Venkatanatha [Vedantadesika]: Nyayaparisuddhi, Adhyaya 4,1 Input by members of the Sansknet Project (www.sansknet.ac.in) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. The text is not proof-read. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ // sm­tyadhyÃya÷ // // prathamamÃhnikam // nyÃ. pa. Óa. 49 atha sm­tirnirÆpyate--- saæskÃramÃtrajaæ j¤Ãnaæ sm­ti÷, iti tallak«aïam / nanu sm­tirna pramÃïam, avidyamÃnavi«ayatvÃt, ananubhÆtitvÃt, bhramasambhavocceti cenna, sm­timÃtrÃprÃmÃïyasya prathamÃhnikre pratik«iptatvÃt, avÃdhitabÃhyÃrthadarÓanÃt, atÅtÃnÃgatavi«ayÃnumÃnÃdibÃdhaprasaÇgÃt, sarvalokavirodhÃt, ananubhÆte arthÃntarepi sm­tiprasaÇgÃt, sm­terapi svaprakÃÓatvepi vedyÃkÃre saæskÃrÃdisÃpek«atvÃt / na ca pÆrvÃnubhavapuraskÃreïaiva grahaïÃdaprÃmÃïyamiti cenna, sm­tipramo«e tadabhÃvÃt, pramÃïatayà saæmatÃyÃæ pratyabhij¤ÃyÃæ bhÃvÃcca / paratantratvÃdapramÃïyamiti cenna, svahetupÃratantryamÃtrasya sÃrvatrikatvÃt, anubhavamÆlatvasya pramÃïamÆlatvasya ca savikalpakÃdibhiranaikÃntikatvÃt, saæskÃramÃtrajanyatvasyÃsÃdhÃraïatvÃt, svavi«ayaprakÃÓavyavahÃrayostu sm­terapi svatantratvÃt / icchÃdivadvi«ayaniyamepi pÃratantryamastÅti cenna, tadvadevÃj¤ÃnatvaprasaÇgÃt; j¤Ãnameva hi svato vi«ayapravaïamicchasi; ata eva hi nityayorapi riÓvaracikÅr«Ãprayatnayorvi«aya niyamÃya j¤ÃnÃpek«Ãæ brÆ«e / icchÃdÅnÃmapi svato vi«ayaprÃvaïyaæ j¤Ãnatvaæ cÃsmÃbhi÷ svÅk­tam / nanu saæskÃravaditi cenna, tasyÃpi svahetusamÃnavi«ayaj¤ÃnotpÃdanaÓaktasvabhÃvatvÃt / ato hetuniyatavi«ayatvameva phalitam / tacca anubhavepi samam / tathà ca samÃnavi«ayÃnubhavajanyatvatadabhÃvÃbhyÃæ sm­tyanubhavayo÷ pÃratantryasvÃtantryavyavahÃro mandÃnÃm / svaprÃmÃïyanirïayÃdÃvapi nÃnubhavÃpek«atvanirbandha÷, svavi«ayaprakÃÓanabÃdhavirahÃdibhisatatsiddhe÷, g­hÅtamÃtragrÃhitvasyÃsÃdhÃraïatvÃt / prÃbhÃkarÃïÃmanumÃnÃdau naiyÃyikÃdÅnÃæ dhÃrÃvÃhikÃdau yogasiddhasarvaj¤avÃdinÃæ dvitÅyayogapratyak«Ãdau ke«Ã¤cidÅÓvaravÃdinÃmanityeÓvaraj¤Ãne ca vyabhicÃrÃcca / ni«prayojanatvÃdaprÃmÃïyamiti cenna, t­ïÃdivi«ayapratnayak«ÃdinÃnaikÃntyÃt, asiddheÓca;sm­tyaiva hi jagatÃæ k­tÃk­tapratyavek«aïÃdisiddhi÷; sm­tyaiva hi ÓabdÃnumÃnayo÷ prav­ti÷; parabhaktyÃdini«pattiÓca / pÆrvÃnubhuvasyaiva tÃniprayojanÃnÅticet, sarvajagadÃdikÃraïasya