Udayana: Nyayakusumanjali, Stavaka 2 Input by members of the Sansknet project (www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Consequently, word boundaries are not marked by spaces. The text is not proof-read. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ÓrÅ÷ nyÃyakusumäjalau dvitÅyastabaka÷ // [ku.2.201] tadevaæ sÃmÃnyata÷ (70)siddhe alaukike hatau- tatsÃdhanenÃvaÓyaæ bhavitavyam / na ca tacchakyamasmadÃdibhirdra«Âum / na cÃd­«Âena vyavahÃra÷- tato lokottara÷ sarvÃnubhÃvÅ sambhÃvyate / [ku.2.202] (71)nanu nityanirde«avedadvÃrako yogakarmasiddhasarvaj¤advÃrako và dharmasampradÃya÷ syÃt / kiæ parameÓvarakalpanayeti cet- (72)atrocyate- pramÃyÃ÷ paratantratvÃt sargapralayasambhavÃt / (73)tadanyasminnanÃÓvÃsÃnna vidhÃntarasambhava÷ //1 // [ku.2.203] tathà hi...pramÃj¤ÃnahetvatiriktahetvadhÅnà kÃryatve sati tadviÓe«atvÃt apramÃvat / yadi ca tÃvanmÃtrÃdhÅnà bhavet, apramÃpi pramaiva bhavet / asti hi tatra j¤Ãnahetu÷ / anyathà j¤Ãnamapi sà na syÃt / [ku.2.204] j¤Ãnatve 'pyatiriktado«ÃnupraveÓÃdaprameti cet- evaæ tarhi do«ÃbhÃvamadhikamÃsÃdya pramÃpi jÃyeta; niyamena tadapek«aïÃt / astu do«ÃbhÃvo 'dhika÷, bhÃvastu ne«yata iti cet- bhavedapyevam, yadi niyamena do«airbhÃvarÆpaireva bhavitavyam / na tvevam; viÓe«ÃdarÓanÃderabhÃvasyÃpi do«atvÃt / kathamanyathà tata÷ saæÓayaviparyayau? tatastadabhÃvo bhÃva eveti kathaæ sa ne«yate? [ku.2.205] syÃdetat- Óabde tÃvat vipralipsÃdayo bhÃvà eva do«Ã÷ / tatastadabhÃve svata eva ÓÃbdÅ prameti cet- na- anumÃnÃdau liÇgaviparyÃsÃdÅnÃæ (74)bhÃvÃnÃmapi do«atve tadabhÃvamÃtreïa pramÃnutpatte÷ / "anyatra yathÃtathÃstu / Óabde tu vipralipsÃdyabhÃve vakt­guïÃpek«Ã nÃstÅ'ti cenna- guïÃbhÃve tadapramÃïyasya vakt­do«Ãpek«Ã nÃstÅti viparyayasyÃpi (75)tulyatvÃt / aprÃmÃïyaæ prati do«ÃïÃmanvayavyatirekau sta iti cenna- prÃmÃïyaæ pratyapi guïÃnÃæ tayo÷ sattvÃt / [ku.2.206] pauru«eyavi«aye iyamastu vyavasthà / apauru«eye tu do«aniv­ttyaiva prÃmÃïyamiti cenna- guïaniv­ttyÃprÃmÃïyasyÃpi sambhavÃt / tasyà aprÃmÃïyaæ prati sÃmarthyaæ nopalabdhamiti cet- do«aniv­tte÷ prÃmÃïyaæ prati kva sÃmarthyamupalabdham? "lokavacasÅ'ti cet- tulyam / tadaprÃmÃïye do«Ã eva kÃraïam; gumaniv­ttistvavarjanÅyasiddhasannidhiriti cet- prÃmÃïyaæ prati guïe«vapi tulyametat / guïÃnÃæ do«otsÃraïaprayukta÷ sannidhiriti cet- do«ÃïÃmapi guïotsÃraïaprayukta ityastu / ni÷svabhÃvatvamevamapauru«eyasya vedasya syÃditi cet- ÃtmÃnamupÃlabhasva / tasmÃt yathÃ- dve«arÃgÃbhÃvÃvinÃbhÃve 'pi rÃgadve«ayo (76)ranuvidhÃnaniyamÃt prav­ttiniv­ttiprayatnayo rÃgadve«akÃraïakatvam; na tu niv­ttiprayatno dve«ahetuka÷, prav­ttiprayatnastu satyapi rÃgÃnuvidhÃne dve«ÃbhÃvahetuka iti vibhago yujyate; viÓe«ÃbhÃvÃt- tathà prak­te 'pi / [ku.2.207] tathÃpi vedÃnÃmapauru«eyatve siddhe apetavakt­do«atvÃdeva prÃmÃïyaæ setsyati / tata÷ siddhe prÃmÃïye guïÃbhÃve 'pi taditi do«ÃbhÃva eva hetu÷; akÃraïaæ guïà iti cenna- apetavakt­guïatvena satpratipak«atvaprasaÇgÃt / "svata eva prÃmÃïyaniÓcaya÷ / kiæ tu ÓaÇkÃmÃtramanenÃpanÅyate; do«anibandhanatvÃttasya tadabhÃve 'bhÃvÃt / ato nedamanumÃnavat (anumÃnaæ) satpratisÃdhanÅkartumucitamiti cet-na-guïaniv­ttinibandhanÃyÃ÷ÓaÇkÃyÃ÷sulabhatvÃt / tasyÃ÷ kevalÃyà aprÃmÃïyaæ pratyanaÇgatvÃnna ÓaÇketi cet- do«aniv­tterapi kevalÃyÃ÷ prÃmÃïyaæpratyanaÇgatvÃnna tayà ÓaÇkÃniv­ttiriti tulyamiti / [ku.2.208] evaæ prÃmÃïyaæ parato j¤Ãyate anabhyÃsadaÓÃyÃæ sÃæÓayikatvÃt aprÃmÃïyavat / yadi tu svato j¤Ãyeta, kadÃcidapi prÃmÃïyasaæÓayo na syÃt j¤ÃnatvasaæÓayavat; niÓcite tadanavakÃÓÃt / nahi sÃdhakabÃdhakapramÃ(sÃdhakapramÃ)ïÃbhÃvamavadhÆya samÃnadharmÃdi darÓanÃdevÃsau; tathà sati tadanucchedaprasaÇgÃt / [ku.2.209] atha pramÃïavadapramÃïe 'pi tatpratyayadarÓanÃt viÓe«ÃdarÓanÃt bhavati ÓaÇketyabhiprÃya÷- tat kiæ pramÃïaj¤Ãnopalambhe 'pi na tatprÃmÃïyamupalabdham, pramÃïaj¤Ãnameva và nopalabdham? Ãdye kathaæ svata÷ prÃmÃïyagraha÷; pratyayapratÅtÃvapi tadapratÅte÷ / dvitÅye kathaæ tatra ÓaÇkÃ; dharmiïa evÃnupalabdheriti / [ku.2.210] yadapi jhaÂiti pracuratarasamarthaprav­ttyanyathÃnupapattyà svata÷ prÃmÃïyamucyate- tadapi nÃsti; anyathaivopapatte÷ / jhaÂiti prav­ttirhi jhaÂiti tatkÃraïopanipÃtamantareïÃnupapadyamÃnà tamÃk«ipet / pracuraprav­ttirapi svakÃraïaprÃcuryam / icchà ca prav­tte÷ kÃraïam / tatkÃraïamapÅ«ÂÃbhyupÃyatÃj¤Ãnam / tadapi tajjÃtÅyatvaliÇgÃnubhavaprabhavam / so 'pÅndriyasannikar«Ãdijanmà / na tu prÃmÃïyagrahasya kvacidapyupayoga÷ / upayoge và svata eveti kuta etat? tata÷ samarthaprav­ttiprÃcuryamapi prÃmÃïyaprÃcuryÃttadgrahaïaprÃcuryÃdvà svatastvaæ tu tasya kvopayujyate / na hi pipÃsÆnÃæ jhaÂiti pracurà samarthà ca prav­ttirambhasÅti pipÃsopaÓamanaÓaktistasya pratyak«Ã syÃt / [ku.2.211] syÃdetat- prÃmÃïyagrahe sati sarvametadupapadyate / sa ca svato yadi na syÃt, na syÃdeva; parata÷pak«asyÃnavasthÃdu÷sthatvÃditi- cet- na- tadagrahe 'pyarthasandehÃdapi sarvasyopapatte÷ / na cÃnavasthÃvapi; prÃmÃïyasyÃvaÓyaj¤eyatvÃnabhyupagamÃt / anyathà svata÷pak«e 'pi sà syÃt / [ku.2.212] liÇgaæ niÓcitameva niÓcÃyakam / tatastanniÓcayÃrthamavaÓyaæ liÇgÃntarÃpek«ÃyÃmanavastheti cet- tatkimanupapadyamÃnor'tha÷ aniÓcita eva svopapÃdakamÃk«ipati; yenÃnavasthà na syÃt / pratyak«eïa tasya niÓcayÃttasya ca sattayaiva niÓcÃyakatvÃnnaivamiti cet- mamÃpi pratyak«eïa liÇganiÓcayÃt tasya ca sattayaiva niÓcÃyakatvÃnnaivamiti tulyam / [ku.2.213] liÇgaj¤Ãnasya prÃmÃïyÃniÓcaye kathaæ tanniÓca(liÇganirïa)ya÷syÃditi cet- anupapadyamÃnÃrthaj¤ÃnaprÃmÃïyÃniÓcaye kathaæ tanniÓcaya iti tulyam / na hi niÓcayena svaprÃmÃïyaniÓcayena và vi«ayaæ niÓcÃyayati pratyak«am; api tu svasattayetyuktamiti cet- tulyam / [ku.2.214] tathÃpi yadi tat liÇgÃbhÃsa÷ syÃt, tadà kà vÃrteti cet- anupapadyamÃno 'pyartho yadyÃbhÃsa÷ syÃt, tadà kà vÃrteti tulyam / so 'pi prÃmÃïyamÃk«ipatÅtyutsarga÷ / sa ca kvacidvÃdhakenÃpodyata iti cet- liÇge 'pyevamiti tulyam / tarhi prÃmÃïyÃnumÃne'pi ÓaÇkà tadavasthaiveti ni«phala÷ prayÃsa iti cet- etadapi tÃd­geva / anupapadyamÃnor'tha evÃsau tathÃvidha÷ kaÓcit ya÷ svapne 'pi nÃbhÃsa÷ syÃt / tato nÃ'ÓaÇketi cet- liÇge 'pyevamiti sama÷ samÃdhi÷ / [ku.2.215] ka÷ punarasÃvartha÷, ya÷ svapne 'pi nÃbhÃsa÷ syÃt? yadanupalambhe vibhramÃvakÃÓa÷, (77)yÃd­gupalambhe ca tadbÃdhavyavasthà / anyathà hi tathÃbhÆtasyÃpi vyabhicÃre sÃpi na syÃt / mà bhÆditi cenna- bhavitavyaæ hi tattvÃtatvavibhÃgena (tattvÃtattvavyavasthÃ) anyathà vyÃghÃtÃt / kathaæ hi niyÃmakani÷Óe«aviÓe«opalambhe 'pi viparÅtÃropa÷? tathÃbhÃve và tadatiriktaviÓe«Ãnupalambhe kathaæ bÃdhakam? tadabhÃve tvabÃdhasya kathaæ bhrÃntatvamiti / [ku.2.216] syÃdetat- parata÷prÃmÃïye 'pi nityatvÃdvedÃnÃmanapek«atvam; mahÃjanaparigrahÃcca prÃmÃïyamiti ko virodha÷? na; ubhayasyÃpyasiddhe÷ / [ku.2.217] na hi varïà eva tÃvÃnnitya÷ / tathà hi- "idÃnÅæ ÓrutapÆrvo gakÃro nÃsti" (stÅti) "niv­tta÷ kolÃhala" iti pratyak«eïaiva Óabdadhvaæsa÷ pratÅyate / na hi Óabda evÃnyatra gata÷; amÆrtatvÃt / nÃpyÃv­ta÷; tata eva sambandhavicchedÃnupapatte÷ / nÃpyanavahita÷ ÓrotÃ; avadhÃne 'pyanupalabdhe÷ / nÃpÅndriyaæ du«Âam; ÓabdÃntaropalabdhe÷ / nÃpisahakÃryantarÃbhÃva÷; anvayavyatirekavata÷(kata÷) tasyÃsiddhe÷ / (78) nÃpyatÅndriyam; tatkalpanÃyÃæ pramÃïÃbhÃvÃt / anyathà ghaÂÃdÃvapi tatkalpanÃprasaÇgÃt / na ca Óabda(sya) nityatvasiddhau tatkalpaneti yuktam; nirÃkari«yamÃïatvÃt / [ku.2.218] yattvekadeÓino naivamicchanti tÃn pratyucyate- vivÃdÃdhyÃsita÷ Óabdapradhvaæsa indriyagrÃhya÷ aindriyikÃbhÃvatvÃt ghaÂÃbhÃvavat / naitadevam; indriyÃsannik­«ÂatvÃdatÅndriyÃdhÃratvÃdveti cenna- idaæ hyupÃdhyudbhÃvanaæ và syÃt, vyÃpakÃnupalabdhyà satpratipak«atvaæ và / na prathama÷; svarÆpayogyatÃæ prati (gyatÃyÃæ)sahakÃriyogyatÃyà anupÃdhitvÃt / tasyÃstÃmapek«yaiva sarvadà vyavasthite÷ / nÃpyaindriyikÃdhÃratvaprayuktamabhÃvasya pratyak«atvam; dharmÃdyabhÃvasyÃpi tathÃtvaprasaÇgÃt / ata eva nobhayaprayuktam / [ku.2.219] nÃpi dvitÅya÷; prathamasyÃsiddhe÷ / asti hi ÓrotraÓabdÃbhÃvayo÷ svÃbhÃviko viÓe«aïaviÓe«yabhÃva÷ / viÓe«yasyÃtÅndriyatvÃtkathamaindriyikaviÓi«Âaj¤Ãnavi«ayatvam? tathà viÓe«yamavyavasthÃpayataÓca kathaæ viÓe«aïatvamiti cet- na; tathà viÓe«yavyavasthÃpanÃyÃ÷ phalatvÃt / na tu tadeva viÓe«aïatvam; ÃtmÃÓrayaprasaÇgÃt- viÓe«aïabhÃvena samavÃyÃbhÃvayorgrahaïam, tathà grahaïameva ca viÓe«aïatvamiti / tasmÃt sambandhÃntaramantareïa tadupaÓli«ÂasvabhÃvatvameva hi tayo÷ / saiva ca viÓi«Âapratyayajananayogyatà viÓe«aïatetyucyate / sà cÃtra durnivÃrà / pratiyogyadhikaraïena svabhÃvata evÃbhÃvasya militatvÃt / [ku.2.220] tathÃpi tayà tathaiva pratÅti÷ kartavyeti cenna- g­hyamÃïaviÓe«yatvÃva(«yÃva)cchinnatvÃdvyÃpte÷ / anyathà saæyuktasamavÃyena rÆpÃdau viÓi«ÂavikalpadhÅjananadarÓanÃt gandhÃdÃvapi tathÃtvaprasaÇgÃt / [ku.2.221] tathÃpi nendriyaviÓe«aïatayà kasyacit grahaïaæ d­«Âam; api tvindriyasambaddhaviÓe«aïatayÃ; sà cÃto nivartata iti cenna- asya pratibandhasyendriyasannik­«ÂÃrthapratisambandhivi«ayatvÃt / anyathà saæyuktasamavÃyena gandhÃdÃvupalabdhidarÓanÃt samavÃyenÃdarÓanÃcchabdasyÃgrahaïaprasaÇgÃt / [ku.2.222] nÃpyabhÃvatve sati atÅndriyÃdhÃratvÃtsatpratipak«atvam; yogyatÃvirahaprayuktatvÃdvyÃpte÷ / na cÃtÅndriyÃdhÃratvameva tasya yogyatÃviraha÷; tadviparyayasyaiva yogyatÃtvÃpatte÷ / na caivameva; dharmÃdipradhvaæsagrahaïaprasaÇgÃt / d­ÓyÃdhÃratvaæ d­ÓyapratiyogitÃceti dvayamapyasya yogyateti cenna- ubhayanirÆpaïÅyatvaniyamÃnabhyupagamÃt / pratiyogimÃtranirÆpaïÅyo hyabhÃva÷ / [ku.2.223] anyathà "iha bhÆtale ghaÂo nÃstÅ'tye«Ãpi pratÅti÷ pratyak«Ã na syÃt / saæyogo hyatra ni«idhyate / tadabhÃvaÓca bhÆtalavad ghaÂe 'pi vartate / tatra yadi pratyak«atayà bhÆtalasyopayoga÷, ghaÂasyÃpi tathaiva syÃt / aviÓe«Ãt / atha ghaÂasyÃnyathopayoga÷; bhÆtalasyÃpyanyathaiva syÃt, aviÓe«Ãt / kathamanyatheti cet- pratiyoginirÆpaïÃrthamabhÃvasannikar«Ãrthaæ ca / tatra pratiyoginirÆpaïaæ smaraïalak«aïamanupalabhyamÃnenÃpÅti, na tadarthamadhyak«agocaratvamapek«aïÅyamanyatarasyÃpi; kuta ubhayasya / sannikar«astu bhÆtalaghaÂasaæyogÃbhÃvasyendriyeïa sÃk«ÃnnÃsti / yenÃsti, tenÃpi yadÅndriyaæ na sannik­«yeta, kathamiva taæ gamayet / na copalabdhopalabhyamÃnÃbhyÃmevendriyaæ sannik­«yate; itaretarÃÓrayaprasaÇgÃt / [ku.2.224] tasmÃt sannikar«e sati yogyatvÃt bhÆtalamapyupalabhyate; na tu tasyopalabhyamÃnatvamabhÃvopalabdheraÇgamiti yuktamutpaÓyÃma÷ / prak­te tu na pratiyoginirÆpaïÃrthaæ tadupayoga÷ tasya saæyogavat ÃdhÃrÃnirÆpyatvÃt / nÃpi sannikar«Ãrtham; tadabhÃvasya sÃk«Ãdindriyasannikar«Ãditi / [ku.2.225] na cedevam; kuta e«Ã pratÅti÷, idÃnÅæ ÓrutapÆrva÷ Óabdo nÃstÅti? "anumÃnÃ'diti cenna Óabdasyaiva pak«Åkaraïe (80)hetoranÃÓrayatvÃt / anityatvamÃtrasÃdhane 'bhÃvasya niyatakÃlatvÃsiddhe÷ / ÃkÃÓasya pak«atve tadvattayÃnupalabhyamÃnatvasya hetoranaikÃntikatvÃt / ÓabdasadbhÃvakÃle 'pi tasya sattvÃt / evaæ kÃlapak«e 'pi do«Ãt / [ku.2.226] ahamidÃnÅæ ni÷ÓabdaÓrotravÃn ÓabdopalabdhirahitatvÃt badhiravaditi cet-na-d­«ÂÃntasya sÃdhyavikalatvÃt, vyÃhatatvÃcca; badhiraÓca ÓrotravÃæÓceti vyÃhatam / tasyÃpi ca Óravaso ni÷Óabdatve pramÃïaæ nÃsti / anupabhogyasyotpÃdavaiyarthyaæ pramÃïamiti cet-na-ÃdyÃdiÓabdavadupapatte÷ / te«Ãæ ÓabdÃntarÃrambhaæ pratyupayoga÷; antyasya na tatheti cet-na-antyatvÃsiddhe÷ / sarve«Ãæ cotpÃdavatÃæ prayojanatadabhÃvayorasmÃd­ÓairanÃkalanÃt; su«uptyavasthÃyÃæ ÓvÃsapraÓvÃsaprayojanavacca tadupapatte÷ / Ãrambhe sati prayojanamavaÓyamiti vyÃpte÷ / na tvÃpÃtata÷ prayojanÃnupalambhamÃtreïÃrambhaniv­tti÷; tathà sati karïaÓa«kulyavacchedotpÃda eva nabhasastaæ prati nivarteta; badhirasya tenÃnupayogÃt / vivÃdakÃle badhirakarïa÷ ÓabdavÃn yogyadeÓa(81)sthÃnÃv­takarïaÓa«kulÅsu«iratvÃt taditarakarïaÓa«kulÅsu«iravaditi / [ku.2.227] ni÷ÓabdÃ÷ païavavÅïÃveïava÷ (82)tadekaj¤Ãnasaæsargayogyatve sati tadanupalambhe 'pyupalabhyamÃnatvÃt / yat yadekaj¤Ãnasaæsarga(83)yogyaæ(ya) tasyÃnupalambhe 'pyupalabhyate tat tadabhÃvavat, yathÃghaÂaæ bhÆtalamiti cet-na-ekaj¤ÃnasaæsargayogyatvÃbhÃvÃt; Óabdasya ÓrautatvÃt, vÅïÃdÅnÃæ cÃk«u«atvÃt / abhimÃnamÃtrÃditi cenna, tathÃpi ÓabdapradhvaæsasyÃtaddeÓatvÃt, atyantÃbhÃvasya ca kÃlaniyamÃt / [ku.2.228] syÃdetat- ÓabdavadÃkÃÓopÃdhayo hi bheryÃdaya÷ / tena te«u vidhÅyamÃna÷ Óabda÷ ÃkÃÓa eva vihito bhavati; prati«iddhyamÃnaÓca tatraiva prati«iddho bhavati, ÓarÅre sukhÃdivat iti cet na- tatra sopÃdhÃvÃtmani pratyak«asiddhe sukhÃdini«edhasyÃpi pratyak«ÃsiddhatvÃt / na caivamihÃpi; tadupahitasya nabhaso 'pratyak«atvÃt / upÃdhayastÃvat pratyak«Ã iti cenna- tairabhÃvÃnirÆpaïÃt / nirÆpaïe và pratyak«eïÃpi grahaïaprasaÇgÃt / na caivaæ sati pÃramÃrthikÃdhikaraïanirÆpaïÅyatvamabhÃvasya / na ca te 'pi pratyak«asiddhÃ÷ (84) sarvatra; ÓabdakÃraïavyavadhÃne 'pyupalabdhasya Óabdasya nÃstitÃpratÅte÷ / ÃnumÃnikaistaistathà vyavahÃra iti cenna- hetostadvattayÃnupalabhyamÃnatvasyÃnaikÃntikatvÃt; abhÃvapratÅtikÃle sandigdhÃÓrayatvÃcca / upalabhyamÃnaviÓe«yatvapak«e cÃsiddhe÷; indriyavyavadhÃnÃt, ÓabdaliÇgasya cÃnupalambhÃt / [ku.2.229] api ca na«ÂÃÓrayÃïÃæ dravyaguïakarmaïÃæ nÃÓopalambha÷ katham? na katha¤ciditi cet- ÃÓrayanÃÓÃtkÃryanÃÓa iti kuta etat? anumÃnatastathopalambhÃditi cet- na- tulyanyÃyenoktottaratvÃt / tantu«u na«Âe«vapi yadi paÂo, na naÓyet, tadvadevopalabhyeteti