Udayana: Nyayakusumanjali, Stavaka 3 Input by members of the Sansknet project (www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Consequently, word boundaries are not marked by spaces. The text is not proof-read. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ÓrÅ÷ // nyÃyakusumäjalau t­tÅyastabaka÷ // nanvetadapi katham, tatra bÃdhaka(154)sadbhÃvÃt / tathà hi- yadi syÃt, upalabhyeta / ayogyatvÃt sannapi nopalabhyata iti cet- evaæ tarhi ÓaÓaÓ­ÇgamapyayogyatvÃnnopalabhyata iti syÃt / naitadevam, Ó­Çgasya yogyatayaiva vyÃptatvÃditi cet- (155)cetanasyÃpi yogyopÃdhimattayaiva vyÃptatvÃt tadbÃdhe so 'pi bÃdhita eveti tulyam / vyÃpakasvÃrthÃdyanupalambhenÃpyanumÅyate, nÅstÅti / ko hi prayojanamantareïa ki¤citkuryÃditi / [ku.3.302] ucyate- yogyÃd­«Âi÷ kuto 'yogye pratibandi÷ (156)kutastarÃm / kvÃyogyaæ bÃdhyate Ó­Çgaæ kvÃnumÃnamanÃÓrayam // [ku.3.303] svÃtmaiva tÃvat yogyÃnupalabdhyà prati«iddhuæ na Óakyate; kutastvayogya÷ parÃtmÃ(paramÃtmÃ)? tathÃhi- su«uptyavasthÃyÃmÃtmÃnamanupalabhamÃna÷, nÃstÅtyavadhÃrayet / kasyÃparÃdhenapuna÷ yogyo 'pyÃtmà tadÃnÅæ nopalabhyate? sÃmagrÅvaiguïyÃt / j¤ÃnÃdik«aïikaguïopadhÃne hyÃtmà g­hyata iti asya svabhÃva÷ / j¤Ãnameva kuto na jÃyata iti cintyate paÓcÃdvà kathamutpatsyata iti cet- manaso 'nindriyapratyÃsannatayÃjananÃt; tatpratyÃsattau ca paÓcÃjjananÃt / [ku.3.304] manovaibhavavÃdinÃmidamasaæmatam / tathà hi / mano vibhu sarvadà sparÓarahitadravyatvÃt, (157)(sarvadÃ) viÓe«aguïaÓÆnyadravyatvÃt nityatve satyanÃrambhakadravyatvÃt j¤ÃnÃsamavÃyikÃraïasaæyogÃdhÃratvÃdityÃde(158)riti cet-[ku.3.305] na sarve«ÃmÃpÃtata÷ svarÆpÃsiddhatvÃt / tathà hi- yadi rÆ(yadà hi rÆ)pÃdyupalabdhÅnÃæ kriyÃtvena karaïatayà mano 'numiti÷, na tadà dravyatvasiddhi÷; adravyasyÃpi karaïatvÃt / athÃsÃmeva sÃk«ÃtkÃritayendriyatvena tadanumÃtavyam, tathÃpi vyÃpakasya nirupÃdhernendriyatvamityupÃdhirvaktavya÷ / tatra- yadi(tadyadi) karïaÓa«kulÅvat nipataÓarÅrÃvayavasyopÃdhitvam, tadà tÃvanmÃtre v­ttilÃbha÷ taddo«e ca v­ttinirodha÷ Órotravat prasajyeta / tata÷ ÓarÅramÃtramupÃdhirabhidheya÷ (ravaseya÷) / tathà ca tadavacchedena v­ttilÃbhe, "Óirasi me vedanÃ, pÃde me sukha'mityÃdyavyÃpyav­ttitvapratÅtivirodha÷; asamavÃyikÃraïÃnurodhena vibhukÃryÃïÃæ prÃdeÓikatvaniyamÃt / ÓarÅratadavayavÃdiparamÃïuparyantopÃdhikalpanÃyÃæ kalpanÃgauravaprasaÇga÷, (159)niyamÃnupapattiÓceti- tato 'nyadevaikaæ sÆk«mamupÃdhitvenÃtÅndriyaæ kalpanÅyam / tathà ca tasyaivendriyatve svÃbhÃvike 'dhikakalpanÃyÃæ pramÃïÃbhÃvÃt dharmigrÃhakapramÃïabÃdha÷ / [ku.3.306] atha j¤ÃnakrameïendriyasahakÃritayà tadanumÃnam; tata÷ sutarÃæ prÃguktado«a÷ / yadi ca manaso vaibhave 'pyad­«ÂavaÓÃt krama upapÃdyeta, tadà manaso 'siddherÃÓrayÃsiddhireva vaibhavahetÆnÃmiti / [ku.3.307] atha yatrÃd­«Âasya d­«ÂakÃraïopahÃreïopayoga÷, tatra tatpÆrïatÃyÃæ kÃryamutpadyata eva anyathà antyatantusaæyogebhyo 'pi kadÃcit, paÂo na jÃyota; jÃto 'pi và kadÃcinnirguïa÷ syÃt; balavattà kulÃlena d­¬hadaï¬anunnamapi cakraæ na bhrÃmyeta / yatra tu d­«ÂÃnupahÃreïÃd­«ÂavyÃpÃra÷, tatra tadvaiguïyÃt kÃryÃnudaya÷; yathà paramÃïukarmaïa÷ / tadihÃpi yadi vi«ayendriyÃtmanÃæ samavadhÃnameva j¤Ãnahetu÷, tadà tatsadbhÃve sadaiva kÃryaæ syÃt / na hyetadatiriktamapyad­«ÂasyopaharaïÅyamasti / na ca sadaiva j¤Ãnodaya÷ / tato 'tiriktamapek«itavyam / tacca yadyapisarvÃïyevendriyÃïi vyapnoti, tathÃpi karaïadharmatvena kriyÃkrama÷ saÇgacchate / akalpite tu tasminnÃyaæ nyÃya÷; pratipatturakaraïatvÃt; cak«urÃdÅnÃmanekatvÃt iti cet-[ku.3.308] nanvevamapi yugapadj¤ÃnÃni mà bhÆvan yugapadj¤Ãnaæ tu kena vÃryate / bhavatyeva samÆhÃlambanamekaæ j¤Ãnamiti cenna- ekendriyagrahye«viva nÃnendriyagrÃhye«vapi prasaÇgÃt / (160)te«vapi bhavatyeveti cenna- vyÃsaÇgakÃle j¤Ãnakrameïa vivÃdavi«aye kramÃnumÃnÃt / [ku.3.309] bubhutsÃviÓe«eïa vyÃsaÇge kriyÃkrama iti cet- mai(nai)vam nahye«a bubhutsÃyà mahimÃ, yat abubhutsite vi«aye j¤ÃnasÃmagryÃæ satyÃmapi na j¤Ãnam / api tu na tatra saæskÃrÃtiÓayÃdhÃyaka÷ pratyaya÷ syÃt / yadi tvabubhutsite vi«aye sÃmagrÅmeva sà nirundhyÃt, ghaÂÃyonmÅlitaæ cak«u÷ paÂaæ naiva darÓayet / tasmÃd bubhutsÃpÅndriyÃntarÃdÃk­«ya bubhutsitÃrthagrÃhiïÅndriye mano niveÓayantÅ yugapadj¤ÃnÃnutpattÃvupayujyate; na tu svarÆpata÷ / [ku.3.310] vibhuno 'pi manaso vyÃpÃrakramÃt krama iti cenna- tasya saæyogÃtiriktasya karmarÆpatve vaibhavavirodhÃt, guïarÆpatve nityasya kramÃnupapatte÷; anityasya ca nityaikaguïasyÃvibhudravyasaæyogÃsamavÃyikÃraïakatvena tadantareïÃnupapatte÷ / tadapi kalpayi«yata iti cet- tadeva tarhi mana÷sthÃne niveÓyatÃæ lÃghavÃya / tasmÃdaïveva mana iti / [ku.3.311] tathà ca tasminnanindriyapratyÃsanne nirupadhÃnatvÃdÃtmana÷ su«uptyavasthÃyÃmanupalambha÷ / etadeva manasa÷ ÓÅlamiti kuto niÓcir(ïÅ)tamiti cet- anvayavyatirekÃbhyÃm / na kevalaæ tasya, kiæ tu sarve«ÃmevendriyÃïÃm / na hi viÓe«aguïamanapek«ya cak«urÃdyapidravye pravartate / (161)svapnÃvasthÃyÃæ kathaæ j¤Ãnamiti cet- tattatsaæskÃrodbodhe vi«ayasmaraïena svapnavibhramÃïÃmutpatte÷ / udbodha eva kathamiti cet- mandataratamÃdinyÃyena bÃhyÃnÃmeva ÓabdÃdÅnÃmupalambhÃt / antata÷ ÓarÅrasyaivo«mÃde÷ pratipatte÷ / yadà ca manastvacamapi parih­tya purÅtati vartate, tadà su«upti÷ / [ku.3.312] syÃdetat- parÃtmà tu kathaæ parasyÃyogya÷ / na hi sÃk«ÃtkÃrij¤Ãnavi«ayatÃmevÃyaæ na prÃpnoti; svayamapyadarÓanaprasaÇgÃt / nÃpi grahÅturevÃyamaparÃdha÷, tasyÃpi hi j¤ÃnasamavÃyikÃraïataiva (162) tadyogatà / nÃpi karaïasya; sÃdhÃraïatvÃt / na hyÃsaæsÃramekameva mana ekamevÃtmÃnaæ g­hïÃtÅtyatra niyÃmakamasti / svabhÃva iti cet- tarhi (163) muktau ni÷svabhÃvattvaprasaÇga÷; tadekÃrthatÃyà apÃyÃditi- na; bhojakÃd­«Âopagrahasya niyÃmakatvÃt / yaddhi mano yaccharÅraæ yÃnÅndriyÃïi yasyÃd­«ÂenÃk­«ÂÃni, tÃni tasyaiveti niyama÷ / taduktaæ prÃk- "pratyÃtmaniyamÃt bhukte'riti / etena parabuddhyÃdayo vyÃkhyÃtÃ÷ / [ku.3.313] tadevaæ yogyÃnupalabdhi÷ parÃtmÃdau nÃsti / taditarà tu na bÃdhiketi tavÃpi saæmatam / ata÷ kimadhik­tya pratibandi÷ / na hi ÓaÓaÓ­ÇgamayogyÃnupalabdhyà kaÓcinni«edhati / na ca prak­te yogyÃnupalabdhiæ kaÓcinmanyate / athÃyamÃÓaya÷- ayogyaÓaÓaÓ­ÇgÃdÃvanupalabdhirna bÃdhikà syÃt- iti / tata÷ kim / tatsiddhyediti cet- evamastu, yadi pramÃïamasti / paÓutvÃdikamiti cet- parasÃdhane pratibandistarhi; na tadbÃdhane / tatraiva bhavi«yatÅti cet- tat kiæ tatra pratibandireva dÆ«aïam, atha katha¤cittulyanyÃyatayà yogyà eva parÃtmabuddhyÃdaya÷ te ca bÃdhità evetyapah­tavi«ayatvam? na prathama÷ avyÃpte÷ / na hi paÓutvÃde÷ ÓaÓaÓ­ÇgasÃdhakatvena kÃryatvÃde÷ kart­mattvasÃdhakatvaæ pyÃptam, yena tasminnasati tat prati«iddhyeta / na dvitÅya÷; mitho 'nupalabhyamÃnatvasya vÃdiprativÃdisvÅkÃrÃt / tathÃpi paÓutvÃdau ko do«a iti cet- na jÅnÅmastÃvat; tadvicÃrÃvasare cintayi«yÃma÷ / [ku.3.314] syÃdetat- yatpramÃïagamyaæ hi yat, tadabhÃva eva tasyÃbhÃvamÃvedayati / yathà rÆpÃdiprati patterabhÃvaÓcak«urÃderabhÃvam / kÃyavÃgvyÃpÃraikapramÃïakaÓya parÃtmÃ; tadabhÃva eva tasyÃbhÃve pramÃïamaÇkurÃdi«u- tanna- tadekapramÃïakatvÃsiddhe÷ / anyathà su«upto 'pi na syÃt / ÓvÃsasantÃno 'pi tatra pramÃïamiti cenna- niruddhapavano 'pi na syÃt / kÃyasaæsthÃnaviÓe«o 'pi tatra pramÃïamiti cenna- vi«amÆrcchito 'pi na syÃt / ÓarÅro«mÃpi tatra pramÃïamiti cenna- jalÃvasiktavi«amÆ(siktamÆ)rcchito 'pi na syÃt / tasmÃt yadyat kÃryamupalabhyate, tattadanuguïaÓcetanastatra tatra siddhyati / na ca