Vamadeva: Janmamaranavicara Based on the edition by M.R. Shastri, Bombay: Nirnaya Sagar Press, 1918 Input by Oliver Hellwig (hellwig7@gmx.de), Berlin, 2001/02 Der digitalisierte Text kann in jedem Rahmen ohne Einschraenkungen genutzt werden. Allerdings sollte ein Hinweis auf den Einleser enthalten sein. ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for ³ ³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes ³ ³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 195 ³ ³ long A ù 249 ³ ³ long i Å 197 ³ ³ long I ý 253 ³ ³ long u Æ 198 ³ ³ long U ô 244 ³ ³ vocalic r ­ 173 ³ ³ vocalic R ã 227 ³ ³ long vocalic r Ì 204 ³ ³ vocalic l Ê 202 ³ ³ long vocalic l Ë 203 ³ ³ velar n Ç 199 ³ ³ velar N § 167 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t  194 ³ ³ retroflex T è 232 ³ ³ retroflex d ¬ 172 ³ ³ retroflex D Ö 214 ³ ³ retroflex n ï 239 ³ ³ retroflex N × 215 ³ ³ palatal s Ó 211 ³ ³ palatal S Á 193 ³ ³ retroflex s « 171 ³ ³ retroflex S å 229 ³ ³ anusvara æ 230 ³ ³ capital anusvara õ 245 ³ ³ visarga ÷ 247 ³ ³ capital visarga ê 234 ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ sÃndrodrekak«ubhitam abhita÷ svÃntam antar niyamya prÃyo dhatte navanavarasollekham Ãnandakandam // 1 bhÆyo bhÆya÷ pralayavibhavoddÃmadu÷khÃntarÃyo yo 'sÃv antar jayati h­daye ko 'pi saævidvikÃsa÷ // 2 iha khalu nikhilajagadÃtmà sarvottÅrïaÓ ca sarvamayaÓ ca vikalpÃsaækucitasaævitprakÃÓarÆpa÷ anavacchinnacidÃnandaviÓrÃnta÷ prasaradaviralavicitrapa¤cavÃhavÃhavÃhinÅmahodadhi÷ niratiÓayasvÃtantryasÅmani pragalbhamÃna÷ sarvaÓaktikhacita eka eva asti saævid Ãtmà maheÓvara÷ // 3 tasya prakÃÓarÆpatà cicchakti÷ svÃtantryam ÃnandaÓakti÷ taccamatkÃra÷ icchÃÓakti÷ ÃmarÓÃtmakatà j¤ÃnaÓakti÷ sarvÃkÃrayogitvaæ kriyÃÓakti÷ iti // 4 itthaæ sarvaÓaktiyoge 'pi Ãbhir mukhyÃbhi÷ Óaktibhir upacaryate sa ca bhagavÃn svÃtantryaÓaktimahimnà svÃtmÃnaæ saækucitam iva ÃbhÃsayan aïu÷ iti ucyate // 5 yathoktam vyÃpako hi Óiva÷ svecchÃkÊptasaækocamudraïÃt // 6 vicitraphalakarmaughavaÓÃt tattaccharÅrabhÃk // 7 iti nijasvarÆpagopanakelilolam evaæ mÃheÓaÓaktiparispandaæ pravaragurava÷ pratipedire // 8 tathà ca Ãhu÷ atidurghaÂakÃritvÃt svÃcchandyanirmalÃd asau // 9 svÃtmapracchÃdanakrŬÃpaï¬ita÷ parameÓvara÷ // 10 anÃv­te svarÆpe 'pi yadÃtmÃcchÃdanaæ vibho÷ // 11 saivÃvidyà yato bheda etÃvÃn viÓvav­ttika÷ iti // 12 na ca etÃvatà bhagavato deÓakÃlÃkÃropÃdhivirahitaniratiÓayÃnandaparisyandÃtmakasya kÃcid api k«ati÷ pratyuta paramamahimna÷ paripu«Âir ity uktam // 13 asthÃsyad ekarÆpeïa vapu«Ã cen maheÓvara÷ // 14 maheÓvaratvaæ saævittvaæ tad atyak«yad ghaÂÃdivat // 15 paricchinnaprakÃÓatvaæ ja¬asya kila lak«aïam // 16 ja¬Ãd vilak«aïo bodho yato na parimÅyate // 17 tena bodhamahÃsindhor ullÃsinya÷ svaÓaktaya÷ // 18 ÃÓrayanty Ærmaya iva svÃtmasaæghaÂÂacitratÃm // 19 ityÃdi // 20 tad evam asau bhagavÃn svamÃyÃÓaktyÃkhyena avyabhicaritasvÃtantryaÓaktimahimnà svÃtmanaiva ÃtmÃnaæ saækucitam iva avabhÃsayan vij¤ÃnÃkala÷ pralayÃkala÷ sakalaÓ ca sampadyate // 21 tatra Ãïavena ekenaiva malena saæyukto vij¤ÃnÃkala ucyate