Venkatanatha [Vedantadesika]: Nyayaparisuddhi, Adhyaya 1,1 Input by members of the Sansknet Project (www.sansknet.ac.in) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. The text is not proof-read. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ nyà. pa. pra. 1 patyuþ saüyaminàü praõamya caraõau tatpàdakoñãrayoþ saübandhena samidhyamànavibhavàn dhanyàüstathànyàn gurån / ÷uddhaü saü÷ritabàdaràyaõatanornàràyaõasyoktibhaþ ÷rãmàn veïkañanàyakaþ sthitipadaü nirmàti nãteþ ÷ubham // vidyàsthàneùu dharmyeùu gaõyate nyàyavistaraþ / sa ca viplàvitastaistaistato 'tra pari÷odhyate // nyà. pa. pra. 2 // gautamasåtrabahiùkàrapakùaþ // yadyapi katha¤cidàkùapàdaü satpakùe nikùeptu ÷akyam; na ca kaõabhakùapakùanikùepavat kle÷aþ; nàpi tatkartà gautamastàmaseùu paripañhyate; nàpi ca vipralambhakatvakhyàtiþ; tathàpi brahmasåtrakàràdibahiùkçtatvànnàtãva vayamàdriyàmahe / na khalvàrùatvàdibhistadàdaraþ, atiprasaïgàt / pràj¤ànàü prathamenaiva guruõà hi svayaü purà / lokàyatamataü proktaü lokaviplavakàraõam // athavà pitàmaha evàtra pramàõam, ya indravirocanàyo÷càrvàkamatamupadiùñavàn / tathà gautamo 'pi saübhàvyate / athàpi "kàõàda÷àkyapàùaõóaistrayãdharmo vilopitaþ / tridaõóadhàriõà pårvaü viùõunà rakùità trayã" // iti smçteþ, "bahavaþ puruùà ràjan sàükhyayogavicàriõaþ / naita icchanti puruùamekaü kurukulodbhava // samàsena tu tadvyàsaþ puruùaikàtmyamuktavàn "/ iti mahàbhàratokte÷ca yuktaü tattadbahiùkàraþ / iha tu na tatheti cenna, tulyanyàyatayà vacanasyopalakùaõàrthatvàt / na khalu tadvà tàdçgveti ka÷cidvi÷eùaþ / yadyapi kà÷aku÷àvalambanyàyena pakùàntaràdàdhikyamasya pakùasya, athàpi na tadvedàntasaünidhau; na khaluma÷akàdbaliùñho 'pi màtaïgaþ kaõñhãravamuparuõaddhi // "yadakùapàdaþ pravaro munãnàü ÷amàya ÷àstraü jagato jagàda / kutàrkikàj¤ànanivçttihetuþ kàriùyate tasya mayà nibandhaþ" // iti vàkyamakùapàdapakùapàtenoktamityanàstheyam // uktaü ca pårvàcàryaiþ--- "kàõàdamàkùapàdaü và kàpilaü tantrameva và / tantràõyetàni sarvàõi na tantràõyàtmanirõarya" // iti // ata eva hi "etena ÷iùñàparigrahà api vyàkhyàtàþ" iti såtre bhàùitam---"etena---vedàparigçhãtasàükhyapakùakùapaõena, ÷iùñà÷ca vedàparigçhãtàþ kaõabhakùàkùapàdakùapaõakabhipakùàþ kùapità veditavyàþ" iti / na ca såtranibaddhaü sarvaü vidyàsthànamiti niyamo dçùñaþ; na caika evaikasya vidyàsthànasya såtrakçdityapi và çùirityeva và ràjàj¤à, anyairapi ca tatkaraõadar÷anàt // pramàõa÷abdasya bhàve karaõe ca vyutpattiþ / 1 evaü ca pramaiva pramàõamityeke / 2 pramàkaraõamevetyapare / 3 tayoranyataradityanye / 4 yathàvasthitavyavahàrànuguõaü j¤ànaü pramàõam / 5 yadaj¤ànàt saüsàro yajj¤ànàt tannivçttistat prameyaü