kÃryamÃtrasya kvacidvyÃv­ttiriti / na ca, tvadabhyupagatenaiva pramÃïena bhavitavyam, nÃnyeneti niyamo 'sti / [ku.3.315] na ca prameyasya pramÃïena vyÃpti÷ / sà hi kÃrtsnyena và syÃt, ekadeÓena và syÃt / na prathama÷; pratyak«ÃdyanyatamÃ(ma) sadbhÃve 'pi tatprameyÃvasthite÷ / na dvitÅya÷; puru«aniyamena sarvapramÃïavyÃv­ttÃvapi prameyÃvasthite÷ / aniyamena asiddhe÷; na hi sarvasya sarvadà sarvathÃtra pramÃïaæ nÃstÅti niÓcaya÷ Óakya iti / [ku.3.316] kathaæ tarhi cak«urÃderabhÃvo niÓcaya÷? vyÃpakÃnulabdhe÷ / (164)caramasÃmagrÅniveÓino hi kÃryameva vyÃpakam; tanniv­ttau tathÃbhÆtÃnyÃpi niv­tti÷ / (165)yogyatÃmÃtrasya kadÃcit kÃryam, (166)tanniv­ttau tathÃbhÆtasyÃpi niv­tti÷ / anyathà tatrÃpi (167)sandeha÷ / [ku.3.317] prak­te 'pi vyÃpakÃnupalabdhyà tatprati«edho 'stu-na, ÃÓrayÃsiddhatvÃt / na hÅÓvarastadj¤Ãnaæ và kvacit siddham / ÃbhÃsapratipannamiti cenna- tasyÃÓrayatvÃnupapatta÷; prati«edhyatvÃnupapatteÓca / vyÃvartyÃbhÃvavattaiva bhÃvikÅ hi viÓe«yatà / abhÃvavirahÃtmatvaæ vastuna÷ pratiyogità //2 // na caitadÃbhÃsapratipannasyÃstÅti kutastasya ni«edhÃdhikaraïatvaæ ni«edhyatà ce(ve)ti / [ku.3.318] kathaæ tarhi ÓaÓaÓ­Çgasya ni«edha÷? na katha¤cit / sa hyabhÃvapratyaya eva / na cÃyamapÃramÃrthikapratiyogika÷ paramÃrthÃbhÃvo nÃma, (168)tathÃpÃ(na cÃpÃ)ramÃrthikavi«ayaæ pramÃïaæ nÃmeti / api ca- du«ÂopalambhasÃmagrÅ ÓaÓaÓ­ÇgÃdiyogyatà / na tasyÃæ nopalambho 'sti nÃsti sÃnupalambhane //3 // ken.a ca ÓaÓaÓaÇgaæ prati«iddhyate, sarvathÃnupalabdhasya yogyatvÃsiddhe÷ / taditarasÃmagrÅsÃkalyaæ hi tat / nanÆktamÃbhÃsopalabdhaæ hi tat / ata evÃÓakyani«edhamityuktam / anupalambhakÃle ÃbhÃsopalambhasÃmagryÃ÷ abhÃvÃt; tatkÃle cÃnupalambhÃbhÃvÃditi / kastarhi ÓaÓaÓ­Çgaæ nÃstÅtyasyÃrtha÷? ÓaÓe 'dhikaraïe vi«ÃïÃbhÃvo 'stÅti / [ku.3.319] syÃdetat- yadyapÅÓvaro nÃvagata÷; yadyapi ca nÃbhÃsasiddhena pramÃïavyavahÃra÷ ÓakyasampÃdana÷, tathÃpi, Ãtmana÷ siddhÃ÷, te«Ãæ sÃrvaj¤yaæ ni«iddhyate, k«ityÃdikart­tvaæ ceti / tathà hi- maditare na sarvaj¤Ã÷ cenatvÃdahamiva / na ca te k«ityÃdikartÃra÷ puru«atvÃdahamiva / evaæ vastutvÃderapi- iti / tadetadapi prÃgeva parih­tam / tathà hi-[ku.3.320] i«Âasiddhi÷ prasiddheÓe hetvasiddhiragocare / nÃnyà sÃmÃnyata÷ siddhirjÃtÃvapi tathaiva sà //4 // pramÃïa(ïena)pratÅtÃnÃæ cetanÃnÃæ pak«Åkaraïe siddhasÃdhanam / tato 'nye«Ã(169)masiddhau hetorÃÓrayÃsiddhatvam / ÃtmatvamÃtreïa so 'pi siddha iti cet- ko 'syÃrtha÷? kimÃtmatvenopalak«ità saiva vastugatyà sarvaj¤aviÓvakart­vyakti÷, atha tadanyÃ, ÃtmamÃtraæ ÃtmatvamÃtra(170)meva và pak«a÷; sarvatra pÆrvado«Ãnativ­tte÷ (tti÷?) athÃyamÃÓaya÷- Ãtmatvaæ na sarvaj¤asarvakart­vyaktisamavetaæ jÃtitvÃt gotvavat- iti- tadasat- ni«edhyÃsiddherni«edhasyÃÓakyatvÃt / tathà cÃprasiddhaviÓe«aïa÷ pak«a ityÃÓrayÃsiddhiriti sa eva do«a÷ / tvadupagatÃgamalokaprasiddhasyaiveÓvarasyÃsarvaj¤atvamakart­tvaæ ca sÃdhyata iti cenna- ÃgamÃde÷ pramÃïatve bÃdhanÃdani«edhanam / ÃbhÃsatve tu saiva syÃdÃÓrayÃsiddhiruddhatà (171) //5 // nigadavyÃkhyÃtametat (172) / [ku.3.321] cÃrvÃkastvÃha- kiæ (173)yogyatÃviÓe«Ã(«aïÃ)graheïa / yannopalabhyate, tannÃsti / viparÅtamasti / na ceÓvarÃdayastathÃ, tato na santÅtyetadeva jyÃya÷ / evamanumÃnÃdivilopa iti cet- nedamani«Âam / tathà ca lokavyavahÃroccheda iti cenna- sambhÃvanÃmÃtreïa tatsiddhe÷ / saævÃdena ca prÃmÃïyÃbhimÃnÃt- iti- atrocyate-[ku.3.322] d­«Âyad­«Âyo÷ kva sandeho bhÃvÃbhÃvaviniÓcayÃt / ad­«ÂibÃdhite hetau pratyak«amapi durlabham //6 // sambhÃvanà hi sandeha eva / tasmÃcca vyavahÃrastasmin sati syÃt / sa eva tu kuta÷? darÓanadaÓÃyÃæ bhÃvaniÓcayÃt; adarÓanadaÓÃyÃmabhÃvÃvadhÃraïÃt / tathà ca g­hÃdbahirga(nnirga)taÓcÃrvÃko varÃko na nivartate; pratyuta putradÃradhanÃdyabhÃvÃvadhÃraïÃt sorastìaæ Óokavikalo (174)vikroÓet / smaraïÃnubhavÃnnaivamiti cenna- pratiyogismaraïa evÃbhÃvaparicchedÃt / parÃv­tto 'pi kathaæ punarÃsÃdayi«yati? sattvÃditi cet- anupalambhakÃle 'pi tarhi santÅti na tÃvanmÃtreïÃbhÃvÃvadhÃraïam / tadaivotpannà iti cenna- anupalambhena hetÆnÃæ bÃdhÃt / abÃdhe và sa eva do«a÷ / [ku.3.323] ata eva pratyak«amapi na syÃt; taddhetÆnÃæ cak«urÃdÅnÃmanupalambhabÃdhitatvÃt / upalabhyanta eva; golakÃdi(175)rÆpatvÃtte«Ãmiti cenna- tadupalabdhe÷ pÆrvaæ te«ÃmanupalambhÃt / na ca yaugapadyaniyama÷; kÃryakÃraïabhÃvÃditi / [ku.3.324] etena- na paramÃïava÷ santi; anupalabdhe÷ / na te nityà niravayavà vÃ, pÃrthivatvÃt ghaÂÃdivat / na pÃthasÅyaparamÃïurÆpÃdayo nityÃ÷ rÆpÃditvÃt d­ÓyamÃnarÆpÃdivat / na rÆpatvapÃrthivatvÃdi nityÃkÃryÃtÅndriyasamavÃyi jÃtitvÃt Ó­Çgatvavat / nendriyÃïi santi, yogyÃnupalabdhe÷ / ayogyÃni ca ÓaÓaÓ­ÇgapratibandinirasanÅyÃnÅti (176)evaæ svargÃpÆrvadevatÃnirÃkaraïaæ nÃstikÃnÃæ nisanÅyam / mÅmÃæsakaÓca to«ayitavyo bhÅ«ayitavyaÓceti / [ku.3.325] yadyevamanupalambhenÃd­Óyaprati«edho ne«yate, anupalabhyopÃdhiprati«edho 'pi nai«Âavya÷ / tathà ca kathaæ tathÃbhÆtÃrthasiddhirapi; anumÃnabÅjapratibandhÃsiddhe÷ / tadabhÃve ÓabdÃderapyabhÃva÷; prÃmÃïyÃsiddhe÷ / seyamubhayata÷ pÃÓà rajju÷ (177) / [ku.3.326] atra kaÓcidÃha- mà bhÆdupÃdhividhÆnanam, catu÷pa¤carÆpasampattimÃtreïaiva pratibandhanirvÃhÃt / tasyÃÓya sapak«Ãsapak«adarÓanÃdarÓanamÃtrapramÃïakatvÃt / yatra tu tadbhaÇga÷, tatra pramÃïabhaÇgo 'pyÃvaÓyaka÷ / na hyasti sambhavo darÓanÃdarÓanayoraviplave (178)heturÆpaviplavaiti / [ku.3.327] aprayojako 'pi tarhi hetu÷ syÃditi cet- bhÆyodarÓanÃviplave ko 'yamaprayojako nÃma? na tÃvat sÃdhyaæ pratyakÃryamakÃraïaæ vÃ; sÃmÃnyato d­«ÂÃnumÃnasvÅkÃrÃt / nÃpi sÃmagryÃæ kÃraïaikadeÓa÷; pÆrvavadabhyupagamÃt / nÃpi vyabhicÃrÅ; tadanupalambhÃt / vyabhicÃropalambhe và sa eva do«a÷ / na ca ÓaÇkitavyabhicÃra÷; nirbÅjaÓaÇkÃyÃ÷ sarvatra sulabhatvÃt / nÃpi vyÃpyÃntarasahav­tti÷; ekatrÃpi sÃdhye 'nekasÃdhanopagamÃt / nÃpyalpavi«aya÷; dhÆmÃdestathÃbhÃve 'pi (thÃbhÆtasyÃpi) hetutvÃt / nanu dhÆmo (mo 'pi) vahnimÃtre 'prayojaka eva, tanniv­ttÃvapi tadaniv­tte÷ / Ãrdrendhanavatvaæ vahniviÓe«aæ prati tu prayojaka÷; tanniv­ttau tasyaiva niv­tteriti- etadapyayuktam- sÃmÃnyaprayojakatÃyÃæ viÓe«asÃdhakatvÃyogÃt; tadasiddhau tasyÃsiddhiniyamÃt; siddhau và sÃmÃnyaviÓe«abhÃvÃnupapatte÷ / nÃpi kÊptasÃmarthye 'nyasmin kalpanÅyasÃmarthyÃprayojaka÷; nÃÓe kÃryatvasÃvayavatvayorapi hetubhÃvÃditi / [ku.3.328] tadetadapeÓalam- kathaæ hi viÓe«ÃbhÃvÃt kaÓcidvyabhicarati kaÓcicca neti Ókayamavagantum / tato nirïÃyakÃbhÃve sati sÃhityadarÓanameva ÓaÇkÃbÅjamiti kvÃsau nirbÅjà / evaæ sati atiprasaktirapi cÃrvÃkanandinÅ (179)nopÃlambhÃya / [ku.3.329] svabhÃvÃdeva kaÓcit ki¤cidvyabhicarati, kaÓcicca neti svabhÃva eva viÓe«a iti cet- kena cihnena punarasau nirïeya iti nipuïena bhÃvanÅyam; bhÆyodarÓanasya ÓataÓa÷ prav­ttasyÃpi bhaÇgadarÓanÃt / yatra bhaÇgo na d­Óyate (180)tat tatheti cet- ÃpÃtato na d­Óyate iti sarvatra kÃlakrameïÃpi na drak«yata iti ko niyanteti / [ku.3.330] tasmÃdupÃdhitadvirahÃveva vyabhicÃrÃvyabhicÃranivandhanam / tadavadhÃraïaæ cÃÓakyamiti / nanu ya÷ sarvai÷ pramÃïai÷ sarvadÃsmadÃdibhiryadvattayà nopalabhyate, nÃsau tadvÃn; yathà baka÷ Óyamikayà / nopalabhyate ca vahnau dhÆma upÃdhimattayÃ- iti Ókyamiti cenna- asyÃpyanumÃnatayà tadapek«ÃyÃmanavasthÃnÃt / (181)sarvÃd­«ÂeÓca sandehÃt; svÃd­«ÂervyabhicÃrÃta÷; sarvadetyasiddhe÷ / [ku.3.331] tÃdÃtmyatadutpattibhyÃæ niyama ityanye / tatra tÃdÃtmyaæ vipak«e bÃdhakÃt bhavati / tadutpattiÓca paurvÃparyeïa pratyak«ÃnupalambhÃbhyÃm / (182)na