Udayana: Nyayakusumanjali, Stavaka 5 Input by members of the Sansknet project (www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Consequently, word boundaries are not marked by spaces. The text is not proof-read. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ÷rãþ // ÷rãmate ÷rãnivàsaparabrahmaõe namaþ // nyàyakusumà¤jalau pa¤camastabakaþ // nanvã÷vare pramàõopapattau satyàü sarvametadevaü syàt / tadeva tu na pa÷yàma iti cet- nahyeùa sthàõoraparàdhaþ yadenamandho na pa÷yati / tathàhi- kàryà'yojanadhçtyàdeþ padàt pratyayataþ ÷ruteþ / vàkyàt saïkhyàvi÷eùàcca sàdhyo vi÷vavidavyayaþ //1 // [ku.5.602] kùityàdi kartçpårvakaü kàryatvàditi- na bàdho 'syopajãvyatvàt pratibandho na durbalaiþ / siddhyasiddhyorvirodho no nàsiddhiranibandhanà //2 // [ku.5.603] tathàhi- atra ye ÷arãraprasaïgamudghàñayanti, kasteùàmà÷ayaþ? kimã÷varaü pakùayitvà kartçtvàccharãritvam; tataþ (atha) ÷arãravyàvçtterakartçtvam; atha kùityàdikameva pakùayitvà kàryatvàccharãrikartçkatvam; yadvà ÷arãràjanyatvàdakàryatvam; tata eva vàkartçkatvam; paravyàptistambhanàrthaü viparãtavyàptyupadar÷anamàtraü veti? tatra prathamadvitãyayorà÷rayàsiddhibàdhàpasiddhàntapratij¤àvirodhàþ / tçtãye tu vyàptau satyàü nedamaniùñam; asatyàntu na prasaïgaþ / caturthe bàdhànekàntau (229) / pa¤cametvasamarthavi÷eùaõatvam / ùaùñhe 'pinàgçhyamàõavi÷eùayà vyàptyà bàdhaþ / na càgçhyamàõàvi÷eùayà (230) vyàptyà gçhyamàõavi÷eùàyàþ satpratipakùatvam / asti ca kàryatvavyàpteþ pakùadharmatàparigraho vi÷eùaþ / kartà÷arãrã, viparãto na karteti cànayostadvirahaþ / [ku.5.604] nanu yad buddhimaddhetukaü taccharãhetukamiti niyame yaccharãrahetukaü na bhavati tad buddhimaddhetukamapi na bhavatãti viryayaniyamopi syàt / tathàca pakùadharmatàpi labhyata iti cenna- gaganàdeþsapakùabhàgasyàpi sambhavàtkevalavyatirekitvànupapatteþ / anvaye tu vi÷eùaõàsàmarthyàt / hetuvyàvçttimàtrameva hi tatra kartçvyàvçttivyàptam; na tu ÷arãraråpahetuvyàvçttirityuktam / vyàpta÷ca pakùadharma upayujyate, na tvanyo 'tiprasaïgàt / etena tadvyàpakarahitatvàditi sàmànyopasaühàrasyàsiddhatvamuktaü veditavyam / nahi yadvyàvçttiryadabhàve 'nvayavyatirekàbhyàmupasaühartuma÷akyà, tattasya vyàpakaü nàmeti / [ku.5.605] vi÷eùavirodhastu vi÷eùasiddhau sahopalambhena tadasiddhau mithodharmiparihàrànupalambhena nirasto nà÷aïkàmapyadhirohatãti / [ku.5.606] syàdetat- asti tàvat kàryasyàvàntaravi÷eùaþ yataþ÷arãrikartçkatvamanumãyate / tathàca tatprayuktàmeva vyàptamupajãvetkàryatvasàmànyamiti syàt- na syàt- nahi vi÷eùostãti sàmànyamaprayojakam / tathàsati saurabhakañutvanãlimàdivi÷eùe (231) sati na dhåmasàmànyamagniïgamayet / kiü nàma (232) sàdhakasàmànye sàdhyasàmànyamà÷ritya pravartamàne tadvi÷eùaþsàdhyavi÷eùavyàptimà÷rayet; natu vi÷eùe sati sàmànyamaki¤citkaram, tasyàpi vi÷eùàntaràpekùayà(233)ki¤citkaratvaprasaïgàt / [ku.5.607] saurabhàdivi÷eùaü vihàyàpi dhåme vanhirdçùñaþ, na tu vi÷eùaü vihàya kàrye karteticenna- kàryavi÷eùaþ kàraõavi÷eùe vyavatiùñhate; na tu kàryakàraõasàmànyayoþ pratibandhamanyathàkuryàditi / kiü na dçùñaü kàryaü kàraõamàtre aïkuro bãje tadvi÷eùo dhànye tadvi÷eùaþ÷àlau tadvi÷eùaþ kalame ityàdi bahulaü loke? kva và dçùñamaõudravyàrabhyaü dravyam, nityaråpàdyàrabdhaü råpàdi? tathàpi sàmànyavyàpteravirodhàtsiddhyatyeva / ava÷ya¤caitadevamaïgãkartavyam; anyathà kàryatvasyàkasmikatvaprasaïgàt / [ku.5.608] syàdetat- anvayayvatireki tàvadidaü kàryatvamiti paramàrthaþ / tatràkà÷àdervipakùàt kiü kartçvyàvçtteþ kàryatvavyàvçttiþ àhosvitkàraõamàtravyàvçtteriti sandihyate- tadasat- karturapi kàraõatvàt / kàraõeùu cànyatamavyatirekasyàpi kàryànutpattiü prati prayojakatvàt; anyathà kàraõatvavyàghàtàt, karaõàdivi÷eùavyatirekasandehaprasaïgàcca; kathaü hi ni÷cãyate kimàkà÷àt kàraõavyàvçttyà kàryatvavyàvçttiþ uta karaõavyàvçttyà; evaü kimupàdànavyàvçttyà kimasamavàyivyàvçttyà, kiü nimittavyàvçttyeti? kàryatvàt karaõamupàdànamasamavàyi nimittaü và buddhyàdiùu na siddhyet / kartuþ kàraõatve siddhe sarvametaducitam; tadeva tvasiddhamiti cet- kiü pañàdau kuvindàdirakàraõameva kartà? prastute vodàsãna eva sàdhayitumupakràntaþ? tasmàt yatki¤cidetadapãti / [ku.5.609] nanu kartà kàraõànàmadhiùñàtà sàkùàdvà ÷arãtavat, sàdhyaparamparayà và daõóàdivat? tatra na pårvaþ, paramàõvàdãnàü ÷arãratvaprasaïgàt / na dvatãyaþ, dvàràbhàvàt / na hi kasyacitsàkùàdadhiùñeyasyàbhàve paramparayàdhiùñànaü sambhavati / tadayaü pramàõàrthaþ- paramàõvàdayaþna sàkùàccetanàdhiùñheyàþ ÷arãretaratvàt, yatpunaþ sàkùàdadhiùñheyam, na tadevaü yathàsmaccharãramiti; nàpi paramparayàdhiùñheyàþ, svavyàpàre ÷arãrànapekùatvàt svaceùñàyàmasmaccharãravat, vyatirekeõa và daõóàdi udàharaõam / eva¤ca (evaü) kùityàdi na cetanàdhiùñhitahetukaü ÷arãretarahetukatvàdityatipãóayà satpratipakùatvam / apica pañàdau kuvindàdeþ kiü kàrakàdhiùñhànàrthamapekùà, teùàmacetanànàü svato 'pravçtteþ? àho kàrakatvena? na pårvaþ, teùàü parame÷vareõaivàdhiùñhànàt / na hyasya j¤ànamicchà prayatno và vemàdãnna vyàpnotãti sambhavati / na càdhiùñhitànàmadhiùñhàtrantaràpekùà tadarthameva, tathàsatyanavasthànàdevàvi÷eùàt / na dvitãyaþ, adhiùñhàtçtvasyànaïgatvaprasaïge dçùñàntasya sàdhyavikalatvàpatteþ / na ca hetutvenaiva tasyàpekùàstviti vàcyam- evaü tarhi yat kàryaü tatsahetukamiti vyàptiþ, na tu sakartçkamiti / tathàca tayai(tathai)va prayoge siddhasàdhanàt / ki¤cànityaprayatnapårvakatvaprayuktàü vyàptimupajãvat kàryatvaü na buddhimatpårvakatvena svabhàvapratibaddham / na hyanityaprayatno 'pi buddhyà ÷arãravat kàraõatvenàpekùyate, yena tannivçttàvapyakàryà r(ya) buddhirna nivartata iti / [ku.5.610] tadetat pràgeva nirastapràyaü nottaràntaramapekùate / tathàhi- sàkùàdadhiùñhàtari sàdhye paramàõvàdãnàü ÷arãratvaprasaïga iti kimidaü ÷arãratvam, yat prasajyate? yadi sàkùàtprayatnavadadhiùñheyatvam, tadiùyata eva / na ca tato 'nyat prasa¤jakamapi / athendriyà÷rayatvam?tanna, tadavacchinnaj¤ànajananadvàreõendriyàõàmupayogàt / anavacchinne prayatne nàyaü vidhiþ, nityatvàt / ata eva nàrthà÷rayatvam (234) / nahi nityaj¤ànaü bhogaråpamabhogaråpaü và, yatnamapekùate; tasya kàraõavi÷eùatvàt / na ca nityasarvaj¤asya bhogasambhàvanàpi, vi÷eùàdar÷anàbhàve mithyàj¤ànànavakà÷e doùànutpattau dharmàdharmayorasattvàt / tasmàt, sàkùàtprayatnànadhiùñheyatvàt svavyàpàre tadanapekùatvàcceti dvayaü sàdhyàvi÷iùñam / anindriyà÷rayatvàdabhogàyatanatvàt svavyàpàre tadanapekùatvàcceti trayamapyanyathàsiddham / abhogàyatanatvàdanindriyà÷rayo 'pi, bhoktçkarmànupagrahàdabhogàyatanamapi, spar÷avadvegavaddravyàntara(235)nudyatvàtta(236)danapekùamapi syàt; acetanatvàccetanàdhiùñhatamapi syàditi ko virodhaþ? tathàcasàkùàtprayatnàdhiùñhitetarajanyatvàditi sàdhyasamaþ / indriyà÷rayetarajanyatvàt bhogàyatanetarajanyatvàditi dvayamapyanyathàsiddham / kàryaj¤ànàdyavapekùatvàccharãretarajanyamapi syàt; acetanahetukatvàccetanàdhiùñhituka(237)mapãti ko virodhaþ? aprasiddhavi÷eùaõa÷capakùaþ / nahi cetanànadhiùñhatahetukatvaü kvacit pramàõasiddham / na ca cetanàdhiùñhitahetukatvaniùedhaþ sàdhyaþ, hetorasàdhàraõyaprasaïgàt / gaganàderapi sapakùàdvyàvçtteþ / [ku.5.611] yatpunaruktaü kuvindàdeþ pañàdau kathamapekùeti, tatra kàrakatayeti kaþsandehaþ? kintu kàrakatvameva tasya j¤ànacikãrùàprayatnavataþ, na svaråpavataþ / tadevacàdhiùñhàtçtvam / yattvadhiùñhite kimadhiùñhàneneti- tatkiü kuvinda udvàryate, ã÷varo và, anavasthà và'pàdyate? na prathamaþ, anvayavyatirekasiddhatvàt / na dvatãyaþ, paramàõvadçùñàdhiùñhàtçtvasiddhau j¤ànàdãnàü sarvaviùayatve vemàdyadhiùñhànasyàpi nyàyapràptatvàt / na tu tadadhiùñhànàrthameve÷varasiddhiþ / na tçtãyaþ, tasmin pramàõàbhàvàt / tathàpyekàdhiùñhitamaparaþ kimarthamadhitiùñhatãti pra÷ne kimuttaramiti cet- hetupra÷no 'yam, prayojanapra÷no và? nàdyaþ, ã÷varàdhiùñhànasya nityatvàt / kuvindàdyadhiùñhànasya svahetvadhãnatvàt / na dvitãyaþ, kàryaniùpàdanena bhogasiddheþ spaùñatvàt / ekàdhiùñhànenaiva kàryaü syàditi cet- syàdeva / tathàpi na sambhede 'nyataravaiyarthyam / parimàõaü prati saïkhyàparimàõapracayavat pratyekaü sàmarthyopalabdhau sambhåyakàritvopapatteþ / asti tatra vaijàtyamiti cet- ihàpi ki¤cidbhaviùyatãti / na càkurvataþ kulàlàdeþ kàyasaïkùobhàdisàdhyo bhogaþsiddhyediti tadarthamasya kartçtvamã÷varo 'numanyate, tadarthamàtratvàdai÷varyasyeti / [ku.5.612] yatvanityaprayatnetyàdi- bhavedapyevaü yadyanityaprayatnanivçttàveva buddhirapi nivarteta; na tvetadasti; (238) udàsãnasya prayatnàbhàve 'pi buddhisadbhàvàt / hetubhåtà buddhirnivattate ithi