanà / siddhÃntayatsÆtrÃæÓaæ vyÃca«Âe - neti / nÃtra vastudvayamucyate ityartha÷ / kiæ tvitiÓe«a÷, ekaæ vastÆcyate iti anu«ajyate / ubhayasminniti sÃdhyÃntargatam / apiÓabdo na kevalamekatra, kintÆbhayatrÃpÅti samuccaye / tathà ca kintÆbhayasmin apyupadeÓe ekameva vi«ïvÃkhyaæ vastÆcyate iti yojanà / virodhÃtkathametadyujyate ityata Ãha - trisaptalokÃpek«ayeti / trilokavivak«ayà saptalokavivak«ayà ca 'avirodhÃt' ubhayatrÃpyekavastvabhidhÃne virodhÃbhÃvÃdityartha÷ / ayaæ bhÃva÷ - yadà bhÆrbhuvassvariti lokatrayavivak«Ã, tadà lak«ayojanocchritÃntarik«Ãkhyabhuva uparitanasya sarvasyÃpi dyutvÃt ÓvetadvÅpÃnantasanavaikuïÂhÃnÃæ cÃntarik«ÃduparitanatvÃttatratyaæ nÃrÃyaïavÃsudevavaikuïÂhÃkhyaæ tripÃcchabdoktaæ rÆpatrayaæ diviti«ÂhatÅtyucyate iti na saptamyantopadeÓavirodha÷ / na ca

p­thivÅsthe«u sarvocco loko 'nantÃsanÃtmaka÷ /
antarik«ÃtmakebhyaÓca ÓvetadvÅpasthito hari÷ //

ityukteranantÃsanasya nÃntarik«Ãduparitanateti ÓaÇkyam / tasya p­thivÅsthatve 'pi bahulak«ayojanocchritatvenaikalak«ayojanocchritÃntarik«Ãduparitanatvopapatte÷ / sarvap­thivÅsthoccatvoktyà tu na p­thivÅsthÃnyoccatvayogovyÃvartyate / kintu p­thivÅsthoccatvÃyoga÷ / yadà tu bhÆrbhuvassvarmaharjanaspassatyamiti saptalokavivak«Ã / tadendrasadanasya dyutvÃt taduccasyÃpyuparisthitatvena tatsajÃtÅyasyavaikuïÂhasya diva÷ paratvam /

p­thivyÃæ dyaurmahÃmerurÃkÃÓe sÆryamaï¬alam /
divÅndrasadanaæ caiva tatpare tu diva÷ pare //

iti sm­termerorapi dyutvÃttaduccasya bhÆsp­«Âatvena tatsajÃtÅyasyÃnantÃsanasyÃpi diva÷ paratà / evaæ sÆryamaï¬alasyÃpi dyutvÃttaduccasyoparisthatvena tatsajÃtÅyasya bhÆme÷ ki¤cidantaritasya sarvargasamonnatasya ÓvetadvÅpasyÃpi diva÷ paratvamastÅti na pa¤camyantopadeÓavirodho 'pÅti / dyuparatvaæ ca sambhÃvitasajÃtÅyadyuparatvamiti na yÃvattvayatki¤cittvamukhena dÆ«aïÃvakÃÓa÷ / vaikuïÂhasya svargalokÃtparatvenaiva diva÷ paratvasiddhÃvapi tasya 'sarvata÷ p­«Âhe«u' ityanenaiva uktatvÃt svargatyÃgenendrasadanasya dyutvokti÷ / na ca lokatrayavivak«ayaivÃnantÃsanÃdÅnÃmapi mervÃdiparatvena diva÷ paratvasyÃpi siddhe÷ saptalokavivak«Ã vyartheti vÃcyam / tathà sati vaikuïÂhasyÃpi dyuÓabdÃrthanivi«Âatvena tasya sarvadyuparatvÃsiddhyÃpatyà 'dvyÃtmakebhyaÓca sarvebhyo vaikuïÂhaÓcocca ucyate' iti pramÃïavirodhÃpÃtÃt / chÃndogyabhëye tu -

anantaÓayanaæ caiva tathÃnantÃsanaæ hare÷ /
bahulak«occhrite nitye vimÃne saæsthitaæ yata÷ //
citprak­tyÃtmani yato divÅti kathitaæ Órutau /

iti pramÃïabalena citprak­tyÃtmakÃnantÃsanaÓvetadvÅpavaikuïÂhÃkhyasthÃnatraye saptamyanto dyuÓabdo dyotamÃnatvanimittena yaugika÷, svargÃdau tu rƬha iti upadeÓayoravirodha iti prakÃrÃntareïa virodhaparihÃra÷ k­ta÷ // 11 //


// iti chando 'bhidhÃnÃdhikaraïam // 11 //

_________________________________________________________________________________

// 12. pÃdÃntyaprÃïÃdhikaraïam //


BBsBh_1,1.12.1:
%<prÃïo vi«ïurityuktam /
tatra 'tà và etÃ÷ ÓÅr«an chriya÷ ÓritÃÓcak«u÷ Órotraæ mano vÃkprÃïa÷' (ai.Ã. 2-1-4.) ityatra prÃïasya vi«ïutvaæ na vidyate /
indriyaissahÃbhidhÃnÃditi / ata Ãha ->%