hyevaæ sati ÓaÇkÃpiÓÃcÅ avakÃÓamÃsÃdayati; ÃÓaÇkyamÃnakÃraïabhÃvasyÃpi piÓÃcÃderetallak«aïÃvirodhenaiva tattvanirvÃhÃditi- (183) naivamapi; ubhayagÃmino 'vyabhicÃranibandhanasyaikasyÃvivecanÃt; pratyekaæ cÃvyÃpakatvÃt / kutaÓca kÃryÃtmÃnau kÃraïamÃtmÃnaæ ca na vyabhicÃrata iti / [ku.3.332] atrocyate- ÓaÇkà cedanumÃstyeva na cecchaÇkà tatastarÃm / vyÃghÃtÃvadhirÃÓaÇkà tarka÷ ÓaÇkÃvadhirmata÷ //7 // [ku.3.333] kÃlÃntare kadÃcidvyabhicari«yatÅti kÃlaæ bhÃvinamÃkalayya ÓaÇkyeta / tadÃkalanaæ ca nÃnumÃnamavadhÅrya kasyacit / mÆhÆrtayÃmÃhorÃtrapak«amÃsartvayanasaævatsarÃdayo hi bhÃvino bhavanmuhÆrtÃdyanumeyà eva, anavagate«u smaraïasyÃpyanÃÓaÇkanÅyatvÃt / anÃkalane và kamÃÓritya vyabhicÃra÷ ÓaÇkyeta (raÓaÇketi) / tathà ca sutarÃmanumÃnasvÅkÃra÷ / evaæ ca deÓÃntare 'pi vaktavyam / [ku.3.334] svÅk­tamanumÃnam / suh­dbhÃvena p­cchÃma÷- kathamÃÓaÇkà nivartanÅyeti cet- na- yÃvadÃÓaÇkaæ tarkaprav­tte÷ / [ku.3.335] tena hi vartamÃnenopÃdhikoÂau tadÃyattavyabhicÃrakoÂau vÃni«Âamupanayatà icchÃvicchidyate / vicchannavipak«ecchaÓca pramÃtà bhÆyodarÓanopalabdhasÃhacaryaæ liÇgagamanÃkulo 'dhiti«Âhati; adhi«ÂhitÃcca karaïÃt kriyÃparini«pattiriti kimanupapannam / [ku.3.336] nanu tarko 'pyavinÃbhÃvamapek«ya pravartate / tato 'navasthayà bhavitavyam- na- ÓaÇkÃyà vyÃghÃtÃvadhitvÃt / tadeva hyÃÓaÇkyate, yasminnÃÓaÇkyamÃne svakriyÃvyÃghÃtÃdayo do«Ã nÃvatarantÅti lokamaryÃdà / na hi hetuphalabhÃvo na bhavi«yatÅti ÓaÇkitumapi Óakyate / tathà sati ÓaÇkaiva na syÃt, sarvaæ mithyà bhavi«yatÅtyÃdivat / [ku.3.337] athÃvyatÅndriyopÃdhini«edhe kiæ pramÃïami(dha÷ kiæpramÃïaka i)tyucyatÃmiti cet- na vai kaÓcidatÅndriyopÃdhi÷ pramÃïasiddho 'sti, yasyÃbhÃve pramÃïamanve«aïÅyam / kevalaæ sÃhacarye nibandhanÃntaramÃtraæ ÓaÇkyate / tata÷ ÓaÇkaiva phalata÷ svarÆpataÓca nivartanÅyà / tatra phalamasyÃ÷ vipak«asyÃpi jij¤Ãsà tarkÃdÃhanya nivartate; tato 'numÃnaprav­ttau ÓaÇkÃsvarÆpamapÅti sarvaæ sustham / [ku.3.338] na caitadanÃgamam, nyÃyÃÇgatayà tarkaæ vyutpÃdayata÷ sÆtrakÃrasyÃbhimatatvÃt / anyathà tad vyutpÃdanavaiyarthyÃt / [ku.3.339] tadayaæ saÇk«epa÷- yatrÃnukÆlatarko nÃsti so 'prayojaka÷ / sa ca dvividha÷ ÓaÇkitopÃdhirniÓcatopÃdhiÓca; yatredamucyate- "yÃvaccÃvyatirekitvaæ ÓatÃæÓenÃpi ÓaÇkyate / vipak«asya kutastÃvat hetorgamanikÃbalam // '[ku.3.340] tatropÃdhistu- sÃdhanÃvyÃpakatve sati sÃdhyavyÃpaka÷ / taddharmabhÆtà hi vyÃptirjapÃkusumaraktateva sphaÂike, sÃdhanÃbhimate cakÃstÅtyupÃdhirasÃvucyata iti / tadidamÃhu÷- "anye paraprayuktÃnÃæ vyÃptÅnÃmupajÅvakÃ÷ / taird­«Âairapi naive«Âà vyapakÃæÓÃvadhÃraïà // " (mÅ.Ólo.vÃ.14.1-5.) iti / [ku.3.341] tadanena vipak«adaï¬abhÆtena tarkeïa sanÃthe bhÆyodarÓane, kÃryaæ và kÃraïaæ và tato 'nyadvÃ, samavÃyi và saæyogi vÃnyathà và bhÃvo vÃbhÃvo vÃ, saviÓe«aïaæ và nirviÓe«aïaæ và liÇgamiti ni÷ÓaÇkamavadhÃraïÅyam; anyathà tadÃbhÃsa iti rahasyam / [ku.3.342] tÃdÃtmyatadutpattyorapyetadeva bÅjam / yadi hi kÃ(yadi kÃr)yÃtmÃnau kÃraïamÃtmÃnaæ cÃtipatetÃm, tadà tayostattvaæ vyÃhanyeta / ata eva sÃmagrÅniveÓinaÓcaramakÃraïÃdapi kÃryamanumimate (184)saugatà api / tasmÃdvipak«abÃdhakameva pratibandhalak«aïam / [ku.3.343] tathà hi- ÓÃkÃdyÃhÃrapariïativirahiïi mitrÃtanaye, na ki¤cidani«Âamiti nÃsau tasya vyÃpikÃ; vyÃpikà tu ÓyÃmikÃyÃ÷, kÃraïatvÃvadhÃraïÃt / kÃraïaæ ca tat tasya; tadatipatya bhavati ceti vyÃhatam / evamanyatrÃpyÆhanÅyamiti / [ku.3.344] kva punaraprayojako 'ntarbhavati? na kvacidityeke / yathà hi siddhasÃdhanam- na bÃdhitavi«ayam, vi«ayÃpahÃrÃbhÃvÃt; nÃpi nirïaye sati pak«atvÃtipÃtÃdapak«adharma÷, kÃlÃtÅtavilopaprasaÇgÃt; na cÃnaikÃntikÃdi÷, vyabhicÃrÃdyabhÃvÃt- tathÃyamapi / sÆtraæ tÆpalak«aïaparamiti- tadasat- vibhÃgasya nyÆnÃdhikasaÇkhyÃvyavacchedaphalatvÃt / [ku.3.345] kva tarhi dvayorantarniveÓa÷? asiddhe eva / tathà hi- vyÃptasya hi pak«adharmatÃpratÅti÷ siddhi÷ / tadabhÃvo 'siddhi / iyaæ ca vyÃptipak«adharmatÃ(185)svarÆpÃïÃmanyatamÃpratÅtyà bhavantÅ yathÃsaÇkhyamanyathÃsiddhirÃÓrayÃsiddhi÷ svarÆpÃsiddhirityÃkhyÃyate / madhyamÃpyÃÓrayasvarÆpÃpratÅtyà tadviÓe«aïapak«atvÃpratÅtyà veti dvayÅ / tatra, caramÃsiddhasÃdhanamiti vyapadiÓyate; vyÃptisthitau pak«atvasyÃhatya vighaÂanÃt / na tvevaæ bÃdhe; vyÃptereva prathamaæ vighaÂanÃditi viÓe«a÷ / [ku.3.346] yattvaprayojaka÷ sandigdhÃnaikÃntika ityanaikÃntike 'ntarbhÃvyate- tadasat- vyÃptyasiddhyà hi nimittena vyabhicÃra÷ ÓaÇkanÅyo 'nyathà và / prathame asiddhireva dÆ«aïam; upajÅvyatvÃt; nÃnaikÃntikam; upajÅvakatvÃt / (186)anyathÃÓaÇkÃtvadÆ«aïameva; nirïÅte tadanavakÃÓÃditi // t­tÅyastabake ÅÓvarasyopamÃnÃbÃdhyatvanirÆpaïam // [ku.3.347] upamÃnaæ tu bÃdhakamanÃÓaÇkanÅyameva, vi«ayÃnatirekÃditi kecit tathÃhi- na tÃvadasya vi«aya÷ sÃd­ÓyavyapadeÓyaæ padÃrthÃntarameva sambhÃvanÅyam; parasparavirodhe hi na prakÃrÃntarasthiti÷ / naikatÃpi viruddhÃnÃmuktimÃtravirodhata÷ //8 // na hi bhÃvÃbhÃvÃbhyÃmanya÷ prakÃra÷sambhÃvanÅya÷, parasparavidhini«edharÆpatvÃt / na bhÃva iti hi ni«edhamÃtreïaivÃbhÃvavidhi÷ / tatastaæ vihÃya kathaæ svavacanenaiva puna÷sah­dayo ni«edhet, nÃbhÃva iti / evaæ nÃbhÃva iti hi ni«edha eva bhÃvavidhi÷ / tatastaæ vihÃya svavÃcaivÃnunmatta÷ kathaæ punarni«edhet na bhÃva iti / ata evambhÆtÃnÃmekatÃpyaÓakyapratipatti÷, prati«edhavidhyorekatrÃ(tvÃ)sambhavÃt / tasmÃdbhÃvÃbhÃvÃveva tattvam / [ku.3.348] bhÃvattve 'pi guïavannirguïaæ veti dvayameva (vetyetadapi) pÆrvavat / pÆrvaæ dravyameva / uttara¤cÃÓritamanÃÓritaæ veti dvayameva pÆrvavat / tatrottaraæ samavÃya eva, anavasthÃbhayÃt / ÃÓritaæ tu sÃmÃnyavanni÷sÃmÃnya¤ceti pÆrvavaddvayameva / tatra prathamamapi spando 'spanda iti dvayameva / etacca yathÃsaÇkhyaæ karma guïa iti vyapadiÓyate / ni÷sÃmÃnyaæ nirguïamÃÓritaæ tu ekÃÓritamanekÃÓritaæ veti prÃgiva dvayameva / etadapi yathÃsaÇkhyaæ viÓe«a÷sÃmÃnya¤cetyabhidhÅyate / tat (187) etatsÃd­ÓyametÃsvekÃæ vidhÃmÃsÃdayat nÃtiricyate / anÃsÃdayannapadÃrthÅbhÆya sthÃtumutsahate / etena (188) ÓaktisaÇkhyÃdayo vyÃkhyÃtÃ÷ / tato 'bhÃvena saha saptaiva padÃrthà iti niyama÷ / ato nopamÃnavi«ayor'thÃntaramiti / [ku.3.349] syÃdetat- bhavatu sÃmÃnyameva sÃd­Óyam, tadeva tasya vi«aya÷syÃt / tatsa(gosa)d­Óo 'yamiti hi pratyayo nendriyajanya÷, tadÃpÃtamÃtreïÃnutpatteriti cet- na- pÆrvapiï¬ÃnusandhÃnarÆpasahakÃrivaidhuryeïÃnutpatte÷ (ïa prÃgajananÃt so 'yamiti pratyabhij¤Ãnavaditi / [ku.3.350] nanvetatsad­Óa÷sa iti nendriyajanyam, tena tasyÃsambandhÃt / nacedaæ smaraïam, tatpiï¬Ãnubhave 'pi viÓi«ÂasyÃnanubhavÃt / nacaitadapi, ayaæ sa iti viparÅtapratyabhij¤ÃnavadupapÃdanÅyam; tattedantopasthÃpanakramaviparyaye 'pi viÓe«yasyendriyeïa sannikar«ÃvirodhÃt; tasya sannihitavartamÃnagocaratvÃt / prak­te tu tadabhÃvÃt / tasmÃt tatpiï¬asmaraïasahÃyametatpiï¬avartisÃd­Óyaj¤Ãnameva tathÃvidhaæ j¤ÃnamutpÃdayadupamÃnaæ pramÃïamiti / [ku.3.351] etadapi nÃsti- sÃdharmyamiva vaidharmyaæ mÃnamevaæ prasajyate / arthÃpattirasau vyaktamiti cet prak­taæ na kim //9 // yad.