cenna- udàsãnabuddherapi saüskàraü prati hetutvàt / kàrakaviùayà buddhirnivartate iti cenna- udàsãnasyàpi kàrakaboddhçtvàt / na hi ghañàdikamakurvanta÷cakràdikaü nekùàmahe / hetubhåtà kàrakabuddhirnivartate iti cenna- (cakrà(239)dibuddherapi saüskàraü prati hetutvàt / kàrakaphalahetubhåtà kàrakabuddhirnivartata iti cenna-) ayatamànasyàpi duþkhahetubhåtàyà api taddhetukaõñakaspar÷abuddherbhàvàt (240) / cikãrùàhetubhåto 'nubhavo nivartata iti cenna- kenacinnimittenàkurvato 'pi cikãrùàtaddhetubuddhisambhavàtat / anapekùakçtihetucikãrùàkàraõaü buddhirnivartate iti cet- na tarhi buddhimàtram / tathàcànityaprayatnahetukatvaprayuktaü vi÷iùñaprayatnacikãrùàhetubuddhimatpårvakatvamiti tannivçttau tadeva nivartatàm, na tu buddhimatpårvakatvamàtram / tatra tasyàprayojakatvàditi buddhimatpårvakatva(miti)sàdhyapakùe parãhàraþ / sakartçkamiti prayatnapradhànapakùe ÷aïkaiva nàsti; tasyaiva tatrànupàdhitvàt / [ku.5.613] etena- ÷arãrasambandhe buddhigatakàryatvavad buddhisambandhe prayatnagatakàryatvamupàdhiriti- nirastam / yo hi buddhyà ÷arãravaccharãranivçttyà buddhinivçttivadvà prayatnena buddhiü buddhinivçttyà prayatnanivçttiü (và?) sàdhayet, sa evaü kadàcidupàlabhyaþ / vayantvavagatahetubhàvaü kalita÷aktisakala(241)kàrakaprayoktàraü kàryàdevànumimànà naivamàskandanãyàþ tatra (242) tasyànupàdhitvàt / [ku.5.614] na ca prayatna àtmalàbhàrthameva matimapekùate, viùayalàbhàrthamapyapekùaõàt / tataþ prayatnàdbuddhiþ tannivçtte÷ca prayatnanivçttiþ siddhyeti vistçtamanyatra / kàryabuddhinivçttyà tu kàrya eva prayatno nivartate, na nityaþ / nitye ca prayatne nityaiva buddhiþ pravartate, nànityà / na hi tayà tasya viùayalàbhasambhavaþ / ÷arãràdeþ pràk tadasambhave dehànutpattau (243) sarvadànutpatteþ / ÷arãràjanyatvavaccànityaprayatnàjanyatvamiti saïkùepaþ / [ku.5.615] tarkàbhàsatayànyeùàü tarkà÷uddhiradåùaõam / anukålastu tarko 'tra kàryalopo vibhåùaõam //3 // kàraka(244)vyàpàravigam.e hi kàryànutpattiprasaïgaþ, cetanàcetanavyàpàrayorhetuphalabhàvàvadhàraõàt, kàraõàntaràbhàva iva kartrabhàve kàryànutpattiprasaïgaþ, karturapikàraõatvàt / [ku.5.616] yastvàha- pratyakùànupalambhàbhyàü tadutpattini÷cayo dç÷yayoreva, na tvadç÷yayoþ / pratyakùasyànupalambhasya ca tàvanmàtravidhiniùedhasamarthatvàt dhåmàgnivat, kampamàrutavacca / nahi dhåmaþ kàryo 'nalasyeti udaryasyàpi, na hi ÷àkhàkampo màtari÷vana iti stimitasyàpi syàt / kintu bhaumaspç÷yayoreva / tathehàpi ÷arãravata eva kàraõatvamavagantumucitam, nànyasyeti- tadasat- pratyakùànupalambhau hi dç÷yaviùayàvupàyastadutpattini÷caye; na tu dç÷yataiva tatropeyà; kinnàma (245) dç÷yà÷ritaü sàmànyadvayam / tadàlãóhasya hi tadutpattini÷caye dç÷yamadç÷yaü và sarvameva tajjàtãyaü tadutpattimattayà ni÷citaü bhavati, yathà spar÷aråparasagandhànàmuttarottaranimittatàyàü tava; asmàka¤càtãndriyasamavàyàdisiddhau / nacedevam, udàhçtayoþ (246) eva dahanapavanayoþ; àlokaråpavatostadutpattini÷caye, kathanàlokanirastaråpayoþ siddhiþ? yat udaryastimitasàdhàraõã siddhiþsyàditi- tadbhavedapyevam, yadi ÷arãràdikaü vinà kàryamiva, bhaumaü spar÷avadvegavanta¤ca vinà agnimàtràt pavanamàtràdvà dhåmakampau syàtàm / na tvevam / na caivaü cetanavyabhicàro 'pi ÷akyàbhidhàna ityalaü bàlapralàpànàü samàdhànaiþ / [ku.5.617] tadutpatterasiddhàvapi tattadupàdhividhånanena svàbhàvikatvasthitau- yadi kartàramatipatya kàryaü syàt, svabhàvamevàtipatediti kàryavilopaprasaïga iti / etacca sarvamàtmatattvaviveke nipuõataramupapàditamiti neha pratanyate / eva¤ca siddhe pratibandhe na pratibandyàdeþ pratibandyàdeþ kùudropadravasyàvakà÷aþ / pratibandhasiddhàviùñàpàdanàt, tadasiddhau tata eva tatsiddheþ aprasaïgàditi / nanu tasya sarvadà sarvatràvi÷eùe kàryasya sarvadotpattiprasaïga iti nirapekùe÷varapakùe doùaþ, sàpekùe upekùaõãya evàstviti bàlasya pradãpakalikàkrãóayaiva nagaradàhaþ- tanna- sthemabhàjo jagata evàkàraõatvaprasaïgàt / omiti bruvataþsaugatasya dattam (247) uttaraü pràk / [ku.5.618] "àrùaü dharmopade÷a¤ca veda÷àstràvirodhinà / yastarkeõànusandhatte sa dharmaü veda netaraþ // (manu.12.106) tamimamarthamàgamaþsaüvadati, visaüvadati tu pareùàü vicàram- "vi÷vata÷cakùuruta vi÷vatomukho vi÷vatobàhuruta vi÷vataspàt / saü bàhubhyàü dhamati saü patatrairdyàvàbhåmã janayan deva ekaþ" // atr.a prathamena sarvaj¤atvam, cakùuùà dçùñerupalakùaõàt / dvitãyena sarvavaktçtvam, mukhena vàgupalakùaõàt / tçtãyena sarvasahakàritvam, bàhunà sahakàritvo(mattvo?)palakùaõàt / caturthena vyàpakatvam, padà vyàpterupalakùaõàt / pa¤camena dharmàdharmalakùaõapradhànakàraõatvam; tau hi lokayàtràvahanàd bàhå / ùaùñhena paramàõuråpapradhànàdhiùñheyatvam; te hi gati÷ãlatvàtpatatravyapade÷àþ, patantãti / sandhamati sa¤janayanniti ca vyavahitopasargasambandhaþ; tena saüyojayati samutpàdayannityarthaþ / dyàvà ityårdhvasaptalokopalakùaõaü bhåmãtyadhastàt, eka ityanàditeti / smçtirapi- "ahaü sarvasya prabhavo mattaþsarvaü pravartate" (gãtà.10.8) ityàdiþ / etena brahmàdipratipàdakà àgamà boddhavyàþ / [ku.5.619] àyojanàt khalvapi- svàtantrye jaóatàhànirnàdçùñaü dçùñaghàtakam / hetvabhàve phalàbhàvo vi÷eùastu vi÷eùavàn //4 // paramàõvàdayo (248) hi cetanà'yojitàþ pravartante acetanatvàt vàsyàdivat / anyathà kàraõaü vinà kàryànutpattiprasaïgaþ; acetanakriyàyà÷cetanàdhiùñhànakàryatvàvadhàraõàt / [ku.5.620] kriyàvi÷eùavi÷rànto 'yamarthaþ, na tu tanmàtragocaraþ / ceùñà hi cetanàdhiùñhànamapekùata iti cet- atha keyaü ceùñà nàma? yadi prayatnavadàtmasaüyogàsamavàyikàraõikà kriyà, prayatnamàtrakàraõiketi và vivakùitam- tanna- tasyaiva tatrànupàdhitvàt / atha hitàhitapràptiparihàraphalatvaü tattvam- tanna- viùabhakùaõodbandhanàdyavyàpanàt / iùñàniùñapràptiparihàraphalatvamiti cet- kartàraü prati, anyaü và? ubhayathàpi paramàõvàdikriyàsàdhàraõyàdavi÷eùaþ / bhràntasamãhàyà atathàbhåtàyà api cetanavyàpàràpekùaõàcca / ÷arãrasamavàyikriyàtvaü taditi cenna- mçta÷arãrakriyàyà api cetanapårvakatvaprasakteþ / jãvata iti cenna- netraspandàde÷cetanàdhiùñhànàbhyupagamaprasaïgàt / spar÷avaddravyàntaràprayoge satãti cenna- jvalanapavanàdau tathàbhàvàbhyupagamàpatteþ / ÷arãrasya spar÷avaddravyàntaràprayuktasyeti cenna- ceùñayaiva ÷arãrasyalakùyamàõatvàt / [ku.5.621] sàmànyavi÷eùa÷ceùñàtvam, yata unnãyate prayatnapårvikeyaü kriyeti cenna- kriyàmàtreõaiva tadunnayanàt / bhoktçbuddhimatpårvakatvaü yata iti cet- tarhi tadvi÷ràntatvameva tasya / nacaitàvataiva kriyàmàtraü prayatnacetanamàtrasya cetanàdhiùñhànena vyàptirapasàryate / vi÷eùasya vi÷eùaü prati prayojakatayà sàmànyavyàptiü pratyavirodhakatvàt / anyathà sarvasàmànyavyàpterucchedàdityuktam / etenà÷arãratvàdinà satpratipakùatvamapàstam / [ku.5.622] atràpyàgamasaüvàdaþ- "yadà sa devo jàgarti tadedaü ceùñate jagat / yadà svapiti ÷àntàtmà tadà sarvaü nimãlati" // "aj¤o janturanã÷o 'yamàtmanaþsukhaduþkhayoþ / ã÷varaprerito gacchet svargaü và ÷vabhrameva và" // "mayàdhyakùeõ.a prakçtiþ såyate sacaràcaram / (gã.9-10) tapàmyahamahaü varùaü nigçõhàmyutsçjàmi ca" // (gã.9-19) ityàdi / atra jàgarasvàpau sahakàrilàbhàlàbhau / ã÷varapreraõàyàmaj¤atvamaprayatamànatva¤ca hetå dar÷itau paramàõvàdisàdhàraõau / svarga÷vabhre ca iùñàniùñopalakùaõe / etadeva sarvàdhiùñhànamuttaratra vibhàvyate, mayetyàdinà / na kevalaü preraõàyàmahamadhiùñhàtà, apitu pratirodhe 'pi / yo hi yatra prabhavati, sa tasya preraõàvat dhàraõe 'pi samarthaþ, yathàr'vàcãraþ÷arãrapràõapreraõadhàraõayoriti dar÷itam, tapàmãtyàdinà / [ku.5.623] dhçteþ khalvapi / kùityàdi brahmàõóaparyantaü hi jagat sàkùàt paramparayà và vidhàrakaprayatnàdhiùñhitaü gurutve satyapatanadharmakatvàt viyati vihaïgama÷arãravat tatsaüyuktadravyavacca / etenendràgniyamàdilokapàlapratipàdakà apyàgamà vyàkhyàtàþ / sarvàve÷anibandhana÷ca sarvatàdàtmyavyavahàraþ, àtmaivedaü sarvamiti; yathaika eva màyàvã, "a÷vo varàho vyàghro vànaraþ kinnaro bhikùustàpaso vipra" ityàdiþ / adçùñàdeva tadupapatteranyathàsidhdhamidamiti cet- (na?) tadbhàvepi prayatnànvayavyatirekànuvidhànena tasyàpi sthitiü prati kàraõatvàt / kàraõaikade÷asya ca kàraõàntaraü pratyanupàdhitvàt / upàdhitve và sarveùàmakàraõatvaprasaïgàt / ÷arãrasthitirevam, na tvanyasthitiriti cenna- pràõendriyayoþ sthiteravyàpanàt / pràïnyàyenàpàstatvàcca / [ku.5.624] atràpyàgamaþ, "etasya và akùarasya pra÷àsane gàrgi dyàvàpçthivyau vidhçte tiùñhataþ" / (bç.u.5-8-8) iti / pra÷àsanaü daõóabhåtaþ prayatnaþ / "uttamaþ puruùastvanyaþ paramàtmetyudàhçtaþ / yo lokatrayamàvi÷ya vibhartyavyaya ã÷varaþ" / (gã.15-17) iti