BBsBhDÅp_1,1.12.1:
atrÃdhikaraïe lokato 'nyatra prasiddhaprÃïanÃmno vi«ïau samanvaya÷ pratipÃdyate / ÓrutyÃdisaÇgativi«ayavÃkyavi«ayasaæÓayasayuktikapÆrvapak«Ãn darÓayati - prÃïa iti // ÃdyaprÃïÃdhikaraïe 'tadvai tvam' (tai.Ã. 3-14.) iti vÃkyoktaprÃïo vi«ïurityuktamityartha÷ / tata÷ kimityata Ãha - tatreti / uktamityanu«ajyate / tasyÃv­ttivipariïÃmau / evaæ tatretyapyÃvartanÅyam / tathà ca 'tatra' tadvai tvamiti vÃkye uktasya prÃïasya vi«ïutvaæ na vidyate na yujyate / kuta÷? yatastatra 'tadvai tvam' iti vÃkyoktaprÃïavi«aye 'ukte' Órute 'tà và etÃ÷' ityaitareyavÃkye uktasya Órutasya prÃïasya vi«ïutvaæ na vidyata iti yojanà / kuto na vidyate ityata Ãha - indriyaissahÃbhidhÃnÃditi / indriyaissaha paÂhitatvÃt indriyagaïe gaïitatvÃt
ityartha÷ / anenaitareyaprÃïasya vi«ïvanyatvÃk«epamukhena prÃcÅnataittirÅyoktaprÃïasyÃpyanyatvÃk«epÃttenÃsyÃk«epikÅ saÇgatiruktà bhavati / aitareyaprÃïÃkhyo vi«aya÷ / prÃïo 'nya uta vi«ïuriti saæÓayaÓca sÆcita÷ / tathà vÃyvÃdiranya eveti pÆrvapak«a÷ / indriyagaïe gaïitatvÃkhyatatsÃdhakaliÇgaæ ca sÆcitam / 'tà và etÃ÷' ityetacca caturmukhaÓirasi ÓiraÓÓabdaprav­ttinimittakathanÃya prav­ttam / vaiÓabda÷ prasiddhau / tathà ca yata÷ 'tà etÃ÷' cak«u÷ Órotraæ manovÃkprÃïa ityetacchabdavÃcyÃstadabhimÃninyo devatÃ÷ / 'ÓÅr«an' ÓÅr«ïi Óira÷saæj¤ikamÆrdhni ÓritÃ÷ / ata eva ÓrayaïÃcchriya iti siddhÃnte Órutyartha÷ / anena cak«urÃdibhi÷ Óritatvaæ Óira÷padaprav­ttinimittamityuktaæ bhavati / pÆrvapak«Å tu prÃïaÓabdamanyamÃtraparaæ manyate / siddhÃntayatsÆtramavatÃrayati - ata iti / yata÷ pÆrvapak«a÷ prÃpta÷ ata uttaraæ sÆtramÃha bhagavÃn bÃdarÃyaïa ityartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.12.2:
#<prÃïas tathÃnugamÃt  | BBs_1,1.28 |>#
%<'taæ devÃ÷ prÃïayanta' (ai.Ã. 2-1-5.) 'sa e«o 'su÷ sa e«a prÃïa÷' (ai.Ã. 2-1-5.) 'prÃïa ­ca ityeva vidyÃt' (ai.Ã.2-2-2.)
'tadayaæ prÃïo 'dhiti«Âhati' (ai.Ã. 2-3-8.) ityÃdyÃnugamÃt />%

BBsBhDÅp_1,1.12.2:
sÆtraæ paÂhitvà tatrÃnugamÃditi hetvaæÓaæ ÓrutyudÃharaïena vyÃca«Âe - prÃïa iti // ityÃdÅti / evamÃdivÃkyoktÃnÃæ devatopadeÓyatvÃdiliÇgÃnÃmatrÃsmin prakaraïe bahu«u sthale«u 'anugamÃt' anuv­tterabhyÃsÃdityartha÷ / Ãdipadena 'prÃïo hyevai«a ya e«a tapati' iti sÆryamaï¬alasthatvapratipÃdakavÃkyaæ g­hyate / tathà 'sarvÃïi bhÆtÃnyÃpipÅlikÃbhya÷ prÃïena b­hatyà vi«ÂabdhÃni' ityÃdi vÃkyaæ ca g­hyate /



----------

BBsBh_1,1.12.3:
%<atrÃpi prÃïo vi«ïureva />%

BBsBhDÅp_1,1.12.3:
sautraæ tathÃÓabdaæ vyÃca«Âe - atrÃpÅti // Óruta iti Óe«a÷ / na kevalaæ 'tadvai tvam' ityatra, kintvaitareye 'pÅti samuccaye 'piÓabda÷ / sÆtre anuv­ttasya tattvityasyÃrthamÃha - vi«ïureveti / anena yathÃ

'tadvaitvam' iti ÓrutyuktaprÃïo vi«ïu÷ tathaitareyokto 'pi vi«ïureva, na tvanya÷ / kuta÷? vi«ïuliÇgÃnÃæ devatopadeÓyatvÃdÅnÃmasmin prakaraïe 'anugamÃt' anuv­tterabhyÃsÃditi sÆtrÃrtha ukto bhavati /

aitareye 'taæ devÃ÷ prÃïayanta' iti ekakhaï¬asthavÃkyam / 'taæ' nÃrÃyaïaæ vÃyuæ ca devÃ÷ 'prÃïayanta' prakar«eïa Ói«yapraÓi«yadi«u nÅtavanta÷ upadidiÓurityartha÷ / anena vi«ïo÷ sarvadevopÃsyatvamuktaæ bhavati /

'sa e«o 'su÷ sa e«a prÃïa÷ sa e«a bhÆti÷' ityÃdyanyakhaï¬agataæ vÃkyam / anena bhÆtitvÃdinà devÃdyupÃsyatvamucyate / 'sa e«a÷' bhagavÃn du«ÂanirasanÃdasu÷ prak­«ÂÃnandarÆpatvÃtprÃïa÷ devÃnÃæ bhÆtiÓabditaj¤ÃnÃdyaiÓvaryapradatvÃdasurÃïÃm aj¤ÃnÃdyanaiÓvaryahetutvÃcca bhÆtyabhÆtiÓabdavÃcya ityartha÷ /

tatraiva 'tà và etÃ÷ sarvà ­ca÷ sarve vedÃ÷ sarve gho«Ã ekaiva vyÃh­ti÷ / prÃïa eva prÃïa ­ca ityeva vidyÃt' iti anyadvÃkyam / atra prÃïasyasarvavedoktatvamucyate / yÃstÃ÷ etÃ÷ sarvà ­castÃsÃæ 'ekaiva vyÃh­ti÷' ekameva vyÃhartavyaæ pratipÃdyam / tacca kim? prÃïo vi«ïureva / ki¤ca ye sarve vedÃ÷ te«Ãmapi prÃïa eva pratipÃdya÷/ api ca ye samudrÃdigho«Ã÷ te«Ãmapi, kimu vedÃnÃm / tatra ­castu viÓe«ata indrÃdinÃmavato vi«ïorguïÃn alpaj¤ÃnÃmapi prakÃÓayantÅti, prÃïe nÃrÃyaïe tadvi«ayà eva 'vidyÃt' tatpratipÃdikà eveti jÃnÅyÃdityartha÷ / aitareyabhëye tu - prathamaprÃïapadamapi vi«ayasaptamyantatayà vyÃh­tiÓabdaæ ca vyÃharaïaparatayà vyÃkhyÃya ekameva vyÃharaïaæ nirde«aguïapÆrtivÃcakatvÃdekaprakÃrameva nÃmetyartha÷ ukta÷ / tattvapradÅpe 'pyayamevokta÷ /

atha devaratha÷ 'tasya vÃguddhi÷ Órotre pak«asÅ cak«u«Å yukte mana÷ saÇg­hÅtà tadayaæ prÃïo 'dhiti«Âhati' iti vÃkyÃntaraæ atra prÃïasya deharathatvamucyate / prameyÃntarakathanÃrambhÃrtho 'thaÓabda÷ / ucyata iti Óe«a÷/ tathà ca devasya vi«ïo÷ vÃyo÷ adhyÃtmamadhidaivataæ ca ratha ucyate ityartha÷ / tasyÃdhyÃtmaæ dehÃkhyarathasya 'vÃk' vÃgÃkhyà umà uddhi÷ dhÃraïarajjurÆpà adhidaivaæ vi«ïurathasya prasiddhasyandanasya ca nÃgÃkÃromà uddhi÷ 'Órotre' dak«avÃmapÃrÓvagatacandratadbhÃrye 'pak«asÅ' pÃrÓvayuktÃÓvau anyatrÃÓvarÆpau pÃrÓvayoryuktau 'cak«u«Å' ubhayapÃrÓvagatasÆryatadbhÃrye ca 'yukte' agrato niyuktÃÓvau 'mano' mano 'bhimÃnÅ rudra÷ 'saÇg­hÅtÃ' sÃrathi÷ evam adhidaivaæ prasiddhasyandanasyÃpi rudra÷ sÃrathi÷ / sa cÃsÃvayaæ ca tadayamityekaæ padam / tattvapradÅparÅtyÃ

bhinnapadatve 'pi taditi rathatayoktaæ ÓarÅraæ parÃm­Óyate / liÇgavyatyayena taæ rathamiti và / ayaæ prÃïo vi«ïu÷ vÃyuÓcÃdhiti«ÂhatÅtyartha÷ / liÇgena pÆrvapak«ite kathaæ tenaiva siddhÃnta ityÃÓaÇkÃnudayÃya liÇgabÃhulyokti÷ /



----------

BBsBh_1,1.12.4:
%<vi«ïumevÃnayan devà vi«ïuæ bhÆtimupÃsate /
sa eva sarvavedoktastadratho deha ucyate //
iti skÃnde />%

BBsBhDÅp_1,1.12.4:
nanu bÃhulyena balavata÷ saiddhÃntikaliÇgÃdapi pÆrvavÃdyuktaliÇgameva balavat / niravakÃÓatvena svabhÃvato balavattvÃt / na cÃviÓe«eïanirïaya÷, bÃhulyena balavato 'pi svÃbÃvabalina÷ prÃbalyÃt / yadÃhu÷ -
dvividhaæ balavattvaæ ca bahutvÃcca svabhÃvata÷ /
tayossvabhÃvo balavÃn upajÅvyadikaÓca sa÷ //

iti / ata÷ kathaæ tairvi«ïutvaniÓcaya ityato devatopadeÓyatvÃdiliÇgÃnÃæ niravakÃÓatvamapi sm­tyà sÃdhayati

- vi«ïumiti / devÃ÷ vi«ïumeva prÃdhÃnyena Ói«yÃdi«u j¤ÃnasampradÃyapravartanena 'Ãnayan' upÃdiÓan / bhÆtimuddiÓya vi«ïumevopÃsate / bhÆtimiti vidheyaviÓe«aïaæ và / tathà ca vi«ïuæ bhÆtiæ bhÆtirj¤ÃnÃdyaiÓvaryarÆpa ityupÃsate ityartha÷ / 'sa÷' vi«ïurmukhyavÃcyatayeti Óe«a÷, tenaivakÃropapatti÷ / 'tadratho' vi«ïoreva ratha÷ / atraivakÃrasya dvirgrahaïÃtsarvatrÃnu«aÇga÷ sÆcita÷ / tena sarvaliÇgÃnÃmapi niravagakÃÓatvamuktaæ bhavati / skÃnde ityanantaraæ liÇgÃnÃmananyathÃsiddhatvamuktamiti vÃkyaÓe«a÷ / tathà caikaprakÃreïa prabalÃtpÆrvapak«iliÇgÃtprakÃradvayenÃpi prabalasya saiddhÃntikaliÇgasyÃdhikyena nirïayopapattiriti bhÃva÷ / abhyupetya cedamuditam / vastustu pÆrvapak«iliÇgasya na niravakÃÓatvenÃpi prÃbalyamasti,
prÃïai÷ sahagaïitatvasyÃntaryÃmini«ÂhatÃsambhavÃt /



----------

BBsBh_1,1.12.5:
%<brahmaÓabdÃnugamÃcca //>%

BBsBhDÅp_1,1.12.5:
yadà bahutvaniravakÃÓatvÃkhyaprakÃradvayenÃpi durbalaliÇgasyobhayathÃprabalaliÇgato bÃdhasambhavena tainaiva prÃïasya vi«ïutvasiddhi÷, tadà kimu vÃcyaæ niravakÃÓabrahmaÓabdÃbhyÃsÃditi bhÃvenÃnugamapadaæ prakÃrÃntareïa vyÃca«Âe - brahmeti // asmin prakaraïe 'etadbrahma' (ai.Ã. 2-1-1.) 'brahmaïo loka÷' (ai.Ã. 2-1-3.) 'brahmemaæ puru«am' (ai.Ã. 2-1-4.) 'udaraæ brahmetyÃcak«ate' (ai.Ã. 2-1-4.) 'a iti brahma' (ai.Ã. 2-3-8.) ityÃdi niravakÃÓabrahmaÓabdÃbhyÃsÃccetyartha÷ / etadvi«ïusvarÆpaæ brahma guïapÆrïam / ayaæ jÅvo brahmaïa÷ parasyÃÓraya÷ / imaæ puru«aæ caturmukhaæ parabrahma prÃpadyata / vÃyuryatra sthita urveva garaïaæ stavanaæ cakre tatsthÃnamudaraæ tadgatamityartha÷ /



----------

BBsBh_1,1.12.6:
#<na vaktur ÃtmopadeÓÃd iti ced adhyÃtmasaæbandhabhÆmà hy asmin  | BBs_1,1.29 |>#
%<'prÃïo và ahamasmy­«e' (ai.Ã. 2-2-3.) iti vakturÃtmo-
padeÓÃdindra eveti cet - na, 'prÃïastvaæ prÃïa÷ sarvÃïi bhÆtÃni'
(ai.Ã. 2-2-3.) iti bahvadhyÃtmasambandho hyatra vidyate // 29 //>%

