Venkatanatha [Vedantadesika]: Nyayaparisuddhi, Adhyaya 3,1 Input by members of the Sansknet Project (www.sansknet.ac.in) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. The text is not proof-read. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ atha ÓabdÃdhyÃya÷ // nyÃ. pa. Óa. 1 athÃnumodayaæ sm­tyà hetutvenÃpi saæsthitm / madhye tayorihetadÃnÅæ mÃnaæ Óabdaæ pracak«mahe // anÃptÃnuktavÃkyajanitaæ tadarthavij¤Ãnaæ tat pramÃïam; kÃraïado«abÃdhakÃdarÓanÃt / nacÃnÃptoktavÃkyaæ pramÃïaæ, kÃraïado«abÃdhakadarÓanÃt, na ca vÃkyatvÃdibhirbÃdha÷; svavacanavirodhÃt / yadi bÃdhakopanyÃsavÃkyamayathÃrthaæ, tadà kathaæ bÃdha÷ / atha yathÃrtham, tasyÃpi pak«ÅkÃre tadbÃdha÷ / bahi«kÃre tenaivÃnaikÃntyam / na cÃtiprasaÇga÷; bhrÃntÃdivÃkyÃnÃæ do«amÆlatvasya durapahnavatvÃt / atra tu tadabhÃvÃt / utsvapnÃyitaghuïak«atÃk«arÃdÅnÃæ tu viÓi«ÂatÃtparyaviraheïa bodhakatvepyanÃÓvasanÅyatvÃt, vyabhicÃradarÓanÃcca / nityepi vede nityeÓvaraÓÃsanÃtmani tattadarthatÃtparyÃnapÃyÃt / tasya cÃtrÃbhÃvÃt, kvÃcitkado«adarÓanasya ca pratyak«ÃdÃvapi asamatvÃt, svata÷ parato và prÃmÃïye ca tato viÓe«ÃbhÃvÃt // nyÃ. pa. Óa. 2 tacca vedyÃæÓe pratyak«Ãtiriktam, asÃk«ÃtkÃritvÃt, anumÃnavat / anumÃnÃtiriktaæ, pak«aliÇgaparÃmarÓÃdyad­«Âe÷, padavÃkyatatsaæbandhÃdÅnÃæ ca viÓi«ÂavÃkyÃrthaæ pratyasiddhavyÃptikatvenÃliÇgatvÃt, d­«ÂÃntÃbhyupagame sarvatrÃviÓe«Ãt, vyutpattau ca svatantratayaiva bodhakatvasiddhe÷ / ata eva vakt­j¤ÃnÃnumÃnÃbhyupagamepi ÓabdaprÃmÃïyaæ siddham / ÃgamikabuddhiranumÃ, pratyak«etarapramititvÃt, saæpratipannavaditi cenna, uktottaratvÃt / anyathà ÓabdarasagandhÃdi buddhiranumÃ, acÃk«u«apramititvÃt, saæpratipannavat, ityapi prasaÇgÃt / "pratyak«amanumÃnaæ ca ÓÃstraæ ca vividhÃgamam / d­«ÂÃnumÃnÃgamajam" iti manvÃdimahar«isaæmateÓca ÓabdÃnumÃnayorbhedod­Óyate / na cÃtra gobalÅvardanaya÷; antarbhÃvÃdarÓanÃt / ÃgÃmonumÃnaæ, saæbandhagrahaïe satyeva bodhakatvÃditi cenna; bodhya bodhakabhÃvÃtiriktasaæbandhagrahaïÃpek«iïyanumÃnatvaniyamÃt / na cÃtra tadatirikta÷ saæbandha÷, yadgrahaïaæ niyamenÃpek«yeta / anyathà saæbandhasÃpek«atayà tayo÷ pratyak«atvasyÃpi susÃdhatvÃditi // na ca sm­ti÷; apÆrvavi«ayatvÃt / padasaædohaviÓe«o vÃkyam / prÃmÃïikapadavyavahÃravi«aya÷ padam / tasya suptiÇantatvÃdikalpanayÃpi vyakti÷ kriyate / ata eva hyanyathÃnyathà prak­tipratyayÃdikaæ vyÃkaraïÃntare«u kalpyate / tacca na sÃæketikam; saæketayit­puru«ÃsaæbhavÃt / ata eva na bhëÃntaravat tatklapti÷, nityavedagatatvÃcca / yÃni vaidikÃni padÃni tÃnyeva laukikanÅti "vedaÓabdebhya evÃdau" ityÃdivacanÃdapi siddham / bhëÃcchandasostu katipayaÓabdÃnÃæ lak«aïabhedastattadÃnupÆrvÅpratiniyamÃpek«a÷ / bhëÃprayukta÷ sarvopi vede kvÃpi prayogavÃn / vedaikaniyata÷ Óabdo nÃnyatreti vyavasthiti÷ // uktaæ caitadvedÃrthasaægrahepi--- "vaidikà eva sarve vÃcakÃ÷ ÓabdÃÓca---" ityÃdinà // nyÃ. pa. Óa. 3 vÃkyaæ dvidhÃ---pauru«eyÃpauru«eyabhedÃt / puru«asvÃtantryÃdhÅnaracanÃviÓe«aviÓi«Âaæ pauru«eyam / taddvidhÃ, anvitÃrthamananvitÃrthaæ ca, Ãdyaæ yathÃ---agniru«ïa÷, Ãpo dravÃ÷, iti / dvitÅyaæ yathÃ---agniranu«ïa÷, Ãpa÷ kaÂhinÃ÷, iti // nyÃ. pa. Óa. 4 atraikadeÓino vadanti---ananvayÃgrahÃdanvitavyavahÃra÷ kvacijjÃyata iti / ata eva laukikavÃkye d­«ÂavyabhicÃrasya na jhaÂati vÃkyÃdvÃkyÃrthÃdhyavasÃya÷; yogyatÃvimarÓasÃkÃÇk«atvÃt / sÃmÃnyayogyatÃgrahaïepi vyaktiyogyatÃyÃ÷ vakt­j¤ÃnÃnumÃnamanteraïÃsiddhe÷---iti prameyasaægrahÃdi«u samarthitam / tathÃ---sanmÃtragrÃhipratyak«anirÃkaraïÃya ÓÃstrasyÃnuvÃdakatvaprasaÇge vivaraïakÃrairuktam--- "abuddhabodhanasvarasasya