Vijnanabhiksu: Samkhyasara [source unknown] Input by Dhaval Patel ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ sàïkhyasàraþ / pårvabhàgaþ / prathamaþ paricchedaþ / mahadàkhyaþ svayambhåryo jagadaïkura ã÷varaþ / sarvàtmane namastasmai viùõave sarvajiùõave // ViSs_1,1.1 // sàïkhyakàrikayà le÷àdàtmatattvaü vivecitam / sàïkhyasàraviveko 'to vij¤ànena prapa¤cyate // ViSs_1,1.2 // pràyaþ saïkalità sàïkhyaprakriyà kàrikàgaõe / sà 'to 'tra varõyate le÷àt tadanuktàü÷amàtrataþ // ViSs_1,1.3 // sàïkhyabhàùye prakçtyàdeþ svaråpaü vistaràn mayà / proktaü tasmàt tadapyatra saïkùepàdeva vakùyate // ViSs_1,1.4 // àtmànàtmavivekasàkùàtkàràt kartçtvàdyakhilàbhimànanivçttyà tatkàryaràgadveùadharmàdharmàdyanutpàdàt pårvotpannakarmaõàü càvidyàràgàdisahakàryucchedaråpadànena vipàkànàrambhakatvàt pràrabdhasamàptyanantaraü punarjanmàbhàvena trividhaduþkhàtyantanivçttiråpo mokùo bhavatãti ÷rutismçtióiõóimaþ / tatra ÷rutayaþ / athàkàmayamàno yo 'kàmo niùkàmo na tasya pràõà utkràmantãhaiva samavalãyante / àtmànaü cedvijànãyàdayamastãti påruùaþ / kimicchan kasya kàmàya ÷arãramanusa¤caret // yadà sarve pramucyante kàmà ye 'sya hçdi ÷ritàþ / atha martyo 'mçto bhavatyatra brahma sama÷nute // kàmàn yaþ kàmayate manyamànaþ sa karmabhirjàyate tatra tatra / paryàptakàmasya kçtàtmanastu ihaiva sarve pravilãyanti kàmàþ // ityàdyàþ / smçtaya÷ca kaurmàdyàþ / yathà kaurme / ràgadveùàdayo doùàþ sarve bhràntinibandhanàþ / kàryo hyasya bhaveddoùaþ puõyàpuõyamiti ÷rutiþ // tadva÷àdeva sarveùàü sarvadehasamudbhavaþ / iti / mokùadharme ca / indriyàõãndriyàrthà÷ca nopasarpantyatarùulam / hãna÷ca karaõairdehã na dehaü punararhati // tasmàt tarùàtmakàd ràgàd bãjàjjàyanti jantavaþ / iti / nanu ràgàbhàve 'pi kevalakarmava÷ànnarakàdipràpteþ kathaü ràgasya karmasahakàritvaü vipàkàrambha upapannam / narakàdau vi÷eùato ràgàbhàve 'pi sàmànyato ràgasattvàt / niùiddhastryàdigàminàü stryàdiràgàdeva taptalohamayanàrãsamàliïganàdiråpanarakotpatteþ / yadyapyavidyàsmitàràgadveùabhayàkhyaü kle÷apa¤cakameva janmàdivipàkàrambhe karmaõàü sahakàri bhavati / tadeva saktaþ saha karmaõaiti liïgaü mano yatra niùiktamasya / iti ÷rutàvabhimànaràgadveùàdijanyasya viùayavàsanàkhyasaïgasàmànyasyaiva janmàdivipàkàrambhe karmasahakàritvasiddheþ / yatra yatra mano dehã dhàrayet sakalaü dhiyà / snehàddveùàdbhayàdvà 'pi yàti tattatsaråpatàm // ityàdismçte÷ca / tathà ca kle÷amålaþ karmà÷ayaþ / sati måle tadvipàko jàtyàyurbhogà iti yogasåtràbhyàmapyadçùñe tadvipàkàrambhe ca kle÷ànàü hetutvavacanàcca / tathà 'pyavidyàsmitàsattve ràgasyàva÷yakatvàddveùabhayayo÷ca ràgamålakatvàdràga eva mukhyato janmàdihetutayà yathoktavàkyairnirdi÷yata iti / nanu / kùãyante càsya karmàõi tasmin dçùñe paràvare / ityàdi÷ruterj¤ànasya pràcãnakarmanà÷akatvamevocitaü dàhakatvaü kathamiùyata iti cenna / j¤ànàgnidagdhakarmàõaü tamàhuþ paõóitaü budhàþ / ityàdivàkyairdàhasyàpi ÷ravaõena làghavàddàhaparatvasyaiva nà÷àdivàkyeùvapi kalpanaucityàt / karmaõàü dàha÷ca kle÷àkhyasahakàryucchedena naiùphalyam / karmaõàü nà÷astu pràrabdhabhogànte cittanà÷àdeva bhaviùyati / ato lokasiddhenàvidyànà÷enaiva dvàreõa karmaphalànutpattisambhavànna j¤ànasya karmanà÷akatvaü gauravàdityàdikaü yogavàrttike prapra¤citamasmàbhiriti dik / tasmàdvivekasàkùàtkàràdavidyàsmitàràgàdikle÷anivçttau trividhaduþkhàtyantanivçttiråpaparamapuruùàrthaþ siddhyatãtyupapannam / tathà ca yogasåtradvayam / heyaü duþkhamanàgatam / vivekkhyàtiraviplavà hànopàya iti / iti ÷rãvij¤ànabhikùuviracite sàïkhyasàre 'bhyarhitattvàdàdau vivekakhyàtiphalasya paramapuruùàrthasya paricchedaþ // * // --------------------------------------------------------------------- atha dvitãyaþ paricchedaþ athàtmànàtmavivekaj¤ànasya kiü svaråpaü taducyate / àtmà tàvat sukhaduþkhàdyanubhaviteti sàmànyato lokaprasiddhiþ anàtmà ca prakçtyàdirjaóavargaþ tayoranyonyavaidharmyeõa pariõàmitvàpariõàmitvàdiråpeõa doùaguõàtmakena heyopàdeyatayà pçthaktvena j¤ànaü vivekaj¤ànam / tathà ca ÷rutiþ / sa eùa neti netyàtmà 'gçhyo na hi gçhyate '÷ãryo na hi ÷ãryate 'saïgo na hi sajyate 'sito na vyathate na riùyatãtyàdi / smçti÷ca / so 'tha pratinivçttàkùo gurudarpaõabodhitaþ / svato 'nyàü vikriyàü mauóhyàdàsthitàma¤jasaikùata // athàsau prakçtirnàhamiyaü hi kaluùàtmikà / ÷uddhabuddhasvabhàvo 'hamiti tyajati tàü vidan // evaü dehendriyàdibhyaþ ÷uddhatvenàtmani smçte / nikhilà savikàreyaü tyaktapràyà 'hicarmavat // iti / såtraü ca / evaü tattvàbhyàsànneti netãti tyàgàdvivekasiddhiriti / tattvaj¤ànasya lakùaõaü ca màtsye kçtam / avyaktàdye vi÷eùànte vikàre 'smiü÷ca varõite / cetanàcetanànyatvaj¤ànena j¤ànamucyate // iti / yadyapyanyonyabhedaj¤ànameva vivekaj¤ànaü tathàpyàtmavi÷eùyakameva tanmokùakàraõaü bhavati / àtmà và 're draùñavya ityàdi ÷rutismçtibhyaþ / nanvanàtmanyàtmabuddhiråpà yà 'vidyà pàta¤jalàdiùåktà tasyàþ kathamàtmavi÷eùyakavivekaj¤ànanà÷yatvaü prakàràdibhedàditi cenna / tàdç÷àvidyàyà anàtmavi÷eùyakavivekaj¤ànadvàreõàtmavi÷eùyakavivekaj¤ànanà÷yatvàditi / yacca yogena nirvikalpakamàtmaj¤ànaü jàyate tadvivekaj¤ànadvàraiva mokùakàraõaü bhavati na tu sàkùàdavidyànivartakatvàbhàvàt / ahaü gauraþ kartà sukhã duþkhãtyàdi j¤ànameva hyavidyà saüsàrànarthahetutayà ÷rutismçtinyàyasiddhà tasyà÷ca nivartikà nàhaü gaura ityàdiråpà vivekakhyàtireva bhavati / samàne viùaye gràhyàbhàvatvaprakàrakagràhyàbhàvaj¤ànatvenaiva virodhàt / anyathà ÷uktanirvikalpakasyàpi idaü rajatamiti j¤ànavirodhitvàpatteþ / ki¤ca yatoktàbhàvaj¤àne gràhyaj¤ànavirodhitvasyàva÷yakatayà nirvikalpakaj¤ànasya bhramanivartakatvaü na pçthak kalpyate gauravàt / api càthà 'ta àde÷o neti neti na hyetasmàditi netyanyat paramastãtyàdi÷rutyà vivekopade÷àpekùayottamopade÷o nàstãtyucyate / kùetrakùetraj¤ayorevamantaraü j¤ànacakùuùà / bhåtaprakçtimokùaü ca ye viduryànti te param // iti gãtàdivàkyai÷ca vivekaj¤ànasyaiva mokùahetutvamucyate / ato vivekaj¤ànameva sàkùàdavidyànivçttyà mokùahetuþ / yogena kevalàtmasàkùàtkàrastu yogyànupalabdhividhayopàdhyàdigatadharmàbhàvamupàdhyàdibhedaü ca gràhayati tato 'vidyànivçttiriti / etena sarvabhåteùu samatàj¤ànamàtmanaþ sarvàtmakatvàdij¤ànaü ca ÷rutismçtyorgãyamànaü vivekaj¤ànasyaiva ÷eùabhåtaü sarvadar÷aneùu mantavyam / j¤ànàntaràõàü sàkùàdabhimànànivartakatvàt / brahmamãmàüsàyàü tvayaü vi÷eùo yat paramàtmaviveka÷eùatvam / sàïkhya÷àstre tu sàmànyàtmaviveka÷eùatvamiti dik / nanu yathoktavivekakhyàtito 'pyatyantamavidyocchedo na ghañate / vivekakhyàteravidyàpratibandhakatvamàtratvena vivekakhyàtinà÷ottaraü punarabhimànasambhavàt / ÷uktirajatavivekadar÷ino 'pi kàlàntare ÷uktau rajatabhramavaditi / maivam / dçùñàntavaiùamyàt / ÷uktyàdiùu jàte 'pi sàkùàtkàre dåratvàdiråpaviùayadoùàõàü pañalàdiråpakaraõadoùàõàü cotpattisambhavena punarbhramo yuktaþ / anàtmanyàtmàbhimàne tvanàdivàsanaiva doùaþ sarvàstikasammataþ jàtamàtrasyàbhimàne doùàntarànupalabdheþ / sà mithyàj¤ànavàsanà yadà vivekakhyàtiparamparàjanyadçóhavàsanonmålità tadaiva vivekasàkùàtkàraniùñhocyate / tatpårvamava÷yaü vàsanàle÷ato mithyàü÷asya kasyàpyàtmani bhàvàt tasyàü ca vivekakhyàtiniùñhàyàü jàtàyàü na punarabhimànaþ sambhavati