mumukùubhiþ prakarùeõa meyatvàt / 6 taddvividhaü dravyàdravyabhedàt / 7 sàmànyato và pramàviùayaþ prameyam / 8 àgantukadharmà÷rayo dravayam / 9 atathàbhåtamadravyam / 10 dravyaü dvedhà jaóamajaóamiti / 11 jaóaü ca dvedhà prakçtiþ kàla iti / 12 ajaóaü ca tathà pratyak paràgiti / 13 pratyagapi dvividhaü jãvar i÷vara iti / 14 paràgapi tathà dharmabhåtaj¤ànaü nityavibhåti÷ceti / 15 athavà dravyaü dvividhamàtmànàtmabhedàt / 16 tredhà và bhoktçbhogyaniyantç÷rutyanusàràt / 17 ùoóhà và triguõakàlajãve÷vara÷uddhasattvamatibhedàt / 18 asvayaüprakàü÷aü jaóam / 19 svayaüprakà÷amajaóam / 20 mi÷rasattvà÷rayaþ prakçtiþ / 21 kàlaþ kùaõalavàdivyavahàrahetuþ / 22 svasmai bhàsamànaü pratyak / 23 parasmai bhàsamànaü paràk / 24 paratantracetano jãvaþ / 25 svatantrar i÷varaþ / 26 arthaprakà÷o buddhiþ / 27 prakçtivyatiriktatve sati sattvà÷rayo nityavibhåtiþ / 28 adravyamanekadhà sattva÷abdàdivaicitryàt / 29 ekaü vetaravi÷iùñaü pràdhànyataþ prameyaü paraü brahma / 30 itareùàü svaniùñhabrahmaikaniùñhatvàt / 31 tasyaiva ca tathàtvena mumukùubhiþ prakarùeõa meyatva÷ruteþ / 32 avyavasthitavyavahàrakàraõaü j¤ànaü saü÷ayaþ / 33 ayathàvyavahàrakàraõaü j¤ànaü viparyayaþ / 34 saüskàramàtrajaü j¤ànaü smçtiþ / 35 tadvyatiriktaü j¤ànamanubhavaþ / 36 puruùapravçttyudde÷yaü prayojanam / 37 vyàptyadhigamasthànaü dçùñàntaþ / 38 pràmàõikatvàbhimataiþ parigçhãtor'thaþ siddhàntaþ / 39 paràrthapramàõaprayogavàkyàvàntaravàkyànyavayavàþ / 40 vyàpyàïgãkàreõa vyàpakàniùñaprasa¤janaü tarkaþ / 41 tarkànugçhãtapramàõapårvakatattvàvadhàraõaü nirõayaþ / 42 vãtaràgakathà vàdaþ / 43 pakùadvayasàdhanavatã vijigãùukathà jalpaþ / 44 pratipakùasthàpanahãnà tu sà vitaõóà / 45 hetvaïgaikade÷avikalà hetvàbhàsàþ / 46 avivakùita÷abdàrthàropeõa dåùaõaü chalam / 47 svavyàpidåùaõaü jàtiþ / 48 kathakà÷aktiliïgaü nigrahasthànam / 49 ityetàdç÷àni vàkyàni kiü na såtràõi syuþ ? tadiha saükùiptaü lakùaõàdivàkyaü såtram; tadudàharaõàdivàkyaü tu bhàùyàdikamiti vibhàvya saütoùñavyam / na ca pårvapràbalyavyavasthà, tatpårvasaübhavàt vàrtikasya cànavatàraprasaïgàt vyàkaraõàdiùvanyathàkaraõasvãkàràcca / na ca jaimineþ pramàõalakùaõàdiùvaudàsãnyamàtreõa gautamokteùu kà÷yapokteùu và niþ÷eùànumatisiddhiriti mantavyam, anyaparatayà lokaprasiddhopajãvanàt, parakalpitatañàkopajãvanavat / karmakàõóavçttikàràdayo 'pi hi losiddhàü pramàõàdivyavasthàü yathàyathamanyathà saüjagçhuþ / ato yàvadiha yuktiyuktaü tàvadupajãvyate; na khalu tañàkasthaþpaïko 'pyapaïkilabuddhibhistatadavagàhibhirupajãvyate / ataþ siühavanaguptinyàyena yathàvasthitanyàyànugçhãtaü vedaü vedànumataü ca nyàyamanusaràmaþ, na punarnyàyamàtram // yattu "j¤àtasaübandhasya" ityàdigranthamupàdàyànantaramuktaü ÷rãviùõucitteþ---- "vyàptidhãgarbhànubhavo 'numànamityarthaþ / nyàya÷àstre tu tadvi÷eùanirõayaþ" iti, tadapi tanniråpaõàdhikçtavidyàsthànakhyàpanaparam / pramàõàdisåtramupàdàya vyàcakùàõaistatpakùaniùñhairapi pårvaiþ kvacit såtràõi niràkçtàni / tannyàyasya nàsmàsu sarpamàraþ, nàpi daõóanivàraõam / tata÷ca, yathàlokaü yathàvedaü laukike vaidike 'pi ca / yo vaktà sa parigràhyaþ pràktano 'dyatano 'pi và // vivakùitàrthàvai÷adyaü vyàkulatvamapårõatà ullokatetyamã doùà guõakoñau jaóaiþ kçtàþ // bhagavannàrthamunibhirnyàyatattvasamàhvayà / avadhãryàkùapàdàdi nyabandhi nyàyapaddhatiþ // tadarvàgbhistathàcàyairyatheùñaü matamàsthitaiþ / praõinye bahudhà taistaiþ pramàõàdivicàraõà / tadayaü bhàùyasvaþsasiddho bahiùkàrapakùaþ // nyà. pa. pra. 3 // gautamasåtrasvãkàrapakùaþ // aïgãkàrakàïkùiõàmakùapàdãyamapyasmaduktaikàntatayà sthàsyati; tathaiva sthàpayiùyàmaþ / ato vayamapi mahatàmayuktàrthatàtparyakalpanena nàparàdhyema, nyånàdhikaviruddhavyapade÷àdãnàmalakùaõalakùaõoktãnàü càdhyàhàrànyaparyàmyàü tadbhakterapi nirvàhàt / tathàsmin yatra sphuñaþ ÷rutismçti÷àrãrakavirodhaþ, sa udde÷ato niruhyate // yattàvatsåtritaü prathamàdhyàye --- "ghràõarasanacakùustvakchrotràõãndriyàõi bhåtebhyaþ" iti; atra j¤ànendriyapa¤kopàdànaü nendriyàntarapratikùepàrtham, manasaþ pçthakprameyatayà udde÷àt anantarameva ca "yugapajj¤ànànutpattirmanaso liïgam" iti lakùaõakaraõàt abhyupagamasiddhàntanyàyena ca tadindriyatvaparãkùaõàt / ata÷coktena samànayogakùemayuktipramàõakaþ karmendriyavarga upalakùaõãyaþ, "pravçttirvàgbuddhi÷arãràrambhaþ" iti såtre vàcaþ kaõñhokteþ pàõyàdicatuùñayasya ÷àrãravyàpàrakaraõatayà såcanàditi // ÷arãrake tu "saptagatervi÷eùitatvàcca" iti pårvapakùamupakùipyàsàdhayacca hastàdãnàmapãndriyatvaü bhagavàn bàdaràyaõaþ--- "hastàdayastu sthite 'to naivam" iti / "bhåtebhyaþ" iti ca nopàdànàbhipràyam, ahaïkàropàttànàmàpyàyakabhåtavivakùayàpi tadupapatteþ / tathà ca vedàrthasaügrahe---"evamàhaïkàrikàõàmindriyàõàü bhåtai÷càpyàyanaü mahàbhàrata ucyate" iti / samàdhànam çùyantaravàkyasyàpi samànanyàyasya nirvàhàrtham / parasparaviruddhapramàõavàkyeùu tàtparyavi÷eùaparikalpanayà parihàra eva hi paõóitakçtyam / anityamanovàdibhirapi hi "annamayaü hi somya manaþ"--- iti ÷rutiràpyàyanaparatayaiva yojyà / tulyamidamanyatràpãti // yattu---"bàdhanàlakùaõaü duþkham" "tadatyantavimokùo 'pavargaþ" iti, tatra duþkhàtyantanivçtterapavargatvaü sarvàïgãkçtam / na ca tatrànandaþ ÷rautaþ kaõñhoktyàþ pratiùidhyate / tadabhipràye cànanyathàsiddhaü kimapi na liïgaü pa÷yàmaþ / ata eva hi bhåùaõamate nityasukhasaüvedanasaübandhasiddhirapavarge sàdhità / etena "tasmàtsarvaduþkhavimàkùo 'pavargaþ" iti caturthàdhyàyavàkyamapi nirvyåóham, tatràpyànandaniùedhàbhàvàt // yacca ÷àrãrakadvitãyàdhyàyaviruddhamiha dvitãyàdhyàye avayavisamarthanamivàbhàti, tadapi tadekàrthaü yojayituü ÷akyam / tathà hi---"na caikade÷opalabdhiravayavisadbhàvàt / sàdhyatvàdavayavini saüdehaþ / sarvàgrahaõamavayavyasiddheþ / dhàraõàkarùaõopapatte÷ca / senàvanavadgrahaõamiti cennàtãndriyatvàdaõånàm / " ityetàni hi tatsåtràõi; na tàni virudhyante, senàvanàdivyàvçttàvayavyàrambhakatayà tadasamavàyikàraõatvàbhimatàvasthàvi÷eùàpannaþ saüghàtavi÷eùa evàvayavi÷abdena nirdiü÷yata ityavirodhàt tàvataiva upalambhavyavahàravi÷eùàde÷caritàrthatvàt / atãndriyàõuvacanamapi pradãpàvayavànàmivaindriyikàõàmevàvasthàvi÷eùeõàtãndriyatvàbhyupagamàdaviruddham / avyaktameva hi triguõadravyamavasthàvi÷eùàdravyaktaü bhavatãtyàgamikàþ / pratyekamupalambhàyogyànàmapi saühativi÷eùaråpàvasthàbhedàdaindriyikatvatattàratamyàdikaü himànãcårõapu¤jàdiùvanàrabdhàvayaviùu lokasiddham / upamànàkhyapramàõàntarasamarthanaü tu nyàyaikade÷ibhirevopamànasyànumànàntarbhàvapratikùepamàtraparatayà nirvyåóham // yacca---"påraõapradàhapàñanànupalabdhe÷ca saübandhàbhàvaþ" iti ÷abdàrthasaübandhàbhàvamupakùipya pariharatà "÷abdàrthavyavasthànàdapratiùedhþ" / "na sàmayikatvàcchabdàdarthe pratyayasya" ityàdinà sàmayikatvamuktam; tadapi saüpratipannasàmayikatvadvàrà anumànàdivilakùaõasaübandhavi÷eùakhyàpanàrthamiti yojyam, anàdinidhanàvicchinnasaüpradàyavedavartinàü padànàü manvàdivacanaviruddhasàüketikatvopapàdanakëptyasaübhavàt / yacca "mantràyurvedapràmàõyavacca tatpràmàõyamàptapràmàõyàt" iti, etadapyanàdinidhanasyaiva vedasya pratikalpamã÷vareõàptatamena yathàpårvaü pravartanamabhisaüdhàyeti sugamam // varõànityatvavarõanaü tu na ÷rutyàdiviruddham; pratyutànukålameva / ÷àrãrakadevatàdhikaraõe varõànityatvamabhyupagamyaiva hi "ata eka ca nityatvam" "samànanàmaråpatvàccàvçttàvapyavirodho dar÷anàt smçte÷ca" iti vedanityatvaü sàdhitam // yattu jaiminãye ÷abdàdhikaraõe varõanityatvasamarthanaü vyàcakhyuþ; sa tu vyàkhyàtéõàmevàparàdhaþ, asàüketikavàcakàkàranityatvaparatvenànyaparatvàttasyàdhikaraõasya // yacca dvitãyàdhyàyànte "vyaktyàkçtijàtayastu padàrthaþ"ityuktam, tatràpi na vai÷eùikàbhyupagatajàtisvãkàre liïgaü pa÷yàmaþ; nahyatra dravyaguõàdipadàrthaparisaükhyànaü kriyate, "te vibhaktyantàþ padam" iti pratipàditapadavàcyapradar÷anaparatvàt / anantaraü catisçõàmeva lakùaõamàha---"vyaktirguõavi÷eùà÷rayo mårtiþ""àkçtirjàtiliïgàkhyà" "samànaprasavàtmikà jàtiþ" iti / iha tu vastusvaråpaniråpitasvaråpavi÷eùakadharmasvaråpaniråpakadharmaviùayatayà yathàsaübhavaü yojyam / ato na dvitãyàdhyàye 