ÓabdasyÃtathÃtvaæ do«a ityabhisandhi÷ / athavà anuvÃdakatvameva syÃt / na hi mÃnÃntarapratÅterthe Óabda÷ pramÃïam / tathaiva hi tasya vyutpatti÷" ityuktvà "nanvanuvÃdakatayaiva vyutpatti÷ puævÃkye«u" ityÃdinà vakt­j¤ÃnÃnumÃnamupapÃdya "satyam, daivÃt tadanuvÃdakatvamiti nÃbuddhabodhanasvÃrasyabhaÇgaprasaÇga÷, yathà sm­tyanumitavedasyÃnuvÃdakatvepyarthÃditi na mÃnatÃbhaÇga÷" ityÃdi uktaæ ca praj¤ÃparitrÃïe --- "pauru«eyagira÷ ÓaÇkÃgrastà na sahasà mitim / janayanti na yÃvat tanmÆlamÃnÃnavagraha÷ // anumÃya ca vaktustanmÆlayogyapramÃntaram / taduktavÃkyaliÇgena vÃkyÃrthamanujÃnate // anvitÃrthÃbhidhÃnÃya yogyaæ vÃkyamidaæ sadà / asau ca nÃn­taæ vakti saæj¤ÃtvÃrthaæ tadabravÅt // vakt­j¤ÃnÃnumÃnena j¤ÃtÃj¤ÃtasvavÃkyata÷ / anvitÃrthÃbhidhÃyitvayogyatÃmÃtradhÅrgirÃm // parÃmarÓa iti prÃpto nÃrthasaæsargagocara÷ / mÃnÃntarÃvirodhitvaæ yogyatetyabhidhÅyate // nanvevaæ laukikaæ vÃkyaæ liÇgaæ celliÇgavat tata÷ / Óabdo g­hÅtasaæbandhÃt tadvadasyÃpi liÇgatà // vyutpattikÃle vyutpitsorliÇgadhÅrnÃstyasaæÓayÃt / yathÃvyutpattiÓabdÃstu bodhakà iti cedata÷ // svata evÃrthabodha÷ syÃditi naivÃsya liÇgatÃ" // ityÃdi / bhagavadyÃmunamunibhistu ÃgamapramÃïye vakt­j¤ÃnÃnumÃnaæ dÆ«itam / nigamitaæ ca / "tasmÃdasti nadÅtÅre phalamityevamÃdi«u / yà siddhavi«ayà buddhi÷ sà ÓabdÅ nÃnumÃnukÅ" iti / ayameva pak«onus­to varadavi«ïumiÓrai÷ / tattvaratnÃkarepyÃgamaprÃmÃïyagranthopÃdÃnapÆrvakaæ prapa¤citametat / apauru«eyaæ tu sarvamanvitÃrthamevÃkintu Ãdityo yÆpa÷-- ityÃdi«ÆpacÃrato nirvÃha÷ / ÃkÃÇk«ÃsattivogyatÃvanti hi padÃnyanvitamabhidadhati, anvaye và viÓrÃmyanti / ÃdityayÆpapadayo÷ pratyak«asiddhasvÃrthabhedayorayogyatayà mukhyav­ttiparityÃga÷ // nyÃ. pa. Óa. 5 v­ttirdvidhÃ---abhidhopacÃrabhedÃt / vyutpattisiddhÃrtha eva v­ttirabhidhà / yathà siæhaÓabdaspaya m­gendre / sà jÃtiguïÃdivi«ayabhedÃd yogarƬhitatsamuccayabhedÃcca bahuvidhà / mukhyÃrthabÃdhe sati tadÃsanne v­ttirupacÃra÷ / ÃsattiÓca dvividhÃ---mukhyÃrthasaæbandhastadguïasaæbandhaÓceti / tatra pÆrveïa prav­ttirlak«aïÃ, yathÃ---gaÇgÃyÃæ gho«a÷ prativasatÅtyatra gaÇgaÓabdasya pravÃhaviÓe«arÆpavÃcyasaæbandhini tÅre / evaæ lak«italak«aïà grÃhyà / dvitÅyena prav­ttirgauïÅ / yathà siæho devadatta ityatra siæhmaÓabdasya ÓauryÃdigÆïaïyogini devadatte / tattvaratnÃkare tvevamuktam--- "abhidhÃnÃbhidheyatvamata÷ ÓabdÃrthayo÷ sthitam / saæbandhotrÃbhidhà dvedhà bodhyà mukhyajaghanyata÷ // abhidhÃrthÃvagatyÃtmà Óabdaæ vyÃpÃrayi«yata÷ / ÓabdaÓaktinimittà sà svÃrthe mukhyÃbhidhÅyate // svÃrthÃbhidhÃnadvÃrà syÃjjaghanyÃrthÃntare matà / " iti // tadvistarastatraiva dga«Âavya÷ // na ca gauïalÃk«aïikaprayogayoravÃcyavi«ayatvÃdavÃcyatvam / saæbandhasÃd­ÓyamÃtraprav­ttepyanÃditvÃt / tata eva vivak«itasthale yathaucityaæ prayogopapatte÷ / etÃ÷ sarvà api v­ttaya÷ anvitÃbhidhÃnav­ttyantarbhÆtÃ÷ / p­thakpadÃnÃæ smÃrakatvameva / abhihitÃnvaye hi padÃnÃæ padÃrthe padÃrthÃnÃæ vÃvayÃrthe padÃnÃæ ca tatreti ÓaktitrayakalpanÃgÃraivaæ syÃt, vÃkyÃrthasyÃÓÃbdatvaprasaÇgo và / padÃrthe lak«aïasamÃpte÷ pramÃïaprasaÇgaÓca / nacÃnvitÃbhidhÃnenyonyÃÓrayaïam, mitha÷ smaraïamÃtropajÅvanÃt / yathÃhu÷--- "padajÃtaæ Órutaæ sarvaæ smÃritÃnanvitÃrthakam / nyÃyasaæpÃditavyakti paÓcÃdvÃkyÃrthabodhakam" // iti // nÃpi paunaruktyÃdido«a÷; tattadaæÓapratiniyataÓaktitvÃt / nÃpi vÃkyabheda÷, ekapradhÃnatayà svÃrthÃbhidhÃnÃt / "padÃrtha eva vÃkyÃrtha÷ saæs­«Âo hyabhidhÅyate" ityuktaæ / tathà "nÃnà ÓabdÃdibhedÃt" ityÃdhikaraïe "yadyapi 'veda' 'upÃsÅta' ityÃdaya÷ ÓabdÃ÷ pratyayÃv­ttyabhidhÃyina÷, pratyayÃÓca