smçtiþ / atrottamatvamasaüsàritvaü sarvaj¤atvàdi ca / paramatvaü sarvopàsyatà / lokatrayamiti sarvopalakùaõam / àve÷o j¤ànacikãrùàprayatnavataþsaüyogaþ / bharaõaü dhàraõam / avyayatvamàgantukavi÷eùaguõa÷ånyatvam / ai÷varyaü saïkalpàpratighàta iti / etena kårmàdiviùayà apyàgamà vyàkhyàtàþ / [ku.5.625] saüharaõàt khalvapi / brahmàõóàdi dvyaõukaparyantaü jagat prayatnavadvinà÷yaü vinà÷yatvàt pàñyamànapañavat / atràpyàgamaþ- "eùa sarvàõi bhåtàni svàbhivyàpya mårtibhiþ / janmavçddhikùayairnityaü sambhràmayati cakravat" // "sarvabhåtàn.i kaunteya prakçtiü yànti màmikàm / kalpakùaye punastàni kalpàdau visçjàmyaham" // (gã. 9-7) ityàdiþ / etena raudramaü÷aü pratipàdayantopyàgamà vyàkhyàtàþ / [ku.5.626] padàt khalvapi- kàryatvànniråpàdhitvamevaü dhçtivinà÷ayoþ / vicchedena padasyàpi pratyayàde÷ca pårvavat //5 // pada÷abdenàtr.a padyate gamyate vyavahàràïgamartho 'neneti vçddhavyavahàra evocyate / ato 'pã÷varasiddhiþ / tathàhi - yadetat pañàdinirmàõanaipuõyaü kuvindàdãnàm, vàgvyavahàra÷ca vyaktavàcàm, lipitatkramavyavahàra÷ca bàlànàm, sa sarvaþsvatantrapuruùavi÷ràntaþ vyavahàratvàt nipuõatara÷ilpinirmitàpårvaghañaghañanànaipuõyavat, caitramaitràdipadavat, patràkùaravat, pàõinãyavarõanirde÷akramavacceti / [ku.5.627] àdimàn vyavahàra evam, ayantvanãdiranyathàpi bhaviùyatãticenna- tadasiddheþ / àdimattàmeva sàdhayitumayamàrambhaþ / na caivaü saüsàrasyànàditvabhaïgaprasaïgaþ, tathàpi tasyàvirodhàt / na hi- caitràdivyavahàro 'yamàdimàniti bhavasyàpyanàdità nàsti, tadanàditve và na caitràdipadavyavahàropyàdimàniti / astvarvàgdar÷ã ka÷cidevàtra målamiti cenna- tenà÷akyatvàt / kalpàdàvàdar÷àbhàsasyàpyasiddheþ / sàdhitau ca sargapralayau / nanu vyavahàrayitçvçddhaþ÷arãrã samadhigataþ,nace÷varastathà / tatkathamevaü syàt- na- ÷arãrànvayavyatirekànuvidhàyini kàrye tasyàpitadvattvàt / gçõhàti hi ã÷varopi kàryava÷àccharãramantaràntarà; dar÷ayati ca vibhåtimiti / atràpyàgamaþ- pitàhamasya jagato màtà dhàtà pitàmahaþ // (gã.9-17) tathà- yadi hyayaü na varteyaü (ya?) jàtu karmaõyatandritaþ / mama vartmànuvartante manuùyàþ pàrtha sarva÷aþ // utsãdeyurime lokà na kuryàü karma cedaham / iti / (gã.3-23,24) etena,"namaþ kulàlebhyaþ karmàrebhya" ityàdi yajåüùi boddhavyàni / [ku.5.628] pratyayo 'pi (yàdapi?) / pratyaya÷abdenàtra samà÷vàsaviùayapràmàõyamucyate / tathàca prayogaþ-(249) àgamasampradàyo 'yaü kàraõaguõapårvakaþ pramàõatvàt pratyakùàdivat / nahi pràmàõyapratyayaü vinà kvacit samà÷vàsaþ / nacàsiddhasya pràmàõyasya pratãtiþ / na ca svataþ pramàõyamityàveditam / na ca nedaü pramàõam, mahàjanaparigrahàdityuktam / na càsarvaj¤o dharmàdharmayoþsvàtantryeõa prabhavati / nacàsarvaj¤asya guõavatteti niþ÷aïkametat / [ku.5.629] ÷ruteþ khalvapi / tathàhi- sarvaj¤apraõãtà (250) vedàþ vedatvàt / yat punarna sarvaj¤apraõãtam, nàsau vedo yathetaravàkyam / nanu kimidaü vedatvaü nàma? vàkyatvasyàdçùñaviùayavàkyatvasya ca viruddhatvàt / adçùñaviùayapramàõavàkyatvasya càsiddheþ,manvàdi vàkye gatatvena virodhàcceticenna- anupalabhyamànamålàntaratve sati mahàjanaparigçhãtavàkyatvasya tattvàt / na hyaramadàdãnàü pratyakùàdi målam / nàpi bhramavipralipse, mahàjanaparigrahàdityuktam / nàpi paramparaiva målam, mahàpralaye vicchedàdityuktam / [ku.5.630] anvayato và / vedavàkyàni pauruùeyàõi vàkyatvàdasmadàdivàkyavat / asmaryamàõakartçkatvànnaivamiti cenna- asiddheþ / "anantara¤ca vaktrebhyo vedàstasya viniþsçtàþ" / "pratimanvantara¤caiùà ÷rutiranyà vidhãyate" / "vedàntakçdvedavideva càham" iti smçteþ / "tasmàdyaj¤àt sarvahutaþ çcaþsàmàni jaj¤ire" ityàdi÷rutipàñhaka(251)smçte÷ca / arthavàdamàtramidamiticenna- kartasmaraõasya sarvatràvidhyarthatvàt / tathàcàsmaraõe kàlidàsàderasmaraõàt / eva¤ca kumàrasambhavàderakartçkatvaprasaïgaþ; anaikàntikatvaü và hetoþ / [ku.5.631] pramàõàntaràgocaràrthatvàsatsatpratipakùatvamiti cenna- praõetàraü pratyasiddheþ; anyaü pratyanaikàntikatvàt / àkasmikasmitabãjasukhànusmçteþ kàraõa(252)vi÷eùasyànyaü prati pramàõàntaràgocarasyàpi tenaiva vaktrà pratipàdyamànatvàt / [ku.5.632] vaktaiva prakçte na sambhavati, hetvabhàve phalàbhàvàt / cakùuràdãnàü tatràsàmarthyàt asmadàdãndriyavat / manaso bahirasvàtantryàt- na- cetanasya j¤ànasyendriyasya manaso và pakùãkaraõe à÷rayàsiddheþ pràgeva prapa¤canàt / nityaniràkaraõe càsàmarthyàt / paramàõvàdayo na kasyacit pratyakùàþ tatsàmagrãrahitatvàditi cenna- draùñàraü pratyasiddheþ; anyaü prati siddhasàdhanàt / [ku.5.633] tathàpi vàkyatvaü na pramàõam; aprayojakatvàt; pramàõàntaragocaràrthatvaprayuktaü tatra pauruùeyatvam, na tu vàkyatvaprayuktam- na- sugatàdyàgamànàmapauruùeyatvaprasaïgàt / pramàõavàkyasya sata iti cenna- praõetçpramàõàntaragocaràrthatvasya sàdhyànupravo÷àt; svatantrapuruùapraõãtatvaü hi pauruùeyatvam; arthapratãtyekaviùayau hi vivakùàprayatnau svàtantryam / manvàdivàkyasyàpauruùeyatvaprasaïgàcca; tadarthasya ÷abdetarapramàõàgocaratvàt / prayujyamànavàkyetaragocaràrthatvamàtramiti cenna- tasya vede 'pi satvàt; ekasyàpyarthasya ÷àkhàbhedena bahubhirvàkyaiþ pratipàdanàt / astvevam, na tu teùà mithomålamålibhàva iti cenna- uktottaratvàt / [ku.5.634] saïkhyàvi÷eùàtkhalvapi / dvyaõukatryaõuke tàvat paramàõavatã dravyatvàt / tacca parimàõaü kàryaü kàryaguõatvàt / na ca tasya paramàõuparimàõaü dvyaõukaparimàõaü và kàraõam; nityaparimàõatvàt; aõuparimàõatvàcca / anyathà anà÷rayakàryotpattiprasaïgàt, dvyaõukasya mahattvaprasaïgàcca; tryaõukavadaõvàrabhyatvàvi÷eùàt, tatra kàraõabahutvena mahattve aõuparimàõasyànàrambhakatvasthiteþ / aõutvameva mahadàrambhe vi÷eùa ityapi na yuktam; mahato mahadanàrambhaprasaïgàt; aõutvamahattvayorviruddhatayà ekajàtãyakàryànàrambhakatvaprasaïgàt / bahubhirapiparamàõubhirdvàbhyàmapi dvyaõukàbhyàmàrambhaprasaïgàcca / evaü sati ko doùa iti cet- paramàõukàryasya mahattvaprasaïgaþ; kàraõabahutvasya taddhetutvàt / anyathà dvàbhyàü tribhi÷caturbhirityaniyamenàpyaõvàrambhe tadvaiyarthyaprasaïgàt / aõuna eva tàratamyàbhyupagamastu saïkhyàmavadhãrya na syàt / astu mahadàrambha eva tribhiriti cenna- mahataþ kàryasya kàryadravyàrambhatvaniyamàt / tathàpi và tàratamye saïkhyaiva prayojiketi / na ca pracayo 'pekùaõãyaþ, avayavasaüyogasyàbhàvàt / tasmàt parimàõapracayau mahata evàrambhakàviti sthitiþ / [ku.5.635] ato 'nekasaïkhyà pari÷iùyate / sà apekùàbuddhijanyà anekasaïkhyàtvàt / na càsmadàdãnàmapekùàbuddhiþ paramàõuùu sambhavati / tad yasyàsau sa sarvaj¤aþ / anyathà apekùàbuddherabhàvàt saïkhyànutpattau tadgataparimàõànutpàde 'parimitasya dravyasyànàrambhakatvàttryaõukànutpattau vi÷vànutpattiprasaïgaþ / asmàdàdãnàmevà'numànikyapekùàbuddhirastviti cenna- itaretarà÷rayaprasaïgàt / jàte hi sthålakàrye tena paramàõvàdyanumànam, tasmin sati dvyaõukàdikrameõa sthålotpattiþ / astvadçùñàdeva parimàõam, kçtamapekùàbuddhyeti cenna- astu tata eva sarvam, kiü dçùñakàraõenetyàderasamàdheyatvaprasaïgàditi / [ku.5.636] athavà kàryetyàdikamanyathà vyakhyàyate / udde÷a (253) eva tàtparyaü vyàkhyà vi÷vadç÷aþsatã / ã÷varàdipadaü sàrthaü lokavçttànusàrataþ //6 // àmnàyasya hi bhàvyàrthasya kàrye puruùapravçttinivçttã / bhåtàrthasya tu yadyapi nàhatya pravartakatvaü nivartakatvaü và, tathàpi tàtparyatastatraiva pràmàõyam / tathàhi- vidhi÷aktirevàvasãdantã stutyàdibhiruttabhyate / pra÷aste hi sarvaþ pravartate, ninditàcca nivartate iti sthitiþ / [ku.5.637] tatra pada÷aktistàvadabhidhà; tadbalàyàtaþ padàrthaþ / àkàïkùàdimattve sati cànvaya÷aktiþ padànàü padàrthànàü và vàkyam; tadbalàyàto vàkyàrthaþ / tàtparyàrthastu cintyate / tadeva paraü sàdhyaü pratipàdyaü prayojanamudde÷yaü và yasya, tadidaü tatparam / tasya bhàvastattvam / tad yadviùayam, sa tàtparyàrtha iti syàt / [ku.5.638] tatra na prathamaþ, pramàõenàrthasya karmaõo 'sàdhyatvàt / phalasya ca tatpratipattito 'nyasyàbhàvàt / pra÷astaninditasvàrthapratipàdanadvàreõa pravçttinivçttiråpaü sàdhyaü paramucyate iti cenna- gaïgàyàü ghoùa ityatra tãrasyàpravçttinivçttiråpasyàsàdhyasyàpi paratvàt / tãraviùaye pravçttinivçttã sàdhye iti tãrasyàpi paratvamiti cenna- svaråpàkhyànamàtreõàpi paryavasànàt / [ku.5.639] na dvitãyaþ,padavàkyayoþ padàrthatatsaüsargau vihàya pratipàdyàntaràbhàvàt / pada÷aktisaüsarga÷aktã vinà svàrthàvinàbhàvena pratipàdyaü paramucyate ityapi na sàmapratam- na hi yad yacchabdàrthàvinàbhåtaü tatra tatra tàtparyaü ÷abdasya; ati prasaïgàt / tadà hi gaïgàyàü jalamityàdyapi tãraparaü syàt; avinàbhàvasya tàdavasthyàt / mukhye bàdhake sati tattathà syàditi cet- na- tasminnasatyapi