BBsBhDÅp_1,1.12.6:
uktamÃk«ipya samÃdadhatsÆtraæ paÂhitvÃk«epÃæÓaæ tÃvadvyÃca«Âe - neti // prÃïa ityanuvartate / tathà ca prÃïo vi«ïuriti na yuktam / kuta÷? 'prÃïo và ahamasmy­«e' iti vÃkyena b­hatÅsahasravakturviÓvÃmitrasyendreïa prÃïatayà Ãtmana÷ svasyaivopadeÓÃdityartha÷ / prÃïa indra eveti phalokti÷ / na tÆktaheto÷ sÃdhyokti÷ / 'prÃïo vÃhamasmy­«e' iti vÃkyaæ tu 'tamindra uvÃca ­«e priyaæ vai me dhÃmopÃgÃ÷ varaæ te dadÃmÅti / sa hovÃca tvÃmeva jÃnÅyÃmiti / tamindra uvÃca' iti pÆrvavÃkyena saha vyÃkhyeyam/ tatprakÃrastu - 'taæ' viÓvÃmitraæ 'indra÷' tadanta÷stho bhagavÃnuvÃca / kimiti? he ­«e me priyaæ dhÃmopÃgÃ÷ prÃpnuhi / te varaæ dadÃmÅti / vaiÓabdo 'vadhÃraïe prasiddhau vÃ/ evaæ trivÃraæ Óaæsanena dhÃmaÓabditasÃlokyaprÃptibhagavatpuraprÃptisÃdhanabhagavatprasÃdaæ prÃpta÷ 'sa÷' viÓvÃmitra÷ indrÃvi«Âena hariïà varaæ te dadÃnÅti punaruktassan uvÃca / kimiti? tvÃæ sÃmÃnyata÷ pÆrvam ahaæ jÃne / adhunà kÅd­Óastvamiti viÓe«ato
jÃnÅyÃmiti / evamukta÷ 'indra÷' tadantargato hari÷ ­«iæ pratyuvÃca / kimiti? he ­«e ahaæ prak­«ÂÃnandarÆpatvÃtprÃïaÓabdavÃcyo 'smÅti / atra vÃkyasamanvayapak«e 'smadÃdi«Æpapade«u vihitÃnÃmasmÅtyÃditiÇantapadÃnÃæ tadv­tte÷ sulabhatvÃditi tattvanirïayaÂÅkÃrÅtyà ahamitÅndrÃnta÷sthena hariïà svÃtmano nirdeÓÃdasmÅti uttamapuru«opapatti÷ / pÆrvapak«irÅtyà Órutyarthastu spa«Âa÷ / ahaæ prÃïo 'smÅti padÃnÃæ aheyatvaprak­«ÂÃnandatvasaæhart­tvaj¤Ãt­tvanimittai÷ bhagavati samanvayapak«e tu na tadanupapattiriti dhyeyam / na¤adhyÃhÃreïa siddÃntÃæÓaæ vyÃca«Âe - neti / anugamÃdityanuvartate / netyÃvartate / hiÓabdo yata ityarthe / asyoktamiti Óe«a÷ / tathà cetthaæ tattvapradÅpaÂÅkoktà yojanà - nÃyaæ prÃïa indra÷, kintu vi«ïureva / kuta÷? 'anugamÃt' prÃguktaprabalatamaliÇgÃde÷ / tathà satyupadeÓavirodha iti

cet - na, kuta÷? yato 'tra prakaraïe svasthitasyaiva prathamaæ 'prÃïo và ahamasmy­«e' iti vÃkyena paramÃtmatvamuktamindreïa / tarhyaikyoktivirodha ityapi na / yato 'tra tasyaiva prÃïÃkhyaparamÃtmana÷ 'prÃïastvaæ prÃïa÷ sarvÃïi bhÆtÃni' ityevamÃdivÃkyena 'bahvadhyÃtmasambandha÷' indrÃdijÅvarÆpabahudehasambandha÷ sarvagatatvameva ­«iæ prati indreïoktaæ 'vidyate' asti natvaikyamata iti / sÆtroktasambandhabÃhulyaæ sambandhini paryavasyatÅtyÃÓayena

bahvityuktam / bhÆmaÓabdasya bhÃvavÃcitve 'pi bhÃvabhavitrorabhedÃt bhavitari prayoga÷ / sÆtre tu paranipÃta Ãr«a÷ / athavà - adhikaÓcÃsÃvÃtmà cÃdhyÃtmà tasya sambandha÷ bahuÓcÃsÃvadhyÃtmasambandhaÓceti vigraha÷ / tathà ca 'hi' yata÷ 'atra' indre 'bahu÷' bahula÷ paramÃtmasambandha÷ sannidhiviÓe«o vidyata ityartha÷ / vidyata ityanantaraæ tadapek«ayÃyam upadeÓo na svÃpek«ayeti Óe«a÷ / tathÃcendre tÃtkÃlikeÓvarasannidhÃnaviÓe«ÃbhiprÃyà 'prÃïo và aham' ityukti÷, na svÃpek«ayeti nopadeÓavirodha iti bhÃva÷ / kuto na svÃpek«ayetyata÷ prÃïastavamityÃdyÃha / yojanà tu - hi yasmÃt 'prÃïastvam' ityÃdi vÃkyenÃsya prÃïasya 'bahvadhyÃtmasambandha÷' adhyÃtmatvenÃntaryÃmitvena indrÃdirÆpabahudehasambandha÷ sarvagatatvamuktaæ vidyate na caitadatra jÅvaviÓe«endre vidyate yujyate tasmÃditi / prathamapak«e 'yasyÃtmà ÓarÅram' (mÃdhyandina) iti ÓruterindrÃdÅnÃæ vi«ïudehatvÃdaikyavyapadeÓa÷ ÓarÅraÓarÅribhÃvanibandhana iti
j¤ÃpanÃyÃdhyÃtmetyukti÷ / anena b­hatÅsahasravakturviÓvÃmitrasya taæ pratÅndreïa prÃïatayÃtmopadeÓÃdayaæ prÃïo na vi«ïu÷, kintu indra eveti cet - nendro 'yaæ prÃïa÷, kintu vi«ïureva / kuta÷? anugamÃt prÃguktabalatamaliÇgÃde÷ / na copadeÓavirodha÷ / yato 'yamindragatÃdhyÃtmavi«aya eva / kuta÷? hi yasmÃdasmin prakaraïe 'dhyÃtmasambandhabhÆmà / atrÃdhyÃtmasambandhaÓabdenÃtmÃdhikÃre vartamÃnamiti / adhiÓcÃsau Ãtmà ceti deha÷ paramÃtmà cocyate / tathà ca yasmÃdadhyÃtmano vi«ïorindraviÓvÃmitrÃdidehasambandha ukto 'sti tasmÃt / athavà - hi yasmÃt asminnindre adhyÃtmasambandhabhÆmà - adhirÅÓvare - adhikasyÃtmana÷ paramÃtmana÷ sambandhasyÃveÓasya bhÆmà bÃhulyaæ vidyate tasmÃdupadeÓasya sannihitaparamÃtmavi«ayatvopapteriti bhÃva÷ / tadapi kuta÷? hi yasmÃt asmin prakaraïe 'dhyÃtmasambandhabhÆmokta÷ tasmÃditi sÆtrÃrtha ukto bhavati /



----------

BBsBh_1,1.12.7:
#<ÓÃstrad­«Âyà tÆpadeÓo vÃmadevavat  | BBs_1,1.30 |>#
%<ÓÃstramantaryÃmÅ />%