brahmaikavi«ayÃ÷; tathÃpi tattatprakaraïoditajagadekakÃraïatvÃpahatapÃpmatvÃdiviÓe«aïaviÓi«Âabrahmavi«ayapratyayÃv­ttyavabodhina÷ pratyayÃv­ttirÆpà vidyà bhindanti" iti / vedÃrthasaægrahepi--- "Óodhake«vapi 'satyaæ j¤Ãnamanantaæ brahma' 'Ãnando brahma' ityÃdi«u sÃmÃnÃdhikaraïyavyutpattisiddhÃnekaguïaviÓi«ÂhaikÃrthÃbhidhÃnamaviruddhamiti sarvaviÓi«Âaæ brahmaivÃbhidhÅyate" iti / atraiva pÆrvabhÃge "samabhivyÃh­tapadÃntaravÃcyÃnvayayogyamevetarapadapratipÃdyamityanvitÃbhidhÃyipadasaæghÃtarÆpavÃkyaÓravaïasamanantarameva pratÅyate / tacca svargasÃdhanatvarÆpam / ata÷ kriyÃvadananyÃrthatà virodhÃdeva parityaktÃ" iti / e«Ãæ svÃrasyamanvitÃbhidhÃne / na cÃtra parÃbhyupagamenoktamiti j¤Ãpakamasti / varadavi«ïumiÓrairapi "satyaj¤ÃnÃdipadÃnÃmakhaï¬aikarasÃrthatve anvitÃbhidhÃnÃnupapatteÓca" ityÃdi«u bahu«u pradeÓe«u anvitÃbhidhÃnameva mÃyÃvÃdinaæ pratyuktam / uktaæ cÃgamaprÃmÃïye--- "anyÃnvitÃbhidhÃnepi vyavahÃropapattita÷ / avaÓyÃÓrayaïÅyeyamanvitÃrthÃbhidhÃyitÃ" // ityÃrabhya, "tasmÃdÃkÃÇk«itÃsannayogyÃrthÃntarasaÇgate / svÃrthe padÃnÃæ vyutpattirÃstheyà sarvavÃdibhi÷" // iti / tattvaratnÃkarepi--- "avaÓyÃÓrayaïÅyeyamanvitÃrthÃbhidhÃyità / ityÃhuryÃmunÃcÃryÃ÷ padairevÃnvitÃbhidhÃm / " ityÃrabhya prapa¤cenopapÃdyopasaæh­tam--- "«a¬bhi÷ pratÅtipramukhopapattibhi- rnirdhÆtacodyÃbhirihÃnvitÃbhidhà / siddhà padairnÃbhihitÃnvayasthiti- rviparyayÃdityakhilaæ sama¤jasam" // iti // praj¤ÃparitrÃïanyÃyasudarÓanayoÓca bahuÓa uktam--- "anvitÃrthÃbhidhÃyitvaæ ÓabdaÓaktinibandhanam / vyutpattyavagataæ pundhÅdo«atosya viparyaya÷" // ityÃdinà // nanvabhihitÃnvayadyotakÃnyapi vÃkyÃni vidyante / vedÃrthasaægrahe tÃvat "evaæ bodhakÃnÃæ padasaæghÃtÃnÃæ saæsargaviÓe«a bodhanena vÃkyaÓabdÃbhidheyÃnÃmuccÃraïakramo yatra puru«abuddhipÆrvaka÷" ityÃdyuktam / tathà tatraiva "prak­tipratyayarÆpeïa padasyaivÃnekaviÓe«aïagarbhatvÃt, anekapadÃrthasaæsargabodhakatvÃcca vÃkyasya" iti / bhëyepi "Óabdasya tu viÓe«eïa saviÓe«a eva vastunyabhidhÃnasÃmarthyaæ, padavÃkyarÆpeïa prav­tte÷ / prak­tipratyayayogena hi padatvam; prak­tipratyayorarthabhedena padasyaiva viÓi«ÂÃrthapratipÃdanamavarjanÅyam / padabhedaÓcÃrthabhedanibandhana÷ / padasaæghÃtarÆpasya vÃkyasyÃnekapadÃrthasaæsargÃviÓe«ÃbhidhÃyitvena" ityÃdyuktam / evaæ vyutpattinirÆpaïe vedÃrthasaægrahe "siddhavastu«u Óabdasya bodhakatvaÓaktigrahaïamatyantasukaram" ityupakramya, "apavarake daï¬a÷ sthita÷" iti vÃkye yÃd­cchikavyutpattiprakÃramupapÃdya, "tathà bÃla÷ 'tÃtoyam, anbai«Ã' ityÃdinà buddhipÆrvavyutpÃdanena tattatpadÃnÃæ tattatpadÃrthe«veva bodhakatvaÓaktigrahaïamupapÃdya, punarapi "asya ÓabdasyÃyamartha iti pÆrvav­ddhai÷ Óik«ita÷" ityÃdi coktvÃ, "evameva sarvapadÃnÃæ svÃrthÃbhidhÃyitvaæ saæghÃtaviÓe«ÃïÃæ ca yathÃvasthitasaæsargaviÓe«avÃcitvaæ ca jÃnÃti" ityÃdyuktam // bhëyepi prathamasÆtrapÆrvapak«anirÃkaraïe--- "evaæ kila laukikÃ÷ ÓabdÃrthasaæbandhamavadhÃrayanti---mÃtÃpit­prabh­tibhi÷ ambÃtÃtamÃtulÃdÅn" ityÃdinà padavyutpatti÷ pÆrvamupapÃdità / tatra ca "te«u te«varthe«u te«Ãæ ÓabdÃnÃæ prayogo bodhakatvanibandhana÷ iti niÓcinvanti" ityÃdyuktam / punaÓca "vyutpannetaraÓabde«vasya ÓabdasyÃyamartha÷ iti pÆrvav­ddhai÷ Óik«itÃ÷" ityÃdi / yadinÃmÃnvitÃbhidhÃnamabhimataæ; tadà kathamiva padamÃtre vyutpatti÷ syÃt / yadi ca sà syÃt, kathamanvitamabhidheyam, vyutpattivaiparÅtyaprasaÇgÃt / tasmÃnnÃnvitÃbhidhÃnameva siddhÃnta iti nirïetuæ Óakyam, iti kecit // nyÃ. pa. Óa. 6 anye tu "bodhakÃnÃm" ityÃdivÃkyamanvite saæsargaviÓe«asiddherupapadyate / padavÃkyabhedÃbhidhÃnamapi