Gautama: Nyayasutra 5.1, with Nyayasutrabhasya by Vatsyayana Based on the ed. by Amarendramohan Tarkatirtha, Calcutta 1944 (Calcutta Sanskrit Series, 29) Input by Takuya Ono TEXT IN PAUSA (partly) ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ NySBh_5,1.0 sàdharmya-vaidharmyàbhyàü pratyavasthànasya vikalpàj jàtibahutvam iti saükùepeõa+uktaü, tad vistareõa vibhajyate --- tàþ khalv imà jàtayaþ sthàpanà-hetau prayukte caturviü÷atiþ pratiùedhahetavaþ / NyS_5,1.1 sàdharmya-vaidharmya-utkarùa-apakarùa-varõya-avarõya-vikalpa-sàdhya-pràpty-apràpti-prasaïga-pratidçùñànta-anutpatti-saü÷aya-prakaraõa-ahetv-arthàpatty-avi÷eùa-upapatty-upalabdhy-anupalabdhy-anitya-nitya-kàryasamàþ // NySBh_5,1.1 jàteþ saükùepeõa+uktàyà vistaro vaktavya iti+idànãm àrabhyate sàdharmya-àdi-såtram --- sàdharmya-vaidharmya-utkarùa-apakarùa-varõya-avarõya-vikalpa-sàdhya-pràpty-apràpti-prasaïga-pratidçùñànta-anutpatti-saü÷aya-prakaraõa-ahetv-arthàpatty-avi÷eùa-upapatty-upalabdhy-anupalabdhy-anitya-nitya-kàryasamàþ / sàdharmyeõa pratyavasthànam avi÷iùyamàõaü sthàpanà-hetutaþ sàdharmyasamaþ / avi÷eùaü tatra tatra+udàhariùyàmaþ / evaü vaidharmyasama-prabhçtayaþ+api nirvaktavyàþ // NySBh_20// NyS_5,1.2 sàdharmya-vaidharmyàbhyàm upasaühàre tad-dharma-viparyaya-upapatteþ sàdharmya-vaidharmyasamau // NySBh_5,1.2 sàdharmyeõa+upasaühàre sàdhyadharmaviparyaya-upapatteþ sàdharmyeõa+eva pratyavasthànam avi÷iùyamàõaü sthàpanà-hetutaþ sàdharmyasamaþ pratiùedhaþ / nidar÷anaü kriyàvàn àtmà dravyasya kriyà-hetu-guõa-yogàt / dravyaü loùñaþ kriyà-hetu-guõa-yuktaþ kriyàvàüs tathà ca+àtmà tasmàt kriyàvàn iti / evam upasaühçte paraþ sàdharmyeõa+eva pratyavatiùñhate niùkriya àtmà vibhuno dravyasya niùkriyatvàd vibhu ca+àkà÷aü niùkriyaü ca tathà ca+àtmà tasmàn niùkriya iti / na ca+asti vi÷eùa-hetuþ kriyàvat-sàdharmyàt kriyàvatà bhavitavyaü na punar akriyasàdharmyàd niùkriyeõa+iti / vi÷eùa-hetv-abhàvàt sàdharmyasamaþ pratiùedho bhavati / atha vaidharmyasamaþ kriyà-hetu-guõa-yukto loùñaþ paricchinno dçùño na ca tathà+àtmà tasmàn na loùñavat kriyàvàn iti / na ca+asti vi÷eùa-hetuþ kriyàvat-sàdharmyàt kriyàvatà bhavitavyaü na punaþ kriyàvad-vaidharmyàd akriyeõa+iti vi÷eùa-hetv-abhàvàd vaidharmyasamaþ / vaidharmyeõa ca+upasaühàraþ niùkriya àtmà vibhutvàt kriyàvad dravyam avibhu dçùñaü niùkriyaü loùñaþ na ca tathà+àtmà tasmàn niùkriya iti / vaidharmyeõa pratyavasthànaü niùkriyaü dravyam àkà÷aü