Vatulanatha: Vatulanathasutra with the Vrtti of Anantasaktipada. Based on the edition by Madhusudana Kaul Sastri, Srinagar 1923 (Kashmir Series of Texts and Studies ; 39) Input by Somadeva Vasudeva ANALYTIC VERSION according to BHELA conventions ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 anusvara (overdot) § 167 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 (capital visarga 255) long e ¹ 185 long o º 186 additional: l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ANALYTIC VERSION according to BHELA conventions: Sandhi markers: (. =short vowel, - =long vowel) in word-sandhi: 1: . . e.g.: veda+anta = vedà1nta 2: - . 3: . - 4: - - in sentence-sandhi: 7: . . e.g.: ca+api = cà7pi 8: . - 9: - . 0: - - atha ÷rãvàtålanàthasåtràõi ørãmad-Ananta÷aktipàda-viracita-vçtti-sametàni 1ab: saüghañña-ghaññana-balo1dita-nirvikàra- ÷ånyà1ti÷ånya-padam avyaya-bodha-sàram 1cd: sarvatra khecara-dç÷à praviràjate yat tan naumi sàhasa-varaü guru-vaktra-gamyam 2ab: sarvo1llaïghana-vçttye9ha nirviketo 'kramà1kramaþ 2cd: ko 'py anuttara-cid-vyoma- svabhàvo jayatàd ajaþ 3ab: ÷rãmad-vàtålanàthasya hçdayà1mbhodhi-saübhavam 3cd: påjya-påjaka-påjàbhiþ projjhitaü yan namàmi tat 4ab: yene7ha sarva-vçttãnàü madhya-saüstho 'pi sarvadà 4cd: mahà-vyoma-samàviùñas tiùñhàmy asmin niràvaliþ 5ab: tam apårvam anàve÷am aspar÷am aniketanam 5cd: saüvid-vikalpa-saükalpa- ghaññanaü naumy anuttaram 6ab: yoginã-vaktra-saübhåta- såtràõàü vçttir uttamà 6cd: kenà7pi kriyate samyak- para-tattvo1pabçühità iha kila ùaó-dar÷ana-catur-àmnàyà3di-melàpa-paryanta-samasta-dar÷ano1ttãrõam akathyam api ÷rãmad-vàtålanàthasya pãñhe÷varyo7cchuùma-pàdau3gham uktvà tad anu parama-rahasyo1pabçühita-trayoda÷a-kathà-sàkàtkàra-dç÷à kramà1kramà1sti-nàsti-tathyà1tathya-bhedà1bheda-savikalpa-nirvikalpa-bhava-nirvàõa-kalaïko1jjhitaü kim apy anavakà÷aü paraü tattvaü såtra-mukhenà8di÷anti -- yatre7dam àdi-såtram VaSu01: mahàsàhasavçttyà svaråpalàbhaþ // ati-tãvràtitãvratara-vi÷çïkhala-÷aktipàtà3ghràtasya sva-svaråpa-samàviùñasya kasya cit kva cit kadà cid akasmàd eva "*mahà-sàhasavçttyà*" ghasmara-mahàghanatara-para-nàdo1llàsa-sphàreõa savikalpa-nirvikalpà3tmaka-samasta-saüvin-nivaha-ghaññanàn niràvaraõa-mahà÷ånyatà-samàve÷a-niùñhayà "*svaråpa-làbhaþ*" samasta-kalpano2ttãrõatvàd akçtaka-niravakà÷a-niruttara-nistaraïga-niravadhi-nirniketà1spar÷a-saüvit-pràptir bhavati -- iti rahasyà1rthaþ / mahàsàhasa-vçttyà9nuprave÷a÷ ca vakùyamàõa-kathita-krameõà7dhigantavyaþ // jhañiti sarvo1llaïghana-krameõà7niketa-svaråpa-pràpti-sàkùàtkàra-mahà-sàhasa-carcà-saüpradàyaü niråpya, idànãü tatraiva sarva-vçtti-mahà-sàmarasyam ekakàle pracakùate VaSu02: tal-làbhà3cchurità [yud-?]yugapad-vçtti-pravçttiþ vçttãnàü dçg-àdi-marãci-råpàõàü tathà ràga-dveùà3dy-unmeùavatãnàü "*yugapat*" tulyakàlaü krama-paripàñy-ullaïghanenà7krama-pravçttyà "*tal-làbhà3cchurità*" tat tena pràg-ukta-mahàsàhasa-da÷à-samàve÷a-krama-pràpyeõa svaråpa-làbhena kàlà1kàla-kalpano2ttãrõà1laügràsa-vapuùà mahànirãheõà8cchurità spçùtà sva-svaråpatàü nãtàë"*pravçttir-*" prakarùeõa vartamànà vçttir satatam acyutatayà tat-samàve÷à1vasthànam ity arthaþ / ity anayo9kti-bhaïgyà sarva-vçttãnàü samanantaram eva sarvo1ttãrõa-mahà-÷ånyatà-dhàmni dhàma-råpe tanmayatayà paraspara-vibheda-vigalaneno7daya-padavyàm eva satatam avasthitir sthite9ty-arthaþ // ity-anayo9kti-bhaïgyà tulya-kàla-kathano1pade÷am uktve9dànãü pustaka-kathàü niråpayanti VaSu03: ubhaya-pañño1dghaññanàn mahà÷ånyatà-prave÷aþ ÷rãman-niùkriyànandanàthà1nugraha-samaye ÷rãgandhamàdana-siddha-pàdair akçtaka-pustaka-pradar÷anena yà para-pade pràptir upadiùñà sai9va vitatya niråpyate / sapta-randhra-kramo1dita-sapta-÷ikho2llàsà3tmakaþ pràõa-pravàho1dayaþ sai7vo8rdhva-paññakaþ pårõa-vçtty-udayaþ, randhra-dvaya-suùira-nàlikà-pravàha-prasçto 'pàna-råpo 'dhaþ-paññakaþ pa¤ce1ndriya-÷akti-veùñitaþ pa¤ca-phaõa-dharmà1nibandhako 'dhaþsthitaþ / tasya valaya-dvayaü jàgrat-svapnà3tmakam unmudrya granthi-nibandhanam apahçtya "*ubhaya-pañño1dghaññanàt*" pràõà1pàna-dvaya-vidàraõàn madhya-vartã yaþ pràõa-råpo mahà-÷ånyatà-svabhàvaþ kulà1kula-vikalpa-da÷o2jjhito 'vyapade÷ya-mahà-niràvaraõaniratyaya-vedya-vedaka-nirmukto varõà1varõa-nivarõo1ttãrõaþ spar÷à1spar÷a-prathà-parivarjito7pacàràt paramà3kà÷à3dy-abhidhànaiþ abhidhãyate / tatra "*prave÷aþ*" tat-samàve÷atayà sàmarasyà1vasthitir sai7va pràpta-maho2pade÷a-nàmà8virbhavatã7ty-arthaþ // itthaü mahànayo1ktadç÷à sarva÷àstra-prapa¤co1ttãrõàtvàd avàcyaü kim api maho2pade÷a-sàkùàtkàram ubhaya-paññakà3kàra-sad-asad-råpa-dvaya-nivàraõena nistaraïga-paravyoma-samàve÷a-vivarjitam àsåtrita-mahà÷ånyatà-samàve÷am àvedya, idànãü yugmo1pasaühàràt kaivalyaphalaü tanmayato9pavarõyate VaSu04: yugma-gràsàn niravakà÷a-saüvin-niùñhà // pçthivy-àdi-mahàbhåta-pa¤cakasyai7kai1kasmin gràhya-gràhakatayà "*yugma*" -vçtty-udaya-saüvyavasthitiþ / tatra gandha-pràdhànyàd dharà-tattvasya pàyu-ghràõa-råpeõa dvi-prakàratà / ap-tattvasya ca rasa-pradhànatayo9pastha-rasanà-råpeõadvaividhyam / tejas-tattvasya råpapràdhànyàt pàda-netra-bhedena dvaya-råpatà / vàyu-tattvasya spar÷a-pràdhànyàt tvak-pàõi-svabhàvato dvidhà gatiþ / àkà÷a-tattvasya ÷abda-pràdhànyàd vàk-÷rotra-bhedena