bhàvàt / tad yathà- "gaccha gacchasi cet kànta panthànaþsantu te ÷ivàþ / mamàpi janma tatraiva bhåyàd yatra gato bhavàn" iti mukhyàrthàbàdhane 'pi vàraõe tàtparyam / na ca paraü vyàpakameva, avyàpake 'pi tàtparyadar÷anàt / tad yathà, ma¤càþ kro÷antãti puruùe tàtparyam / na ca ma¤capuruùayoravinàbhàvaþ, nàpi puruùakro÷anayoþ / [ku.5.640] nàpi tçtãyaþ / taddhi pratipàdyàpekùitam, pratipàdakàpekùitaü và syàt / nàdyaþ; ÷abdapràmàõyasyàtadadhãnatvàt / tathàtve vàtiprasaïgàt / yasya yadapekùitam, taü prati tasya paratvaprasaïgàt / tadarthasàdhyatvenàpekùàniyama iti cenna- kàryaj¤àpyabhedena sàdhyasya bahuvidhatve bhinnatàtparyatayà vàkyabhedaprasaïgàt / dhåmasya hi prade÷a÷yàmalatàma÷akanivçttyàdyanekaü kàryam; àrdendhanadahanàdyanekaü j¤àpyam / tathàceha prade÷e dhåmodgama ityabhihite tàtparyataþ ko vàkyàrtho bhavet; cetanàpekùàyàniyantuma÷akyatvàt / nàpi pratipàdakopekùitam, vede tadabhàvàt / [ku.5.641] caturthastu syàt / yadudde÷ena yaþ÷abdaþ pravçttaþ sa tatparaþ / tathaiva lokavyutpatteþ / tathàhi- pra÷aüsàvàkyamupàdànamuddi÷ya loke prayujyate / tadupàdànaparam / nindàvàkyaü hànamuddi÷ya prayujyate tat hànaparam / evamanyatràpi svayamåhanãyam / tasmàllokànusàreõa vede 'pyevaü svãkàraõãyam; anyathà arthavàdànàü sarvathaivànarthakyaprasaïgàt / sa codde÷o vyavasàyo 'dhikàro 'bhipràyo bhàva à÷aya ityanarthàntaramiti tadàdhàrapraõetçpuruùadhaureyasiddhiþ / tathà ca prayogaþ- vaidikàni pra÷aüsàvàkyàni upàdànàbhipràyapårvakàõi pra÷aüsàvàkyatvàt pariõatisurasamàmraphalamityàdilokavàkyavaditi / evaü nindàvàkyàni hànàbhipràyapårvakàõi nindàvàkyatvàt pariõativirasaü panasaphalamityàdivàkyavat / anyathà nirarthakatvaprasaïga÷ca vipakùe bàdhakamuktam / [ku.5.642] apica no cedevam, ÷rutàrthàpattirapi hãyeta / siddho hyarthaþ pramàõaviùayaþ, na tu tenaiva kartavyaþ / na ca pãno devadatto divà na bhuïkte ityatra ràtrau bhuïkta iti vàkya÷eùo 'sti; anupalambhabàdhitatvàt; utpattyabhivyaktisàmagrãtàlvàdi vyàpàravirahàt; ayogyasyà÷aïkitumapya÷akyatvàt / tasmàdabhipràyastha eva pari÷iùyate, gatyantaràbhàvàt / sa cedvede nàsti, nàsti ÷rutàrthàpattiriti tadvyutpàdanànarthakyaprasaïgaþ / tasmàt kàryàttàtparyàdapyunnãyate, asti praõeteti / [ku.5.643] ayojanàt khalvapi / nahi vedàdavyakhyàtàt ka÷cidarthamadhigacchati / na caikade÷adar÷ino vyàkhyànamàdaraõãyam; "paurvàparyàparàmçùñaþ ÷abdo 'nyàü kurute matim" iti nyàyenànà÷vàsàt / tricaturapadakàdapi vàkyàdekade÷a÷ràviõo 'nyathàrthapratyayaþ syàt, kimutàtãndriyàdantaràntaràvàkyasambhedaduradhigamàt / tataþsakalavedavedàrthadar÷ã ka÷cidevàbhyupeyaþ, anyathàndhaparamparàprasaïgàt / sa ca ÷rutàdhãtàvadhçtasmçtasàïgopàïgavedàrthastadviparãto và na sarvaj¤àdanyaþ sambhavati / kohyapratyakùãkçtavi÷vatadanuùñhànaþ, etàvànevàyamàmnàya iti ni÷cinuyàt / ka÷càrvàgdçk niþ÷eùàþ ÷ratãrgranthator'thatovàdhãyãta, adhyàpayedvà / atràpi prayogaþ- vedàþ kadàcit sarvavedàrthavidvyàkhyàtàþ, anuùñhàtç(254)maticalane 'pi ni÷calàrthànuùñhànatvàt / yadevaü tatsarvaü tadarthavidvyàkhyàtam, yathà manvàdisaühiteti / anyathàtvanà÷vàsenàvyavasthànàdananuùñhànamavyavasthà và bhavedanàde÷ikatvàt (255) / anuùñhàtàra evàdeùñàra iti cenna- teùàmaniyatabodhatvàt / vedavadvedàrthànuùñhànamapyanàdãti cenna- taddhi svatantraü và vedàrthabodhatantraü và / àdye nirmålatvaprasaïgaþ / dvitãye tvaniyamàpattiþ / nahyasarvaj¤àvi÷eùe pårveùàü tadavabodhaþ pramàõam, na tvidànãntanànàmiti niyàmakamasti / [ku.5.644] padàt khalvupi / ÷råyate hi praõave÷vare÷ànàdipadam / tacca sàrthakam / avigànena ÷rutismçtãtihàseùu prayujyamànatvàt ghañàdipadavaditi sànàsyataþ siddheþ, ko 'syàrthaþ iti vyutpatsorvimar÷e sati nirõayaþ, svargàdipadavat, "uttamaþ puruùastvanyaþ paramàtmetyudàhçtaþ / yo lokatrayamàvi÷ya bibharttyavyaya ã÷varaþ" ityarthavàdàt, yavavaràhàdivadvàkya÷eùàdvà / tad yathà ã÷varapraõidhànamupakramya ÷råyate- sarvaj¤atà tçptiranàdibodhaþ svatantratà nityamalupta÷aktiþ / ananta÷akti÷ca vibhorvidhij¤àþ ùaóàhuraïgàni mahe÷varasya" iti / evambhåtor'thaþ pramàõabàdhita iti cenna- pràgeva pratiùedhàt / tathàpi na tatra pramàõamastãti cet- svarge astãti kà ÷raddhà? nahyuktavi÷eùaõe sukhe ki¤cit pramàõamastyasmadàdãnàm / yàj¤ikapravçttyanyathànupapatyà tathaiva tadityavadhàryate iti cenna- itaretarà÷rayaprasaïgàt / avadhçte hi svargaråpe tatra pravçttiþ pravçttyanyathànupapattyà ca tadavadhàraõamiti / pårvavçddhapravçttyà tadavadhàraõe 'yamadoùa iti cenna- andhaparamparàprasaïgàt / vi÷iùñàdçùñava÷àt kadàcit kasyacidevaü vidhamapi sukhaü syàditi nàsti virodhaþ; tanniùedhe pramàõàbhàvàditi cet- tulyamitaratràpi / atràpi prayogaþ- yaþ÷abdo yatra vçddhairasati vçttyantare pyujyate sa tasya vàcakaþ, yathà svarga÷abdaþ sukhavi÷eùe prayujyamànastasya vàcakaþ / prayujyate càyaü jagatkartarãti / anyathà nirarthakatvaprasaïge sàrthakapadakadambasamabhivyàhàrànupapattiriti / etena rudropendramahendràdidevatàvi÷eùavàcakà vyàkhyàtàþ / apica asmatpadaü lokavadvede 'pi prayujyate / tasya ca loke nàcetaneùvanyatamadarthaþ, tatra sarvathaivàprayogàt / nàpyàtmamàtramarthaþ; paràtmanyapi prayogaprasaïgàt / apitu yastaü svàtantryeõoccàrayati, tamevàha; tathaivànvayavyatirekàbhyàmavasàyàt / tato lokavyutpattimanatikramya vede 'pyanena svaprayoktaiva vaktavyaþ / anyathàprayogaprasaïgàt / na ca yo yadoccàrayati vaidikamahaü ÷abdam, sa eva tadà tasyàrtha iti yuktam / tathàsati màmupàsãtetyàdau sa evopàsyaþsyàt / ahaü sarvasyaprabhavo mattaþ sarvaü pravartate, ityupàdhyàya÷iùyaparamparaivàtmanyai÷varyaü samadhigacchet / tathàcopàsanàü pratyunmattakeliþsyàt / lokavyavahàra÷cocchidyeta / tasmannànuvaktàsya vàcyaþ, api tu vaktaiveti sthite prayujyate vede asmacchabdaþ svaprayoktçvacanaþ asmacchabdatvàllokavaditi / evamanye 'pi yaþ kaþ sa ityàdi ÷abdà draùñavyàþ, teùàü buddhyupakramapra÷naparàmar÷àdyupahitamaryàdatvàt; tasya ca vaktçdharmatvàt / buddhyapakramo hi prakçtatvam, jij¤àsà'viùkaraõa¤ca pra÷naþ, pratisandhàna¤ca paràmar÷a iti / eva¤ca saü÷ayàdivàcaka apyunneyàþ / na ca jij¤àsàsaü÷ayàdayaþ sarvaj¤e pratiùiddhà iti yuktam / ÷iùyapratibodhanàyàhàryatvenàvirodhàt / ko dharmaþ kathaü lakùaõaka ityàdibhàùyavaditi / etena dhigaho bata hantetyàdayo nipàtà vyàkhyàtàþ / [ku.5.645] pratyayàdapi / liïgàdipratyayà hi puruùadhaureyaniyogàrthà bhavantastaü prati pàdayanti / tathàhi- pravçttiþ kçtirevàtra, sà cecchato, yata÷ca sà / tajj¤ànam, viùayastasya vidhistajj¤àpako 'thavà //7 // [ku.5.646] pravçttiþ khalu vidhikàryà satã na tàvatkàyaparispandamàtram, àtmà j¤àtavya ityàdyavyàpanàt / nàpãcchàmàtram tata eva phalasiddhau karmànàrambhaprasaïgàt / tataþ prayatnaþ pari÷iùyate / àtmaj¤ànabhåtadayàdàvapi tasyàþ (sya?) bhàvàt / taduktam, "pravçttiràramabhaþ" iti / [ku.5.647] seyaü pravçttiryataþsattàmàtràvasthitàd, nàsau vidhiþ; tatra ÷àstravaiyarthyàt / apratãtàdeva kuta÷cit pravçttisiddhau tatpratyàyanàrthaü tadabhyarthanàbhàvàt / na ca pravçttihetujananàrthaü tadupayogaþ; pravçttihetoricchàyà j¤ànayonitvàt j¤ànamanutpàdyatadutpàdanasyà÷akyatvàt tasya ca niràlambanasyànutpatteþ; apravartakatvàcca, niyàmakàbhàvàt / tasmàd yasya j¤ànaü prayatnajananãmicchàü prasåte, sorthavi÷eùastajj¤àpako vàr'thavi÷eùo vidhiþ preraõà pravartanà niyuktirniyoga upade÷a ityanarthàntaramiti sthite vicàryate- sa hi kartçdharmo và syàt, karmadharmo và, karaõadharmo và niyoktçdharmo veti / na prathamaþ-[ku.5.648] iùñahàneraniùñàpterapravçttervirodhataþ / asattvàt pratyayatyàgàt kartçdharmo na saïkaràt //8 // sa hi na spanda eva; àtmànamanupa÷yedityàdyavyàpteþ; gràmaü gacchatãtyàdàvativyàpte÷ca / nàpi tatkàraõaü prayatnaþ; tasya sarvàkhyàtasàdhàraõatvàt / [ku.5.649] nanu na sarvatra prayatna eva pratyayàrthaþ; karotãtyàdau prakçtyarthàtirekiõastasyàbhàvàt / saïkhyàmàtràbhidhànena pratyayasya caritàrthatvàt / tato liïgàdivàcca eva prayatna iti- na- kuryàdityatràpi tulyatvàt / prayatnamàtrasya prakçtyarthatve 'pi tasya parà(256)ïgatàpannasya pratyayàrthatvànna tulyatvamiti cet- na- tathàpi tulyatvàt / na caikasya tadvàcakatve 'nyasya tadviparyaya àpadyeta / eko dvau bahava eùiùatãtyàdau vyabhicàràt / tatra dvitãyasïkhyecchàdikalpane karoti prayatate ityàdàvapi tathà syàt / pratyekamanyatrasàmarthyàvadhçtau sambhede tathà kalpanàyàstulyatvàt / ratho gacchatãtyàdau tadasambhave kà gatiriti cet- tantavaþ pañaü kurvantãtyatra yà / lokopacàro 'yamaparyanuyojya iti cettulyam / liïaþ kàryatve vçddhavyavahàràdvyutpattau sarvaü sama¤jasam / àkhyàtamàtrasya tu na tatheti cet- na- vivaraõàderapi vyutpatteþ / asti ca tadiha / kiü karoti? pacati, pàkaü karotãtyartha ityàdidar÷anàt / [ku.5.650] tathàpi phalànukålatàpannadhàtvarthamàtràbhidhàne tadatiriktaprayatnàbhidhànakalpanàyàü kalpanàgauravaü syàt / ato vivaraõamapi tàvanmàtraparamiti cet / bhavedapyevam, yadi pàkeneti vivçõuyàt / na tvetadasti / dhàtvarthasyaiva pàkamiti sàdhyatvena nirde÷àt / tatastaü pratyeva ki¤cidanukålatàpannaü pratyayenàbhidhànãyamiti yuktam / [ku.5.651] tathàpi tena prayatnenaiva bhavitavyam, na tvanyeneti kuta iti cet- niyamena tathà vivaraõàt / bàdhakaü vinà tasyànyathàkartuma÷akyatvàt / anyathàtiprasaïgàt / syàdetat- yasya kasyacit- phalaü pratyanukålatàpattimàtrameva karotyarthaþ, na tu prayatna eva / so 'pi hyanenaivopàdhinà pratyayena vaktavyaþ, na tu yatnatvamàtreõa; prayatnapadenàvi÷eùaprasaïgàt / tadvaraü tàvanmàtramevàstu làghavàya / anyathà tvanukålatvaprayatnatve dvàvupàdhã kalpanãyau; acetaneùu sarvatra gauõàrthàstiïo 'sati bàdhake kalpanãyà iti cet- atrocyate-[ku.5.652] kçtàkçtavibhàgena kartçråpavyavasthayà / yatna eva kçtiþ pårvà (257) parasmin saiva bhavanà //9 // yatnapårvakatva.