kriyà-hetu-guõa-rahitaü dçùñaü na ca tathà+àtmà tasmàn na niùkriya iti / na ca+asti vi÷eùa-hetuþ kriyàvad-vaidharmyàn niùkriyeõa bhavitavyaü na punar akriyavaidharmyàt kriyàvatà+iti vi÷eùa-hetv-abhàvàd vaidharmyasamaþ / atha sàdharmyasamaþ kriyàvàül loùñaþ kriyà-hetu-guõa-yukto dçùñaþ tathà ca+àtmà tasmàt kriyàvàn iti na ca+asti vi÷eùa-hetuþ kriyàvad-vaidharmyàn niùkriyo na punaþ kriyàvat-sàdharmyàt kriyàvàn iti vi÷eùa-hetv-abhàvàt sàdharmyasamaþ // NyS_5,1.3 gotvàd go-siddhivat tat-siddhiþ // NySBh_5,1.3 sàdharmya-màtreõa vaidharmya-màtreõa ca sàdhya-sàdhane pratij¤àyamàne syàd avyavasthà sà tu dharma-vi÷eùe na+upapadyate go-sàdharmyàd gotvàj jàti-vi÷eùàd gauþ sidhyati na tu sàsnà-àdi-sambandhàt / a÷va-àdi-vaidharmyàd gotvàd eva gauþ sidhyati na guõa-àdi-bhedàt / tac ca+etat kçta-vyàkhyànam avayava-prakaraõe pramàõànàm abhisambandhàc ca+eka-artha-kàritvaü samànaü vàkye iti / hetv-àbhàsà÷rayà khalv iyam avyavasthà+iti // NyS_5,1.4 sàdhya-dçùñàntayor dharma-vikalpàd ubhaya-sàdhyatvàc ca+utkar÷a-apakar÷a-varõya-avarõya-vikalpa-sàdhyasamàþ // NySBh_5,1.4 dçùñàntadharmaü sàdhye samàsa¤jayata utkar÷asamaþ / yadi kriyà-hetu-guõa-yogàl loùñavat kriyàvàn àtmà loùñavad eva spar÷avàn api pràpnoti / atha na spar÷avàül loùñavat kriyàvàn api na pràpnoti viparyaye và vi÷eùo vaktavya iti / sàdhye dharma-abhàvaü dçùñàntàt prasa¤jayataþ+apakar÷asamaþ / loùñaþ khalu kriyàvàn avibhur dçùñaþ kàmam àtmà+api kriyàvàn avibhur astu viparyaye và vi÷eùo vaktavya iti / khyàpanãyo varõyo viparyayàd avarõyaþ tàv etau sàdhya-dçùñànta-dharmau viparyasyato varõyàvarõyasamau bhavataþ / sàdhana-dharma-yukte dçùñànte dharma-antara-vikalpàt sàdhya-dharma-vikalpaü prasa¤jayato vikalpasamaþ / kriyà-hetu-guõa-yuktaü kiücid guru yathà loùñaþ kiücil laghu yathà vàyuþ evaü kriyà-hetu-guõa-yuktaü kiücit kriyàvat syàd yathà loùñaþ kiücid akriyaü yathà+àtmà vi÷eùo và vàcya iti / hetv-àdy-avayava-sàmarthya-yogã dharmaþ sàdhyaþ taü dçùñànte prasa¤jayataþ sàdhyasamaþ / yadi yathà loùñas tathà+àtmà pràptas tarhi yathà+àtmà tathà loùña iti / sàdhya÷ ca+ayam àtmà kriyàvàn iti kàmaü loùñaþ+api sàdhyaþ atha na+evaü na tarhi yathà loùñaþ tathà+àtmà // eteùàm uttaram NyS_5,1.5 kiücit-sàdharmyàd upasaühàra-siddher vaidharmyàd apratiùedhaþ // NySBh_5,1.5 alabhyaþ siddhasya nihnavaþ / siddhaü ca kiücit-sàdhatmyàd upamànaü yathà gaus tathà gavaya iti tatra na labhyo go-gavayayor dharma-vikalpa÷ codayitum / evaü