'pi vedàntavirodhaþ / tçtãye "dar÷anaspar÷anàbhyàmekàrthagrahaõàt" ityàdikaü bàhyàntarindriyàdiniråpaõàdikaü càtyantopayuktam / na ca manonityatvàdikaü tatra såtritam; yena tadutpattyàdi÷rutikopaþ // yaccàtroktam---"gandhakledapàkavyåhàvakà÷adànebhyaþ pà¤cabhautikaü ÷rutipràmàõyàcca" iti, etadeva yathà÷rutaü siddhàntatayà svãkàryam / yadapi "gandharasaråpaspar÷a÷abdànàü spar÷aparyantàþ pçthivyàþ" "aptejovàyånàü pårvapårvamapohyàkà÷asyottaraþ" iti guõavyavasthàpanam, tatra tu tathaivàbhyupagame 'pi na vastvantaravirodhaþ / tathàpyàkà÷àdiùu ÷abdàderekadvitricatuùpa¤cakrameõa puràõeùu pàñhàt, àkà÷ànuprave÷àdanyatra ÷abda iti nirvàhe vàråvàdyanuprave÷àduttarottareùu spar÷àdiriti nirvoóhuü ÷akyatvàt, upalambhànvayavyatirekàbhyàü vyavasthàpanasyàpi samatvàt, gandhàdisåtraü pçthivyàste santyevetyayogavyavacchedena nirvàhyam / "àkà÷asyottaraþ" ityatra tu tasya sa evetyanyayogavyavacchedena / kati kati caivaü såtràõi kliùñàni parairapi niruhyante // yacca---"svaguõànnopalabhanta indriyàõi kasmàditicet" "saguõànamindriyabhàvàt" ityatra "na ÷abdaguõopalabdheþ" ityuktam; tatràpi ÷rotrendriyasya àkà÷àpyàyitàtvàdàpyàyakaguõasya tadguõatàü pañanailyapànãyasaurabhàdivat prakalpoktamuttaram / athavà yathàgamamàhaïkàrikatvamindriyàõàmajànata÷codye bhåtàpyàyitendriyapakùe sthitvaivedamuttaraü gåóhàbhipràyeõa dadãya iti / etaduktaü bhavati---bhavatà kimindriyaguõopalambhàbhàva ucyate, kiü và tadàpyàyakaguõopalambhàbhàvaþ ? pårvatràïgãkàra evottaram, ÷abdàdãnàmanindriyaguõatvàt / uttaratra vyabhicàra iti / ato na vedàntavirodhaprasaïgaþ // caturthe 'dhyàye--pravçttiràgadveùàdiniråpaõam, àtmanityatvàdinà pretyabhàvàdipratipàdanam, animittabhàvotpattisarvànityatvasarvanityatvàdiniråpaõaü càtyantànuguõam / avayaviprasaïga÷ca pràguktanyàyena netavyaþ / pa¤camastu jàtinigrahasthànamàtropakùãõo na kvacittattva upakaroti / vyavahàràïgavimar÷asaundaryàsaundaryàdikaü tu vàstavalakùyalakùaõayuktyàdiparàmar÷avaij¤ànikairarthasthitimàtrànusàràdanàdaraõãyam / yat punararvàgbhirakùacaraõapa¤càdhyàyyàü ku÷akà÷àvalambena kaõacaraõakathàü nive÷ya naigamikyaþ padavyo nirudhyante, tatra tu nånaü sa eva gautamaþ svayamantaþ prahasati // iti svãkàrapakùaþ // yadvà nàtãva ca bahiùkàro nàtãva ca parigrahaþ / sàükhyàdivadihàpi syàt samàdhistauùataüõóulaþ // upajãvyabahutvena vidyàsthànanive÷anam / viruddhàü÷aikaviùayà såtràdiùu bahiùkriyà // nyà. pa. pra. 4 // adhikàrivivecanam // niyatàdhikàra÷càyaü nyàyavistaraþ / adhikàràcca niyataþ syàdayaü nyàyavistaraþ / apratyavàyo màhàtmyàddayàluþ ÷àstramabravãt // sarvàdhikàramityetadasamãkùitabhàùitam / kathamàgamavçttàntamanadhãtàgamà viduþ // niùiddhe