tattadviÓe«avaiÓi«ÂyapradarÓanamÃtrÃrthaæ, parÃbhyupagamadyotanÃrthaæ và / pratyekapadavyutpattyabhidhÃnamapyanvitÃrthabodhanopayuktÃsÃdhÃraïadvÃraprakÃÓanamÃtram / padÃrthaæ smÃrayitvaiva hi padÃni vakyÃrthaæ bodhayantÅtyuktan / sm­teÓca svÃnubhÆtimÆlatvÃnna ÓaktyantarakÊpti÷ / vyÃkhyÃtaæ ca bhëyÃdikamanvitaparatayà vivaraïe ÓrÅrÃmamiÓrai÷ / tathà «a¬arthasaæk«epepi--- "ÓabdaÓca svata÷ Óakyamanvitatayà bodhayati, asaæbhghaverthÃntaram, iti hi vyutpatti÷---" ityÃdyuktam / atonvitÃbhidhÃnaæ siddhÃnta÷ iti / evamanvitÃbhidhÃnasÃmarthyÃdviÓi«ÂapratipattyanyathÃnupapatteÓca padÃnÃmapi viÓi«ÂÃbhidhÃyitvaæ siddham // nyÃ. pa. Óa. 7 ata eva viÓi«ÂÃrthÃbhidhÃyitvepi viÓe«aïamatre Óakti÷ ityapi nirastam; abhidhÃyitvÃtiriktaÓaktyantarÃbhÃvÃt / aparyavasÃnavacanamapi viÓi«ÂabodhanaÓaktasya viÓe«aïamÃtre sthÃtumaÓaktatvÃt / viÓi«ÂÃnupravi«Âaæ hi viÓe«aïaæ parepara¤jakave«ameveti tÃd­gÃkÃro viÓe«yagrahaïamantareïa durgraha÷ / tÃvatà ca tadarthaæ viÓe«yagrahaïamiti vyarthaæ vaca÷ / yathÃpratÅti vyavasthÃpanasyaiva yuktatvÃt // kiæ ca--- gavÃdiÓabdÃbhihitagotvÃdyarthasvabhÃvata÷ / vyaktidhÅryadi tadvat syÃt ni«kar«akapade«vapi / gavÃdiÓabdà jÃtyÃdÅn paratantrÃn pracak«ate / tenÃÓrayapratÅtiÓcet tanna÷ siddha÷ samÅhitam / paraæ kathamavij¤Ãpya pÃratantryasya bodhanam / vij¤Ãpya yadi Óabdasya tatra Óaktirna kiæ bhavet / parasya paratantreïa tathà buddhena bodhanam / tadbuddhyà paratantrasya bodhanenyonyasaæÓraya÷ / paradhÅnirapek«aæ cet pÃratantryaæ pratÅyate / na tena parabuddhi÷ syÃnni«k­«Âapratipattivat / pÃratantryaæ svarÆpaæ cet tulyaæ ni«kar«akepi tat / adhikaæ dharmini«ÂhatvÃdanyannopalabhÃmahe / padÃntaraparÃmarÓanirapek«apratÅtike / nirƬhalak«aïÃvÃdÃ÷ paryÃyÃv­ttigocarÃ÷ / vyaktergaurityani«kar«Ãnni«kar«e tvÃdyapek«aïÃt / ni«kar«ake«vad­«ÂeÓca na jÃtyà vyaktilak«aïà / Ãk­tÃveva ya÷ Óaktiæ ÓabdÃnÃmabhimanyate / sattÃyÃmeva kiæ tena sarve«Ãæ nÃbhyupeyate / ato gavÃdiÓabdebhyo viÓi«Âavi«ayà mati÷ / ÓabdaÓaktiprasÆteti balÃdabhyupagamyatÃm // nyÃ. pa. Óa. 8 yattu "na lokavyutpattihani÷, tatraiva Óakte÷" iti «a¬arthasaæk«epe ÓrÅrÃmamiÓrairuktam, tadapi tatra ÓaktyabhÃvapratik«epaparam / asamÃptadhÅstu vedÃntÃÓruterbhrama÷ / ÃpÃtavyutpattyà ÓrutestatpÆrtirityanantaramabhidhÃnÃt / yaccÃtmasiddhau "yathà gavÃdipadaÓaktirekabuddhisiddhepi sÃmÃnyaviÓe«Ãtmake vastuni sÃmÃnyÃæÓena saæbadhyate" iti / tadapi parÃbhyupagatodÃharaïamanyÃrtham / yatheti parasaæpratipannanidarÓanÃt / guïavÃcinyapi pade jÃtiÓabdoktanÅtita÷ / ap­thaksiddhavÃcitvÃnna yuktà guïilak«aïà / svaraliÇgaviÓe«otthamantralope na saæskriyà / viÓi«ÂavÃcakatvaæ tu tadÃthattaæ na manmahe // nyÃ. pa. Óa. 9 ato ni«kar«akaÓabdÃtiriktÃnÃmap­thaksiddhaviÓe«aïavÃcinÃæ viÓe«yaparyavasÃnavyutpatte÷ ÓarÅravÃcinÃæ devÃdiÓabdÃnÃmapi yathÃprayogaæ ÓarÅriparyavasÃnaæ siddham / ata evacÃtmap­thivyÃdiÓabdÃnÃmÅÓvaraparyantatà / tena "sarvaæsvatvidaæ brahma" "jyotÅæ«i vi«ïu÷" "ayamÃtmÃbrahya" "tattvamasi"ityÃdisÃmÃnÃdhikaraïyaæ tattatprakÃrakabrahmaparam / nÃmarÆpavyÃkaraïaæ ca tadanupraveÓÃt / ata eva ca tasya sarvaÓabdavÃcyatvamapi ÓrÆyateth; tadeva ca vyajyate "tadanupraviÓya sacca tyaccÃbhavat" iti / smaryate ca--- "sarvaæ samÃpno«i tatosi sarva÷" iti / sÆtritaæ ca--- "carÃcaravyapÃÓrayastu syÃt tadvyapadeÓo bhÃktastadbhÃvabhÃvitvÃt" iti / uktaæ ca varadavi«ïumiÓrai÷--- "svargakÃmaÓabdena kÃmyamÃnasvarga÷ puru«obhidhÅyate / na hÅÓvarovÃptasamastakÃma÷ svargaæ kÃmayate, tasyÃtyalpasukhatvÃt / ato vÃcyaikadeÓe jÅve lak«aïÃ, gaÇgÃÓabdasya tÅra iva" iti / yadvà