sàdhake dharme dçùñànta-àdi-sàmarthya-yukte na labhyaþ sàdhya-dçùñàntayor dharma-vikalpàd vaidharmyàt pratiùedho vaktum iti // NyS_5,1.6 sàdhya-atide÷àc ca dçùñànta-upapatteþ // NySBh_5,1.6 yatra laukika-parãkùakàõàü buddhi-sàmyaü tena+aviparãtaþ+arthaþ+atidi÷yate praj¤àpana-artham / evaü sàdhya-atide÷àd dçùñànte upapadyamàne sàdhyatvam anupapannam iti // NyS_5,1.7 pràpya sàdhyam apràpya và hetoþ pràptyà+avi÷iùñatvàd apràptyà+asàdhakatvàc ca pràpty-apràptisamau // NySBh_5,1.7 hetuþ pràpya và sàdhyaü sàdhayed apràpya và ? na tàvat pràpya pràptyàm avi÷iùñatvàd asàdhakaþ / dvayor vidyamànayoþ pràptau satyàü kiü kasya sàdhakaü sàdhyaü và ? apràpya sàdhakaü na bhavati na+apràptaþ pradãpaþ prakà÷ayati+iti / pràptyà pratyavasthànaü pràptisamaþ apràptyà pratyavasthànam apràptisamaþ // anayor uttaram NyS_5,1.8 ghaña-àdi-niùpatti-dar÷anàt pãóane ca+abhicàràd apratiùedhaþ // NySBh_5,1.8 ubhayathà khalv ayuktaþ pratiùedhaþ kartç-karaõa-adhikaraõàni pràpya mçdaü ghaña-àdi-kàryaü niùpàdayanti abhicàràc ca pãóane sati dçùñam apràpya sàdhakatvam iti // NyS_5,1.9 dçùñàntasya kàraõa-anapade÷àt pratyavasthànàc ca pratidçùñàntena prasaïga-pratidçùñàntasamau// NySBh_5,1.9 sàdhanasya+api sàdhanaü vaktavyam iti prasaïgena pratyavasthànaü prasaïgasamaþ pratiùedhaþ / kriyà-hetu-guõa-yogã kriyàvàül loùña iti hetur na+apadi÷yate na ca hetum antereõa siddhir asti+iti / pratidçùñàntena pratyavasthànaü pratidçùñàntasamaþ / kriyàvàn àtmà kriyà-hetu-guõa-yogàd loùñavad ity ukte pratidçùñànta upàdãyate --- kriyà-hetu-guõa-yuktam àkà÷aü niùkriyaü dçùñam iti kaþ punar àkà÷asya kriyà-hetu-guõaþ ? vàyunà saüyogaþ saüskàra-apekùaþ vàyu-vanaspati-saüyogavad iti // anayor uttaram NyS_5,1.10 pradãpa-upàdàna-prasaïga-vinivçttivat tad-vinivçttiþ // NySBh_5,1.10 idaü tàvad ayaü pçùño vaktum arhati atha ke pradãpam upàdadate kim-arthaü và+iti ? didçkùamàõà dç÷ya-dar÷ana-artham iti / atha pradãpaü didçkùamàõàþ pradãpa-antaraü kasmàn na+upàdadate ? antareõa+api pradãpa-antataü dç÷yate pradãpaþ tatra pradãpa-dar÷ana-arthaü pradãpa-upàdànaü nirarthakam / atha dçùñàntaþ kim-artham ucyata iti apraj¤àtasya j¤àpana-artham iti / atha dçùñànte kàraõa-apade÷aþ kim-arthaü de÷yate[mçgyate] ? yadi praj¤àpana-arthaü praj¤àto dçùñàntaþ / sa khalu "laukika-parãkùakàõàü yasminn arthe buddhi-sàmyaü sa dçùñànta" iti tat-praj¤àpana-arthaþ kàraõa-apade÷o nirarthaka iti prasaïgasamasya+uttaram // atha