Kesava: Samkhyatattvapradipika (or Samkhyarthatattvapradipika; according to colophon), a short exposition of Sàükhya philosophy following the system of Vij¤ànabhikùu. Based on the ed. by Vindhyesvari Prasada Dvivedin in: Samkhyasangrahah (Chowkhamba Sanskrit Series, 50,2 [fasc. 286], pp. 141-149) Input by Dhaval Patel ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ Ke÷ava: Sàükhyatattvapradãpikà (or Sàükhyàrthatattvapradãpikà) oü namaþ paramàtmane / sàükhyatattvapradãpikà / durnivàramanastàpanivàraõapañãyasãm / jagadànandasandohajananãmahamà÷raye // 1 // bhaññake÷avasambhåtasadànandàtmajaþ sudhãþ / yajurvit ke÷avaþ pràha ki¤cit sàükhye yathàmati // 2 // iha dvividhaü tattvaü prakçtiþ puruùa÷ceti | prakçtireva pradhànamityabhidhãyate sattvàditriguõà nityeti prakçtisvaråpalakùaõam | vikàrarahitattvàcca nityaiveyam | puruùe ativyàptivàraõàya sattvàditriguõetyuktam | sattvàdayastrayo guõà yasyà iti vigrahaþ | mahadàditattvànàmapi triguõàtmakatvàt tatràtiprasaïgavàraõàya nityeti | tañasthalakùaõaü tu jagadupàdànakàraõaü prakçtiriti | tathàhi vimataü sukhaduþkhamohasàmànyopàdànakaü niyamena tadanvitasvabhàvatvàt yanniyamena yadanvitasvabhàvaü tat tatsàmànyopàdànakaü yathà mçtsàmànyànvitasvabhàvaü ghaña÷aràvàdi tathàhi kàcana taruõã kasyacit kàntasya sukhamutpàdayati kasyacinmohaü kasyaciddveùamiti tatkasya hetostaü taü prati sukhaduþkamohàtmakasattvarajastamasàmàvirbhàvàt | sà ca caturviü÷atidhà prakçteþ prathamo mahàniti vikàraþ pariõàma iti yàvat mahattattvameva buddhitattvamityabhidhãyate ahamityahaükàràkhyo mahattattvasya prathamo vikàraþ tadanantaraü pa¤catanmàtràþ ÷abdaspar÷aråparasagandhàkhyà bhavati athàkà÷àdibhåtapa¤cakaü athaikàda÷àkùàõi ÷rotraspar÷anacakùårasanaghràõavàggudaliïgakaracaraõàntaþkaraõànyekàda÷endriyàõi bhavanti | tatra mahattattvamahaükàratattvaü ÷abdàdyàþ pa¤catanmàtrà ityetat tattvasaptakaü prakçtivikçtibhàvàpannaü pårvaü pårvaü prati kàryatvamuttarottaraü prati kàraõatvamityarthaþ | tathàhi mahattattvaü målaprakçteþ kàryaü kàraõaü càhaükàratattvasya ahaükàratattvaü tathà mahattattvasya kàryaü kàraõaü ca ÷abdatattvàkhyàditanmàtraü prati tathàhi tadapi pårvaü prati kàryamuttaraü prati kàraõaü ceti bodhyam | àkà÷àdibhåtapa¤cakamekàda÷endriyàõãtyete punaþ ùoóa÷abhàvà÷ca prakçtijanyà eva na tu kasyacit prakçtiþ tattvàntaropàdànaråpatvàbhàvàt | seyaü prakçtiracetanà pariõàmitvàt | nanu viùayàõàü ghañàdãnàü cetanasambandhaþ sàkùàdevàstu kiü mahadàdipraõàlikayeti cet | tat kiü citireva viùayabandhanasvabhàvà tathà sati