svargakÃmÃdiÓabdÃnÃmapi jÅvÃdimÃtrepi mukhyatvameva, prav­ttinimittÃparityÃgÃt / ata eva hi bhÃktapadasya bhaktyà vyapadeÓÃrthatvamapi bhëyakÃrairuktam / viÓi«Âave«asya Óaktivi«ayatvÃt tattyoge kathaæ na lak«aïeti cet, aparityaktaprav­ttinimittasya vyutpattyanupravi«ÂamÃtrabodhanaæ mukhyatÃ, tadabhÃvak­ta upacÃra iti vyavasthÃnÃt // nyÃ. pa. Óa. 10 nanu "tattvamasi" ityatra tvamiti ÓvetaketumÃtranirdeÓe tadasÅti sÃmÃnÃdhikaraïyÃyoga÷ / ÓvetaketuÓarÅrakeÓvaranirdeÓe tadÃbhimukhyenopadeÓÃyoga÷ / taduddeÓena tvamarthavidhÃnaæ cÃsiÓabdÃnanvayÃdinà dÆranirastam / prÃptÃrthatayà nigamanarÆpatvepipava viÓe«aïaviÓe«yabhedo ni«kar«aïÅya÷ / evam "ahaæ brahmÃsmi" ityÃdivyapadeÓopi durnirvaha÷ / "jÅvenÃtmanÃ" ityatrÃpyÃtmaÓabdena jÅvÃtmÃdyabhidhÃnaæ «Ã«yakÃravacanaviruddham, jÅvena mayetyÃdivyapadeÓÃt / paramÃtmÃbhidhÃne tu t­tÅyÃnupapatti÷, "vyÃkaravÃïi" ityabhihitatvÃt / kriyÃbhedepi k­tvÃderuttarakriyaikarasyÃt kartrantarÃyukti÷, samÃnakart­katvavirodhÃt / karaïatvavivak«ayà kartari t­tÅyÃyÃæ mukhyatvahÃni÷ / ataÓcÃreïÃnupraviÓya parabalaæ saækalayÃnÅtivajjÅvasyavai praviÓatikart­tvam; parastu vyÃkaraïamÃtrakartà / tÃvatà tu ÓabdÃnÃæ na tatparyantatvasiddhi÷ iti // nyÃ. pa. Óa. 11 atrocyate saæbuddhistÃvadatra ÃtmavidyopadeÓena ÓvetaketumÃtraparyavasiteti nÃsaæbodhyasaæbodhanam / vacanavyaktiÓca tadasÅtyeva / tatra kÃryakÃraïabhÃvena, ÓarÅrÃtmabhÃvena và sÃmÃnÃdhikaraïyanirvÃha÷ / ubhayatra tvaæÓabdasyÃpi tacchabdÃbhihitadravyaparyavasÃnaæ siddham // dharmÃntaraviÓe«yasya dharmÃntaraviÓe«yata÷ / svasmÃdabhedastÃdÃtmyaæ syÃdupÃdÃnadehino÷ // atastvaccharÅrakaæ brahmeti vivak«ÃyÃæ satyÃæ tvaæ taditi nirdeÓamÃtramupapannam / madhyamapuru«aÓca tvaæÓabdaprayoganibandhana÷, "yu«madyupapade samÃnÃdhikaraïe sthÃninyapi madhyama÷" iti vidhÃnÃt / ata÷ sopi tvaæÓabdaparyavasÃnavi«ayaparyavasita÷ / yadvà tat tvamasÅtyevÃnvayostu / na coddeÓyÃnuguïà tiÇvibhaktiriti niyama÷, upÃdeyÃnuguïaliÇgavacanÃdinirdeÓavadatrÃpi virodhÃbhÃvÃt / prayu¤jate ca pata¤jaliprabh­taya upÃdeyÃnuguïÃmapi tiÇvibhaktim--- "sa punarÃv­tta÷ suvarïapiï¬a÷ khadirÃÇgÃrasavarïe kuï¬ale bhavata÷" ityÃdi«u / etena "ahaæ brahmÃsmi" ityÃdikamapi nirvyƬham / "jÅvenÃtmÃnÃ" ityatrÃpyanena nyÃyena svaÓabdaparyÃyeïÃtmaÓabdena jÅvaÓabdasya sÃmÃnÃdhikaraïyaæ tÃvat siddham / t­tÅyÃnupapattistu svarÆpatÃdÃtmyapak«e p­thaktvapak«e ca samÃnà / athÃæÓabhedÃdinà vibhajya karaïatvÃdivivak«ayà katha¤cinnirvÃha÷, tathà viÓi«ÂÃkÃrÃdibhedavivak«ayà vibhajyÃtrÃpi nirvÃhamanumanyethÃ÷ / ata÷ ÓrutyÃdivÃkye«u viruddhÃrthÃnubandhina÷ / sÃmÃnÃdhikaraïyasya na svarÆpaikyani«Âhatà // kÃryatvÃdap­thaksiddherÃviÓÃdanukÃrata÷ / astis­«ÂyupakÃrÃde÷ sÃmÃnÃdhikaraïyadhÅ÷ // na ca tvadd­«Âa÷ puru«a÷ sthÃïuritivat "puru«a evedaæ sarvam" "tattvamasi" ityÃdau bÃdhÃrthaæ sÃmÃnÃdhikaraïyamiti vÃcyam, mukhyav­ttisaæbhave tadayogÃt, prapa¤casatyatvÃdeÓcÃbÃdhitapratyak«ÃdibalasiddhatvÃt / cidaæÓasÃmÃnÃdhikaraïyaæ tu na bÃdhasaham, tvayÃpi tatsatyatvÃbhyupagamÃt / svarÆpaikyavidhÃne ca viruddhadharmapratirodhÃt, tatparityÃge padayoranatiriktÃrthatayà paryÃyapadasÃmÃnÃdhikaraïyaprasaÇgÃt, dvÃrÃbhÃvena mukhyav­ttibÃdhÃpatte÷, gatyantare ca saæbhavati tadayogÃt, svarÆpamÃtranirdeÓe ca padÃntaravaiyarthyÃt, svarÆpabhedasya ca bahupramÃïasiddhatvÃt // nyÃ. pa. Óa. 12 "satyaæ j¤Ãnam---" ityÃdilak«aïavÃkyamapi satyatvÃdiviÓi«Âaikavi«ayam, tathaiva sÃmÃnÃdhikaraïyavyutpatte÷ / na cÃtra viÓe«aïabhedÃdviviÓe«yabhedÃprasaÇga÷, viruddhaviÓe«aïÃbhÃvÃt; na hi ghaÂapaÂÃdi«viva virodha÷ / yathà ca