vàsanàkhyadoùàbhàvàditi tu mahadvaiùamyam / yadi tu buddhipuruùayoranyonyapratibimbanàdikamavivekakàraõaü doùa iùyate tadà tu taddoùaü bàdhitvaiva vivekasàkùàtkàra udita iti na tasya punarbhramahetutvaü phalabalena yogajadharmàsahakçtasyaiva tasya doùatvakalpanàsambhavàditi / vivekakhyàtiniùñhà ca gãtàdiùu lakùità / prakà÷aü ca pravçttiü ca mohameva ca pàõóava / na dveùñi sampravçttàni na nivçttàni kàïkùati // udàsãnavadàsãno guõairyo na vicàlyate / sarvàrambhaparityàgã guõàtãtaþ sa ucyate // iti / guõàtãto nivçttaguõàbhimànaþ / adhikaü tu j¤ànilakùaõamagre vakùyàmaþ / nanvevamapi vivekapratiyogipadàrthànàmànantyena pràtisvikaråpaiþ sarvapadàrthebhyo vivekagrahàsambhavàt kathaü vivekakhyàtermokùahetutvamiti cenna / dç÷yatvapariõàmitvàdisàmànyaråpairvivekagrahasambhavàt / tathà hi / draùñà svasàkùàtprakà÷ebhyo bhinnaþ prakà÷akatvàdyo yasya prakà÷akaþ sa tasmàdbhinnaþ yathà ghañàdàloko vçttiprakà÷yàcca vçttirityanumànenàdàvantardç÷yebhyo buddhivçttitadàråóhàrthebhyo vivekato buddhãsàkùã sidhyati / karmakartçvirodha÷cànukålastarkaþ / atra àtmani vyabhicàravàraõàya sàkùàtpadam / vçttidvàraivàtmanaþ svaviùayatvàt / nanvatrànumàne buddhivçttimàtràdvivekaþ sidhyatu / tasyà eva sàkùadàtmadç÷yatvàt na prakçtyàdibhya iti cenna / vçttãnàmaj¤àtasattvàbhàvena hyatrànumàne làghavàdvakùyamàõatarkagaõàccàkhilavçttãnàü draùñà vibhukåñasthanityaikaj¤ànasvaråpatayaiva sidhyati / yathà naiyàyikànàü kùitiþ sakartçkà kàryatvàdityanumàne làghavàt karturekatvanityatvàdikaü tadvat / tatra vibhutvaü paricchinnabhinnatvaü kåñasthatvàdikatvaü ca pariõàmibhinnatvàdikamato buddhyàtmanordçgdç÷yaråpato vivekagrahe sati taduttarànumànena pariõàmitvàpariõàmitvàdiråpaiþ sàmànyato 'pyàtmànàtmavivekagraho ghañata iti / ataeva pàta¤jale sattvapuruùànyatàkhyàtireva mokùahetutayà sthale sthale vyàsabhàùye proktà / sattvapuruùànyatàkhyàtiråpadçgdç÷yavivekagrahottaraü yathoktarãtyà prakçtyàdivivekagrahàt / tatra ca sattva÷abde buddhisthatvena buddhisattvamuktamiti / evaü ca prakçtyàdipadàrthànàü vi÷iùyaj¤ànàbhàve 'pi tadvivekaj¤ànaü ghañate / etena dçgdç÷yavivekàdavidyànivçttiriti pràcàü pravàdo 'pyupapàditaþ / ki¤càtmà prakçtitatkàryebhyo bhinno 'pariõàmitvàdityàdyanumànairapi sàmànyato dç÷yaviveko draùñari sambhavatãti / yattvàdhunikà vedàntibruvà dç÷yatvenaiva prakçtyàdãnàü draùñçtvena ca prakçtyàdyakhilajaóebhya àtmavivekaü manyante / ghañadraùñà ghañàdbhinnaþ sarvathà na ghaño yathà / dehadraùñà tathà deho nàhamityàdiråpataþ // tanna / àtmà và 're draùñavya ityàdi÷rutibhiràtmano 'pi dç÷yatvàt sàkùàddç÷yatvavivakùayà ca prakçtyàderasaïgrahàt karaõadvàraiva taddar÷anàt / athaivaü kalpanãyaü àtmano vçttivyàpyatvameva dç÷yatvaü ÷rutyàdibhirvidhãyate na tu prakà÷yatvaråpaphalavyàpyatvam / svayamprakà÷asvaråpasya prakà÷àpekùàvirahàt / ato 'tra dç÷yatvaü prakà÷yatvaü taccàtmani nàstãti tadapi tuccham / yathà hyahamityanubhåyamàno 'pyàtmà caitanyàkhyaphalavyàpyo na bhavatãti bhavadbhirucyate tathaiva bauddhairapãùyate sukhaduþkhàdimattvenàpi buddhiþ svaprakà÷atayà caitanyavyàpyà na bhavatãti / tathà càtmanãva buddhàvapi dç÷yatvàsiddhyà dç÷yatvena råpeõa buddhiviveko 'tyantàpekùito 'pi na sidhyatãti bhàùyàdiùu cànyànyatra dåùaõànyuktànãti dik / nanu sambhavatyevaü sàmànyaråpeõa vivekagrahaþ / tathàpi sàmànyànyeva bahåni santi pariõàmitvasaühatyakàritvasukhaduþkhamohàtmakatvacaturviü÷atitattvatvàdãnyatastaistai råpairvivekagrahàõàü mokùahetutve 'nanugamadoùa iti cenna / abhimànapratibandhakaj¤ànatvenaivànugamàditi / athaivaü sàmànyaråpeõa vivekasyaiva sarvàbhimànanivartakatayà nàhaü deho nendriyàõityàdipratyekaråpairvivekagrahàõàü mokùahetutvaü ÷rutismçtyorucyamànaü kathaü ghañeteti cenna / avàntaravivekànàü sàmànyavivekaprapa¤camàtratvàditi // iti ÷rãvij¤ànabhikùuviracite sàïkhyasàre mokùahetuvivekaj¤ànasya svaråpasya paricchedaþ // * // ----------------------------------------------------------------------- atha tçtãyaþ paricchedaþ / atha ke te prakçtyàdayo yebhyaþ puruùo vivecanãya ityucyate / prakçtirbuddhyahaïkàrau tanmàtraikàda÷endriyam / bhåtàni ceti sàmànyàccaturviü÷atireva te // eteùveva dharmadharmyabhedena guõakarmasàmànyànàmantarbhàvaþ / tatra prakçtitvaü sàkùàt paramparayà 'khilavikàropàdànatvaü prakçùñàkçtiþ pariõàmaråpà 'syà iti vyutpatteþ / prakçtiþ ÷aktirajà pradhànamavyaktaü tamo màyà 'vidyetyàdayaþ prakçteþ paryàyàþ / bràhmãti vidyà 'vidyeti màyeti ca tathà pare / prakçti÷ca parà ceti vadanti paramarùayaþ // iti smçteþ / sà ca sàmyàvasthayopalakùitaü sattvàdidravyatrayam / kàryasattvàdivàraõàyopalakùitàntam / sàmyàvasthà ca nyånàdhikabhàvenàsaühananàvasthà akàryàvastheti yàvat / mahadàdikaü tu kàryasattvàdikaü na kadà 'pyakàryàvasthaü bhavatãti tadvyàvçttiþ / vaiùamyàvasthàyàmapi prakçtitvasiddhaya upalakùitamityuktam / akàryamiti tåpalakùitàntasya niùkçùñàrthaþ / sattvàdiguõavatã sattvàdyatiriktà prakçtiriti na ÷aïkanãyam / sattvàdãnàmataddharmatvaü tadråpatvàditi sàïkhyasåtreõa sattvàdãnàü prakçtisvaråpahetunà prakçtidharmatvapratiùedhàt / yogasåtratadbhàùyàbhyàmapi guõànàmeva prakçtitvavacanàcca / guõebhya eva kàryotpattau tadanyaprakçtikalpanàvaiyarthyàcca / prakçterguõà ityàdivàkyaü tu vanasya vçkùà itivad bodhyam / sattvaü rajastama iti prakçterabhavan guõàþ / iti sattvàdãnàü prakçtikàryatvavacanaü tu guõanityatàvàkyavirodhena mahattattvakàraõãbhåtakàryasattvàdiparameva / mahadàdisçùñirhi guõavaiùamyàt ÷råyate / tacca vaiùamyaü sajàtãyasavalanena guõàntaravyàvçttaprakà÷àdiphalopahitaþ sattvàdivyavahàrayogyaþ pariõàma iti / etenàùñàviü÷atitattvapakùo 'pyupapàdito mantavyaþ / vaiùamya eva sattvàdivyavahàra÷ca ÷rutau dç÷yate / yathà tama evedamagra àsa tatpareõeritaü viùamatvaü prayàtyetad vai rajaso råpaü khalvãritaü viùamatvaü prayàtyetad vai sattvasya råpamiti / sattvàditrayaü ca sukhaprakà÷alàghavaprasàdàdiguõavattayà / saüyogavibhàgàdimattayà 'nà÷ritatvopàdànatvàdinà ca draùñavye 'pi puruùopakaraõatvàt puruùabandhakatvàcca guõa÷abdenocyate / indriyàdivat / guõànàü sukhaduþkhamohàtmakatvapravàdastu dharmadharmyabhedàt / manasaþ saïkalpàtmakatvavat / tatra sattvaü sukhaprasàdaprakà÷àdyanekadharmakaü pràdhànyatastu sukhàtmakamucyate / evaü rajo 'pi duþkhakàluùyapravçttyàdyanekadharmakaü pràdhànyatastu duþkhàtmakamucyate / tathà tamo 'pi mohàvaraõastambhanàdyanekadharmakaü pràdhànyatastu mohàtmakamucyate / ta eva dharmàsteùàü lakùaõàni bhavanti / sattvàdisa¤j¤à cànvarthà / sato bhàvaþ sattvamuttamatvamiti vyutpattyà hi dharmapràdhànyenottamaü puruùopakaraõaü sattva÷abdàrthaþ / madhyamaü ca rajaþ÷abdàrtho ràgayogàt / adhamaü ca tamaþ÷abdàrthaþ / adharmàvaraõayogàt / tàni ca sattvàdãni pratyekamasaïkhyavyaktayaþ / laghutvàdidharmairanyonyasàdharmyaü vaidharmyaü ca guõànàmiti sàïkhyasåtràt / atra hi såtre laghutvàdinà bahånàü sattvànàü sàdharmyaü tenaiva rajastamobhyàü vaidharmyam / evaü calatvàdinà gurutvàdinà ca bahånàü rajasàü bahånàü ca tamasàü tadubhayamuktamiti / ki¤ca yadi sattvàditrayamekaikavyaktireva syàt tat trayaü vibhveva vaktavyam / ekadà 'nekabrahmàõóàdisçùñi÷ravaõàt / tathà ca kàryàõàmanantavaicitryaü na ghañate / na