Vatulanatha: Vatulanathasutra with the Vrtti of Anantasaktipada. Based on the edition by Madhusudana Kaul Sastri, Srinagar 1923 (Kashmir Series of Texts and Studies ; 39) Input by Somadeva Vasudeva ANALYTIC VERSION according to BHELA conventions ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ANALYTIC VERSION according to BHELA conventions: Sandhi markers: (. =short vowel, - =long vowel) in word-sandhi: 1: . . e.g.: veda+anta = vedÃ1nta 2: - . 3: . - 4: - - in sentence-sandhi: 7: . . e.g.: ca+api = cÃ7pi 8: . - 9: - . 0: - - atha ÓrÅvÃtÆlanÃthasÆtrÃïi ÁrÅmad-AnantaÓaktipÃda-viracita-v­tti-sametÃni 1ab: saæghaÂÂa-ghaÂÂana-balo1dita-nirvikÃra- ÓÆnyÃ1tiÓÆnya-padam avyaya-bodha-sÃram 1cd: sarvatra khecara-d­Óà pravirÃjate yat tan naumi sÃhasa-varaæ guru-vaktra-gamyam 2ab: sarvo1llaÇghana-v­ttye9ha nirviketo 'kramÃ1krama÷ 2cd: ko 'py anuttara-cid-vyoma- svabhÃvo jayatÃd aja÷ 3ab: ÓrÅmad-vÃtÆlanÃthasya h­dayÃ1mbhodhi-saæbhavam 3cd: pÆjya-pÆjaka-pÆjÃbhi÷ projjhitaæ yan namÃmi tat 4ab: yene7ha sarva-v­ttÅnÃæ madhya-saæstho 'pi sarvadà 4cd: mahÃ-vyoma-samÃvi«Âas ti«ÂhÃmy asmin nirÃvali÷ 5ab: tam apÆrvam anÃveÓam asparÓam aniketanam 5cd: saævid-vikalpa-saækalpa- ghaÂÂanaæ naumy anuttaram 6ab: yoginÅ-vaktra-saæbhÆta- sÆtrÃïÃæ v­ttir uttamà 6cd: kenÃ7pi kriyate samyak- para-tattvo1pab­æhità iha kila «a¬-darÓana-catur-ÃmnÃyÃ3di-melÃpa-paryanta-samasta-darÓano1ttÅrïam akathyam api ÓrÅmad-vÃtÆlanÃthasya pÅÂheÓvaryo7cchu«ma-pÃdau3gham uktvà tad anu parama-rahasyo1pab­æhita-trayodaÓa-kathÃ-sÃkÃtkÃra-d­Óà kramÃ1kramÃ1sti-nÃsti-tathyÃ1tathya-bhedÃ1bheda-savikalpa-nirvikalpa-bhava-nirvÃïa-kalaÇko1jjhitaæ kim apy anavakÃÓaæ paraæ tattvaæ sÆtra-mukhenÃ8diÓanti -- yatre7dam Ãdi-sÆtram VaSu01: mahÃsÃhasav­ttyà svarÆpalÃbha÷ // ati-tÅvrÃtitÅvratara-viÓ­Çkhala-ÓaktipÃtÃ3ghrÃtasya sva-svarÆpa-samÃvi«Âasya kasya cit kva cit kadà cid akasmÃd eva "*mahÃ-sÃhasav­ttyÃ*" ghasmara-mahÃghanatara-para-nÃdo1llÃsa-sphÃreïa savikalpa-nirvikalpÃ3tmaka-samasta-saævin-nivaha-ghaÂÂanÃn nirÃvaraïa-mahÃÓÆnyatÃ-samÃveÓa-ni«Âhayà "*svarÆpa-lÃbha÷*" samasta-kalpano2ttÅrïatvÃd ak­taka-niravakÃÓa-niruttara-nistaraÇga-niravadhi-nirniketÃ1sparÓa-saævit-prÃptir bhavati -- iti rahasyÃ1rtha÷ / mahÃsÃhasa-v­ttyÃ9nupraveÓaÓ ca vak«yamÃïa-kathita-krameïÃ7dhigantavya÷ // jhaÂiti sarvo1llaÇghana-krameïÃ7niketa-svarÆpa-prÃpti-sÃk«ÃtkÃra-mahÃ-sÃhasa-carcÃ-saæpradÃyaæ nirÆpya, idÃnÅæ tatraiva sarva-v­tti-mahÃ-sÃmarasyam ekakÃle pracak«ate VaSu02: tal-lÃbhÃ3cchurità [yud-?]yugapad-v­tti-prav­tti÷ v­ttÅnÃæ d­g-Ãdi-marÅci-rÆpÃïÃæ tathà rÃga-dve«Ã3dy-unme«avatÅnÃæ "*yugapat*" tulyakÃlaæ krama-paripÃÂy-ullaÇghanenÃ7krama-prav­ttyà "*tal-lÃbhÃ3cchuritÃ*" tat tena prÃg-ukta-mahÃsÃhasa-daÓÃ-samÃveÓa-krama-prÃpyeïa svarÆpa-lÃbhena kÃlÃ1kÃla-kalpano2ttÅrïÃ1laægrÃsa-vapu«Ã mahÃnirÅheïÃ8cchurità sp­«tà sva-svarÆpatÃæ nÅtÃÊ"*prav­ttir-*" prakar«eïa vartamÃnà v­ttir satatam acyutatayà tat-samÃveÓÃ1vasthÃnam ity artha÷ / ity anayo9kti-bhaÇgyà sarva-v­ttÅnÃæ samanantaram eva sarvo1ttÅrïa-mahÃ-ÓÆnyatÃ-dhÃmni dhÃma-rÆpe tanmayatayà paraspara-vibheda-vigalaneno7daya-padavyÃm eva satatam avasthitir sthite9ty-artha÷ // ity-anayo9kti-bhaÇgyà tulya-kÃla-kathano1padeÓam uktve9dÃnÅæ pustaka-kathÃæ nirÆpayanti VaSu03: ubhaya-paÂÂo1dghaÂÂanÃn mahÃÓÆnyatÃ-praveÓa÷ ÓrÅman-ni«kriyÃnandanÃthÃ1nugraha-samaye ÓrÅgandhamÃdana-siddha-pÃdair ak­taka-pustaka-pradarÓanena yà para-pade prÃptir upadi«Âà sai9va vitatya nirÆpyate / sapta-randhra-kramo1dita-sapta-Óikho2llÃsÃ3tmaka÷ prÃïa-pravÃho1daya÷ sai7vo8rdhva-paÂÂaka÷ pÆrïa-v­tty-udaya÷, randhra-dvaya-su«ira-nÃlikÃ-pravÃha-pras­to 'pÃna-rÆpo 'dha÷-paÂÂaka÷ pa¤ce1ndriya-Óakti-ve«Âita÷ pa¤ca-phaïa-dharmÃ1nibandhako 'dha÷sthita÷ / tasya valaya-dvayaæ jÃgrat-svapnÃ3tmakam unmudrya granthi-nibandhanam apah­tya "*ubhaya-paÂÂo1dghaÂÂanÃt*" prÃïÃ1pÃna-dvaya-vidÃraïÃn madhya-vartÅ ya÷ prÃïa-rÆpo mahÃ-ÓÆnyatÃ-svabhÃva÷ kulÃ1kula-vikalpa-daÓo2jjhito 'vyapadeÓya-mahÃ-nirÃvaraïaniratyaya-vedya-vedaka-nirmukto varïÃ1varïa-nivarïo1ttÅrïa÷ sparÓÃ1sparÓa-prathÃ-parivarjito7pacÃrÃt paramÃ3kÃÓÃ3dy-abhidhÃnai÷ abhidhÅyate / tatra "*praveÓa÷*" tat-samÃveÓatayà sÃmarasyÃ1vasthitir sai7va prÃpta-maho2padeÓa-nÃmÃ8virbhavatÅ7ty-artha÷ // itthaæ mahÃnayo1ktad­Óà sarvaÓÃstra-prapa¤co1ttÅrïÃtvÃd avÃcyaæ kim api maho2padeÓa-sÃk«ÃtkÃram ubhaya-paÂÂakÃ3kÃra-sad-asad-rÆpa-dvaya-nivÃraïena nistaraÇga-paravyoma-samÃveÓa-vivarjitam ÃsÆtrita-mahÃÓÆnyatÃ-samÃveÓam Ãvedya, idÃnÅæ yugmo1pasaæhÃrÃt kaivalyaphalaæ tanmayato9pavarïyate VaSu04: yugma-grÃsÃn niravakÃÓa-saævin-ni«Âhà // p­thivy-Ãdi-mahÃbhÆta-pa¤cakasyai7kai1kasmin grÃhya-grÃhakatayà "*yugma*" -v­tty-udaya-saævyavasthiti÷ / tatra gandha-prÃdhÃnyÃd dharÃ-tattvasya pÃyu-ghrÃïa-rÆpeïa dvi-prakÃratà / ap-tattvasya ca rasa-pradhÃnatayo9pastha-rasanÃ-rÆpeïadvaividhyam / tejas-tattvasya rÆpaprÃdhÃnyÃt pÃda-netra-bhedena dvaya-rÆpatà / vÃyu-tattvasya sparÓa-prÃdhÃnyÃt tvak-pÃïi-svabhÃvato dvidhà gati÷ / ÃkÃÓa-tattvasya Óabda-prÃdhÃnyÃd vÃk-Órotra-bhedena dvi-prakÃratayai9va bahudhÃtvam / athavà p­thivy-ap-svarÆpau bhogya-svarÆpÃ1vasthitau / tejo-vÃyv-Ãkhyau bhokt­-svabhÃvau saæsthitau / ÃkÃÓaæ cai7tad yugmÃ1ntarasthaæ sat-su«iratayà sarva-pranìikÃ2ntaro1ditaæ ca bahudhà vibhaktam / p­thivy-Ãdi-vÃyv-antaæ bhÆta-catu«Âayaæ bhogya-rÆpam ÃkÃÓaæ ca bhokt­-svabhÃvam iti và / bhogye 'pi bhoktà sadai9va ti«Âhati; bhoktary api bhoga÷ nityaæ vibhÃti / evam-ukta-yuktyà pratyekaæ p­thivy-Ãdi-mahÃ-bhÆta-pa¤cakaæ yugmena dvaya-vibhÆtyÃ9nÃrataæ prollasatÅ7ty-abhiprÃya÷ / athavà pratyekaæ vyaktÃ1vyaktatayà bahir-antaratayà ÓÃnto1driktatayà và vibhÃti / etat pa¤caka-sthÃna-saæthita-yugmasya ``grÃsÃt'' saæharaïat- ``niravakÃÓa-saævin-ni«ÂhÃ'' niravakÃÓà ye9yaæ saævit tasyà ni«Âhà samyag-aviparyastatayà saæthiti÷ / niravakÃÓa-saævittvena nÃ7pi savikalpa-saævid-unme«air avakÃÓo labhyate, nÃ7pi nirvikalpa-saævit-svabhÃvena praveÓo 'dhigamyate / ittham aprameyatvÃn niruttara-paramÃdvaya-svabhÃvatvÃc ca niravakÃÓa-saævid iho7cyate / tasyà ni«Âhà vara-guru-pradarÓita-d­Óà satatam ucyatà gatir ke«Ãæcid bhavatÅ7ty artha÷ / evaæ dvayÃ8tmaka-kula-kaula-kavalanena nirupÃdhi-nÅrÆpa-ni÷svarÆpa-tÃdÃtmyaæ bhavatÅ7ty artha÷ //4// dvaya-vigalanena para-tattvÃ1vasthitiæ yugma-carcÃgamanikaye9ho7ktvÃ, tad anu saæghaÂÂa-kathÃ-sÃk«ÃtkÃro nirÆpyate VaSu05: siddhayoginÅ-saæghaÂÂÃn mahÃmelÃpo1daya÷ siddhà ca yoginyaÓ ca tà siddhayoginyo vi«aya-karaïeÓvarÅ-rÆpà / tÃsÃæ saæghaÂÂa÷ saægamo grÃhya-grÃhako1bhaya-saæÓle«a÷ parasparÃ3gÆraïa-krameïÃ8liÇganam / tenÃ8liÇganena sadai9va ``mahÃmelÃpo1daya÷'' mahÃmelÃpasyÃ7haæte2daætÃ4tmaka-dvaya-vigalanÃn niruttara-cidvyomni satataæ mahÃsÃmarasyÃ3tmakasya sarvatra pratyak«atayo9daya÷ samullÃso bhavatÅ7ty artha÷ / vedya-vedaka-dvayÃ1prathana-prav­ttyà