Venkatanatha [Vedantadesika]: Nyayaparisuddhi, Adhyaya 4,2 Input by members of the Sansknet Project (www.sansknet.ac.in) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. The text is not proof-read. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ // sm­tyadhyÃya÷ // // dvitÅyamÃhnikam // nyÃ. pa. Óa. 51 evaæ tÃvadvivecitaæ pramÃïam / cÃrvÃkÃstu pratyak«amekaæ pramÃïamityÃhu÷ / te«veva kecit anumÃnasya pratyak«entarbhÃvamicchanti; kecittu aprÃmÃïyam; pratyak«amanumÃnaæ ca kÃïÃdÃ÷ saugatÃÓca / tatra pÆrve ÓabdasyÃnumÃnentarbhÃvamÃhu÷; pare tu kecit antarbhÃvam; kecidaprÃmÃïyam; te cÃgamaæ ca sÃækhyÃ÷, bhÆ«aïamatÃnuvartinaÓca / tatra vedasyÃnÃditvaæ pÆrve parijag­hu÷; uttare tvÅÓvaras­«ÂatÃm; tÃni ca sm­tiæ ca vaiÓe«ikaikadeÓinosmatsiddhÃntaikadeÓinaÓca; tÃnyeva sÃrthÃpattikÃni prÃbhÃkarÃ÷; anupalabdhi«a«ÂhÃni tÃnyeva tautÃtitÃ÷, tatpralobhanarucayo mÃyÃvÃdinaÓca; tÃnyeva saæbhavatihyayuktÃni purÃïaÓaraïÃ÷ / adyatanapramÃïaparigrahopalambhaprakriyeyam / anante pÆrvÃparakÃle ka÷ kimaÇgÅkuryÃt, kiæ và bahi«kuryÃt, iti ko jÃnÃtyanyatra kalpasÃk«ÃtkÃriïastasmÃdekasmÃddevÃt / iha ca nyÆnavÃdinastadavasare nirastÃ÷ / adhikatayà parÃbhimatÃnÃæ tu arntabhÃvo vaktavya÷ / tatra yathà pratyabhij¤ÃdÅnÃæ pratyak«Ãdi«veva niveÓa i«yate, evamanye«Ãmapi / pratyabhij¤Ã tÃvat grahaïÃtmikaivetyeke; tathÃhi--- "pratyabhij¤ÃyÃmapi sm­tiranubhava ityaæÓabhedosti cet" ityÃÓaÇkya pratyuktaæ ÓrÅvi«ïucittai÷--- "yadi vi«ayabheda÷, tadà aæÓabheda÷ saæbhavet; aikyameva hi niraæÓaæ pratyabhij¤Ãpratyak«avi«aya÷ / kathaæ saæskÃra÷aparok«adhÅjanaka÷ iti cet, na, cak«urÃdÅndriyasahak­tasya saæskÃrasya j¤ÃturaikyÃt tadidamityaparok«adhÅhetutvopapatte÷ / aparok«ÃrthaikyasÃdhikà / sà pratyabhij¤Ã soyaæ vai pumÃnityevamÃtmikà / saæskÃramÃtrajanyatvÃnna sm­tirmÃnameva tat" // iti / dÅpe ca 'anusm­teÓca' iti sÆtre bhëitam- "pratyabhij¤ÃnÃcca na paÂÃde÷ k«aïikatvam; tadevedamiti pratyabhij¤Ãyate; pratyabhij¤Ã hi nÃmÃtÅtavartamÃnakÃlavartyekavastuvi«ayamekaæ pratyak«aj¤Ãnam / tasya kÃladvayasambandhÃviÓi«Âamekameva vastu vi«aya÷ / na ca tadityaæÓa÷ smaraïam, idamaæÓaÓca grahaïam, atÅtasambandhinÅndriyasaæprayogÃbhÃvÃt