pratidçùñàntasamasya+uttaram NyS_5,1.11 pratidçùñànta-hetutve ca na+ahetur dçùñàntaþ // NySBh_5,1.11 pratidçùñàntaü bruvatà na vi÷eùahetur apadi÷yate anena prakàreõa pratidçùñànataþ sàdhako na dçùñànta iti / evaü pratidçùñànta-hetutve na+ahetur dçùñànta ity upapadyate / sa ca kathaü hetur na syàt ? yady apratiùiddhaþ sàdhakaþ syàd iti // NyS_5,1.12 pràg utpatteþ kàraõa-abhàvàd anutpattisamaþ // NySBh_5,1.12 anityaþ ÷abdaþ prayatna-ànantarãyakatvàd ghañavad ity ukte apara àha --- pràg utpatter anutpanne ÷abde prayatna-ànantarãyakatvam anityatva-kàraõaü na+asti, tad-abhàvàn nityatvaü pràptaü, nityasya ca+utpattir na+asti / anutpattyà pratyavasthànam anutpattisamaþ // asya+uttaram NyS_5,1.13 tathà-bhàvàd utpannasya kàraõa-upapatter na kàraõa-pratiùedhaþ // NySBh_5,1.13 tathà-bhàvàd utpannasya+iti / utpannaþ khalv ayaü ÷abda iti bhavati / pràg utapatteþ ÷abda eva na+asti, utpannasya ÷abda-bhàvàc chabdasya sataþ prayatna-ànantarãyakatvam anityatva-kàraõam upapadyate, kàraõa+upapatter ayuktaþ+ayaü doùaþ "pràg utpatteþ kàraõa-abhàvàd" iti // NyS_5,1.14 sàmànya+dçùñàntayor aindriyakatve samàne nitya-anitya-sàdharmyàt saü÷ayasamaþ // NySBh_5,1.14 anityaþ ÷abdaþ prayatna-ànantarãyakatvàd ghañavad ity ukte hetau saü÷ayena pratyavatiùñate --- sati prayatna-ànantarãyakatve asty eva+asya nityena sàmànyena sàdharmyam aindriyakatvam, asti ca ghañena+anityena, ato nitya-anitya-sàdharmyàd anivçttiþ saü÷aya iti // asya+uttaram NyS_5,1.15 sàdharmyàt saü÷aye na saü÷ayo vaidharmyàd ubhayathà và saü÷aye+atyanta-saü÷aya-prasaïgo nityatva-anabhyupagamàc ca sàmànysya+apratiùedhaþ // NySBh_5,1.15 vi÷eùàd vaidharmyàd avadhàryamàõe+arthe puruùa iti, na sthàõu-puruùa-sàdharmyàt saü÷ayaþ+avakà÷aü labhate / evaü vaidharmyàd vi÷eùàt prayatna-ànantarãyakatvàd avadhàryamàõe ÷abdasya+anityatve nitya+anitya-sàdharmyàt saü÷ayaþ+avakà÷aü na labhate / yadi vai labhate, tataþ sthàõu-puruùa-sàdharmya-anucchedàd atyantaü saü÷ayaþ syàt / gçhyamàõe ca vi÷eùe nityaü sàdharmyaü saü÷aya-hetur iti na+abhyupagamyate / na hi gçhyamàõe puruùasya vi÷eùe sthàõu-puruùa-sàdharmyaü saü÷aya-hetur bhavati // NyS_5,1.16 ubhaya-sàdharmyàt prakriyà-siddheþ prakaraõasamaþ // NySBh_5,1.16 ubhayena nityena ca+anityena ca sàdharmyàt pakùa-pratipakùayoþ pravçttiþ prakriyà / anityaþ ÷abdaþ prayatna-ànantarãyakatvàd ghañavad ity ekaþ pakùaü pravarttayati, dvitãya÷ ca nitya-sàdharmyàt pratipakùaü pravarttayati --- nityaþ ÷abdaþ ÷ràvaõatvàc chabdatvavad iti / evaü ca sati prayatna-ànantarãyakatvàd iti hetur anitya-sàdharmyeõa ucyamàno na prakaraõam ativarttate , prakaraõa-anativçtter nirõaya-anativartanam / samànaü ca+etan nitya-sàdharmyeõa+ucyamàõe hetau / tad idaü prakaraõa-anativçttyà pratyavasthànaü prakaraõasamaþ / samànaü ca+etad vaidharmye+api, ubhaya-vaidharmyàt prakriyà-siddheþ prakaraõasama iti // NyS_5,1.17 pratipakùàt prakaraõa-siddheþ pratiùedha-anupapattiþ pratipakùa+upapatteþ // NySBh_5,1.17 ubhaya-sàdharmyàt prakriyà-siddhaü bruvatà pratipakùàt prakriyà-siddhir uktà bhavati / yady ubhaya-sàdharmyaü, tatra ekataraþ pratipakùa ity evaü saty upapannaþ pratipakùo bhavati / pratipakùa-upapatter anupapannaþ pratiùedhaþ, yadi pratipakùa-upapattiþ pratiùedho na+upapadyate, atha pratiùedha-upapattiþ pratipakùo na+upapadyate, pratipakùa-upapattiþ pratiùedha-upapatti÷ ca+iti vipratiùiddham iti / tattva+anavadhàraõàc ca prakriyà-siddhir viparyaye prakaraõa+avasànàt, tattva-avadhàraõe hy avasitaü prakaraõaü bhavati+iti // NyS_5,1.18 traikàlya-asiddher hetor ahetusamaþ // NySBh_5,1.18 hetuþ sàdhanam, tat sàdhyàt pårvaü pa÷càt saha và bhavet / yadi pårvaü sàdhanam, asati sàdhye kasya sàdhanam ? atha pa÷càd, asati sàdhane kasya+idaü sàdhyam ? atha yugapat sàdhya-sàdane, dvayor vidyamànayoþ kiü kasya sàdhanaü kiü kasya sàdhyam iti hetur ahetunà na vi÷iùyate / ahetunà sàdharmyàt prayavasthànam ahetusamaþ // NyS_5,1.19 na hetutaþ sàdhya-siddhes traikàlya-asiddhiþ // NySBh_5,1.19 na traikàlya-asiddhiþ / kasmàt ? hetutaþ sàdhya-siddheþ / nirvartanãyasya nirvçttir vij¤eyasya vij¤ànam ubhayaü kàraõato dç÷yate, saþ+ayaü mahàn pratyakùa-viùaya udàharaõam iti / yat tu khalu+uktam asati sàdhye kasya sàdhanam iti ? yat tu nirvatyate yac ca vij¤àpyate tasya+iti // NyS_5,1.20 pratiùeda-anupapatte÷ ca pratiùeddhavya+apratiùedhaþ // NySBh_5,1.20 pårvaü pa÷càd yugapad và pratiùedha iti na+upapadyate, pratiùedha+anupapatteþ sthàpanà-hetuþ siddha iti // NyS_5,1.21 artha-àpattitaþ pratipakùa-siddher arthàpattisamaþ // NySBh_5,1.21 anityaþ ÷abdaþ prayatna-ànantarãyakatvàd ghañavad iti sthàpite pakùe artha-àpattyà pratipakùaü sàdhayataþ+arthàpattisamaþ / yadi prayatna-ànantarãyakatvàd anitya-sàdharmyàd anityaþ ÷abda iti, arthàd àpadyate nitya-sàdharmyàn nitya iti, asti ca+asya nityena sàdharmyam aspar÷atvam iti // asya+uttaram NyS_5,1.22 anuktasya+artha-àpatteþ pakùa-hàner upapattir anuktatvàd