Dipartimento di Studi Orientali
------------------------------------------------------------------------
DSO - Sanskrit Archive
------------------------------------------------------------------------
Title: Pratyabhij¤ahrdaya

Author: Ksemaraja
------------------------------------------------------------------------
Encoded by: Dott. Marino Faliero

Date: July 1998

Updated: -----

Sanskrit diacritical marks
------------------------------------------------------------------------


ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿
³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   ³
³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³
³						   ³
³ Text converted to Classical Sanskrit Extended    ³
³ (CSX) encoding:				   ³
³ 						   ³
³ description             character  =	ASCII	   ³
³  						   ³
³ long a                  à             224	   ³
³ long A                  â             226	   ³
³ long i                  ã             227	   ³
³ long I                  ä             228	   ³
³ long u                  å             229	   ³
³ long U                  æ             230	   ³
³ vocalic r               ç             231	   ³
³ vocalic R               è             232	   ³
³ long vocalic r          é             233	   ³
³ vocalic l               ë             235	   ³
³ long vocalic l          í             237	   ³
³ velar n                 ï             239	   ³
³ velar N                 ð             240	   ³
³ palatal n               ¤             164	   ³
³ palatal N               ¥             165	   ³
³ retroflex t             ñ             241	   ³
³ retroflex T             ò             242	   ³
³ retroflex d             ó             243	   ³
³ retroflex D             ô             244	   ³
³ retroflex n             õ             245	   ³
³ retroflex N             ö             246	   ³
³ palatal s               ÷             247	   ³
³ palatal S               ø             248	   ³
³ retroflex s             ù             249	   ³
³ retroflex S             ú             250	   ³
³ anusvara                ü             252	   ³
³ anusvara (overdot)      §             167	   ³
³ capital anusvara        ý             253	   ³
³ visarga                 þ             254	   ³
³ (capital visarga                      255)	   ³
³ 						   ³
³ Other characters of the CSX encoding table are   ³
³ not included. Accents have been dropped in order ³
³ to facilitate word search.			   ³
ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ

oü namo maïgalamårtaye |

atha pratyabhij¤àhçdayam || [1]


________


namaþ ÷ivàya satataü pa¤cakçtyavidhàyine |
cidànandaghanasvàtmaparamàrthàvabhàsine || [2]

÷àïkaropaniùatsàrapratyabhij¤àmahodadheþ |
kùemeõoddhçyate sàraþ saüsàraviùa÷àntaye ||



iha ye sukumàramatayo 'kçtatãkùõatarka÷àstrapari÷ramàþ
÷aktipàtonmiùitapàrame÷varasamàve÷àbhilàùiõaþ katicit bhaktibhàjaþ
teùàm ã÷varapratyabhij¤opade÷atattvaü manàk unmãlyate | tatra
svàtmadevatàyà eva sarvatra kàraõatvaü sukhopàyapràpyatvaü mahàphalatva.=
m
ca abhivyaïktum àha

citiþ svatantrà vi÷vasiddhihetuþ || 1 ||


vi÷vasya sadà÷ivàdeþ bhåmyantasya siddhau niùpattau prakà÷ane
sthityàtmani parapramàtçvi÷ràntyàtmani ca saühàre parà÷aktiråpà citir
eva bhagavatã svatantrà anuttaravimar÷amayã ÷ivabhaññàrakàbhinnà hetuþ
kàraõam | asyàü hi prasarantyàü jagat unmiùati vyavatiùñhate ca
nivçttaprasaràyàü ca nimiùati iti svànubhava eva atra sàkùã |
anyasya tu màyàprakçtyàdeþ citprakà÷abhinnasya aprakà÷amànatvena
asattvàn na kvacid api hetutvam prakà÷amànatve tu prakà÷aikàtmyàt
prakà÷aråpà citir eva hetuþ na tv asau ka÷cit |
ata eva de÷akàlàkàrà etatsçùñà etadanupràõità÷ ca naitatsvaråpaü
bhettum alam iti vyàpakanityoditaparipårõaråpà iyam ity arthalabhyam eva
etat | nanu jagad api cito bhinnaü naiva kiücit abhede ca kathaü
hetuhetumadbhàvaþ ucyate | cid eva bhagavatã svacchasvatantraråpà
tattadanantajagadàtmanà sphurati ity etàvat paramàrtho 'yaü
kàryakàraõabhàvaþ | yata÷ ca iyam eva pramàtçpramàõaprameyamayasya
vi÷vasya siddhau prakà÷ane hetuþ tato 'syàþ
svatantràparicchinnasvaprakà÷aråpàyàþ siddhau abhinavàrthaprakà÷anaråpa.=
m
na pramàõavaràkam upayuktam upapannaü và |
tad uktam trikasàre


svapadà sva÷ira÷chàyàü yadval laïghitum ãhate |
pàdodde÷e ÷iro na syàt tatheyaü baindavã kalà || iti |


yata÷ ca iyaü vi÷vasya siddhau paràdvayasamàrasyàpàdanàtmani ca saühare
hetuþ tata eva svatantrà | pratyabhij¤àtasvàtantryà satã
bhogamokùasvaråpàõàü vi÷vasiddhãnàü hetuþ |
ity àvçttyà vyàkhyeyam | api ca vi÷vaü nãlasukhadehapràõàdi tasya yà
siddhiþ pramànopàrohakrameõa vimar÷amayapramàtràve÷aþ saiva hetuþ
parij¤àne upàyo yasyàþ | anena ca sukhopàyatvam uktam | yad uktaü
÷rãvij¤ànabhaññàrake


gràhyagràhakasaüvittiþ sàmànyà sarvadehinàm |
yoginàü tu vi÷eùo 'yaü saübandhe sàvadhànatà [3] || iti |


citiþ iti ekavacanaü de÷akàlàdyanavacchinnatàm abhidadhat
samastabhedavàdànàm avàstavatàü vyanakti | svatantra÷abdo
brahmavàdavailakùaõyam àcakùàõaþ cito màhe÷varyasàratàü bråte |
vi÷va ityàdipadam a÷eùa÷aktitvaü sarvakàraõatvaü sukhopàyatvaü
mahàphalaü ca àha ||



nanu vi÷vasya yadi citiþ hetuþ tat asyà upàdànàdyapekùàyàü
bhedavàdàparityàgaþ syàt
ity à÷aïkya àha

svecchayà svabhittau vi÷vam unmãlayati || 2 ||


svecchayà na tu brahmàdivad anyecchayà | tayaiva ca na tu upàdànàdyapekùay=
à
| evaü hi pràguktasvàtantryahànyà cittvam eva na ghañeta | svabhittau na
tu anyatra kvàpi | pràk nirõãtaü vi÷vaü darpaõe nagaravat abhinnam api
bhinnam iva unmãlayati | unmãlanaü ca avasthitasyaiva prakañãkaraõaü it=
y
anena jagataþ praka÷aikàtmyenàvasthànam uktam ||