iti vÃcyam, tadidamiti sÃmÃnÃdhikaraïyena grahaïasyaikatvasphuraïÃt / pÆrvÃnubhavajanitasaæskÃrasacivendriyasaæprayogayuktasya puru«asya tathà grahaïamupapadyata eva; anvayavyatirekÃdhÅnaæ hi sarvatra sÃmagrÅparikalpanam" iti / anye tu atra dhÅbhedabÃddhyaparihÃrau matvà tadidamaæÓayostadaæÓe saæskÃrÃnvayavyatirekÃnuvidhÃnadarÓanÃt parok«arÆpatayà idamaæÓe ca patyak«arÆpatayà cobhayÃtmakatvamÃhu÷ / tanmate saæskÃrÃdhÅnaprakÃÓà sm­tiriti lak«aïam, aparok«aj¤Ãnaæ pratyak«am, ubhayalak«aïayogÃt pratyabhij¤ÃyÃmubhayÃtmakatvam, iti / abhyupagantavyaæ cÃsmatsiddhÃntibhi÷ sarvai÷ pratyak«etaraj¤ÃnÃnÃæ parok«Ãparok«arÆpatvam, svayaæprakÃÓatvÃt, sarvaj¤ÃnÃnÃæ vedyetarÃæÓÃpek«ayà ca pratyak«atvÃt / uktaæ cedaæ ÓrÅvi«ïucittairapi --- "svaprakÃÓakaæ vi«ayaprakÃÓakaæ caikameva j¤Ãnam; tatra sm­triranubhÆtiriti kuto bheda÷ ?" iti paricodya, "prakÃÓamÃnabhedÃt, iti brÆma÷; yathÃ--- gaurayamityekasminneva j¤Ãne prakÃriprakÃravi«ayabhedena j¤ÃnÃæÓabheda÷; yathÃ--- gaurayamityekasminneva j¤Ãne prakÃriprakÃravi«ayabhedena j¤ÃnÃæÓabheda÷; yathà ca ghaÂapaÂÃvityekasminneva j¤ÃneæÓabheda÷; yathà và parÃbhyupagatabhramaj¤Ãne«vadhi«ÂhÃnÃæÓe prÃmÃïyam, itaratrÃprÃmÃïyaæ ca" iti parihÃrÃt; tathà "sm­te÷ svaprakÃÓÃæÓopi saæskÃramÃtraja eva, indriyÃdipratiniyatakÃraïÃntarÃbhÃvÃt" iti paricodya "naivam, j¤ÃnÃnÃæ prakÃÓamÃnatvasya svÃbhÃvikatvÃt" iti parihÃrÃcca / tasmÃt sarvatra vi«ayÃpek«ayaiva aparok«atvÃnumititvasm­titvÃdivibhÃga÷ / jÃtisaækarÃsaækarÃdi tu darÓanÃdarÓanÃbhyÃæ vyavasthÃpyam, aupÃdhikasaækarÃdivacca / tadevamubhayÃtmakatvopapatte÷ pratyabhij¤ÃpyubhayÃtmikà iti // nyÃ. pa. Óa. 52 pratyabhij¤Ãpyabhij¤Ãvat tridhà cÃk«Ãdibhedata÷ / tattatsaæskÃrasaæbhedamÆlatvÃnnavadhà bhavet // pratyak«atoktirdÅpÃdau pradarÓanapare«yatÃm / na hi liÇgÃdibhi÷ soyamiti j¤Ãnaæ na jÃyate // Óabdajaæ pratyabhij¤ÃnamupajÅvya pravartate / ÓÃkhÃntarÃdhikaraïanyÃyaÓca kratuvidyayo÷ // dÅpÃdi«viva sarvatra bÃdhakÃderasaæbhavÃt / vigÅtaæ pratyabhij¤Ãnaæ pramÃïaæ savikalpavat // karaïÃkaraïÃdÅnÃæ kÃlabhedÃdyupÃdhita÷ / avirodhÃnna bÅjÃdau Óakyate bhedakalpanam // anyathà deÓabhedena karaïÃkaraïÃdibhi÷ / ekaæ jagati naiva syÃditi syÃt sarvaÓÆnyatà // tasmÃd viruddhasaæsp­«Âavi«ayapratyabhij¤ayà / sthiratvamÃtmanÃæ siddhaæ bÃhyÃnÃmapi vÃstavam // nyÃ. pa. Óa. 53 pratisandhÃnamapyÃtmagocaraæ pratyabhij¤ÃviÓe«a eva; yohamadrÃk«aæ sa eva sp­ÓÃmi, ityevamÃdirÆpatvÃt / pratisandhirarthadvayavi«ayaikabuddhirityeke / tatrÃpi p­thaganubhÆtÃnekÃrthagocaraikakart­kaikabuddhiriti pÆraïÅyam, iti / saævÃdo nÃma j¤ÃnajÃtyantaram, iti kecit; tadayuktam, saækhyÃntarÃsaæbhavÃt / yattu varadavi«ïumiÓrairuktam--- "g­hÅtÃrthavi«ayaæ ÓabdakÃraïakaæ j¤Ãnaæ saævÃda÷" iti, tadapi ÓÃbdÃvÃntarabhede saæj¤ÃviÓe«aniveÓamÃtraparam;"na hi g­hÅtÃrthavi«ayatve ÓabdaÓaktiprasÆtatvamapaiti; g­hÅtamÃtragocarapramÃïÃntarepi tadanyatvaprasaÇgÃt; bhavati hi parvatoyamagnimÃniti ÓabdaÓravaïÃnantaraæ dhÆmaæ parÃm­Óatopi tÃd­ÓÅ buddhi÷ / tathà dvitÅyayogipratyak«ÃdÃvapi dra«Âavyam / anapek«itatvÃdikamapi Órutavi«ayÃnumÃnÃdau samam / na cÃpek«Ãyuktaæ prÃmÃïyaæ bhedobhedo vÃ, t­ïÃdipratyak«asyÃpi tathà prasaÇgÃt" ityuktam / kimarthaæ tarhi vedÃnÃæ vedÃntÃnÃæ cÃprÃptavi«ayatvaæ samarthyate ? iti cet, atathÃprÃptau sÃk«ÃdaprÃmÃïyaprasaÇgÃt; tathÃprÃptÃvapi anapek«itatayà prek«ÃvadbhirnirarthakaprayÃsabhÅrubhistyÃjyatvÃpÃtena phalatoprÃmÃïyaprasaÇgÃt, iti paÓya // nyÃ. pa. Óa. 54 upamÃnamapi yadi g­hyamÃïapadÃrthagatasÃd­Óyavij¤ÃnÃt smaryamÃïapadÃrthagatasÃd­Óyavij¤Ãnam, tadà sm­ti÷, tattadvastusaæsthÃnaviÓe«Ãdyatiriktasya sÃd­ÓyasyÃbhÃvÃt, tasya ca pÆrvad­«ÂatvÃt, smaryamÃïatvÃcca / vyavahÃropyastvapÆrva÷ tattadvyavahÃravat pratisambandhaviÓe«aparÃmarÓopÃdhika÷ / yadvà yo yatsad­Óa÷, sa tadgatasÃd­ÓyapratiyogÅ; yathÃ---mitha÷ svahastau, iti vyÃptisiddhau gauretatsad­Óa÷, etadgatasÃd­ÓyapratiyogitvÃt, ityanumÃnÃt smaryamÃïagatasÃd­ÓyÃsiddhi÷; anyathà g­hyamÃïagatavaisÃd­Óyaj¤ÃnÃt smaryamÃïagatavaisÃd­ÓyapratÅtirapi mÃnÃntaraæ syÃt / sà cet arthÃpatti÷, sÃd­ÓyadhÅrapi tathà kiæ na syÃt ? iti / athavà yugapadeva tatsad­Óoyamiti pratyayenaivobhayav­ttisÃd­ÓyasphuraïÃnna taddhetukam, anyathà p­thaganubhÆtayostadÃnÅmapratÅtasÃd­Óyayo÷ parastÃdyugapat smaryamÃïayoryugapadeva pratÅyamÃnasÃd­yayo÷ko nirvÃha÷ ?, tatrÃpi và pramÃïÃntaraæ kalpyate ? / yathà gau÷ tathà gavaya÷, govad dviÓapho na bhavatyaÓva÷, dÅrghagrÅva÷ pralambo«Âho vikaÂÃk­ti÷ paÓu÷ kramelaka÷, iti tu sÃdharmyavaidharmyadharmyamÃtravi«ayam / trividhamapyatideÓavÃkyamÃgama eva / yattu-- "ÓrutÃtideÓavÃkyasyagavayÃdÃvatideÓavÃkyÃrthapratyabhij¤ÃnamupamÃnam, tacca vyutpattiphalakam" iti, tadapyanupapananam, prÃgeva vyutpattisiddhe÷ / yattu--- "sÃd­Óyasya nimittattvÃnnimittasyÃpratÅtita÷ / samayo durgraha÷ pÆrvaæ ÓabdenÃnumayÃpi vÃ" // iti, tatra nimittasyÃpratÅtita÷, iti tvasiddham, gavayatvÃdereva jÃtiviÓe«asya gosÃd­ÓyÃkÃropalak«itasya prathamameva vÃkyÃrthatayà pratÅti÷; gosÃd­ÓyÃkÃropalak«itasya prathamameva vÃkyÃrthatayà pratÅti÷; gosÃd­Óyopalak«ita÷ kaÓcid vyaktiviÓe«o gavaya iti hi pratÅti÷ / paÓcÃt pratyak«itagavayasya tadvaiÓadyamÃtrameva; uktaæ ca ÓrÅvi«ïucitte÷--- "gosad­Óo gavaya÷ iti gosÃd­ÓyaikÃdhikaraïaæ sÃmÃnyaæ vÃcyamiti vyutpannam, prathamaæ vÃkyÃrthatayà pratÅte÷ / gosÃd­Óyopalak«itasyÃnirïaye paÓcÃdapyanirïaya÷ / anyathÃnirïaye tathà paÓcÃdapi / tato vÃkyaÓravaïavelÃyÃmeva nirïitam" iti / evaæ cÃnabhyupagame kathaminrdÃdiÓabdavyutpatti÷ ?; na hyatra nimittabhÆtasaæsthÃnaviÓe«Ãdid­«Âi÷ / na ca nityaæ tatrÃvyutpatti÷, tadarthaviÓi«ÂavÃkyÃrthabodhÃpÃtÃt / evaæ nityÃtÅndriyavi«ayasaæskÃrÃdiÓabdÃnÃmapi nityamavyutpattireva syÃt / tatra cet katha¤cinnirvÃha÷, tathÃtrÃpi / tat siddhaæ nopamÃnamatiriktam, iti / arthÃpattistvanumÃnameva; tathÃhi---anupapadyamÃnadarÓanÃdupapÃdakakalpanaæ nÃma vyÃpyÃdvyÃpakaj¤Ãnam, avyÃpyasya tena vinÃnupapadyamÃnatvÃbhÃvÃt, avyÃpakasya ca tadupapÃdakatvÃyogÃt, iti / pramÃïadvayavirodhe sati vi«ayavyavasthÃpanamarthÃpatti÷, ityapi na vÃcyam, pramÃïayo÷ satorvirodhÃbhÃvÃt, viruddhayorapi prÃmÃïyÃyogÃt / nanu devadattasya jÅvane kutaÓcit pramÃïÃt pramite, jÅvatà kvacit sthÃtavyam, ityaviÓe«eïa deÓasÃmÃnyasambandhÃvagatau g­hamapyÃskandantyÃæ satyÃæ pratyak«e ca g­he tadabhÃvaæ pratipÃdayati spa«Âo virodha÷, atastacchÃnyai bahirbhÃvakalpanamarthÃpatti÷, iti; maivam, kvaciditi viditasya jÅvanasya niyamÃbhÃvÃt, bahirvidyamÃnatÃsaædehe niÓcayarÆpeïa g­hÃbhÃvapratyak«eïa