à hi etadvisad­Óo 'sau iti pratyeti, tatrÃpi tulyametat / na hi tat pratyak«am, asannik­«Âavi«ayatvÃt / na smaraïam, viÓi«ÂasyÃnanubhavÃt / nopamÃnam asÃd­Óyavi«ayatvÃt / nanu- etaddharmÃbhÃvaviÓi«Âatvameva tasya vaidharmyam, taccÃbhÃvagamyameve«yate / na ca prak­te 'pi tathÃstu, sÃd­Óyasya bhÃvarÆpatvÃditi cet- na- ito vyÃv­ttadharmaviÓi«ÂatÃyà api vaidharmyarÆpatvÃt; tasya ca bhÃvarÆpatvÃt / syÃdetat- taddharmà iha na santÅtyavagate, arthÃdÃpadyate- ihÃvidyamÃnÃstatra santÅti / na hi tadvidharmatvametasyopapadyate, yadyetadvidharmÃsau na bhavati iti cet- evaæ tarhi prak­tamapyarthÃpattireva / na hi tatsÃd­ÓyaviÓi«Âatvametasya pratyak«asiddhamapi tasyaitatsÃd­ÓyaviÓi«Âatvaæ vinopapadyate / [ku.3.352] etena d­«ÂÃ(189)sannik­«Âapratyabhij¤Ãnaæ vyÃkhyÃtam / tatrÃpi taddharmaÓÃlitvaæ tasya smaraïÃbhivyaktamanupapadyamÃnaæ tadidantÃspadasyaikatÃæ vyavasthÃpayati / tasmÃnnopamÃnamadhikamiti / [ku.3.353] evaæ prÃpte 'bhidhÅyate- sambandhasya pariccheda÷ (190)(daæ?) sa¤j¤ÃyÃ÷sa¤j¤inà saha / pratyak«ÃderasÃdhyatvÃdupamÃnaphalaæ vidu÷ //10 // yath.à gaustathà gavaya÷ iti ÓrutÃtideÓavÃkyasya, gosad­Óaæ piï¬amanubhavata÷, smarataÓca vÃkyÃrthaæ ayamasau gavayaÓabdavÃcya iti bhavati mati÷ / seyaæ na tÃvat vÃkyamÃtraphalam, anupalabdhapiï¬asyÃpi prasaÇgÃt / nÃpi pratyak«aphalam, aÓrutavÃkyasyÃpi prasaÇgÃt / nÃpi samÃhÃraphalam, vÃkyapratyak«ayorbhinnakÃlatvÃt / vÃkyatadarthayo÷ sm­tidvÃropanÅtÃvapi gavayapiï¬asambaddhenÃpÅndriyeïa tadgatasÃd­ÓyÃnupalambhe samayaparicchedÃsiddhe÷ / phalasamÃhÃre tu tadantarbhÃve anumÃnÃderapi pratyak«atvaprasaÇga÷ / tat kiæ tatphalasya tatpramÃïabahirbhÃva eva? antarbhÃve và kiyatÅ sÅmÃ?- tattadasÃdhÃraïendriyÃdisÃhityam / asti tarhi sÃd­ÓyÃdij¤ÃnakÃlevi«phÃritasya cak«u«o vyÃpÃra÷- na- upalabdhagosÃd­ÓyaviÓi«Âagavayapiï¬asya vÃkyatadarthasm­timata÷ kÃlÃntare 'pyanusandhÃnabalÃt samayaparicchedopapatte÷ / [ku.3.354] nanu ca vÃkyÃdevÃnena samaya÷ paricchinna÷, gosad­Óasya gavayaÓabda÷sa¤j¤eti / kevalamidÃnÅæ pratyabhijÃnÃti ayamasÃviti / prayogÃdva'numita÷, yo yatrÃsati v­ttyantare v­ddhai÷ prayujyate, sa tasya vÃcaka÷, yathà goÓabda eva go÷, prayujyate cÃyaæ gosad­Óe iti kimupamÃneneti- na- sÃd­ÓyasyÃnimittatvÃnnimittasyÃpratÅtita÷ / samayo durg­ha÷ pÆrvaæ ÓabdenÃnumayÃpi và //11 // na hi gavayaÓabdasya sÃd­Óyaæ prav­ttinimittam, apratÅtagÆnÃmavyavahÃraprasaÇgÃt / nacobhayamapi nimittam, svayaæpratÅtasamayasaÇkrÃntaye 'tideÓavÃkyaprayogÃnupapatte÷ / gavayattve hyayaæ vyutpanno v­ddhavyavahÃrÃt, na sÃd­Óye / kathametannirdhÃraïÅyamiti cet- vastugatistÃvadiyam, tadÃpÃtata÷sandehe 'pi na phalasiddhi÷, gandhavattvamiva p­thivÅtvasya, gosÃd­Óyaæ gavayaÓabdaprav­ttinimittasyopalak«aïam, idameva và nimittamityanirdhÃraïÃt / [ku.3.355] syÃdetat- pÆrvaæ nimittÃnupalabdherna phalasiddhi÷, idÃnÅntu tasminnupalabdhe tadeva vÃkyaæ sm­tisamÃrƬhaæ phali«yati, adhyayanasamayag­hÅta iva vedarÃÓiraÇgopÃÇgaparyavadÃtasya kÃlÃntare / na ca vÃcyam, vÃkyena (191) svÃrthasya prÃgeva bodhitatvÃt prÃgevaparyavasitamiti- gosÃd­Óyasyopalak«aïanimittatvayoranyataratra tÃtparye sandehÃt / idÃnÅntu gavayatve 'vagate tarkapuraskÃrÃtsÃd­Óyasyopalak«aïatÃyÃæ vyavasthitÃyÃm, gaÇgÃyÃæ gho«a itivadanvayapratipattiriti cet- na- ÓrutÃnvayÃdanÃkÃÇk«aæ na vÃkyaæ hyanyadicchati / padÃrthÃnvayavaidhuryÃttadÃk«iptena saÇgati÷ //12 // gosad­Ó.o gavayaÓabdavÃcya iti sÃmÃnÃdhikaraïyamÃtreïÃnvayopapattau viÓe«asandehe 'pi vÃkyasya paryavasitatvena mÃnÃntaropanÅtÃnapek«aïÃt, taktÃraktasandehe 'pi ghaÂo bhavatÅti vÃkyavat / anyathà vÃkyabhedado«Ãt / na ca gaÇgÃyÃæ gho«a itivat padÃrthà evÃnvayÃyogyÃ÷, yena pramÃïÃntaropanÅtenÃnvaya÷syÃt / atha (192)pratÅtavÃkyÃrthabalÃyÃto 'pyartho yadi vÃkyasyaiva, divÃbhojanani«edhavÃkyasyÃpi rÃtribhojanamartha÷syÃt / tasmÃdyathà gavayaÓabda÷ kasyacidvÃcaka÷ Ói«ÂaprayogÃditi sÃmÃnyato niÓcite 'pi, viÓe«e mÃnÃntarÃpek«Ã, tathà gosad­Óasya gavayaÓabdo vÃcaka iti vÃkyÃnniÓcitepi sÃmÃnye, viÓe«avÃcakatve 'sya mÃnÃntaramanusaraïÅyamiti / [ku.3.356] astvanumÃnam / tathÃhi- gavayaÓabdo gavayasya vÃcaka÷ asati v­ttyantare 'bhiyuktaistatra prayujyamÃnatvat,gavi goÓabdavaditi cet- na- asiddhe÷ / na hyasati v­ttyantare tadvi«ayatayà prayoga÷saÇgatimavij¤Ãya j¤Ãtuæ Óakyate / sÃmÃnÃdhikaraïyÃditi cenna- piï¬amÃtre siddhasÃdhanÃt, nimitte cÃsiddhe÷, sÃd­ÓyasyÃnimittatvÃdityuktam / [ku.3.357] nanu vyÃptiparamidaæ vÃkyaæ syÃt, yo gosad­Óa÷ sa gavayapadÃrtha iti / tathÃca vÃkyÃdavagatapratibandho 'numinuyÃt- ayamasau gavayo gosad­ÓatvÃditideÓavÃkyÃvagatapiï¬avaditi- na- viparyayÃt / na hi gosad­Óaæ buddhÃvÃropyÃnena p­«Âa÷, sa kiæ ÓabdavÃcya iti / kintu sÃmÃnyato gavayapadÃrthamavagamya sa kÅd­giti / tathÃca yadyogaprÃthamyÃbhyÃæ tasyaiva vyÃpyatvam / tata÷ kiæ tena, prak­tÃnupayogÃt / [ku.3.358] atha (193)kiælak«aïako 'sÃviti praÓnÃrtha÷ / tadà vyatirekiparaæ (194)syÃt, lak«aïasya tathÃbhavÃt / tathÃca gosad­Óo gavaya ityasyÃrtha÷- yo gavaya iti na vyavahriyate nÃsau gosad­Óa iti / eva¤ca prayoktavyam- ayamasau gavaya iti vyavahartavya÷ gosad­ÓatvÃt, yastu na tathÃ, gosad­Óa÷ yathà hastÅ / na ca hastyÃdÅnÃæ vipak«atve pramÃïamasti, sarvÃprayogasya duravadhÃra(ïa)tvÃt; katipayÃvyavahÃrasya cÃnaikÃntikatvÃt / [ku.3.359] nanu liÇgamÃtre praÓno bhavi«yati, kÅd­k kiæ liÇgamiti- na- na hyanena liÇgamavij¤Ãya gavayaÓabdasya vÃcakatvaæ kasyacidvÃcyatvaæ vÃvagatam, yena tadarthaæ praÓna÷syÃt / prav­ttinimittaviÓe«aliÇge praÓna÷, yena nimittena gavayaÓabda÷ pravartate tasya kiæ liÇgamiti cenna- na hi tadavaÓyamanumeyamevetyanena niÓcitam, yata idaæ syÃt / j¤ÃnopÃyamÃtrapraÓne tadviÓe«eïottaramiti cenna- aviÓe«Ãdindriyasannikar«amapyuttarayet; paryÃyÃntaraæ và / yathÃ- gavayamahaæ kathaæ jÃnÅyÃmiti praÓne, vanaæ gato drak«yasÅti; yathà vÃ- ka÷ pika ityatra, kokila iti / tasmÃnnimittabhedapraÓna evÃyam, gavayo gavayapadavÃcya÷ kÅd­k kena nimitteneti yuktamutpaÓyÃma÷ / tasya ca nimittaviÓe«asya sÃk«ÃdupadarÓayitumaÓkyatvÃt p­«Âastadulak«aïaæ ki¤cidÃca«Âe / taccopamÃnasÃmagrÅsamutthÃpanameva / tasya ca pramÃïasya satastarka÷sahÃyatÃmÃpadyate- "sÃd­Óyasyaiva nimittatÃyÃæ kalpanÃgauravam, nimittÃntarakalpane ca kÊptakalpyavirodha" iti tadeva nimittamavagacchatÅti / [ku.3.360] lak«aïantvasya anavagatasaÇgatisa¤j¤ÃsamabhivyÃh­tavÃkyÃrthasya sa¤j¤inyanusandhÃnamupamÃnam / vÃkyÃrthaÓca kvacit sÃdharmyaæ kvacidvaidharmyam / ato nÃvyÃpakam / tasmÃnniyatavi«ayatvÃdeva na tena bÃdha÷, na tvanatirekÃditi sthiti÷ / ku.3.[361ÂaÓabdo 'pi na bÃdhakamanumÃnÃnatirekÃditi vaiÓe«ikÃdaya÷ / tathà hi- yadyapi ete padÃrthà mitha÷ saæsargavanta÷ vÃkyatvÃditi vyadhikaraïam; padÃrthatvÃditi cÃnaikÃntikam; padai÷smÃritatvÃdityapi tathà / yadyapi caitÃni padÃni smÃritÃrthasaæsargavanti tatsmÃrakatvÃdityÃdau sÃdhyÃbhÃva÷ / na hyatra matvartha÷ saæyoga÷ samavÃyastÃdÃtmyaæ viÓe«aïaviÓe«yabhÃvo và sambhavati / j¤Ãpyaj¤ÃpakabhÃvastu svÃtantryeïa anumÃnÃntarbhÃvavÃdibhirne«yate / na ca liÇgatayà j¤Ãpakatvaæ yat liÇgasya (195) vi«ayastadeva tasya, parasparÃÓrayaprasaÇgÃt / tadupalambhe hi vyÃptisiddhistatsiddhau ca tadanumÃnamiti / tathÃpi- ÃkÃÇk«Ãdimadbhi÷ padai÷ smÃritatvÃt gÃmabhyÃjeti padÃrthavaditi syÃt / na ca viÓe«Ãsiddhirde«a÷, saæsargasya saæs­jyamÃnaviÓe«Ãdeva viÓi«ÂatvÃt / yadvà etÃni padÃni smÃritÃrthasaæsargaj¤ÃnapÆrvakÃïi ÃkÃÇk«Ãdimattve sati tatsmÃrakatvÃt gÃmabhyÃjeti padavat / na caivamarthÃsiddhi÷, j¤ÃnÃvacchedakatayaiva tatsiddhe÷ / tasya ca saæs­jyamÃnopahitasyaivÃvacchedakatvÃnna viÓe«Ãpratilambha iti / [ku.3.362] atrocyate- anekÃnta÷ paricchede sambhave ca na niÓcaya÷ / ÃkÃÇk«Ã sattayà heturyogyÃsattirabandhanà //13 // et.e padÃrthÃmitha÷sarÇgavanta iti saæs­«Âà eveti niyamo và sÃdhya÷ sambhÃvitasaæsargà iti và / [ku.3.363] na prathama÷, anÃptoktapadakadambasmÃritairanekÃntÃt / Ãptoktyà viÓe«aïÅyamiti