cet- etasya tarkasyÃnugrÃhyamabhidhÅyatÃm / [ku.2.230] yadatropalabhyate na tat kÃryaparamparÃvat, yogyasya tathÃnupalabhyamÃnatve sati upalabhyamÃnatvÃditi cet-na-tantvavayavÃnÃæ paÂÃnÃdhÃratve sÃdhye siddhasÃdhanÃt / paÂapradhvaæsavattve sÃdhye bÃdhitatvÃt tasya svapratiyogikÃraïamÃtradeÓatvÃt / [ku.2.231] ye paÂadhvaæsavantastantava÷, tadabhÃvavanta ete aæÓava÷ iti sÃdhyamiti cenna- tantunÃÓottarakÃle paÂanÃÓÃttadvattÃnupapatte÷ / yogyatÃmÃtrasÃdhane ca paÂapradhvaæsÃsiddhe÷; tasya nÃÓÃnÃÓayo÷ samÃnatvÃt / [ku.2.232] ananyagatikatayà viÓi«Âani«edhe k­te viÓe«aïÃnÃmapyabhÃva÷ pratÅto bhavati; guïakriyÃvatpaÂÃdhÃrÃstantavo na santi svÃvayave«viti hi pratyaya iti cet- tathÃpi guïakarmaïÃæ paÂasya ca pradhvaæsa÷ kimadhikaraïa÷ pratÅyata iti vaktavyam / aÓvÃdhikaraïa eveti cet- bhrÃntistarhÅyam; tasyÃtaddeÓatvÃt / ÃÓrayÃvacchedakatayà te«ÃmapyadÆraviprakar«eïa taddeÓatvam evaæbhÆtenÃpi deÓena tannirÆpaïam; yogyatÃyà avyabhicÃrÃditi cet- na tarhi pratiyogisamavÃyideÓenaiva pradhvaæsanirÆpaïamiti niyama÷; prakÃrÃntareïÃpi nirÆpaïÃt / [ku.2.233] tasmÃt yasya yÃvatÅ grahaïasÃmagrÅ, taæ vihÃya tasyÃæ satyÃæ tadabhÃvo yatra kvacinnirÆpyo deÓe kÃle và / iyÃæstu viÓe«a÷- sà satÅ cet, pratyak«eïa / asatyeva j¤Ãtà cet, (85)anumÃnÃdineti sthiti÷ / [ku.2.234] etena "sadbhyÃmabhÃvo nirÆpyate" ityÃdiÓÃstra(86)virodha÷ parih­to veditavya÷; ubhayanirÆpaïÅyapratiyogivi«ayatvÃt anumÃnavi«ayatvÃcca / anyathà ÃÓrayÃsiddhiprasaÇgÃt / tatrÃpi na graÇaïe niyama÷, j¤ÃnamÃtraæ tu vivak«itam; tÃvanmÃtrasyaiva tadupayogÃt / kvacit grahaïasya sÃmagrÅsampÃtÃyÃtatvÃt / [ku.2.235] yadicÃdhikaraïagrahe ÓÃstrasya nirbhara÷ syÃt, "vahnerdÃhyaæ vinÃÓyÃnuvinÃÓavattadvinÃÓa÷" iti nodÃharet; asiddhatvÃt / na hi vahnivinÃÓastadavayavaparamparÃsvak«a(87)nirÆpya÷ tÃsÃmanirÆpaïÃt / nÃpyanyatra gamanÃbhÃvÃdinà pÃriÓe«yÃdanumeya÷; hetoreva nirÆpayitumaÓakyatvÃt; ÃÓrayÃnupalabdhe÷ / nÃpi nimittavinÃÓÃt sarvamidamekavÃreïa setsyatÅti yuktama; tasyÃnaikÃntikatvÃt / tejasà viÓe«itatvÃdayamado«a iti cenna- vyÃptyasiddhe÷ / na hÅndhanavinÃÓÃt tejodravyamavaÓyaæ vinaÓyatÅti kvacitsiddham; (88)pratyak«av­tteranabhyupagamÃt / [ku.2.236] tasmÃt yattyÃgenÃnyatra gamanaæ na sambhÃvyate, tena nimittÃdinÃpi deÓena pradhvaæso nirÆpyate ityakÃmenÃpi svÅkaraïÅyam; gatyantarÃbhÃvÃt / ata eva tamasa÷ pratyak«atve 'pyabhÃvatvamÃmanantyÃcÃryÃ÷ / etena ÓabdaprÃgabhÃvo vyÃkhyÃta÷ / [ku.2.237] evaæ (89)vyavasthite anumÃnamapyucyate- Óabdo 'nitya÷ (90)utpattidharmakatvÃt ghaÂavat / na cedaæ pratyabhij¤ÃnabÃdhitam; tasya jvÃlÃdipratyabhij¤ÃnenÃviÓe«Ãt / [ku.2.238] naivam; abÃdhitasya tasya svata÷ pramÃïatvÃditi cet- tulyam / "jvÃlÃyÃæ tannÃsti; viruddhadharmÃdhyÃsena (91)bÃdhitatvÃt / anyathà bhedavyavahÃravilopaprasaÇga÷ / nimittÃbhÃvÃt / Ãkasmikatve vÃtiprasaÇga" iti cet- tulyam,(92)Óabde 'pi tÅvratÅvrataratvamandamandataratvÃderbhÃvÃt / [ku.2.239] tadiha na svÃbhÃvikamiti cenna- svÃbhÃvikatvÃvadhÃraïanyÃyasya tatra tatra siddhasyÃtrÃpi tulyatvÃt / na hyapÃæ Óaityadravatve svÃbhÃvike, tejaso và au«ïyabhÃsvaratve ityatrÃnyatpramÃïamasti pratyak«Ãdvinà / "tattathaiva yujyate; anyasyopÃdheranupalambhÃt, niyamena tadgatatvena copalambhÃ'diti cet- tulyametat / [ku.2.240] tathÃpyatÅndriyÃnyadharmatvaÓaÇkà syÃditi cet- etadapi tÃd­geva / tat kiæ yadgatatvena yadupalabhyate, tasyaiva sa dharma÷? nanvevaæ pÅta÷ ÓaÇkha÷, rakta÷ sphaÂika÷, nÅla÷ paÂa ityapi tathà syÃt; aviÓe«Ãt / na; pÅtatvÃdÅnÃmanyadharmatvasthitau ÓaÇkhÃdÅnÃæ ca tadviruddhadharmatve sthite, japÃkusumÃdyanvayavyatirekÃnuvidhÃnÃcca bÃdhena bhrÃntatvÃvadhÃraïÃt / na ceha tÃra- tÃrataratvÃderanyadharmatvasthiti÷; nÃpi ÓukaÓÃrikÃdigakÃrÃïÃæ tadviruddhadharmatvam; nÃpyanyasya taddharmiïo 'nvayavyatirekÃvanuvidhatte / tathÃpi ÓaÇkÃsyÃditi cet- evamiyaæ sarvatra / tathà ca na kvacit (93)kasyacit ki¤citkutaÓcit siddhyet / nacaitacchaÇkitumapi Óakyate; apratÅte saæskÃrÃbhÃvÃt; saæskÃrÃnupanÅtasya cÃropayitumaÓakyatvÃt / [ku.2.241] na ca dhvanidharmà eva g­hyante; sparÓÃdyanantarbhÃveïa bhÃve«u tvagÃdÅnÃmavyÃpÃrÃt na ca Óravaïenaiva tadgrahaïam; avÃyavÅyatvena tasya vÃyudharmÃgrÃhakatvÃt cak«urvat / tÃra-tÃrataratvÃdayo và na vÃyudharmÃ÷ ÓrÃvaïatvÃt kÃdivat / vÃyurvà na ÓravaïagrÃhyadharmà mÆrtatvÃt p­thivÅvat / yadi ca naivam; kÃdÅnÃmapi vÃyavÅyatvaprasaÇga÷ / tata÷ kim? avayaviguïatve 'nityatvam; paramÃïuguïatve 'grahaïam / dvayamapyetadani«Âaæ bhavata÷ / avaÓyaæ ca Óravasà grÃhyajÃtÅyaguïavatà bhavitavyam, bahirindriyatvÃt ghrÃïÃdivat / [ku.2.242] santu dhvanayo 'pi nÃbhÃsÃ÷ / tathà ca taddharmagrahaïaæ Óravasopapatsyata iti cenna- tÃrastÃrataro vÃyaæ gakÃra ityatra dhvanÅnÃmasphuraïÃt / na ca vyaktyà vinà sÃmÃnyasphuraïaæ kÃraïÃbhÃvÃt / vyaktisphuraïasÃmagrÅnivi«Âà hi jÃtisphuraïasÃmagrÅ / kuta etat / anvayavyatirekÃbhyÃæ tathÃvagamÃt; aindrike«veva ghaÂÃdi«u sÃmÃnyagrahaïÃt; atÅndriye«u ca mana÷prabh­ti«vagrahaïÃt / svarÆpayogyataiva tatra nimittam; akÃraïaæ vyaktiyogyateti cet- evaæ tarhi sattÃdravyatvapÃrthivatvÃdÅnÃæ svarÆpayogyatve paramÃïvÃdi«vapi grahaïaprasaÇga÷; ayogyatve ghaÂÃdi«vapi tadanupalambhÃpattiriti duruttaraæ vyasanam / tasmÃdvyaktigrahaïayogyatÃntargataiva jÃtigrahaïayogyateti tadanupalambhe jÃteranupalambha eva / [ku.2.243] tathà ca na tÃratvÃdÅnÃmÃropasambhava iti svÃbhÃvikatvasthitau viruddhadharmÃdhyÃsena bhedasya pÃramÃrthikatvÃtpratyabhij¤ÃnamapramÃïamiti na tena bÃdha÷ / [ku.2.244] nÃpi satpratipak«atvam; mitho viruddhayorvÃstavatulyabalatvÃbhÃvÃt / ekasyÃnyatamÃÇgavaikalyacintÃyÃmasya vaikalye tasyaiva (94)vÃcyatvÃt / avaikalye, tvÃdÅyenaiva vikalena bhavitavyamiti hÅnasya na satpratipak«atvam / tathÃpi nitya÷ Óabda÷ (95)adravyadravyatvÃdatyitrÃpi sÃdhanadaÓÃyÃæ ki¤cidvÃcya'miti cet- asiddhi÷ / [ku.2.245] dravyaæ Óabda÷ sÃk«Ãtsambandhena g­hyamÃïatvÃdghaÂavaditi siddhyatÅti cenna- etasyÃpyasiddhe÷ / na hi Órotraguïatve dravyatve vÃsiddhe sÃk«Ãtsambandhe Óabdasya pramÃïamasti / "pariÓe«o 'sti / tathà hi- sadÃdyabhedena sÃmÃnyÃditrayavyÃv­ttau mÆrtadravyasamavÃyani«edhena karmatvani«edhÃt dravyaguïatvapariÓe«e saæyogasamavÃyayoranyatara÷ sambandha÷" iti cenna- bÃdhakabalena pariÓe«e dravyatvasyÃpi ni«edhÃlliÇgagrÃhakapramÃïabÃdhÃpatte÷ / bÃdhake satyapi và dravyatvÃprati«edhe karmatvÃdÅnÃmapyaprati«edhaprasaktau paraÓe«Ãsiddhe÷ / tasmÃdekadeÓapariÓe«o na pramÃïam / sandehasaÇkocamÃtrahetutvÃt / atha dravyatve kiæ bÃdhakam? ucyate- Óabdo na dravyaæ bahirindriyavyavasthÃhetutvÃdrÆpÃdivat / iti pariÓe«Ãdguïatvena (96)samavÃyi(ya)siddhau liÇgagrÃhakapramÃïabÃdhitatvÃnnÃvyavahitasambandhagrÃhyatvena