pratyak«e nÅlatvotpalatvÃderavirodho darÓanabalÃt, tathÃtrÃpi / na ca satyatvaj¤ÃnatvÃdervaiyadhikaraïyaniyamo d­«Âa÷, yena virodha÷ syÃt / viÓe«yaikyapare tu sÃmÃnÃdhikaraïye viÓe«aïÃnÃæ viÓe«aïaviÓe«yayoÓca mitho bhedo guïa eva / na ca viÓe«yaikyavadviÓe«aïaviÓe«yaikyaprasakti÷, viÓe«aïÃnÃmaikyaprasaktirvÃ, lak«aïÃvirodhÃdido«Ãt, atathÃvyutpatteÓca / nÃpi viÓi«Âe viÓi«ÂÃntaravidhÃnÃdviÓe«aïÃnÃæ mitha÷ samavÃyÃdido«a÷, yugapadanekaviÓi«ÂaikÃbhidhÃnÃt, anÆdya vidhÃne«vapi yathà vyutpatti dharmapradhÃnatvÃcca // nyÃ. pa. Óa. 13 na ca viÓe«aïaæ sarvaæ viÓe«aïÃntarÃsaham, virodhimÃtravirodhitvÃt, anyathà pratyak«avirodhÃt sÃdhyasÃdhakadharmÃdiviÓi«Âavi«ayÃnumÃnÃdyanudayaprasaÇgÃt, evantvÃdidaæ viÓi«Âabodhakaæ na bhavatÅtyÃdi vyavahÃrasyÃpi vilopa÷ syÃt / na ca Óabdane pratipÃdane tathÃ, aviÓe«Ãt, pratyak«ÃdivacchabdenÃpi yathÃvastu bodhanÅyatvÃt / viÓe«aïamÃtraparatvaæ tu nÃbhyupagatameva, yena viÓi«ÂaikyÃsiddhi÷ syÃt / yasya tu viÓe«yamÃtraparatvaæ, tasya paryÃyatulyatvÃt padÃntaravaiyarthyalak«aïabhaÇgalak«aïÃdido«a÷, prav­ttinimittÃnÃæ viÓe«aïÃnÃæ tyÃgÃt, viÓe«yamÃtrasya ca dvÃrarahitasyÃlak«yatvÃt / itaravyÃv­ttÅnÃæ tÆpalak«aïatve svarÆpatve ca padÃntaravaiyarthyÃdido«a÷ sa eva // nyÃ. pa. Óa. 14 evaæ tÃsÃæ viÓe«aïatve pak«ÃntaravadviÓi«ÂabhedÃdido«astvadukta Ãpatet, na cennÃnyatrÃpi / tyaktaprav­ttinimittasya tadvirodhivyÃv­ttyabhilëastvÃlokamapahÃya timiranirÃkaraïavächà / vipratipannaæ vÃkyamakhaï¬aparam, samÃnÃdhikaraïavÃkyatvÃt, soyaæ devadatta÷ iti vÃkyavat, yadvà lak«aïavÃkyatvÃt, prak­«ÂaprakÃÓaÓcandra÷ ityÃdivat iti cenna, d­«ÂÃntÃsiddhe÷, tattedantÃviÓi«Âasyaiva devadattasya soyamiti pratÅte÷ / yugapat tayorvyÃghÃta iti cenna, yaugapadyasyÃnabhidhÃnÃt, anÃk«epÃcca / yugapat pratipattistu na do«a÷, anyathà pratyabhij¤ÃbhaÇge k«aïabhaÇganairÃtmyÃpalÃpÃdivÃdà vijayeran / tathÃpyatÅtatvavartamÃnatve kathamekasya ? iti cet, svapradhvaæsakÃle hi svayamatÅta÷ syÃt, na cÃsau pradhvasta÷, vartamÃnatvopalaæbhÃt; atÅtopÃdhiviÓe«asaæbandhitayà hi tattvam, na tvatÅtatayà / kathamekaæ pÆrvamaparaæ ca ? iti cenna, pratibandhyupÃdhibhedenobhayopapatte÷, anyathà k«aïasyÃpi pÆrvÃparamadhyavartina÷ k«odaprasaÇgÃt; na hi tasya pÆrvasmÃdapi pÆrvatvameva, uttarasmÃdapyuttaratvameva và / k«udyatÃæ k«aïopÅti cenna, sarvÃpahnavaprasaÇgÃt, iti / ti«Âhattvetat; dvitÅyopi d­«ÂÃnto viÓi«Âapara eva, anyathà vyÃv­ttapratÅtyanudayaprasaÇgÃt, prak­«ÂatvÃdiviÓe«aïavaiyarthyÃcca / evaæ ÓrutibÃdhopyanumÃnayorvaktavya÷, paryÃyatulyatvÃdiprasaÇgalak«aïapratikÆlatarkaÓca / tathà vipratipannaæ vÃkyaæ viÓi«Âaparam, ÃkÃÇk«ÃyuktavÃkyatvÃt, vyadhikaraïavÃkyavat, iti bÃdhakamanumÃnamapi, pratipattyanurodhÃt d­«ÂÃntasiddheÓcÃsya balÅyastvam / bhinnaprav­ttinimittÃnÃæ ÓabdÃnÃmekasminnarthe v­tti÷ sÃmÃnÃdhikaraïyamiti ÓÃbdairevoktam / tatra bhinnaprav­ttinimittÃnÃmiti paryÃyavyÃv­tti÷ / ekasminniti vyadhikaraïÃnÃæ ghaÂa÷ paÂaityÃdyananvitÃnÃæ ca vyavacchedÃrtham / ÓabdÃnÃm arthe iti ca vyaktyarthameva, arthe iti viÓe«yasya pradhÃnatayà vÃcyatvasÆcanÃrthaæ và / tena vyadhikaraïavÃkye«vekapradhÃnÃrthe v­ttisaæbhavepiva tasya viÓe«yatavabhÃvÃd vyavacchedyatà / viÓe«yabodhanavyÃpÃro v­tti÷ prav­ttiriti ca sÃmÃnyato viÓe«ataÓcÃtrocyate / prak­«Âà hi v­tti÷ prav­tti÷ / prakar«aÓcÃtra viÓe«yavi«ayatayà / tatra yadupÃdhikà viÓe«ye Óabdav­tti÷, tat prav­ttinimittam / bhinnaviÓe«aïadvÃreïaikaviÓe«yÃbhidhÃnaæ sÃmÃnÃdhikaraïyamityuktaæ bhavati // nyÃ. pa. Óa. 15 nanu pauru«eyaæ sarvamanvitÃrthamiti pratipÃditam, tannopapadyate, guïavadvakt­praïÅtasyaiva