BBsBhDÅp_1,1.12.7:
nanu yadi prÃïaÓabdenendreïÃpi vi«ïureva svÃtmÃdisarvagatatayocyate tarhi mayi prÃïa iti nirdeÓa÷ syÃt / na tvahamiti / vi«ïÃvahamityÃdirÆpopadeÓÃyogÃdityÃÓaÇkÃæ pariharatsÆtraæ paÂhati - ÓÃstreti // turevÃrtho 'pyartha÷, yatha ityarthe sm­tisÆcakaÓca / yujyata iti Óe«a÷ / tathà ca yato 'pi prÃïasya vi«ïutve 'pyupadeÓa÷ prÃïo vÃham ityevaærÆpo yujyate, ato na tadanupapatti÷ / kathamayaæ yujyate? yato 'yamupadeÓa÷ 'ÓÃstrad­«ÂyÃ' ÓÃsti sarvamiti ÓÃstraæ antaryÃmÅ bhagavÃn, tadd­«Âyà tadapek«ayaiva prav­tto na tvaikyena / na cÃntaryÃmiïi ahamÃdiprayogÃdarÓanÃt tadayoga÷ / yato 'vÃmadevavat' tatkart­kaprayogavat / yathà vÃmadevo nÃma ­«i÷ antaryÃmivivak«ayà 'ahaæ manurabhavam' iti svasmin ahaæmanvÃdiÓabdÃn prayuyuje / tathà ayamapyupadeÓo yujyate ata iti sÆtrayojanÃmabhiprayan sautraÓÃstrapadaæ vyÃca«Âe - ÓÃstramiti / vi«ïuriti Óe«a÷ / tathÃcÃntaryÃmÅ vi«ïariha ÓÃstrapadenokta ityartha÷ / antaryÃmÅti prak­tÃbhiprÃyeïa / yadvà - ÓÃsti prerayati sarvÃniti
vyutapattyà antaryÃmÅtyetadeva ÓÃstramityasya vyÃkhyÃnaæ bhavatÅti

nÃpadÃrthatvaÓaÇkÃvakÃÓa÷ / ata eva bhÃgavate dhyeye 'ntaryÃmiïyeva ÓÃstraÓabdaprayoga÷/ aitareyabhëye 'ÓÃsturantaryÃmiïa÷' iti ÓÃst­Óabdaæ mÆlÅk­tya vyÃkhyÃne 'pi, tadanusÃreïa ca tattvapradÅpe ÓÃsturantaryÃmiïo vi«ïoriti vyÃkhyÃnepi nÃsya tadvirodha÷ ÓaÇkya÷, yatastatparyÃyaÓabdavyÃkhyÃnenaiva ÓÃstraÓabdo vyÃkhyÃto bhavatÅtyÃÓayena ÓÃstraÓabdaparyÃyaÓÃst­Óabdo vyÃkhyÃyate / yadvà - ÓÃstraÓabde ÓÃst­ a ityavayavavibhÃgamabhipretya ÓÃstrityaæÓasyÃntaryÃmiïa ityanena aÓabdasya vi«ïorityanena ca vyÃkhyÃtattvÃt, atra tu avayavavibhÃgamavivak«itvà ÓÃstramityakhaï¬apadasyÃntaryÃmiti vyÃkhyÃnÃt tadanukÆlatayà 'saævicchÃstram' iti vacanopanyÃsÃcca na virodha÷ /



----------

BBsBh_1,1.12.8:
%<'saævicchÃstraæ paraæ padam' iti hi bhÃgavate />%

BBsBhDÅp_1,1.12.8:
antaryÃmiïo vi«ïo÷ ÓÃstrapadavÃcyatve pramÃïamÃha - saæviditi // prathamaskandhe vyÃsaæ prati nÃradavÃkyamidam /

svapno mÃyÃgraha÷ Óayyà jÃgradÃbhÃsa Ãtmana÷ /
nÃmarÆpakriyÃv­tti÷ saævicchÃstraæ paraæ padam // iti /

asyÃrtha÷ - Ãtmano jÅvasya mÃyÃvÃsanÃkhyasaæskÃropÃdÃnakavastuj¤ÃnarÆpa÷
svapna÷ / agraha÷ jÃgratsvapnavi«ayaj¤Ãnarahità Óayyà su«upti÷ nÃmarÆpakriyÃsu ÓabdÃrthakarmasu v­ttirvyÃv­ttiryanyÃ÷ sà / ÃbhÃsa÷ pratyaya÷ saæj¤Ãdivi«ayaj¤ÃnarÆpo jÃgracca / ÃhatyaitadavasthÃtrayaæ yasmÃdÃtmana÷ parabrahmaïo bhavati, tatsaævit sarvavi«ayaka-

yathÃrthaj¤ÃnarÆpaæ sarvaj¤aæ và / ÓÃstraæ sarvaniyant­, paraæ uttamaæ padaæ sadbhi÷ prÃpyaæ brahma aham acintayamiti / bhÃgavata ityanantaraæ 'prayogÃt' iti Óe«a÷ / asyÃntaryÃmÅtyanenÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.12.9:
%<tattannÃmnocyate vi«ïu÷ sarvaÓÃst­tvahetuta÷ /
na kvÃpi ki¤cinnÃmÃsti tam­te puru«ottamam //
iti pÃdme //>%


BBsBhDÅp_1,1.12.9:
nanvantaryÃmiïi ahamÃdiprayoga÷ kathaæ sambhavatÅtyÃÓaÇkyÃæ tatra tuÓabdasÆcitÃæ sm­timevÃha - tattaditi/ vi«ïu÷ 'tattannÃtmÃ' anyaparatvena prasiddhÃhamÃdinÃmnocyate iti / anena tasyÃntaryÃmiïi vi«ïau vidvadrƬhirdarÓità / 'sarvaÓÃst­tvahetuta÷' sarvaniyant­tvanimitteneti / anena mahÃyogo darÓita÷ / tatra tasya svÃtantryanimittokte÷ / anena paramata ivÃsmanmate 'pi lÃk«aïikatvaæ parih­tam 'puru«ottamam' antaryÃmiïaæ vi«ïuæ '­te' vinÃ, anyatra 'kvÃpi' jÅvÃdau 'kiæ cit' ahamÃdirÆpaæ 'nÃma' vÃcakatayà nÃstÅti / anena harau paramamukhyatà anyatra kevalamukhyatà coktà / anyathà na kvÃpÅti sÃmÃnyani«edhÃyogÃt / atrÃhamÃdiÓabdÃ÷ pratyagÃdivÃcitvena prasiddhÃ÷, pratyagÃdayaÓca sarvadà piï¬ÅbhÆtÃ÷, tÃnavivekenÃj¤Ã÷ kevalajÅvÃdau prayu¤jate dahati Óabdamiva këÂhe / prÃj¤Ãstu mukhyÃmukhyavivekavanto hyamukhmarthamanÃd­tya mukhyÃrthe harau prayu¤jataiti
tattvanirïaÂÅkoktamanusandheyam / 'pÃdme' ityanantaram 'antaryÃmiïyahamÃdipadÃnÃæ mukhyatvokte÷ ÓÃstrad­«Âyà ahamÃdyupadeÓo yukta eva' iti vÃkyaÓe«a÷ /