brahmasaækalpasyaiva kiæ na syu÷ ? / evaæ cÃnubhavasyÃpi na tatsiddhi÷, tatkÃraïasyeti vaktuæ ÓakyatvÃt / yaduktaæ praj¤ÃparitrÃïe--- "j¤ÃtÃtmaj¤ÃnarÆpatvÃt svaprameyaprahÃïata÷ / vi«ayÃvyabhicÃritvepyaprÃmÃïyaæ sm­termatam" // ityÃdi, tadapyanena parih­tam / pramÃïavyavahÃrÃbhÃvÃdaprÃmÃïyamiti cenna, pÃmaravyavadvÃrÃbhÃvasyÃnaikÃntikatvÃt, evaæ parÅk«akavyavahÃra bhÃvasyÃpi; vigÅtatvÃcca; sarvaparÅk«akavyavahÃrÃbhÃvasya cÃsiddhe÷; mÃnamanoharÃdau vÃgÅÓvarÃdibhistaprÃmÃïyasyoktatvÃt, katipayaparÅk«akavyahÃrÃbhÃvasya cÃtiprasa¤jakatvÃt, ak«apÃdÃdivyahÃrÃvyavahÃrayorb­haspatyÃdivyavahÃravadasmÃbhirnÃtÅvÃdaraïÃt, indrapÃïinyÃdÅnÃæ tu sarvasaæpratipatterabÃdhÃccÃdarÃt, pÃrÃÓaryÃdÅnÃæ pramÃïaparigaïanÃnadhik­tatvena tadanukteraprayojakatvÃt, Ãgama÷ pramÃïamityapi vyavahÃrÃbhÃvÃt / "pratyak«aæ cÃnumÃnaæ ca ÓÃstraæ ca vividhÃgamam / ityÃdi«u ca pratyak«ÃdimÆlasm­te÷ pratyak«ÃdisamÃnacarcatvena p­thagvyavahÃrÃbhÃvopapatte÷ / pramÃïahetukà sm­ti÷ pramÃïameva, avisaævÃdÃt, iti / uktaæ ca nyÃyatattve sm­tyudÃsÅnabhedake caturthedhikaraïe--- "apramÃïamÆlatvaæ tu ubhayorapi nÃsti, vyabhicÃrÃbhÃvenÃnadhigatÃrthaæ pramÃïamiti viÓe«aïasyÃyuktatvÃt / pramite pramityanupapatti÷ kva d­«Âà ? / sm­tau cet, pratij¤aiva d­«ÂÃnta÷ syÃt; j¤ÃnÃntare cenna nujÃnÃmi" ityÃdi / tattvaratnÃkare ca--- "yathÃrthaniÓcayo mÃnaæ taddhetuÓceti sÆraya÷ / nÃtivyÃpti÷ sm­tau vyÃptiryathÃrthena hi sà pramÃ" // ityuktvà asyottarÃrdhavivaraïepyuktam--- "anubhÆtavi«ayÃsaæpramo«a÷ sm­ti÷; yathÃ---sa ghaÂa ati / nanu tÃmapi vyÃpnoti lak«aïamya ; satyam; tadvyÃptau nÃtivyÃpti÷, tasyÃpi lak«yapak«e nik«epÃt / "lak«yÃlak«ye anÃlak«ya k«ipyate lak«aïaæ katham / lokadhÅvyavahÃraæ hi lak«yÃlak«yÃvadhi vidu÷" // ityÃdi / yattu--- "anubhava÷ pramÃïam / sm­tivyatiriktaæ j¤Ãnamanubhava÷" ityÃdinà sm­teraprÃmÃïyamuktamiva ÓrÅvi«ïucittai÷, tannÆnaæ paramatÃnvÃroheïa / ata eva hi tai÷ svata÷ prÃmÃïyanirïayadaÓÃyÃmanyathà vyavah­tam / tathÃhi--- "tasmÃt siddhametat pramÃïÃnÃæ yathÃrthatvalak«aïaæ prÃmÃïyaæ guïaj¤ÃnÃnapek«Ãt svapramÃïÃdevÃvasÅyate, svakÅyÃt kÃraïÃdeva j¤Ãyata iti ca" iti / tathà "arthatathÃtvaæ guïasaævÃdaj¤ÃnÃnapek«aj¤apti, tadabhÃvepi j¤ÃyamÃnatvÃt" ityÃdau / "na ca