dvi-prakàratayai9va bahudhàtvam / athavà pçthivy-ap-svaråpau bhogya-svaråpà1vasthitau / tejo-vàyv-àkhyau bhoktç-svabhàvau saüsthitau / àkà÷aü cai7tad yugmà1ntarasthaü sat-suùiratayà sarva-pranàóikà2ntaro1ditaü ca bahudhà vibhaktam / pçthivy-àdi-vàyv-antaü bhåta-catuùñayaü bhogya-råpam àkà÷aü ca bhoktç-svabhàvam iti và / bhogye 'pi bhoktà sadai9va tiùñhati; bhoktary api bhogaþ nityaü vibhàti / evam-ukta-yuktyà pratyekaü pçthivy-àdi-mahà-bhåta-pa¤cakaü yugmena dvaya-vibhåtyà9nàrataü prollasatã7ty-abhipràyaþ / athavà pratyekaü vyaktà1vyaktatayà bahir-antaratayà ÷ànto1driktatayà và vibhàti / etat pa¤caka-sthàna-saüthita-yugmasya ``gràsàt'' saüharaõat- ``niravakà÷a-saüvin-niùñhà'' niravakà÷à ye9yaü saüvit tasyà niùñhà samyag-aviparyastatayà saüthitiþ / niravakà÷a-saüvittvena nà7pi savikalpa-saüvid-unmeùair avakà÷o labhyate, nà7pi nirvikalpa-saüvit-svabhàvena prave÷o 'dhigamyate / ittham aprameyatvàn niruttara-paramàdvaya-svabhàvatvàc ca niravakà÷a-saüvid iho7cyate / tasyà niùñhà vara-guru-pradar÷ita-dç÷à satatam ucyatà gatir keùàücid bhavatã7ty arthaþ / evaü dvayà8tmaka-kula-kaula-kavalanena nirupàdhi-nãråpa-niþsvaråpa-tàdàtmyaü bhavatã7ty arthaþ //4// dvaya-vigalanena para-tattvà1vasthitiü yugma-carcàgamanikaye9ho7ktvà, tad anu saüghañña-kathà-sàkùàtkàro niråpyate VaSu05: siddhayoginã-saüghaññàn mahàmelàpo1dayaþ siddhà ca yoginya÷ ca tà siddhayoginyo viùaya-karaõe÷varã-råpà / tàsàü saüghaññaþ saügamo gràhya-gràhako1bhaya-saü÷leùaþ parasparà3gåraõa-krameõà8liïganam / tenà8liïganena sadai9va ``mahàmelàpo1dayaþ'' mahàmelàpasyà7haüte2daütà4tmaka-dvaya-vigalanàn niruttara-cidvyomni satataü mahàsàmarasyà3tmakasya sarvatra pratyakùatayo9dayaþ samullàso bhavatã7ty arthaþ / vedya-vedaka-dvayà1prathana-pravçttyà paramàdvaya-samàve÷aþ sarvatrà7vasthite7ty uktaü bhavati //5// ubhaya-vigalanena sadai9va mahàmelàpo1dayam uktvà, tad anu ka¤cuka-trayo1llaïghanena niruttara-pada-pràptiü kañàkùayanti VaSu06: trika¤cuka-parityàgàn niràkhya-padà1vasthitiþ trika¤cukasya bhàvika-bhautika-÷ånya-bheda-bhinnasya / tatra bhàvikaü ÷abdà3dy-ahaükàra-paryantaü tanmàtra-råpaü, bhautikaü pçthivy-àdi-råpaü, ÷ånyaü nirãhà3khyaü vàsanà-svaråpaü ca / athavà bhàvikaü ghañà3kàraü bàhyaü gràhya-viùaya-råpaü, bhautikaü puno-'antaram indriyà3tmakaü grahaõa-råpam, ÷ånyaü tad-ubhaya-madhyamà3kà÷am / athavà bhàvikaü svapnà1vasthà sçùñir ucyate, bhautikaü jàgrat-prathà sthitir nigadyate, ÷ånyaü suùupta-da÷à saühàro 'bhidhãyate / itthaü-saüsthitasya trika¤cukasya ``parityàgàt'' sannyàsàt ``niràkhya-padà1vasthitir-''nirgatà0khyà9bhidhànaü yasyà7sau niràkhyo 