dvÃbhyÃm ÃïavamÃyÅ yÃbhyÃm apavedya÷ pralayÃkala÷ tribhir ÃïavamÃyÅyakÃrmai÷ saævedya÷ tair eva kalÃdidharaïyantatattvamaya÷ sakala÷ tadartham eva ayam arthasarga÷ // 22 tatra s­«Âyunmukho bhagavÃn ÓuddhÃdhvani vartamÃna÷ svaÓaktibhi÷ mÃyÃæ vik«obhya kalÃtattvaæ kiæcitkart­tvalak«aïaæ pudgalasya s­jati tato 'pi kiæcid avabodhÃkhyaæ vidyÃtattvaæ kiæcid abhilëarÆpaæ ca rÃgatattvaæ tad etat sarÃgaæ kart­tattvaæ bhÆtabhavi«yadvartamÃnatayà tridhà avacchidyate tat kÃlatattvaæ tulyatve 'pi rÃge yena kart­tvasya avaccheda÷ kriyate tat niyatitattvaæ tad etat ka¤cuka«aÂkam antarmalÃv­tasya pudgalasya bahir ÃcchÃdakam uktaæ ca cillÃcakreÓvaramate mÃyà kalà Óuddhavidyà rÃgakÃlau niyantraïà // 23 «a¬ etÃny Ãv­tivaÓÃt ka¤cukÃni mitÃtmana÷ // 24 evaæ ca pudgalasyÃntarmala÷ ka¤cukavat sthita÷ // 25 tu«avat ka¤cukÃni syus tasmÃj j¤Ãnakriyojjhita÷ // 26 iti // 27 sà ca kalà puru«asya parimitaæ kart­tvaæ prakÃÓya sukhadu÷khamoharÆpaæ bhogyam avyaktatvaæ s­jati tato 'pi a«Âaguïaæ buddhitattvam utpannaæ tato 'pi sÃttvikarÃjasatÃmasabhedabhinnaæ triskandham ahaækÃratattvam tatra pÆrvasmÃt ahaækÃrÃt mano jÃtam aparasmÃt indriyÃïi t­tÅyÃt tanmÃtrÃïi ebhyo bhÆtÃni ity evam ayam ekasyaiva Ãdidevasya svÃtantryamahimnà saæsÃre saæsarata÷ parimitapramÃt­tÃm avalambamÃnasya tattvaprasara÷ uktaæ ca bhÆtÃni tanmÃtragaïendriyÃïi mÆlaæ pumÃn ka¤cukayuk suÓuddham // 28 vidyÃdiÓaktyantam iyÃn svasaævitsindhos taraægaprasaraprapa¤ca÷ // 29 tathà saala utta puri«uïïa u saallutta uttiïïa // 30 pari Ãïaha attÃïa u pari masiveïa samÃïa u // 31 iti // 32 ete«Ãæ ca uktarÆpÃïÃæ tattvÃnÃæ pramÃt­bhede vaicitryÃt prameyavaicitryaæ bhavati iti ÓrÅpÆrvaÓÃstre kathitam tathà hi Óaktimacchaktibhedena dharÃtattvaæ vibhidyate // 33 svarÆpasahitaæ tac ca vij¤eyaæ daÓapa¤cadhà // 34 anenaiva vidhÃnena puæstattvÃt tu kalÃntikam // 35 trayodaÓavidhaæ j¤eyaæ rudravat pralayÃkala÷ // 36 tadvan mÃyÃpi vij¤eyà navadhà j¤Ãnakevala÷ // 37 mantrÃ÷ saptavidhÃs tadvat pa¤cadhà mantranÃyakÃ÷ // 38 tridhà mantreÓvareÓÃnÃ÷ Óiva÷ sÃk«Ãn na bhidyate // 39 ya÷ puna÷ sarvatattvÃni vetty etÃni yathÃrthata÷ // 40 sa gurur matsama÷ prokto mantravÅryaprakÃÓaka÷ // 41 d­«ÂÃ÷ sambhëitÃs tena sp­«ÂÃÓ ca prÅticetasà // 42 narÃ÷ pÃpai÷ pramucyante saptajanmak­tair api // 43 iti // 44 tad evam anekÃvasÃyo 'yaæ tattvakrama÷ // 45 ete«Ãæ ca tattvÃnÃæ vargaÓo yad anugÃmi rÆpam ekarÆpam ekarÆpakalanÃsahi«ïutvÃt sà kalà kathyate // 46 tathà hi nivartante yatas tattvavargÃ÷ sà niv­ttir nÃma kalà // 47 sà ca p­thivyÃm eva vyavasthità // 48 kÃraïatve pÆraïÃpyÃyakÃritvÃt prati«Âhà nÃma kalà ucyate // 49 sà ca jalÃdimÆlÃntaæ vyÃpya vyavasthità // 50 vedyavilaye saævidÃdhikyÃt vidyà nÃma kalà // 51 sà ca pumÃdimÃyÃntam adhvÃnam adhyÃste // 52 ka¤cukataraægopaÓamÃt ÓÃntà nÃma kalà ucyate // 53 sà ca ÓuddhavidyÃdiÓaktyante sthità iti // 54 etad eva aï¬acatu«Âayaæ pÃrthivaprÃk­tamÃyÅyaÓÃktalak«aïam // 55 sarvÃtÅtatvÃt Óivatattve ÓÃntyatÅtà // 56 iti // 57 paraæ tu tattvaæ svatantratvÃt kalÃtÅtam ÃsÃm eva kalÃnÃæ tattvavad antarbhÆtÃni bhuvanÃny api