cenna- vÃkyÃrthapratÅte÷ prÃk tadasiddhe÷ / na hyavipralambhakatvamÃtramihÃptaÓabdena vivak«itam, tadukterapi padÃrthasaæsargavyabhicÃrÃt / apitu tadanubhavaprÃmÃïyamapi / na caitacchakyam (196)asarvaj¤e sarvadà sarvavi«aye satyaj¤ÃnavÃnayamiti niÓcetum, bhrÃnte÷ puru«adharmatvÃt / yatra (197)kvacidÃptatvamanÃptasyÃpyastÅti na tenopayoga÷ / tato 'sminnarthe 'yamabhrÃnta iti kenacidupÃyena grÃhyam / nacaitat saæsargaviÓe«amapratÅtya Óakyam; buddherarthaæbhedamantareïa nirÆpayitumaÓakyatvÃt / padÃrthamÃtre cÃbhrÃntatvasiddhau na ki¤cit; anÃptasÃdhÃraïyÃt / ete«Ãæ saæsarge 'yamabhrÃnta iti Óakyamiti cenna- ete«Ãæ saæsarge ityasyà eva buddherasiddhe÷ / ananubhÆtacare smaraïÃyogÃt, tadanubhavasya liÇgÃdhÅnatayà tasya ca viÓe«aïÃsiddhatvenÃnupapatteriti / [ku.3.364Âa nÃpi dvitÅya÷, yogyatÃmÃtrasiddhÃvapi saæsargÃniÓcayÃt, vÃkyasya ca tadekaphalatvÃt / yogyatÃmÃtrasya prÃgeva siddhe÷ / anyathà tadasiddhÃvÃsannasÃkÃÇk«apadasmÃritatvÃdityeva hetu÷syÃt / tathÃcÃgninà si¤cedityÃdinà smÃritairanaikÃnta÷; tathÃvidhÃnÃæ sarvathà saæsargÃyogyatvÃditi / [ku.3.365] evaæ dvitÅye 'pi prayoge heturÃkÃÇk«Ãdimattve satÅti / tatra keyamÃkÃÇk«Ã nÃma? na tÃvadviÓe«aïaviÓe«yabhÃva÷, tasya saæsargar(gaviÓe«a)svabhÃvatayà sÃdhyatvÃt / nÃpi tadyogyatÃ, yogyatayaiva gatÃrthatvÃt / nÃpyavinÃbhÃva÷, nÅlaæ sarojamityÃdau tadabhÃve 'pi vÃkyÃrthapratyayÃt / tatrÃpi viÓe«Ãk«iptasÃmÃnyayoravinÃbhÃvo 'stÅti (vopyÃkÃÇk«eti) cenna- aho vimalaæ jalaæ nadyÃ÷, kacche mahi«aÓcaratÅtyÃdau vÃkyabhedÃnupapattiprasaÇgÃt / nÃpi pratipatturjij¤ÃsÃ, paÂo bhavatÅtyÃdau ÓuklÃdijij¤ÃsÃyÃæ (sayÃ)rakta÷ paÂo bhavatÅtyasyaikadeÓavat sarvadà vÃkyÃparyavasÃnaprasaÇgÃt / "guïakriyÃdyaÓe«aviÓe«ajij¤ÃsÃyÃmapi padasmÃritaviÓe«ajij¤Ãsà ÃkÃÇk«Ã / paÂa ityukte kiærÆpa÷, kutra kiæ karotÅtyÃdirÆpajij¤Ãsà / tatra, bhavatÅtyukte, kiæ karotÅtye«aiva padasmÃritavi«ayÃ, na tu kiæ rÆpa ityÃdirapi / yadà tu rakta ityucyate, tadà kiærÆpa itye«Ãpi smÃritavi«ayà syÃt iti na ki¤cidanupapanna'miti cet- evaæ tarhi cak«u«Å nimÅlya paribhÃvayatu bhavÃn, kimasyÃæ jÃtÃyÃmanvayapratyaya÷ atha j¤ÃtÃyÃmiti / tatra prathame nÃnayà vyabhicÃravyÃvartanÃya (vÃraïÃya)heturviÓe«aïÅya÷, mana÷saæyogÃdivatsattÃmÃtreïopayogÃt / ÃsattiyogyatÃmÃtreïa viÓi«Âastu niÓcito 'pi na gamaka÷; ayameti putro rÃj¤a÷ puru«o 'pasÃryatÃmityÃdau vyabhivacÃrÃt / [ku.3.366ÂadvitÅyastu syÃdapi, yadyanumÃnÃntaravattatsadbhÃve 'pi tajj¤ÃnavaidhuryÃdanvayapratyayo na jÃyate / natvetadasti, ÃsattiyogyatÃmÃtrapratisandhÃnÃdeva sÃkÃÇk«asya sarvatra vÃkyÃrthapratyayÃt / niv­ttÃkÃÇk«asya ca tadabhÃvÃt / kathame«a niÓcaya÷, sÃkÃÇk«a eva pratyeti, na tu j¤ÃtÃkÃÇk«a iti cet- tÃvanmÃtreïopapattÃvanupalabhyamÃnaj¤ÃnakalpanÃnupapatte÷ / anyatra tathà darÓanÃcca / yathà (dÃ) hi dÆrÃdd­«ÂasÃmÃnyo jij¤Ãsate ko 'yamiti, pratyÃsÅdaæÓca, sthÃïurayamiti pratyeti, tadÃsya j¤ÃtumahamicchÃmÅtyanuvyavasÃyÃbhÃve 'pisthÃïurayamityartha(nvaya)pratyayo bhavati- tathehÃpyaviÓe«Ãt viÓe«opasthÃnakÃle saæsargÃvagatireva jÃyate, na tu jij¤ÃsÃvagatiriti / na ca viÓe«opasthÃnÃtprÃgeva jij¤ÃsÃvagati÷ prak­topayoginÅ, tÃvanmÃtrasyÃnÃkÃÇk«Ã(Çk«a)tvÃt / [ku.3.367] na caivambhÆto 'pyayamaikÃntiko hetu÷ / yadà hyayameti putro rÃj¤a÷ puru«o 'pasÃryatÃmiti vaktoccÃrayati, Órotà ca vyÃsaÇgÃdinà nimittena ayameti putra ityaÓrutvaiva; rÃj¤a÷ puru«o 'pasÃryatÃmiti Ó­ïoti, tadÃstyÃkÃÇk«Ãdimattve sati padakadambakatvam? na ca smÃritÃrthasaæsargaj¤ÃnapÆrvakatvamiti / [ku.3.368ÂasyÃdetat- yÃvatsamabhivyÃh­tatvena viÓe«ite hetau nÃyaæ do«a÷, tathÃvidhasya vyabhicÃrodÃharaïÃsaæsparÓÃt / kutastyastarhi katipayapadaÓrÃviïa÷ saæsargapratyaya÷? aliÇga eva liÇgatvÃdhyÃropÃt / etÃvÃnevÃyaæ samabhivyÃhÃra iti tatra ÓroturabhimÃna÷- na- tatsandehe 'pi ÓrutÃnurÆpasaæsargÃvagamÃt / bhavati hi tatra pratyaya÷, na jÃne kimaparamanenoktam, etÃvadeva Órutam, yadrÃj¤a÷ puru«o 'pasÃryatÃmiti / bhrÃntirasÃviti cet- na tÃvadasau du«ÂendriyajÃ, parok«ÃkÃratvÃt / na liÇgÃbhÃsajÃ, liÇgÃbhimÃnÃbhÃve 'pi jÃyamÃnatvÃt / etÃvatpa(d­kpa)dakadambapratisandhÃnameva tÃæ janayatÅti cet / yadyevam, tadevÃdu«Âaæ sadabhrÃntiæ janayat kena vÃraïÅyam / vyÃptipratisandhÃnaæ vinÃpi tasya saæsargapratyÃyane sÃmarthyÃvadhÃraïÃt cak«urÃdivat / [ku.3.369] nÃstyeva tatra saæsargapratyaya÷; asaæsargÃgrahamÃtreïa tu tathà vyavahÃra iti cet- tarhi yÃvatsamabhivyÃhÃreïÃpi viÓe«aïenÃpratÅkÃra÷, tathÃbhÆtasyÃnÃptavÃkyasya saæsargaj¤ÃnapÆrvakatvÃbhÃvÃt / asaæsargÃgrahapÆrvakatvamÃtre sÃdhye na vyabhicÃra iti cet- evaæ tarhisaæsargo na siddhyet / ÃptavÃkye«u setsyatÅti cenna- sarvavi«ayÃ'ptatvasyÃsiddhe÷, yatra kvacidÃptatvasyÃnaikÃntikatvÃt, prak­tavi«aye cÃptatvasiddhau saæsargaviÓe«asya prÃgeva siddhyabhyupagamÃdityuktam / [ku.3.370] na ca sarvatra jij¤Ãsà nibandhanam, ajij¤Ãsorapi vÃkyÃrthapratyayÃt / ÃkÃÇk«ÃpadÃrthastarhi ka÷? jij¤ÃsÃæ prati yogyatà / sà ca smÃ(198)ritatadÃk«iptayora(ptÃ)vinÃbhÃve sati Órotari tadutpÃdyasaæsargÃvagamaprÃgabhÃva÷ / na cai«o 'pi j¤Ãnamapek«ate, (199)pratiyoginirÆpaïÃdhÅnanirÆpaïatvÃttadabhÃvasya, tasya ca vi«ayanirÆpyatvÃditi / [ku.3.371] prÃbhÃkarastu lokavedasÃdhÃraïavyutpattibalenÃnvitÃbhidhÃnaæ prasÃdhya vedasyÃpauru«eyatayà vakt­j¤ÃnÃnumÃnÃnavakÃÓÃt saæsarge Óabdasyaiva svÃtantryeïa prÃmÃïyamÃsthi«ata; loke tvanumÃnata eva vakt­j¤Ãnopasarjanatayà saæsargasya siddheranvitÃbhidhÃnabalÃyÃtepi pratipÃdakatve 'nuvÃdakatÃmÃtraæ vÃkyasyeti nirïÅtanta÷ / tadatisthavÅya÷- nirïÅtaÓaktervÃkyasyÃddhi prÃgevÃrthasya nirïaye / vyÃptism­tivilambena liÇgasyaivÃnuvÃdità //14 // yÃvatÅ hi vede sÃmagrÅ, tÃvatyeva loke 'pi bhavantÅ kathamiva nÃrthaæ gamayet / nahyapek«aïÅyÃntaramasti / liÇge tu paripÆrïe 'pyavagate vyÃptism­tirapek«aïÅyÃstÅti, vilambena kiæ nirïeyam; anvaya(artha)sya prÃgeva pratÅte÷ / [ku.3.372Âaloke vakturÃptatvaniÓcayo 'pek«aïÅya iti cenna- tadrahitasyÃpi svÃrthapratyÃyane Óabdasya ÓakteravadhÃraïÃt / anyathà vede 'pyarthapratyayo na syÃt, tadabhÃvÃt / na ca loke anyÃnyeva padÃni; yena Óaktivaicitryaæ syÃt / anÃptoktau vyabhicÃradarÓanÃt tulyÃpi sÃmagrÅ sandehena ÓithilÃyate iti cenna- cak«urÃdau vyabhicÃradarÓanena (rasatvena) ÓaÇkÃyÃmapi satyÃæ j¤ÃnasÃmagrÅtastadutpattidarÓanÃt / j¤ÃyamÃnasyÃyaæ vidhi÷, yat sandehe sati na niÓcÃyakam,(200) yathà liÇgam; cak«urÃdi tu sattayeti cenna- vÃkyasya niÓcatatvÃt; Ãptoktatvasya cÃrthapratyayaæ pratyanaÇgatvÃt / loke 'pi cÃptatvÃniÓcaye 'pi vÃkyÃrthapratÅte÷ / bhavati hi vedÃnukÃreïa paÂhyamÃne«u apauru«eyatvÃbhimÃnino gau¬a(201)mÅmÃæsakasyÃrthaniÓcaya÷ / na cÃsau (cÃyaæ) bhrÃnti÷, pauru«eyatvaniÓcayadaÓÃyÃmapi tathÃniÓcayÃ(thÃtvÃ)diti / [ku.3.373] syÃdetat- nÃptoktatvamarthapratÅteraÇgamiti brÆma÷; kintvanÃptoktatvaÓaÇkÃnirÃsa÷ (sam) / sa ca kvacidapauru«eyatvaniÓcayÃt, kvacidÃptoktatvÃvadhÃraïÃditi cet- tat kimapauru«eyatvasyÃpratÅtau, sandehe và vedavÃkyÃdviditapadÃrthasaÇgaterarthapratyaya eva na bhavet, bhavannapi và na Óraddheya÷? prathame satyÃdaya eva pramÃïam / nacÃsaæsargÃgrahe tadÃnÅæ saæsargavyavahÃra÷, bÃdhakasyÃtyantamabhÃvÃt / tathÃpi tatkalpanÃyÃmanvayocchedaprasaÇgÃt / dvitÅye tvaÓraddhà pratyak«avat nimittÃntarÃnnivartsyatÅti vede yadi, loke 'pi tathà syÃdaviÓe«Ãt / [ku.3.374] anyathà vedasyÃpyanuvÃkatÃprasaÇga÷ (ÇgÃt) / taducyate / (thÃhi) / vyastapumdÆ«aïÃÓaÇkai÷ smÃritatvÃt padairamÅ / anvità iti nirïÅte vedasyÃpi na tat kuta÷ // 15// / . / yadà