ü hi pratisandhàya ghañàdau kçta iti vyavahàràt / hetusattvapratisandhàne 'pi yatnapårvakatvapratisandhànavidhuràõàmaïkuràdau tadavyavahàràt karotyartho yatna eva tàvadavasãyate / anyathà hi yatki¤cidanukålapårvakatvàvi÷eùàt "ghañàdayaþ kçtàþ, na kçtàstvaïkuràdaya" iti kuto vyavahàraniyamaþ / tena ca sarvamàkhyàtapadaü vivriyate iti sarvatra sa evàrtha iti nirõayaþ / tathàca samudite pravçttaü padaü tadekade÷e 'pi prayujyate, vi÷uddhimàtraü puraskçtya bràhmaõe ÷rotriyapadavat / anyathàpi madhyamottamapuruùagàminaþ pratyayàþ, prathame puruùe jànàti icchati prayatate adhyavasyati ÷ete saü÷ete ityàdaya÷ca gauõàrthà evàcetaneùu / na ca vçttyantareõàpi prayogasambhave ÷aktikalpanà yuktà; anyàya÷cànekàrthatvamiti sthiteþ / ata evànubhavo 'pi, yàvaduktaü bhavati pàkànukålavartamànaprayatnavàn, tàvaduktaü bhavati pacatãti / evaü tathàbhåtàtivçttaprayatno 'pàkùãditi / evaü tathàbhåtabhàviprayatnaþ pakùyatãti / na tu pacatãti pàkànukålayatki¤cidvàniti / anyathàtithàvapi para÷rama÷ayàne pacatãti pratyayaprasaïgàt / [ku.5.653] apica kartçvyàpàra eva kç¤arthaþ / cetana÷ca kartà; anyathà tadvyavasthànupapatteþ / na hyabhidhãyamànavyàpàravattvaü kartçtvam, anabhidhànada÷àyàü kurvato 'pyakartçtvaprasaïgàt / nàpyàkhyàtapratyayàbhidhànayogyavyàpàra÷àlitvaü kartçtvam, yogyatàyà evàniråpaõàt / phalànuguõamàtrasya sarvakàrakavyàpàrasàdhàraõatvàt / nàpi vivakùàto niyamaþ, avivakùàda÷àyàmaniyamaprasaïgàt / svavyàpàre nedamaniùñamiti cet- evaü tarhi, "svavyàpàre ca kartçtvaü sarvatraivàsti kàrake" iti nyàyena karaõàdivilopaprasaïgaþ / na svavyàpàràpekùayà karaõàdivyavahàraþ; kintu pradhànakriyàpekùayà / asti hi kà¤cit kriyàmuddi÷ya pravartamànànàü kàrakàõàmavàntaravyàpàrayogaþ, natvavàntaravyàpàràrthameva teùàü pravçttiriti cet- tarhi tadapekùayaiva kartçkarmàdivyavahàravi÷eùaniyame kiü kàraõamiti cintyatàm / svàtantryàditi cet- nanu tadeva kimanyat prayatnàdisamavàyàditi vivicyàbhidhãyatàmiti / tasmàt sarvatra samànavyàpàra evàkhyàtàrthaþ / [ku.5.654] tathàpi phalànuguõataivàstu pratyayasya pravçttinimittam; prayatnastvàkùepato lapsyate iti cenna- bhàvanaiva hi yatnàtmà sarvatràkhyàtagocaraþ / tayà vivaraõadhrauvyàdàkùepànupapattitaþ //10 // kena hi tadàkùipyeta / natàvadanukålatvamàtreõa; tasya prayatnatvenàvyàpanàt / na hi yatnatvaikàrthasamavàyyevànukålatvam / ata eva na saïkhyayà; tasyàþ saïkhyeyamàtraparyavasàyitvàt / kartreti cet- na- dravyamàtrasyàkartçtvàt / vyàpàravata÷càbhidhàne vyàpàràbhidhànasyàva÷yàbhyupagamanãyatvàt / nàpi dhàtvarthena tadàkùepaþ; vidyate ityàdau tadasambhavàt / na hyatri dhàtvartho bhàvanàpekùã; sattayà nityatvàt / tatra na bhaviùyatãti cet- na- pårvàparãbhåtabhàvanànubhavasyàvi÷eùàt / bhàvanoparàgeõa hyatathàbhåto 'pyarthastathà bhàsate iti / na ca padàntaralabdhayà bhàvanayànukålatàyàþ pratyayàrthasyànvayaþ; tadasambhavàt / na khalu prakçtyaiva sàbhidhãyate / dhàtånàü kriyàphalamàtràbhidhàyitvàt / anyathà pàka ityàdàvapi bhàvanànubhavaprasaïgàt / nàpi caitra ityàdinà padàntareõa; prakçtipratyayayorubhayorapyakàrakàrthatvàt / odanamityàdeþ kàrakapadatvàt tasya ca kriyopahitatvàttenàbhidhànamàkùepo và / kathamanyathà odanamityukte kiü bhuïkte pacati veti vi÷eùàkàïkùeti cet- na- pacatãtyukte kimodanaü temanaü veti vi÷eùàkàïkùàdar÷anàt / sà càkùepàbhidhànayoranyataramantareõa na syàt / tasyàü da÷àyàü na cedàkùepaþ, nånamabhidhànameveti / [ku.5.655] syàdetat- abhidhãyatàü tarhi kartàpi / tadanabhidhàne hi saïkhyeyamàtramàkùipya saïkhyà kathaü kartàramanviyàt, na tu karmàdikamapi / ÷àkasåpau pacati ÷àkasåpaudanàn pacatãtyàdau virodhanirastà saïkhyà caitra iti kartàramaviruddhamanugacchatãti cet- caitra odanaü pacatãtyatrakà gatiþ / ekatra nirõãtaþ ÷àstràrtho 'paratràpi tathà, yavavaràhàdivaditi cenna- pacyate ityàdàvapi tathàbhàvaprasaïgàt / caitràbhyàü caitrairiti virodhanirastà såpa ityaviruddhaü karma samanukràmatãti cet / caitramaitràbhyàü pàkasåpau pacyete ityatra kà gatiþ / anyatra nirõãtenàrthena vyavahàra iti cenna- pacatãtyàdàvapi tathàbhàvaprasaïgàt / tatra pårvaka eva nirõayaþ, pacyate ityatratvapara iti cenna- vi÷eùàbhàvàt / àtmanepadaparasmaipadàbhyàü vi÷eùa iti cenna- pacyate pacate pakùyate ityàdau viplavaprasaïgàditi / [ku.5.656] dç÷yate ca samànapratyayàbhihitenànvayaþsaïkhyàyàþ / tad yathà, bhåyate supyate ityàdau / na hi tatra kartrà karmaõà vànyenaiva và kenacidanvayaþ, kintu bhàvenaiva / ananvaye tadabhidhàyino 'narthakatvaprasaïgàt / àkùiptenacànvaye tatràpi kartrevànvayàpatteþ / ko hisupyate svapitãtyanayoþ kartràkùepaü prati vi÷eùaþ / syàdetat- (a.1-3-13) bhàvakarmaõorityàdyanu÷àsanabalàttàvat bhàvakarmaõã pratyayavàcye / tatastadabhihità saïkhyà tàbhyàmanvãyate / yastu pratyayo na tatrotpannaþ, tadabhihità saïkhyà, "mukhyaü và pårvacodanàllokavat'(mã.12,2,23) iti nyàyena kartàramevà÷rayate iti niyamaþ- na- viparyyayaprasaïgàt / "÷eùàt kartari parasmaipadam" (a.1-3-78), "kartari ÷ap" (a.3-1-68) ityanu÷àsanabalàdbhàvakartàrau pratyayavàcyau, tatastadabhihità saïkhyàpi tàbhyàmanvãyate; yastu pratyayo na tatrotpannastadabhihità saïkhyà tenaiva nyàyena karmaiva samà÷rayediti niyamopapatteþ tasmànmatikardamamapahàya yathànu÷àsanameva gçhyate iti pràptam / evaü pràpte 'bhidhãyate- [ku.5.657] àkùepalabhye saïkhyeye nàbhidhànasya kalpanà / saïkhyeyamàtralàbhe 'pi sàkàïkùeõa vyavasthitiþ //11 // saïkhyàp.i tàvadiyaü bhàvanànugàminã; yaü yaü bhàvanànveti, taü taü saïkhyàpãti sthiteþ; ekapratyayavàcyatvaniyamàt / bhàvanàca ÷uddhaü pràtipadikàrthamàtramàkàïkùati / na hi vyàpàravantaü vyàpàra à÷rayate, àtmà÷rayàt (258) / samavàyaü prati tadanupayogàt / vijàtãyavyàpàravato 'kartçtvàcca / na ca dvitãyàdyàþ pràtipadikavibhaktayaþ / tataþ prathamànirdiùñenaiva bhàvanànvãyate iti tasyànvayayogyatàniyamàt saïkhyàpi tadanugàminã tenaivànvãyate iti nàti prasaïgaþ na¤arthavat / yathà hi caitro na bràhmaõo na (259) gauro na spandate na kuõóalãtyàdau vi÷eùaõavi÷eùyasamabhivyàhàravi÷eùe 'pi na¤à tadanabhidhànàvi÷eùe 'pi na¤arthasya vi÷eùaõàü÷airevànvayaþ na vi÷eùyàü÷ena / nanu bàdhàttatra tathà / na hi vi÷eùyeõa tadanvaye vi÷eùaõopàdànamarthavadbhavet, tanniùedhenaiva vi÷eùaõaniùedhopalabdheþ / ubhaniùedhe càvçttau vàkyabhedàt; anàvçttau niràkàïkùatvàditi cet- tulyatvàt / samànapratyayopàttabhàvanàkùiptànvayopapattau bàdhakaü vinà sannihitatyàgena vyavahitaparigrahasya gurutvàt / bhàvanàyà÷ca sàmànyàkùepe 'pi sàkàïkùaparityàge niràkàïkùànvayànupapatteþ / nahyanyataràkàïkùà anvayahetuþ apitåbhayàkàïkùà / pràtipadikàrtho hi phalenànvayamalabhamànaþ kriyàsambandhamapekùate, bhàvanàpi vyàpàrabhåtà satã vyàpàriõamityubhayàkàïkùà anvayahetuþ / kañaü kañenetyàdi tu kàrakatayaiva phalasamanvitaü na vyàpàràntaramapekùate iti niràkàïkùamiti / ata evàsyate supyate ityàdau nàkùiptenànvayaþ / nahi caitreõeti tçtãyànta÷abdasya bhàvanàyàmàkàïkùàsti / bhàvyàkàïkùàstãti cet- na- phalena ÷ayanàdidhàtvarthenànvayàt / phalasambandhina÷càtra kartranatirekàt / na hi ÷ayanàdayo dhàtvarthàþ kartratirekisambaddhàþ / na ca phalatatsambandhivyatirekeõànyo bhàvyo nàma,yamapekùeta / [ku.5.658] syàdetat- kimiti na prayujyate kañaþ karoti caitramityàdi, abhihitànabhihitavyavasthàbhàvàditi cet- na cetramiti prathamàntasyàsàdhutvàt / dvitãyàntasya tu karmavacanatvena tatsambandhàd(260)bhàvyànapekùiõã bhàvanà bhàvakamàtramapekùeta / na ca kañasya caitraü pratibhàvakatvam, viryayàt / anàptena tu vivakùàyàü prayujyata eva / prayujyatàü tarhi kañaþ karoti caitra ityàdi- na- nityasandigdhatvena vàkyàrthàsamarpakatvàt / tatastadupapattaye vi÷eùasyavya¤janãyatvàt / vyajyatàü tarhi tçtãyayà caitreõeti, evaü devadattaþ kriyate kañamiti vyajyatàü dvitãyayeti cet- na- aprayogàt / nahyanàptenàpyevaü pràyàõi prayujyante / lakùaõàvirodhena kuta etadeveti cet- lokasyàparyanuyojyatvàt / na hi gàrgikayeti padaü sàdhviti ÷làghàbhidhàyipadasannidhimanapekùya prayujyate / tasya tadupàdhinaiva vihitatvàditi cet- etadeva kutaþ? loke tathaiva prayogadar÷anàditi cet- tulyam / karotãtyàdi karmavibhaktisamabhivyàhàreõaiva prayujyate, kriyate iti kartçvibhaktisamabhavyàhàreõaiveti kimatra kriyatàm / [ku.5.659] imameva vi÷eùamurarãkçtyànabhihitàdhikàrànu÷àsanena hyetàvàn paràmar÷aþsarveùàü hçdi padamàdadhàtãtyabhidhànànabhidhànavibhàga eva vyutpàdanada÷àyàü pe÷ala iti / [ku.5.660] syàdetat- bhavatu sarvàkhyàtasàdhàraõã bhàvanà; kàlavi÷eùasambandhinã sà laóàdyarthaþ, kàlatrayàparàmçùñà liïàrtha iti cet- na yatnapadena samànàrthatvaprasaïgàt / viùayoparàgànuparàgàbhyàü vi÷eùa iti cenna- yàgayatna ityanena paryàyatàpatteþ / kartçsaïkhyàbhidhànànabhidhànàbhyàü vi÷eùa iti cenna- yàgayatnavànityanena sàmyàpatteþ / iùña evàyamartha iti cenna- ito vatsara÷atenàpyapravçtteþ / phalasamabhivyàhàràbhàvànna pravarttate iti cenna- svargakàmo yàgayatnavànityato 'pyapravçtteþ / tat kasya hetoþ? na hi yatno yatnasya heturyatnapratãtirvà yatnasya kàraõam; api tvicchà / [ku.5.661] na ca sàpi pratãtà yatnajananã- yena saiva vidhyartha ityanugamyatàm- apitu sattayà / na ca liïaþ ÷rutikàle sà satã / na ca liïeva tàü janayati; arthavi÷eùamapratyàyayantyàstasyàþ ( 261) tajjanakatve vyutpattigrahaõavaiyarthyàt / anupalabdhaliïà¤cecchànutpattiprasaïgàditi / etena- vçddhavyavahàràdvyutpattirbhavantã bàlasyàtmani pravçttiheturyo 'vagatastamevà÷rayet, svaya¤ca kuryàmiti saïkalpàdevàyaü pravçttaþ, tataþsa eva liïàrtha iti nirastam / kuryàmiti prayatno và syàdicchà và? nàdyaþ,svàtmani vçttivirodhàt / na dvitãyaþ; sà hi sattayaiva prayatnotpàdinã / na ca liïaþ ÷rutikàle sà satãtyuktam / phalecchà tu nisargavàhitayà satyapi na prayatnaü prati hetuþ; anyaviùayatvàt / tadartha¤ca ÷àstravaiyarthyàt / tasyàþ kàraõàntarata eva siddhestatpratãtyarthamapi ÷àstrànapekùaõàt / tasyàþ manovedyatvàt / apràpte (262) ca ÷àstramarthavat; pràpte ca ÷àstrànavakà÷àt // tadabhidhàne ca svargakàma iti kartçvi÷eùaõapaunaruktyàt / tadà hi yajetetyasyaiva yàgakartà svargakàma ityarthaþsyàt / [ku.5.662] yadica phalaviùayaiva sàdhanaviùayaü prayatnaü janayet, anyatràpi prasuvãta niyàmakàbhàvàt / hetuphalabhàva eva niyàmaka iti cenna- aj¤àtasya tasya niyàmakatve liïaü vinàpi svargecchàto yàge pravçttiprasaïgàt / j¤àtasya tu tatsàdhanatvasya niyàmakatve tadicchaiva tatra pravartayatuþ yo yatkàmayate sa tatsàdhanamapi kàmayata eveti niyamàt / na ca sà tadànãü satã / na ca tajj¤ànameva prayatnajanakam, tacca liïà kriyate iti yuktam; svargakàmo yàgacikãrùàvànityato 'pi pravçttiprasaïgàt / liïo vecchàü pratãtyànicchannapi sarvaþ pravarteta / svasambandhitayà tadavagamastathà na tu sàmànyata iti cenna- prathamapuruùeõa tadanabhidhàne tasyàvidhyarthatvaprasaïgàt / odanakàmastvaü pàkacikãrùàvànityato 'pi pravçttyàpatte÷ca (tteþ) apica saïkalpaj¤ànàdyadi prayatno jàyeta, tathàpi saïkalpasya kuto janma kimartha¤ca? saïkalpaj¤ànàdeva, prayatnàrtha¤ceti cet- nanvicchàvi÷eùaþ saïkalpaþ, sa tàvatsukhe svabhàvataþ, tatsàdhane caupàdhikaþ, saïkalpaviùayastu katham? tatsàdhanatvàdeveti cet- tarhi tatsàdhanatvàj¤ànàt, na tu saïkalpasvaråpaj¤ànàdbhavitumarhatãti / anyatheùñasàdhanatàj¤ànamapyanarthakamàpadyeta / tasmàt, saïkalpaþ pravartaka ityabhyupeyate, kintu sattàmàtreõa, na tu j¤àta iti nàsau vidhiþ / j¤àna¤ca viùayopahàreõaiva vyavahàrayatãti tadviùaya evàva÷iùyate / iti kartçdharmavyudàsaþ / [ku.5.663] astu tarhi karmadharmaþ netyucyate / atiprasaïgànna phalaü nàpårvaü tatvahànitaþ / tadalàbhànna kàrya¤ca na kriyàpyapravçttitaþ //12// / . karma hi phalaü và syàt, tatkàraõamapårvaü và, tatkàraõaü kriyà và? na prathamaþ, phalecchàyàþ pravçttiü pratyahetutvàt; atiprasaïgàdityuktatvàt / na dvitãyaþ, avyutpatteþ / liïo hi pravçttinimittamapårvatvaü và syàt, kàryatvaü và syàt ubhayaü và / na prathamaþ / ÷abdapravçttinimittasyàpårvatvasya pramàõàntaràdavagatàvapårvatvavyàghàtàt / anavagatàvavyutpatteþ / sambandhano 'navagame sambandhasya pratyetuma÷akyatvàt / tata evàvagatàvitaretarà÷rayadoùàt / na ca gandhavatvenopanãtàyàü pçthivyàü pçthivã÷abdavat (263) adåraviprakarùeõa kàryatvenopanãtenàpårvatvena nimittenàpårve pravartate liïiti yuktam / tatrobhayorapi pratãyamànatvena sandehe kalpanàgauravapuraskàreõa pçthivãtva eva saïgativi÷rànterupapatteþ / na tvatràpårvatvapratãtiþ / [ku.5.664] syàdetat- kàryatvamupalakùaõãkçtya tàvadeùà liï pravçttà / tadupalakùita÷ca yàgo và yatno vànyo và ÷abdetarapramàõagocaro nàdhikàrivi÷eùaõasvargasàdhanasamarthaþ / na càkàmyaphale kàmã niyoktuü ÷akyate / tato 'nyadevàlaukikaü ki¤cidanenopalakùyate, yo liïàdipravçttigocara iti kimanupapannimiti cet- na- (264) upalakùaõaü hi smaraõamanumànaü và / ubhayamapyanavagatasambandhenà÷akyam / na hi saüskàravanmanovadadçùñavadvà kàryatvamapårvatvamupalakùayati,j¤ànàpekùaõàt / tato hastãva hastipakam, dhåma iva dhåmadhvajam, tatsambandhaj¤ànàdupalakùayet, natvanyathà / tathàca nyàyasampàdanàpyaraõyeruditam / na hi yuktisahasrairapi avidite saïgatigraho 'viditasaïgatirvà ÷abdaþ pravartate iti / etena bhedàgrahàt kriyàkàrye vyutpattiriti nirastam, na hyaj¤àte bhedàgraho vyavahàràïgam, atiprasaïgàt / ki¤càpårvatve pravçttinimitte kalpyamàne laukikã liïanarthikà prasajyeta / tatropalakùaõãyàbhàvàt / tatra (265) kàryatvameva pravçttinimittamiti yadi, prakçte 'pi tathaivàstu këptatvàta sambhavàcceti / [ku.5.665] astu tarhi tadeva pravçttinimittam, tarkasampàdanayàtvapårvavyaktilàbha iti cenna- nityaniùedhàpårvayoralàbhaprasaïgàt / nacàsmin pakùe ekatra nirõãtena ÷àstràrthenànyatra tathaiva vyavahàra iti sambhavati, kàryatvasyaiva pravçttinimittatvena nirõãtatvàt, natvapårvatvasya / nyàyasampàdanàyà÷ca tatràsambhavàt / phalànuguõyena hi vyaktivi÷eùo labhyate / na ca tattatra ÷råyate / na cà÷rutamapi kalpayituü ÷akyate / bãjàbhàvàt / taddhi vidhyanyathànupapatyà kalpyeta, kàryyatvapratyayànyathànupapatyà và lokavat / na prathamaþ; bhavatàü dar÷ane tasyopeyaråpatvàt / yataþ ÷rutasvargaphalatve 'pi sàdhyavivçddhirucyate / na dvitãyaþ; ÷abdabalena tatpratyaye tadanapekùaõàt / loke hi tatpratyaya iùñàbhyupàyatàdhãnaþ, na tu vede ityabhyupagamàt / anyatheùñàbhyupàyataiva prathamaü vedàdavagantavyà; pramàõàntaràbhàvàt; tataþ kàryyatetyànumàniko vidhiþsyàt, na ÷àbdaþ / ànumànikaü phalamastu, yatkartavyaü tadiùñàbhyupàya iti vyàpterityapi na yuktam; sukhena vyabhicàràt / anyatve satãti cenna- duþkhàbhàvena vyabhicàràt / phalaü vihàyeti cet- tadeva kimuktaü syàt / iùñaü svabhàvata iti cet- tarhi tato 'nyadaniùñaü syàt, tacca kartavyamiti vyàghàtaþ / tatsàdhanamiti cet- tatsàdhanatve satãti sàdhyàvi÷iùñaü vi÷eùaõam / "svabhàvato nedamiùñaü kartavya¤ca, tato nånamiùñasàdhanamiti sàdhanàrtha iti cenna- svabhàvato nedamiùñamityasiddheþ / ananyodde÷apravçttakçtivyàptatvàt / anyathà tadasiddheþ (266) / tato vyàghàtàdanyataràpàya iti / [ku.5.666] astu nityaniùedhàpårvayoralàbhaþ, kiü na÷chinnamiti cet- kiü na÷chinnam, yadà kàmàdhikàre 'pi tadalàbhaþ / nahi liïà kàryaü svargasàdhanamuktam / nàpi svargakàmapadasamabhivyàhàrànyathànupapatyà tallabdham, bràhmaõatvàdivadadhikàryavacchedamàtreõaivopapatteþ / nacedamanumànam- yasya yadicchàto yatkartavyam, tattasyeùñasàdhanamiti / anyecchayà svàbhàvikakartavyatvàsiddheþ / tadicchayaiva tatkartavyatàyàþsukhenànaikàntikatvàt / aupàdhikakartavyatàyà÷ceùñasàdhanatvamapratãtyapratyetuma÷akyatvàt / kimanayà vi÷eùacintayà / pratãyate tàvacchabdàdanyadicchato 'nyatkàryamiti / etàvataivànumànamiti cet- nanvanvitamabhidhànãyam, yogya¤cànvãyate / anyadicchata÷cànyat kartavyamanvayàyogyam, tatkathamabhidhãyatàm / tata eva tatsàdhanatvasiddhiriti cet- evaü tarhãùñasàdhanataikàrthasamavàyikartavyatvàbhidhànàdanumànànavakà÷aþ / nacànvitàbhidhàne / àpi(?) tatsàdhanatvasiddhiþ; adhikàryavacchedamàtreõàpyanvayayogyatopapatteþ / [ku.5.667] na ca kàryatvamapårve