boddhavyÃni evaæ sthÆlasÆk«maparatvena bhuvanatattvakalÃrÆpaæ trividharÆpaæ prameyam uktam pramÃïam api tathaiva padamantravarïatayà trividham eva iti ekasyaiva pÆrïapramÃtu÷ svÃtantryÃt saæsarata÷ «a¬vidhe adhvani viÓrÃntir uktà // 58 bhavanti cÃtra dÅk«ÃparighaÂanasaægrahaÓlokÃ÷ padamantravarïam ekaæ pura«o¬aÓakaæ dhareti ca niv­tti÷ // 59 tattvÃrïam agninayanaæ rasaÓarapuram astramantrapadam anyà // 60 munitattvÃrïaæ dvikapadamantraæ vasvak«ibhuvanam aparakalà // 61 agnyarïatattvam ekakapadamantraæ saikabhuvanam iti turyà // 62 «o¬aÓa varïÃ÷ padamantratattvam ekaæ ca ÓÃntyatÅteyam // 63 iti // 64 tad evam ÃïavÅæ v­ttim Ãlambya bhagavÃn vicitrai÷ jÃtyÃyurbhogai÷ jarÃyujÃï¬ajodbhedajasvedajÃdijÃtaæ prÃdurbhÃvayati // 65 tatra upabhuktasya annapÃnasya pÃkavaÓÃt rasarÆpatayà sthitasya raktamÃæsamedo'sthimajjÃtmanà ÓukradhÃtau viÓrÃntir bhavati tatra imÃ÷ prajÃ÷ prajÃyante // 66 tathà coktaæ sauÓrute iha khalu päcabhautikasya caturvidhasya ÃhÃrasya «a¬rasopetasya dvividharasavÅryasya a«ÂavidharasavÅryasya anekaprakÃropabhuktasya pariïatasya yas tejorÆpa÷ sÃra÷ sÆk«ma÷ sa rasa ity ucyate tasya h­dayaæ sthÃnaæ sa ca h­dayÃt caturviæÓatidhamanÅr anupraviÓya Ærdhvagà daÓa daÓa ca adhogÃminÅ÷ catasra÷ tiryaggÃ÷ sakalaæ ÓarÅram aharahas tarpayati jÅvayati dhÃrayati vardhayati ad­«Âanimittena karmaïà sa khalu Ãpyo raso yak­tplÅhÃdiæ prÃpya rÃgam upaiti bhavanti và atra ÓlokÃ÷ // 67 ra¤jitÃs tejasà tv Ãpa÷ ÓarÅrasthena dehinÃm // 68 avyÃpannÃ÷ prasannena raktam ity eva tad vidu÷ // 69 rasÃd eva striyo raktaæ raja÷saæj¤aæ pravartate // 70 tadvaÓÃd dvÃdaÓÃd Ærdhvaæ yÃti pa¤cÃÓati÷ k«itim // 71 Ãrtavaæ Óoïitam Ãgneyam agnÅ«omÅyatvÃt garbhasya // 72 rasÃd raktaæ tato mÃæsaæ mÃæsamedaÓ ca jÃyate // 73 medaso 'sthi tato majjà majjÃta÷ Óukrasambhava÷ // 74 evaæ mÃæsena Óukratvaæ raso yÃti yathÃkramam // 75 strÅïÃæ tathaiva mÃsena bhaved Ãrtavasambhava÷ // 76 iti // 77 tad evaæbhÆte mÃt­pit­sambandhasambhÆte agnÅ«omÃtmake raktaretasÅ kusumasamayÃd anantaraæ jananÅjaÂhare reta÷ kalilÅbhavati tato budbudam tata÷ peÓÅ tato ghana÷ yÃvad aÇgaparigraha÷ aÇgavyakti÷ saævidullÃsa÷ sarvÃÇgasampattir oja÷saæcÃra÷ sukhadu÷khasaævittir iti yÃvat prajÃyate // 78 uktaæ ÓrÅcillÃcakreÓvaramate somasÆryarasollÃsaparasparanighar«aïÃt // 79 jÃtavedasi saæjÃte madhyadhÃmavikÃsini // 80 vÅrÃruïaparÅïÃmavaÓÃd aÇkurasambhava÷ // 81 ekarÃtro«itaæ reta÷ siktaæ kalilatÃæ vrajet // 82 budbudaæ saptarÃtreïa peÓÅ mÃsena jÃyate // 83 dvitÅye mÃsi ca ghanas t­tÅye 'gniparigraha÷ // 84 caturthe vyaÇgatÃÇgÃnÃæ cetanà pa¤came bhavet // 85 «a«Âhe sarvÃÇgasambheda÷ saptame calanodgama÷ // 86 tejo '«Âame saæcarati navame vedanaæ bhavet // 87 sampÆrïadeho daÓame mÃsi jantu÷ prajÃyate // 88 jÃto 'sau vÃyunà sp­«Âo yoniyantraprapŬita÷ // 89 na smaraty ugrasaætÃpam anekabhavasambhavam // 90 krameïa v­ddhim ÃyÃnti tasyaite dehahetava÷ // 91 rasa÷ sthitiæ prakurute raktaæ saæjÅvayaty alam // 92 mÃæsaæ b­æhayati prÃyo meda÷ snehayati sphuÂam // 93 dhÃrayanti tathÃsthÅni majjÃnta÷sÃrasaæÓrayà // 94 har«otkar«akaraæ Óukraæ mÆtraæ kledavivekak­t // 95 vÃyvagnisaærodhakaraæ purÅ«aæ parikÅrtitam // 96 svedakledopakaraïaæ garbhahetur athÃrtavam // 97 evaæ ÓarÅram ÃsÃdya «ÃÂkoÓaæ tatparigrahÃt // 98 anapek«ya nijaæ bhÃvaæ pumÃn bhÃvÃn apek«ate // 99 iti // 100 ayam eva ca artho niruktik­tÃpi uktapÃrthivÃn a«Âau guïÃn vidyÃt trÅn mÃt­ta÷ trÅn pit­ta÷ ityÃdy upakramya ukta÷ // 101 atraiva idaæ puæstrÅnapuæsakalak«aïaæ prak­titrayakÃraïam somÃdhikyena puæjanma sÆryÃdhikyena yo«ita÷ // 102 sÃmyÃt klÅbas tu vÃtena bhedÃt syÃd bahvapatyatà // 103 iti // 104 avayavabhedo 'pi navame daÓame mÃsi prabalai÷ sÆtimÃrutai÷ // 105 ni÷sÃryate bÃïa iva yantracchidreïa sajvara÷ // 106 tasya «o¬hà ÓarÅraæ tat«aÂtvaco dhÃrayanti ca // 107 asthnÃæ tathà «a«Âyadhikaæ vinibaddhaæ Óatatrayam // 108 sthÆlai÷ saha catu÷«a«Âir daÓanà viæÓatir nakhÃ÷ // 109 pÃïipÃdaÓalÃkÃÓ ca tÃsÃæ sthÃne catu«Âayam // 110 «a«ÂyaÇgulÅnÃæ dve pÃr«ïÅ gulphe«u ca catu«Âayam // 111 catvÃry aratnikÃsthÅni jaÇghayos tÃvad eva tu // 112 dve dve jÃnukapoloruphalakÃæsasamudbhave // 113 ak«isthalÆ«ake ÓroïÅphalake ca vinirdiÓet // 114 bhagÃsthy ekaæ tathà p­«Âhe catvÃriæÓac ca pa¤ca ca // 115 grÅvà pa¤cadaÓÃsthÅni jatrv ekaæ ca tathà hanu÷ // 116 tanmÆle dve lalÃÂÃk«igaï¬anÃsÃghanÃsthikà // 117 parÓukÃs talakai÷ sÃrdham arbude ca dvisaptati÷ // 118 dvau ÓaÇkhakau kapÃlÃni catvÃry eva Óiras tathà // 119 ura÷ pa¤cadaÓÃsthÅni puru«asyÃsthisaægraha÷ // 120 iti // 121 ete«v eva kapÃlabharaïaturuï¬aruï¬arucakanalaya«ÂÅlanalakabhedena abhidhÃnÃni ÓÃstrÃntare«u uktÃni // 122 sthÃnÃntarÃïi Ãha vasÃvapÃvahananaæ nÃbhiklomayak­tplihà // 123 k«udrÃntrav­kÓako vasti÷ purÅ«ÃpÃna eva ca // 124 ÃmÃÓayo 'tha h­dayaæ sthÆlÃntraæ gudam eva ca // 125 uttarau ca gudau ko«Âhau vistÃro 'yam udÃh­ta÷ // 126 kanÅnike sÃk«ikÆÂe Óa«kulÅ karïaputrike // 127 gaï¬au ÓaÇkhau bhruvau ka«Âave«ÂÃvo«Âhau kukundare // 128 vaÇk«aïau v­«aïau v­kkau Óle«masaæghÃtikau stanau // 129 upajihvÃsphijau jihvÃjaÇghe corÆ ca piï¬ike // 130 tÃlÆdaravastiÓÅr«e cibuke galaÓuï¬ike // 131 ak«ipak«macatu«kaæ ca paddhastah­dayÃni tu // 132 avaÂuÓ caivam ÃdÅni sthÃnÃny atra ÓarÅrake // 133 navacchidrÃïi tÃny eva prÃïasyÃyatanÃni ca // 134 dhamanÅnÃæ Óate dve tu pa¤capeÓÅÓatÃni ca // 135 iti // 136 strÅïÃæ ca stanayor gartÃd a«ÂÃtriæÓadadhikÃ÷ sapeÓyo dhamanyo bhavanti iti sauÓruta÷ // 137 ekÃnnatriæÓallak«Ãïi nava snÃyuÓatÃni ca // 138 «aÂpa¤caÓÃni tu j¤eyà sirà dhamanisaætati÷ // 139 saptottaraæ marmaÓataæ dve tu saædhiÓate tathà // 140 lomnÃæ koÂyas tu pa¤cÃÓaccatasra÷ koÂya eva ca // 141 rasasya nava vij¤eyà jalasyäjalayo daÓa // 142 sapta vai tu purÅ«asya raktasyëÂau prakÅrtitÃ÷ // 143 Óle«mà «a pa¤ca pittaæ ca catvÃro mÆtram eva ca // 144 vasÃtrayaæ ca dvau medo majjaikÃrdhaæ ca mastake // 145 Óle«maujasas tÃvad eva retasas tÃvad eva ca // 146 ity etad asthiraæ var«ma yasya mok«Ãya k­ty asau // 147 iti svasthasya saumyadhÃtor evam // 148 anyathà tu vailak«aïyÃc charÅrÃïÃm asvasthatvÃt tathaiva ca // 149 do«adhÃtumalÃnÃæ ca parimÃïaæ na vidyate // 150 ity uktam // 151 tad etat vibhÃgena bÅbhatsadarÓanaæ vairÃgyamunibhir agÃyi tathà cÃhu÷ asthisthÆïaæ snÃyuyutaæ mÃæsaÓoïitalepanam // 152 carmÃvanaddhaæ durgandhi pÆrïaæ mÆtrapurÅ«ayo÷ // 153 jarÃÓokasamÃvi«Âaæ rogÃyatanam Ãturam // 154 rajasvalam anityaæ ca bhÆtÃvÃsam imaæ tyajet muni÷ pÃrÃÓaryo 'pi Ãha sarvÃÓucinidhÃnasya k­taghnasya vinÃÓina÷ // 155 ÓarÅrakasyÃpi k­te mƬhÃ÷ pÃpÃni kurvate // 156 ÃhÃrair nÅyamÃnÃya kramÃd du÷khena ramyatÃm // 157 ko hi nÃma ÓarÅrÃya dharmÃpetaæ samÃcaret // 158 iti // 159 evaæ ÓarÅram uktvà ÓarÅrisvarÆpam ucyate dvÃsaptatisahasrÃïi h­dayÃd abhini÷s­tÃ÷ // 160 hità nÃmÃhità nìyas tÃsÃæ madhye ÓaÓiprabham // 161 maï¬alaæ tasya madhyastha Ãtmà dÅpa ivÃcala÷ // 162 sa j¤eyas taæ viditveha punar ÃjÃyate na tu // 163 idam atra tÃtparyaæ taæ tathÃbhÆtam ÃtmÃnaæ viditvà naro na janmakleÓam anubhavati kiæbhÆtaæ yad dh­dayoktaæ dvÃsaptatisaækhyÃvacchinnaæ nìÅcakraæ tad antar yat ÓaÓimaï¬alaæ tadanta÷sthaæ tÃÓ ca nìyo 'ÓitapÅtarasasaæcaraïÃdhikÃratvÃt puïyopacayena hitÃ÷ tadabhÃvena ahitÃ÷ tÃsÃæ saæcÃraka eka eva vyavahÃrabhedÃt pa¤cabhedo vÃyu÷ tÃsÃæ ca dve pradhÃne dak«iïottarasambaddhe agnÅ«omÃtmake taddvÃreïa prÃïasya Ærdhvagamanam aha÷ adho 'pÃnasya rÃtri÷ etena ardhamÃsamÃsartuvatsarÃdikÃlavibhÃgo 'pi vyÃkhyÃta÷ samaprÃïacÃro vi«uvat tayor madhye t­tÅyà daï¬ÃkÃrà brahmanìŠsthità tatra niruddhaprÃïo yogÅ dÅpÃkÃram ÃtmÃnaæ paÓyati iti ata evoktaæ samyagdarÓanasampanna÷ karmabhir na sa badhyate // 164 darÓanena vihÅnas tu saæsÃraæ pratipadyate // 165 iti // 166 saæsÃraprav­ttau ca tasya kalÃto vi«ayavibhedo munibhir ukta÷ tathà hi paradravyÃïy abhidhyÃyaæs tathÃni«ÂÃni cintayan // 167 vitathÃbhiniveÓÅ ca jÃyate 'ntyÃsu yoni«u // 168 puru«o 'n­tavÃdÅ ca piÓuna÷ puru«as tathà // 169 anibaddhapralÃpÅ ca m­gapak«i«u jÃyate // 170 adattÃdÃnanirata÷ paradÃropasevaka÷ // 171 hiæsakaÓ cÃvidhÃnena sthÃvare«ÆpajÃyate // 172 ityÃdi ayaæ tu uktayÃtanasya niyoga÷ advayarÆpasya Ãtmana÷ kutastyo 'yaæ bheda÷ iti cet mÃyÃmahÃmohavikalpakalpita ity Ãha ÃkÃÓam ekaæ hi yathà ghaÂÃdi«u p­thag bhavet // 173 tathÃtmaiko 'py anekaÓ ca jalÃdhÃre«v ivÃæÓumÃn // 174 iti // 175 na ca apakvaka«Ãyasya kadÃcid api uktarÆpam Ãtmaj¤Ãnaæ bhavati tathà ca malino hi yathÃdarÓo rÆpÃlokasya na k«ama÷ // 176 tathà hy apakvakaraïa Ãtmaj¤Ãnasya na k«ama÷ // 177 ityÃdy uktam // 178 ity alaæ bhÆyasà uktena // 179 evam asau bhagavÃn svÃtantryaÓaktimahimnà paÓudaÓÃm avalambamÃno bhogopadÃnapravaïa÷ sampÆrïadehaprÃïabala÷ san uktena «a¬adhvajÃlakrameïa prabuddha÷ ÓarÅraparigraham ÃsÃdayati krameïa bhukte«u karmasu «a¬bhir bhÃvavikÃrair jarÃrogÃdibhi÷ kÃyayantre vighaÂamÃne dehastambho vepathur nìÅcakrasaækoca÷ kvacid viparyayeïa tadvikÃso marmabhaÇga÷ Óo«a ityÃdi pÆrvasaæsthÃpanopamardakaæ sarvam upapadyate yÃvat vinaÓyati vinÃÓaÓ ca k«aïiko 'sya yady api tathÃpi sthÆlayà v­ttyà daÓabhir daÓabhir abhivyakta÷ prokta÷ // 180 tathà hi bÃlyaæ v­ddhir balaæ praj¤Ã tvak cak«u÷ Órotram indriyam // 181 Ãsanaæ Óayanaæ puæsÃæ daÓabhir daÓabhir vrajet // 182 ity uktam // 183 tataÓ ca tasmin ÓarÅrayantre vighaÂite sà saævit prÃïanÃtmatÃm