dravyatvasiddha÷ / ni cÃsiddhena satpratipak«atvam; asiddhasya hÅnabalatvÃt / [ku.2.246] nanu ÓabdastÃvada(97)Órotraguïo naiveti tvayaiva sÃdhitaæ prabandhena / na ca Órotraguïa÷; tena g­hyamÃïatvÃt / yad yenendriyeïa g­hyate, nÃsau tasya guïa÷; yathà g­hyamÃïo gandhÃdi÷ / Órotraæ và na svavaguïagrÃhakam indriyatvÃt ghrÃïavat iti na guïatvasiddhiriticet- tata÷ kim? na caitadapi; ghrÃïÃdisamavetagandhÃdyagrahe svaguïatvasyÃprayojakatvÃt / (98)ayogyatvaæ hi tatropÃdhi÷ / [ku.2.247] anyathÃ- sukhÃdirnÃtmaguïa÷ tena g­hyamÃïatvÃt rÆpÃdivat / na và tena g­hyate tatsamavetatvÃdad­«Âavat / Ãtmà và na tadgrÃhaka÷ tadÃÓrayatvÃt gandhÃdyÃÓrayaghaÂÃdivadityÃdyapi ÓaÇkyeta / tasmÃt svaguïa÷ paraguïe vÃyogyo na g­hyate; g­hyate tu yogyo yogyona / tat kimatrÃnupapannam / [ku.2.248] avaÓyaæ ca Órotreïa viÓe«aguïagrÃhiïà bhavitavyam indriyatvÃt / anyathà tannirmÃïavaiyarthyÃt / (99)tadanyasyendriyÃntareïaiva grahaïÃt / na ca dravyaviÓe«agrahaïe tadupayoga÷; (100)viÓe«aguïayogyatÃmÃÓrityaivendriyasya dravyagrÃhakatvÃt; na dravyasvarÆpayogyatÃmÃtreïa / anyathà cÃndramasaæ teja÷ svarÆpeïa yogyamiti tadapyupalabhyeta; Ãtmà và mano grÃhya iti su«uptyavasthÃyÃmapyupalabhyeta; anudbhÆtarÆpe 'pi và cak«u÷ pravartate / tasmÃt guïayogyatÃmeva purask­tyendriyÃïi dravyamupÃdadate; nÃto 'nyatheti sthiti÷ / ata eva nÃkÃÓÃdayaÓcÃk«u«Ã÷ / [ku.2.249] astu tarhi Óabdo nitya÷ nityÃkÃÓaika(101)guïatvÃt tadgataparamamahat(102)parimÃïavaditi pratyanumÃnamiti cenna- akÃryatvasyopÃdhervidyamÃnatvÃt / anyathÃ- ÃtmaviÓe«aguïà nityÃ÷ tadekaguïatvÃttadgataparamamahattvavadityapi syÃt / "asya pratyak«abÃdhitatvÃdahetutvamiti cenna- nirupÃdherbÃdhÃnavakÃÓÃt / svabhÃvapratibaddhasya ca tatparityÃge svabhÃvaparityÃgaprasaÇgÃt / tasmÃdbÃdhena vopÃdhirunnÅyate, anyathà veti na kaÓcidviÓe«a÷ / [ku.2.250] etena ÓrÃvaïatvÃcchabdatvavadityapi parÃstam; atrÃpi tasyaivopÃdhitvÃt / anyathà gandharÆparasasparÓà api nityÃ÷ prasajyeran; ghrÃïÃdyekaikendriyagrÃhyatvÃt gandhatvÃdivadityapi prayogasaukaryÃt / [ku.2.251] virodhavyabhicÃrÃvasambhÃvitÃvevÃtretyasiddhireva (103)Ói«yate / sÃpi nÃsti / tathà hi- ÓabdastÃvat "pÆrvokta(104)nyÃyena svÃbhÃvikatÅvramandataratamÃdibhÃvena prakar«anikar«avÃnupalabhyate / iyaæ ca prakar«anikar«avattà kÃraïabhedÃnuvidhÃyinÅ sarvatropalabdhà / akÃraïakà hi nityÃ÷ prakar«avanta eva bhavanti, yathÃ'kÃÓÃdaya÷; nik­«Âà eva và , yathà paramÃïvÃdaya÷ / na tu ki¤cadatiÓayÃnÃ÷ kutaÓcidapak­«yante / tadiyaæ nityebhyo vyÃvartamÃnà kÃraïavatsu (tÃæ) ca bhavantÅ jÃyamÃnatÃmÃdÃyaiva viÓrÃmyatÅti pratibandhasiddhau prayujyate- Óabdo jÃyate, prakar«anikar«ÃbhyÃmupatatvÃt mÃdhuryÃdivat / anyathà niyÃmakamantareïa bhavantÅ nitye«vapi sà syÃt (bhavatÅti nitye 'pi syÃt); niyamahetorabhÃvÃt / ÓabdÃdanyatreyaæ gatiriti cenna- sÃdhyadharmiïaæ vihÃyeti pratyavasthÃnasya sarvÃnumÃnasulabhatvÃt / na ceha (105) vya¤jakatÃratamyÃdvya¤janÅyatÃratamyam; asvÃbhÃvikatvaprasaÇgÃt / vyavasthitaæ ca svÃbhÃvikatvam / na ca vya¤jakotpÃdakÃbhyÃmanyasyÃnuvidhÃnamasti / na ca svÃbhÃvikatvaupÃdhikatvÃbhyÃmanya÷ prakÃra÷ sambhavati / [ku.2.252] ÂhasyÃdetat / tathÃpyutpatternityatvena ko virodha÷? yena pratibandhasiddhi÷ syÃt / asiddhe ca tasmin, bhavatÃæ vyÃpakatvÃsiddha÷, asmÃkamaprayojaka÷ saugatÃnÃæ sandigdhavipak«av­tti(vyÃv­tti)rayamupakrÃnto hetu÷" iti cet- na / idaæ hyutpattimattvaæ vinÃÓakÃraïasannidhiviruddhebhyo nityebhya÷ svavyÃpakaniv­ttau nivartamÃnaæ vinÃÓakasannidhimati vinÃÓini viÓrÃmyatÅti / "vinÃÓakÃraïasannidhÃnenÃvaÓyaæ jÃyamÃnasya bhavitavyamiti kuto nirïÅta'miti cet- na tadasannidhÃnaæ hi na tÃvadÃkÃÓÃderiva svabhÃvavirodhÃt; utpattivinÃÓa(Óaka)yo÷ saæsargadarÓanÃt / aviruddhayorasannidhistu deÓaviprakar«Ãddhimavadvindhyayoriva syÃt / deÓayorapi viprakar«o virodhÃdvà hetvabhÃvÃdvà / pÆrvoktÃdeva na prathama÷ / dvitÅyastu paÂakuÇkumayoriva syÃt, yadi kuÇkumasamÃgamÃdarvÃgiva pradhvaæsakasaæsargÃdarvÃgeva paÂo vinaÓyet / yathà hivinÃÓakÃraïaæ vinà na vinÃÓa÷, tathà yadi kuÇkumasamÃgamaæ vinà na vinÃÓa÷ paÂasyeti syÃt, kastayo÷ saæsarga vÃrayet / tasmÃdaviruddhayorasaæsarga÷ kÃlaviprakar«aniyamena vyÃpta÷ / sa (106)cÃto nivartamÃna÷ svavyÃpyamupÃdÃya nivartata iti pratibandhasiddhi÷ / [ku.2.253] ÂhasyÃdetat / yadyevamÃsthira÷Óabda÷, kathamarthena saÇgatirasyopavabhyate" iti cet- yathaivÃrthasyÃsthirasya (107)tena / "jÃtireva padÃrtha÷, na vyaktiriti cenna- ÓabdÃttadalÃbhaprasaÇgÃt / Ãk«epata iti cet- ka÷ khalvayamÃk«epo nÃma? tÃvadanumÃnam; anantÃbhi÷saha saÇgativadavinÃbhÃvasyÃpi grahÅtumaÓakyatvÃt / Óakyatve vÃ, saÇgaterapi tathaiva sugrahatvÃt vyaktimÃtrarÆpeïÃvinÃbhÃva" iti cenna- vyaktitvasya sÃmÃnyasyÃbhÃvÃt / bhÃve vÃ, tadÃk«epe 'pi viÓe«ÃnÃk«epÃt / vÃcyatvamapi và tathaivÃstu? kimÃk«epeïa; saÇgateravirodhÃditi / [ku.2.254] arthÃpattirÃk«epa iti cenna- vyaktyÃ[ktiæ] vinà kimanupapannam? "jÃti'riti cenna- tannÃÓÃnutpÃdadaÓÃyÃmapi sattvÃt / "tathÃpi na vyaktimÃtraæ vine'ti cenna- mÃtrÃrthÃbhÃvÃt / "vyaktij¤Ãnamantareïa jÃtij¤Ãnamanupapanna'miti cenna- tadabhÃve 'pyutpÃdÃt / "vyaktivi«ayatÃæ (tvaæ)vinà jÃtivi«ayatà tasyÃnupa(tÃnupa)panne'ti cenna- evaæ tarhyekaj¤ÃnagocaratÃyÃæ kimanupapannaæ (108)kiæ pratipÃdayediti / "jÃtÅnÃmanvayÃnupapattyà vyaktiravasÅyata" iti cenna- (109)parasparÃÓrayaprasaÇgÃt / [ku.2.255] syÃdetat- pratibandhaæ vinÃpi pak«adharmatÃbalÃt yathà liÇgaæ viÓe«e paryavasyati, tathà saÇgatiæ vinÃpi Óabda÷ ÓaktiviÓe«ÃdviÓe«e paryavasyati / sa evÃ'k«epa ityucyate iti cet- na tÃvat pratÅti÷ krameïa; apek«aïÅyÃbhÃvena viramyavyÃpÃrÃyogÃt / jÃtipratyÃyanamapek«ata iti cet- k­taæ tarhi ÓabdaÓaktika(ktibhedaka)lpanayÃ; tÃvataiva tatsiddhe÷ / omiti cenna- vyaktyanÃlambanÃyà jÃtipratÅterasambhavÃdityuktatvÃt; pramÃïÃntarÃpÃtaprasaÇgÃcca / smaraïaæ tadityayamado«a iti cenna- ananubhÆtÃnanvayaprasaÇgÃt / astvekaiva pratÅtiriticet- k­taæ tarhi Óaktibheda(dvaya)kalpanayà / [ku.2.256] evaæ ca yathà sÃmÃnyavi«ayà Óaktirekaiva tadvati paryavasyati, tathà sÃmÃnyÃÓrayÃsaÇgatistadvati paryavasyediti / na ca nityà api varïÃ÷ svarÃnupÆrvyÃdihÅnÃ÷ padÃrthai÷ saÇgamyante / na ca tadviÓi«Âatvamapi te«Ãæ nityam / tasmÃttattajjÃtÅyakro¬anivi«Âà eva padÃrthÃ÷ padÃni ca sambadhyante, nÃto 'nyatheti, naitadanurodhenÃpi Óabdasya nityatvamÃÓaÇkanÅyamiti / [ku.2.257] yadà ca varïà eva na nityÃ÷, tadà kaiva kathà puru«avivak«ÃdhÅnÃnupÆrvyÃdiviÓi«ÂavarïasamÆharÆpÃïÃæ padÃnÃm? kutastarÃæ ca tatsamÆharacanÃviÓe«asvabhÃvasya vÃkyasya? kutastamÃæ (mÃæ ca?)tatsamÆhasya vedasya? [ku.2.258] paratantrapuru«a (110)paramparÃdhÅnatayà pravÃhÃvicchedameva nityatÃæ brÆma iti cet- etadapi nÃsti; sargapralayasambhavÃt / ahorÃtrasyÃhorÃtrapÆrvakatvaniyamÃt, karmaïÃæ vi«amavipÃkasamayatayà yugapadv­ttinirodhÃnupapatte÷, varïÃdivyavasthÃnupapatte÷, samayÃnupalabdhau(nupapattau)ÓÃbdavyavahÃravilopaprasaÇgÃt, ghaÂÃ(ÂapaÂÃ)disampradÃyabhaÇgaprasaÇgÃcca kathamevamiti cet- [ku.2.259] ucyate- var«Ãdivad bhavopÃdhi÷ v­ttirodha÷ su«uptivat / udbhidv­ÓcikavadvarïÃ÷ mÃyÃvatsamayÃdaya÷ //2 // tatpÆrvakatvamÃtre siddhasÃdhanÃt(nam), anantaratatpÆrvakatve aprayojakatvÃt; var«ÃdidinapÆrvakataddinaniyamabhaÇgavadupapatte÷ / rÃÓyÃdiviÓe«asaæsargarÆpakÃlopÃdhiprayuktaæ hi tat; tadabhÃva eva vyÃv­tte÷ / tathehÃpi sargÃnuv­ttinimittabrahmÃï¬asthitirÆpakÃlopÃdhinibandhana(dhiprayukta)tvÃttasya, tadabhÃva eva vyÃv­ttau ko do«a÷ / na ca tadanutpannamanaÓvaraæ vÃ; avayavitvÃt / [ku.2.260] v­ttinirodhasyÃpi su«uptyavasthÃvadupapatte÷ / na hi-"aniyatavipÃkasamayÃni karmÃïÅ'ti tadÃnÅæ k­tsnÃnyeva bhogÃ(111)vimukhÃni / na hyacetayata÷ kaÓcidabhogo nÃma; virodhÃt / kastarhi tadÃnÅæ ÓarÅrasyopayoga÷? taæ prati na kaÓcit / tarhi kimarthamanuvartate? uttarabhogÃrtham; cak«urÃdivat / prÃïiti kimarthaæ? ÓvÃsapraÓvÃsasantÃnenÃ'yu«o 'vasthÃbhedÃrtham; tena bho(bhede bho)gaviÓe«asiddhe÷ / [ku.2.261] ekasyaiva tat katha¤cidupapadyate, na tu viÓvasyeti cet- anantatayà aniyatavipÃkasamayatayà upamardyepamardakasvabhÃvatayà ca karmaïÃm, viÓvasya, ekasya và ko viÓe«a÷, yena tanna bhavet / bhavati ca sarvasyaiva (112)susvÃpa÷ / krameïa, na tu yugapaditi cenna- kÃraïakramÃyattatvÃtkÃryakramasya / na ca svahetubalÃyÃtai÷ kÃraïai÷ krameïaiva bhavitavyam; aniyatatvÃdeva sarvagrÃsavat / grahÃïÃæ hyanyadà samÃgamÃniyame 'pi, tathà kadÃcit syÃt, yathà kalÃdyaniyame 'pi sarvamaï¬aloparÃga÷ syÃt- trido«asannipÃtavadvà / yathà hi vÃtapittaÓle«maïÃæ cayaprakopapraÓamakramÃniyame 'pi ekadà sannipÃta÷ syÃt, tadà dehasaæhÃra÷, tathà kÃlÃnalapavanamahÃrïavÃnÃæ sannipÃte brahmÃï¬adehapralayÃvasthÃyÃæ yugapadeva bhogarahitÃÓcetanÃ÷syuriti ko virodha÷? / tathÃpi videhÃ÷ karmiïa iti durghaÂamiti cet- kimatra durghaÂam; bhogavirodhavat ÓarÅrendriyavi«ayanimittanirodhÃdeva tadupapatte÷ / [ku.2.262] v­Ócikataï¬ulÅya(113)kÃdivat varïÃdivyavasthÃpyupapadyate / yathà hi v­ÓcikapÆrvakatve 'pi v­Ócikasya, gomayÃdÃdya÷; taï¬ulÅyakapÆrvakatve 'pi taï¬ulÅyakasya, taï¬ulakaïÃdÃdya÷; vanhipÆrvakatve 'pi vanhe÷, araïerÃdya÷; evaæ k«Åradadhigh­tatailakadalÅ(114)kÃï¬Ãdaya÷ tathà mÃnu«apaÓugobrÃhmaïapÆrvakatve 'pi te«Ãm, prÃthamikÃstattatkarmopanibaddhabhÆtabhedahetukà eva / sa eva hetu÷ sarvatrÃnugata iti sarve«Ãæ tatsÃntÃnikÃnÃæ samÃnajÃtÅyatvamiti kimasaÇgatam / gataæ tarhi gopÆrvako 'yaæ gotvÃdityÃdinà / na gatam; yonije«veva vyavasthÃpanÃt / mÃnasÃstvanyathÃpÅti / gomayav­ÓcikÃdivadidÃnÅmapi kiæ[api tathà kiæ] na syÃditi cenna- kÃlaviÓe«aniyatatvÃtkÃryaviÓe«ÃïÃm / na hi var«Ãsu gomayÃcchÃlÆka iti hemante 'pi syÃ(pi kiæ na syÃ)t / [ku.2.263] samayo 'pyekenaiva, mÃyÃvineva, vyutpÃdyavyutpÃdakabhÃvÃvasthitanÃnÃkÃryÃdhi«ÂhÃnÃt vyavahÃrata eva sukara÷ / yathà hi mÃyÃvÅ sÆtrasa¤cÃrÃdhi«Âhitaæ dÃruputrakam, "idamÃnaye'ti prayuÇkte / sa ca dÃruputrakastathà karoti / tadà cetanavyavahÃrÃdiva (115)taddharÓÅ bÃlo vyutpÃdyate tathÃ- ihÃpi syÃt / kriyÃvyutpattirapi tata eva kulÃlakuvindÃdÅnÃm / [ku.2.264] sargÃdÃveva kiæ pramÃïamiti cet viÓvasantÃno 'yaæ d­ÓyasantÃnaÓÆnyai÷ samavÃyibhirÃrabdha÷ santÃnatvÃt ÃraïeyasantÃnavat / vartamÃnabrahmÃï¬aparamÃïava÷ pÆrvamutpÃditasajÃtÅyasantÃnÃntarÃ÷ nityatve sati tadÃrambhakatvÃt pradÅpaparamÃïuvadityÃdi / [ku.2.265] avayavÃnÃmÃvÃpodvÃpÃ(116)dutpattivinÃÓau ca syÃtÃm, santÃnÃvicchedaÓceti ko virodha iti cenna- evaæ hi (117)pa(gha)ÂÃdisantÃnÃvicchedo 'pi syÃt / viparyayastu d­Óyate / kanthÃdi (118) (kartrÃdi) bhogaviÓe«asampÃdanaprayukto 'sÃviti cenna- dvyaïuke«u tadabhÃvÃt / tathà ca tatrÃ(tada)vayavÃnÃmapagamÃbhÃve 'nÃditvaprasaÇge dvyaïukatvavyÃghÃta÷ / tasmÃt yatkÃryaæ yannibandhanasthiti÷, tadapagame tanniv­tti÷ / yat yaddhetukam, tadupagame tasyotpatti÷ / na ca kÃryasya sthitinibandhanaæ nityameva; nityasthitiprasaÇgÃt / na ca nitya eva hetu÷;akÃdÃcitkatvaprasaÇgÃt / tat atinistaraÇgametat / Åd­ÓyÃæ ca vastusthitau bhogo 'pi karmabhirevameva vastusvabhÃvÃnatikrameïa sampÃdanÅya iti dvyaïukavat pipÅlikÃï¬ÃderbrahmÃï¬aparyantasyÃpi viÓvasyeyameva gatiriti pratibandhasiddhi÷ / [ku.2.266] tathà ca brahmÃï¬e paramÃïusÃdbhavitari paramÃïu«u ca svatantre«u p­thagÃsÅne«u tadanta÷pÃtina÷ prÃïigaïÃ÷ (119)kva vartantÃm, kupitakapikapolÃntargatodumbaramaÓakasamÆhavat, davadahanadahyamÃnadÃrÆdaravighÆrïamÃnaghuïasaÇghÃtavat, pralayapavanollÃsanÅyaurvÃnalanipÃtipotasÃæyÃtrikasÃrthavadveti / [ku.2.267] (120)api ca- janmasaæskÃravidyÃde÷ Óakte÷ svÃdhyÃyakarmaïo÷ / hrÃsadarÓanato hrÃsa÷ sampradÃyasya mÅyatÃm //3 // pÆrvaæ hi mÃnasya÷ prajÃ÷ samabhavan; tato 'patyaikaprayojanamaithunasambhavÃ÷; tata÷ kÃmÃ(lÃ?)varjanÅyasannidhijanmÃna÷; idÃnÅæ deÓakÃlÃdyavasthayà paÓudharmÃdeva bhÆyi«ÂhÃ÷ / pÆrvaæ caruprabh­ti«u saæskÃrÃ÷ (121) samÃdhÃyi«ata; tata÷ k«etraprabh­ti«u; tato garbhÃdita÷; idÃnÅæ tu jÃte«ulaukika(loka)vyavahÃramÃÓritya / pÆrvaæ sahasraÓÃkho vedo 'dhyagÃyi; tato vyasta÷; tata÷ «a¬aÇga eka÷;t idÃnÅæ tu kvacidekà ÓÃkheti / (122)pÆrvaæ ­tav­ttayo brÃhmaïÃ÷ prÃdyoti«ata; tato 'm­tav­ttaya÷; (123)tato m­tav­ttaya÷; samprati pram­tasatyÃn­takusÅdapÃÓupÃlyaÓvav­tti(124)v­ttiyo bhÆyÃæsa÷ / pÆrvaæ du÷khana brÃhmaïairatithayo 'labhyanta; tata÷ k«atriyÃtithayo 'pi saæv­ttÃ÷; tato (125)vaiÓyÃ'veÓino 'pi; samprati ÓÆdrÃnnabhojino 'pi / (126)pÆrvamam­tabhuja÷; tato vighasabhuja÷; tato 'nnabhuja÷; sampratyaghabhuja eva / pÆrvaæ catu«pÃddharma (127)ÃsÅt; tatastanÆyamÃne tapasi tripÃt; tato mlÃyati j¤Ãne dvipÃt; samprati jÅryati yaj¤e dÃnaikapÃt / so 'pi pÃdo (128)durÃgatÃdivipÃdikÃÓatadu÷stha÷ aÓraddhÃmalakalaÇkita÷ kÃmakrodhÃdikaïÂakaÓatajarjara÷ pratyahamapacÅyamÃnavÅryatayà itastata÷ skhalannivopalambhate / [ku.2.268] ÂhaidÃnÅmiva sarvatra d­«ÂÃnnÃdhikami«yate" iti cenna- sm­tyanu«ÂhÃnÃnumitÃnÃæ ÓÃkhÃnÃmucchedadarÓanÃt / svÃtantryeïa sm­tÅnÃmÃcÃrasya ca prÃmÃïyÃnabhyupagamÃt / manvÃdÅnÃmatÅndriyÃrthadarÓane pramÃïÃbhÃvÃt / ÃcÃrÃt sm­ti÷, sm­teÓcÃcÃra ityanÃditÃbhyupagame andhaparamparÃprasaÇgÃt / [ku.2.269] ÃsaæsÃramanÃmnÃtasya ca vedatvavyÃghÃtenÃnumÃnÃyogÃt / utpattito 'bhivyaktito 'bhiprÃyato vÃnavacchinnavarïamÃtrasya nirthakatvÃt / [ku.2.270] yadi ca Ói«ÂÃcÃratvÃdidaæ hitasÃdhanam, kartavyaæ vetyanumitam, kiæ vedÃnumÃnena; tadarthasyÃnumÃnata eva siddhe÷ / na ca dharmavedanatvÃt idamevÃnumÃnam anumeyo veda÷; pratyak«asiddhatvÃt; aÓabdatvÃcca / [ku.2.271] atha Ói«ÂÃcÃratvÃtpramÃïamÆlo 'yamiti cet- tata÷siddhasÃdhanam; pratyak«amÆlatvÃbhyupagamÃt; tadasambhave 'pyanumÃnasambhavÃt / nityamaj¤ÃyamÃnatvÃttat apratyÃyakaæ kathamanumÃnaæ kathaæ ca mÆlamiti cet- veda÷ kimaj¤ÃyamÃna÷ pratyÃyaka÷; apratyÃyaka eva và mÆlam; yena ja¬atamatamÃdriyase / anumitatvÃt j¤ÃyamÃna eveti cet- liÇgamapyevamevÃstu / anumeyapratÅte÷ prÃktanÅ liÇgapratÅtirapek«itÃ; kÃraïatvÃt; na tu paÓcÃttanÅti cet- ÓabdapratÅtirapyevameva / [ku.2.272] ÃcÃrasvarÆpeïa ÓabdamÆlatvamanumÅyate / tena tu Óabdena kartavyatà pratÅyata iti cenna- ÃcÃrasvarÆpasya pratyak«asiddhatvena mÆlÃntarÃnapek«aïÃt / tasmÃtkartavyatÃyÃæ pratyak«ÃbhÃvÃt, apramitatayà ca ÓabdÃnumÃnÃnavakÃÓÃt, pratyak«aÓruterasambhavÃt, Ói«ÂÃcÃratvenaiva kartavyatÃmanumÃya tayà mÆlaÓabdÃnumÃnam / tathà ca kiæ tena; tadarthasya prÃgeva siddhe÷ / [ku.2.273] (129)ÂhatathÃpyÃgamamÆlatvameva tasya; vyÃpte÷" iti cet- ata eva tarhi tasya pratyak«ÃnumÃnamÆlatvamanumeyam / Ãdimatastattvaæ syÃt; ayaæ tvanÃdiriti cet- ÃcÃro 'pi (130) tarhÅdamprathamastathà syÃt, ayaæ tvanÃdirvinÃpyÃgamaæ bhavi«yati / ÃcÃrakartavyatÃnumÃnayorevamanÃditvamastu; kiæ naÓchinnamiti cet- prathamaæ tÃva"nnityÃnumeyo veda'iti; dvitÅyaæ ca "deÓanaiva dharme pramÃïa'miti / [ku.2.274] (131)athÃyamÃÓaya÷- vaidikà apyÃcÃrÃ÷ rÃjasÆyÃÓvamedhÃdaya÷ samucchidyamÃnÃ÷ d­Óyante; yata idÃnÅæ nÃnu«ÂhÅyante / na caite prÃgapi nÃnu«Âhità eva; tadarthasya vedarÃÓeraprÃmÃïyaprasaÇgÃt samudrataraïopadeÓavat / na caivamevÃstu; darÓÃdyupadeÓena tulyayogak«ematvÃt / evam, puna÷ sa kaÓcit kÃlo bhavitÃ, yatraite 'nu«ÂhÃsyante / tathÃnye(thà cÃnye)pyÃcÃrÃ÷ samucchetsyante anu«ÂhÃsyante ca, iti na viccheda÷ / tatastadvadÃgamamÆlatà iti cet- evaæ tarhi pravÃhÃdau liÇgÃbhÃve kartavyatvÃgamayorananumÃnÃt, asatyÃæ pratyak«aÓrutau ÃcÃrasaÇkathÃpi kathamiti sarvaviplava÷ / tasmÃt pratyak«aÓrutireva mÆlamÃcÃrasya; sà cedÃnÅæ nÃstÅti ÓÃkhoccheda÷ / [ku.2.275] adhunÃpyasti sÃnyatreti cet- atra kathaæ nÃsti? kimupÃdhyÃyavaæÓÃnÃmanyatra gamanÃt, te«ÃmevocchedÃdvÃ, Ãhosvit svÃdhyÃyavicchedÃt / na prathamadvitÅyau; sarve«Ãmanyatra gamane ucchede và niyamena bhÃratavar«e Ói«ÂÃcÃrasyÃpyucchedaprasaÇgÃt; tasyÃdhyet­samÃnakart­katvÃt / anyata ÃgatairÃcÃrapravartane adhyayanapravartanamapi syÃt / na t­tÅya÷; ÃdhyÃtmika(132)ÓaktisampannÃnÃmantevÃsinÃmavicchede tasyÃsambhavÃt / tasmÃ(133)dÃyurÃrogyabalavÅryaÓraddhÃÓamadamagrahaïadhÃraïÃdiÓakteraharaharapacÅyamÃnatvÃt svÃdhyÃyÃnu«ÂhÃne ÓÅryamÃïe katha¤cidanuvartete; viÓvaparigrahÃcca na sahasà sarvoccheda iti yuktamutpaÓyÃma÷ / [ku.2.276] (134)gatÃnugatiko loka ityaprÃmÃïika evÃcÃra÷, na tu ÓÃkhoccheda÷; anekaÓÃkhÃgatetikartavyatÃpÆraïÅyatvÃdekasminnapi karmaïyanÃÓvÃsaprasaÇgÃditi cet- na- evaæ hi (135)mahÃjanaparigrahasyopaplavasambhave (plave) vedà api gatÃnugatikatayaiva lokai÷ parig­hyanta iti, na vedÃ÷pramÃïaæ syu÷ / tathà ca v­Ócikabhiyà palÃyamÃnasyÃÓÅvi«amukhe nipÃta÷ / (136) etameva ca kÃlakramabhÃviÓÃkhoccheda(137)bhÃvinamanÃÓvÃsamÃÓaÇkamÃnairmahar«ibhi÷ prativihitam / ato noktado«o 'pi / [ku.2.277] na cÃyamucchedo j¤Ãnakrameïa; yena ÓlÃghya÷ syÃt / api tu pramÃdamadamÃnÃ'lasyanÃstikyaparipÃkakrameïa / (138)tataÓcocchedÃntaraæ puna÷ pravÃha÷, tadanantaraæ ca punaruccheda iti sÃrasvatamiva srota÷; anyathà k­tahÃnaprasaÇgÃt / (139)tathà ca bhÃvipravÃhavad bhavannapyayamucchedapÆrvaka ityanumÅyate / smarati ca bhagavÃnvyÃso gÅtÃsu bhagavadvacanam- "yadà yadà hi dharmasya glÃnirbhavati bhÃrata / abhyutthÃnamadharmasya tadÃ'tmÃnaæ s­jÃmyaham // paritrÃïÃya sÃdhÆnÃæ vinÃÓÃya ca du«k­tÃm / dharmasaæsthÃpanÃrthÃya sambhavÃmi yuge yuge // " gÅ. (4.7.8) iti / [ku.2.278] ka÷ punarayaæ mahÃjanaparigraha÷? (140)hetudarÓanaÓÆnyairgahaïadhÃraïÃrthÃnu«ÂhÃnÃdi÷ / sa hyatra na syÃt ­te nimittam / [ku.2.279] na hyatrÃlasyÃdirnimittam; du÷khamayakarmapradhÃnatvÃt / nÃpyanyatra siddhaprÃmÃïye 'bhyupÃye 'nadhikÃreïÃsminnananyagatikatayÃnupraveÓa÷; parai÷ pÆjyÃnÃmapyatrÃ(141)praveÓÃt / nÃpi bhak«yapeyÃdyadvaitarÃga÷; tadvibhÃgavyavasthÃparatvÃt / nÃpi kutarkÃbhyÃsÃhativyÃmoha÷; ÃkumÃraæ prav­tte÷ / nÃpi sambhavadvipralambhapëaï¬asaæsarga÷; pitrÃdikrameïa pravartanÃt / nÃpi yogÃbhyÃsÃbhimÃnenÃvyagratÃbhisandhi÷; prÃthamikasya karmakÃï¬e (kÃï¬a eva) sutarÃæ vyagratvÃt / nÃpi jÅvikÃ; prÃguktena nyÃyena d­«ÂaphalÃbhÃvÃt / nÃpi kuhakava¤canÃ; prak­te tadasambhavÃt / [ku.2.280] sambhavati (142)tvete hetavo bauddhÃdyÃgamaparigrahe / (143)tathà hi, bhÆyastatra karmalÃghavamiti alasÃ÷- ita÷ patitÃnÃmapyanupraveÓa iti ananyagatikÃ÷- bhak«yÃdyaniyama iti rÃgiïa÷- svecchayà pari(yÃrthapari)graha iti kutarkÃbhyÃsina÷- pitrÃdikramÃbhÃvÃt prav­ttiriti pëaï¬asaæsargiïa÷- "ubhayorantaraæ j¤Ãtvà kasya Óaucaæ vidhÅyate" ityÃdi ÓravaïÃdavyagratÃbhimÃnina÷- saptaghaÂikÃbhojanÃdisiddherjÅviketi ayogyÃ÷- Ãdityastambhanam pëÃïapÃÂanam, ÓÃkhÃbhaÇga÷, bhÆtÃveÓa÷, pratimÃjalpanam, dhÃtuvÃda ityÃdi dhandhanÃt (va¤canÃt) kuhakava¤citÃstÃn (144)parig­ïhantÅti sambhÃvyate / ato na te mahÃjanaparig­gÅtà iti vibhÃga÷ / [ku.2.281] syÃdetat- yadyevaæ sarvakarmaïÃæ v­ttivirodha÷, na ki¤cidutpadyate, na ki¤cidvinaÓyatÅti stimitÃkÃÓakalpe jagati kuto viÓe«Ãt puna÷ sarga÷? prak­tipariïateriti sÃÇkhyÃnÃæ Óobhate / brahmapariïateriti bhÃskaragotre yujyate / vÃsanÃparipÃkÃditi saugatamatamanudhÃvati / kÃlaviÓe«Ãditi copÃdhiviÓe«ÃbhÃvÃdayuktam / asatÃæ copalak«aïÃnÃæ na viÓe«akatvam; sarvadà tulyarÆpatvÃt / na ca j¤ÃnadvÃrÃ; anityasya tasya tadÃnÅmabhÃvÃt; nityasya ca vi«ayata÷ svarÆpataÓcÃviÓe«Ãditi cet- na- [ku.2.282] ÓarÅrasaÇk«obhaÓramajanitanidrÃïÃæ prÃïinÃmÃyu÷paripÃkakramasampÃdanaikaprayojanaÓvÃsasantÃnÃnuv­ttivat mahÃbhÆtasamplavasaÇk«obhalabdhasaæskÃrÃïÃæ paramÃïÆnÃæ mandataratamÃdibhÃvena kÃlÃvacchedaikaprayojanasya pracayÃkhyasaæyogaparyantasya karmasantÃnasyeÓvarani÷ÓvasitasyÃnuv­tte÷ / kiyÃnasÃvityatra, avirodhÃt Ãgamaprasiddhimanatikramya tÃvantameva kÃlamityanumanyate / brahmÃï¬ÃntaravyavahÃro và kÃlopÃdhi÷ / tadavacchinne kÃle puna÷ sarga÷ / yathà khalvalÃbulatÃyÃæ vitatÃni phalÃni, tathà parameÓvaraÓaktÃvanusyÆtÃni sahasraÓo 'ï¬ÃnÅti ÓrÆyate / [ku.2.283] (145)evaæ vicchedasambhave kasya kena parigraha÷, yata÷ prÃmÃïyaæ syÃt / j¤ÃpakaÓcÃyamartha÷ na kÃraka÷ / tata÷ kÃrakÃbhÃvÃnnivartamÃnaæ kÃryaæ j¤ÃpakÃbhimata÷ kathaÇkÃramÃsthÃpayet? [ku.2.284] syÃdetat- (146)santi kapilÃdaya eva sÃk«Ãtk­tadharmÃïa÷ karmayogasiddhÃ÷ / ta evaæ saæsÃrÃÇgÃre«u pacyamÃnÃn prÃïina÷ paÓyanta÷ paramakÃruïikÃ÷ priyahitopadeÓenÃnugrahÅ«yanti; k­taæ parameÓvareïÃnapek«itakÅÂÃdisaÇkhyÃparij¤ÃnavatÃ- iti-cenna- tadanya(to 'nya)sminnanÃÓvÃsÃt / tathà hi- atÅndriyÃrthadarÓanopÃyo mÃvanetyabhyupagame 'pi nÃsau satyameva sÃk«ÃtkÃramutpÃdayati; yata÷ samÃÓvasima÷ / pramÃïÃntarasaævÃdÃditi cenna- ahiæsÃdi / (147)hitasÃdhanamityatra tadabhÃvÃt / Ãgamo 'stÅti cenna- bhÃvanÃmÃtramÆlatvena tasyÃpyanÃÓvÃsavi«ayatvÃt / ekadeÓasaævÃdenÃpi prav­ttiriti cenna- (148)svapnÃkhyÃnavadanyathÃpi sambhavÃt / na cÃnupalabdhe bhÃvanÃpi / corasarpÃdayo hyupalabdhà eva bhÅrubhirbhÃvyante / [ku.2.285] na ca karmayogayorhitasÃdhanatvaæ kutaÓcidupalabdham / na caita(ca ta)yo÷ svarÆpeïopalambha÷ kvacidupayujyate, bhÃvanÃsÃdhyo và / na cÃsminnanvayavyatirekau sambhavata÷; dehÃntarayogyatvÃtphalasya; apratÅtatayà tadanu(dananu?)