atha vi÷vasya svaråpaü vibhàgena pratipàdayitum àha

tan nànà anuråpagràhyagràhakabhedàt || 3 ||


tad vi÷vaü nànà anekaprakàram | katham anuråpàõàü
parasparaucityàvasthãnàü gràhyàõàü gràhakàõàü ca bhedàd vaicitryàt |
tathà ca sadà÷ivatattve 'hantàcchàditàsphuñedantàmayaü yàdç÷aü
paràpararåpaü vi÷vaü gràhyaü tàdçg eva
÷rãsadà÷ivabhaññàrakàdhiùñhito mantramahe÷varàkhyaþ pramàtçvargaþ
parame÷varecchàvakalpitatathàvasthànaþ |
ã÷varatattve sphuñedantàhantàsàmànàdhikaraõyàtma yàdçg vi÷vaü gràhya.=
m
tathàvidha eva ã÷varabhaññàrakàdhiùñhito mantre÷varavargaþ |
vidyàpade ÷rãmadanantabhaññàrakàdhiùñhità bahu÷àkhàvàntarabhedabhinnà
yathàbhåtà mantràþ pramàtàraþ tathàbhåtam eva bhedaikasàraü vi÷vam api
prameyam | màyordhve yàdç÷à vij¤ànàkalàþ
kartçtà÷ånya÷uddhabodhàtmànaþ tàdçg eva tadabhedasàraü
sakalapralayàkalàtmakapårvàvasthàparicitam eùàü prameyam | màyàyàü
÷ånyapramàtéõàü pralayakevalinàü svocitaü pralãnakalpaü prameyam |
kùitiparyantàvasthitànàütu sakalànàü sarvato bhinnànàü parimitànàü
tathàbhåtam eva prameyam | taduttãrõa÷ivabhaññàrakasya
prakà÷aikavapuùaþ prakà÷aikaråpà eva bhàvàþ | ÷rãmatparama÷ivasya
punaþ vi÷vottãrõavi÷vàtmakaparamànandamayaprakà÷aikaghanasya
evaüvidham eva ÷ivàdidharaõyantam akhilaü abhedenaiva sphurati | na tu
vastutaþ anyat kiücit gràhyaü gràhakaü và | api tu
÷rãparama÷ivabhaññàraka eva itthaü nànàvaicitryasahasraiþ sphuratãty
abhihitapràyam ||




yathà ca bhagavàn vi÷va÷arãraþ tathà

citisaükocàtmà cetano 'pi saükucitavi÷vamayaþ || 4 ||


÷rãparama÷ivaþ svàtmaikyena sthitaü vi÷vaü sadà÷ivàdyucitena råpena
avabibhàsayiùuþ pårvaü
cidaikyàkhyàtimayànà÷rita÷ivaparyàya÷ånyàti÷ånyàtmatayà prakà÷àbhedena
prakà÷amànatayà sphurati | tataþ
cidrasà÷yànatàråpà÷eùatattvabhuvanabhàvatattatpramàtràdyàtmatayàpi
prathate | yathà ca evaü bhagavàn vi÷va÷arãraþ tathà citisaükocàtmà
saükucitacidråpaþ cetano gràhako 'pi vañadhànikàvat
saükucità÷eùavi÷varåpaþ | tathà ca siddhàntavacanam


vigraho vigrahã caiva sarvavigrahavigrahã | iti |


tri÷iromate 'pi=20


sarvadevamayaþ kàyas taü cedànãü ÷çõu priye |
pçthivã kañhinatvena dravatve 'mbhaþ prakãrtitam ||


ity upakramya=20


tri÷irobhairavaþ sàkùàd vyàpya vi÷vaü vyavasthitaþ |


ity antena granthena gràhakasya saükucitavi÷vamayatvam eva vyàharati |
ayaü càtrà÷ayaþ gràhako 'pi ayaü prakà÷aikàtmyena uktàgamayuktyà ca
vi÷va÷arãra÷ivaikaråpa eva kevalaü tanmàyà÷aktyà
anabhivyaktasvaråpatvàt saükucita iva àbhàti | saükoco 'pi vicàryamàõaþ
cidaikàtmyena prathamànatvàt cinmaya eva | anyathà tu na kiücit iti sarvo
gràhako vi÷va÷arãraþ ÷ivabhaññàraka eva | tad uktaü mayaiva


akhyàtir yadi na khyàti khyàtir evàva÷iùyate |
khyàti cet khyàtiråpatvàt khyàtir evàva÷iùyate || iti |


anenaivà÷ayena ÷rãspanda÷àstreùu


yasmàt sarvamayo jãvaþ ............................ |


ity upakramya=20


tena ÷abdàrthacintàsu na sàvasthà na yaþ ÷ivaþ [4] |


ityàdinà ÷ivajãvayor abheda evoktaþ | etattattvaparij¤ànam eva muktiþ |
etattattvàparij¤ànam eva ca bandha iti bhaviùyati eva etat ||





nanu gràhako 'yaü vikalpamayaþ vikalpanaü ca cittahetukaü sati ca citte
katham asya ÷ivàtmakatvaü iti ÷aïktvà cittam eva nirnetum àha

citir eva cetanapadàd avaråóhà cetyasaükocinã
cittam || 5 ||


na cittaü nàma anyat kiücit api tu saiva bhagavatã tat | tathà hi sà sva.=
m
svaråpaü gopayitvà yadà saükocaü gçhõàti tadà dvayã gatiþ | kadàcid
ullasitam api saükocaü guõãkçtya citpràdhànyena sphurati | kadàcit
saükocapradhànatayà | citpràdhànyapakùe sahajaü prakà÷amàtrapradhànatve
vij¤ànàkalatà | prakà÷aparàmar÷apradhànatve tu vidyàpramàtçtà | tatràpi
krameõa saükocasya tanutàyàü ã÷asadà÷ivànà÷ritaråpatà |
samàdhiprayatnopàrjite tu citpradhànatve ÷uddhàdhvapramàtçtà kramàt
kramaü prakarùavatã | saükocapràdhànye tu ÷ånyàdipramàtçtà | evam
avasthite sati citir eva saükucitagràhakaråpà cetanapadàt avaråóhà
arthagrahaõonmukhã satã cetyena nãlasukhàdinà saükocinã
ubhayasaükocasaükucitaiva
cittam | tathà ca=20


svàïgaråpeùu bhàveùu patyur j¤ànaü kriyà ca yà |
màyà tçtãye te eva pa÷oþ sattvaü rajas tamaþ [5] || ityàdinà


svàtantryàtmà citi÷aktir eva j¤ànakriyàmàyà÷aktiråpà pa÷uda÷àyàü
saükocaprakarùàt sattvarajastamaþsvabhàvacittàtmatayà sphuratãti
÷rãpratyabhij¤àyàm uktam | ata eva ÷rãtattvagarbhastotre vikalpada÷àyàm
api tàttvikasvaråpasadbhàvàt tadanusaraõàbhipràyeõoktam


ata eva tu ye kecit paramàrthànusàriõaþ |
teùàü tatra svaråpasya svajyotiùñvaü na lupyate || iti ||





cittam eva tu màyàpramàtuþ svaråpam ity àha

tanmayo màyàpramàtà || 6 ||


dehapràõapadaü tàvat cittapradhànam eva | ÷ånyabhåmir api
cittasaüskàravaty eva | anyathà tato vyutthitasya
svakartavyànudhàvanàbhàvaþ syàd iti cittamaya eva màyãyaþ pramàtà |
amunaiva à÷ayena ÷ivasåtreùu vastuvçttànusàreõa "caitanyam àtmà" [6]
ity abhidhàya màyàpramàtçlakùaõàvasare punaþ "cittam àtmà" [7] ity ukta=
m
||