pratispardhitumasÃmarthyÃt / na ca viruddhavi«ayayorvÃstavaæ kutrÃpi samabalatvaæ samasti;ubhayÃprÃmÃïye tu katha¤cit syÃt / ÃbhimÃnikabalasÃmyepi tathaiva / yadà vai«amyagraha÷, tadà tata eva balÃbalasiddhau kimarthÃpattyà sÃdhyam ? / ata÷ kevalaniravakÃÓavirodhiviÓe«asannidhau sati sÃvakÃÓaæ sÃmÃnyaæ saækocayitavyamiti vyavasthà syÃt / sÃpi ca tathaiva vyÃpte÷, ityanumÃnaphalameva; anyathà virodhivi«ayatyÃga ivÃvirodhiviÓe«aparyavasÃnÃdÃvapi mÃnÃntarakÊpti÷ kiæ na syÃt ? / evamanabhyupagame ca dhÆmÃnumÃnÃdÃvapyarthÃpattitvaprasaÇga÷ / agniæ vinÃnupapadyamÃnatvasvaya liÇgapratyak«arÆpapramÃïadvayavirodhasya ca vaktuæ ÓakyatvÃt / dhÆmo hi kÃraïabhÆtaæ vahnimÃk«ipati, pratik«ipati tu pratyak«am, iti virodhe parvatÃrvÃgbhÃge vahniriti vyavasthÃkalpanasyÃrthÃpattitvaæ syÃt / vyÃptinirÆpaïamantareïa gamakatà gamakasyaiva dharmÃntarayogitayà gamyate ityÃdibhedÃstvÃÓÃmÃtrakalpitÃ÷, iti / uktaæ ca ÓrÅvi«ïuttittai÷--- "arthÃpattiranumÃnam" ityÃdi / kecittu kevalavyatirekiïi arthÃpattisaæj¤Ãæ niveÓayanti / tasya prÃgeva nirÃsÃnna pramÃïavargÃnupraveÓa÷ / anupraveÓepi và na p­thaktvam // nyÃ. pa. Óa. 55 yattu ÃgamaprÃmÃïye "anubhavaÓcendriyaliÇgaÓabdasad­ÓÃnyathÃnupapadyamÃnÃrthapÆrvaka÷" ityÃdi«u upamÃnÃrthÃpattiparigraha÷ pratibhÃti, tadapi pÆrvapak«apradeÓagatatvÃnna siddhÃntatvÃya kalpate / abhÃvastvasmanmate bhÃvÃntarÃtmà / sa cÃk«ÃdibhiryathÃsaæbhavaæ sidhyati / abhÃvÃtmanà tu grahaïepi pratiyogismaraïÃdisahakÃrisahitÃni tÃnyeva pramÃïanÅti na tadatiriktakalpanÃvakÃÓa÷ / ata eva hi prÃgartajÃbhÃvÃdivij¤Ãnamapi nirvyƬham; d­«Âa eva hi deÓakÃlÃdisaæsargÃdiviÓe«a÷ paÓcÃt pratiyogismaraïÃdimata÷ puru«asya tadabhÃvÃtmanà dhiyamadhirohati, smartavyasya smaraïÃbhÃvÃdvÃ; tatra tadabhÃvÃnumÃnam / evamatiriktÃbhÃvapak«epi nirmÆlà pramÃïÃntarakÊpti÷; saghaÂaæ bhÆtalamitivat aghaÂaæ bhÆtalamityapi hyaparok«Ã pratÅti÷; na cÃdhikaraïagrahaïopak«Åïamindriyam, guïÃdi«vapi prasaÇgÃt; atirekavadanatirekepyaj¤ÃtakaraïatvÃdÅnyanumÃnÃni ca sulabhÃnÅti / saæbhavopyanumÃnameva, sahasre Óataæ saæbhavati ityÃde÷ pÆrvÃnubhÆsahasragatavyÃptibodhanatvÃt, saæbhavati k«atriye ÓairyamityÃde÷ saædehÃtmakatvenÃpramÃïatvÃt / avirodhaniÓcayarÆpatvepi tadavirodhaniÓcÃyakapramÃïÃntare viÓrama÷ / aitihyaæ tu pramÃïamÆlaæ cedÃgama÷; tadÃbhÃsamÆlaæ cet tadÃbhÃsa÷ / evaæ ce«ÂÃlipyak«arÃdikamapyabhiprÃyavarïaviÓe«ÃdyavinÃbhÆtamanumÃnameva / ce«ÂÃyÃæ varadanÃrÃyaïabhaÂÂÃrakairevamuktam--- "Óabdasya vyavahÃrasyÃnukÃraÓce«ÂayÃpi hi / kriyate ÓÃbdavij¤ÃnayoginÃæ svÃrthabodhikà // anÃdivyavahÃre«u ce«Âà vij¤ÃtaÓaktikÃ÷ / bodhikÃ÷ syuryathÃdhyak«amiti ced bhavato matam // ce«Âà giro và svÅkÃryÃ÷ parapratyÃyanÃya hi / anÃdayo girÃmevÃnÃdità jyÃyasÅ tadà // ce«Âà sÃmayikÅ ÓÃbdavyavahÃrÃnusÃriïÅ / asyaivaæ bodhiketyevaæ bharatÃdyÃgame sthità // d­ÓyatenÃdirÃmnÃyosmaryamÃïapraïet­ka÷ / " ityÃdi / tattvaratnÃkare tvevamuktam--- "vyutpannabodhyabodhakaniyamaæ cet ce«Âitaæ ÓÃbdam / aniyatamapi sahad­«Âyà smÃrakamiti na p­thage«Âavyam iti / lipyak«are«u tu ayaæ gakÃra÷ ayaæ ghakÃra÷ iti varïÃtmanà j¤ÃnamapramÃïameva / etena cihnenedamak«araæ jÃnÅhÅtyabhiprÃyeïalipyak«arasaæbandhagrÃhakÃïÃæ prav­tti÷ / tataÓca vyÃptisiddhi÷ / e«Ã lipiretadvarïaviÓe«ÃbhiprÃyapÆrvikÃ, bhramÃdirahitavarïÃbhiprÃyavatpuru«alikhitaitallipitvÃt, saæpratipannavyutpattikÃlalipivat, ityÃdirÆpa÷ prayogo dra«Âavya÷ / yattu pratibhÃyÃmuktaæ tattvaratnÃkare--- "nanu ca pratibhà kÃcid yathÃrthà mÃnami«yatÃm / bÃhyÃrthanairapek«yeïa bÃhyaj¤Ãnak«amÃstu sà // viÓi«ÂakÃlapuru«Ãdyapek«otkar«asaæbhavà / satyaæ, kÃlÃdibhedastu durvivecosmadÃdibhi÷ // sannapyasau vyavah­tau nopayogÅtyupek«yate / pratibhÃyÃ÷ phalaæ d­«Âaæ yadà prÃmÃïyaniÓcaya÷ // tadanyata÷ k­tÃrthatvÃt prek«yate na parÅk«akai÷ / puïye«u puru«e«ve«Ã bhÆyi«Âhaæ satyadarÓinÅ // tasmÃt pata¤jali÷ prÃha pratibhà ceti tÃæ pramÃm" // iti, tadapi prÃguktayogipratyak«aviÓe«avi«ayameva / nanvevaæ, tadapi pramÃïatritvaæ catu«Âvaæ vÃnupapannam, pratyak«aparok«arÆpeïa dvitvasyaiva yuktatvÃt, iti cenna, atiprasaÇgÃt / tathÃhi--- bahu«vekaikamuddh­tya tadanye«vaikarÃÓyata÷ / dvaidhakÊptau ghadÃdÃvapyevameva prasajyate // anumÃnanumÃnatvaÓabdÃÓabdavibhÃgata÷ / pramÃïadvitvamevaæ te vada kiæ vÃna rocate // pratyak«asya tadanyÃbhyÃæ vaijÃtyagrahaïÃdyadi / tayorapi svetarÃbhyÃæ vaijÃtyaæ sphuÂameva