paramÃdvaya-samÃveÓa÷ sarvatrÃ7vasthite7ty uktaæ bhavati //5// ubhaya-vigalanena sadai9va mahÃmelÃpo1dayam uktvÃ, tad anu ka¤cuka-trayo1llaÇghanena niruttara-pada-prÃptiæ kaÂÃk«ayanti VaSu06: trika¤cuka-parityÃgÃn nirÃkhya-padÃ1vasthiti÷ trika¤cukasya bhÃvika-bhautika-ÓÆnya-bheda-bhinnasya / tatra bhÃvikaæ ÓabdÃ3dy-ahaækÃra-paryantaæ tanmÃtra-rÆpaæ, bhautikaæ p­thivy-Ãdi-rÆpaæ, ÓÆnyaæ nirÅhÃ3khyaæ vÃsanÃ-svarÆpaæ ca / athavà bhÃvikaæ ghaÂÃ3kÃraæ bÃhyaæ grÃhya-vi«aya-rÆpaæ, bhautikaæ puno-'antaram indriyÃ3tmakaæ grahaïa-rÆpam, ÓÆnyaæ tad-ubhaya-madhyamÃ3kÃÓam / athavà bhÃvikaæ svapnÃ1vasthà s­«Âir ucyate, bhautikaæ jÃgrat-prathà sthitir nigadyate, ÓÆnyaæ su«upta-daÓà saæhÃro 'bhidhÅyate / itthaæ-saæsthitasya trika¤cukasya ``parityÃgÃt'' sannyÃsÃt ``nirÃkhya-padÃ1vasthitir-''nirgatÃ0khyÃ9bhidhÃnaæ yasyÃ7sau nirÃkhyo 'vyapadeÓyam anuttaraæ vÃg-uttÅrïaæ paraæ dhÃma, tasmin sarvottÅrïÃ1niketana-paramÃkÃÓe 'vasthitir sadai9vÃ7paricyuta-svabhÃva-ni«Âhà bhavatÅ7ti saæbandha÷ //6// itthaæ ka¤cuka-trayo1llaÇghanena turya-pada-prÃptiæ nirÆpya, idÃnÅæ sarva-vÃk-prathÃsu nirÃvaraïÃsu svara-bhÆti-vij­mbhai9va prathate sadai9va, -- iti nirÆpayanti VaSu07: vÃk-catu«Âayo1daya-virÃma-prathÃsu svara÷ prathate Ãdau tÃvad vÃk-catu«Âayaæ nirïÅyate / nirÃvaraïa-niravakÃÓo1daya-niruttara-nistaraÇga-parama-nabhasy ucchalat-kimcic-calanÃ3tmaka-prathama-spanda-vikÃsa-svabhÃvà varïa-racanÃæ mÃyÆrÃ1ï¬a-rasa-nyÃyenÃ7dvaya-mahÃsÃmarasyatayÃ9nto-dhÃrayantÅ pare9ti prathità / sai9va cÃ7nÃhata-nÃda-svarÆpatÃm avÃptà nirvibhÃga-dharmiïÅ samasta-varïo1dayaæ vaÂadhÃnikÃvad anto-dhÃrayantÅ dra«Â­-svabhÃvà paÓyantÅ9ti vyapadeÓyà / sai9va ca saækalpa-vikalpa-nivaha-niÓcayÃ3tma-buddhi-bhÆmiæ svÅk­tavatÅ varïa-pu¤jaæ ÓimbikÃ-phala-nyÃyenÃ7nto-dhÃrayantÅ madhyame9ty-abhihità / sai9va h­t-kaïÂha-tÃlv-Ãdi-sthÃna-karaïa-krameïÃ8hatà satÅ varïa-vibhava-maya-ÓlokÃ3di-vad bheda-rÆpaæ prakaÂayantÅ rÆpÃ3di-samasta-viÓva-prathÃæ ca vyaktatÃm ÃpÃdayantÅ vaikharÅ9ty uktà / itthaæ niravakÃÓÃt saævit-padÃt- vÃk-catu«Âayam aviratam anirodhatayà prathate / evam Åd­k-svabhÃva-vÃk-catu«Âayasyo7dayaÓ ca virÃmaÓ ca tÃvad udaya-virÃmau s­«ÂisaæhÃrau, tayor prathà vyaktÃ1vyaktatayà sadai9vÃ7viratam ullasantya÷ sphurantya÷, tÃsu ``svara÷'' anÃhata-hato1ttÅrïa-mahÃnÃdo1llÃsa-vikÃsa-svabhÃva÷ ``prathate'' savikalpa-nirvikalpa-saævid-uttÅrïa-para-viyad-udayam eva prakÃÓitaæ satatam akaraïa-prav­ttyà prayÃtÅ7ty artha÷ / itthaæ nÃnÃ-bhedo1llÃsa-prakÃÓa-rÆpe«u varïa-nivaho1dvaho1daye«u madhyÃt prativarïÃ1ntare vÃk-catu«Âaya-krameïÃ7khaï¬ita-v­ttyà sva-svarÆpam aparityajya yathÃ-mukho1padi«Âa-nÅtyà svarai7va prathate, --- ity-uktaæ bhavati //7// iti vÃk-catu«Âayo1daya-krameïa nirÃvaraïa-svaro1daya÷ sarvatra sarva-kÃlaæ sphurati, --- iti nirÆpya, idÃnÅæ rasa-tritayÃ3bhoge sati paraæ dhÃmai7va niruttaraæ cakÃsti, --- iti nigadyate VaSu08: rasa-tritayÃ3svÃdanenÃ7niccho2cchalitaæ vigata-bandhaæ paraæ brahma // rasa-trayaæ guru-mukho1dita-d­Óà manÃg Å«at prakÃÓyate / mÆlÃdhÃra-payodharÃ3dhÃra-prathitÃ1k­trima-rasa-tritayÃ3bhoge sati "*aniccho2cchalitam*" ni«kÃmatayà prollasitaæ "*vigata-bandhaæ*" virahita-bheda-prathÃ4tmaka-saæsÃrÃ1vagrahaæ ÓÃnta-citro1bhayavidha-brahma-svarÆpa-samuttÅrïaæ kim api niruttara-prak­«ÂatarÃ3marÓa-saævit-svabhÃvaæ "*paraæ brahma*" eva satatam an-astam-ita-sthityà vij­mbhate7ty artha÷ / etad eva rahasya-krameïo7cyate / mÆlÃdhÃras tu prathama-pratibho2llÃsa-mahÃnÃda-viÓe«a÷ s­«ÂisvabhÃvo bhedÃ1bhedÃ3tmaka-saævit-padÃrtha-prathamÃ3Óraya-bhitti-mÆtatvÃt / payidharas tu paya÷ samastÃ3pyÃyakatvÃt sarvÃ3Óraya-saævit-svarÆpaæ tad eva dhÃrayati sthiti-praroham avalambayati ya÷ spando 'dyo1nme«ai7va sarva-padÃrthÃ1vabhÃsanÃt sthiti-rÆpa÷ / ÃdhÃras tu ja¬Ã1ja¬a-bhÃva-padÃrtho1pasaæhÃrakatvÃt pratyÃv­tti-saævit-svabhÃva÷ saæhÃra÷ / etat-trayo1dhÆtaæ rasa-rÆpaæ tat-tad-anubhava-camatkÃra-sÃmarasyam ÃsvÃdya svÃtmany ak­taka-kha-mudrÃ2nupraveÓÃd vim­Óya, turya-svabhÃvo mahÃsaæhÃrÃ3khyo 'navarataæ paramÃ1dvayatayà vibhÃtÅ7ti rahasyÃ1rtha÷ //8 evaæ niravakÃÓa-bhaÇgyà rasa-tritaya-carcÃ-saæpradÃyaæ nirÆpya, idÃnÅæ devÅ-catu«Âaya-kathÃ-sÃk«ÃtkÃra÷ prakÃÓyate VaSu09: devÅ-catu«Âayo1llÃsena sadai9va sva-viÓrÃnty-acasthiti÷ // "*devÅ-catu«Âayaæ*" k«ut-t­¬-År«yÃ-mananÃ4khyam / tatra ca sarva-grÃsa-niratatvÃt k«ud eva mahÃsaæhÃra÷ / sarva-Óo«akatvÃt t­¬ eva saæhÃra÷ / År«yà dvaya-prathÃ4pÃdikà grÃhya-grÃhaka-parigraha-grathità sthiti-rÆpà / mananà ca saækalpa-vikalpo1llÃsa-rÆpà s­«Âi÷ / etad-rÆpasya