vÃkyasya tathÃtvadarÓanÃt, iti cenna, svata÷ prÃmÃïyÃt, svarasato hi sarvaæ j¤ÃnasabÃdhitavyavahÃrajanakaæ d­Óyate / bhedÃgrahÃdiviÓe«opÃdhikaæ hi kvacid bÃdhyavyavahÃrahetutvam / tata÷ svÃbhÃvikamapi prÃmÃïyaæ pratibandhakena do«eïa kvacidapahnutam; yathÃgnerau«ïyam / tatra tadaæÓÃpek«ayà prÃmÃïyameva / guïÃstu saæbhÃvitado«asthale do«anirÃkaraïaupayikÃ÷, pramÃïyasya tairvyÃptyabhÃvÃt, nityasarvaj¤avÃdinÃæ pramÃïabhÆte tajj¤Ãne vyabhicÃrÃt / aprÃmÃïyasya tu do«ÃdhÅnatvamavyabhicaritÃnvayavyatirekasiddham / avastunoprÃmÃïyasya kathaæ hetusÃdhyatvamiti cenna, saæÓayatvaviparyayatvÃdirÆpasya tasyÃvastutvÃbhÃvÃt, bhÃvÃntarÃtiriktasya cÃbhÃvasyÃsmÃbhiranabhyupagamÃt, abhyupagamepi pradhvaæsasya mudgarÃdisÃdhyatvad­«Âe÷ / tadvat pramÃpi samyaÇmithyÃbodhasÃdhÃraïÃdatiriktasahità jÃyate, kÃryatve sati tadviÓe«atvÃt, apramÃvat; prÃmÃïyaæ parato j¤Ãyate, anabhyÃsadaÓÃyÃæ sÃæÓayikatvÃt, aprÃmÃïyavat, iti cet, tatra prathame k­tsnapramÃpak«ÅkÃre heto÷ svamate bhÃgÃsiddhir÷, iÓvarapramÃyà nityatvÃbhyupagamÃt / anÅÓvarapramÃpak«ÅkÃre yÃvadÅÓvarasiddhi vyarthaæ viÓe«aïam / riÓvarÃnumÃnasamanantaraæ prayoga÷ iti cenna, tasya ÓÃstrayonyadhikaraïanyÃyenÃnumÃtumaÓakyatvÃt / tarhi viÓe«aïaæ na prayok«yÃmahe iti cenna, svÃbhimateÓvarapramayÃnaikÃntyÃt / anabhyupagateÓvarai÷ saugatÃdibhirevaæ prayoge ka÷ parihÃra÷ iti cenna, ÓrutisiddhanityapramÃsamarthanena bÃdhasyÃnaikÃntikasya và vaktuæ ÓakyatvÃt / ÓrutisiddhanityapramÃvyavacchedena kÃryatvaviÓe«aïaæ saphalaæ syÃt hi cet, tarhi Órutyà tatsiddhi÷ ÓrutiprÃmÃïyanirïayamantareïa kathaæ syÃt ? / tatprÃmÃïyaæ ca nityanirde«atayÃbhyupagamyate cet, kathaæ tatra parata÷ prÃmÃïyetpatti÷ ? vakt­guïÃdhÅnaæ vÃkyÃnÃæ prÃmÃïyamiti hi va÷ siddhÃnta÷ / nirde«ataiva guïa÷, iti tadadhÅnatayà tatra parata÷ prÃmÃïyamiti cenna, pratibandhakÃbhÃvasya parai÷ kÃraïatvÃnabhyupagamÃt / abhyupagame ca tÃvanmÃtradhÅnatvepi vedÃpauru«eyatvanityatvÃderavirodhÃt; vedapauru«eyatvÃdisiddhyarthaæ hi va÷ parata÷ prÃmÃïyasamarthanÃrambha÷ / tadapauru«eyatvÃdisiddhyarthameva cÃsmÃbhi÷ svata÷ prÃmÃïyaæ pratipÃdyate / athÃptoktatayà vedaprÃmÃïyÃdÅÓvarasiddhau tatpramÃvyavacchedÃya viÓe«aïamitÅ«yate, tadapi na, parata÷ prÃmÃïye nirïÅte vadesyÃptamÆlaprÃmÃïyasiddhi÷, tatsiddhau ceÓvarasiddhi÷, tatpramÃvyavacchedÃya viÓe«aïam, saviÓe«aïaÓvÃsau hetu÷ parata÷ prÃmÃïyaæ sÃdhayet, iti cakrakÃÓrayaprasaÇgÃrt / iÓvarÃnumÃnÃnyathÃsiddhiparihÃrÃya parata÷ prÃmÃïyaæ nyÃyakusumäjalau samarthyate / tatraiva ca kÃryatvaviÓe«aïaæ prayujyate / na cÃsiddhivyavacchedÃya viÓe«aïaæ yuktam; siddhatve tu parata÷ prÃmÃïyasamarthanasya na tadarthateti dustaratà / tathÃpi ÓabdaprÃmÃïyaæ vakt­guïÃdhÅnamiti cenna, viÓe«akÃbhÃvÃt, do«asaæbhÃvanÃsthale ca tadapek«aïÃt, vedasya canirde«atvÃt / do«ÃbhÃvÃdhÅnatve parata÷ prÃmÃïyaæ siddhamiti cenna, tadadhÅnatvÃbhÃvÃt, tasya virodhaniv­ttimÃtrarÆpatvÃt / astu và tadadhÅnatvam, tathÃpi vede tu na do«a÷ / guïamantareïa do«ÃbhÃvo na ghaÂata iti cet, anu«ïÃÓÅtasparÓavadubhayaniv­tterapi darÓanÃt, upapatteÓca / bhÃvÃntarÃbhÃvavÃdino do«ÃbhÃvopi guïa eveti cenna, svÃbhÃvÃntareïa tannirvÃhÃt / na hi tasyÃpi ÓÅtÃbhÃva u«ïa eva, anu«ïÃÓÅte tadasiddhe÷ / ubhayasaægrahaïena hi ÓÅtÃbhÃvatvam / tadvadatrÃpi saguïe«vÃptavÃkye«u vakt­guïarahite«u vedavÃkye«u ca do«ÃbhÃva÷ samÃna÷ // nyÃ. pa. Óa. 16 nanu ÓabdÃnÃæ svata÷ prÃmÃïye buddhÃdivÃkyamapi svata÷ pramÃïaæ syÃt / na syÃt, svatastvasyotsargarÆpatvÃt, virodhiviÓe«e ca tasyÃnanupraveÓÃt / uktaæ cÃgamaprÃmÃïye--- "naiva