caityanyanityatayà mokùaþ kadàpi na syàt | atha caitanyaü prakçtau pratibimbitaü prakçtiviùayayostu sàkùàt sambandhaþ syàt kiü mahadàdineti cet tathàhi puruùavannityatayà punaranirmokùàpattireva | atha citirviùayasambaddhasvabhàvà màstu viùayà eva citisambaddhasvabhàvàþ santu tathà ca viùayatirobhàve mokùaþ syàditi cet tarhãdaü dçùñamiti na syàt sarvathà citisambandhasvàbhàvyenàvyavadhànàt | atha viùayà indriyadvàrà citisambaddhàtmànaþ santu dçùñàdçùñavyavahàràdi sannikarùaviprakarùàbhyàmupapatsyata iti cenna vyàsaïgànupapatteþ indriyasambaddhe viùaye j¤ànotpatteràva÷yakatvàt | atha vyàsaïgànupapattyà manaþ kalpyatàü kimahaükàreõa maivaü evaü ca sati svasmin vyàghrohaü varàhohamiti nàropayet kiütvindriyaü manodvàrà citisambaddhaü svakãyaü naratvameva gçhõãyàt | athaivamahaükàrostu svapnada÷àyàmàropàrthaü buddhitattve na mànamasti maivaü suùuptyavasthàyàü manovadahaükàropi nivçttavyàpàra eva tathà ca ÷vàsaprayojakajãvanayoniyatnasya vyàpàraþ syàditi tadanurodhena buddhitattvasyàpyàva÷yakatvàt tasmàdbuddhitattvaü parigamena(?) sambaddho viùayo gajaturagamahiùàdiþ puruùeõa caitanyena sambadhyate tata àsaüsàrabuddhitattvanà÷àdeva ca mokùa iti nànirmokùaþ | akàraõamakàryaü ca kåñasthacaitanyaråpaþ puruùaþ atràyaü puruùaþ svayaü jyotiriti ÷rutyà tàvat svaprakà÷amàtmano 'bhidhãyate svaprakà÷aü ca vij¤ànameva tenàtmanaþ svaprakà÷atvamabhidadhatãyaü ÷rutirvij¤ànàtmakatàü puruùasyàvedayati | na ca kùaõikasya j¤ànasya nityapuruùàtmakatvaü sambhavatãti j¤ànasya kùaõabhaïguratvàsiddheþ vinà÷avyavahàrasya tava ghañàkà÷adivinà÷avyavahàravadaupàdhikatvenàpyupapatteþ puruùàtiriktacaitanyasvãkartustavàpi mate j¤ànasya kùaõikatve mànàbhàvaþ anyathà kàlàntare 'nubhåtasmaraõànupapattiþ | na ca saüskàro dvàraü tatkalpanàpekùayà j¤ànasya sthairyakalpanàyàü làghavàt nityatvàccàsau na kasyacidvikàraþ na và kàraõaü svaprakà÷atvàt yadi hi svaprakà÷asyàpyasya prakçtitvamà÷rãyate tarhyetadvikçtitvenàbhimatasyàpi svaprakà÷atvamasya và jaóatvamàpadyeta samànayoreva prakçtivikçtibhàvopalambhàt bhedàgrahàcca niùkriyepi puruùe kartçtvàbhimànaþ evaü sukhaduþkhàdivyavahàropi tathàhi pari÷uddhacaitanyavigrahaþ prakçtivikçtibhàvànapetatañasthaþ puùkarapalà÷avannirlepo 'pyantaþkaraõàkàrapariõataprakçtitàdàtmyamavivekalakùaõamavidyayà pratipadyate tata÷cetaretaràdhyàsàdantaþkaraõàvçttãnàü duþkhàdãnàü puruùe puruùadharmàõàü ciccaitanyàdãnàmantaþkaraõe 'dhyàsàdahaü duþkhãtyàdivyavahàro bhavatãti | avidyànàmàtàttvikã khyàtiþ sà ca tamoguõodrekàdàvirbhavantã viviktayostàdàtmyamavabhàsayati | tata÷cottareùàmasmitàràgadveùàbhinive÷ànàü kle÷a÷abdàbhidheyànàü heturavidyeti gãyate | tatsiddhaü nirlepa evàyamiti | asaïgo hyayamiti ÷ruterupapadyate ca | na ca kopyasya vyàpàra iti àlocanaü tàvadindriyavyàpàraþ vikalpastu manasaþ abhimànohaükàrasya kçtyadhyavasàyo buddheþ | atha kçtyadhyavasàyaþ kçtimattayà j¤ànaü tatkathamacetanàyà buddheriti buddhiraü÷atrayavatã puruùoparàgo viùayoparàgo vyàpàràve÷a÷ceti | bhavati hi mamedaü kartavyamiti tatra mametyaü÷a÷cetanasya darpaõanirmalàyà buddheþ pratibimba upadhànaü taccàtàttvikameva caitanyena buddhervàstavasambandhàbhàvàt yathà darpaõaü mukhasambandhamantareõàpi puruùabhramastadvadihàpi | idamiti viùayopadhànaü tacca vàstavameka indriyapraõàlikayà buddhau j¤ànaråpaviùayasambandhàt darpaõasyeva niþ÷vàsàbhihatasya malinimà pàramàrthikaþ puruùoparàgaþ viùayoparàgamàhimnà ca kçtimattayàdhyavasàyaþ ayameva vyàpàràve÷aþ | atha j¤ànameva caitanyaü kathamanayorbheda iti ucyate kçtyadhyavasàyalakùaõavyàpàravi÷iùñà buddhirindriyapraõàlikayà buddherviùayasya ghañàdeþ sambandho vçttivi÷eùastadeva j¤ànaü viùayoparàgeõa saha yaþ puruùoparàgasyàtàttvikaþ sambandhaþ sa upalabdhiþ yathà darpaõaniùñhà malinimà darpaõapratibimbitamukhe dç÷yate tatheti yàvat | tathà ghañamahaü jànàmãtyanuvyavasàyàkhyopalabdhiriti vibhàvanãyam | tadeva j¤ànaü sukhaduþkhecchàdveùaprayatnadharmàdharmaråpà aùñau bhàvà buddhereva ahaü jàne sukhãtyàdisàmànàdhikaraõyapratãteþ | nanu yatraite dharmàþ sa eva cetanaþ kiü na syàditi cenna anityadharmaråpatayà pariõàmitvàt dharmadharmiõorabhedàt | ye punastayorbhedaü pratipannàstàrkikaprabhçtayaste tàvannãlo ghañà ityàdyabhedàvagàhipratyayamapa÷yanta upekùaõãyàþ | nanu pradhànasyàcaitanyasya kathaü jagatkartçtvaü yat khalu nàmnà råpeõa ca vyàkriyate taccetanakartçkaü dçùñaü yathà ghañàdi | vivàdàdhyàsitaü ca jagannàmaråpeõa vyàkçtaü tasmàccetanakartçkamiti sambhàvyate cetano hi buddhàvàlikhya nàmaråpe ghañà iti nàmnà råpeõa ca kambugrãvàdinà bàhyaü ghañaü niùpàdayati | ata eva ghañasya nivartyasyàpyantaþsaükalpàtmanà siddhasya karmakàrakabhàvo ghañaü karotãti | atra vadàmaþ caitanyasya jagadupàdànatve jagato jaóatvànupapattiþ yat kàryaü taccetanakartçkamiti vyàptyà ÷arãrã kartà syàt kiü ca tathàpi j¤ànasya caitanyavi÷iùñasya kùityàdijanakatve mànàbhàvaþ kulàlàdij¤ànecchayoþ kçtijanakatvenaivànyathàsiddhatvàt ã÷varakçte÷ca janyatvàt | atha yaþ kçtimàn sa j¤ànavàniti vyàptyà tatsiddhiþ evaü hi yo j¤ànavàn sa sukhãtyàdivyàptyà sukhamapã÷vare syàt aprayojakatvaü cet tulyaü tavàpi | karmaiva jagatkàraõamityapi ye pratipannàste tàvannatyantaü pàrihartavyàþ dharmàdharmàtmakàrthànarthalakùaõacodanàlakùaõasya prakçtyabhedàt buddhyàkàrapariõatàyà eva prakçteraùñau bhàvà ityabhyupagamàt / athedànãü pramàõaü vivecayàmaþ | tat tàvat trividham pratyakùànugamànàgamabhedàt | pratyakùapramàkaraõaü pratyakùam | liïgamanumànam | athàtãtànàgatayoþ kathaü liïgabhàvaþ jàtyà dharmàdharmàtmanà tatsattvàt | àptavacanaü ÷abdaþ yathàsminnarapatinilaye gajarathaturagàþ santãti | pànthasakalàdhyàyavacana(?)manumàne caritàrthatvànnopamànamarhati | arthàpattirabhàva÷ca sambhava÷ceùñitaü tathà / naitihyamàgamàtaddhi vyaktamanyatra vistaràt // sa càyaü puruùaþ prati÷arãraü bhinnaþ | tathàhi vimatàni ÷arãràõi svasaükhyàsaükhyeyàtmavanti ÷arãratvàt sampratipannavat kiü caivaü yathaikasminneva jãvati devadatte ÷arãre jàte và ceùñàvati và mçte và bhàvopi jàtaceùñàvàn mçtaþ kileti loko vyavaharati tathà ÷arãràntarepi tathaiva vyavahàràt tasmàt puruùabhedobhyupeyaþ | ekamevàdvitãyamityàdi÷rute÷ca katha¤cidupacaritàrthatvena tathà àtmano hi vibhuniyatvàdabhinnade÷akàlà ityekatvenocyate ajo hyeko juùamàõo 'nu÷ete jahàtyenàü bhuktabhogàmajo 'nya ityàdi÷rute÷ca puruùabhedamavagacchàmaþ | kiü punarasya prayojanaü niþ÷reyasaü kiü tat akhilànarthamålabhåtàyà avidyàyàþ sattvàti÷ayavi÷eùàvirbhåtavidyayà vinà÷e sati tatpuruùasya sahajacaitanyàtmanàvasthànaü tanmokùàparaparyàyaü niþ÷reyasaü prakçtipuruùavivekaj¤ànaü ca taddhetuþ / nanu prakçternityatvàt punarapi tamodrekasambhavàdavidyàvirbhàvasambhave muktipracyutiþ syàditi | naitat dçóhatamacittavçttinirodhalakùaõayogabalàt punarudrekànupapatteþ | yadàhuþ sa tu dãrghakàlanairantaryasatkàrasevito dçóhabhåmirvyutthànasaüskàreõa na bàdhyata iti | atha nirlepasyàsya mahàpuruùasya sambandha eva na kuto 'pavarga iti satyamàha kiü tu prakçtereva bandhamokùau puüsyupacaryete tadàhuþ | råpaiþ saptabhirevaü badhnàtyàtmànamàtmanà prakçtiþ / saiva ca puruùasyàrthaü vimocayatyekaråpeõa // iti / ayamarthaþ dharmàdharmavairàgyàvairàgyai÷varyànai÷varyaj¤ànàj¤ànànyaùñau prakçtiråpàõi tatra j¤ànavyatiriktaiþ dharmàdharmàdyaiþ saptabhã råpaiþ prakçtiràtmanaivàtmànaü badhnàti ekaråpeõa j¤ànàkhyena ca vimocayatãti | yadàhuþ | dharmeõa gamanamårdhvaü gamanamadhastàdbhavatyadharmeõa / j¤ànena càpavargo viparyayàdiùyate bandham // iti / ÷iùñaü sakalamakalaïkaü càbhyudayasiddhàntasiddhamityupekùitamiti | dar÷itànarthamålàya sarvatattvàrthadar÷ine / karuõàpårõacittàya kapilàya namo namaþ // iti sàükhyàrthatattvapradãpikà samàptà ||