ca saüyogavaicitryàdvaicitryaü syàditi vàcyam / vibhånàü trayàõàü guõànàü svataþ saüyogavaicitryàsambhavàt / dravyàntarasya càvacchedakãbhåtasyàbhàvàditi / tasmàt sattvàdãnyasaïkhyavyaktikànyeva dravyàõi / teùu tritvavacanaü tu sattvatvàdivibhàjakopàdhitrayeõa vai÷eùikàõàü navadravyavacanavaditi siddham / tàni ca sattvàdãni yathàyogyamaõuvibhuparimàõakàni / anyathà rajasa÷calasvabhàvatvavacanavirodhàt / àkà÷akàraõatvasya ca vibhutvaucityàt / sarveùàü kàraõadravyàõàü vibhutve kàryàõàü paricchinnatvànupapatte÷ca / nanvevaü vai÷eùikoktànyeva pàrthivàõvàdãni prakçtirityàyàyamiti cenna / gandhàdiguõa÷ånyatvena kàraõadravyeùu pçthivãtvàdyabhàvato 'smàkaü vi÷eùàt / taduktaü viùõupuràõàdiùu // avyaktaü kàraõaü yat tat pradhànamçùisattamaiþ / procyate prakçtiþ såkùmà nityaü sadasadàtmakam // ÷abdaspar÷avihãnaü tadråpàdibhirasaüyutam / triguõaü tajjagadyoniranàdiprabhavàpyayam // ityàdinà / vai÷eùikàõàü kàraõadravyeùu gandhàdyanumànaü tu bhàùye 'smàbhirniràkçtam / athaivamapi prakçteraõuvibhusàdhàraõasattvàdyanekavyaktirupatve 'paricchinnatvaikatvàkriyatvasiddhàntakùatiriti maivam / kàraõadravyatvaråpaprakçtitvenaivàparicchinnatvavacanàt / gandhatvena gandhànàü pçthivãvyàpakatàvat / àkà÷àdiprakçtãnàü vibhutvenaiva prakçtivibhutvasiddhàntopapatte÷ca / tathà puruùabhedena sargabhedena ca bhedàbhàvasyaivaika÷abdàrthatvàt / ajàmekàmiti ÷rutitastathà 'vagamàt / athàdhyavasàyàbhimànàdikriyàràhityasyaivàkriya÷abdàrthatvàt / anyathà ÷rutismçtiùåktasya prakçtikùobhasyànupapatteriti / prakçtigatà÷càpare vi÷eùà bhàùye draùñavyàþ / prakçtyanumànaü cedam / sukhaduþkhamohàtmakaü mahadàdikàryaü sukhaduþkhamohàtmakadravyakàryaü sukhaduþkhamohàtmakatvàt vastràdikàrya÷ayyàdivaditi / ÷rutismçtã càtrànugràhakastarkaþ / evaü sàmànyato 'numitàyàþ prakçtervi÷eùàþ ÷àstràdyogàccàvagantavyàþ / anumànasya sàmànyamàtraviùayakatvàt / nanvantareva sukhàdikamupalabhyate bàhyavastuùu sukhàdau kiü pramàõaü yena dçùñàntatà syàditi / ucyate / antaþkaraõasya sukhàdihetutayà viùayeùu sukhàdikaü sidhyati / na ca råpàdigatottamatvàdikameva sukhàdyutpàdane niyàmakam / uttamatvàderjàtiråpatve nãlatvapãtatvàdinà jàtisàïkaryàpatteþ / kàlàdibhedairekasyà eva råpavyakteþ sukhaduþkhotpàdakatvàcca / ataþ sukhàdimattvamevottamatvàdikam / ki¤ca ghañaråpamiti pratyayavat strãsukhaü candanasukhamityàdipratyayàdapi viùaye sukhàdyucitam / adhikaü tu bhàùye draùñavyam / tadevaü prakçtirniråpità / mahattattvaü niråpyate / prakçteþ sakà÷àdbuddhyàkhyaü mahattattvaü jàyate / tasya dharmàdiråpaprakçùñaguõayogàn mahatsa¤j¤à tadeva ca lakùaõam / mahàn buddhiþ praj¤etyàdaya÷ca tasya paryàyàþ / tathà coktamanugãtàyàm / mahànàtmà matirviùõurjiùõuþ ÷ambhu÷ca vãryavàn / buddhiþ praj¤opalabdhi÷ca tathà brahmà dhçtiþ smçtiþ // paryàyavàcakairetairmahànàtmà nigadyate / sarvataþ pàõipàda÷ca sarvato 'kùi÷iromukhaþ // sarvataþ ÷rutimàülloke sarvaü vyàpya sa tiùñhati / aõimà laghimà pràptirã÷àno jyotiravyayaþ // j¤ànavanta÷ca ye kecidalubdhà jitamanyavaþ / vimuktàþ sarva evaite mahattvamupayàntyuta / viùõurevàdisargeùu svayambhårbhavati prabhuþ // iti / atra sattvàdyaü÷atrayeõa mahato devatàtrayopàdhitvàt tadavivekena brahmaviùõu÷ivatvavacanam / taduktaü viùõau / sàttviko ràjasa÷caiva tàmasa÷ca tridhà mahàn / iti / màtsye ca / savikàràt pradhànàt tu mahattattvamajàyata / mahàniti yataþ khyàtirlokànàü jàyate sadà // guõebhyaþ kùobhyamàõebhyastrayo devà vijaj¤ire / ekà mårtistrayo devà brahmaviùõumahe÷varàþ // iti / aõimetyàdibhàvanirde÷o dharmadharmyabhedàt / brahma÷aïkaràpekùayà 'pyàdau viùõuråpeõaiva mahànàvirbhavatãti viùõurevetyardhenoktam / ekameva mahattattvamaü÷ato rajastamaþsambhedena pariõataü sad vyaùñijãvànàmupàdhiradharmàdiyuktaü kùudramapi bhavati / mahaduparàgàdviparãtamiti sàïkhyasåtràt / mahattattvasya pràdhànyenàsàdhàraõyena càdhyavasàyo vçttiþ / mahadahaïkàramanastritayàtmakasyàntaþkaraõasya mahattattvaü bãjàvastheti / atra prakçtermahàn mahato 'haïkàra ityàdisçùñikrame ÷àstrameva pramàõam / anumànena sàmànyataþ kàryàõàü sakàraõakatvamàtrasiddheþ na tu sçùñau bhåtàdikramo và 'ntaþkaraõàdikramo vetyekataravadhàrakamanumànaü sambhavati / spaùñaliïgàbhàvàt / ÷rutismçtyanugçhãtaü yathàkatha¤cilliïgaü tu mahadàdikrame 'stãti bhàùye 'smàbhiþ pradar÷itam / mahattattvaü niråpitam / ahaïkàro niråpyate / mahattattvàdahaïkàra utpadyate / aïkuràt ÷àkhàvat / tasya càbhimànavçttikatvàdahaïkàrasa¤j¤à / kumbhakàrasa¤j¤àvat / tadeva lakùaõam / tasya ca paryàyàþ kaurme proktàþ / ahaïkàro 'bhimàna¤ca kartà mantà ca saüsmçtaþ / àtmà ca prakulo jãvo yataþ sarvàþ pravçttayaþ // iti / sa càhaïkàrastrividhatayà trividhakàryahetuþ / taduktaü kaurme / vaikàrikastaijasa÷ca bhåtàdi÷caiva tàmasaþ / trividho 'yamahaïkàro mahataþ sambabhåva ha // taijasàdindriyàõi syurdevà vaikàrikàdda÷a / ekàda÷aü mana÷càtra svaguõenobhayàtmakam // bhåtatanmàtrasargastu bhåtàderabhavan prajàþ / iti / vaikàrikaþ sàttvikaþ / taijaso ràjasaþ / svaguõenindriyavçttiùu sàhàyyaråpeõotkarùeõa / ubhayàtmakaü j¤ànakarmobhayendriyàtmakam / anyatramanà abhåvaü nà '÷rauùamityàdi÷rutyà manaso j¤ànakarmobhayendriyasahakàritvasiddheriti / ekàda÷endriyadevà÷ca / digvàtàrkapraceto÷vivahnãndropendramitrakàþ / candra÷ca iti / ahaïkàro niråpitaþ / indriyàdãni niråpyante / ahaïkàràdàdau mana utpadyate / ÷abdaràgàcchrotramasya jàyate bhàvitàtmanaþ / råparàgàt tathà cakùurghràõaü gandhajighçkùayà // ityàdinà mokùadharmàdàvindriyàdãnàü manovçttiràgàdikàryatva÷ravaõàt / tata÷càhaïkàràt saïkalpapårvakaü da÷endriyàõi pa¤catanmàtràni cotpadyante / indriyatanmàtrayo÷ca kàryakàraõabhàvasyàbhàvàt kramaniyamo nàsti / tatrendriyeùu nàstyavàntarakàryakàraõabhàvaþ pramàõàbhàvàt / tanmàtreùu tvasti / sa yathà / ÷abdatanmàtràdvakùyamàõakrameõa spar÷atanmàtraü ÷abdaspar÷obhayaguõakamevaü krameõaikaikaguõavçddhyà paratanmàtratrayaü pårvapårvatanmàtrebhya utpadyate pàta¤jalabhàùye tanmàtreùu krameõaikaikaguõavçddhivacanàt / tata÷ca pa¤catanmàtrebhyaþ pa¤cabhåtàni jàyante / tatràhaïkàràt pa¤catanmàtràõàü taddvàrà bhåtànàü cotpattau kramaþ kårmaviùõvàdipuràõeùåktaþ / yathà kårme / bhåtàdistu vikurvàõaþ ÷abdamàtraü sasarja ha / àkà÷aü suùiraü tasmàdutpannaü ÷abdalakùaõam // àkà÷astu vikurvàõaþ spar÷amàtraü sasarja ha / vàyurutpadyate tasmàt tasya spar÷o guõo mataþ // ityàdikrameõeti / nanvevamàkà÷àdibhåtacatuùñayasyàpi tattvàntaràrambhakatvena prakçtitvàpattyà kevalavikçtitvasiddhàntakùatiriti cenna / àkà÷àdãnàü spar÷àditanmàtreùvahaïkàropaùñambhamàtreõa kàraõatvasya puràõeùåktatvàditi / tadevaü trayoviü÷atitattvànàmutpattiruktà / tatra pa¤cabhåtàni varjayitvà 'haïkàraü ca buddhau prave÷ya saptada÷akaü liïga÷arãrasa¤j¤aü bhavati vahnerindhanavadàtmano 'bhivyaktisthànatvàt / tacca sarvapuruùàõàü sargàdàvutpadya pràkçtapralayaparyantaü tiùñhati / tenaiva cehalokaparalokayoþ saüsaraõaü jãvànàü bhavati / pràõa÷ca buddhereva vçttibheda ityato na liïga÷arãràt pçthaï nirdi÷yate / tasya liïga÷arãrasya såkùmàõi pa¤cabhåtànyà÷raya÷citràdivadà÷rayaü vinà paramasåkùmasya lokàntaragamanàsambhavàt / idaü ca liïga÷arãramàdau svayambhuva upàdhibhåtamekameva jàyate / tasyaiva