----------

BBsBh_1,1.12.10:
%<'ahaæ manurabhavaæ sÆryaÓca' (­.4-23-1.) ityÃdivat // 30 //>%

BBsBhDÅp_1,1.12.10:
nanvantaryÃmiïi ahamÃdiprayogÃdarÓanÃt tadayoga ityÃÓaÇkÃæ sÆtroktad­«ÂÃntavivaraïena pariharati - ahamiti // 'ahaæ' vÃmadevasaæj¤aka­«yantaryÃmÅ tattadantaryÃmitayà manu÷ sÆryaÓcÃbhavamiti ­ÇmantrÃrtha÷ / Ãdipadena 'ahaæ kak«ÅvÃn­«irasmi vipro 'haæ kutsam' (­.4-26-1.) ityÃdikaæ g­hyate / 'ityÃdivat' evamÃdiprayogavadityasya 'ÓÃstrad­«ÂyopadeÓa÷' ityanenÃnvaya÷ /




----------

BBsBh_1,1.12.11:
#<jÅvamukhyaprÃïaliÇgÃn neti cen nopÃsÃtraividhyÃdÃÓritatvÃd iha tadyogÃt  | BBs_1,1.31 |>#
%<'tÃvanti ÓatasaævatsarasyÃhnÃæ sahasrÃïi bhavanti' (ai.Ã. 2-2-4.)
iti jÅvaliÇgaæ prÃïasaævÃdÃdimukhyaprÃïaliÇgaæ tasmÃt neti cet ->%


BBsBhDÅp_1,1.12.11:
punaruktamÃk«ipya samÃdadhatsÆtramupanyasya Ãk«epÃæÓaæ tÃvadvyÃca«Âe - jÅveti // anusandhÅyate

uktamiti ca Óe«a÷ / saævÃdo vivÃda÷ kalaha÷ prÃïasya prÃïaissaha saævÃda iti vigraha÷ / tathà ca yasmÃdatra prakaraïe 'taæ Óataæ var«ÃïyabhyÃrcat tasmÃcchataæ var«Ãïi puru«Ãyu«o bhavanti' (ai.Ã. 2-2-1.) ityanena yacchatasaævatsaraparyantaæ prÃïasya jÅvadehe 'vastÃnahetukaæ ÓatÃyu«ÂvarÆpaæ jÅvaliÇgamuktaæ tat 'tÃvanti ÓatasaævatsarasyÃhnÃæ sahasrÃïi bhavanti' ityÃdinà bahu«u sthale«u anusandhÅyate / yasmÃcca 'tà ahiæsantÃhamukthamahamukthamasmi' (ai.Ã. 2-1-4.) iti vÃkyena prÃïasya prÃïairindriyai÷ saha saævÃdarÆpamukhyaprÃïaliÇgamuktam / yasmÃccÃdipadag­hÅtaæ 'prÃïo vaæÓa iti sthavira÷ ÓÃkalyastadyathà ÓÃlÃvaæÓe sarve 'nye vaæÓÃ÷ samÃhitÃssyu÷ evamasmin prÃïe cak«uÓÓrotraæ mano vÃgindriyÃïi ÓarÅraæ sarva Ãtmà samÃhita÷' (ai.Ã. 3-2-1-1.) iti vÃkyena sarvajÅvendriyadehadhÃrakatvarÆpaliÇgaæ coktamasti tasmÃdayaæ prÃïo na vi«ïu÷,
kintu jÅvamukhyaprÃïÃveveti yojanà / yadyapi 'tasmÃcchataæ var«Ãïi puru«Ãyu«o bhavanti' (ai.Ã. 2-2-1.) iti ÓatÃyu«ÂvaliÇgapratipÃdakavÃkyamevodÃharaïÅyaæ, na tu 'tÃvanti' iti vÃkyam / tathÃpi liÇgasya bahu«u sthale«u anugamo 'stÅti j¤ÃpanÃyopani«ado jÅvaliÇge tÃtparyamastÅti j¤Ãpayitum anusandhivÃkyamevodÃh­tam / siddhÃnte Órutyarthastu - puru«Ãyu«a÷ ÓatasaævatsarasyÃhnÃæ sahasrÃïi ÓatasaævatsarÃnta÷pravi«ÂÃharniyÃmakasÆryagatabhagavatpuru«arÆpÃïi tÃvanti sahasrÃïi / kiyanti? b­hatÅsahasragatÃk«arÃïÃæ vÃcyÃni puærÆpÃïi yÃvanti sahasrÃïi tÃvanti / tathà ca tÃni «aÂtriæÓatsahasrÃïi sampannÃni bhavanti / 'tÃ÷' cak«urÃdidevatÃ÷ 'ahiæsanta' vivÃdamakurvan / kinviti? ahamasya caturmukhadehasyoktho 'smi utthÃpako 'smÅti /



----------

BBsBh_1,1.12.12:
%<na, antarbahissarvagatatvenetyupÃsÃtraividhyÃdihÃÓritatvÃcca />%


BBsBhDÅp_1,1.12.12:
parihÃrÃæÓaæ vyÃca«Âe - neti // prÃïo vi«ïurneti na, kintu vi«ïurevÃyaæ, na jÅvÃdirityartha÷ / kuto netyatastatra prÃguktÃnugamahetvanu«aÇgaæ, na coktajÅvamukhyaprÃïaliÇgavirodha ityatastatrahetutvena yata÷ ÓÃstrad­«Âyà tvayamupadeÓa÷ ityasyÃnu«aÇgaæ, kimarthamantaryÃmÅti praÓnasyÃntarupÃstyarthamiti parihÃraæ cÃbhipretya na copÃsane 'vÃntarabhedÃbhÃva iti codyottaratvena prav­ttam 'upÃsÃ' iti sÆtrÃæÓaæ vyÃca«Âe - antariti / gatatvenetyasyÃntarbahissarvaÓabdai÷ pratyekaæ sambandha÷ / itiÓabda÷ prakÃrÃrtha÷ / tathà ca dehÃntargatatvena tadbahirgatatvena sarvagatatveneti prakÃreïa 'upÃsÃtraividhyÃt' bhagavadupÃsanasya trividhatvÃdityartha÷/ nanu tathÃpi kathanaæ vyarthaæ vastuta upÃsanÃtraividhyasyehÃnuktasyÃntaryÃmikathanÃprayojakatvÃdityata÷ prav­ttam 'ÃÓritatvÃt' ityaæÓaæ caÓabdÃdhyÃhÃreïa vyÃca«Âe - iheti / etatprakaraïe uktatvÃdityartha÷ / upÃsÃtraividhyasyeti vipariïÃmenÃtrÃnvÅyate / co

hetÆpapÃdakahetusamuccaye / tathà ca atroktatraividhyÃntargatÃntaropÃsanÃrthamantaryÃmikathanaæ yuktamiti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.12.13:
%<'sa etameva sÅmÃnaæ vidÃryaitayà dvÃrà prÃpadyata' (ai.Ã. 2-4-3.)
'sa etameva puru«aæ brahma tatamamapaÓyat' (ai.Ã. 2-4-3.)
'etaddha sma vai tadvidvÃnÃha mahidÃsa aitareya÷' (ai.Ã.2-1-8.)
ityÃdinà />%