devÅ-catu«Âayasya ca "*ullÃsena*" ghasmara-saævit-pravÃha-prav­ttyà prathanena "*sadai9va*" sarva-kÃlaæ pratyekaæ cÃturÃtmyeno7dyogÃ3bhÃsa-carvaïÃ1laægrÃsa-vapu«Ã sva-svarÆpÃ1vasthitir pa¤cama-padÃ1tiÓÃyinÅ niravakÃÓa-saævin-ni«Âhà sthite9ty artha÷ / /9 ity anena sÆtreïa devÅ-catu«Âaya-kathÃ-kramaæ prakÃÓya, idÃnÅæ dvÃdaÓa-vÃha-cakra-rahasyaæ nirÆpyate VaSu10: dvÃdaÓa-vÃho1dayena mahÃ-marÅci-vikÃsa÷ // mana÷-saæhitaæ ÓrotrÃ3di-buddhÅndriya-pa¤cakaæ, tathà buddhi-saæhitaæ vÃg-Ãdi-karmendriya-pa¤cakaæ, etad-ubhaya-samÆha÷ "*dvÃdaÓa-vÃha÷*" / tasyo7llÃso 'hetukena kenÃ7py ati-viÓ­Çkhalatara-dhÃma-niruttara-nistaraÇga-para-svÃtantrya-v­ttyà ghasmara-saævit-pravÃha÷ / tena "*mahÃ-marÅcÅnÃm*" nirÃvaraïa-krameïa pratyekasmin pravÃho7dyogÃ1vabhÃsa-carvaïÃ1laægrÃsa-viÓrÃnti-rÆpÃïÃæ mahÃsaævid-raÓmÅnÃæ "*vikÃsa÷*" niyatÃ1niyata-cid-acit-prathÃ-vigalanena nitya-vikasvara-svabhÃvo mahÃ-prabodha÷ satatam avinaÓvaratayà sarvatra sarvata÷ sarvadai9va sthite7ti mahÃvÃkyÃ1rtha÷ // ity akaraïa-siddhaæ sadai9va nirÃvaraïa-pada-samÃveÓaæ dvÃdaÓa-vÃho1daya-d­Óà prakÃÓya, idÃnÅæ caryÃ-pa¤caka-saæpradÃyaæ nirÆpyanti VaSu11: caryÃ-pa¤cako1daye nistaraÇga-samÃveÓa÷ // "*caryÃ-pa¤cakaæ*" tv anÃÓritÃ1vadhÆto1nmatta-sarvabhak«ya-mahÃvyÃpaka-svarÆpaæ / tasyo7dayo niyatÃ1niyata-Óakti-samÆhÃ1ntaro1dito vikÃsa-svabhÃvo7llÃsa÷ / tasmin sati "*nistaraÇga-samÃveÓa÷*" Ãïava-ÓÃkta-ÓÃmbhavo1daya-rÆpa-samasta-taraÇga-parivarjita-samÃveÓa-lak«aïa-niruttara-samÃveÓa-dharmai9va prathate7ty-artha÷ / caryÃ-pa¤caka-kramaæ ca vitatya nirÆpayÃmi / tatrÃ7nÃÓrità nirÃdhÃratvÃt paramÃ3kÃÓa-rÆpà Órotra-su«ira-pradeÓa-gamanena sva-grÃhya-vastÆ1pasaæharaïÃyo7dgatà / avadhÆtà cÃ7niyatatayà sarvatra-viharaïa-d­k-Óakti-mÃrgeïa sva-saæhÃrya-svÅkaraïÃyo7nmi«ità / unmattà ca vicittavat-svatantratayà grÃhyÃ1grÃhya-saæbandhÃ1vivak«ayà sva-vi«aya-grahaïÃya prathità / sarvabhak«yà bhak«ya-saæskÃra-nikhila-kavalana-ÓÅlà sva-saæhÃrya-padÃrtha-grasanÃyo7dità / sarva-vyÃpikà ca tvag-v­tti-gamanikayà nikhila-vyÃpakatvÃd aÓe«a-sparÓa-svÅkaraïÃyo7nmi«itÃ; --- iti caryÃ-pa¤cako1daya÷ // satata-siddha-caryÃ-kramaæ nirÆpya, idÃnÅæ nirniketa-para-j¤Ãna-prakÃÓÃ1valambanena puïya-pÃpa-niv­tti-kathÃæ nirÆpayanti VaSu12: mahÃbodha-samÃveÓÃt