«ÂhÃne (149)tadabhÃvÃcca / na ca kart­bhokt­rÆpobhayadehapratisandhÃnÃdeva tadupapadyate; tadabhÃvÃt / na hyetasya pÆrvakarmaïa÷ phalamidamanubhavÃmÅti kaÓcitpratisandhatte÷ / [ku.2.286] kecittathà bhavi«yantÅti sambhÃvanÃmÃtre 'pyanÃÓvÃsÃt / vinigamanÃyÃæ pramÃïÃbhÃvÃt / pratipanniÓÅthanidrÃïaprÃta÷pratibuddhasamastopÃdhyÃyavat anyonyasaævÃdÃt kapilÃdi«u samÃÓvÃsa iti cenna- ekajanmapratisandhÃnavat janmÃntarapratisandhÃne pramÃïÃbhavÃt / (150)tathÃpi cÃdhikÃriviÓe«eïa brÃhmaïatvÃdyapratisandhÃne 'nu«ÂhÃnarÆpasyÃÓvÃsasyÃbhÃvÃt / na hi pÆrvajanmani mÃtÃpitrorbrÃhmaïyÃttaduttaratra brÃhmaïyamiti niyama÷; yena sargÃdau varïÃdidharmavyavasthà syÃt / ÅÓvaravat ad­«ÂaviÓe«opanibaddhabhÆtaviÓe«Ã(tabhedÃ)nupalambhÃt / atÅndriyÃrthadarÓitve cÃnÃÓvÃsasyoktatvÃt / [ku.2.287] etena brahmÃï¬Ãntarasa¤cÃrivarïavyavasthayà sampradÃyapravartanamapÃstam- sa¤cÃraÓakterabhÃvÃt / var«Ãntarasa¤caraïameva hi du«karam / kuto lokÃntarasa¤cÃra÷? kutastarÃæ ca brahmÃï¬Ãntaragamanam? / "aïimÃdisampatterevamapi syÃ'diti cenna- (151)atrÃpi pramÃïÃbhÃvÃt / sambhÃvanÃmÃtreïa samÃÓvÃsÃnupapatte÷ / (152)atha mahÃjanaparigrahÃnyathÃnupapattirevÃtra pramÃïamiti cenna- (153)evambhÆtaikakalpanayaivopapattau bhÆya÷ kalpanÃyà gauravaprasaÇgÃt / videhanirmÃïaÓkteraïimÃdivibhÆteÓcÃvaÓyÃbhyupagantavyatvÃt / astveka eveti cet- na tarhÅÓvaramantareïÃnyatra samÃÓvÃsa iti / [ku.2.267] (120)api ca- janmasaæskÃravidyÃde÷ Óakte÷ svÃdhyÃyakarmaïo÷ / hrÃsadarÓanato hrÃsa÷ sampradÃyasya mÅyatÃm //3 // pÆrvaæ hi mÃnasya÷ prajÃ÷ samabhavan; tato 'patyaikaprayojanamaithunasambhavÃ÷; tata÷ kÃmÃ(lÃ?)varjanÅyasannidhijanmÃna÷; idÃnÅæ deÓakÃlÃdyavasthayà paÓudharmÃdeva bhÆyi«ÂhÃ÷ / pÆrvaæ caruprabh­ti«u saæskÃrÃ÷ (121) samÃdhÃyi«ata; tata÷ k«etraprabh­ti«u; tato garbhÃdita÷; idÃnÅæ tu jÃte«ulaukika(loka)vyavahÃramÃÓritya / pÆrvaæ sahasraÓÃkho vedo 'dhyagÃyi; tato vyasta÷; tata÷ «a¬aÇga eka÷;tidÃnÅæ tu kvacidekà ÓÃkheti / (122)pÆrvaæ ­tav­ttayo brÃhmaïÃ÷ prÃdyoti«ata; tato 'm­tav­ttaya÷; (123)tato m­tav­ttaya÷; samprati pram­tasatyÃn­takusÅdapÃÓupÃlyaÓvav­tti(124)v­ttiyo bhÆyÃæsa÷ / pÆrvaæ du÷khana brÃhmaïairatithayo 'labhyanta; tata÷ k«atriyÃtithayo 'pi saæv­ttÃ÷; tato (125)vaiÓyÃ'veÓino 'pi; samprati ÓÆdrÃnnabhojino 'pi / (126)pÆrvamam­tabhuja÷; tato vighasabhuja÷; tato 'nnabhuja÷; sampratyaghabhuja eva / pÆrvaæ catu«pÃddharma (127)ÃsÅt; tatastanÆyamÃne tapasi tripÃt; tato mlÃyati j¤Ãne dvipÃt; samprati jÅryati yaj¤e dÃnaikapÃt / so 'pi pÃdo (128)durÃgatÃdivipÃdikÃÓatadu÷stha÷ aÓraddhÃmalakalaÇkita÷ kÃmakrodhÃdikaïÂakaÓatajarjara÷ pratyahamapacÅyamÃnavÅryatayà itastata÷ skhalannivopalambhate / [ku.2.268] ÂhaidÃnÅmiva sarvatra d­«ÂÃnnÃdhikami«yate" iti cenna- sm­tyanu«ÂhÃnÃnumitÃnÃæ ÓÃkhÃnÃmucchedadarÓanÃt / svÃtantryeïa sm­tÅnÃmÃcÃrasya ca prÃmÃïyÃnabhyupagamÃt / manvÃdÅnÃmatÅndriyÃrthadarÓane pramÃïÃbhÃvÃt / ÃcÃrÃt sm­ti÷, sm­teÓcÃcÃra ityanÃditÃbhyupagame andhaparamparÃprasaÇgÃt / [ku.2.269] ÃsaæsÃramanÃmnÃtasya ca vedatvavyÃghÃtenÃnumÃnÃyogÃt / utpattito 'bhivyaktito 'bhiprÃyato vÃnavacchinnavarïamÃtrasya nirthakatvÃt / [ku.2.270] yadi ca Ói«ÂÃcÃratvÃdidaæ hitasÃdhanam, kartavyaæ vetyanumitam, kiæ vedÃnumÃnena; tadarthasyÃnumÃnata eva siddhe÷ / na ca dharmavedanatvÃt idamevÃnumÃnam anumeyo veda÷; pratyak«asiddhatvÃt; aÓabdatvÃcca / [ku.2.271] atha Ói«ÂÃcÃratvÃtpramÃïamÆlo 'yamiti cet- tata÷siddhasÃdhanam; pratyak«amÆlatvÃbhyupagamÃt; tadasambhave 'pyanumÃnasambhavÃt / nityamaj¤ÃyamÃnatvÃttat apratyÃyakaæ kathamanumÃnaæ kathaæ ca mÆlamiti cet- veda÷ kimaj¤ÃyamÃna÷ pratyÃyaka÷; apratyÃyaka eva và mÆlam; yena ja¬atamatamÃdriyase / anumitatvÃt j¤ÃyamÃna eveti cet- liÇgamapyevamevÃstu / anumeyapratÅte÷ prÃktanÅ liÇgapratÅtirapek«itÃ; kÃraïatvÃt; na tu paÓcÃttanÅti cet- ÓabdapratÅtirapyevameva / [ku.2.272] ÃcÃrasvarÆpeïa ÓabdamÆlatvamanumÅyate / tena tu Óabdena kartavyatà pratÅyata iti cenna- ÃcÃrasvarÆpasya pratyak«asiddhatvena mÆlÃntarÃnapek«aïÃt / tasmÃtkartavyatÃyÃæ pratyak«ÃbhÃvÃt, apramitatayà ca ÓabdÃnumÃnÃnavakÃÓÃt, pratyak«aÓruterasambhavÃt, Ói«ÂÃcÃratvenaiva kartavyatÃmanumÃya tayà mÆlaÓabdÃnumÃnam / tathà ca kiæ tena; tadarthasya prÃgeva siddhe÷ / [ku.2.273] (129)ÂhatathÃpyÃgamamÆlatvameva tasya; vyÃpte÷" iti cet- ata eva tarhi tasya pratyak«ÃnumÃnamÆlatvamanumeyam / Ãdimatastattvaæ syÃt; ayaæ tvanÃdiriti cet- ÃcÃro 'pi (130) tarhÅdamprathamastathà syÃt, ayaæ tvanÃdirvinÃpyÃgamaæ bhavi«yati / ÃcÃrakartavyatÃnumÃnayorevamanÃditvamastu; kiæ naÓchinnamiti cet- prathamaæ tÃva"nnityÃnumeyo veda'iti; dvitÅyaæ ca "deÓanaiva dharme pramÃïa'miti / [ku.2.274] (131)athÃyamÃÓaya÷- vaidikà apyÃcÃrÃ÷ rÃjasÆyÃÓvamedhÃdaya÷ samucchidyamÃnÃ÷ d­Óyante; yata idÃnÅæ nÃnu«ÂhÅyante / na caite prÃgapi nÃnu«Âhità eva; tadarthasya vedarÃÓeraprÃmÃïyaprasaÇgÃt samudrataraïopadeÓavat / na caivamevÃstu; darÓÃdyupadeÓena tulyayogak«ematvÃt / evam, puna÷ sa kaÓcit kÃlo bhavitÃ, yatraite 'nu«ÂhÃsyante / tathÃnye(thà cÃnye)pyÃcÃrÃ÷ samucchetsyante anu«ÂhÃsyante ca, iti na viccheda÷ / tatastadvadÃgamamÆlatà iti cet- evaæ tarhi pravÃhÃdau liÇgÃbhÃve kartavyatvÃgamayorananumÃnÃt, asatyÃæ pratyak«aÓrutau ÃcÃrasaÇkathÃpi kathamiti sarvaviplava÷ / tasmÃt pratyak«aÓrutireva mÆlamÃcÃrasya; sà cedÃnÅæ nÃstÅti ÓÃkhoccheda÷ / [ku.2.275] adhunÃpyasti sÃnyatreti cet- atra kathaæ nÃsti? kimupÃdhyÃyavaæÓÃnÃmanyatra gamanÃt, te«ÃmevocchedÃdvÃ, Ãhosvit svÃdhyÃyavicchedÃt / na prathamadvitÅyau; sarve«Ãmanyatra gamane ucchede và niyamena bhÃratavar«e Ói«ÂÃcÃrasyÃpyucchedaprasaÇgÃt; tasyÃdhyet­samÃnakart­katvÃt / anyata ÃgatairÃcÃrapravartane adhyayanapravartanamapi syÃt / na t­tÅya÷; ÃdhyÃtmika(132)ÓaktisampannÃnÃmantevÃsinÃmavicchede tasyÃsambhavÃt / tasmÃ(133)dÃyurÃrogyabalavÅryaÓraddhÃÓamadamagrahaïadhÃraïÃdiÓakteraharaharapacÅyamÃnatvÃt svÃdhyÃyÃnu«ÂhÃne ÓÅryamÃïe katha¤cidanuvartete; viÓvaparigrahÃcca na sahasà sarvoccheda iti yuktamutpaÓyÃma÷ / [ku.2.276] (134)gatÃnugatiko loka ityaprÃmÃïika evÃcÃra÷, na tu ÓÃkhoccheda÷; anekaÓÃkhÃgatetikartavyatÃpÆraïÅyatvÃdekasminnapi karmaïyanÃÓvÃsaprasaÇgÃditi cet- na- evaæ hi (135)mahÃjanaparigrahasyopaplavasambhave (plave) vedà api gatÃnugatikatayaiva lokai÷ parig­hyanta iti, na vedÃ÷pramÃïaæ syu÷ / tathà ca v­Ócikabhiyà palÃyamÃnasyÃÓÅvi«amukhe nipÃta÷ / (136) etameva ca kÃlakramabhÃviÓÃkhoccheda(137)bhÃvinamanÃÓvÃsamÃÓaÇkamÃnairmahar«ibhi÷ prativihitam / ato noktado«o 'pi / [ku.2.277] na cÃyamucchedo j¤Ãnakrameïa; yena ÓlÃghya÷ syÃt / api tu pramÃdamadamÃnÃ'lasyanÃstikyaparipÃkakrameïa / (138)tataÓcocchedÃntaraæ puna÷ pravÃha÷, tadanantaraæ ca punaruccheda iti sÃrasvatamiva srota÷; anyathà k­tahÃnaprasaÇgÃt / (139)tathà ca bhÃvipravÃhavad bhavannapyayamucchedapÆrvaka ityanumÅyate / smarati ca bhagavÃnvyÃso gÅtÃsu bhagavadvacanam- "yadà yadà hi dharmasya glÃnirbhavati bhÃrata / abhyutthÃnamadharmasya tadÃ'tmÃnaæ s­jÃmyaham // paritrÃïÃya sÃdhÆnÃæ vinÃÓÃya ca du«k­tÃm / dharmasaæsthÃpanÃrthÃya sambhavÃmi yuge yuge // " (gÅ.4.7.8) iti / [ku.2.278] ka÷ punarayaæ mahÃjanaparigraha÷? (140)hetudarÓanaÓÆnyairgahaïadhÃraïÃrthÃnu«ÂhÃnÃdi÷ / sa hyatra na syÃt ­te nimittam / [ku.2.279] na hyatrÃlasyÃdirnimittam; du÷khamayakarmapradhÃnatvÃt / nÃpyanyatra siddhaprÃmÃïye 'bhyupÃye 'nadhikÃreïÃsminnananyagatikatayÃnupraveÓa÷; parai÷ pÆjyÃnÃmapyatrÃ(141)praveÓÃt / nÃpi bhak«yapeyÃdyadvaitarÃga÷; tadvibhÃgavyavasthÃparatvÃt / nÃpi kutarkÃbhyÃsÃhativyÃmoha÷; ÃkumÃraæ prav­tte÷ / nÃpi sambhavadvipralambhapëaï¬asaæsarga÷; pitrÃdikrameïa pravartanÃt / nÃpi yogÃbhyÃsÃbhimÃnenÃvyagratÃbhisandhi÷; prÃthamikasya karmakÃï¬e (kÃï¬a eva) sutarÃæ vyagratvÃt / nÃpi jÅvikÃ; prÃguktena nyÃyena d­«ÂaphalÃbhÃvÃt / nÃpi kuhakava¤canÃ; prak­te tadasambhavÃt / [ku.2.280] sambhavati (142)tvete hetavo bauddhÃdyÃgamaparigrahe / (143)tathà hi, bhÆyastatra karmalÃghavamiti alasÃ÷- ita÷ patitÃnÃmapyanupraveÓa iti ananyagatikÃ÷- bhak«yÃdyaniyama iti rÃgiïa÷- svecchayà pari(yÃrthapari)graha iti kutarkÃbhyÃsina÷- pitrÃdikramÃbhÃvÃt prav­ttiriti pëaï¬asaæsargiïa÷- "ubhayorantaraæ j¤Ãtvà kasya Óaucaæ vidhÅyate" ityÃdi ÓravaïÃdavyagratÃbhimÃnina÷- saptaghaÂikÃbhojanÃdisiddherjÅviketi ayogyÃ÷- Ãdityastambhanam pëÃïapÃÂanam, ÓÃkhÃbhaÇga÷, bhÆtÃveÓa÷, pratimÃjalpanam, dhÃtuvÃda ityÃdi dhandhanÃt (va¤canÃt) kuhakava¤citÃstÃn (144)parig­ïhantÅti sambhÃvyate / ato na te mahÃjanaparig­gÅtà iti vibhÃga÷ / [ku.2.281] syÃdetat- yadyevaæ sarvakarmaïÃæ v­ttivirodha÷, na ki¤cidutpadyate, na ki¤cidvinaÓyatÅti stimitÃkÃÓakalpe jagati kuto viÓe«Ãt puna÷ sarga÷? prak­tipariïateriti sÃÇkhyÃnÃæ Óobhate / brahmapariïateriti bhÃskaragotre yujyate / vÃsanÃparipÃkÃditi saugatamatamanudhÃvati / kÃlaviÓe«Ãditi copÃdhiviÓe«ÃbhÃvÃdayuktam / asatÃæ copalak«aïÃnÃæ na viÓe«akatvam; sarvadà tulyarÆpatvÃt / na ca j¤ÃnadvÃrÃ; anityasya tasya tadÃnÅmabhÃvÃt; nityasya ca vi«ayata÷ svarÆpataÓcÃviÓe«Ãditi cet- na- [ku.2.282] ÓarÅrasaÇk«obhaÓramajanitanidrÃïÃæ prÃïinÃmÃyu÷paripÃkakramasampÃdanaikaprayojanaÓvÃsasantÃnÃnuv­ttivat mahÃbhÆtasamplavasaÇk«obhalabdhasaæskÃrÃïÃæ paramÃïÆnÃæ mandataratamÃdibhÃvena kÃlÃvacchedaikaprayojanasya pracayÃkhyasaæyogaparyantasya karmasantÃnasyeÓvarani÷ÓvasitasyÃnuv­tte÷ / kiyÃnasÃvityatra, avirodhÃt Ãgamaprasiddhimanatikramya tÃvantameva kÃlamityanumanyate / brahmÃï¬ÃntaravyavahÃro và kÃlopÃdhi÷ / tadavacchinne kÃle puna÷ sarga÷ / yathà khalvalÃbulatÃyÃæ vitatÃni phalÃni, tathà parameÓvaraÓaktÃvanusyÆtÃni sahasraÓo 'ï¬ÃnÅti ÓrÆyate / [ku.2.283] (145)evaæ vicchedasambhave kasya kena parigraha÷, yata÷ prÃmÃïyaæ syÃt / j¤ÃpakaÓcÃyamartha÷ na kÃraka÷ / tata÷ kÃrakÃbhÃvÃnnivartamÃnaæ kÃryaæ j¤ÃpakÃbhimata÷ kathaÇkÃramÃsthÃpayet? [ku.2.284ÂasyÃdetat- (146)santi kapilÃdaya eva sÃk«Ãtk­tadharmÃïa÷ karmayogasiddhÃ÷ / ta evaæ saæsÃrÃÇgÃre«u pacyamÃnÃn prÃïina÷ paÓyanta÷ paramakÃruïikÃ÷ priyahitopadeÓenÃnugrahÅ«yanti; k­taæ parameÓvareïÃnapek«itakÅÂÃdisaÇkhyÃparij¤ÃnavatÃ- iti-cenna- tadanya(to 'nya)sminnanÃÓvÃsÃt / tathà hi- atÅndriyÃrthadarÓanopÃyo mÃvanetyabhyupagame 'pi nÃsau satyameva sÃk«ÃtkÃramutpÃdayati; yata÷ samÃÓvasima÷ / pramÃïÃntarasaævÃdÃditi cenna- ahiæsÃdi / (147)hitasÃdhanamityatra tadabhÃvÃt / Ãgamo 'stÅti cenna- bhÃvanÃmÃtramÆlatvena tasyÃpyanÃÓvÃsavi«ayatvÃt / ekadeÓasaævÃdenÃpi prav­ttiriti cenna- (148)svapnÃkhyÃnavadanyathÃpi sambhavÃt / na cÃnupalabdhe bhÃvanÃpi / corasarpÃdayo hyupalabdhà eva bhÅrubhirbhÃvyante / [ku.2.285] na ca karmayogayorhitasÃdhanatvaæ kutaÓcidupalabdham / na caita(ca ta)yo÷ svarÆpeïopalambha÷ kvacidupayujyate, bhÃvanÃsÃdhyo và / na cÃsminnanvayavyatirekau sambhavata÷; dehÃntarayogyatvÃtphalasya; apratÅtatayà tadanu(dananu?)«ÂhÃne (149)tadabhÃvÃcca / na ca kart­bhokt­rÆpobhayadehapratisandhÃnÃdeva tadupapadyate; tadabhÃvÃt / na hyetasya pÆrvakarmaïa÷ phalamidamanubhavÃmÅti kaÓcitpratisandhatte÷ / [ku.2.286] kecittathà bhavi«yantÅti sambhÃvanÃmÃtre 'pyanÃÓvÃsÃt / vinigamanÃyÃæ pramÃïÃbhÃvÃt / pratipanniÓÅthanidrÃïaprÃta÷pratibuddhasamastopÃdhyÃyavat anyonyasaævÃdÃt kapilÃdi«u samÃÓvÃsa iti cenna- ekajanmapratisandhÃnavat janmÃntarapratisandhÃne pramÃïÃbhavÃt / (150)tathÃpi cÃdhikÃriviÓe«eïa brÃhmaïatvÃdyapratisandhÃne 'nu«ÂhÃnarÆpasyÃÓvÃsasyÃbhÃvÃt / na hi pÆrvajanmani mÃtÃpitrorbrÃhmaïyÃttaduttaratra brÃhmaïyamiti niyama÷; yena sargÃdau varïÃdidharmavyavasthà syÃt / ÅÓvaravat ad­«ÂaviÓe«opanibaddhabhÆtaviÓe«Ã(tabhedÃ)nupalambhÃt / atÅndriyÃrthadarÓitve cÃnÃÓvÃsasyoktatvÃt / [ku.2.287] etena brahmÃï¬Ãntarasa¤cÃrivarïavyavasthayà sampradÃyapravartanamapÃstam- sa¤cÃraÓakterabhÃvÃt / var«Ãntarasa¤caraïameva hi du«karam / kuto lokÃntarasa¤cÃra÷? kutastarÃæ ca brahmÃï¬Ãntaragamanam? / "aïimÃdisampatterevamapi syÃ'diti cenna- (151)atrÃpi pramÃïÃbhÃvÃt / sambhÃvanÃmÃtreïa samÃÓvÃsÃnupapatte÷ / (152)atha mahÃjanaparigrahÃnyathÃnupapattirevÃtra pramÃïamiti cenna- (153)evambhÆtaikakalpanayaivopapattau bhÆya÷ kalpanÃyà gauravaprasaÇgÃt / videhanirmÃïaÓkteraïimÃdivibhÆteÓcÃvaÓyÃbhyupagantavyatvÃt / astveka eveti cet- na tarhÅÓvaramantareïÃnyatra samÃÓvÃsa iti / [ku.2.288] kÃraæ kÃramalaukikÃdbhutamayaæ mÃyÃvaÓÃt saæharan / hÃraæ hÃramapÅndrajÃlamiva ya÷ kurvan jagatkrŬati // taæ devaæ niravagrahasphuradabhidhyÃnÃnubhÃvaæ bhavam / viÓvÃsaikabhuvaæ Óivaæ prati naman bhÆyÃsamantye«vapi //4 // // iti nyÃyakusumäjalau dvitÅyastabaka÷ //