asyaiva samyak svaråpaj¤ànàt yato muktiþ asamyak tu saüsàraþ tataþ
tila÷a etatsvaråpaü nirbhaïktum àha

sa caiko dviråpas trimaya÷ caturàtmà
saptapa¤cakasvabhàvaþ || 7 ||


nirõãtadç÷à cidàtmà ÷ivabhaññàraka eva eka àtmà na tu anyaþ ka÷cit
prakà÷asya de÷akàlàdibhiþ bhedàyogàt | jaóasya tu gràhakatvànupapatteþ
| prakà÷a eva yataþ svàtantryàt gçhãtapràõàdisaükocaþ
saükucitàrthagràhakatàm a÷nute tato 'sau
prakà÷aråpatvasaükocàvabhàsavattvàbhyàü dviråpaþ |
àõavamàyãyakàrmamalàvçtatvàt trimayaþ |
÷ånyapràõapuryaùñaka÷arãrasvabhàvatvàt caturàtmà | saptapa¤cakàni
÷ivàdipçthivyantàni pa¤catriü÷attattvàni tatsvabhàvaþ |
tathà ÷ivàdisakalàntapramàtçsaptakasvaråpaþ |
cidànandecchàj¤ànakriyà÷aktiråpatve 'pi akhyàtiva÷àt
kalàvidyàràgakàlaniyatika¤cukavalitatvàt pa¤cakasvaråpaþ | evaü ca
÷ivaikaråpatvena pa¤catriü÷attattvamayatvena pramàtçsaptakasvabhàvatven=
a
cidàdi÷aktipa¤cakàtmakatvena ca ayaü pratyabhij¤àyamàno muktiþ | anyathà
tu saüsàrahetuþ ||


evaü ca

tadbhåmikàþ sarvadar÷anasthitayaþ || 8 ||


sarveùàü càrvàkàdidar÷anànàü sthitayaþ siddhàntàþ tasya etasya àtmano
nañasyeva svecchàvagçhãtàþ kçtrimà bhåmikàþ | tathà ca
caitanyavi÷iùñaü ÷arãram àtmà iti càrvàkàþ | naiyàyikàdayo
j¤ànàdiguõagaõà÷rayaü buddhitattvapràyam eva àtmànaü saüsçtau
manyante | apavarge tu tad ucchede ÷ånyapràyam |
ahaüpratãtipratyeyaþ sukhaduþkhàdyupàdhibhiþ tiraskçtàtmà manvànà
mãmàüsakà 'pi buddhàv eva niviùñà | j¤ànasantàna eva tattvaü iti saugat=
à
buddhivçttiùv eva paryavasitàþ | pràõa evàtmeti kecit ÷rutyantavidaþ =
|
asad eva idam àsãd ity abhàvabrahmavàdinaþ ÷ånyabhuvam avagàhya sthitàþ =
|
màdhyamikàpi evam eva |
parà prakçtir bhagavàn vàsudevaþ tadvisphuliïgapràyà eva jãvà iti
pà¤caràtràþ parasyàþ prakçteþ pariõàmàbhyupagamàt avyakta
evàbhiniviùñàþ | sàükhyàdayas tu vij¤ànakalapràyàü bhåmiü avalambante
|
sad eva idam agra àsãd iti ã÷varatattvapadam à÷rità apare ÷rutyantavida.=
h
|=20
÷abdabrahmamayaü pa÷yantãråpaü àtmatattvam iti vaiyàkaraõàþ
÷rãsadà÷ivapadamadhyàsitàþ |
evam anyad api anumantavyam | etac ca àgameùu


buddhitattve sthità bauddhà guõeùv evàrhatàþ sthitàþ |
sthità vedavidaþ puüsi avyakte pà¤caràtrikàþ ||


ityàdinà niråpitam |

vi÷vottãrõam àtmatattvam iti tàntrikàþ | vi÷vamayam iti
kulàdyàmnàyaniviùñàþ | vi÷vottãrõaü vi÷vamayaü ca iti
trikàdidar÷anavidaþ | evaü ekasyaiva cidàtmano bhagavataþ
svàtantryàvabhàsitàþ sarvà imà bhåmikàþ
svàtantryapracchàdanonmãlanatàratamyabheditàþ | ata eka eva
etàvadvyàptikàtmà | mitadçùñayas tu aü÷àü÷ikàsu tadicchayaiva
abhimànaü gràhitàþ yena dehàdiùu bhåmiùu
pårvapårvapramàtçvyàptisàratàprathàyàm api uktaråpàü
mahàvyaptiü para÷aktipàtaü vinà na labhante |
yathoktaü=20


vaiùõavàdyàs tu ye kecit vidyàràgeõa ra¤jitàþ |
na vidanti paraü devaü sarvaj¤aü j¤àna÷àlinam || iti |


tathà=20


bhramayaty eva tàn màyà hy amokùe mokùalipsayà [8] | iti |

ta àtmopàsakàþ ÷aivaü na gacchanti paraü padam [9] | iti ca |


api ca sarveùàü dar÷anànàü samastànàü nãlasukhàdij¤ànànàü yàþ
sthitayaþ antarmukharåpà vi÷ràntayaþ tàþ tadbhåmikàþ
cidànandaghanasvàtmasvaråpàbhivyaktyupàyàþ |
tathà hi yadà yadà bahirmukhaü råpaü svaråpe vi÷ràmyati
tadà tadà bàhyavaståpasaühàraþ antaþpra÷àntapadàvasthitiþ
tattadudeùyatsaüvitsantatyàsåtraõaü iti sçùñisthitisaühàramelanaråp=
à
iyaü turãyà saüvidbhaññàrikà tattatsçùñyàdibhedàn udvamantã
saüharantã ca sadà pårõà ca kç÷à ca ubhayaråpà ca anubhayàtmà ca akrama=
m
eva sphurantã sthità | uktaü ca ÷rãpratyabhij¤àñãkàyàü


tàvad arthàvalehena uttiùñhati pårõà ca bhavati | iti |


eùà ca bhaññàrikà kramàt kramaü adhikam anu÷ãlyamànà svàtmasàtkaroty
eva bhaktajanam ||




yadi evaübhåtasya àtmano vibhåtiþ tat kathaü ayaü malàvçto 'õuþ
kalàdivalitaþ saüsàrã abhidhãyate ityàha

cidvat tac chaktisaükocàt malàvçtaþ saüsàrã || 9 ||


yadà cidàtmà parame÷varaþ svasvàtantryàt abhedavyàptiü nimajjya
bhedavyàptim avalambate tadà tadãyà icchàdi÷aktayaþ asaükucità api
saükocavatyo bhànti | tadànãm eva ayaü malàvçtaþ saüsàrã bhavati |
tathà ca apratihatasvàtantryaråpà icchà÷aktiþ saükucità satã
apårõamanyatàråpaü [10] àõavaü malam | j¤àna÷aktiþ krameõa saükocàt
bhede sarvaj¤atvasya kiücijj¤atvàpteþ
antaþkaraõabuddhãndriyatàpattipårvaü atyantasaükocagrahaõena [11]
bhinnavedyaprathàråpaü màyãyaü malam |
kriyà÷aktiþ krameõa bhede sarvakartçtvasya kiücitkartçtvàpteþ
karmendriyaråpasaükocagrahaõapårvaü atyantaparimitatàü [12] pràptà
÷ubhà÷ubhànuùñànamayaü kàrmaü malam |
tathà sarvakartçtvasarvaj¤atvapårõatvanityatvavyàpakatva÷aktayaþ
saükocaü gçhõànà yathàkramaü kalàvidyàràgakàlaniyatiråpatayà bhànti |
tathàvidha÷ ca ayaü ÷aktidaridraþ saüsàrã ucyate | sva÷aktivikàse tu
÷iva eva ||