Óabde svato do«Ã÷ prÃmÃïyaparipanthina÷ / santi kintu svatastasya pramÃïatvamiti sthiti÷ // vakturÃÓayado«eïa ke«u cittadapodyate / aÇgulyagre hi mÃtaÇgayÆthamityevamÃdi«u" // iti / ki¤ca, nitye hetuguïÃpek«Ã vede nÃstÅÓabuddhivat / hetvabhÃvÃnna do«aÓcedÆvaktrabhÃvÃdihÃpi na÷ // akÃraïaæ yathà j¤Ãnaæ pramÃtvamadhigacchati / akÃraïaæ tathà vÃkyaæ svata÷ pramitikÃraïam // yadi hetuguïÃbhÃvÃdaprÃmÃïyaæ prasajyate / tadeÓvarapramÃyÃmapyanivÃryamidaæ tava // nyÃ. pa. Óa. 17 athaiva brÆ«e---kÃraïaguïado«ayorabhÃve tatprayojyayo÷ prÃmÃïyÃprÃmÃïyayordvayorapyasaæbhavÃdraÓyantarÃyogÃcca ni÷svabhÃvatvaæ vedaÓabdajanyaj¤ÃnÃnÃæ syÃditi; idamapi tulyamÅÓvaraj¤Ãne / hetuniv­ttistatkÃryaæ prÃmÃïyaæ nivartayet, na tu nityamiti cet, aprÃmÃïyahetuniv­ttirapi tathaiva / ato viruddhasvabhÃvayoga÷ ubhayaparityÃgÃnni÷svabhÃvaitava và syÃt / evamanÅÓvaravÃdinÃæ saugatÃdÅnÃæ ÓuddhasaævitsantÃnÃdi«vadhipatisahakÃryÃdikÃraïatadguïÃderasaæbhavÃt svÃrasikasvÃtmagocaraprÃmÃïyasya cÃbhyupagamÃt samÃÓcarcÃ÷ / yadyapi pÆrvapratyayasyakÃraïatvami«Âam, tathÃpi tasyÃpavargadaÓÃsthasya guïado«ÃdirÆpasamastasaæskÃrapratyarthitayà na tajjanyasya guïahetuteti / yacca, prÃmÃïyaæ parato j¤Ãyate, iti prayuktam, tatra j¤ÃnÃntareïa j¤ÃnÃntarasvabhÃvavedanÃbhyupagamÃt siddhasÃdhanatà / parata eveti vivak«ÃyÃmÅd­Óaæ j¤Ãnaæ prameti lak«aïata÷ sarvapramÃsaÇgrÃhiïi j¤Ãne pÃrameÓvare ca vij¤Ãne tadasaæbhava÷; na hi tÃbhyÃæ svapramÃtvaæ na g­hÅtam, lak«aïÃvyÃptiki¤cijj¤atvÃdiprasaÇgÃt / atonyatra parata eveti niyama iti cet, tadapi na, tadd­«ÂÃntenaiva pratiprayoktuæ ÓakyatvÃt-vigÅtaæ prÃmÃïyaæ svÃdhÃreïa j¤Ãyate, prÃmÃïyarÆpatvÃt, riÓvaraj¤ÃnÃdiprÃmÃïyavat iti / kathaæ tarhi idaæ pramÃïamapramÃïaæ veti saæÓayÃvakÃÓa÷ ? iti cenna, viÓe«ato g­hyamÃïe«vapi saæÓayotpattidarÓanÃt / bhavati muhu÷ ÓuktikÃrajatamohÃdandhÅk­tadhiya÷ kaladhautepi tathopalabhyamÃne yathopalambhamidaæ rajatameva và pÆrvavacchuktirajataæ veti purata÷ / tathÃtrÃpi g­hyamÃïepi prÃmÃïye kimidaæ pramÃïameva sat pramÃïatayopalambhate ? uta, bÃdhÃt pÆrvabhramavadapramÃïaæ sat ? iti saæÓayo yukta÷ / tathÃpi sandehasahena kiæ svatograhaïena ? niÓcayastu parÃdhÅna eveti cet, kimasmadapek«ayà grahaïamagrahaïaæ và niyantuæ Óakyam ? siddho hi grahaïaprakÃra÷ parÅk«akairanusaraïÅya÷ / siddhireva svata÷ kathamiti cet, ittham---j¤Ãnaæ svÃlambanaæ prakÃÓayat svayamapi j¤ÃnÃntaranirapek«aæ prakÃÓate, iti tÃvat sarvavedÃntisaæmatam / asvayaæprakÃÓavÃdepi svagrÃhiïÃnuvyavasÃyena prakÃÓamÃno vyavasÃyastÃvadasaæÓayÃtmaiva d­Óyate // nyÃ. pa. Óa. 18 sm­tyaprÃmÃïyavÃdepyapÆrvÃrthagocaratayà sm­tivilak«aïaÓcÃviparyayÃtmà cÃbÃdhÃtmà ca, vÃdhÃde÷ pÆrvaæ tatprasaÇgÃbhÃvÃt / tataÓca yadvi«ayatayÃyaæ vyavasÃya÷ prathamaæ pratibhÃta÷, tadvi«ayatayaiva parasparaparik«odÃt paÓcÃdapi / ato yat tadvi«ayatvalak«aïaæ prÃmÃïyaæ paÓcÃt tenaiva vyavasthÃpyate, tadÃdÃveva g­hÅtamiti svata÷ prÃmÃïyagraha÷ // nyÃ. pa. Óa. 19 nanvevaæ saæÓayatvÃdilak«aïamaprÃmÃïyamapi svayaæprakÃÓenÃnuvyavasÃyena và prathamamave grahÅtuæ Óakyam; tathÃpi viparyayatvalak«aïaæ na tathÃ, g­hyamÃïavaiparÅtyasya svena svagrÃhiïà và prathamamagrahaïÃt, tasminnaæÓe ca vaidikÃnÃmavivÃdÃt, tatremamaæÓamÃdÃyaiva cÃntata÷ pasvata÷ prÃmÃïyasamarthanaprav­tte÷, tatra do«ÃbhÃvÃdevÃdÃvaprÃmÃïyÃnutpatte÷ / tata eva cÃprÃmÃïyapramityasaæbhavÃt, svata eva ca prÃmÃïyapramiterabÃdhÃcca ityucyate, iti // iti kavitÃrkikasiæhasya sarvatantrasvatantrasya ÓrÅmadveÇkaÂanÃthasya vedÃntÃcÃryasya k­ti«u nyÃyapariÓuddhau ÓabdÃdhyÃye prathamamÃhnikam