BBsBhDÅp_1,1.12.13:
atropÃsanÃtraividhyamucyata ityatrÃpi kiæ liÇgamityata Ãha - sa iti / 'sa÷' vÃsudevo bhagavÃn 'etameva sÅmÃnaæ' Óiromadhyaæ vidÃryaiva 'etayà dvÃrÃ' su«umnÃnìyà 'prÃpadyata' prÃpta÷ / caturmukhah­dayamiti Óe«a÷ / anena bhagavato dehÃnta÷praveÓokte÷ ukteÓcopÃsanÃrthatvÃt antarupÃstiruktà bhavati / 'sa÷' caturmukhadehe prÃkprapadÃbhyÃmanta÷ pravi«Âo nÃrÃyaïa÷ 'etameva puru«aæ' vyÃsak­«ïakapilÃdirÆpamÃtmÃnam Ãtataguïaæ svasvarÆpabhÆtamÃdÃnÃdikartÃraæ và / tatamaæ 'lopa÷ samÃne' iti sÆtrÃttalopa÷ / tamabarthe mapratyayo và / tathà ca tatamaæ atiÓayena vyÃptaæ niravadhikavyÃptimantaæ 'brahma'

guïapÆrïam 'apaÓyat' tadguïakatayà tadrÆpaæ dadarÓetyartha÷ / kecittu - takÃra eva vyÃptyabhidhÃyaka ityÃhu÷ / anena sarvagatatvaæ tathopÃsanÃrthamuktam / 'tadetat' prak­taæ sarvaæ 'vidvÃn' jÃnannaitareya÷ itarÃyà apatyaæ pumÃn viÓÃlasaæj¤Ãt ­«e÷ utpanna÷ aitareya÷ / 'mahidÃso' mahino mahÃtmÃno devÃ÷ dÃsabhÆtÃ÷ yasyÃsau bhagavÃnÃhetyartha÷ / hasmavaiÓabdÃ÷ prasiddhidyotakÃ÷ / atra bahirupÃstyarthaæ mahidÃsa Ãheti bahirupÃstiruktà bhavati / na ca vÃcyamatra svarÆpamÃtramucyate, nopÃsanÃrthamiti / upÃsanÃæ vinoktiprayojanÃbhÃvÃt / ityÃdinetyasyetyÃdinÃvÃkyenopÃsanÃtraividhyasyÃÓritatvÃdarthÃduktatvÃdityanvaya÷ / ÃdiÓabdena 'taæ prapadÃbhyÃæ prÃpadyata brahmemaæ puru«ametasyÃmetam' (ai.Ã. 2-1-4.) ityÃdikaæ g­hyate / nanu 'etaddhasmavai tadvidvÃnÃha hiraïyadanvaida÷' (ai.Ã. 2-1-5.) itivanmahidÃso 'pi ­«itvenocyatÃmiti cenna / asyÃ÷ upani«ada÷ aitareyasaæj¤ayaivetarÃputrasya
mahidÃsasya ­«itvasiddhyà taduktervyarthatvÃt /



----------

BBsBh_1,1.12.14:
%<mahidÃsÃbhidho jaj¤e itarÃyÃstapobalÃt /
sÃk«Ãtsa bhagavÃnvi«ïuryastantraæ vai«ïavaæ vyadhÃt //
iti brahmÃï¬e />%


BBsBhDÅp_1,1.12.14:
tathÃpi mahidÃsasya vi«ïutvaæ kuto j¤Ãyata ityata Ãha - mahidÃseti // 'jaj¤e' vyakto babhÆva / 'sa ca' mahidÃsa÷ -

mahidÃsastvaitareyo bahv­copani«adgata÷ /
sÃk«Ãtsa bhagavÃnvi«ïustannÃmaiko munirhyabhÆt //

iti chÃndogyabhëye anantaroktabhagavadanya÷ tatsaæj¤aketarÃputra÷ ­«iratra na vivak«ita÷, kintu / yo 'vai«ïavaæ' vi«ïuvi«ayaæ 'tantraæ' granthaæ 'vyadhÃt' nirmame / yadvà - 'tantraæ' pa¤carÃtraæ vyadhÃt nÃradÃdibhyo vyÃcakhyau / yaÓca 'sÃk«Ãt' svayaæ 'bhagavÃn' pÆrïaj¤ÃnÃdimÃn 'vi«ïu÷' tadavatÃrabhÆta÷ pÆrvokta÷ sa evÃtra vivak«ita ityÃha - sÃk«Ãditi/ brahmÃï¬e purÃïa ityasyÃÓritatvÃdityanenÃnvaya÷ / mahidÃsasya vi«ïutvoktiriti tadartha÷ / tena caÓabdÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.12.15:
%<tattadupÃsanÃyogyatayà ca puru«ÃïÃm />%


BBsBhDÅp_1,1.12.15:
nanvekavidhopÃsanayà sarve«Ãæ brahmÃparok«asambhavÃtkimupÃsÃtraividhyena ityata÷ prav­ttaæ 'tadyogÃt' iti sÆtraÓe«aæ vyÃca«Âe - tattaditi // upÃsanetyanena puru«ÃïÃmityanena ca tadityasyÃv­tti÷ sÆcità / ca÷ samuccaye / tathà ca te«Ãæ puru«ÃïÃæ manu«yar«igandharvadevÃkhyÃdhikÃriïÃæ te«u trividhopÃsane«u madhye tattadupÃsane yathÃkramaæ bahirantarvyÃptirÆpaikaikopÃsana eva yogyatayà yogyatvena hetunetyartha÷ / asyopÃsÃtraividhyÃdityanenÃnvaya÷ / tathà cÃnekavidhopÃstiyogyatÃvatÃmadhikÃriïÃæ naikavidhopÃsanayà brahmaj¤Ãnamiti tattraividhyamÃvaÓyakamiti bhÃva÷ /



----------

BBsBh_1,1.12.16:
%<ke«Ãæcitsarvagatvena ke«Ãæciddh­daye hari÷ /
ke«Ã¤cidbahirevÃsau upÃsya÷ puru«ottama÷ /
iti brÃhme />%


BBsBhDÅp_1,1.12.16:
puru«ÃïÃmuktÃnekavidhopÃsanayogyatà kuto j¤Ãyata ityata÷ kart­viÓe«ÃnanupÃdÃya sÃmÃnyata÷ upÃsakatraividhyapratipÃdikÃæ sm­tiæ paÂhati - ke«Ã¤ciditi // 'puru«ottamo' hari÷ 'ke«Ã¤cit' devÃnÃæ devai÷ sarvagatatvena prakÃreïopÃsya÷ / 'ke«Ã¤cit' ­«igandharvÃdÅnÃæ 'h­daye' svasvah­dayÃkÃÓe upÃsya÷ / 'ke«Ã¤cit' manu«yottamÃnÃæ tu bahirevopÃsya ityartha÷ / prÃcuryÃdevamukti÷ / iti brÃhma ityasya tattadupÃsanayogyatayà tadviÓi«Âatvena puru«ÃïÃmÃÓritatvÃduktatvÃditi pÆrveïÃnvaya÷ /