prerayaüstànvà kathaü kàruõiko bhavet / na ca ÷akyà nara÷iraþpàvitryàdyanumàkùatiþ // vihàyàgamamakùàdyairdvidhà tatràpi viplavaþ / ÷rutyàü hyanadhikàritvàttadanyatràvyavasthiteþ // dharmakùobhàmumàbhaïge kathaü ÷ådràdayaþ kùamàþ / atha traivarõikairukte tvanyo vi÷vasitãtyapi // svayaü nyàyavicàre 'sya phalatyanadhikàritàm / pratyakùànumayoryatra nityaü vedànapekhatà // tatràpa÷ådrabhàùyoktà ÷ådràderapyadhikriyà / caturda÷àpi sthànàni bhagavàn dharmavidyayoþ // na spraùñavyàni ÷ådrairityabravãdà÷vamedhike / "aïgàni vedà÷catvàro mãmàüsà nyàyavistaraþ / puràõaü dharma÷àstraü ca vidyà hyetà÷caturda÷a // yànyuktàni mayà samyagvidyàsthànàni bhàrata / utpannàni pavitràõi pàvanàrthaü tathaiva ca // tasmàttàni na ÷ådrasya spraùñavyàni katha¤cana / " iti // tasmàdetàni traivarõikairadhyetavyàni / tatra bràhmaõena vidyàpràptaye dharmànuùñhànàya càdhigantavyàni / kùatriyavai÷yàbhyàü dharmànuùñhànàyaiva / tathà ÷aïkhena vidyàsthànànyanukramyoktam--- "etàni bràhmaõo 'dhikurute / sa ca vçttiü dar÷ayatãtareùàm" iti / evameva dharma÷àstrasaügràhakaiþ samarthitam / tata÷ca yeùàü karmabrahmamãmàüsàvaseyatattvahitaråpaprameyacintàdhikàraþ, teùàmeva tàtparyaparyavasàyitayà dharmavidyàsthànàbhimatanyàyaüvistaràndhikàrapa iti siddham // nyà. pa. pra. 5 // prayojananiråpaõam // pratyakùàdipramàõena ÷uddhiþ padatadarthayoþ / mànameyàdiniyatirnirdeùokte÷ca mànatà // gràvaplavanavàkyàdàvànyaparyaü virodhataþ / citràpa÷uphalatvàdàvabàdhadvàrasaügrahaþ // anuvàdavidhànàdicintà pràptyàdipårvikà / pratyakùàdiùvasiddheùu na kalpeta katha¤cana // evamàdyupayogena munibhirnyàyavistaraþ / vedànugrahaõàddharmavidyàsthànatayoditaþ // àgamàkhyapramàõe tu saü÷uddhe nyàyavistaràt / tadvi÷eùasya mãmàüsà sàdhayeddharmamànatàm // prameyasyàpi saü÷uddhirantato brahmacintanàt / iha tasya nive÷astu tàdarthyàdiprasiddhaye // pramàõamevàsya ÷àstrasya pràdhànyato viùayaþ / tatra prekùàvadadhicikãrùàsiddhyartham---prameyatattvaj¤ànaü hànopàdànadvàrà niþ÷reyasahetuþ, tacca saparikaràt pramàõàt---iti paramparayà prayojanaj¤àpanàya pradar÷anamàtramihàbhimatam / ataþ pradhànaviùayatayà, prameyàdisàdhakatayà ca pramàõaü prameyàdapi pårvamucyate / tatra vyavacchedyatvàïgatvàdimukhena saü÷ayàdayo 'pi caturda÷a yathàyathaü niråpyante / na ca ùoóa÷atve nirbandhaþ, atathàtvaviparyayatvàdyupàdhyantaràdhãnasaügrahavibhajanàbhyàü nyånàdhikodde÷asyàpi ÷akyatvàt upayogànupayogàvi÷eùàcca / etàvadevagautamasyàpi hçdayamiti // nyà. pa. pra. 6 // pramàõàpramàõavyavasthàpanam // asti tàvadidaü pramàõamidamapramàõamiti prasiddho laukikaparãkùakavyavahàraghaõñàpathaþ / tadanàdare tu nirà÷rayatayà parãkùaõasyàpyanudayaþ // vyavahàro hi jagato bhavatyàlambane kvacit / na tatsàmànyato nàsti kathantà tu parãkùyate // sàmànyani÷citàrthena vi÷eùe tu bubhutsite / parãkùà hyucità sveùñapramàõotpàdanàtmikà // na sarvasyàpramàõatvaü svapakùasya svataþ kùateþ / na sarvasya pramàõatvaü svapakùasyànyataþ kùateþ // siddhyasiddhyo svapakùasya siddhà lokavyavasthitiþ / tatsiddhyasiddhyostvatpakùo na katha¤cana sidhyati // pramàõena pramàõasya bàdhaþ svavyàhaterhataþ / apramàõena tadbàdhe sàdhanaü ca tato na kim // apramàõàt pramàõàdvà mànasiddhirna cenna tat / yataþ pramàõatastasya siddhiþ svapararakùiõã // bàdhàbàdhavyavasthàpi mànataþ syàdravyavasthitàt / anyathà tvavyavasthàyà na vyavasthetyavasthiteþ // sarvatrànirõaye na staþ saü÷ayotpattinirõayau / yathà tatkoñitatsiddhistathànyatràpi yujyate // dharmisàdhàraõàkàrakoñãnàü pårvani÷caye / asàvayamayaü veti hyàvirbhavati saü÷ayaþ // sarvatra saü÷ayastàvanna sarvasyàpi dç÷yate / sarvaü saüdigdhamiti te nipuõasyàsti ni÷cayaþ // saü÷aya÷ca na saüdigdhaþ saüdigdhàdvaitavàdinaþ / dåraü gatvàpi durvàraþ saü÷aye nirõayastava // mànàmànavibhàge 'taþ sàmànyena vyavasthite / kvàcitkasaü÷ayocchittyai lakùaõaü saüpracakùate // tatra vyutpattivivakùàbhedàt pramitiü tatkaraõaü ca yathecchaü pramàõamàhurityavocàma, à÷rayapràmàõyasyànàde÷ikatvàt / "àptapràmàõyàt"---àptoktatvahetoþ pràmàõyàdityarthaþ / na hi vaktçpràmàõyaü vàkyapràmàõya upayujyate laukikavàkyeùu; kintu kàraõadoùàbhàvaþ / dvidhàpi pramitireva ÷odhyà // nyà. pa. pra. 7 // pramàlakùaõaparãkùaõam // tatràsmadãyà eva kecidanyathàkhyàtimicchantaþ smçteþ pràmàõyamanicchantaþ samyaganubhavaþ prameti lakùayanti; ubhayamicchantaþ, yathàrthaj¤ànaü prameti; ubhayamanicchantaþ, anubhåtiþ prameti / evaüpràyàõi ca vàdyantaroktàni lakùaõàni // vayaü tu bråmaþ--- yathàvasthitavyavahàrànuguõaü j¤ànaü prameti / yathàrthakhyàtimakhyàtimanyathàkhyàtimeva và / icchadbhirna vimantavyamidaü lokànusàrataþ // smçtimàtràüpramàõatvaü na yuktamiti vakùyate / abàdhitasmçterloke pramàõatvaparigrahàt // buddhàgamàdityàge ca na hetuþ smçtimålatà // vi÷uddhasmçtimåle 'pi mànavàdau prasaïgataþ // bhràntiü pramàto bhindanto na càhuþ smçtimànatàm / smçtitvameva hi vyaktamapràmàõyaü bhavanmate // pãta÷aïkhabhramàdau ca na hyetadupapadyate / cakùuùaiva hi ÷aïkhàdeþ pãtimàde÷ca tatra dhãþ // tata÷ca pratipattau và vyavahàrodaye 'pi và / tathàbhàvànyathàtvàbhyàü pramàbhràntitavyavasthitiþ // viparyayàdervyàvçttirevameva hi sidhyati / yatki¤cidanyathàtvaü hi vaiparãtyamitãùyate // àtmakhyàtyàdivàdeùvapyanyathàtvamavàritam / bhramapravçttibàdhàderanyathà na hi saübhavaþ // evaü satyanyathàdhãstatsàmagrã vàpi làghavàt / ayathàvyavahàrasya heturityava÷iùyate // sarvairapyanyathàkhyàtirdustyajatvàllaghãyasã / tadvàdinàpyavarjyatvàt tato 'pyakhyàtilàghavam // svàrasyamanyathàkhyàtàvakhyàtau làghavaü sthitam / iti dar÷ayituü bhàùye dvitayaü tadanujjhitam / yannàthamunimi÷ràdyairyathàrthakhyàtisàdhanam / tallokabuddhyanàrohàdvaibhavaü kecidåcire // mànàdråpyàdisattve 'pi tayoranyataraddhruvam / kàryàkùamatvàgrahaõàt tatkùamatvagraheõa và // khyàtyantaràõàü doùàstu tattatsiddhànta÷ãlane / svayamevonmiùantyeva saügrahàt ki¤ciducyate // tatràtmakhyàtau tàvat--- anyadvij¤ànamastãti dhãranyaviùayà na và / àdyer'thasyàpi tadvaddhãranyatraikaiva dhãrbhavet // saütànàntaravij¤ànaü svasaütàne kùaõàntaram / yà dhãþ sàdhayate sà hi svato bàhyaü vigàhate // sahopalambhaniyamaþ saüvido gràhyalakùma ca / bodhe 'pyartha ivetyevaü j¤ànàrthaikyaü na tadbhavet // doùàdihetujàlasya mithyàve 'pi yatheùyate / adhiùñhànasya mithyàve 'pyanivàryastathà bhramaþ // tato màdhyamikasyaiva pakùastatràva÷iùyate / na ca tatràpi nistàraþ sarvathànupapattitaþ // asattvaü laukikaü bråùe lokottaramathàpi và / na niùedho nirupadhiþ pårvatrànyanna dhãpadam // catuùkoñivimuktaü ca tattvaü pràmàõikaü na và / pårvatra tàvatã sattà na cet taddhãrasanmatiþ // anyeùàü ca niradhiùñhànakhyàtau --- atràsadeva bhavatàmatreti khyàyate na và / àdye siddhamadhiùñhànaü dvitãye khyàtyapahnavaþ // kiü ca svanetraniùñhyåtaü timiraü timiràrditaiþ / ke÷astabakasàdç÷yàt tathà bhàtyevamãdç÷àþ // yadyapyavidyamànor'tho vidyamànatayà sphuret / tathàpyasàvadhiùñhànaü svade÷àdau mito hi saþ // idantvena pratãter'the tadàropaü pare viduþ / tasminnidantvàropaste phalatastulyatà dvayoþ // anirvacanãyakhyàtau --- anirvàcyatayà vastu nirucyeta na và tvayà / àdye virodho vividho dvitãye 'smanmatasthitiþ // sadasadvyatireko 'pi viruddho yadi gçhyate / sadasadråpatà kiü nu pratãtà tu na gçhyate // anuùõà÷ãtavat tucchàdbrahmaõa÷càtirekità / sàdhyeta khyàtibàdhàderyadi siddhaü tadatra naþ // na ca vi÷vasya bàdho 'pi svarasàdupajàyate / apratiùñhitayuktyà tu bàdho brahmàpi saüspç÷et // nà÷àt saditaratvaü ca nà÷akàle yadãùyate / svakàle yadi bàdhaþ syànnà÷asyàpyaniråpaõam // nityatvena ÷rutànàü ca keùàü cinna hi nà÷ità / bhàgàsiddhastato heturna caikyaü nà÷abàdhayoþ // nirviùayakhyàtau --- viùayàlãkabhàvàdau khyàtyantaraparigrahaþ / anullekhastu råpyàdidhãrityuktyà nibarhitaþ // nyà. pa. pra. 8 // nigamanam // tata÷càtrànyathàdhãrvà taddhetumatireva và / bhràntirvastuviråpasya vyavahàrasya kàraõam // iti ÷rãkavitàrkikasiühasya sarvatantrasvatantrasya ÷rãmadveïkañanàthasya vedàntàcàryasya kçtiùu nyàyapari÷uddhau pratyakùàdhyàye prathamamàhnikam //