nanu saüsàryavasthàyàm asya kiücit ÷ivatocitaü abhij¤ànam asti yena
÷iva eva tathàvasthita ity udghoùyate astãtyàha

tathàpi tadvat pa¤cakçtyàni karoti || 10 ||


iha ã÷varàdvayadar÷anasya brahmavàdibhyaþ ayam eva vi÷eùaþ |
yat=20


sçùñisaühàrakartàraü vilayasthitikàrakam |
anugrahakaraü devaü praõatàrtivinà÷anam [13] || iti


÷rimatsvacchandàdi÷àsanoktanãtyà sadà pa¤cavidhakçtyakàritvaü cidàtmano
bhagavataþ | yathà ca bhagavàn ÷uddhetaràdhvasphàraõakrameõa
svaråpavikàsaråpàõi sçùñyàdãni karoti tathà saükucitacicchaktyà
saüsàrabhåmikàyàm api pa¤cakçtyàni
vidhatte | tathà hi


tad evaü vyavahàre 'pi prabhur dehàdim àvi÷an |
bhàntam evàntararthaugham icchayà bhàsayed bahiþ [14] ||


iti pratyabhij¤àkàrikoktàrthadçùñyà dehapràõàdipadaü àvi÷an cidråpo
mahe÷varo bahirmukhãbhàvàvasare nãlàdikam arthaü niyatade÷akàlàditayà
yadà àbhàsayati tadà niyatade÷akàlàdyàbhàsàü÷e asya sraùñçtà |
anyade÷akàlàdyàbhàsàü÷e asya saühartçtà |
nãlàdyàbhàsàü÷e sthàpakatà | bhedena àbhàsàü÷e vilayakàrità |
prakà÷aikyena prakà÷ane anugrahãtçtà | yathà ca sadà
pa¤cavidhakçtyakàritvaü bhagavataþ tathà mayà vitatya spandasandohe
nirnãtam | evam idaü pa¤cavidhakçtyakàritvaü àtmãyaü sadà
dçóhapratipattyà pari÷ãlyamànaü màhe÷varyaü unmãlayaty eva
bhaktibhàjàm | ata eva ye sadà etat pari÷ãlayanti te svaråpavikàsamayaü
vi÷vaü jànànà jãvanmuktà ity àmnàtàþ | ye tu na tathà te sarvato
vibhinnaü meyajàtaü pa÷yanto baddhàtmanaþ ||





na ca ayam eva prakàraþ pa¤cavidhakçtyakàritve yàvad anyo 'pi ka÷cit
rahasyaråpo 'stãty àha

àbhàsanaraktivimar÷anabãjàvasthàpanavilàpanatas
tàni || 11 ||


pa¤cavidhakçtyàni karoti iti pårvataþ saübadhyate |
÷rãmanmahàrthadçùñyà dçgàdidevãprasaraõakrameõa yad yad àbhàti tat
tat sçjyate | tathà sçùñe pade tatra yadà pra÷àntanimeùaü kaücit
kàlaü rajyati tadà sthitidevyà tat sthapyate |
camatkàràparaparyàyavimar÷anasamaye tu saühriyate | yathoktaü ÷rãràmena


samàdhivajreõàpy anyair abhedyo bhedabhådharaþ |
paràmçùña÷ ca naùña÷ ca tvadbhaktibala÷àlibhiþ || iti |


yadà tu saühriyamàõam api etat antaþ vicitrà÷aïkàdisaüskàraü àdhatte
tadà tat punar udbhaviùyat saüsàrabãjabhàvam àpannaü
vilayapadamadhyàropitam | yadà punaþ tat tathàntaþsthàpitaü anyad
vànubhåyamànam eva hañhapàkakrameõàlaügràsayuktyà cidagnisàdbhàvam
àpadyate tadà pårõatàpàdanena anugçhyata eva | ãdç÷aü ca
pa¤cavidhakçtyakàritvaü sarvasya sadà sannihitam api sadguråpade÷aü vin=
à
na prakà÷ata iti sadgurusaparyaiva etatprathàrtham anusartavyà ||
yasya punaþ sadguråpade÷aü vinà etatparij¤ànaü nàsti
tasyàvacchàditasvasvaråpàbhiþ nijàbhiþ ÷aktibhiþ vyàmohitatvaü
bhavatãty àha

tadaparij¤àne sva÷aktibhir vyàmohitatà
saüsàritvam || 12 ||


tasyaitasya sadà saübhavataþ pa¤cavidhakçtyakàritvasya aparij¤àne
÷aktipàtahetukasvabalonmãlanàbhàvàt aprakà÷ane svabhiþ ÷aktibhiþ
vyàmohitatvaü vividhalaukika÷àstrãya÷aïkà÷aïkukãlitatvaü yat idam ev=
a
saüsàritvam | tad uktaü ÷rãsarvavãrabhaññàrake


aj¤ànàc chaïkate lokas tataþ sçùñi÷ ca saühçtiþ | iti |

mantrà varõàtmakàþ sarve sarve varõàþ ÷ivàtmakàþ | iti ca |


tathà hi citprakà÷àt avyatiriktà nityoditamahàmantraråpà
pårõàhaüvimar÷amayã yeyaü paràvàkchaktiþ
àdikùàntaråpà÷eùa÷akticakragarbhiõã sà tàvat
pa÷yantãmadhyamàdikrameõa gràhakabhåmikàü bhàsayati |
tatra ca paràråpatvena svaråpaü aprathayantã màyàpramàtuþ
asphuñàsàdhàraõàrthàvabhàsaråpàü pratikùaõaü navanavàü vikalpakriyà.=
m
ullàsayati | ÷uddhàm api ca avikalpabhåmiü tadàcchàditàm eva dar÷ayati |
tatra ca bràhmyàdidevatàdhiùñhitakakàràdivicitra÷aktibhiþ vyàmohito
dehapràõàdim eva parimitaü ava÷aü àtmànaü manyate måóhajanaþ |
bràhmyàdidevyaþ pa÷uda÷àyàü bhedaviùaye sçùñisthitã abhedaviùaye c=
a
saühàraü prathayantyaþ parimitavikalpapàtratàm eva saüpàdayanti |
patida÷àyàü tu bhede saühàraü abhede ca sargasthitã prakañayantyaþ
kramàt kramaü vikalpanirhràsanena ÷rãmadbhairavamudrànuprave÷amayãü
mahatãm avikalpabhåmim eva unmãlayanti |


sarvo mamàyaü vibhava ity evaü parijànataþ |
vi÷vàtmano vikalpànàü prasare 'pi mahe÷atà [15] ||