'vyapade÷yam anuttaraü vàg-uttãrõaü paraü dhàma, tasmin sarvottãrõà1niketana-paramàkà÷e 'vasthitir sadai9và7paricyuta-svabhàva-niùñhà bhavatã7ti saübandhaþ //6// itthaü ka¤cuka-trayo1llaïghanena turya-pada-pràptiü niråpya, idànãü sarva-vàk-prathàsu niràvaraõàsu svara-bhåti-vijçmbhai9va prathate sadai9va, -- iti niråpayanti VaSu07: vàk-catuùñayo1daya-viràma-prathàsu svaraþ prathate àdau tàvad vàk-catuùñayaü nirõãyate / niràvaraõa-niravakà÷o1daya-niruttara-nistaraïga-parama-nabhasy ucchalat-kimcic-calanà3tmaka-prathama-spanda-vikàsa-svabhàvà varõa-racanàü màyårà1õóa-rasa-nyàyenà7dvaya-mahàsàmarasyatayà9nto-dhàrayantã pare9ti prathità / sai9va cà7nàhata-nàda-svaråpatàm avàptà nirvibhàga-dharmiõã samasta-varõo1dayaü vañadhànikàvad anto-dhàrayantã draùñç-svabhàvà pa÷yantã9ti vyapade÷yà / sai9va ca saükalpa-vikalpa-nivaha-ni÷cayà3tma-buddhi-bhåmiü svãkçtavatã varõa-pu¤jaü ÷imbikà-phala-nyàyenà7nto-dhàrayantã madhyame9ty-abhihità / sai9va hçt-kaõñha-tàlv-àdi-sthàna-karaõa-krameõà8hatà satã varõa-vibhava-maya-÷lokà3di-vad bheda-råpaü prakañayantã råpà3di-samasta-vi÷va-prathàü ca vyaktatàm àpàdayantã vaikharã9ty uktà / itthaü niravakà÷àt saüvit-padàt- vàk-catuùñayam aviratam anirodhatayà prathate / evam ãdçk-svabhàva-vàk-catuùñayasyo7daya÷ ca viràma÷ ca tàvad udaya-viràmau sçùñisaühàrau, tayor prathà vyaktà1vyaktatayà sadai9và7viratam ullasantyaþ sphurantyaþ, tàsu ``svaraþ'' anàhata-hato1ttãrõa-mahànàdo1llàsa-vikàsa-svabhàvaþ ``prathate'' savikalpa-nirvikalpa-saüvid-uttãrõa-para-viyad-udayam eva prakà÷itaü satatam akaraõa-pravçttyà prayàtã7ty arthaþ / itthaü nànà-bhedo1llàsa-prakà÷a-råpeùu varõa-nivaho1dvaho1dayeùu madhyàt prativarõà1ntare vàk-catuùñaya-krameõà7khaõóita-vçttyà sva-svaråpam aparityajya yathà-mukho1padiùña-nãtyà svarai7va prathate, --- ity-uktaü bhavati //7// iti vàk-catuùñayo1daya-krameõa niràvaraõa-svaro1dayaþ sarvatra sarva-kàlaü sphurati, --- iti niråpya, idànãü rasa-tritayà3bhoge sati paraü dhàmai7va niruttaraü cakàsti, --- iti nigadyate VaSu08: rasa-tritayà3svàdanenà7niccho2cchalitaü vigata-bandhaü paraü brahma // rasa-trayaü guru-mukho1dita-dç÷à manàg ãùat prakà÷yate / målàdhàra-payodharà3dhàra-prathità1kçtrima-rasa-tritayà3bhoge sati "*aniccho2cchalitam*" niùkàmatayà prollasitaü "*vigata-bandhaü*" virahita-bheda-prathà4tmaka-saüsàrà1vagrahaü ÷ànta-citro1bhayavidha-brahma-svaråpa-samuttãrõaü kim api niruttara-prakçùñatarà3mar÷a-saüvit-svabhàvaü "*paraü brahma*" eva satatam an-astam-ita-sthityà vijçmbhate7ty arthaþ / etad eva rahasya-krameõo7cyate / målàdhàras tu prathama-pratibho2llàsa-mahànàda-vi÷eùaþ sçùñisvabhàvo bhedà1bhedà3tmaka-saüvit-padàrtha-prathamà3÷raya-bhitti-måtatvàt / payidharas tu payaþ samastà3pyàyakatvàt sarvà3÷raya-saüvit-svaråpaü tad eva dhàrayati sthiti-praroham avalambayati yaþ spando 'dyo1nmeùai7va sarva-padàrthà1vabhàsanàt sthiti-råpaþ / àdhàras tu jaóà1jaóa-bhàva-padàrtho1pasaühàrakatvàt pratyàvçtti-saüvit-svabhàvaþ saühàraþ / etat-trayo1dhåtaü rasa-råpaü tat-tad-anubhava-camatkàra-sàmarasyam àsvàdya svàtmany akçtaka-kha-mudrà2nuprave÷àd vimç÷ya, turya-svabhàvo mahàsaühàrà3khyo 'navarataü paramà1dvayatayà vibhàtã7ti rahasyà1rthaþ //8 evaü niravakà÷a-bhaïgyà rasa-tritaya-carcà-saüpradàyaü niråpya, idànãü devã-catuùñaya-kathà-sàkùàtkàraþ prakà÷yate VaSu09: devã-catuùñayo1llàsena sadai9va sva-vi÷rànty-acasthitiþ // "*devã-catuùñayaü*" kùut-tçó-ãrùyà-mananà4khyam / tatra ca sarva-gràsa-niratatvàt kùud eva mahàsaühàraþ / sarva-÷oùakatvàt tçó eva saühàraþ / ãrùyà dvaya-prathà4pàdikà gràhya-gràhaka-parigraha-grathità sthiti-råpà / mananà ca saükalpa-vikalpo1llàsa-råpà sçùñiþ / etad-råpasya devã-catuùñayasya ca "*ullàsena*" ghasmara-saüvit-pravàha-pravçttyà prathanena "*sadai9va*" sarva-kàlaü pratyekaü càturàtmyeno7dyogà3bhàsa-carvaõà1laügràsa-vapuùà sva-svaråpà1vasthitir pa¤cama-padà1ti÷àyinã niravakà÷a-saüvin-niùñhà sthite9ty arthaþ / /9 ity anena såtreõa devã-catuùñaya-kathà-kramaü prakà÷ya, idànãü dvàda÷a-vàha-cakra-rahasyaü niråpyate VaSu10: dvàda÷a-vàho1dayena mahà-marãci-vikàsaþ // manaþ-saühitaü ÷rotrà3di-buddhãndriya-pa¤cakaü, tathà buddhi-saühitaü vàg-àdi-karmendriya-pa¤cakaü, etad-ubhaya-samåhaþ "*dvàda÷a-vàhaþ*" / tasyo7llàso 'hetukena kenà7py ati-vi÷çïkhalatara-dhàma-niruttara-nistaraïga-para-svàtantrya-vçttyà ghasmara-saüvit-pravàhaþ / tena "*mahà-marãcãnàm*" niràvaraõa-krameõa pratyekasmin pravàho7dyogà1vabhàsa-carvaõà1laügràsa-vi÷rànti-råpàõàü mahàsaüvid-ra÷mãnàü "*vikàsaþ*" niyatà1niyata-cid-acit-prathà-vigalanena nitya-vikasvara-svabhàvo mahà-prabodhaþ satatam avina÷varatayà sarvatra sarvataþ sarvadai9va sthite7ti mahàvàkyà1rthaþ // ity akaraõa-siddhaü sadai9va niràvaraõa-pada-samàve÷aü dvàda÷a-vàho1daya-dç÷à prakà÷ya, idànãü caryà-pa¤caka-saüpradàyaü niråpyanti VaSu11: caryà-pa¤cako1daye nistaraïga-samàve÷aþ // "*caryà-pa¤cakaü*" tv anà÷rità1vadhåto1nmatta-sarvabhakùya-mahàvyàpaka-svaråpaü / tasyo7dayo niyatà1niyata-÷akti-samåhà1ntaro1dito vikàsa-svabhàvo7llàsaþ / tasmin sati "*nistaraïga-samàve÷aþ*" àõava-÷àkta-÷àmbhavo1daya-råpa-samasta-taraïga-parivarjita-samàve÷a-lakùaõa-niruttara-samàve÷a-dharmai9va prathate7ty-arthaþ / caryà-pa¤caka-kramaü ca vitatya niråpayàmi / tatrà7nà÷rità niràdhàratvàt paramà3kà÷a-råpà ÷rotra-suùira-prade÷a-gamanena sva-gràhya-vastå1pasaüharaõàyo7dgatà / avadhåtà cà7niyatatayà sarvatra-viharaõa-dçk-÷akti-màrgeõa sva-saühàrya-svãkaraõàyo7nmiùità / unmattà ca vicittavat-svatantratayà gràhyà1gràhya-saübandhà1vivakùayà sva-viùaya-grahaõàya prathità / sarvabhakùyà bhakùya-saüskàra-nikhila-kavalana-÷ãlà sva-saühàrya-padàrtha-grasanàyo7dità / sarva-vyàpikà ca tvag-vçtti-gamanikayà nikhila-vyàpakatvàd a÷eùa-spar÷a-svãkaraõàyo7nmiùità; --- iti caryà-pa¤cako1dayaþ // satata-siddha-caryà-kramaü niråpya, idànãü nirniketa-para-j¤àna-prakà÷à1valambanena puõya-pàpa-nivçtti-kathàü niråpayanti VaSu12: mahàbodha-samàve÷àt puõya-pàpa-saübandhaþ // "*mahà-bodhaþ*" ca j¤àtç-j¤àna-j¤eya-vikalpa-saükalpa-kàluùya-nirmukto niþ÷ama-÷amà1niketa-nirdhàma-dhàma-prathà4tmakaþ paratara-j¤àna-svabhàvaþ kramà1kramo1ttãrõatvàn mahà-gurubhir sàkùàtkçtaþ / tasya "*samàve÷aþ*" akaraõa-krameõa yathàsthita-saünive÷ena tyàga-svãkàra-parihàrataþ satatam acyuta-vçttyà tad-råpeõa sphuraõam / tasmàt "*mahàbodha-samàve÷at*" puõya-pàpayor ÷ubhà1÷ubha-lakùaõa-karmaõor dvayor sva-phala-dvaya-vitaraõa-÷ãlayor "*asaübandhaþ*" asaü÷leùo 'saüyoga÷ cà7navarataü jãvata eva vãra-varasyà7pa÷cima-janmanaþ kasya cit sarva-kàlam akçtakà1nubhava-rasa-carvaõa-saütçptasya bhava-bhåmàv eva bandha-mokùo1bhayo1ttãrõa-mahàmuktir kara-talà3malaka-vat sthite9ty arthaþ // sva-svaråpa-pràpti-pårvakaü puõya-pàpa-tiraskàra-carcà-kramam uktvà, idànãü svara-siddha-mauna-kathàm udghàñayanti VaSu13: akathana-kathà-balena mahà-vismaya-mudrà-pràptyà kha-svaratà // "*akathana-kathà-balaü*" guru-mukho1padiùña-saüpradàya-krameõa manàg iha carcyate / asya akàrasya (1)hata-(2)anàhata-(3)anàhata-hata-(4)anàhata-hato1ttãrõatayà caturdho2dita-råpasya kathanaü vaktrà3mnàya-carcà-saünive÷anam ity akathanaü / tatra hatas tàvat kathyate -- hçt-kaõñha-tàlv-àdi-sthàna-karaõa-saünive÷air hato 'kàrà3di-hakàra-paryanta-nànà-padàrthà1vabhàsakaþ / anàhata÷ cà7svara-målo1llasita-paranàda-visphàras tantrã-madhyamà-svara-saüketako 'a-kaõñha-kåpà1ntàd upacàrataþ kçta-pratiùñhaþ / anàhata-hata÷ co7bhayà3÷rito1nmiùito 'hato vi÷rànta-÷aùkulã-÷ravaõa-gopano1dbhinna-prathaþ ÷ravaõa-yugma-madhya-varty-àkà÷àt tattva-pratibimba-tattva-dehato 'pi hato 'nàhata-hataþ / anàhata-hato1ttãrõa÷ ca mahà-niràvaraõa-dhàma-samullasito 'vikalpaþ ãùac-calattà4tmaka-mahà-spanda-prathama-koñi-råpaþ svaraþ saükoca-vikàsa-virahàt parama-vikàsa-råpo 'spar÷a-dharmà1nuccàrya-mahà-mantra-prathà4tmakaþ / tathà cà7nàhata-hato1ttãrõo yaþ sa ÷çïgàñakà3kàro raudrã-svabhàvas