viràóàkhyavakùyamàõasthåla÷arãravat / tata÷ca vyaùñijãvànàmupàdhibhåtàni vyaùñiliïga÷arãràõi tadaü÷abhåtàni tato vibhajyante / piturliïga÷arãràt putraliïga÷arãravat / taduktaü såtrakàreõa / vyaktibhedaþ karmavi÷eùàditi / manunà 'pyuktam / teùàü tvavayavàn såkùmàn ùaõõàmapyamitaujasàm / sannive÷yàtmamàtràsu sarvabhåtàni nirmame // iti / ùaõõàmiti ùaóindriyaü samastaliïga÷arãropalakùakam / tathà ca svayambhåþ svaliïga÷arãràvayavàn såkùmàn alpàn àtmamàtràsu svàü÷acetaneùu saüyojya sarvapràõinaþ sasarjetyarthaþ / liïga÷arãraü niråpitam / sthåla÷arãrotpattirucyate / da÷aguõitamahattattvamadhye 'haïkàro 'haïkàrasyàpi da÷aguõitasya madhye vyoma vyomno 'pi da÷aguõitasya madhye vàyurvàyorapi da÷aguõitasya madhye tejaþ tejaso 'pi da÷aguõitasya madhye jalaü jalasyàpi da÷aguõitasya madhye pçthivã samutpadyate / saiva sthåla÷arãrasya bãjam / tadeva ca pçthivãråpaü bãjamaõóaråpeõa pariõamate / tasyàpi da÷aguõitasyàõóaråpasya pçthivyàvaraõasya madhye caturda÷abhuvanàtmakaü svayambhuvaü sthåla÷arãraü tatsaïkalpàdevotpadyate / tenaiva ÷arãreõa svayambhårnàràyaõa ityucyate / taduktaü manunà svayambhuvaü prakçtya / so 'bhidhyàya ÷arãràt svàt sisçkùurvividhàþ prajàþ / apa eva sasarjàdau tàsu bãjamavàsçjat // tadaõóamabhavaddhaimaü sahasràü÷usamaprabham / tasmin jaj¤e svayaü brahmà sarvalokapitàmahaþ // sa vai ÷arãrã prathamaþ sa vai puruùa ucyate / àdikartà sa bhåtànàü brahmàgre samavartata // àpe nàrà iti proktà àpo vai narasånavaþ / tà yadasyàyanaü pårvaü tena nàràyaõaþ smçtaþ // ityàdineti / tata eva càdipuruùàt vyaùñipuruùàõàü vibhàgàdante ca tatraiva layàt sa eva caika àtmeti ÷rutismçtyorvyavahriyate / ato na vyavahàraparatayà nàràyaõa eva sarvabhåtànàmàtmeti ÷rutismçtivirodha iti / tata÷ca sa nàràyaõo viràñ ÷arãrã svanàbhikamalakarõikàsthànãyasya sumerorupari caturmukhàkhyasvayambhuvaü sçùñvà taddvàrà 'nyànapi vyaùñi÷arãriõaþ sthàvaràntàn sasarja / tathà ca smaryate / taccharãrasamutpannaiþ kàryaistaiþ karaõaiþ saha / kùetraj¤àþ samajàyanta gàtrebhyastasya dhãmataþ // iti / yattu ÷eùa÷àyino nàràyaõasya nàbhikamala÷rotracakùuràdibhya÷caturmukhasyàvirbhàvaþ ÷råyate taddainandinasargeùveva kalpabhedena mantavyam / dainandinapralayeùveva hi nàràyaõa÷arãre pravi÷yaikãbhåya suptànàü devànàü caturmukhàdikrameõàvirbhàvaþ ÷eùa÷àyinaþ sakà÷àdghañate na tvàdisargeùu / dainandinapralaya eva lãlàvigraheõa ÷ayanàditi / tadevaü saïkùepata÷caturviü÷atitattvàni teùàü sçùñiråpaü prayojanaü coktam / tatra yadyasmàjjàyate tasya tadàpåraõenaiva sthitiþ tatastasya saühàro 'pi tatraiva bhavati / yadyasmàjjàyate tattvaü tattatra pravilãyate / lãyante pratilomàni jàyante cottarottaram // iti bhàratàdibhya iti / ete ca sçùñisthitisaühàraråpàþ sthålà eva pariõàmà÷caturviü÷atitattvànàü kåñasthapuruùavivekàya pradar÷itàþ / såkùmà apyanye pratikùaõapariõàmà eteùàü smaryante / tathà / nityadà hyaïgabhåtàni bhavanti na bhavanti ca / kàlenàlakùyavegena såkùmatvàttanna dç÷yate // iti / ata÷ca sarvaü jaóavastu paramàrthataþ sarvadaivàsaducyate / tata÷ca tasmàdvirajyàtmaiva paramàrthasatyo duþkhabhãrubhirdraùñavyaþ / taduktamanugãtàyàm / avyaktabãjaprabhavo budhiskandhamayo mahàn / mahàhaïkàraviñapa indriyàïkurakoñaraþ // mahàbhåtapra÷àkha÷ca vi÷eùaprati÷àkhavàn / sadàparõaþ sadàpuùpaþ ÷ubhà÷ubhaphalodayaþ // àjãvaþ sarvabhåtànàü brahmavçttaþ sanàtanaþ / etajj¤àtvà ca tattvena j¤ànena paramàsinà // chittvà càkùaratàü pràpya jahàti mçtyujanmanã / iti ÷rãvij¤ànabhikùuviracite sàïkhyasàre vivekapratiyoginàü prakçtyàdãnàü svaråpaparicchedaþ // * // iti sàïkhyasàrasya pårvabhàgaþ // ----------------------------------------------------------------------- athottarabhàgaþ // prathamaþ paricchedaþ // atha ÷iùyaiþ sukhenaiva grahãtuü padyamàlayà / vivekasyànuyogyàtmà puruùàkhyo niråpyate // ViSs_2,1.1 // tatra sàmànyataþ siddho jàne 'hamiti dhãbalàt / draùñà 'to nityavibhvàdidharmaireva sa sàdhyate // ViSs_2,1.2 // bhoktà nityastadarthatvàt tatkarmotpàditatvataþ / mahadàdivikàràõàü sarveùàmavi÷eùataþ // ViSs_2,1.3 // api càdçùñasaüskàràdhàratvàdbãjaråpataþ / dhãranàdirato 'syà÷ca siddhà bhokturanàdità // ViSs_2,1.4 // svasvàmibhàvànàditvamçte bhoktçvyavasthiteþ / svabhaktavçttisaüskàravattvaü svatvaü tu buddhiùu // ViSs_2,1.5 // svàmyaü svaniùñhasaüskàrahetuvçtte÷ca bhoktari / ata÷ca ghañate svatvanà÷e kaivalyamàtmanaþ // ViSs_2,1.6 // bhoktu÷cànàdibhàvasya vinà÷e hetvasambhavàt / na nà÷o bhokturastãti bhoktà nityo hi sidhyati // ViSs_2,1.7 // janyo j¤ànaprakà÷o 'sya nityatve tu na yujyate / na hyaprakà÷e kutràpi prakà÷otpattirãkùyate // ViSs_2,1.8 // kàrye prakà÷àkhyaguõe 'vayavànàü hi tadguõaþ / kàraõaü tena nànityaþ prakà÷o nityavastuni // ViSs_2,1.9 // prakà÷à÷rayasaüyogàt prakà÷abhåma indhane / àdar÷e càvçterbhaïgàt prakà÷otpattivibhramaþ // ViSs_2,1.10 // tasmànnityàtmano j¤ànaü nityaü vàcyaü tathà sati / làghavàjj¤ànamevàtmà niràdhàraþ prakalpyate // ViSs_2,1.11 // anà÷ritatayà dravyaü saüyogàde÷ca tanmatam / ato j¤àne 'hamityàdibuddhirapyupapadyate // ViSs_2,1.12 // piõóe 'handhãrhi måóhànàü dhruvaivànàdidoùataþ / saüyogàttatra piõóe tu j¤ànavattvamatiþ pramà // ViSs_2,1.13 // santu và ' 'dheyatà 'lpatvajanmanà÷àdibuddhayaþ / ÷rotrasya nabhasãvàrthaj¤ànasya j¤ànamàtrake // ViSs_2,1.14 // tasmàllàghavatarkeõa bàdhakàbhàvatastathà / ÷rutyàdibhi÷ca nityàtmà cidråpeõaiva sidhyati // ViSs_2,1.15 // tajj¤ànaü vibhu nityatvàddehavyàpitayà 'pi ca / madhyatve nà÷ità hi syàdaõutve và 'lpade÷atà // ViSs_2,1.16 // vibhutve 'pi svadhãvçttereva sàkùànnirãkùaõàt / na sarvatra sadà sarvabhànaü j¤àne prasajyate // ViSs_2,1.17 // arthabhànaü citàvarthapratibimbo mato budhaiþ / vçttereva cittau sàkùàtpratibimbanayogyatà // ViSs_2,1.18 // ato 'saïge 'pi kåñasthacaitanye vibhuni dhruve / vçttidvàrakamevànyabhànaü phalabalàn matam // ViSs_2,1.19 // anvayavyatirekàbhyàü vçttijanyatayà 'khilaþ / vçtyaikàdhikaraõyena kàmàdirdhãùu nàtmasu // ViSs_2,1.20 // ato 'ntaþsvavikàràõàü svasvabuddhiùvavasthiteþ / kåñàstha eva sarvo 'pi cidàkà÷agaõaþ samaþ // ViSs_2,1.21 // nitya÷uddho nityabuddho nityamukto nira¤janaþ / svaprakà÷o niràdhàraþ pradãpaþ sarvavastuùu // ViSs_2,1.22 // nanvevamekataivàstu làghavàdàtmanàü svavat / dhãùveva sukhaduþkhàdivaidharmyàditi cenna tat // ViSs_2,1.23 // bhogàbhogàdivaidharmyeõaikaråpe 'pi cidgaõe / ÷rutismçtibhyàmuktena bhedasiddheþ parasparam // ViSs_2,1.24 // sukhàdipratibimbhàtmà bhogo 'pyasya na vastutaþ / tathà 'pyasya citau bhàvàbhàvau syàtàü hi bhedakau // ViSs_2,1.25 // aupàdhikau yathà ÷yàmaràgau sphañikabhedakau / svadçùñànta÷ca viùamo vaidharmyàsiddhito 'mbare // ViSs_2,1.26 // iti ÷rãvij¤ànabhikùuviracite sàïkhyasàre puruùasvaråpaparicchedaþ // * // ---------------------------------------------------------------------- atha dvitãyaþ paricchedaþ // athàtmànàtmavaidharmye guõadoùàtmake tayoþ / vakùye vistàrato yena viveko 'tisphuño bhavet // ViSs_2,2.1 // sàmànyàtmaghanàkà÷e sànnidhyerita÷aktibhiþ / jàyate lãyate bhåtvà bhåyo 'yaü jagadambudaþ // ViSs_2,2.2 // triguõàtmaka÷aktãnàü pariõàmairata÷citiþ / àdhàravidhayà vi÷vopàdànamavikàrataþ // ViSs_2,2.3 // yathà ' 'dharatayà toyaü dharopàdànamiùyate / svasthapàrthivatanmàtradvàreõaivaü citirmatà // ViSs_2,2.4 // ato jagadupàdànamapi brahmàvikàrataþ / kåñasthanityaparyàyaparamàrthasaducyate // ViSs_2,2.5 // svàrthatvàt svànubhåtyà ca siddhatvàt paramàrthasat / svataþ sthityà svataþ siddhyà lokaiþ sanniti hãryate // ViSs_2,2.6 // pratikùaõavikàreõa taistai råpairapàyataþ / prakçtyàdirasat sarvo jaóàrtho 'bdhau taraïgavat // ViSs_2,2.7 // yattu kàlàntareõàpi nànyasa¤j¤àmupaiti vai / pariõàmàdisambhåtàü tadvastvityàdikasmçteþ // ViSs_2,2.8 // paràrthàdhãnasattvàcca paradçùñyà ca siddhitaþ / parataþ sannasanneva tatparàpekùayà mataþ // ViSs_2,2.9 // sato 'stitvaü tu nàsattà nàstitve satyatà kutaþ / iti gàruóata÷caivaü sadasattvavyavasthiteþ // ViSs_2,2.10 // ato na sannàsadidaü jagat sadasadàtmakam / asadviùayakatvàcca tasya dhãstàttviko bhramaþ // ViSs_2,2.11 // jagadvçkùasya caitanyaü sàro 'sàrastathetarat / prapa¤casya sthiràü÷o hi citirevàvikàrataþ // ViSs_2,2.12 // tadanyadakhilaü tucchamasàratvàdudãryate / tathà 'nçtamasaccàpi tadapekùàsthiratvataþ // ViSs_2,2.13 // evaüvidhaivàtmasattà anyàsattà ca dar÷ità / vàsiùñhàdau vistarato yathà le÷àttaducyate // ViSs_2,2.14 // svapno jàgratyasadråpaþ svapne jàgradasadvapuþ / mçtirjanmanyasadråpà mçtau janmàpyasanmayam // ViSs_2,2.15 // jaganmayã bhràntiriti na kadàpi na vidyate / vidyate na kadàcicca jalabudbudavat sthitam // ViSs_2,2.16 // àtmaivàsti paraü satyaü nànyàþ saüsàradçùñayaþ / ÷uktikàrajataü yadvadyathà marumarãcikà // ViSs_2,2.17 // asti sarvagataü ÷àntaü paramàtmaghanaü ÷uci / acintyacinmàtravapuþ paramàkà÷amàtatam // ViSs_2,2.18 // tatsarvagaü sarva÷akti sarvaü sarvàtmakaü svayam / yatra yatra yathodeti yathà ' 'ste tatra tatra vai // ViSs_2,2.19 // àvirbhàvatirobhàvamayàstribhuvanormayaþ / sphurantyatitate yasmin maràviva marãcayaþ // ViSs_2,2.20 // asateva satã toyanadyeva laharã calà / manasevendrajàla÷rãrjàgatã pravitanyate // ViSs_2,2.21 // brahmaõà tanyate vi÷vaü manasaiva svayambhuvà / manomayamato vi÷vaü yannàma paridç÷yate // ViSs_2,2.22 // yo hya÷uddhamatirmåóho råóho na vitate pade / vajrasàramidaü tasya jagadastyasadeva sat // ViSs_2,2.23 // avyutpannasya kanake kànake kañake yathà / kañakaj¤aptirevàsti na manàgapi hemadhãþ // ViSs_2,2.24 // tathà 'j¤asya puràgàranaganàgendrabhàsurà / iyaü dç÷yadçgevàsti na tvanyà paramàrthadçk // ViSs_2,2.25 // ityàdivàkyairvàsiùñhe nàtyantàsatyatodità / jagato 'paravàkyairhi satkàryaü pràkçtaü matam // ViSs_2,2.26 // nàmaråpavinirmuktaü yasmin santiùñhate jagat / tamàhuü prakçtiü kecin màyàmeke 'pare tvaõån // ViSs_2,2.27 // suùuptàvasthayà cakrapadmarekhà÷ilodare / yathà sthità citerantastatheyaü jagadàvalã // ViSs_2,2.28 // prakçtivratatirvyomni jàtà brahmàõóasatphalà / ityàdivàkyaiþ sàïkhyãyasatkàryàdyupavarõanàt // ViSs_2,2.29 // iti ÷rãvij¤ànabhikùuviracite sàïkhyasàre àtmànàtmanoþ satyatvàsatyatvavaidharmyaparicchedaþ // * // ---------------------------------------------------------------------- atha tçtãyaþ paricchedaþ // tadevàtmanaþ sattà dar÷ità 'nyavilakùaõà / atha cidråpatàü vakùye buddhivçttivilakùaõàm // ViSs_2,3.1 // anubhåti÷citirbodho vedanaü cocyate pumàn / vedyaü jaóaü tamo 'j¤ànaü pradhànàdikamucyate // ViSs_2,3.2 // vedanaü vedyasambandhàdeva vettrabhidhãyate / yathà prakà÷yasambandhàt prakà÷o 'pi prakà÷akaþ // ViSs_2,3.3 // yathà và 'rthoparàgeõa bhànamarthasya bhàsakam / evaü vedyoparaktasyàsvàü÷asyàdhàratàü '÷ini // ViSs_2,3.4 // asaïgàyàü citau vedyoparàgo 'yaü na dhãùviva / kintu sàkùàddvàrato và citi tatpratibimbanam // ViSs_2,3.5 // bàhyaü vçttyàkhyakaraõàbhàvàdanuparàgataþ / citirnaivekùate cetyaü vibhutve 'pi ca sarvataþ // ViSs_2,3.6 // tathà cidapi vçttyàkhyakaraõàbhàvato 'rthavat / svagocaràü vçttimçte tiùñhatyaj¤àtasattayà // ViSs_2,3.7 // tadevaü cinniràkàrà prakà÷àkà÷aråpiõã / tiùñhatyavyaktaråpà ca mokùàdau vçttyabhàvataþ // ViSs_2,3.8 // buddhivçttistu sàkàrà paricchinnà ca dãpavat / vyaktà ca sarvadà tadvadasaïkhyà kùaõabhaïgurà // ViSs_2,3.9 // jaóà ca paradç÷yatvàdghañadãpàdivan matà / vçtteþ prakà÷atà tvarthàkàratvàdakùataiva hi // ViSs_2,3.10 // yathà 'syàkàratàrhatvàdàdar÷astatprakà÷akaþ / sarvàkàratvayogyatvàt saivaü sarvaprakà÷ikà // ViSs_2,3.11 // na punarvçttidraùñçtvaü citastadbhinnadraùñçtà / vçtteryato gauravaü syàddvayorj¤àtçtvakalpane // ViSs_2,3.12 // buddhyàråóhaü tvanyavastu taddvàrà pratibimbitam / pa÷yatyanubhavo nànyo draùñà buddhyàdiko 'khilaþ // ViSs_2,3.13 // ityevaü buddhivçttibhyo vailakùaõyaü citãritam / cidacittvàkhyavaidharmyaü dehàdibhyaþ sphuñantvidam // ViSs_2,3.14 // anyonyapratibimbena sàråpyàdvçtibodhayoþ / bodhavyavahçtirvçttau lohe 'gnivyavahàravat // ViSs_2,3.15 // naivàlpabuddhyà÷akyo 'yaü viveko vçttibodhayoþ / tàrkikà yatra sammåóhàþ sàïkhyànàü ÷reùñhatà yataþ // ViSs_2,3.16 // vij¤ànavàdino bauddhà vçttibodhàvivekataþ / j¤àtàtmatva÷rutau måóhà menire kùaõikàü citim // ViSs_2,3.17 // sattvapuüso viveko 'yaü vçttitadbodharåpayoþ / nà÷akyaþ sudhiyàü yadvaddhaüsànàü kùãranãrayoþ // ViSs_2,3.18 // etadanta÷ca saüsàro mokùàstatraiva saüsthitaþ / yadvçttibhyo vivekena tadbodhasyàvadhàraõam // ViSs_2,3.19 // sarvo 'pyanubhavaü veda na ka÷cidapi vedatàm / vivekamàtramasmin hi bhàsamàne 'pyapekùate // ViSs_2,3.20 // àtmà vivektuü bàhyàrthe na ÷akyo vçtimi÷raõàt / ato vçttau vivektavyo vçttibodhatayaiva saþ // ViSs_2,3.21 // yathà buddhyà vivekàrho nàgniraïgàrami÷raõàt / so 'ïgàre tu vivekàrho kàùñhadagdhçtayà sphuñam // ViSs_2,3.22 // ataeva ÷rutau svapne dç÷yavçttivivekataþ / svayaüjyotiþsvaråpeõa tasyà draùñà pradar÷itaþ // ViSs_2,3.23 // sàkùàt prakà÷o yo yasya sa tadbhinno mato budhaiþ / ghañàdibhyo yathà ' 'loka àlokàccàpi vçttayaþ // ViSs_2,3.24 // vçtteþ sàkùàt prakà÷atvàdato 'nubhavaråpakaþ / vçttibhyo bhinna àtmeti ÷ãghro màrgaþ svadar÷ane // ViSs_2,3.25 // evamàdiprakàreõa buddhisattvaprakà÷ataþ / vilakùaõatayà siddha÷citprakà÷o 'sya bhàsakaþ // ViSs_2,3.26 // svapnadehàdidçùñàntaistasmàcchrutyàdidar÷itaiþ / jàgraddehendriyàrthebhya÷citirbhinnatayà matà // ViSs_2,3.27 // svapne dehàdikaü sarvaü cidbhinnaü citi bhàsate / jàgratyevaü vi÷eùastu yadbàhyamapi bhàsate // ViSs_2,3.28 // svapne manomayatvàcca sàkùàccidviùayo 'khilam / karaõadvàrato bàhyaü cito jàgrati gocaraþ // ViSs_2,3.29 // sarvaü dehàdikaü svapnajàgratorekaråpataþ / bhàti cidvyomni nàtràrthabàhyàntarbhedato bhidà // ViSs_2,3.30 // cidvyomni vàsanàto dhãþ pramàõàdvà 'rtharåpiõã / tata÷cito 'rthabhànaü yat tat samaü svapnajàgratoþ // ViSs_2,3.31 // tadidaü svànubhåtyaiva procyate na parokùataþ / svapnadçùñàntasadç÷o nopàyo 'styàtmadar÷ane // ViSs_2,3.32 // suùuptau hi yathà svapne svàtmanyevekùate 'khilam / àtmànaü caikade÷asthaü manyate jàgare tathà // ViSs_2,3.33 // suùuptiràtmanastattvaü svaråpàvasthitestadà / jàgratsvapnau màyikau tu mçùàsàråpyato dhiyà // ViSs_2,3.34 // buddheþ suùuptistamasà ' 'varaõaü tadvilakùaõà / citeþ suùuptirvçttyàkhyadç÷yàvaraõa÷ånyatà // ViSs_2,3.35 // pårõaþ kåñasthanitya÷ca svasvadhãmàtravçttidçk / vçttyàkhyadç÷yavirahàt sarvadà nekùate pumàn // ViSs_2,3.36 // vçttide÷e yathà bodhastathà sarvatra sarvadà / vçthaiva tapyate måóhairvyayanà÷àdinà ' 'tmanaþ // ViSs_2,3.37 // duþkhabhogamahàroganidànaü dehagehinã / buddhirna tyajyate måóhairmahànidràsukhaü yataþ // ViSs_2,3.38 // anàdibuddhigàrhasthyaü vivekastyajyate na cet / na mokùo bàhyasannyàsàdihàmutràsukhaü param // ViSs_2,3.39 // samacinmàtraråpeùu svaparàtmasu sarvadà / buddhimàtravivekena svaparàdibhidà mçùà // ViSs_2,3.40 // cinmàtre nirguõe svàminyàropyaivàtmakartçtàm / svàmyavaj¤àparàdhena vadhyate dhãþ svakarmabhiþ // ViSs_2,3.41 // sàdhvã tu dhãþ patiü dçùñvà yàthàtathyena tatparà / ihànandamayã cànte patidehe layaü vrajet // ViSs_2,3.42 // nàhaü kartà sukhã duþkhã cinmàtràkà÷aråpakaþ / evaü nàthaü cintayantã na patyurduþkhabhogadà // ViSs_2,3.43 // iti ÷rãvij¤ànabhikùuviracite sàïkhyasàre àtmànàtmano÷cidacittvavaidharmyaparicchedaþ // * // ---------------------------------------------------------------------- atha caturthaþ paricchedaþ // ityevamàtmanaþ prokto buddhyàdibhyo vilakùaõaþ / citprakà÷o 'dhunà ' 'nandaråpatà vakùyate tathà // ViSs_2,4.1 // duþkhaü kàmasukhàpekùà sukhaü duþkhasukhàtyayaþ / iti smçteþ sukhàtmatvaü nityanirduþkhatà ' 'tmanaþ // ViSs_2,4.2 // paribhàùàbalàdråóhibàdhaþ sarvatra sammataþ / anyathà paribhàùeyaü mokùa÷àstre bhavedvçthà // ViSs_2,4.3 // yadvà parokùavàdena paramapriyatàptaye / råpikà sukhagãþ puüsi vibhutvàptyai sva÷abdavat // ViSs_2,4.4 // nànandaü na nirànandamityàdi÷rutibhiþ sphuñam / àtmanyànandaråpatvaniùedhàdyuktisaüyutàt // ViSs_2,4.5 // upàsàdyartha÷ånyatvànneti neti ÷rutestathà / niùedhavàkyaü balavadvidhivàkyàditi sthitiþ // ViSs_2,4.6 // nirnirànandamiti ca svopàdhyànandabhoktçtàm / svàmitvaråpiõãü vakti na nirdhana itãva hi // ViSs_2,4.7 // preyo 'nyasmàcca sarvasmàditi ÷rutyà sukhàdapi / ukta àtmà priyastasya sukhatvokti÷ca nocità // ViSs_2,4.8 // ànandàdyàþ pradhànasya iti vedàntasåtrataþ / vedànte 'pi na siddhànta àtmanaþ sukharåpatà // ViSs_2,4.9 // vistàràdbrahmamãmàüsàbhàùye 'smàbhiþ parãkùitam / citerasukharåpatvaü premà vyàkhyàyate 'dhunà // ViSs_2,4.10 // mà na bhåvamahaü ÷a÷vadbhåyàsamiti råpakaþ / nirnimitto 'nuràgo yaþ sa premà parama÷citi // ViSs_2,4.11 // anyà÷eùatayà buddheþ sneho 'yaü na sukheùvapi / ataþ priyatamaþ svàtmà nànyo 'to hyadhikaþ priyaþ // ViSs_2,4.12 // àtmatvenàtmani premà na sukhatvàdyapekùate / ahaü syàmiti cedyasmàt sukhaü syàmiti neùyate // ViSs_2,4.13 // tathà ca sukhatàduþkhàbhàvate và ' 'tmatà 'pi ca / premõi prayojikà siddhà svataþpremàtmataiva tu // ViSs_2,4.14 // tasmàdvastuta àtmaiva priyo naipàdhikatvataþ / aupàdhikãtaraprãtirasthiratvànna tàttvikã // ViSs_2,4.15 // prãtiranyatra cànityàvivekàdyaiþ sukhàdiùu / àtmaprãtistu nityà 'to nityànandaþ pumàn mataþ // ViSs_2,4.16 // àtmanaþ priyatàü buddhiryadi pa÷yet samàhità / sarvàti÷àyinãü tarhi sukhàbdhau kiü na majjati // ViSs_2,4.17 // priyadar÷anato buddheþ sukhaü lokeùu dç÷yate / ato 'numeyaü paramapriyadçùñyà paraü sukham // ViSs_2,4.18 // àtmàrthatvena sarvatra prãtiràtmà svataþ priyaþ / iti ÷a÷vacchrutiþ pràha àtmadçùñividhitsayà // ViSs_2,4.19 // tato 'pyanupamaü j¤eyaü priyàtmekùaõataþ sukham / bhu¤jate tat sukhaü dhãrà jãvanmuktà mahàdhiyaþ // ViSs_2,4.20 // antaràtmasukhaü satyamavisaüvàdi yoginam / apa÷yan kçpaõo bàhyasukhàrthã va¤cito janaþ // ViSs_2,4.21 // sukhà÷ayà bahiþ pa÷yan dehã hãndriyarandhrakaiþ / vàtàyanairgçhãtvà 'ntaþ sukhaü vetti na bàhyadçk // ViSs_2,4.22 // dukhalabhyàn duþkhamayàn pariõàme 'tiduþkhadàn / viùayotthàn sukhàbhàsàn dhik svàtmasukharodhakàn // ViSs_2,4.23 // iti ÷rãvij¤ànabhikùuviracite sàïkhyasàre àtmànàtmanoþ priyàpriyatvavaidharmyaparicchedaþ // * // ---------------------------------------------------------------------- atha pa¤camaþ paricchedaþ / paricchedatrayeõoktaü saccidànandaråpakam / gãyamànaü ÷rutismçtyoràtmano lakùaõatrayam // ViSs_2,5.1 // tadvaiparãtyamanyeùàü lakùaõaü ceritaü sphuñam / àbhyàü tu guõadoùàbhyàü viveko doùahçt paraþ // ViSs_2,5.2 // nairguõyasaguõatvàdivaidharmyàõyaparàõyapi / bahåni vakùye saïkùepàt pumprakçtyorataþ param // ViSs_2,5.3 // dhiyo 'rthàkàrayà vçttyà janitatvàt sukhàdayaþ / sàmànàdhikaraõyena kalpyante làghavàd dhiyàm // ViSs_2,5.4 // mahadàderjaóatvena taddhetu÷ca jaóo mataþ / kàryakàraõasàjàtyaü dçùñaü loke hi sarvataþ // ViSs_2,5.5 // ata àtmà bodhamàtratayà sidhyati làghavàt / guõàþ sarve prakçtyàdervikàrà÷cetare 'khilàþ // ViSs_2,5.6 // àtmà tu nirguõastadvat kåñastha÷ca mato budhaiþ / citeþ kåñasthasa¤j¤à tu sthiratvàd girikåñavat // ViSs_2,5.7 // lepa÷cetarasambandhe tadråpairuparaktatà / yathà viùayasambandhàdbuddhau bhavati vàsanà // ViSs_2,5.8 // bhàõóàdau dravyayogàcca tattaddravyasya vàsanà / lepahetu÷ca sambandhaþ saïgaþ sambandhi cà¤janam // ViSs_2,5.9 // ato nira¤jano 'saïgo nirlepa÷cocyate pumàn / nabhaþpuùkarapatràdidçùñàntaiþ paramarùibhiþ // ViSs_2,5.10 // cinmàtrànanta÷aktyabdhau pumarthapavaneritàþ / sattvàdi÷aktayo yànti vi÷vabudbudaråpatàm // ViSs_2,5.11 // ata ã÷a÷cidàtmaiva jagataþ sannidhànataþ / maõivat prerakatvena jaóànàmayasàmiva // ViSs_2,5.12 // pumàneva jagatkartà jagadbhartà 'khile÷varaþ / svàmyarthe mçtyavadyasmàjjaóavargaþ pravartate // ViSs_2,5.13 // karaõàni ca deheùu ràjàrthamadhikàrivat / bhogyajàtaü manomantriõyarpayanti svabhàvataþ // ViSs_2,5.14 // tairbhogyairyuktamàtmànamàvedayati dhã÷citi / ãkùàmàtreõa tadbhuïkte ràjevàtmà 'khile÷varaþ // ViSs_2,5.15 // dhanàderã÷varo deho dehasyendriyamã÷varam / indriyasye÷varã buddhirbuddheràtme÷varaþ paraþ // ViSs_2,5.16 // kåñasthasye÷varasyànyo nàsti preraka ityataþ / ã÷varasyàvadhitvena draùñà vai parame÷varaþ // ViSs_2,5.17 // anyasyàgantukai÷varyaü bahuvyàpàrasaïkulam / nirvyàpàrasya nirdoùamanàdyai÷varyamàtmanaþ // ViSs_2,5.18 // sarva÷aktimayo hyàtmà ÷aktimaõóalatàõóavaþ / saüsàraü tannivçttiü ca màyayà ' 'pnoti helayà // ViSs_2,5.19 // sarvàti÷àyi nirdoùamai÷varyamidamàtmanaþ / pa÷yato yogino bràhmamapyai÷varyaü tçõàyate // ViSs_2,5.20 // bàhyasyàtmocyate deho dehasyàtmendriyàõi ca / buddhiràtmendriyàntasya buddheràtmà tu cinnabhaþ // ViSs_2,5.21 // ata àtmàvadhitvena paramàtmocyate citiþ / tathà 'ntaþkaraõairyogàjjãva ityucyate citiþ // ViSs_2,5.22 // avidyàkàryarahitaþ paramàtmani ca smçtiþ / yasya yadvyàpakaü tasya tadbrahmà 'to dharàdikam // ViSs_2,5.23 // prakçtyantaü bhavedbrahma svasvakàryàdyapekùayà / se÷vare sàïkhyavàde 'pi citerevànumanyate // ViSs_2,5.24 // pare và paramàtmatvàdikaü tu na jaóe kvacit / adhyakùavyàpakatvàbhyàü paraü brahma tu cetanaþ // ViSs_2,5.25 // tasyàdhyakùaü vyàpakaü ca na hetuvidhayà 'sti hi / asaïkhyàtmà nabhorà÷iravibhaktaikaråpakaþ // ViSs_2,5.26 // so 'ta÷cidghanavij¤ànaghanàtmaghanasaüj¤akaþ / prakà÷asyànapekùatvàt svasya draùñçtayà 'pi ca // ViSs_2,5.27 // svaprakà÷aþ pumànukta itare tadvilakùaõàþ / bhogo 'bhyavahçtiþ sà ca kåñasthe nàsti dhãùviva // ViSs_2,5.28 // dhãvçttipratibimbàkhyagauõabhogà tu bhoktçtà / sàkùàddhãvçtidraùñçtvàd buddhisàkùyucyate pumàn // ViSs_2,5.29 // vinà vikàraü