ityàdiråpàü cidànandàve÷amagnàü ÷uddhavikalpa÷aktim ullàsayanti |
tataþ uktanãtyà sva÷aktivyàmohitataiva saüsàritvam |
kiü ca citi÷aktir eva bhagavatã vi÷vavamanàt saüsàravàmàcàratvàc ca
vàme÷varyàkhyà satã khecarãgocarãdikcarãbhåcarãråpaiþ a÷eùaiþ
pramàtrantaþkaraõabahiùkaraõabhàvasvabhàvaiþ parisphurantã
pa÷ubhåmikàyàü ÷ånyapadavi÷ràntà
kiücitkartçtvàdyàtmakakalàdi÷aktyàtmanà khecarãcakreõa
gopitapàramàrthikacidgaganacarãtvasvaråpeõa cakasti |
bhedani÷cayàbhimànavikalpanapradhànàntaþkaraõadevãråpeõa gocarãcakrena
gopitàbhedani÷cayàdyàtmakapàramàrthikasvaråpeõa prakà÷ate |
bhedàlocanàdipradhànabahiùkaraõadevatàtmanà ca dikcarãcakreõa
gopitàbhedaprathàtmakapàramàrthikasvaråpeõa sphurati | sarvato
vyavacchinnàbhàsasvabhàvaprameyàtmanà ca bhåcarãcakreõa
gopitasàrvàtmyasvaråpeõa pa÷uhçdayavyàmohinà
bhàti | patibhåmikàyàü tu sarvakartçtvàdi÷aktyàtmakacidgaganacarãtvena
abhedani÷cayàdyàtmanà gocarãtvena abhedàlocanàdyàtmanà dikcarãtvena
svàïgakalpàdvayaprathàsàraprameyàtmanà ca bhåcarãtvena patihçdayavikàsinà
sphurati | tathà coktaü sahajacamatkàraparijanitàkçtakàdareõa
bhaññadàmodareõa vimuktakeùu


pårõàvacchinnamàtràntarbahiùkaraõabhàvagàþ |
vàme÷àdyàþ parij¤ànàj¤ànàt syur muktibandhadàþ || iti |


evaü ca nija÷aktivyàmohitataiva saüsaritvam | api ca cidàtmanaþ
parame÷varasya svà anapàyinã ekaiva sphurattàsàrakartçtàtmà
ai÷varya÷aktiþ | sà yadà svaråpaü gopayitvà pà÷ave pade
pràõàpànasamàna÷aktida÷àbhiþ jàgratsvapnasuùuptabhåmibhiþ
dehapràõapuryaùñakakalàbhi÷ ca vyàmohayati tadà tadvyàmohitatà
saüsàritvam | yadà tu madhyadhàmollàsàü udàna÷aktiü vi÷vavyàptisàràü
ca vyàna÷aktiü turyada÷àråpàü turyàtãtada÷àråpàü ca cidànandaghanàü
unmãlayati tadà dehàdyavasthàyàm api patida÷àtmà jãvanmuktir bhavati |
evaü tridhà sva÷aktivyàmohitatà vyàkhyàtà |
cidvat iti såtre [16] citprakà÷o gçhãtasaükocaþ saüsàrã ity uktam | ih=
a
tu sva÷aktivyàmohitatvena asya saüsàritvaü bhavati iti bhaïgyantareõa
uktam | evaü saükucita÷aktiþ pràõàdimàn api yadà sva÷aktivyàmohito na
bhavati tadà ayaü ÷arãrã parame÷varaþ ity àmnàyasthityà
÷ivabhaññàraka eva iti bhaïgyà niråpitaü bhavati |
yadàgamaþ=20


manuùyadeham àsthàya channàs te parame÷varàþ | iti |


uktam ca pratyabhij¤àñãkàyàü "÷arãram eva ghañàdy api và ye
ùañtriü÷attattvamayaü ÷ivaråpatayàpa÷yanti te 'pi sidhyanti" iti ||



uktasåtràrthapràtipakùyeõa tattvadçùñiü dar÷ayitum àha

tatparij¤àne cittam eva antarmukhãbhàvena
cetanapadàdhyàrohàt citiþ || 13 ||


pårvasåtravyàkhyàprasaïgena prameyadçùñyà vitatya vyàkhyàtapràyam etat
såtram | ÷abdasaügatyà tu adhunà vyàkhyàyate | tasyàtmãyasya
pa¤cakçtyakàritvasya parij¤àne sati aparij¤ànalakùaõakàraõàpagamàt
sva÷aktivyàmohitatànivçttau svàtantryalabhàt pràk vyàkhyàtaü yat cittaü
tad eva saükocinãü bahirmukhatàü jahat antarmukhãbhàvena
cetanapadàdhyàrohàt gràhakabhåmikàkramaõakrameõa saükocakalàyà api
vigalanena svaråpàpattyà citir bhavati | svàü cinmayãü paràü bhåmim
àvi÷atãty arthaþ ||




nanu yadi pàramàrthikaü cicchaktipadaü sakalabhedakavalanasvabhàvaü [17]
tad asya màyàpade 'pi tathàråpeõa bhavitavyaü yathà jaladàcchàditasyàpi
bhànoþ bhàvàvabhàsakatvaü ity à÷aïkyàha

citivahnir arohapade channo 'pi màtrayà
meyendhanaü pluùyati || 14 ||


citir eva vi÷vagrasana÷ãlatvàt vahniþ | asau eva avarohapade
màyàpramàtçtàyàü channo 'pi svàtantryàt àcchàditasvabhàvo 'pi
bhåribhåtichannàgnivat màtrayà aü÷ena nãlapãtàdiprameyendhanaü pluùyati
svàtmasàtkaroti | màtràpadasyedam àkåtaü yat kavalayann api sàrvàtmyena na
grasate api tu aü÷ena saüskàràtmanà utthàpayati |
gràsakatvaü ca sarvapramàtéõàü svànubhavata eva siddham | yad uktaü
÷rãmadutpaladevapàdaiþ nijastotreùu


vartante jantavo '÷eùà api brahmendraviùõavaþ |
grasamànàs tato vande deva vi÷vaü bhavanmayam [18] || iti ||





yadà punaþ karaõe÷varãprasarasaükocaü saüpàdya
sargasaühàrakramapari÷ãlanayuktiü àvi÷ati tadà

balalàbhe vi÷vam àtmasàtkaroti || 15 ||


citir eva dehapràõàdyàcchàdananimajjanena svaråpaü unmagnatvena
sphàrayantã balam | yathoktam


tadàkramya balaü mantràþ ... ... [19] | iti |


evaü ca balalàbhe unmagnasvaråpà÷rayaõe kùityàdisadà÷ivàntaü vi÷vaü
àtmasàtkaroti svasvaråpàbhedena nirbhàsayati |
tad uktaü pårvagurubhiþ svabhàùàmayeùu kramasåtreùu