hetorasiddhatvam; tathÃhi--- rajataj¤ÃnasyÃrthatathÃtvaæ nÃma rajatavi«ayatvam; taccÃsati bÃdhake rajatagrÃhiïaiva j¤ÃnenÃvagamyate" ityÃdi / ato yathÃvasthitavastuniÓcayÃtmakatvameva prÃmÃïyaæ pramÃïaj¤ÃnÃnÃmÃtmÅyÃt kÃraïÃjj¤Ãyate, na guïasaævÃdaj¤Ãnamapek«ate, iti / tathà pramÃïÃnÃæ yathÃvasthitavastuniÓcayÃtmakatvameva prÃmÃïyam / tadÃbhÃsayuktaya÷ pÆrvapak«iïocyante / siddhÃntepi vivekapradarÓanameveti / yadi cÃnubhava eva pramÃïam, tanna yuktamupayuktaæ và / na ca sarvamanubhavaæ pramÃïatayà vyavaharanti, pÅtaÓaÇkhabhramÃdi«vadarÓanÃt; nÃpi sarvÃæ sm­timapramÃïatayÃ, pramÃïamÆlasm­ti«u tadabhÃvÃt / "ag­hÅtagrahaïaÓaktaæ pramÃïam" iti varadavi«ïumiÓroktirapi paramatÃnvÃroheïa netavyà / yattu ÃgamaprÃmÃïye proktam--- "pramÃïÃntarad­«ÂÃrthavi«ayavyÃpiÓemu«Å / pramÃïameva tatpÆrvaæ na cet svÃrthaæ vigÃhate" // iti, idamapyanuvÃdavÃkyasyÃnyaparatayà svÃrthaprÃmÃïyavyavacchedÃrtham; anyathà sm­tipramo«e pramu«itatadaæÓe pÆrvÃnubhavapuraskÃreïa svÃrthÃvagÃhanÃsiddhe÷ kathaæ tatra sm­titvanibandhanamaprÃmÃïyaæ bhavi«yati ? // nyÃ. pa. Óa. 50 yattu bhëye sanmÃtragrÃhipratyak«anirÃkaraïadaÓÃyÃmuktam-- "aÓve hastini ca saævedanayorekavi«ayatvenoparitanasya g­hÅtagrÃhitvÃd viÓe«ÃbhÃvÃcca sm­tivailak«aïyaæ na syÃt" iti, na tatra sm­teraprÃmÃïyaæ sÆcitam, prakÃrÃntareïÃpi vailak«aïyasiddhe÷, tadapek«ayà ca prasaÇgopapatte÷ / yaccÃparaæ bhëyam--- "indriyajanmana÷ pratyak«asya hye«a svabhÃvaniyama÷, yat svasamakÃlavartina÷ padÃrthasya grÃhakatvam, na tu sarve«Ãæ j¤ÃnÃnÃæ pramÃïÃnÃæ ca, smaraïÃnumÃnÃgamayogipratyak«Ãdi«u kÃlÃntaravartinopi grahaïadarÓanÃt" ityÃdi, tatrÃpi parasyÃni«ÂaprasaÇgÃya tadabhiprÃyÃnudhÃvanena vibhajyodÃharaïaæ yuktam / yacca ÓÃstrayonyadhikaraïe bhëitam--- "bhÃvanÃprakar«aparyantajanmanastasya viÓadÃvabhÃsatvepi pÆrvÃnubhÆtavi«ayasm­timÃtratvÃnna prÃmÃïyamiti kuta÷ pratyak«atà ?" iti, idamapi na sÃk«Ãt siddhÃntastham; na ca yÃthÃrthyaæ tatra pratik«iptam / evamanyadapi bhÃvyam / sm­tyaprÃmÃïyavÃdinopi vaiÓe«ikÃstÃæ yathÃrthyÃdvidyÃkoÂau paÂhanti / tata eva ca tadekadeÓibhirapi tatprÃmÃïyaæ svÅk­tam, iti // iti ÓrÅkavitÃrkikasiæhasya sarvatantrasvatantrasya ÓrÅmadveÇkaÂanÃthasya vedÃntÃcÃryasya k­ti«u nyÃyapariÓuddhau sm­tyadhyÃye prathamamÃhnikam //