hyapauru«eyatvaniÓcayÃt prÃk vedo na ki¤cidabhidhatte iti pak«a÷,tadà ÃptoktatvaniÓcayottarakÃlaæ (202)lokavat, vede 'pyapauru«eyatvaniÓcayÃt paÓcÃdanumÃnÃvatÃra÷ / iyÃæstu viÓe«a÷- yadatra padÃrthÃneva pak«Åk­tya nirastapumdo«ÃÓaÇkairÃkÃÇk«Ãdimadbhi÷ padai÷ smÃritatvÃdÃptoktapadakadambakasmÃritapadÃrthavat saæsarga evÃhatya sÃdhya÷,buddhivyavahitastvitaratreti / phalato na kaÓcidvivaÓe«a iti / tathà cÃnvitÃbhidhÃne 'pi jaghanyatvÃdvedasyÃnuvÃdakatvaprasaÇga÷ / na caivaæ sati tatra pramÃïamasti / viÓi«ÂapratipatyanyathÃnupapatyà hi Óabdasya tatra Óakti÷ parikalpanÅyà / sà cÃnumÃnenaivopapanneti v­thà prayÃsa÷ / tasmÃlloke ÓabdasyÃnuvÃdakateti viparÅtakalpaneyamÃyu«matÃm / [ku.3.375] kiæ cedamanvitÃbhidhÃnaæ nÃma? na tÃvadanvitapratipÃdanamÃtram, avivÃdÃt / nÃpi svÃrthÃbhidhÃyÃstatra tÃtparyam, avivÃdÃdeva / nÃpi saÇgatibalena tatpratipÃdanam, vÃkyÃrthasyÃpÆrvatvÃt / nÃpi svÃrthasaÇgatibalena, tasya svÃrtha evopak«ayÃt / nÃpi saiva saÇgatirubhayapratipÃdikÃ, pratÅtikramÃnupapatte÷ / yaugapadyÃbhyupagame tu yogyatvÃdipratisandhÃnaÓÆnyasyÃpi padÃrthapratyayavat vÃkyÃrthapratyayaprasaÇgÃt / nÃpi saiva saÇgati÷ svÃrthe nirapek«Ã, vÃkyÃrthe tu padÃrthapratipÃdanÃvÃntaravyÃpÃreti yuktam- tasyÃ÷ svayamakaraïatvÃt / saÇgatÃni padÃnihi karaïam, na tu saÇgati÷ / tathÃpi tatpratipÃdanÃnuguïasaÇgatiÓÃlÅni padÃnÅti cet- na tÃvadvÃkyÃrthapratipÃdanÃnuguïatà saÇgarestadÃÓrayatvena; sÃmÃnyamÃtragocaratvÃt, tadvanmÃtragocaratvÃdvà / nÃpi tadanuguïavyÃpÃravatvena, akaraïatvÃdityuktam / tadanuguïakaraïavyÃpÃrotthÃpakatvÃttadanuguïatve na no vivÃda÷ / anvita eva Óaktiriti cet- uktamatra vÃkyÃrthasyÃpÆrvatvÃt pratÅtikramÃnupapatteÓceti / [ku.3.376] sm­takriyÃnvite kÃrake sm­takÃrakÃnvitÃyäca kriyÃyÃæ saÇgati÷ / ato noktado«ÃvakÃÓa÷ / nÃpi paryÃyatÃpatti÷, prÃdhÃnyena niyamÃt / nÃpi paunaruktyam, viÓe«Ãnvaye tÃtparyÃt / nÃpÅtaretarÃÓrayatvam, svÃrthasm­tÃvanapek«aïÃt / nÃpivÃkyabhedÃpatti÷, parasparapadÃrthasm­tisannidhau taditarÃnapek«aïÃt- iti cet- na anvite saÇgatigraha iti kor'tha÷? yadi yatra saÇgatistadvastugatyà padÃrthÃnvitam, na ki¤cit prak­topayogi / na hi yatra cak«u«a÷ sÃmarthyamavagataæ tadvastugatyà sparÓavaditi, tadvattÃpi tasya vi«aya÷ / athÃnvitatayaiva tatra vyutpattirityartha÷- tadasat, pramÃïÃbhÃvÃt / [ku.3.377] anvitÃrthapratipattyanyathÃnupapattiriti cenna / ananvitÃbhidhÃnenÃpyupapatte÷ / ÃkÃÇk«Ãnupapattirastu / na hi sÃmÃnyato 'nvitÃnavagame 'nvayaviÓe«e jij¤Ãsà syÃt- na- d­«Âe phalaviÓe«e rasaviÓe«ajij¤ÃsÃvadÃk«epato 'pyupapatte÷ / [ku.3.378] ÓabdamahimÃnamantareïa yata÷ kutaÓcidapi sm­te«u padÃrthe«u anvayapratÅti÷ syÃt / na caivam / tata÷ ÓabdaÓaktiravaÓyaæ kalpanÅyeti cet- kutastarhi kavikÃvyÃni vilasanti / na hi saæsargaviÓe«amapratÅtya vÃkyaracanà nÃma / na ca svotprek«ÃyÃæ pratyak«amanumÃnaæ ÓabdastadÃbhÃsà và sambhavanti, anyatra cantÃvaÓena padÃrthasmaraïebhya÷ / asaæsargÃgraho 'sÃviti cet; mama tÃvat saæsargagraha evÃsau / tavÃpi saiva padÃvalÅ kvacidanvaye paryavasyati, kvacidananvayÃgrahe iti kuto viÓe«Ãt? [ku.3.379] ÃptÃnÃptavakt­katayeti cet; kiæ tathÃvidhena vaktrà tatra kaÓcidviÓe«a Ãhita÷? Ãho vaktaivÃcchedakatayà viÓe«a÷? prathame abhihitÃnvayavÃdinÃmiva tavÃpi ÓaktikalpanÃgauravam / dvitÅye tu vakturiva padÃnÃmapyavacchedakatayaiva viÓe«akatvamastu / evaæ tarhi padÃnÃmapyanvayapratÅtÃvastyupayoga÷ / ka÷sandeha÷ / paraæ padÃrthÃbhidhÃnena; na tvanyathà / yathà tavaiva, Ãptasya saæsargaparatayà padasamabhivyÃhÃramÃtreïa; na tvanyathà / anyathà gurumatavidÃmeva Óloka Ãptapadaprak«epeïa paÂhanÅya÷- prÃthamyÃdabhidhÃt­tvÃt tÃtparyopagamÃdapi / ÃptÃnÃmeva sà ÓaktirvaramabhyupagamyatÃm // iti // [ku.3.380] tasmÃt prakÃrÃntareïa saæsargapratyayo bhavatu mà vÃ, padÃrthÃnÃmÃkÃÇk«Ãdimattve sati abhihitÃnÃmavaÓyamanvaya iti kuto 'tiprasaÇga÷? [ku.3.381] na caivaæ sati padÃrthà eva karaïam, te«ÃmanÃgatÃdirÆpatayà kÃrakatvÃnupapattau tadviÓe«asya karaïatvasyÃyogÃt / tatsaæsarge pramÃïÃntarÃsaÇkÅrïodÃharaïÃbhÃvÃcca / padÃnÃæ tu pÆrvabhÃvaniyamena padÃrthasmaraïÃvÃntaravyÃpÃravattayà tadupapatte÷; vyÃpÃrasyÃvyavadhÃyakatvÃditi k­taæ prasaktÃnuprasaktyà / [ku.3.382] astu tarhi Óabda eva bÃdhakaæ sarvaj¤e kartari / tathÃhi- prak­te÷ kriyamÃïÃni guïai÷ karmÃïi sarvaÓa÷ / ahaÇkÃravimƬhÃtmà kartÃhamiti manyate // (g.Å.) ityÃdi paÂhanti / asyÃyamartha÷- na pÃramÃrthikaæ cetanasya kart­tvamasti / ÃbhimÃnikaæ tu tat / na ca sarvaj¤asyÃbhimÃna÷ / na cÃsarvaj¤asya jagatkart­tvamasti- ucyate- na pramÃïamanÃptoktirnÃd­«Âe kvacidÃptatà / ad­Óyad­«Âau sarvaj¤o na ca nityÃgama÷ k«ama÷ //16 // yadi hi sarvaj¤akartrabhÃvÃ'vedaka÷ Óabdo nÃptokta÷, na tarhi pramÃïam / athÃpto 'sya vaktÃ, kathaæ na tadarthadarÓÅ / atÅndriyÃrthadarÓÅti cet- kathamasarvaj¤a÷, kathaæ và na kartÃ, Ãgamasyaiva praïayanÃt / na ca nityÃgamasambhava÷, vicchedÃdityÃveditam / [ku.3.383] apica- na cÃsau kvacidekÃnta÷ sattvasyÃpi pravedanÃt / nira¤janÃvabodhÃrtho na ca sannapi tatpara÷ //17 // nahyasattvapak«a evÃgamo niyata÷, ÅÓvarasadbhÃvasyaiva bhÆya÷su pradeÓe«u pratipÃdanÃt / tathÃcÃgre darÓayi«yÃma÷ / tathÃca sati kvacidasattvapratipÃdanamanekÃntaæ na bÃdhakam / sattvapratipÃdanamapi tarhi na sÃdhanamiti cet- ÃpÃtatastÃvadevametat / yadà tu ni÷Óe«aviÓe«aguïaÓÆnyÃtmasvarÆpapratipÃdanÃrthatvamakart­katvÃgamÃnÃmavadhÃrayi«yate tadà na tanni«edhe tÃtparyamamÅ«Ãmiti sattvapratipÃdakÃnÃmevÃgamÃnÃæ prÃmÃïyaæ bhavi«yatÅti / na ca te«Ãmapyanyatra tÃtparyamiti vak«yÃma÷ / [ku.3.384] astvarthÃpattistarhi bÃdhikà / tathÃhi- yadyabhavi«yat, nopÃdek«yat / na hyasÃvanupadiÓya pravartayituæ na jÃnÃti / ata upadeÓa evÃnyathÃnupapadyamÃnastathÃvidhasyÃbhÃvamaudÃsÅnyaæ vÃ'vedayati- na- anyathaivopapatte÷ / hetvabhÃve phalÃbhÃvÃt pramÃïe 'sati na pramà / tadabhÃvÃt prav­ttirno karmavÃde 'pyayaæ vidhi÷ //18 // buddhipÆrvÃæ hi prav­ttirna buddhimanutpÃdya ÓakyasampÃdanà / na ca prak­te buddhirapyupadeÓamantareïa Óakyasiddhi÷, tasyaiva tatkÃraïatvÃt / bhÆtÃveÓanyÃyena pravartayediti cet- pravartayedeva, yadi tathà phalasiddhi÷ syÃt / na tvevam / kuta etadavasitam? upadeÓÃnyathÃnupapattyaiva / yasyÃpi mate ad­«ÂavaÓÃdeva bhÆtÃnÃæ prav­tti÷, tasyÃpi tulyametat / yadyasti prav­ttinimittamad­«Âam, kimupadeÓena, tata eva prav­ttisiddhe÷ / na cet, tathÃpi kimupadeÓena, tadabhÃve tasmin satyapyaprav­tte÷ / nitya÷ svatantra upadeÓo na paryanuyojya iti cet- yÆyaæ paryanuyojyÃ÷, ye tama(mana)vadhÃnato dhÃrayanti vicÃrayanti ceti / [ku.3.385] na cÃrthÃpattiranumÃnato bhidyate, loke tadasaÇkÅrïodÃharaïÃbhÃvÃt prakÃrÃntarÃbhÃvÃcca / tathÃhi- aniyamyasya nÃyuktirnÃniyantopapÃdaka÷ / na mÃnayorvirodho 'sti prasiddhe vÃpyasau sama÷ //19 // jÅvaæÓcaitro g­he nÃstÅti anupapadyamÃnamasati bahi÷sadbhÃve, tamÃpa(mÃve)dayatÅtyudaharanti / tatra cintyate- kimanupapannaæ jÅvato g­hÃbhÃvasyeti / na hyaniyamayasyÃniyÃmakaæ vinà ki¤cidanupapannam, atiprasaÇgÃt / nanu svarÆpameva / tat na tÃvadbahi÷ sattvena kartavyam, tadakÃryatvÃt tasya / sthitirevÃsya tena vinà na syÃdityasya svabhÃva iti cet- evaæ tarhi tanniyatasvabhÃva evÃsau; vyÃptereva vyatirekamukhanirÆpyÃyÃstathÃvyapadeÓÃt / [ku.3.386] kathaæ và (ca) bahi÷sattvamasyopapÃdakam? na hi aniyÃmako bhavannapyaniyamyamupapÃdayati, atiprasaÇgÃdeva / svabhÃvo 'sya, yadanena bahi÷sattvena gehÃsatvaæ kro¬Åk­tya sthÃtavyamiti cet- seyaæ vyÃptirevÃnvayamukhanirÆpyà tathà