yathà vahnir udbodhito dàhyaü dahati tathà viùayapà÷àn bhakùayet | iti =
|


na caivaü vaktavyam =AD vi÷vàtmasàtkàraråpà samàve÷abhåþ kàdàcitkã |
kathaü upàdeyà iyaü syàd iti yato dehàdyunmajjananimajjanava÷ena iyaü
asyàþ kàdàcitkatvam iva àbhàti | vastutas tu
citisvàtantryàvabhàsitadehàdyunmajjanàd eva kàdàcitkatvam |
eùà tu sadaiva prakà÷amànà | anyathà tad dehàdy api na prakà÷eta |
ata eva dehàdipramàtçtàbhimànanimajjanàya abhyàsaþ | na tu
sadàprathamànatàsàrapramàtçtàpràptyarthaü iti ÷rãpratyabhij¤àkàràþ ||




evaü ca

cidànandalàbhe dehàdiùu cetyamàneùv api
cidaikàtmyapratipattidàróhyaü jãvanmuktiþ || 16 ||


vi÷vàtmasàtkàràtmani samàve÷aråpe cidànande labdhe vyutthànada÷àyàü
dalakalpatayà dehapràõanãlasukhàdiùu àbhàsamàneùv api yat
samàve÷asaüskàrabalàt pratipàdayiùyamàõayuktikramopabçühitàt
cidaikàtmyapratipattidàróhyam |
avicalà cidekatvaprathà saiva jãvanmuktiþ jãvataþ pràõàn api dhàrayato
muktiþ pratyabhij¤àtanijasvaråpavidràvità÷eùapà÷arà÷itvàt |

yathoktaü spanda÷àstre


iti và yasya saüvittiþ krãóàtvenàkhilaü jagat |
sa pa÷yan satataü yukto jãvanmukto na saü÷ayaþ [20] || iti ||





atha kathaü cidànandalàbho bhavati ity àha

madhyavikàsàc cidànandalàbhaþ || 17 ||


sarvàntaratamatvena vartamànatvàt tadbhittilagnatàü vinà ca kasyacid api
svaråpànupapatteþ saüvid eva bhagavatã madhyam | sà tu màyàda÷àyàü
tathàbhåtàpi svaråpaü gåhayitvà "pràk saüvit pràõe pariõatà " iti nãtyà
pràõa÷aktibhåmiü svãkçtya avarohakrameõa buddhidehàdibhuvaü
adhi÷ayànà nàóãsahasrasaraõim anusçtà |
tatràpi ca palà÷aparõamadhya÷àkhànyàyena àbrahmarandhràt
adhovaktraparyantaü pràõa÷aktibrahmà÷rayamadhyamanàóãråpatayà
pràdhànyena sthità | tata eva sarvavçttãnàm udayàt tatraiva ca vi÷ràmàt |
evaübhåtàpy eùà pa÷ånàü nimãlitasvaråpaiva sthità |
yadà tu uktayuktikrameõa sarvàntaratamatve [21] madhyabhåtà saüvid
bhagavatã vikasati yadi và vakùyamàõakrameõa madhyabhåtà brahmanàóã
vikasati tadà tadvikàsàc cidànandasya uktaråpasya làbhaþ pràptiþ bhavati =
|
tata÷ ca pràg uktà jãvanmuktiþ ||

madhyavikàse yuktim àha

vikalpakùaya÷aktisaükocavikàsavàhacchedàdyantakoñinibhàlanàdaya
iha upàyàþ || 18 ||


iha madhya÷aktivikàse vikalpakùayàdaya upàyàþ |
pràgupadiùñapa¤cavidhakçtyakàritvàdyanusaraõena sarvamadhyabhåtàyàþ
saüvido vikàso jàyata ity abhihitapràyam | upàyàntaram api tu ucyate
pràõàyàmamudràbandhàdisamastayantraõàtantratroñanena sukhopàyam eva
hçdaye nihitacittaþ uktayuktyà svasthitipratibandhakaü vikalpaü
akiüciccintakatvena pra÷amayan avikalpaparàmar÷ena
dehàdyakaluùasvacitpramàtçtànibhàlanapravaõaþ aciràd eva
unmiùadvikàsàü turyaturyàtãtasamàve÷ada÷àü àsàdayati |
yathoktam=20


vikalpahànenaikàgryàt krameõe÷varatàpadam [22] |


iti ÷rãpratyabhij¤àyàm |


÷rãspande 'pi=20


yadà kùobhaþ pralãyeta tadà syàt paramaü padam [23] | iti |


÷rãj¤ànagarbhe 'pi

vihàya sakalàþ kriyà janani mànasãþ sarvato
vimuktakaraõakriyànusçtipàratantryojjvalam |
sthitais tvadanubhàvataþ sapadi vedyate sà parà
da÷à nçbhir atandritàsamasukhàmçtasyandinã || iti |


ayaü ca upàyo mårdhanyatvàt pratyabhij¤àyàü [24] pratipàditatvàt àdàv
uktaþ | ÷aktisaükocàdayas tu yady api pratyabhij¤àyàü na pratipàditàþ
tathàpi àmnàyikatvàt asmàbhiþ prasaïgàt pradar÷yante | bahuùu hi
pradar÷iteùu ka÷cit kenacit pravekùyatãti | ÷akteþ saükoca
indriyadvàreõa prasarantyà evàku¤canakrameõa unmukhãkaraõam | yathoktaü
àtharvaõikopaniùatsu kañhavallyàü caturthavallãprathamamantre


parà¤ci khàni vyatçõat svayaübhåþ
tasmàt paràï pa÷yati nàntaràtman |
ka÷cid dhãraþ pratyag àtmànam aikùad
àvçttacakùur amçtatvam a÷nan [25] || iti |


prasçtàyà api và kårmàïgasaükocavat tràsasamaye hçtprave÷avac ca
sarvato nivartanam | yathoktaü "tadapoddhçte nityoditasthitiþ" iti |
÷akter vikàsaþ antarnigåóhàyà akramam eva sakalakaraõacakravisphàraõen=
a
"antarlakùyo bahirdçùñiþ nimeùonmeùavarjitaþ " iti |
bhairavãyamudrànuprave÷ayuktyà bahiþ prasaraõam | yathoktaü
kakùyastotre=20


sarvàþ ÷aktãþ cetasà dar÷anàdyàþ
sve sve vedye yaugapadyena viùvak |
kùiptvà madhye hàñakastambhabhåtaþ
tiùñan vi÷vàdhàra eko 'vabhàsi || iti |


÷rãbhaññakallañenàpi uktam "råpàdiùu pariõàmàt tatsiddhiþ " iti |
÷akte÷ ca saükocavikàsau
nàsàpuñaspandanakramonmiùatsåkùmapràõa÷aktyà bhråbhedanena
kramàsàditordhvakuõóalinãpade prasaravi÷ràntida÷àpari÷ãlanam |
adhaþkuõóalinyàü ca ùaùñavaktraråpàyàü praguõãkçtya ÷aktiü
tanmålatadagratanmadhyabhåmispar÷àve÷aþ | yathoktaü vij¤ànabhaññàrake


vahner viùasya madhye tu cittaü sukhamayaü kùipet |
kevalaü vàyupårõaü và smarànandena yujyate [26] || iti |


atra vahniþ anuprave÷akrameõa saükocabhåþ | viùasthànaü prasarayukty=
à
vikàsapadaü=20
"viùë vyàptau" ity arthànugamàt | vàhayoþ vàmadakùiõagatayoþ
pràõàpànayoþ chedo hçdayavi÷ràntipuraþsaraü
antaþkakàrahakàràdipràyànackavarõoccàreõa vicchedanam |
yathoktaü j¤ànagarbhe


anackakakçtàyatiprasçtapàr÷vanàóãdvayacchido
vidhçtacetaso hçdayapaïkajasyodare |
udeti tava dàritàndhatamasaþ sa vidyàïkuro
ya eùa parame÷atàü janayituü pa÷or api alam || iti |