draùñçtvàt sàkùã tåkto 'khilasya saþ / caityoparàgaråpatvàt sàkùità 'pyadhruvà citaþ // ViSs_2,5.30 // upalakùaõamevedamapi vyàvçttaye jaóàt / ataþ pumànanirde÷yo 'õu÷ca såkùma÷ca kathyate // ViSs_2,5.31 // vinà dç÷yamadç÷yatvàdavyakta÷cocyate sataþ / adç÷yo dç÷yate ràhurgçhãtena yathendunà // ViSs_2,5.32 // adç÷yaü càsyamàdar÷e cit tathà svasvabuddhiùu / citi vi÷vasya saïga÷ced vi÷vaü bhàseta sarvadà // ViSs_2,5.33 // vi÷vàdhàro 'pyataþ ÷ånyamiti cidgãyate khavat / dç÷yadoùàn mçùàbuddhirdçùñyàropya nirmale // ViSs_2,5.34 // àdar÷e malavadvyomni doùadçùñyà tu tapyate / vastuta÷citi nàstyeva malo dç÷yà÷ritaþ sadà // ViSs_2,5.35 // ata÷ca nirmalaþ svastho nirdoùa÷cocyate pumàn / sajàtãyeùu vaidharmyalakùaõà nàsti yadbhidà // ViSs_2,5.36 // ata àtmà samaþ prokta aikaråpyàcca sarvadà / dehàdhyakùatayà dehã puryabhivyaktitaþ pumàn // ViSs_2,5.37 // ekàkievàdadvitãyaþ kevala÷cocyate tu saþ / cicchaktyapratibandhena procyate 'nàvçtaþ pumàn // ViSs_2,5.38 // sarvasvàmitayà càtmà kùetraj¤aþ kùetravedanàt / hçtsarovaradhãpadmadalavçttiùu lãlayà // ViSs_2,5.39 // carannivànandamãnàn bhu¤jàno haüsa ucyate / hakàreõa bahiryàti sakàreõa vi÷an punaþ // ViSs_2,5.40 // prànavçttyà 'naya càpi pràõyàtmà haüsa ucyate / ÷arãràgarihçddyàmaguhàyàü buddhibhàryayà // ViSs_2,5.41 // vyajyamànastayà sàrdhaü svapanniva guhà÷ayaþ / triguõàtmakamàyàü svàü sànnidhyàt pariõàmayan // ViSs_2,5.42 // màyãti kathyate càtmà tatkçtànçtaveùadhçk / svànyekàda÷a bhåtàni pa¤caitàni tu ùoóa÷a // ViSs_2,5.43 // puüsaþ kalàstattvatastu niraü÷atvàt sa niùkalaþ / ahaü÷abdaþ svàmivàcã svàmã sàkùã tu cetasaþ // ViSs_2,5.44 // ato 'hamiti ÷abdena cinmàtraü procyate budhaiþ / sarve÷varaþ sarvavettà sarvakartà 'dvayaþ pumàn // ViSs_2,5.45 // sàmànyàducyate yadvad ràjà sarvanaràdhipaþ / àtmàdvaitasya såtreõa jàtimàtreõa varõanàt // ViSs_2,5.46 // pralaye hi vijàtãyadvaita÷ånyatvamàtmanàm / asaïgatvànnitya÷uddho nityabuddha÷ca cittvataþ // ViSs_2,5.47 // nityamuktastathà nityanirduþkhatvàt pumàn mataþ / ityàduguru÷àstroktadi÷à svànubhavena ca // ViSs_2,5.48 // vaidharmyàdàtmano 'nàtmavivekaþ kriyatàü budhaiþ / paricchedacatuùkeõa pumprakçtyoþ suvistaràt / vaidharmyagaõa ukto 'yaü dhyàyinàmà÷u muktidaþ // ViSs_2,5.49 // iti ÷rãvij¤ànabhikùuviracite sàïkhyasàre àtmavaidharmyagaõaparicchedaþ // * // ---------------------------------------------------------------------- atha ùaùñhaþ paricchedaþ / vivekameva sadyuktyà matvà tadanubhåyate / ràjayogaü yathà kuryàt samàsena taducyate // ViSs_2,6.1 // a÷akto ràjayogasya hañhayoge 'dhikàravàn / vàsiùñhe ca vasiùñhàya bhusuõóenaivamãritam // ViSs_2,6.2 // j¤ànàvçttã ràjayoge pràõàyamàsane hañhe / mukhye te 'ïgatayà 'nyonyaü sevye ÷aktyanusàrataþ // ViSs_2,6.3 // viùaye 'nantadoùà ye ÷rutismçtisamãritàþ / ta àdau paridraùñavyà÷cittasthairyàya yogibhiþ // ViSs_2,6.4 // kàmabãjànyanantàni samprarohanti yaddhçdi / tatràñavãnibhe j¤ànapuõyasasyaü na vardhate // ViSs_2,6.5 // doùadçùñyagnisandagdhe kàmabãje tu cetasi / guru÷àstrahalaiþ kçùñe sukùetre tadvivardhate // ViSs_2,6.6 // satyeùvasattàü pracuràü tathà ramyeùvaramyatàm / sukheùu pracuraü duþkhaü pa÷yan dhãro virajyate // ViSs_2,6.7 // brahmaloko 'pi narako vinà÷àmedhyapåritaþ / yukta÷ca svàdhikairanyaistraiguõyàdapi duþkhayuk // ViSs_2,6.8 // tatratyairapi muktyarthaü yatyate janmabhãrubhiþ / ato j¤eyaþ samàsena lokaþ sarvo 'pi duþkhayukt // ViSs_2,6.9 // idaü me syàdidaü mà syàditãcchàvyathitaü manaþ / svabhàvàt tena vij¤eyaü duþkhaü cittena saïgatiþ // ViSs_2,6.10 // sukhaü suùuptiþ paramà duþkhaü viùayavedanam / sukhaduþkhasamàso 'yaü kimanyairbahubhàùitaiþ // ViSs_2,6.11 // tasmàdanarthànarthàbhàn parãkùya viùayàn sudhãþ / utsçjet paramàrthàrthã bàlaramyànahãniva // ViSs_2,6.12 // ityàdikànantadoùadçùñyà ràgasya tànave / màyàvivekataþ ÷uddhamàtmànaü cintayet sadà // ViSs_2,6.13 // idaü taditi nirdeùñuü guruõà 'pi na ÷akyate / udàsãnasyàtmatattvaü svayameva prakà÷ate // ViSs_2,6.14 // buddhibodhàtmako buddhisàkùã buddheþ paro vibhuþ / kåñastho 'haü cidàditya ityekàgro 'nucintayet // ViSs_2,6.15 // vçttibodho ghañacchidramiva nà÷yalpa ãkùyate / vastuto vçttibodho 'haü pårõo vyomavadakùayaþ // ViSs_2,6.16 // antaryad dç÷yate sarvaü tadbuddhervçttirucyate / tebhyo duþkhàtmakebhyo 'haü sàkùàt tadvãkùità pçthak // ViSs_2,6.17 // karmakartçvirodho hi vçttyà vçttiprakà÷ane / vçttidhàràkalpane ca gauravàditi ni÷citam // ViSs_2,6.18 // harùa÷okabhayakrodhalobhamohamadaistathà / dveùàbhimànakàrpaõyanidràlasyasmaràdibhiþ // ViSs_2,6.19 // dharmàdharmai÷ca sampårõà buddhirduþkhamayã tu me / àtmànaü dar÷ayatyeva bhàskaràyeva rogiõaþ // ViSs_2,6.20 // ahaü sarvagataü ÷àntaü paramàtmaghanaü ÷uci / acintyacinmàtranabho vi÷vadarpaõamakùayam // ViSs_2,6.21 // nira¤janaü niràdhàraü nirguõaü nirupadravam / nirvi÷eùaü sajàtãyàt samastàrthàvabhàsakam // ViSs_2,6.22 // brahmaviùõumahe÷àdyàþ sthàvaràntà÷ca cetanàþ / avaidharmyàtmakàbhedàdahamityanucintayet // ViSs_2,6.23 // ahamanye ca puruùàþ samacidvyomaråpiõaþ / ata àtmaika evà 'hamiti ÷rutiùu gãyate // ViSs_2,6.24 // iti pa÷yan svabhogai÷ca yogã vi÷vaü prapåjayet / àtmayogo 'pyayaü proktaþ ÷rutyuktaþ sàïkhyayoginàm // ViSs_2,6.25 // sarvabhåtasthamàtmànaü sarvabhåtàni càtmani / samaü pa÷yannàtmayàjã svàràjyamadhigacchati // ViSs_2,6.26 // ityevaü manunà 'pyàtmayàgo j¤ànàïgamãritaþ / tasmàdabhayadànena svabhogàdyarcanena ca // ViSs_2,6.27 // sammànayan bhåtajàtamàtmànamanucintayet / brahmaviùõu÷ivàdãnàü bhoge ràga÷ca hãyate // ViSs_2,6.28 // teùàü svasàmyadçùñyà 'taþ sàmyaü yogã vicintayet / utpattau pralaye caiva sarvàvasthàsu sarvadà // ViSs_2,6.29 // sarveùàmekaråpatvaü draùñå ràgàdikaü kutaþ / viùõvàdayo mahai÷varyaü bhu¤ja nà api nàdhikà // ViSs_2,6.30 // matto 'to 'laü tadai÷varyairavivekijanapriyaiþ / guõakarmàdibhiþ ki¤cinnirãkùyàdhikamàtmanaþ // ViSs_2,6.31 // tadarthaü yatate loko nàhaü pa÷yàmi me 'dhikam / tathà nyånaü na pa÷yàmi yadatikrama÷aïkayà // ViSs_2,6.32 // devà daityajayàyeva yatiùye tajjayà÷ayà / ahaü yathà tathaivànye àbrahmà nàrakà janàþ // ViSs_2,6.33 // dç÷yante svàtmavat premõà pitçbhràtçsutàdivat / ka ã÷a ã÷itavyo và kaþ ÷reùñhaþ ko 'dhamo 'pi và // ViSs_2,6.34 // abhinne bhedadçùñyà syànmçtyorbhayamiti ÷rutiþ / cidvyomasvekaråpeùu ã÷ànã÷àdiråpakaþ // ViSs_2,6.35 // råpabhedo hyasan sarvaþ sphañike råpabhedavat / dhiyàü råpaiþ pumàneko bahuråpa iveyate // ViSs_2,6.36 // vçkacarmàdiråpàdyairmàyãva bahuråpadhçk / màmàliïgya niràkàraü vividhàkàradhàriõã // ViSs_2,6.37 // màyaivaikà hi nçtyantã mohayatyakhilà dhiyaþ / puüsàü bhedo buddhibhedàdambubhedàdyathà raveþ // ViSs_2,6.38 // vyomna÷ca chidraråpeõa bhedaþ kumbhàdibhedataþ / ataþ ÷uddho buddhamuktaþ sarvadà sarvago 'vyayaþ // ViSs_2,6.39 // ahamanye ca tatrà 'ho ÷atrumitràdidhãrmçùà / brahmaõã÷e haràvindre sarvabhåtagaõe tathà // ViSs_2,6.40 // uttamàdhamamadhyatvavibhàgo màyayà mçùà / triguõàtmakamàyàyàstraividhyàdàtmano 'pi hi // ViSs_2,6.41 // uttamàdhamamadhyatvatraividhyaü naiva hi svataþ / yathà dehe tathà 'nyatra citprakà÷o 'yamavyayaþ // ViSs_2,6.42 // vyaktatàvyaktatàmàtrabhedo hyantarabàhyayoþ / evamanye 'pi puruùà baddhamuktàvi÷eùataþ // ViSs_2,6.43 // ã÷ànã÷àvi÷eùàcca puruùàrtho na me 'styataþ / mahànidraiva me sàdhvã duþkhabhogaharà priyà // ViSs_2,6.44 // apriyà måóhacittànàmasàdhvã dhãhatàtmanàm / cidàdar÷e mayi dhiyo yadyapi pratibimbanam // ViSs_2,6.45 // tattvato naiva doùàya tathà 'pi tyàjyameva tat / svabhàvàdasya heyatvaü svànubhåtyà hi sidhyati // ViSs_2,6.46 // yathà ko 'pi parasyàpi vairåpyaü na didçkùati / svàminyàropyàtmadoùàn sàdhvãyamanutapyate // ViSs_2,6.47 // nirdoùaü svàminaü dçùñvà nirdoùà syàt pativratà / evamasyà råpabhede 'pyekaråpo 'smi sarvadà // ViSs_2,6.48 // bhu¤jàno và 'pyabhu¤jànastàü madarthàmananyagàm / yathaikaråpatopàdhiyogàyogada÷àsvaho // ViSs_2,6.49 // àdar÷asyàmalasyaiva cinnabhodarpaõasya me / dç÷yabuddhigatà doùàþ sàkùàttaddraùñari prabhau // ViSs_2,6.50 // na santi mayi mohàdyà bhàskare bhàsyadoùavat / duþkhairbaddhà svamàtmànaü tyaktvà madbhàvamàgatà // ViSs_2,6.51 // mucyate duþkhabandhàddhãrna me mokùo na bandhanam / kåñasthàsaïgacidvyomni dhãduþkhapratibimbanam // ViSs_2,6.52 // yo 'nyo bandho bhogaråpaþ so 'pi ciddarpaõe mçùà / jàgradàditrayàvasthàsàkùã tàbhirvivarjitaþ // ViSs_2,6.53 // ahaü pårõa÷cidàditya udayàstavivarjitaþ / darpaõe mukhavadvi÷vaü mayi bodhe na tàttvikam // ViSs_2,6.54 // vibhutve ca bàhyàntaþ suùuptyàdàvadar÷anàt / mayi và 'nyatra và puüsi kevalànubhave vibhau // ViSs_2,6.55 // bhàti yattadvivartto dhãpratibimbàtmakatvataþ / ÷uktau rajatavad vi÷vamato mayi na doùakçt // ViSs_2,6.56 // marãcau toyavat tadvadvyomàdau nagaràdivat / kàlatraye 'pi nàstyeva mayi vi÷vaü sanàtane // ViSs_2,6.57 // anyatràstvathavà mà 'stu buddhyàdau mama tena kim / mayi sarvaü yathà vyomni sarvatràhaü yathà nabhaþ // ViSs_2,6.58 // na sarvaü mayi sarvatra nàhaü càlepataþ khavat / ata evàvibhàgàkhyàbhedena kùãranãravat // ViSs_2,6.59 // j¤ànàtmakamidaü vi÷vaü gàyanti paramarùayaþ / jaganmama madarthatvànmaccharãrasukhàdivat // ViSs_2,6.60 // yatha mama tathà 'nyeùàü mamaiveti dhiyo bhramaþ / vastutastu na kasyàpi kimapi vyabhicàrataþ // ViSs_2,6.61 // svàmitvasyàdhruvatvena pànthasyàvàsagehavat / ekaü cinmàtramastãha ÷uddhaü ÷ånyaü nira¤janam // ViSs_2,6.62 // såkùmàt såkùmataraü tatra na jaganna jagatkriyà / dç÷yate sarvadç÷yàóhyà svasvabuddhiparamparà // ViSs_2,6.63 // cinmaõóalamahàdar÷e pratibimbamupàgatà / kvacidvyaktaü kvacit såkùmaü nabhaþ sarvatra tiùñhati // ViSs_2,6.64 // yathà tathà cidàkà÷aü dhãde÷e 'nyatra ca sthitam / cidàkà÷amayaü vi÷vaü yato 'to dhãritastataþ // ViSs_2,6.65 // bhramantã tatra tatraiva bhàsate 'rke ghañàdivat / dharmàdharmau janmamçtyå sukhaduþkhàdi càkhilam // ViSs_2,6.66 // jàgratyapi mçùà svapna iva janmàdikaü mama / dç÷yayogaviyogàbhyàü cito janmavinà÷adhãþ // ViSs_2,6.67 // abhivyaktyanabhivyaktidoùàbhyàü ÷a÷ino yathà / mahàsuùuptau bhavajanmamçtyu- duþsvapnadhàràþ kùaõabhaïgurà dhiyaþ / pa÷yàmyahaü tàbhiraliptaråpo ghanairårtairvigatai raveþ kim // ViSs_2,6.68 // ityevaü satataü dhyàyannekàgramanasà sudhãþ / sàkùàtkarotyàtmatattvaü vàgagocararåpataþ // ViSs_2,6.69 // svaråpaü nirmalaü ÷àntaü manastyajati cet kùaõam / tadaiva dç÷yasaüskàra÷eùàt saïkùubhyatãndriyam // ViSs_2,6.70 // utthitanutthitàüstatra indriyàrãn punaþ punaþ / vivekenaiva vajreõa hanyàdindro girãniva // ViSs_2,6.71 // iti ÷rãvij¤ànabhikùuviracite sàïkhyasàre ràjayogaprakàraparicchedaþ // * // ---------------------------------------------------------------------- atha saptamaþ paricchedaþ / evamàtmànubhavino jãvanmuktasya lakùaõam / spaùñaü vakùye bhavedyena j¤ànàj¤ànaparãkùaõam // ViSs_2,7.1 // ÷ravaõàn mananàdvà 'pi anyathà ' 'tmaj¤atàbhramàt / kuryàdgurumavidvàüsaü syàccàj¤o j¤àbhimànyapi // ViSs_2,7.2 // nai÷varyànàgataj¤atvàdikaü j¤ànasya lakùaõam / tadçte 'pi hi kaivalyaü yogabhàùyakçteritam // ViSs_2,7.3 // ÷rautasmàrtàni vàkyàni j¤ànino mokùabhàginaþ / lakùakàõyeva likhyante vi÷vàsàti÷ayàya vai // ViSs_2,7.4 // yatra sarvàõi bhåtàni àtmaivàbhåd vijànataþ / tatra ko mohaþ kaþ ÷oka ekatvamanupa÷yataþ // ViSs_2,7.5 // yaþ sarvatrànabhisnehastat tat pràpya ÷ubhà÷ubham / nàbhinandanti na dveùñi tasya praj¤à pratiùñhità // ViSs_2,7.6 // na vismarati sarvatra yathà satatago gatim / na vismarati ni÷cetyaü cinmàtraü pràj¤adhãstathà // ViSs_2,7.7 // nodeti nàstamàyàti sukhe duþkhe mukhaprabhà / yathàpårvasthitiryasya sa jãvanmukta ucyate // ViSs_2,7.8 // yo jàgartti suùuptastho yasya jàgranna vidyate / yasya nirvàsano bodhaþ sa jãvanmukta ucyate // ViSs_2,7.9 // ràgadveùabhayàdãnàmanuråpaü carannapi / yo 'ntarvyomavadatyacchaþ sa jãvanmukta ucyate // ViSs_2,7.10 // yasya nàhaïkçto bhàvo buddhiryasya na lipyate / kurvato 'kurvato và 'pi sa jãvanmukta ucyate // ViSs_2,7.11 // api ÷ãtarucàvarke atyuùõe 'pãndumaõóale / apyadhaþprasavatyagnau jãvanmuto na cànyadhãþ // ViSs_2,7.12 // cidàtmana imà nityamprasphurantãha ÷aktayaþ / ityasyà÷caryajàleùu nàbhyudeti kutåhalam // ViSs_2,7.13 // paravyasaninã nàrã vyagrà 'pi gçhakarmaõi / tadevàsvàdayatyantarnarasaïgarasàyanam // ViSs_2,7.14 // evaü tattve pare ÷uddhe dhãro vi÷ràntimàgataþ / tadevàsvàdayatyantarbahirvyavaharannapi // ViSs_2,7.15 // yo nityamadhyàtmamayo nityamantarmukhaþ sukhã / gambhãra÷ca prasanna÷ca giràviva mahàhçdaþ // ViSs_2,7.16 // parànandarasàkùubdho ramate svàtmanà ' 'tmani / sarvakarmaparityàgã nityahçùño niràmayaþ // ViSs_2,7.17 // na puõyena na pàpena netareõàpi lipyate / yena kena cidàcchanno yena kena cidà÷itaþ // ViSs_2,7.18 // yatra kvacana ÷àyã ca sa samràóiva ràjate / varõadharmà÷ramàcàra÷àstramantranayepsitaþ // ViSs_2,7.19 // nirgacchati jagajjàlàt pa¤jaràdiva kesarã / vàcàmatãtaviùamo viùayà÷àdç÷ekùitaþ // ViSs_2,7.20 // kàmapyupagataþ ÷obhàü ÷aradãva nabhastalam / niþstotro nirnamaskàraþ påjyapåjàvivarjitaþ // ViSs_2,7.21 // saüyukto và viyukto và sadàcàranayakramaiþ / etàvadeva khalu liïgamaliïgamårtteþ saü÷àntasaüsçticirabhramanirvçttasya / tadyasya yanmadanakopaviùàdalobha- mohàpadàmanudinaü nipuõaü tanutvam // ViSs_2,7.22 // turyavi÷ràntiyuktasya pratitãpasya bhavàrõavàt / na kçtenàkçtenàrtho na ÷rutismçtivibhramaiþ // ViSs_2,7.23 // tanuü tayajatu và tãrthe ÷vapacasya gçhe 'thavà / j¤ànasampràptisamaye mukta evàmalà÷ayaþ // ViSs_2,7.24 // na mokùo nabhasaþ pçùñhe na pàtàle na bhåtale / sarvà÷àsaïkùaye cetaþkùayo mokùa iti ÷ruteþ // ViSs_2,7.25 // jãvanmuktapadaü tyaktà svadehe kàlasàtkçte / vi÷atyadehamuktatvaü pavano 'spandatàmiva // ViSs_2,7.26 // anàptàkhila÷ailàdipratibimbe hi yàdç÷ã / syàddarpaõe darpaõatà kevalàtmasvaråpiõã // ViSs_2,7.27 // ahaü tvaü jagadityàdau pra÷ànte dç÷yasambhrame / syàt tàdç÷ã kevalatà sthite draùñaryavãkùaõe // ViSs_2,7.28 // cinmàtraü cetyarahitamanantamajaraü ÷ivam / anàdimadhyanilayaü yadanàdhi niràmayam // ViSs_2,7.29 // na ÷ånyaü nàpi càkàraü na dç÷yaü na ca dar÷anam / anàkhyamanabhivyaktaü tat ki¤cidava÷iùyate // ViSs_2,7.30 // iti ÷rãvij¤ànabhikùuviracite sàïkhyasàre jãvanmuktiparamamuktyoþ paricchedaþ // * // iti sàïkhyasàrasyottarabhàgaþ / sàïkhyasàràkhyaü prakaraõaü samàptam /