turyaþ / anàhata-hata÷ cà7nacka-kalà4tmaka-vaktra-saüsthàno vàma-råpaþ suùuptaþ / anàhata÷ ca bàhuråpà1mbikà-÷aktir yà0game niråpità tat-svaråpaþ svapnaþ / hata÷ cà8yudhà3kàro jyeùñhà-svabhàvo jàgrat / ity etac-catuùñaya-svabhàvasyà8dya-varõasya kathanaü pàramparya-mukha-yukti-vi÷eùaþ / tasya balaü hatà3di-råpa-trayo1llasità1nàhata-hato1ttãrõa-ràva-sphurattà-råpaü vãryaü tena "*akathana-kathà-balena*" / tatrai7vam akathanaü vàk-prapa¤co1ttãrõam akathanam eva kathanaü saükramaõa-krameõa nirniketa-svaråpà1vadhànaü tad eva balaü akçtaka-sphàra-sàraü / tena saükramaõaü ca manàg iha vitanyate / pràõa-puryaùñaka-÷ånya-pramàtç-niviniùñà1bhimàna-vigalanena nistaraïga-pravikacac-cid-dhàma-baddhà3spado dai÷ika-varo niþspandà3nanda-sundara-parama-÷ånya-dçg-balena kàrya-karaõa-karma-nirapekùatayà yad yat kiü cit sarva-gatà3tma-svaråpa-pratipattàv avalokayati tat tat paratara-cinmayam eva satataü bhavati, - iti nà7sty atra sandehaþ / tathà cà7nyad vyàkhyà2ntaram àha - kathanaü tàvat ùaódar÷ana-caturàmnàya-melàpa-krama-samåheùu påjana-kramo1dita-niyatà1niyata-devatà-cakrà1valambanena sphurati / iha punaþ påjya-påjaka-påjana-saübandha-parihàreõa ÷rãmad-vàtålanàthà3di-siddha-pravara-vaktràmnàya-dç÷à satata-siddha-mahà-marãci-vikàsai7va sarvo1ttãrõa-svaråpà1vibhinnaþ sarvadai9va sarvatra viràjate, - ity akathana-kathà-balaü tena mahà-vismaya-pràptir bhavatã7ti saübandhaþ / "*mahà-vismayaþ*" ca vigato vinaùñaþ smayo mità1mità1haïkàra-darpaþ sarvo1llaïghana-vçttyà svaråpà1nuprave÷aþ / atha ca mahà-vismayaþ sva-para-bheda-vismaraõàj jhañiti nirantara-nirargala-khecara-vçtti-samàve÷aþ / sai9va sarva-mudràõàü kroóãkaraõàt "*mudrà*" tasyà mauna-pada-samàve÷a-mayatà / tayà hetu-bhåtayà "*kha-svaratà*" trayoda÷a-kathà-kathana-sàmarasyà3tmakaþ kha-svaras tasya bhàvaþ sàmarasya-prathanaü bhavatã7ty arthaþ / kha-svaras tu kham api bhàva-÷ånyam api svena ràti vyàpnoti svãkarotã7ty àdatte, iti kha-svaraþ // ùaódar÷ana-càturàmnàyika-sarva-melàpa-kathà-trayoda÷a-kathà-sàkùàtkàro1pade÷a-bhaïgyà2nuttara-padà1dvayatayà kasya-cid-avadhåtasya pãñhe÷varãbhir mahà-melàpa-samaye såtro1panibaddho vaktràmnàyaþ prakà÷itaþ / tasyai7ve7ha manàk satàm avabodhà1rtham asmàbhir vçttir iyaü kçte9ti ÷ivaü / iti parama-rahasyaü vàg-vikalpau1gham uktaü & bhava-vibhava-vibhàga-bhrànti-muktena samyak / kçtam anupamam uccair kena cic cid-vikàsàt & akalita-para-sattà-sàhaso1llàsa-vçttyà // samàpto 'yaü ÷rãmad-vàtålanàtha-såtra-vçttiþ / kçtir ÷rãmad-ananta÷aktipàdànàm // ÷rãmat-pratàpa-bhåbhartur àj¤ayà prãtaye satàü / Madhusådanakaulena saüpadye7yaü prakà÷ità //