àdikoñiþ hçdayam | antakoñiþ dvàda÷àntaþ | tayoþ
pràõollàsavi÷ràntyavasare nibhàlanaü cittanive÷anena pari÷ãlanam |
yathoktaü vij¤ànabhairave


hçdyàkà÷e nilãnàkùaþ padmasaüpuñamadhyagaþ |
ananyacetàþ subhage paraü saubhàgyam àpnuyàt [27] || iti |


tathà=20


yathà tathà yatra tatra dvàda÷ànte manaþ kùipet |
pratikùaõaü kùãõavçtteþ vailakùaõyaü dinair bhavet [28] || iti |


àdipadàt unmeùada÷àniùevaõam | yathoktaü


unmeùaþ sa tu vij¤eyaþ svayaü tam upalakùayet [29] |


iti spande |

tathà ramaõãyaviùayacarvaõàdaya÷ ca saügçhãtàþ |
yathoktaü ÷rãvij¤ànabhairava eva


jagdhipànakçtollàsarasànandavijçmbhaõàt |
bhàvayed bharitàvasthàü mahànandamayo bhavet ||

gãtàdiviùayàsvàdàsamasaukhyaikatàtmanaþ |
yoginas tanmayatvena manoråóhes tadàtmatà ||

yatra yatra manastuùñir manas tatraiva dhàrayet |
tatra tatra parànandasvaråpaü saüprakà÷ate [30] || iti |


evam anyad api ànandapårõasvàtmabhàvanàdikaü anumantavyam | ity
evamàdayaþ atra madhyavikàse upàyàþ ||
madhyavikàsàc cidànandalàbhaþ | sa eva ca paramayoginaþ
samàve÷asamapattyàdiparyàyaþ samàdhiþ | tasya nityoditatve yuktim àha

samàdhisaüskàravati vyutthàne bhåyo bhåyaþ
cidaikyàmar÷àn nityoditasamàdhilàbhaþ || 19 ||


àsàditasamàve÷o yogivaro vyutthàne 'pi samàdhirasasaüskàreõa kùãba iva
sànandaü ghårõamàno bhàvarà÷iü ÷aradabhralavaü iva cidgagana eva
lãyamànaü pa÷yan bhåyo bhåyaþ antarmukhatàü eva samavalambamàno
nimãlanasamàdhikrameõa cidaikyam eva vimç÷an vyutthànàbhimatàvasare 'pi
samàdhyekarasa eva bhavati | yathoktaü kramasåtreùu


"kramamudrayà antaþsvaråpayà bahirmukhaþ [31] samàviùño bhavati
sàdhakaþ |
tatràdau bàhyàt antaþprave÷aþ àbhyantaràt bàhyasvaråpe prave÷aþ
àve÷ava÷àt jàyate iti sabàhyàbhyantaro 'yaü mudràkramaþ " iti |


atràyam arthaþ sçùñisthitisaühçtisaüviccakràtmakaü kramaü mudrayat=
i
svàdhiùñhitaü àtmasàtkaroti yeyaü turãyà citi÷aktiþ tayà kramamudrayà
antar iti pårõàhantàsvaråpayà [32] bahirmukha iti viùayeùu vyàpçto 'pi
samàviùñaþ sàkùàtkçtapara÷aktisphàraþ sàdhakaþ paramayogã bhavati |
tatra ca bàhyàt grasyamànàt viùayagràmàt antaþ parasyàü citibhåmau
grasanakrameõaiva prave÷aþ samàve÷o bhavati | àbhyantaràt
citi÷aktisvaråpàt ca sàkùàtkçtàt àve÷ava÷àt samàve÷asàmarthyàd eva
bàhyasvaråpe idantànirbhàse viùayagràme vamanayuktyà prave÷aþ
cidrasà÷yànatàprathanàtmà samàve÷o jàyate iti
sabàhyàbhyantaro 'yaü nityoditasamàve÷àtmà mudo harùasya vitaraõàt
paramànandasvaråpatvàt pà÷adràvaõàt vi÷vasya antaþturãyasattàyàü
mudraõàt ca mudràtmà kramo 'pi sçùñyàdikramàbhàsakatvàt
tatkramàbhàsaråpatvàt ca krama iti abhidhãyata iti ||



idànãm asya samàdhilàbhasya phalam àha

tadà prakà÷ànandasàramahàmantravãryàtmakapårõàhantàve÷àt sadà
sarvasargasaühàrakàrinijasaüviddevatàcakre÷varatàpraptir
bhavatãti ÷ivam || 20 ||


nityodite samàdhau labdhe sati prakà÷ànandasàrà cidàhlàdaikaghanà [33]
mahatã mantravãryàtmikà sarvamantrajãvitabhåtà pårõà paràbhaññàrikàråpà
yeyaü ahantà akçtrimaþ svàtmacamatkàraþ tatra àve÷àt sadà kàlàgnyàdeþ
caramakalàparyantasya vi÷vasya yau sargasaühàrau vicitrau sçùñipralaya=
u
tatkàri yat nijaü saüviddevatàcakraü tadai÷varyasya pràptiþ àsàdanaü
bhavati | pràkaraõikasya paramayogina ity arthaþ |
iti etat sarvaü ÷ivasvaråpam evety upasaühàra iti saügatiþ |
tatra yàvat idaü kiücit saüvedyate tasya saüvedanam eva svaråpam |
tasyàpi antarmukhavimar÷amayàþ pramàtàraþ tattvam | teùàm api
vigalitadehàdyupàdhisaükocàbhimànà a÷eùa÷arãrà sadà÷ive÷varataiva
sàram | asyà api prakà÷aikasadbhàvàpàdità÷eùavi÷vacamatkàramayaþ
÷rãmànmahe÷vara eva paramàrthaþ | na hi pàramàrthikaprakà÷àve÷aü vinà
kasyàpi prakà÷amànatà ghañate | sa ca parame÷varaþ svàtantryasàratvàt
àdikùàntàmàyãya÷abdarà÷iparàmar÷amayatvenaiva
etatsvãkçtasamastavàcyavàcakamayà÷eùajagadànandasadbhàvàpàdanàt paraü
paripårõatvàt sarvàkàïkùà÷ånyatayà ànandaprasaranirbharaþ |
ata eva anuttaràkulasvaråpàt akàràt àrabhya ÷aktisphàraråpahakalàparyanta.=
m
yat vi÷vaü prabhçtaü kùakàrasya prasara÷amanaråpatvàt tat
akàrahakàràbhyàm eva saüpuñãkàrayuktyà pratyàhàranyàyena antaþsvãkçtaü
sat avibhàgavedanàtmakabinduråpatayà sphuritaü anuttara eva vi÷ràmyati |
iti ÷abdarà÷isvaråpa eva ayaü akçtako vimar÷aþ |
yathoktam=20


prakà÷asyàtmavi÷ràntir ahaübhàvo hi kãrtitaþ |
uktà ca saiva vi÷ràntiþ sarvàpekùànirodhataþ ||