----------

BBsBh_1,1.12.17:
%<agnau kriyÃvatÃæ vi«ïuryoginÃæ h­daye hari÷ /
pratimÃsvaprabuddhÃnÃæ sarvatra viditÃtmanÃm //
iti ca // 31 //

// iti pÃdÃntyaprÃïÃdhikaraïam //

iti ÓrÅmadÃnandatÅrthabhagavatpÃdÃcÃryaviracite brahmasÆtrabhëye prathamÃdhyÃyasya prathama pÃda÷>%

BBsBhDÅp_1,1.12.17:
atraivÃdhikaraïe kart­viÓe«apratipÃdakaæ viÓe«apramÃïamÃha - agnÃviti // vi«ïu÷ 'kriyÃvatÃæ'

yaj¤ÃdikriyÃnu«ÂhÃt­ïÃm 'agnau' gÃrhapatyÃdau upÃsya÷ hari÷ / 'yoginÃm' ­«ÅïÃæ h­daye upÃsya÷ / 'aprabuddhÃnÃæ' mandamatÅnÃæ atyalpapratibhÃnÃæ manu«yottamÃnÃæ 'pratimÃsu' k­«ïarÃmÃdivigrahe«u upÃsya÷ / 'viditÃtmanÃæ' viÓe«ato j¤ÃtabhagavadrÆpÃïÃm aÓrutapratibhÃnÃæ devÃnÃæ tu 'sarvatra' sarvasthÃne«ÆpÃsya ityartha÷ / atrÃgnau pratimÃsviti vÃkyadvayena bahirmÃtropÃsanopalak«yate / ata eva sthÃnadvayokti÷ / yathÃÓrute÷ sÆryÃdau

vi«ïÆpÃsterbahirupÃstitvaæ na syÃt / yoginÃmityanenÃntarupÃstiruktà / '­«ayo 'nta÷prakÃÓÃ÷' () iti Órute÷ / sarvatreti sarvagatopÃstiriti j¤Ãtavyam / na cÃtra "ye«Ãæ bahirupÃsanena mok«aste«Ãmapi h­dyupÃsanaæ ki¤citkÃryameva"iti b­hadbhëyeïa "bhagavÃn bimbadarÓanenainaæ mocayati"iti nyÃyavivaraïena ca virodhaÓÓaÇkya÷ / agnÃviti vÃkye 'nyani«edhÃbhÃvena bimbaÓabditasvasvayogyÃtmÃparok«Ãrthaæ h­dyupÃsanasyÃpi sarvai÷ kÃryatvÃbhyupagamÃt / mocakayogyÃparok«advÃrÃbhÆtÃvatÃrÃdyaparok«asÃdhanopÃsanÃya eva taistai÷ prÃcuryeïa prakaraïasyÃgnÃviti vÃkyena vyavasthayà pratipÃdanÃcca / iti ceti / ca÷ samuccaye / vacanadvayasyÃpyekÃrthasÃdhakatvÃdasyÃpi brÃhme ÃÓritatvÃditi pÆrveïÃnvaya÷ / tattadupÃsanayogyatÃvattvena puru«aviÓe«ÃïÃmuktatvÃditi tadartha÷ / ato na tadyogÃditi hetvasiddhi÷ ÓaÇkyeti bhÃva /

anena nÃtroktaprÃïo vi«ïu÷, kintu jÅvamukhyaprÃïÃveva / kuta÷? 'jÅvamukhyaprÃïaliÇgÃt' ÓatÃyu«ÂvarÆpajÅvaliÇgasyaprÃïasaævÃdÃdirÆpamukhyaprÃïaliÇgasya ceha ÓravaïÃditi cet - na, vi«ïurevÃyaæ prÃïa÷, na jÅvÃdi÷ / kuta÷? 'anugamÃt' hetoreva, na cÃnyaÓrutiliÇgavirodha÷ / uktarÅtyà 'tadyogÃt' te«ÃmantaryÃmivi«ayatvopapatte÷ / yataÓÓÃstrad­«ÂyÃyam upadeÓa iti và / kimarthamatrÃntaryÃmikathanamiti cet, antarupÃstyarthamiti brÆma÷ / na copÃsane 'vÃntarabhedÃbhÃva÷ / 'upÃsÃtraividhyÃt' antarÃdibhedena bhagavadupÃsanasya trividhatvÃt / na ca tathÃpi kathanamayuktam / vÃstavatraividhyasyehÃnuktasya kathanÃprayojakatvÃditi vÃcyam / 'iha' prakaraïe tatraividhyasyÃÓritatvÃduktatvÃt / na caikavidhopÃsanayà sarve«Ãæ brahmÃparok«asambhavÃt kimupÃsÃtraividhyeneti vÃcyam / 'tadyogÃt' te«Ãæ puru«ÃïÃæ tasmin tadupÃsana eva yogyatvÃt / anekavidhopÃstiyogyatÃvatÃæ ca puru«ÃïÃæ ekavidhapÃsanayÃparok«Ãsambhavena
yogyatÃbhedÃdupÃsÃtraividhyasyÃvaÓyakatvÃditi sÆtrÃrtha ukto bhavati / na ca vivÃdakart­tvaliÇgasyÃntaryÃmivi«ayatve 'udÃsÅnau ca tÃvÃstÃæ keÓavaÓcÃbjasambhava÷' iti vacanavirodha÷ ÓaÇkya÷ / tasyÃntaryÃmivi«ayabhinnabÃhyarÆpavi«ayatvÃt / ato 'nyaliÇgÃnÃæ tattadantaryÃmivi«ayatvopapatte÷ tadvirodhÃbhÃvÃt / vi«ïurevÃyaæ prÃïa÷ ÃnandamayaÓceti yuktà tajjij¤Ãseti siddham /

// iti pÃdÃntyaprÃïÃdhikaraïam //

iti ÓrÅmatparamahaæsaparivrÃjakÃcÃryÃïÃæ sarvatantrasvatantrÃïÃæ

ÓrÅmadraghunÃthatÅrthapÆjyapÃdÃnÃæ Ói«yeïa

ÓrÅmajjagannÃthayatinà k­tÃyÃæ

ÓrÅmadbrahmasÆtrabhëyadÅpikÃyÃæ

prathamÃdhyÃyasya prathama÷ pÃda÷

// om //

1. tata÷ saptadaÓe jÃta÷ satyavatyÃæ parÃÓarÃt /

cakre vedataro÷ ÓÃkhà d­«Âvà puæso 'lpamedhasa÷ // ÓrÅmadbhÃgavatam, 1-3-21

1. taduktam ÅÓÃvÃsyabhëyaÂÅkÃyÃæ - 'brahmÃdÅnÃm aprÃptaj¤Ãnamutpadyate Óriyastu sarvadà vidyata iti viveka÷' iti/