na÷ // atok«aliÇgaÓabdÃkhyÃsÃdhÃraïanidÃnata÷ / upalak«yaæ pramÃtritvaæ catu«Âvaæ vÃpi saæsm­te÷ // spa«Âamaspa«Âamiti ca jainà yad dvaidhamÆcire / tatpratyak«aparok«atvavibhÃgÃnna viÓi«yate // ato na tÃvati dvaidhe sÃdhite vivadÃmahe / parok«asyaikamÃnatvaæ durvacaæ bhedasÃdhanÃt // nanvadhyak«epi bhedosti bÃhyÃntaravibhÃgata÷ / divyÃdivyatayà cak«u÷ÓrotrÃdibhidayÃpi ca // tadvat parok«asyaikasya pramÃïasya vibhÃgata÷ / anumÃnÃgamabhidà kathaæ nÃbhyupagamyate // dattottaramidaæ ki¤cid d­«Âametacchrutaæ tvidam / etattvanumitaæ ceti lokoktiriha sÃk«iïÅ // yata÷ kutaÓcid vaidharmyaæ sÃdharmyamapi kenacit / sarvatra sulabhaæ kÃmamihÃpi parig­hyate // ata÷ sm­tyanubhÆtyÃkhyÃvibhÃgÃdapi nocitam / pramÃïadvitvamityevaæ prÃguktaiva supaddhati÷ // trividhonubhavaÓcaiva tanmÆlà ca tathà sm­ti÷ / iti «o¬hà vibhÃge tu na vimanyÃmahe vayam // anubhÆtivibhÃgena tanmÆlÃyÃ÷ sm­terapi / vibhÃgasya gatÃrthatvÃdaikarÃÓyamudÃh­tam // ato hi tasyÃstanmÆle«vantarbhÃvavivak«ayà / pramÃïavargaæ tritvena präca÷ kecidvivi¤cate // evamanyadapi cintyam, iti // nanu anenana kiæ pramÃïacintÃkleÓena ? avim­ÓyÃpi pramÃïavargamupalambhÃnvayavyatirekÃdivaÓÃt paÓvÃdÅnÃmiva manu«yÃdÅnÃmapi laukike«varthe«u prav­ttiniv­ttitatprayojanÃdikaæ nirupadravaæ sidhyati / alaukike«vapi tattadvidhÃyakaistadanugrÃhakaiÓca kalpasÆtrÃdibhiÓcaritÃrthadhiyÃæ kimanena pi«Âape«aïÃdikalpena v­thà vimarÓeneti cet, maivam; avakÃÓoparodhÃya tattvopaplavamicchatÃm / aviparyÃsasiddhyai ca viÓodhyà mÃnayaddhati÷ // pratisaædhÃya ca phanalaæ prÃrambhÃhnikadarÓitam / sÃdhyaprameyasaæÓuddhyai sÃÇge mÃne pariÓrama÷ // pratyak«itasamastÃrthairyogÅndrainarapi laÇghyate / pramÃïaplavamÃlambya tattvaviplavasÃgara÷ // tasmÃduktarÅtyà Óuddhi÷ kartavyeti / ÓuddhÃnyÃyani«evità ÓrutiÓira÷ÓuddhÃntasiddhÃntinÅ bhadrÃïÃæ pratipÃdanÃya bhajatu pratyak«atÃmak«atÃm / patyau nityarase samaæ karuïayà pÃtivratÅæ bibhratÅ sarvagranthivimocanÅ bhagavatÅ sà me samÅcÅ k­ti÷ // iti ÓrÅkavitÃrkikasiæhasya sarvatantrasvatantrasya ÓrÅmadveÇkaÂanÃthasya vedÃntÃcÃryasya k­ti«u nyÃyapariÓuddhau sm­tyadhyÃye // dvitÅyamÃhnikam // samÃptaÓca caturthodhyÃya÷ //