sambhavati / taddhi kçtivyàpyatà cet- vrãhyàdiùveva; siddhatvàt / kçtiphalatvaü cet- yàgasyaiva; tatastasyaivàhatyotpatteþ / kçtyudde÷yatà cet- svargasyaiva; nisargasundaratvàt / na tvapårvasya; tadviparãtatvàt / stanapànàdivadaupàdhikãti cet- sàpi yàgasyaiva / svargasya sàdhyatvasthitau yàgasyaiva sàdhanatvenànvayàt / kàlavyavadhànànnaitannirvahatãti cet- yathà nirvahati, ÷rutànurodhena tathà kalpyatàm (267) / "vyàpàradvàrà katha¤cit syàt / na tu bhinnakàlayorvyàpàravyàpàribhàvaþ / kàraõatva¤ca vyàpàreõa yujyate / avyavadhànena pårvakàlaniyam÷ca tattvam / anyathàtiprasaïgà'diti cet- na- pårvabhàvaniyamamàtrasya kàraõatvàt / kàryànuguõàvàntarakàryasyaiva vyàpàratvàt / kçùicikitsàdau bahulaü tathà vyavahàràt / làkùaõiko 'sàviti cenna- mukhyàrthatve virodhàbhàvàt / astu tarhi putreõa hate brahmaõi ciradhvastasya pitustamavàntaravyàpàrãkçtya kartçtvam / tathàca lokayàtràviplava iti cet- na- satyapi sute kadàcittadakaraõàt tasminnasatyapi kadàcitkàraõàdanirvàhakatayà tasya vyàpàratvàyogàt / yaü janayitvaiva hi yaü prati yasya pårvabhàvanirvàhaþ sa eva taü prati tasya vyàpàro nàparaþ / yathànubhavasya smaraõaü prati saüskàraþ / tasya hyanvayavyatirekànuvidhàne siddhe tadanyathànupapatyà saüskàraþ kalpyate, na tvanyathà- tathehàpi / na cedevam, tavàpi brahmabhidura÷aravimokasamasamayahatasya hantçtvaü na syàt / syàcca svanive÷ana÷ayànasya tatpituriti / etenobhayaü neti nirastam // [ku.5.668] astu tarhi kriyàdharma eva kàryatvaü vidhiþ / sarvohi kartavyametaditi pratyeti / tataþ kuryàmiti saïkalpya pravartate iti cet- na- kartavyaü mayeti kçtyadhyavasàyàrtho và syàt, kartavyaü mayetyucitàrtho và syàta? tatra prathamaþsaïkalpànna bhidyate / vyavahitakàryasaïkalpo hi kartavyo mayeti, sannihitakàryasaïkalpastu kuryàmiti / sa ca na liïàrthaþ; sattàmàtreõa pravartanàdityuktam / tadetat kartavyatàyàü jàtàyàü pravartate iti vastusthitau bhràntairj¤àtàyàmiti gçhãtam / aucityantu kriyàdharmaþ pràgabhàvavattvam, tasmin sati ÷akyatvaü và, tasmin sati kartàraü pratyupakàrakatvaü và? prathame kuta÷cidapi na nivarteta / dvitãye duþkhe 'pi tathàvidhe pravarteta / tçtãye tu vakùyate / [ku.5.669] astu tarhi karaõadharmaþ- na- karaõaü hi ÷abdaþ, taddharmo 'bhidhà và syàt; tadartho bhàvanàdiþ (268) và, taddharma iùñasàdhanatà và / na prathamaþ- asattvàdapravçtte÷ca nàbhidhàpi garãyasã / bàdhakasya samànatvàt pari÷eùo 'pi durlabhaþ //13 // saïgatipratisandhànàdhikàyà.ü tasyàü pramàõàbhàvàt / anyasamavetasyàpårvavadanyavyàpàratvenàpyupapatteþ / viùayatayàpi (viùayatàyàmapi) ca svavyàpàraü pratiliïgavaddhetubhàvàvirodhàta / adhikattve 'pi tato 'pravçtteþ / bàlànàü tadabhàve 'pi tadbhàvàt / ÷abdàntareõa tacchràviõàmapyapravçtteþ / na ca vilakùaõaiva sà liïo viùayaþ / tadvailakùyaõyaü pratãtiü (pratipattim) prati cet, arthavi÷eùo 'pi syàt / pravçttimàtraü prati cet, abhidhàsamavetaü taditi kutaþ? tatsannidhànàditi cennaþ aniyamàt / anyasya sarvasya niùedhàditi cenna- pravçttihetuttvaniùedhasya tulyatvàt / tatsannidhiniùeùasya cà÷akyatvàt / ÷abdaikavedyatve càvyutpatteþ / "pravçttyanyathànupapattisiddhe vyutpatti'rityapi vàrtam- nahi pravçttihetuþ ka÷cidastãti pravartate / [ku.5.670] iùñasàdhanatà tu syàt / sarvo hi mayà kriyamàõametanmama samãhitaü sàdhayiùyatãti pratisandhatte, tata icchati kuryàmiti, tataþ karotãti sarvànubhavasiddham / tadayaü vyutpitsuryajj¤ànàt prayatnajananãmicchàmavàptavàn, tajj¤ànameva liï÷ràviõaþ pravçttikàraõamanuminoti / tata÷ca kartavyataikàrthasamavàyinã iùñasàdhanatàliïàrtha ityavadhàrayati / na ca vàcyam eva¤cet varaü kartavyataivàstu, ava÷yàbhyupagamanãyatvàt; kçtamiùñasàdhanatayeti- yathà hi neùñasàdhanatàmàtraü pratãtya pravartate, asàdhyeùu vyabhicàràt- tathà prayatnaviùayasamavàyinãmiùñasàdhanatàmadhigamyàdhikàrã pravartate ityanubhavaþ / tatra viùayo dhàtunà, bhàvanà'khyàtamàtreõa,÷eùantu tadvi÷eùeõa liïà ityevamiùñàbhyupàyatàyàmadhigatàyàmanvayabalàt (269) tadviùayasyeùñasàdhanatvàvagatiriti kartavyataikàrthasamavàyinãùñàbhyupàyatàta liïàþ pravçttinimittamityuktam / [ku.5.671] karaõasyeùñasàdhanatàbhidhàne jyotiùñomeneti tçtãyayà na bhavitavyamiti tu de÷yamavaiyàkaraõasyàvadhãraõãyameva / tatsaïkhyàbhidhànaü hi tadabhidhànamàkhyàtena / na ca tat prakçte / na ca yàgeùñasàdhanatàbhidhànaü liïà; kintvanvayabalàttalàbha ityuktam / [ku.5.672] yattu siddhà(ddho)pade÷àdapi pratãyate iùñasàdhanatà; na càtaþ saïkalpàtmà pravçttirastãti de÷yam- tatra samutkañaphalàbhilàùasya samarthasya tatsàdhanatàvahame 'pi na (270) pravçttiriti kaþ pratãyàt / sarvapakùasamàna¤caitat samànaparãhàra¤ceti kiü tena / [ku.5.673] atràbhidhãyate- astu prayatnaviùayasamavàyinãùñasàdhanatà pravçttihetuþ; tathàpi nàsau liïàrthaþ sandehàt / sà hi kiü sàkùàdeva liïà'vagamyate, stanapànàdàvanumànàdiva bàlena; kiü và tatpratipàditàt kuta÷cidarthàdanumãyate,ceùñàvi÷eùànumitàdivàbhiprayavi÷eùàt samayàbhij¤eneti sandihyate / eva¤ca sati sà nàbhidhãyate ityeva nirõayaþ- hetutvàdanumànàcca madhyamàdau viyogataþ / anyatra këptasàmarthyànniùedhànupapattitaþ //14 // [ku.5.674] tathàhi- agnikàmo dàruõã mathnãyàditi ÷rutvà kuta ityukte vaktàro vadanti, yatastanmanthanàdagnirarasya sidhyatãti / (taratimçtyuü?) tarati brahmahatyàü yo '÷vamedhena yajate ityàdàviùñàbhyupàyatàyàmevàvagatàyàmanumimate tàntrikàþ yat, "a÷vamedhena yajeta mçtyubrahmahatyàtaraõakàma" ityàdividhim; nindayà ca niùedham; tadyathà- "andhaü tamaþ pravi÷anti ye ke càtmahano janàþ" ityataþ nàtmànaü hanyàditi / kuryyàþ kuryyàmityatra vidhivihitaiva liï neùñàbhyupàyatàmàha; kintu vaktçsaïkalpam / nahãùñàbhyupàyo mamàyamiti kuryàmitipadàrthaþ, kintutatpratipatteranantaraü yo 'sya saïkalpaþ kuryàmiti, sa eva / sarvatra cànyatra vakturevecchàbhidhãyate liïetyavadhçtam / tathàhyàj¤àdhyeùaõànuj¤àsampra÷napràrthanà÷aüsà liïinànyaccakàsti / yàü vakturicchàmananuvidadhànastatkùobhàdbibheti, sà àj¤à / yà tu ÷rotuþ påjàsaümànavya¤jikà, sà adhyeùaõà / vàraõàbhàvavya¤jikà anuj¤à / abhidhànaprayojanà sampra÷naþ / lobhecchà pràrthanà / ÷ubhà÷aüsanamà÷ãriti / [ku.5.675] na ca vidhivikalpeùu niùedha upapadyate / tathàhi- yadàbhidhà vidhiþ, tadà, na hanyàt- hananabhàvanà nàbhidhãyata iti vàkyàrtho vyàghàtànnirastaþ / yadà kàlatrayàparàmçùñà bhàvanà, tadà neti sambandhe 'tyantàbhàvo mithyà / yadà kàryam, tadà, na hanyàt- na hananaü kàryamityanubhavaviruddham; kriyata eva yataþ / na hananena kàryam- hananakàraõakaü kàryaü nàstãtyartha ityapi nàsti / duþkhanivçttisukhàptyoranyatarasya tatra sadbhàvàt / [ku.5.676] hananakàraõakamadçùñaü (mapårvam) nàstãtyartha iti tu niràtaïkaü dçùñàrthinaü pravartayedeveti sàdhu ÷àstràrthaþ / ahananenàpårvaü bhàvayediti tva÷akyaü kàraõasyànàditvena kàryasyàpi tathàbhàvaprasaïgàt, bhàvanàyà÷ca tadaviùayatvàt / ahananasaïkalpeneti yàvajjãvamavicchinnitatsaïkalpaþsyàt / sakçtkçtvaivavà nivçttiþ; pa÷càddhanyàdevàvirodhàt / sampàdito hyanena niyogàrthaþ / "yàvadyàvaddhananasaïkalpavàn tàvattàvadviparãtasaïkalpenàpårvaü bhàvayediti vàkyàrthaþ, tathàbhåtasyàdhikàritvà'dityapi vàrtam- tada÷ruteþ / prasaktaü hi pratiùidhyate,nàprasaktamiti cet- na vai ki¤cidiha pratiùidhyate; tadabhàvaþ pratipàdyate iti niùedhàrthaþ; ahananasaïkalpakaraõakamapårvaü (271) vàkyàrthaþ / ki¤ca na hanyàditi ahananenàpårvasya kartavyatàpratyayo jàto vedàt; jàta÷ca hananakriyàyàü ràgàt / niùphalàcca kàryàdapekùitaphalaïgarãya iti nyàyena hanyàdevetyaho vedavyàkhyàkau÷alamàstikyàbhimànino mãmàüsakadurduråñasya (272) / [ku.5.677] iùñasàdhanatàpakùe 'pi, na hanyàt- na hananabhàvanà iùñàbhyupàya iti vàkyàrthaþ / tathàcàniùñasàdhantvaü kuto labhyate / na hãùñasàdhanaü yanna bhavati tadava÷yamaniùñasàdhanaü dçùñam, upekùaõãyasyàpi bhàvàt / "yat ràgàdiprasaktaü pratiùidhyate tadava÷yamaniùñasàdhanaü dçùñam, yathàsaviùamannaü na bhu¤jãthà iti / tena vede 'pyanumàsyate" ityapi na sàdhãyaþ- pratiùedhàrthasyaiva cintyamànatvàt / na hi kartavyatvasyeùñasàdhanatvasya bhàvanàyà vàbhàvaþ pratipàdayituü ÷akyate; laukikànàü laukikapramàõasiddhatvàt / tathàpi pratipàdyate tàvaditi cenna- pàùaõóàgamaniùedhenànekàntàt / nàsau pramàõamiti cenna- arthaviparyayapratipàdanàvi÷eùe 'syàpi tathàbhàvàt / tàtparyyataþ pràmàõyamiti cenna- vidhiniùedhayorananyaparatvàt; na vidhau paraþ ÷abdàrtha iti vacanàt / tathàpi niùedhe tathà bhaviùyatãti cenna- avinàbhàvatadudde÷apravçttyorabhàvàt / nàpyasuràvidyàdivadasya na¤o virodhivacanatvam / kriyàsaïgatatvàt; asamastatvàcca / tasmàt-[ku.5.678] vidhirvakturabhipràyaþ pravçttyàdau liïàdibhiþ / abhidheyo 'numeyà tu kartariùñàbhyupàyatà //15 // tatr.a svayaïkartçkakriyecchàbhidhànaü kuryàmiti / sambodhyakartçkakriyecchàbhidhànaü kuryà iti / ÷eùakartçkakriyecchàbhidhànaü kurvãteti / tathàcàgnikàmo dàruõã mathnãyàdityasya laukikavàkyasyayamarthaþsampadyate, agnikàmasya dàrumathane pravçttirmameùñeti / tataþ ÷rotànuminoti, nånaü kàrumathanayatno 'gnerupàya iti / yadviùayo hi prayatno yasyàpteneùyate, sa tasyàpekùitahetu; tathà tenàvagata÷ca; yathà (273) mamai (yai?) va putràderbhojanaviùayaþ iti vyàpteþ / viùaü na bhakùayedityasya tu viùabhakùaõagocarà pravçttirmama neùñetyarthaþ / tato 'pi ÷rotànuminoti, nånaü viùabhakùaõabhàvanà aniùñasàdhanam; yadviùayo hi prayatnaþ karturabhimatasàdhakopyàptena neùyate, sa tato 'dhikatarànarthahetuþ, tathà tenàvagata÷ca; yathà mamai(yai?)va putràdeþ krãóà- kardamaviùabhakùaõàdiviùaya iti vyàpteþ / [ku.5.679] laukika eva vàkye 'yaü prakàraþ kadàcidbuddhimadhirohati, na tu vedikeùu, teùu puruùasya nirastatvàditi cenna- niràsahetorabhàvàt / tadastitve 'pi pramàõaü nàstãti cet- mà bhådanyat; vidhireva tàvat garbha iva puüyoge pramàõaü ÷ruti kumàryàþ; kimatra kriyatàm? liïo và laukikàrthàtikrame, " ya eva laukikàsta eva vaidikàsta eva caiùàmarthà" iti viplaveta / tathàca jabagaóada÷àdivadanarthakatvaprasaïga iti bhava susthaþ / syàdetat / tathàpi vaktéõàmupàdhyàyànàmevàbhipràyo vede vidhirastu / kçtaü svatantreõa vaktrà parame÷vareõeti cet- na- teùàmanuvaktçtayàbhyàsàbhipràyamàtreõa pravçtteþ ÷ukàdivat tathàvidhàbhipràyàbhàvàt / bhàve và na ràja÷àsanànuvàdino 'bhipràya àj¤à,kiü nàma ràj¤a eveti laukiko 'nubhavaþ / [ku.5.680] ÷ruteþ khalvapi- kçtsna eva hi vedo 'yaü parame÷varagocaraþ / svàrthadvàraivatàtparyyaü tasya svargàdivadvidhau //16 // n.a santyeva hi vedabhàgàþ; yatra parame÷varo na gãyate / tathàhi- sraùñçtvena puruùasåkteùu, vibhåtyà rudreùu, ÷abdabrahmatvena maõóalabràhmaõeùu, prava¤caü puraskçtya niùprapa¤catayopaniùatsu, yaj¤apuruùatvena mantravidhiùu, dehàvirbhàvairupàkhyàneùu, upàsyatvena ca sarvatreti / siddhàrthatayà na te pramàõamiti cenna- taddhetu(toþ)kàraõadoùa÷aïkàniràsasya bhàvyabhåtàrthasàdhàraõatvàt / [ku.5.681] anyatràmãùàü tàtparyamiti cet- svàrthapratipàdanadvàrà,÷abdamàtratayà (274) và? prathame svàrthe 'pi pramàõyameùitavyam, tasyàrthasyànanyapramàõakatvàt / ata eva tatra tasya smàrakatvamityapi mithyà / tatpratipàdakatve 'pi na tatra tàtparyamiti cet- svàrthàparityàge (gena?) jyotiþ÷àstravadanyatràpi tàtparye ko doùaþ? anyathà svarganarakavràtya÷rotriyàdisvaråpapratipàdakànàmapràmàõye bahu viplaveta / tatràbàdhanàttatheti cet- tulyam / na tàdç÷o '(gar)thaþ kvacit dçùña iti cet- svargàdayo 'pi tathà / tanmithyàtvetadarthinàmapravçttau vidhànànarthakyaprasaïga iti cet- ihàpi tadupàsanàvidhànànarthakyaprasaïgaþ / tanmithyàtve hi sàlokyasàyujyàdiphalamithyàtve kaþ prekùàvàüstamupàsãteti tulyamiti / [ku.5.682] vàkyàdapi / saüsargabheda(vi÷eùa)pratipàdakatvaü hyatra vàkyatvamabhipretam / tathàca yatpadakadambakaü yatsaüsargabhedapratipàdakam, tat tadanapekùasaüsargaj¤ànapårvakaü yathà laukikam; tathà ca vaidikamiti prayogaþ / vipakùe ca bàdhakamuktam / [ku.5.683] saïkhyàvi÷eùàdapi- syàmabhåvaü bhaviùyàmãtyàdisaïkhyà ca vaktçgà / samàkhyàpi na ÷àkhànàmàdyapravacanàdçte //17 // kàryatayà hi pràk saïkhyoktà, samprati tu pratipàdyatayocyate / tathàhi- uttamapuruùàbhihità saïkhyà vaktàramanvetãti suprasiddham / asti ca tatprayogaþ pràya÷o vede / tatastadabhihitayà tayàpi sa evànugantavyaþ / anyathànanvayaprasaïgàt / athavà samàkhyàvi÷eùaþ saïkhyàvi÷eùa ucyate / kàñhakaü kàlàpakamityàdayo hi samàkhyàvi÷eùàþ ÷àkhàvi÷eùàõàmanusmaryante / te ca na pravacanamàtranibandhanàþ, pravaktéõàmanantatvàt / nàpi prakçùñavacananimittàþ; upàdhyàyebhyo 'pi prakarùe pratyutànyathàkaraõadoùàt / tatpàñhànukaraõe ca prakarùàbhàvàt / kati cànàdau saüsàre prakçùñàþ pravaktàra iti ko niyàmaka iti / nàpyàdyasya vaktuþ samàkhyeti yuktam; bhavadbhistadanabhyupagamàt / abhyupagame và sa evàsmàkaü vedakàra iti,vçthà vipratipattiþ / [ku.5.684] syàdetat / bràhmaõatve satyavàntarajàtibhedà eva kañhatvàdayaþ / tadadhyeyà tadanuùñheyàrthà ca ÷àkhà tatsamàkhyayà vpapadi÷yate iti kimanupapannam- na- kùatriyàderapi tatraivàdhikàràt / na ca yo bràhmaõasya vi÷eùaþ, sa kùatriyàdau sambhavati / na ca kùatriyàderanyo veda ityasti / na ca kañhàþ kàñhakamevàdhãyate, tadarthamevànutiùñhantãti niyamaþ; ÷àkhàsa¤càrasyàpi pràya÷o dar÷anàt / pràgevaü (vàyaü) niyama àsãt; idànãmayaü viplavate iti cet- viplava eva tarhi sarvadà, kañhàdyavàntarajàtiviplavàdityagatireveyam / tasmàdàdyapravaktçvacananimitta evàyaü samàkhyàvi÷eùasambandha ityeva sàdhyiti // ÷rãþ // [ku.5.685] sa evaü bhagavàn ÷ruto 'numita÷ca kai÷cit sàkùàdapi dç÷cate prameyatvàdergha(tvàt gha)ñavat / nanu tatsàmagrãrahitaþ kathaü draùñavyaþ? sà hi bahirindriyagarbhamanogarbhà và tatra na sambhavati; cakùuràderniyataviùayatvàt; manaso bahirasvàtantryàt / taduktam, "hetvabhàve phalàbhàvà'dityàdi- na- kàryaikavyaïgyàyàþsàmagryà niùeddhuma÷akyatvàt / [ku.5.686] apica dç÷yate tàvadbahirindriyoparame 'pi asannihitade÷akàlàrthasàkùàtkàraþ / na ca smçtirevàsau pañãyasã, "smaràmi" "smçtam" veti svapnànusandhànàbhàvàt; "pa÷yàmi," "dçùña" mityanuvyavasàyàt / nacàropitaü tatrànubhavatvam, abàdhanàt / ananubhåtasyàpi sva÷iracchedanàderavabhàsanàcca / smçtiviparyàso 'sàviti cet- yadi smçtiviùaye viparyàsa ityarthaþ, tadànumanyàmahe / atha smçtàvevànubhavatvaviparyàsaþ iti; tadà pràgeva nirastaþ / na ca sambhavatyapi / na hyanyenàkàreõàdhyavasito 'nyena j¤ànàvacchedakatayàdhyavasãyate / tathàca sa ghaña ityutpannàyàü smçtau bhràmyatastaü ghañamanubhavàmãti syàt, na tvimaü ghañamiti / na hyayaü ghaña iti smçteràkàraþ / tasmàdanubhava evàsau svãkartavyaþ / [ku.5.687] asti ca svapnànubhavasyàpi kasyacit satyatvam, saüvàdàt / tacca kàkatàlãyamapi na nirnimittam; sarvasvapnaj¤ànànàmapi tathàtvaprasaïgàt / hetu÷càtra dharma eva / sa ca karmajavat yogajo 'pi yogavidheravaseyaþ; karmayogavidhyostulyayogakùematvàt / tasmàt yoginàmanubhavo dharmajatvàt pramà, sàkùàtkàritvàt pratyakùaphalam; dharmànanugçhãtabhàvanàmàtraprabhavastu na prameti vibhàga iti / atastatsàmagrãviraho 'siddhaþ / [ku.5.688] tathàpi vipakùe kiü bàdhakamiti cet- "dve brahmaõã veditavye" ityàdi yogavidhivaiyarthyaprasaïgaþ, a÷akyànuùñhànopàyopade÷akatvàt / na càsàkùàtkàrij¤ànavidhànametat; arthaj¤ànàvadhinàdhyayanavidhinaiva tasya gatàrthatvàditi / etena paramàõvàdayo vyàkhyàtà iti / [ku.5.689] tadenamevambhåtamadhikçtya ÷råyate- "na draùñurdçùñerviparilopo vidyate" iti, "ekamevàdvitãya'miti, "pa÷yatyacakùuþ sa ÷çõotyakarõa" iti, "dve brahmaõã veditavye para¤càparameva ce'ti, "yaj¤ena yaj¤amayajanta devà" iti, (yaj¤o (275) vai devà iti) "yaj¤o vai viùõu'ratyàdi / smaryate ca- (gã.) "sarvadharmàn parityajya màmekaü ÷araõaü vraja" iti, "madarthaü karma kaunteya muktasaïgaþsamàcara" iti, "yaj¤àrthàt karmaõo 'nyatra loko 'yaü karmabandhana" iti, "yaj¤àyàcarataþ karma samagraü pravilãyate" ityàdi / anu÷iùyate ca sàïkhyapravacane ã÷varapraõidhànam / tamimaü jyotiùñomàdibhiriùñaiþ, pràsàdàdinà pårtena,÷ãtàtapasahanàdinà tapasà, ahiüsàdibhiryamaiþ, ÷aucasantoùàdibhirniyamaiþ, àsana(276)pràõàyàmàdinà yogena maharùayo 'pi vividiùanti / tasmin j¤àte sarvamidaü j¤àtaü bhavatãtyevaü vij¤àya ÷rutvaikatànastatparo bhavet / yattedaü gãyate- "manmanà bhava madbhakto madyàjã màü namaskuru / màmevaiùyasi yuktvaivamàtmànaü matparàyaõaþ" / "bhoktàraü yaj¤atapasàü sarvalokamahe÷varam / suhçdaü sarvabhåtànàü j¤àtvà màü ÷àntimçcchati" iti / [ku.5.690] ityevaü ÷rutinãtisamplavajalairbhåyobhiràkùàlite / yeùàü nàspadamàdadhàsi hçdaye te ÷aulasàrà÷ayàþ (277) // kint.u prastutavipratãpavidhayo 'pyuccairbhavaccintakàþ / kàle kàruõika! tvayaiva kçpayà te bhàvanãyà (278) naràþ //18 // asmàkaü tu nisargasundara! ciràcceto nimagnaü tvayã tyaddhà'nandanidhe! tathàpi taralaü nàdyàpi santçpyate (279) // tannàtha! tvaritaü vidhehi karuõàü yena tvadekàgratàm / yàte cetasi nàpnuvàma ÷ata÷o yàmyàþ punaryàtanàþ //19 // ityeùa nãtikusumà¤jalirujjvala÷rãryadvàsayedapi ca dakùiõavàmakau (gau) dvau / no và tataþ kimamare÷agurorgurustu prãto 'stvanena padapãñhasamarpitenar (paõena?280) //20 // iti nyàyàcàryapadàïkita÷rãmadudayanaviracitaü nyàyakusumà¤jaliprakaraõaü sampårõam // // oü tatsat / brahmàrpaõaü bhavatu / ÷ubhamastu / ÷rãrastu // i /