puïya-pÃpa-saæbandha÷ // "*mahÃ-bodha÷*" ca j¤Ãt­-j¤Ãna-j¤eya-vikalpa-saækalpa-kÃlu«ya-nirmukto ni÷Óama-ÓamÃ1niketa-nirdhÃma-dhÃma-prathÃ4tmaka÷ paratara-j¤Ãna-svabhÃva÷ kramÃ1kramo1ttÅrïatvÃn mahÃ-gurubhir sÃk«Ãtk­ta÷ / tasya "*samÃveÓa÷*" akaraïa-krameïa yathÃsthita-saæniveÓena tyÃga-svÅkÃra-parihÃrata÷ satatam acyuta-v­ttyà tad-rÆpeïa sphuraïam / tasmÃt "*mahÃbodha-samÃveÓat*" puïya-pÃpayor ÓubhÃ1Óubha-lak«aïa-karmaïor dvayor sva-phala-dvaya-vitaraïa-ÓÅlayor "*asaæbandha÷*" asaæÓle«o 'saæyogaÓ cÃ7navarataæ jÅvata eva vÅra-varasyÃ7paÓcima-janmana÷ kasya cit sarva-kÃlam ak­takÃ1nubhava-rasa-carvaïa-saæt­ptasya bhava-bhÆmÃv eva bandha-mok«o1bhayo1ttÅrïa-mahÃmuktir kara-talÃ3malaka-vat sthite9ty artha÷ // sva-svarÆpa-prÃpti-pÆrvakaæ puïya-pÃpa-tiraskÃra-carcÃ-kramam uktvÃ, idÃnÅæ svara-siddha-mauna-kathÃm udghÃÂayanti VaSu13: akathana-kathÃ-balena mahÃ-vismaya-mudrÃ-prÃptyà kha-svaratà // "*akathana-kathÃ-balaæ*" guru-mukho1padi«Âa-saæpradÃya-krameïa manÃg iha carcyate / asya akÃrasya (1)hata-(2)anÃhata-(3)anÃhata-hata-(4)anÃhata-hato1ttÅrïatayà caturdho2dita-rÆpasya kathanaæ vaktrÃ3mnÃya-carcÃ-saæniveÓanam ity akathanaæ / tatra hatas tÃvat kathyate -- h­t-kaïÂha-tÃlv-Ãdi-sthÃna-karaïa-saæniveÓair hato 'kÃrÃ3di-hakÃra-paryanta-nÃnÃ-padÃrthÃ1vabhÃsaka÷ / anÃhataÓ cÃ7svara-mÆlo1llasita-paranÃda-visphÃras tantrÅ-madhyamÃ-svara-saæketako 'a-kaïÂha-kÆpÃ1ntÃd upacÃrata÷ k­ta-prati«Âha÷ / anÃhata-hataÓ co7bhayÃ3Órito1nmi«ito 'hato viÓrÃnta-Óa«kulÅ-Óravaïa-gopano1dbhinna-pratha÷ Óravaïa-yugma-madhya-varty-ÃkÃÓÃt tattva-pratibimba-tattva-dehato 'pi hato 'nÃhata-hata÷ / anÃhata-hato1ttÅrïaÓ ca mahÃ-nirÃvaraïa-dhÃma-samullasito 'vikalpa÷ Å«ac-calattÃ4tmaka-mahÃ-spanda-prathama-koÂi-rÆpa÷ svara÷ saækoca-vikÃsa-virahÃt parama-vikÃsa-rÆpo 'sparÓa-dharmÃ1nuccÃrya-mahÃ-mantra-prathÃ4tmaka÷ / tathà cÃ7nÃhata-hato1ttÅrïo ya÷ sa Ó­ÇgÃÂakÃ3kÃro raudrÅ-svabhÃvas turya÷ / anÃhata-hataÓ cÃ7nacka-kalÃ4tmaka-vaktra-saæsthÃno vÃma-rÆpa÷ su«upta÷ / anÃhataÓ ca bÃhurÆpÃ1mbikÃ-Óaktir yÃ0game nirÆpità tat-svarÆpa÷ svapna÷ / hataÓ cÃ8yudhÃ3kÃro jye«ÂhÃ-svabhÃvo jÃgrat / ity etac-catu«Âaya-svabhÃvasyÃ8dya-varïasya kathanaæ pÃramparya-mukha-yukti-viÓe«a÷ / tasya balaæ hatÃ3di-rÆpa-trayo1llasitÃ1nÃhata-hato1ttÅrïa-rÃva-sphurattÃ-rÆpaæ vÅryaæ tena "*akathana-kathÃ-balena*" / tatrai7vam akathanaæ vÃk-prapa¤co1ttÅrïam akathanam eva kathanaæ saækramaïa-krameïa nirniketa-svarÆpÃ1vadhÃnaæ tad eva balaæ ak­taka-sphÃra-sÃraæ / tena saækramaïaæ ca manÃg iha vitanyate / prÃïa-purya«Âaka-ÓÆnya-pramÃt­-nivini«ÂÃ1bhimÃna-vigalanena nistaraÇga-pravikacac-cid-dhÃma-baddhÃ3spado daiÓika-varo ni÷spandÃ3nanda-sundara-parama-ÓÆnya-d­g-balena kÃrya-karaïa-karma-nirapek«atayà yad yat kiæ cit sarva-gatÃ3tma-svarÆpa-pratipattÃv avalokayati tat tat paratara-cinmayam eva satataæ bhavati, - iti nÃ7sty atra sandeha÷ / tathà cÃ7nyad vyÃkhyÃ2ntaram Ãha - kathanaæ tÃvat «a¬darÓana-caturÃmnÃya-melÃpa-krama-samÆhe«u pÆjana-kramo1dita-niyatÃ1niyata-devatÃ-cakrÃ1valambanena sphurati / iha puna÷ pÆjya-pÆjaka-pÆjana-saæbandha-parihÃreïa ÓrÅmad-vÃtÆlanÃthÃ3di-siddha-pravara-vaktrÃmnÃya-d­Óà satata-siddha-mahÃ-marÅci-vikÃsai7va sarvo1ttÅrïa-svarÆpÃ1vibhinna÷ sarvadai9va sarvatra virÃjate, - ity akathana-kathÃ-balaæ tena mahÃ-vismaya-prÃptir bhavatÅ7ti saæbandha÷ / "*mahÃ-vismaya÷*" ca vigato vina«Âa÷ smayo mitÃ1mitÃ1haÇkÃra-darpa÷ sarvo1llaÇghana-v­ttyà svarÆpÃ1nupraveÓa÷ / atha ca mahÃ-vismaya÷ sva-para-bheda-vismaraïÃj jhaÂiti nirantara-nirargala-khecara-v­tti-samÃveÓa÷ / sai9va sarva-mudrÃïÃæ kro¬ÅkaraïÃt "*mudrÃ*" tasyà mauna-pada-samÃveÓa-mayatà / tayà hetu-bhÆtayà "*kha-svaratÃ*" trayodaÓa-kathÃ-kathana-sÃmarasyÃ3tmaka÷ kha-svaras tasya bhÃva÷ sÃmarasya-prathanaæ bhavatÅ7ty artha÷ / kha-svaras tu kham api bhÃva-ÓÆnyam api svena rÃti vyÃpnoti svÅkarotÅ7ty Ãdatte, iti kha-svara÷ // «a¬darÓana-cÃturÃmnÃyika-sarva-melÃpa-kathÃ-trayodaÓa-kathÃ-sÃk«ÃtkÃro1padeÓa-bhaÇgyÃ2nuttara-padÃ1dvayatayà kasya-cid-avadhÆtasya pÅÂheÓvarÅbhir mahÃ-melÃpa-samaye sÆtro1panibaddho vaktrÃmnÃya÷ prakÃÓita÷ / tasyai7ve7ha manÃk satÃm avabodhÃ1rtham asmÃbhir v­ttir iyaæ k­te9ti Óivaæ / iti parama-rahasyaæ vÃg-vikalpau1gham uktaæ & bhava-vibhava-vibhÃga-bhrÃnti-muktena samyak / k­tam anupamam uccair kena cic cid-vikÃsÃt & akalita-para-sattÃ-sÃhaso1llÃsa-v­ttyà // samÃpto 'yaæ ÓrÅmad-vÃtÆlanÃtha-sÆtra-v­tti÷ / k­tir ÓrÅmad-anantaÓaktipÃdÃnÃm // ÓrÅmat-pratÃpa-bhÆbhartur Ãj¤ayà prÅtaye satÃæ / MadhusÆdanakaulena saæpadye7yaæ prakÃÓità //