svàtantryam atha kartçtvaü mukhyam ã÷varatàpi ca [34] | iti |


eùaiva ca ahantà sarvamantràõàü udayavi÷ràntisthànatvàt etadbalenaiva c=
a
tattadarthakriyàkàritvàt mahatã vãryabhåmiþ | tad uktam


tadàkramya balaü mantrà ..... | ityàdi

..... ta ete ÷ivadharmiõaþ [35] | ityantaü ÷rãspande |


÷ivasåtreùv api=20


mahàhràdànusaüdhànàn mantravãryànubhavaþ [36] | iti |


tad atra mahàmantravãryàtmakàyàü pårõàhantàyàü àve÷o
dehapràõàdinimajjanàt tatpadàvàptyavaùñambhena dehàdãnàü nãlàdãnàm api
tadrasàplàvanena tanmayãkaraõam | tathà hi dehasukhanãlàdi yatkiücit
prathate adhyavasãyate smaryate saükalpyate và tatra sarvatraiva bhagavatã
citi÷aktimayã prathà bhittibhåtaiva sphurati | "tadasphuraõe kasyàpi
asphuraõàt " iti uktatvàt kevalaü tathà sphuranty api sà tanmàyà÷aktyà
avabhàsitadehanãlàdyuparàgadattàbhimànava÷àt bhinnabhinnasvabhàvà iva
bhàntã j¤ànasaükalpàdhyavasàyàdiråpatayà màyàpramàtçbhiþ abhimanyate |
vastutas tu ekaiva asau citi÷aktiþ | yathoktam


yà caiùà pratibhà tattatpadàrthakramaråùità |
akramànantacidråpaþ pramàtà sa mahe÷varaþ [37] || iti |


tathà=20


màyà÷aktyà vibhoþ saiva bhinnasaüvedyagocarà |
kathità j¤ànasaükalpàdhyavasàyàdinàmabhiþ [38] || iti |


evam eùà sarvada÷àsu ekaiva citi÷aktiþ vijçmbhamàõà yadi
tadanuprave÷atadavaùñambhayuktyà samàsàdyate tat tadàve÷àt
pårvoktayuktyà karaõonmãlananimãlanakrameõa sarvasya sarvamayatvàt
tattatsaühàràdau api sadà sarvasargasaühàrakàri yat
sahajasaüvittidevatàcakraü amàyãyàntarbahiùkaraõamarãcipu¤jaþ tatra
ã÷varatàsàmrajyaü parabhairavàtmatà tatpràptiþ bhavati
paramayoginaþ | yathoktam


yadà tv ekatra saüråóhas tadà tasya layodbhavau |
niyacchan bhoktçtàm eti tata÷ cakre÷varo bhavet [39] || iti |


atra ekatra iti "ekatràropayet sarvaü" [40] iti citsàmànyaspandabhåþ
unmeùàtmà vyàkhyàtavyà |
tasya iti anena "puryaùñakena saüruddha" [41] iti | upakràntaü
puryaùñakam eva paràmraùñavyam na tu yathà vivaraõakçtaþ ekatra
såkùme sthåle ÷arãre và iti vyàkçtavantaþ | stutaü ca mayà


svatantra÷ citicakràõàü cakravartã mahe÷varaþ |
saüvittidevatàcakrajuùñaþ ko 'pi jayaty asau || iti |


iti÷abda upasaühàre | yat etàvat uktaprakaraõa÷arãraü tat sarvaü
÷ivaü ÷ivapràptihetutvàt ÷ivàt prasçtatvàt ÷ivasvaråpàbhinnatvàc ca
÷ivamayam eva iti ÷ivam |


dehapràõasukhàdibhiþ pratikalaü saürudhyamàno janaþ
pårõànandaghanàm imàü na cinute màhe÷varãü svàü citim |
madhyebodhasudhàbdhi vi÷vam abhitas tatphenapiõóopamaü
yaþ pa÷yed upade÷atas tu kathitaþ sàkùàt sa ekaþ ÷ivaþ ||

yeùàü vçttaþ ÷àïkaraþ ÷aktipàto
ye 'nabhyàsàt tãkùõayuktiùv ayogyàþ |
÷aktà j¤àtuü ne÷varapratyabhij¤àm
uktas teùàm eùa tattvopade÷aþ ||

________


samàptam idaü pratyabhij¤àhçdayam kçtis
tatrabhavanmahàmàhe÷varàcàryavarya÷rãmadabhinavaguptapàdapadmopajãvinaþ
÷rãmato ràjànakakùemaràjàcaryasya

________

÷ubham astu



------------------------------------------------------------------------







NOTES



[1] Pratyabhij¤àhçdayam , The secret of recognition , ïerman transl. by E.
Baer, transl. into English by K. F. Leidecker. Adyar Library, 1938.
Pratyabhij¤àhçdayam , Sanskrit text with English Translation, Notes and
Introduction by J. Singh. I=B0ed. Delhi 1963
[2] Con questo verso Kùemaràja fa iniziare anche il Bodhavilàsa .
[3] VBh. 106
[4] SpK. II. 3-4
[5] IPK. I. 4; 3
[6] S'S. I. 1
[7] Citazione riconducibile a S'S. III. 1 (àtmà cittam )
[8] Sv.T X. 1141 c
[9] Netra T. VIII. 30 b . La versione originale cui si richiama Kùemaràja =
=E8
la seguente:=20
ta àtmopàsakàþ ÷aive na gacchanti paraü ÷ivam .
[10] ed. apårõaü manyatàråpaü .
[11] mss. Adyar Library (No=B0 XXII. F. 38; No=B0 XIX. I. 25). l'edizione del
testo segue invece la lezione: atyantaü saükocagrahaõena .
[12] mss. Adyar Library (No=B0 XXII. F. 38; No=B0 XIX. I. 25). ed. : atyantaü
parimitatàü .
[13] Sv.T. I. 3
[14] IPK. VI. 7=20
[15] IPK. IV. 12
[16] trattasi del Såtra 9 .
[17] var. sakalabhedakabalanasvabhàvaü .
[18] S'ivastotravalã . XX. 17
[19] SpK. II. 10
[20] SpK. II, 5
[21] var. sarvàntaratamatvena .
[22] IPK. IV. I. 11
[23] SpK. I. 9
[24] var. pratyabhij¤àyàü ca .
[25] Kañha Up. IV. 1; a÷nan in luogo dell'originale icchan .
[26] Vbh. 68
[27] Vbh. 49
[28] Vbh. 51
[29] SpK. III. 9
[30] Vbh. 72-74
[31] omesso in alcuni mss.
[32] var. =B0svaråpatayà .
[33] var. cidàhlàdaikadhanà .
[34] Utpaladeva: Ajaóapràmatçsiddhi . 22-23
[35] SpK. II. 1-2
[36] S'S. I. 22
[37] IPK. I. 7. 1
[38] IPK. I. 5. 18
[39] SpK. III. 19
[40] SpK. III. 12
[41] SpK. III. 17
------------------------------------------------------------------------



____________


ïandharva-nagaram / DSO Sanskrit Archive

http://popëet.uniroma1.it/DSO/archive/sanskritþtm

------------------------------------------------------------------------