avalambya ÃtivÃhikena dehena dehÃntaraæ nÅyate tataÓ ca ÃtivÃhikaæ ÓarÅrakaæ bhÆtabhavi«yaddehÃntarÃle yugyasthÃnÅyaæ sambhavati yadÃrƬho 'sau pudgala÷ ÓarÅrÃntarÃsaÇgam anubhavati uktaæ ca koÓabhëye m­tyÆpapattibhavayor antarà bhavatÅha ya÷ // 184 gamyadeÓÃnu«aktatvÃd upapanno 'ntarÃbhava÷ // 185 vrÅhisaætÃnasÃdharmyÃd avacchinnasamudbhava÷ // 186 pratibimbam asiddhitvÃd asÃmyÃc ca nidarÓanÃt // 187 sa punarmaraïÃt pÆrvam upapattik«aïÃt param // 188 svajÃtiÓuddhakarmÃk«ad­ÓyakarmavivekavÃn // 189 iti // 190 ÓrutiÓ ca dve te cakre sÆrye brahmÃïa ­tuthà vidu÷ // 191 athaikaæ cakraæ yad guhà tad addhÃtaya id vidu÷ // 192 iti ayam artha÷ he sÆrye bhagavati ÃtmaÓakte brahmÃïa÷ brahmavÃdina÷ ­tuthà kÃle kÃle te tava sambandhinÅ dve cakre vidu÷ cakram iva cakraæ parivartasÃdharmyÃt ÓarÅram ucyate tayor dvitvaæ vartamÃnabhÃvibhedÃt atas tayor antare kathitayà yuktyà yad ekam ÃtivÃhikÃkhyaæ tat guhà guptam anupalak«yam ity artha÷ ata eva tad addhÃtaya÷ it vidu÷ yogina eva jÃnanti iti tÃtparyam // 193 tathà ca jÃgradavasthÃyÃæ d­¬hakaraïasya pramÃtur indriyÃïi ÓrotrÃdÅni ÓabdÃdayaÓ ca vi«ayà bhavanti tathà prameyasamaye pracalitam anta÷karaïam indriyaæ yiyÃsutà ca vi«aya÷ tÃm eva yiyÃsutÃm adhik­tya pravaramuni÷ pÃrÃÓarya÷ samÃdhitavÃn yaæ yaæ vÃpi smaran bhÃvaæ tyajaty ante kalevaram // 194 taæ tam evaiti kaunteya sadà tadbhÃvabhÃvita÷ // 195 iti // 196 ayam atra saæk«epÃrtha÷ sambhavabhoga÷ janmabhoga÷ sthitibhogaÓ ca iti tisra÷ ÓarÅrasya prÃgavasthà bhavanti hi tathà hi jaÂhare cetanÃyÃæ saæjÃtÃyÃæ garbhabhoga÷ prasavasamaye janmabhoga÷ prasÆtasya bÃlyÃdivaya÷parÃv­ttyà vicitra÷ sthitibhoga÷ // 197 m­tibhoga÷ yiyÃsutà ca dve caramÃvasthe tatra m­tibhoga÷ vicitrà ÓarÅrapŬà yiyÃsutà ÃtivÃhikaÓarÅrasambaddhà tÃm eva ca yiyÃsutÃm uddiÓya yaæ yaæ vÃpi smaran bhÃvam // 198 ityÃdi prav­ttam ata eva bhÆtabhavi«yadarthahitÃrthavÃdina÷ smarann iti Óabdapratyayasya yathÃrtha÷ prayoga÷ syÃt etad eva ca vitatya ÓrÅtantrÃloke pratipÃditam m­tibhoga÷ samasto 'yaæ marmacchin mƬhatÃk«aga÷ // 199 tatrendriyÃïÃæ sammoha÷ ÓvÃsÃyÃsaparÅtatà // 200 yas tv asau k«aïa evaikaÓ carama÷ prÃïanÃtmaka÷ // 201 sà dehatyÃgakÃlÃæÓakalà prÃïaviyoginÅ // 202 tasyÃæ yad eva smarati prÃksaæskÃraprabodhata÷ // 203 tad eva rÆpam abhyeti sukhadu÷khavimohitam // 204 iti // 205 atra ca vi«ayanaiyatyena vibhÃgo vyÃsamuninaiva k­ta÷ // 206 yadà sattve viv­ddhe tu pralayaæ yÃti dehabh­t // 207 ityÃdinà granthena // 208 tà etÃ÷ ÓarÅrÃvasthÃ÷ pa¤cÃre cakre parivartamÃne tasminn Ãtasthur bhuvanÃni viÓvà // 209 ityÃdiÓrutÃv uktÃ÷ // 210 anyatrÃpi sambhavo janma sattà ca m­tiÓ cÃtha yiyÃsutà // 211 etÃ÷ pa¤ca ÓarÅrasya pariïÃmavipattaya÷ // 212 ity uktam // 213 etad evam uktarÆpeïa asau ÃtivÃhikena dehena dehÃntaraæ nÅyate so 'pi deha÷ suptotthitÃt prabodham avÃpya prÃïiti uktena cakreïa so 'pi vinaÓyati yÃvat araghaÂÂaghaÂÅyantravat parivartamÃno 'ïu÷ nÃnÃkÃyanikÃyai÷ saæsarati saæsÃre // 214 tathà ca Óruti÷ sasyam iva martya÷ pacyate sasyam iva jÃyate puna÷ // 215 iti // 216 vÃsÃæsi jÅrïÃni yathà vihÃya // 217 