vyapadiÓyate iti / [ku.3.387] na vayamavinÃbhÃvamarthÃpattÃvapajÃnÅmahe, kintu tajj¤Ãnam / na cÃsau sattà mÃtreïa tadanumÃnatvamÃpÃdayatÅti cet- na- anupapattipratisandhÃnasyÃvaÓyÃbhyupagantavyatvÃt / anyathÃtvatiprasaÇgÃt / arthÃpattyÃbhÃsÃnavakÃÓÃcca / yadà hyanyathaivo(thÃpyu)papannamanyathÃnupapannamiti manyate, tadÃsya viparyaya÷, na tvanyatheti / [ku.3.388] tathÃpi kathamatra vyÃptirg­hyeteti cet- yadÃhamiha tadà nÃnyatra, yadÃnyatra tadà neheti sarvapratyak«Ãsiddhametat; kà tatrÃpi kathantÃ? sarvadeÓÃpratyak«atve tatrÃbhÃvo duravadhÃraïa ityapi nÃsti, te«Ãmeva saæsargasyÃtmani prati«edhÃt / ayogyÃnÃæ prati«edhe kà vÃrteti cet- tadavayavÃnÃæ tatsaæsargaprati«edhÃdevÃnumÃnÃt; anye«Ãæ na kÃcit / na hyakÃraïÅbhÆtena paramÃïunà nedaæ saæs­«Âamiti niÓcetuæ Óakyamiti / [ku.3.389] na cÃ(nÃpya)vinÃbhÃvaniÓcayenÃpi gamayannapak«adharmor'thÃpattiriti yuktam- pak«adharmatÃyà animittatvaprasaÇgÃt; aviÓe«Ãt / vyadhikaraïenÃvinÃbhÃvaniÓcayÃyogÃcca; yat (203) yatra yadeti prakÃrÃnupapatte÷ / [ku.3.390] pramÃïayorvirodhe arthÃpattiravirodhopapÃdikÃ, na tvevamanumÃnamityapi nÃsti / virodhe hi rajjusarpÃdivadekasya bÃdha eva syÃt, na tÆbhayo÷ pramÃïyam / prÃmÃïye và na virodha÷, sthÆlamidamekamitivat sahasambhavÃt; caitro 'yamayaæ tu maitra itivadvà vi«ayabhedÃt / prak­te kvÃpyastÅti sÃmÃnyato gehasyÃpi praveÓÃdekavi«ayatÃpyastÅti cet- yadyevam, kvacidasti kvacinnÃstÅtivanna virodha÷ / atrÃpi virodha eveti cet- ekaæ tarhi bhajyeta / [ku.3.391] na bhajyeta, arthÃpattyà ubhayorapyupapÃdanÃditi cet- kimanupapadyamÃnam? virodha evÃnyathÃnupapadyamÃno vibhinnavi«ayatayà vyavasthÃpayatÅti cet- athÃbhinnavi«ayatayaiva kiæ na vyavasthÃpayet / vyavasthÃpanamavirodhÃpÃdanam / ekavi«ayatayaiva cÃnayorvirodha÷ / sa kathaæ tayaiva Óamayitavya÷ na hi yo yadvi«amÆrcchita÷, sa tenaivotthÃpyate iti cet- ekavi«ayatayà anayorvirodha ityetadeva kuta÷ / vibhinnadeÓasvabhÃvatayaiva sarvatropalambhÃditi cet- nanviyaæ vyÃptireva / tathÃca ghaÂÂakuÂyÃæ (204) prabhÃtamiti / [ku.3.392] dhÆmopi vÃnupapadyamÃnatayaiva vahniæ gamayet / na hi tena vinà asÃvupapadyate / virodho 'pi- dhÆmÃdvahninà bhavitavyam,anupalabdheÓca na bhavitavyamiti / tathÃcÃnu palabdherarvÃgbhÃgavyavasthÃpanam, dhÆmasya ca vyavadhÃnenÃnupalabhyavahnivi«ayatvasthitirarthÃpattiriti kuto 'numÃnam / vahnimÃnayamityamanumÃnaæ vyÃpte÷; anyathà anumÃnÃbhÃve virodhÃsiddhe÷ / arvÃgbhÃgÃnupalabdhivirodhena parabhÃge 'sya vahnirityasyÃrthÃpattireveti cet- na- vyÃpti grÃhakeïa pramÃïena virodhasyoktatvÃt / nÃpyuttarà arthÃpatti÷ / anyathà pÃï¬aratvasyÃpÃlÃlatvavirodhena pÃlÃlatvasthitirapyarthÃpattireva syÃt / tadviÓi«Âasya tenaiva vyÃpternaivamiti cet- yadyevam, arvÃgbhÃgÃnupalabhyamÃnavanhitvena (matvena) viÓi«Âasya dhÆmasya tenaiva vyÃpte÷ kathamevaæ bhavi«yatÅti tulyam / [ku.3.393] kevalavyatirekyÃnumÃnaæ parÃbhimatamarthÃpatti÷; anvayÃbhÃvÃditi cet- evametÃvatà viÓe«eïÃnumÃner'thÃpattivyavahÃraæ na vÃrayÃma÷ / tatrÃnumÃnavyavahÃra÷ kuta iti cet- avinÃbhÆtaliÇgasamutpanna(muttha)tvÃt / sÃdhyadharmeïa vinà hyabhavanamanvayina iva vyatirekiïo 'pyaviÓi«Âam, tanniÓcayaÓcÃnvayavyatirekÃbhyÃmanyatareïa veti / tasmÃdarthÃpattirityanumÃnasya paryÃyo 'yam, tadviÓe«avacanaæ và pÆrvavadÃdivaditi yuktam / [ku.3.394] anupalabdhistu na bÃdhiketi cintitam / na ca pratyak«Ãderatiricyate / taducyate- pratipatterapÃrok«yÃdindriyasyÃnupak«ayÃt / aj¤ÃtakaraïatvÃcca bhÃvÃveÓÃcca cetasa÷ //20 // [ku.3.395] yà hi sÃk«ÃtkÃriïÅ pratÅti÷, sà indriyakaraïikÃ, yathà rÆpÃdipratÅti÷; tatheha bhÆtale ghaÂo nÃstÅtyapi / sÃk«ÃtkÃritvamasyà asiddhamiti cenna- ekajÃtÅyatve j¤ÃtÃj¤ÃtakaraïatvÃnupapatte÷ / na hi tasminneva kÃrye tadeva karaïamekadà j¤Ãtam aj¤Ãta¤caikadopayujyate, liÇgendriyayorapi vyatyayaprasaÇgÃt, j¤ÃnasyÃkÃraïatvaprasaÇgÃcca / na hi tadatipatyÃpi bhavatastatkÃraïatvam,vyÃghÃtÃt / tasmÃt j¤ÃtÃnupalabdhijanyasya sÃk«ÃtkÃritvÃt tadviparÅtakÃraïakamidaæ tadviparÅtajÃtÅyamiti nyÃyyÃm / nanu kva nÃma j¤ÃtÃnupalabdhirasÃk«ÃtkÃriïÅmabhÃvapratÅtiæ janayati? tadyathÃ- nipuïataramanus­to mayà mandire caitra÷; na copalabdha iti Órutyà ÓrotÃnuminoti, nÆnaæ nÃsÅdeveti / etena prÃÇnÃstitÃpi vyÃkhyÃtà / nanu tathÃpyavÃntarajÃtibhedo 'stu; aj¤ÃtÃnupalabdhijanye sÃk«ÃtkÃrastu kuta iti cet- kÃraïavirodhÃt kÃryavirodhena bhavitavyamityuktameva / [ku.3.396] ananyatropak«ÅïendriyavyÃpÃrÃnantarabhÃvitvÃcca / adhikaraïagrahaïe tadupak«Åïamiti cenna- andhasyÃpi tvagindriyopanÅte ghaÂÃdau rÆpaviÓe«ÃbhÃvapratÅtiprasaÇgÃt / asti hi tasyÃdhikaraïagrahaïam / asti ca pratiyogismaraïam / asti ca ÓyÃmeraktatvasya yogyasyÃbhÃvo 'nupalabdhiÓca / adhikaraïagrÃhakendriyagrÃhyÃbhÃvavÃdino 'pi samÃnametaditi cenna- pratiyogigrÃhakendriyagrÃhyo 'bhÃva ityabhyupagamÃt / mamÃpi pratiyogigrÃhakendriyag­hÅte 'dhikaraïe anupalabdhi÷ pramÃïamityabhyupagama iti cenna- vÃyau tvagindriyopanÅte rÆpÃbhÃvapratÅtyanudayaprasaÇgÃt / tathÃpi tattatra sannik­«Âamiti cet- hantaivamananyatracaritÃrthamindriyamavaÓyamapek«aïÅyaæ rÆpÃbhÃvÃnubhavena / [ku.3.397] syÃdetat- tathÃpi vastvantaragraha eva tasyopayoga iti cenna- tasya taæ pratyakÃraïatvÃt / kÃraïatve và mahÃndhakÃre karaparÃmarÓena sparÓavaddravyÃbhÃvaæ na pratÅyÃt / pratÅyÃcca purovisphÃritÃk«a÷ p­«ÂhalagnasyÃÓyÃmatvam / ÃrjavÃvasthÃnamapyadhikaraïasyopayujyate iti cet- tarhi nayanasannikar«o 'pyupayok«yate / tadekasahakÃriprabhÃsannikar«Ãpek«aïÃt; vÃtÃyana(205)vivaravisÃrikaraparÃm­«Âe 'pyadhikaraïe tadupalambhaprasaÇgÃcca / [ku.3.398] tathÃpi yogyatÃpÃdanopak«Åïa¤cak«u÷ / taditara(206)sÃmagrÅsÃkalye hyanupalabhyamÃnasyÃbhÃvo niÓcÅyate / tacca cak«u«yadhirakaraïasannik­«Âe sati syÃditi cet- nanu paripÆrïÃni kÃraïÃnyeva sÃkalyam / tathÃca kiæ kutropak«Åïam / athÃnyonyamelanaæ (207)mitha÷ pratyÃsattyÃdiÓabdavÃcyaæ tadupak«ayavi«aya÷, na tarhi kvaciccak«u÷ kÃraïaæ syÃditi / na hi rÆpÃdyupalabdhimapyasannik­«Âametadupajanayati / [ku.3.399] athÃdhikaraïasamavetaki¤cidupalambho 'pi tadvi«ayÃbhÃvagrahe 'nupalabdherapek«aïÅya÷ / tatastatredaæ caritÃrtham / vÃyvÃdi«u tu rÆpÃdyabhÃvapratÅtirÃnumÃnikÅ / tathÃ(208)nupalabdhyà hyanumÅyate, ayaæ nÅrÆpo vÃyuriti- na- asiddhe÷ / na hyupalambhÃbhÃvo bhavatÃmabhÃvopalambha÷ / upalambhasyÃtÅndriyatvÃbhyupagamÃt / prÃkaÂyÃbhÃvenÃnumeya iti cenna- vÃyau rÆpavattÃprÃkaÂyÃbhÃvasyÃpyasiddhe÷ / rÆpÃbhÃvena samÃnatvÃt / vyavahÃrÃbhÃvenÃnumeya iti cenna- kÃyavÃgvyÃpÃrÃbhÃve 'pyupek«Ãj¤ÃnabhÃvÃbhyupagamÃt; mÆkasvapnopapatteÓca / na ca vyavahÃrÃbhÃvamÃtreïÃnumÃtumapi Óakyate, anaikÃntikatvÃdasiddheÓca / tadvi«ayastu vyavahÃrastadvi«ayaj¤Ãnajanyo vÃ, tadvi«ayaj¤Ãnajanako, và tadÃÓrayadharmajanako và / tadabhÃvaÓca tajj¤ÃnatadÃÓrayadharmÃbhÃvÃntarbhÆta evetyaÓakyaniÓcaya eva / ÃtmÃÓrayetaretarÃÓrayacakrakaprav­ttiprasaÇgÃt / [ku.3.400] na cÃj¤ÃtasyopalambhÃdyabhÃvasya liÇgatà / na ca prÃkaÂyÃbhÃva÷ sattÃmÃtreïopalambhÃbhÃvamÃvedayatÅti yuktam- liÇgÃbhÃvasya tathÃtve 'tiprasaÇgÃt / avinÃbhÃvabalena tu niyame tatpratisandhÃnÃpatte÷ / na hyavinÃbhÃva÷ sattÃmÃtreïa j¤Ãnahetuæ niyamayati, dhÆmÃdÃvapi tathÃbhÃvaprasaÇgÃditi / [ku.3.401] j¤Ãnapratyak«atvena tvaddiÓà bhavi«yatÅti cenna- ÓabdadhvaæsÃdinoktottaratvÃt / [ku.3.402] apica pratiyogigrÃhakendriyeïÃdhikaraïadharmapratÅtiranupalabdheraÇgamiti, tadrahitÃyÃstasyÃ÷ kÃryavyabhicÃrÃdvyavasthÃpyeta, vyÃptibalÃdvà (208) / na tÃvaduktarÆpÃnupalabdhistÃæ vinà abhÃvapratyayamajanayantÅ d­Óyate / nÃpi vyÃpte÷, tathà sati vayau rÆpÃbhÃvapratyayastÃmÃk«ipet, evambhÆtatvÃt / anÃk«epe vÃ,na tatkÃraïako bhavet, na và bhavet / tato na bhavatyeva, liÇgÃttadutpatti(209)riti cet- nanu liÇgamapi saiva; na tattvÃntaram / yathà yonisambandho 'liÇgadaÓÃyÃmindriyasannikar«amapek«ate, liÇgadaÓÃyÃæ tu tadanapek«a eva brÃhmaïyaj¤Ãne, tathaitat syÃditi cenna- kÃryajÃtibhedÃttadupapatte÷; prak­te ca tadanabhyupagamÃt / pÃrok«yÃpÃrok«ye vihÃyÃnyathÃpyasau bhavi«yatÅti cenna- anupalambhÃt / sambhÃvyate tÃvaditi cet- sambhÃvyatÃm, na tvetÃvatÃpi tamÃÓritya karaïaniyamaniÓcaya÷ / [ku.3.403] aj¤ÃtakaraïatvÃcca / yadaj¤ÃyamÃnakaraïajaæ j¤Ãnaæ tatsÃk«Ãdindriyajam, yathà rÆpapratyak«am / tathÃceha bhÆtale ghaÂo nÃstÅti j¤Ãnamiti / yathà và smaraïamaj¤ÃyamÃnakaraïajaæ sÃk«Ãnmanojanma / kutastarhi na sÃk«ÃtkÃryanubhavarÆpam? saæskÃrÃtiriktasannikar«ÃbhÃvÃditi vak«yÃma÷ / [ku.3.404] tathÃpi bhÃvavi«aye iyaæ vyavasthÃ, abhÃvaj¤Ãnaæ tvaj¤Ãtakaraïatve 'pi na sÃk«Ãdindriyajaæ bhavi«yatÅti cenna- utsargasya bÃdhakÃbhÃvena saÇkocÃnupapatte÷ / anyathà sarvavyÃptÅnÃæ bhÃvamÃtravi«ayatvaprasaÇga÷, aviÓe«Ãt / tathÃpi vipak«e kiæ bÃdhakamiti cet- nanvidameva tÃvat / anyadapyucyamÃnamÃkarïaya / tadyathÃ- akÃraïakakÃryaprasaÇga÷, rÆpÃdyupalabdhÅnÃmapi vÃnindriyakaraïatvaprasaÇga÷ / na hyanumityÃdibhirupalabhyamÃnakaraïikÃbhiÓcak«urÃdivyavasthÃpanam, apitvanupalabhyamÃnakaraïikÃbhÅ rÆpÃdyupalabdhibhireva / yadyapi sÃk«ÃtkÃritÃpi tatraiva paryavasyati, tathÃpi prathamato 'nupalabhyamÃnakaraïatvameva prayojakaæ cak«urÃdikalpane / na hyupalabhyamÃne karaïÃntare sÃk«ÃtkÃriïÅ«vapi tÃsu cak«urÃdi anupalabhyamÃnaæ kaÓcidakalpayi«yat / ata evÃsÃk«ÃtkÃritve 'pi sm­termana eva karaïamupÃgaman dhÅrÃ÷ / saæskÃrastvarthaviÓe«aprattyÃsattÃvupayujyate, indriyÃïÃæ prÃpyakÃritvavyavasthÃpanÃt / [ku.3.405] bhÃvÃveÓÃcca cetasa÷ / sarvatra hi bÃhyÃrthÃnubhave janayitavye bhÃvabhÆtapramÃïÃvi«Âameva ceta upayujyate, nÃto 'nyatheti vyÃpti÷, tathaiva ÓakteravadhÃraïÃt / na hyanupalabdhimÃtrasahÃyaæ tat abhÃve 'pyanubhavamÃdhÃtumutsahate, ÓabdaliÇgÃderapek«ÃdarÓanÃt / na ca yatra yadapek«aæ yasya janakatvamupalabdham,tadeva tasyaiva tadanapek«aæ janakamiti nyÃyasaham / ÃrdendhanasambandhamantareïÃpi dahanÃddhÆmasambhÃvanÃpatte÷ / tathÃca gataæ kÃryakÃraïabhÃvaparigrahavyasanena / [ku.3.406] api ca - pratiyogini sÃmarthyÃt vyÃpÃrÃvyavadhÃnata÷ / ak«ÃÓrayatvÃddo«ÃïÃmindriyÃïi vikalpanÃt //21 // yaddhi pramÃïaæ yadbhÃvÃvagÃhi, tat tadabhÃvagÃhi, yathà liÇgaæ Óabdo vÃ; ghaÂÃdyavagÃhi cendriyamiti / anyathà hi ÓabdÃdikamapi nÃbhÃvamÃvedayet, bhÃva eva sÃmarthyÃvadhÃraïÃt / na caivameva nyÃyyam / devadatto gehe nÃstÅti ÓabdÃt, mayà tatra jij¤ÃsamÃnenÃpi na d­«Âo maitra ityavagatÃnupalabdhyÃnumÃnÃdapyavagate÷ / [ku.3.407] grÃhayatu vÃ'Órayamindriyam, tathÃpi na tenedaæ vyavadhÅyate, vyÃpÃratvÃt / anyathà sarvasavikalpakÃnÃæ pratyak«atvÃya datto jaläcali÷ syÃt / nanvevaæ sati dhÆmopalambho 'pyasya vyÃpÃra÷syÃt / tathà ca gatamanumÃnenÃpÅti cenna- yayà kriyayà vinà yasya yatkÃraïatvaæ na nirvahati, taæ prati tasyà eva vyÃpÃratvÃt / na ca dhÆmÃdyupalabdhimantareïa cak«u«o vanhij¤ÃnakÃraïatvaæ na nirvahati saæyogavaditi / [ku.3.408] asti ca bhÃvÃbhÃvaviparyaya÷ / so 'yaæ yasya do«amanuvidhatte, tadevÃtra karaïamiti nyÃyyam / na cÃnupalabdhi÷ svabhÃvato du«ÂÃ; nÃpyadhikaraïagrahaïaæ pratiyogismaraïaæ và svabhÃvato du«Âam; anupatpattidaÓÃyÃmanutpatte÷,utpattidaÓÃyäca svÃrthaprakÃÓanasvabhÃvatÃyà aparÃv­tte÷ / asaæs­«Âayoradhikaramapratiyogino÷ saæs­«Âatayà pratimÃnaæ du«Âam; saæs­«ÂayoÓcÃsaæs­«Âatayeti cet- nanvayameva viparyaya÷ / tathÃcÃ'tmÃÓrayo do«a÷ / tasmÃddu«Âendriyasya tadviparyayasÃmarthye adu«Âasya tatsamÅcÅnaj¤ÃnasÃmarthyamapi / tathÃca prayoga÷- indriyamabhÃvapramÃkaraïaæ tadviparyayakaraïatvÃt, yat yadviparyayakaraïaæ tat tatpramÃkaraïam, yathà rÆpapramÃkaraïaæ cak«uriti / [ku.3.409] vikalpanÃtkhalvapi / aghaÂaæ bhÆtalamiti hi viÓi«ÂadhÅravaÓyamindriyakaraïikà svÅkartavyÃ; pramÃïÃntaraæ và saptamamÃstheyam / yathà hi viÓe«yamÃtropak«Åïamindriyamakaraïamatra, tathà viÓe«aïamÃtropak«ÅïÃnupalabdhirapi na karaïaæ syÃt / svasvavi«ayamÃtraprav­ttayo÷ pramÃïayo÷ samÃhÃra÷ kÃraïamiti cenna- vi«ayabhede phalavaijÃtye ca tadanupapatte÷ / na hi m­tsu tantu«u ca vyÃpriyamÃïayo÷ kulÃlakuvindayo÷ samÃhÃra÷syÃt / nÃpi ghaÂapaÂÃdikÃriïÃæ cakravemÃdÅnÃæ samÃhÃra÷ kvacidupayujyate / tatra karburakÃryÃbhÃvÃnna tathÃ; prak­te tu viÓi«Âapratyayasya parok«Ãparok«arÆpasya darÓanÃttatheti cenna- viruddhajÃtisamÃveÓÃbhÃvÃt / bhÃve và karambita (karbura) eva kÃrye dvayorapi ÓaktirabhyupagantavyÃ; darÓanabalÃt / na hi niyatavi«ayeïa sÃmarthyena karburakÃryasiddhi÷; anyatrÃpi tathà prasaÇgÃt / nanÆbhayorapyubhayatra sÃmarthye kor'tho mitha÷sannidhÃneneti cenna- tatsahitasyaiva tasya tatra sÃmarthyÃditi / etena surabhi candanamityÃdayo vyÃkhyÃtÃ÷ / tathÃcÃbhÃvavi«aye 'pÅndriyasÃmarthyasya durapahnavatvÃdalamasadgraheïeti / [ku.3.410] syÃdetat- nÃg­hÅte viÓe«aïe viÓa«Âabuddhirudeti, tatkÃryatvÃt / na ca viÓi«ÂasÃmarthye kevalaviÓe«aïe 'pi sÃmarthyam, kevalasaurabhe 'pi cak«u«o v­ttiprasaÇgÃt / ato 'bhÃvaviÓe«aïagrahaïÃya mÃnÃntarasambhava÷ / api ca kathamanÃlocitor'tha indriyeïa vikalpyeta? na ca mÃnÃntarasyÃpye«Ã rÅti÷,anumÃnÃdibhiranÃlocitasyÃpyarthasya vikalpanÃt / aprÃpteÓca / na hyabhÃvenendriyasya saæyogÃdi÷ sambhavati / na ca viÓe«aïatvam, sambandhÃntarapÆrvakatvÃttasya / avaÓyÃbhyupagantavyatvÃccÃnupalabdhe÷ / na hi tadupalabdhau tasyÃbhÃvopalambha iti cet-[ku.3.411] ucyate-(210)avacchedagrahadhrauvyÃdadhrauvye siddhasÃdhanÃt / prÃptyantare 'navasthÃnÃtra cedanyo 'pi durghaÂa÷ //22 // [ku.3.412] sa hyarthaviÓe«aïÅbhavi«yan kevalo 'pi visphuret, yasyÃvacchedakaj¤Ãnaæ na vya¤jakam / sa ca (vÃ) vikalpayitavya Ãlocyate, yo viÓe«aïaj¤Ãnanirapek«eïendriyeïa vij¤Ãpyate / yastu tatpura÷sara eva prakÃÓate, tatra tasya vikalpasÃmagrÅsamavadhÃnavata eva sÃmarthyÃnnÃyaæ vidhi÷ / [ku.3.413] svabhÃvaprÃptau satyÃmapyadhikà prÃpti÷ pratipattibalena rÆpÃdÃvabhyupagatà / iha tvanavasthÃdusthatayà na tadabhyupagama÷; na tu svabhÃvapratyÃsattiretÃvataiva viphalÃyate / [ku.3.414] na cedevaæ, pramÃïÃntare 'pi sarvametaddurghaÂaæ syÃt / tathÃhi- sarvameva mÃnaæ sÃk«Ãtparamparayà và nirvikalpakaviÓrÃntam / na hyanumÃnÃdikamapyanÃlocanapÆrvakam / tato 'nÃlocito 'bhÃva÷ kathamanupalabdhyÃpi vikalpyeta / na ca tayà tadÃlocanameva janyate,pratiyogyanavacchinnasya tasya nirÆpayitumaÓakyatvÃt / Óakyatve và kimaparÃddhamindriyeïa / tathà sambandhÃntaragarbhatvaniyamena viÓe«aïatvasya, mÃnÃntare 'pi ka÷ pratÅkÃra÷; tadabhÃvasya tadÃnÅmapisamÃnatvÃt / parasya tÃdÃtmyamastÅti cet- nanu yadyasÃvasti, astyeva; na cet, naiva / na hyabhyupagamenÃrthÃ÷ kriyante, anabhyupagamena và nivartante iti / [ku.3.415] avaÓyÃbhyupagantavyatve kÃraïatvaæ siddhayet, na tu mÃnÃntaratvam / anyathà bhÃvopalambhe 'pyabhÃvÃnupalabdhireva pramÃïaæ syÃt; nendriyam / abhÃvopalambhe bhÃvÃnupalambhavatbhÃvopalambhe abhÃvÃnupalambhasyÃpi vajralepÃyamÃnatvÃditi / [ku.3.416] (212)pratyak«Ãdibhirebhirevam adharo dÆre virodhodaya÷ / prÃyo yanmukhavÅk«aïaikavidhurairÃtmÃpi nÃsÃdyate // taæ sarvÃnuvidheyamekamasamasvacchandalÅlotsavam / devÃnÃmapi devamudbhavadatiÓraddhÃ÷ prapadyÃmahe // 23 // iti nyÃyakusumäcalau t­tÅya÷ stabaka÷ //3 //