ityÃdinà vyÃsamuninÃpi etad uktam // 218 atha kadÃcit parameÓvarÃnugrahaÓaktipÃtapavitrita÷ kenÃpi dÅk«Ãdinà upÃyena saævidÃnandaviÓrÃntam advayaæ nijaæ rÆpaæ parÃm­Óati tata÷ svarÆpam Ãlambate yathoktaæ ÓrÅmÃlinÅvijaye evam asyÃtmana÷ kÃle kasmiæÓcid yogyatÃvaÓÃt // 219 ity upakramya tatk«aïÃd vopabhogÃd và dehapÃte Óivaæ vrajet // 220 ity evam antena granthena // 221 yad và kvÃpi parameÓvarÃyatane ÓarÅram ativÃhya pÆrve vidhau krameïa parameÓvarÅbhavati tad uktaæ ÓrÅsÃttvatÃyÃm prÃsÃdadvÃradeÓÃc ca yatra ÓaÇkhadhvaniÓ caran // 222 prayÃti sarvato dik«u tat k«etraæ vai«ïavaæ matam // 223 munipraïÅtÃd dviguïaæ tad eva parikÅrtitam // 224 siddhÃvatÃritÃd devÃt tad eva triguïaæ sm­tam // 225 caturguïaæ svayaæ vyaktÃd dehÃnte bhÃvitÃtmanÃm // 226 phalaæ sÃyujyatÃpÆrvaæ vij¤eyaæ tu kramÃt tata÷ // 227 du«ÂendriyavaÓÃc cittaæ n­ïÃæ yat kalma«eritam // 228 tad antakÃle saæÓuddhiæ yÃti nÃrÃyaïÃlaye // 229 iti // 230 ÓrÅmadam­teÓaÓikhÃyÃm api ye tu tattvÃvatÅrïÃnÃæ ÓaækarÃj¤ÃnuvartinÃm // 231 svayaæbhÆmunidevar«imanujÃdibhuvÃæ g­he // 232 m­tÃs te tatpuraæ prÃpya pureÓair dÅk«itÃ÷ kramÃt // 233 martye 'vatÅrya và nÃvà prayÃnti paramaæ padam // 234 tatra svayaæbhuvo dvedhà ke 'py anugrahatatparÃ÷ // 235 ke 'pi svakÃryeïÃyÃtÃ÷ pÆrve nirvÃïadÃyina÷ // 236 iti // 237 tatrÃpi na sarvasya mok«a ity uktam paÓumÃtrasya sÃlokyaæ sÃmÅpyaæ dÅk«itasya tu // 238 tatparasya tu sÃyujyam ity Ãj¤Ã pÃrameÓvarÅ // 239 yas tÆrdhvaÓÃstragas tatra tyaktÃstha÷ saæÓayena sa÷ // 240 vrajed Ãyatanaæ naiva sa phalaæ kiæcid aÓnute // 241 dÅk«Ãyatanavij¤Ãnadve«iïo ye tu cetasà // 242 Ãcaranti ca tat te vai sarve nirayagÃmina÷ // 243 ye ca svabhyastavij¤ÃnamayÃ÷ Óivamayà hi te // 244 jÅvanmuktà na te«Ãæ syÃn m­tau kÃpi vicÃraïà // 245 iti // 246 ata eva uktaæ ÓrÅniÓÃÂane godoham i«upÃtaæ và nayanonmÅlanaæ ca và // 247 samyagyukta÷ pare tattve na bhÆyo janmabhÃg bhavet // 248 yasmÃt pÆrvaæ pare nyasto yenÃtmà brahmaïi svayam // 249 smaraïaæ tu kathaæ tasya prÃïÃnte samupasthite // 250 iti // 251 ÓrÅrÃmabhaÂÂÃrake 'pi tÃvat k«etraæ tathà tÅrthaæ yÃvad brahmaïi no viÓet // 252 tad viditvà ÓvapÃko 'pi matsamo nÃtra saæÓaya÷ // 253 iti // 254 bhagavatà bhegipatinÃpi tÅrthe Óvapacag­he và na«Âasm­tir api parityajan deham // 255 j¤ÃnasamakÃlamukta÷ kaivalyaæ yÃti hataÓoka÷ // 256 iti // 257 ÓrÅmatpau«karÃyÃm api uktam k«ityantÃnÃæ ca tattvÃnÃæ devatvena vyavasthita÷ // 258 mantraj¤o bhagavadbhakta÷ ÓraddadhÃna÷ sadÃstika÷ // 259 yatra yatrÃÓrame caiva nivaset saæyatendriya÷ // 260 svadehasthaæ smaren nityaæ svamantraæ nyastavigraha÷ // 261 dehasaænyÃsakÃle tu viÓrÃnto yatra kutracit // 262 prayÃti padam Ãdyaæ vai samutkrÃnta÷ svavigraham // 263 iti // 264 anyatrÃpi ÓarÅram evÃyatanaæ nÃnyad Ãyatanaæ vrajet // 265 tÅrtham ekaæ Órayen mantram anyatÅrthÃni varjayet iti // 266 tathà svasthace«ÂÃÓ ca ye martyÃ÷ smaranti mama nÃrada // 267 këÂhapëÃïatulyÃæs tÃn antakÃle smarÃmy aham // 268 ity uktam // 269 na ca saæsthitasya uttamatayà adhikÃriïo lokayÃtrÃprasiddhÃsruvimocanÃdiparidevitaæ kÃryam yathoktaæ ÓrÅpÆrvaÓÃsane ni«iddhaæ sarvaÓÃstrÃïÃæ rodanaæ kÃyaÓÃsanam // 270 viÓe«Ãd bhairave tantre Óambaraæ paÓukalpitam // 271 ayuktam imam ÃcÃraæ tyajed vai naurdhvadaihikam // 272 iti // 273 ÓrÅmatarahasyatilake 'pi uttamanayÃdhikÃriïÃæ saæv­tanijasadÃcÃrÃïÃæ lokaprasiddhirak«Ãyai tadÃcÃrÃparityÃgo 'pi ÃmnÃta÷ tathà hi lokÃcÃrasya vicchedo na kartavya÷ kadÃcana // 274 guhyaæ guhyataraæ kÃryaæ bÃhyaæ bÃhyÃntaraæ tathà iti // 275 anayoÓ ca pak«ayor ekatarapak«Ãvalambane pravaragurava eva pramÃïam // 276 pitruddeÓena ca yÃgajapahomopavÃsÃdi gurum ÃrÃdhya avaÓyaæ vidhÃtavyam ity uktam ÓrÅmahÃkule ÃsÆtrite bhÃgalupte yathe«ÂarajasÃnvite // 277 api mantram anÃhÆya maï¬ale vidhicodite // 278 saænidhÃnaæ prakurvanti mantrÃïÃæ saptakoÂaya÷ // 279 kiæ puna÷ kaulikÃmnÃyas tatrÃhÆya prapÆjita÷ // 280 samuddiÓya pitÌn bhadre tadÃnantyÃya kalpate // 281 iti // 282 ÓrÅpracaï¬abhairave 'pi uktam tanuvittÃÓ ca ye martyà gurumantraparÃyaïÃ÷ // 283 viÓe«eïa mahÃyÃgapÆjanaæ prati na k«amÃ÷ // 284 siddhaliÇgaæ tadà te«Ãæ pitrarthaæ pÆjayed budha÷ // 285 ucitaæ pÆjanaæ tatra devÃnÃm api durlabham // 286 kulÃny uddharate tatra daÓa pÆrvÃparÃïy api // 287 iti // 288 ÓrÅbhÃgeÓamate 'pi vi«asarpÃgnyapasmÃrak«udhÃtyaÓanabandhanai÷ // 289 caï¬ÃlodakanirghÃtarÃjaÓÃsanataskarai÷ // 290 nidÃghaÓÅtaÓakaÂalÆto«itamahÃvrajai÷ // 291 brÃhmaïamlecchapëaï¬inirmÆlo¬¬Ãmarakramai÷ // 292 ye hatÃ÷ pÃpakarmÃïo mitradroharatÃÓ ca ye // 293 svÃmidrohak­tÃÓ cÃnye ye tathÃtmopaghÃtakÃ÷ // 294 gurviïyo duÓcaritrÃÓ ca prasavena hatÃÓ ca yÃ÷ // 295 te«Ãm uddharaïopÃyo nÃnyo 'sti varavarïini // 296 vinà yÃgaæ vinà homaæ vinà mÆrtiparigraham // 297 vinà mahÃjÃlavidhiprayogÃh­tapudgalam // 298 m­toddharaïasaæj¤Ãæ ca dÅk«Ãæ sarvÃdhvavartinÅm iti // 299 tad ayaæ tÃvat ÆrdhvaÓÃsanavartinÃæ krama÷ // 300 itare«Ãæ tu svaÓÃstrasamayopanyastÃnu«ÂhÃnam eva Óreya÷ tad alam anena // 301 evaæ samanantarodÅritayà nÅtyà janmamaraïaprabandhasambandham avadhÃrya ak­trimasvarÆpaparÃmarÓanena jÅvanmuktim ÃsÃdya k­tak­tyatÃm Ãlambante santa÷ // 302 yathoktam viditamatisatattvÃ÷ saævidambhonidhÃnÃd acalah­dayavÅryÃkar«ani«pŬanottham // 303 am­tam iti nigÅrïe kÃlakÆÂe 'pi devà yadi pibata tadÃnÅæ niÓcitaæ va÷ Óivatvam // 304 iti // 305 ÓrÅmadyogeÓvarÃcÃryaprasÃdÃsÃditasthiti÷ // 306 vÃmadevaÓ cakÃredaæ janmam­tyuvicÃraïam // 307 abhinavamadamantharà puraædhrÅ madhusamaye madhurÃÓ ca gÅtibandhÃ÷ // 308 bata bata h­dayaæ haranti vÃco lalitapadÃÓ ca rahasyavastugarbhÃ÷ // 309 k­tis tatrabhavanmahÃmÃheÓvarÃcÃryavaryaÓrÅmadbhaÂÂavÃmadevasya // 310 sadvidyÃnÃæ saæÓraye granthavidvadvyÆhe hrÃsaæ kÃlav­ttyopayÃte // 311 tattatsaddharmoddidhÅr«aikatÃnasatprek«auja÷ÓÃlinà karmav­ttyai // 312 ÓrÅmatkaÓmÅrÃdhirÃjena mukhyair dharmodyuktair mantribhi÷ svair vivecya // 313 pratya«ÂhÃpi j¤Ãnavij¤Ãnagarbhagranthoddh­tyai mukhyakÃryÃlayo ya÷ // 314 tatrÃjÅvaæ nirviÓadbhir mukundarÃmÃdhyak«atvÃÓritai÷ sadbhir e«a÷ // 315 pÆrtyà Óuddhyà vyÃkhyayà saæsk­ta÷ stÃt pÆrïo grantha÷ Óreyase sajjanÃnÃm // 316 tilakam // 317 ÓrÅsvÃtmacidam­tavapu÷ÓaækarÃrpaïaæ bhÆyÃt // 318