anaikànatikatvàc ca+artha-àpatteþ // NySBh_5,1.22 anupapàdya sàmarthyam anuktam arthàd àpadyate iti bruvataþ pakùa-hàner upapattir anuktatvàt, anitya-pakùa-siddhàv arthàd àpannaü nitya-pakùasya hànir iti / anaikànatikatvàc ca+artha-àpatteþ / ubhaya-pakùa-samà ca+iyam arthàpattiþ / yadi nitya-sàdharmyàd aspar÷atvàd àkà÷avac ca nityaþ ÷abdaþ, arthàd àpanna, anitya-sàdharmyàt prayatna-ànantarãyakatvàd anitya iti / na ca+iyaü viparyaya-màtràd ekàntena+artha-àpattiþ / na khalu vai ghaõasya gràvõaþ patanam ity arthàd àpadyate --- dravàõàm apàü patana-abhàva iti // NyS_5,1.23 eka-dharma-upapatter avi÷eùe sarva-avi÷eùa-prasaïgàt sad-bhàva-upapatter avi÷eùasamaþ // NySBh_5,1.23 eko dharmaþ prayatna-ànantarãyakatvaü ÷abda-ghañayor upapadyata ity avi÷eùe ubhayor anityatve, sarva-avi÷eùaþ prasajyate / katham ? sad-bhàva-upapatteþ / eko dharmaþ sad-bhàvaþ sarvasya+upapadyate, sad-bhàva-upapatteþ sarva-avi÷eùa-prasaïgàt pratyavasthànam avi÷eùasamaþ // NyS_5,1.24 kvacit tad-dharma+upapatteþ kvacic ca+anupapatteþ pratiùedha-abhàvaþ // NySBh_5,1.24 yathà sàdhya-dçùñàntayor eka-dharmasya prayatna-ànantarãyakatvasya+upapatter anityatvaü dharma-antaram avi÷eùaþ, na+evaü sarva-bhàvànàü sad-bhàva+upapatti-nimittaü dharma-antaram asti, yena avi÷eùaþ syàt / atha matam anityatvam eva dharma-anataraü sad-bhàva-upapatti-nimittaü bhàvànàü sarvatra syàd iti, evaü khalu vai kalpyamàne anityàþ sarve bhàvàþ sad-bhàva-upapatter iti pakùaþ pràpnoti / tatra pratij¤à-artha-vyatiriktam anyad udàharaõaü na+asti, anudàharaõa÷ ca hetur na+asti+iti / pratij¤à-eka-de÷asya ca+udàharaõatvam anupapannam, na hi sàdhyam udàharaõaü bhavati / sata÷ ca nitya+anitya-bhàvàd anityatva-anupapattiþ / tasmàt sad-bhàva-upapatteþ sarva-avi÷eùa-prasaïga iti nirabhidheyam etad vàkyam iti / sarva-bhàvànàü sad-bhàva-upapatter anityatvam iti bruvatà+anuj¤àtaü ÷abdasya+anityatvaü, tatra+anupapannaþ pratiùedha iti // NyS_5,1.25 ubhaya-kàraõa-upapatter upapattisamaþ // NySBh_5,1.25 yady anityatva-kàraõam upapadyate ÷abdasya+ity anityaþ ÷abdo nityatva-kàraõam apy upapadyate+asya+aspar÷atvam iti nityatvam apy upapadyate / ubhayasya+anityatvasya nityatvasya ca kàraõa-upapattyà pratyavasthànam upapattisamaþ // NyS_5,1.26 upapatti-kàraõa-abhyanuj¤ànàd apratiùedhaþ // NySBh_5,1.26 ubhaya-kàraõa-upapatter iti bruvatà na+anityatva-kàraõa+upapatter anityatvaü pratiùidhyate, yadi pratiùidhyate na+ubhaya-kàraõa-upapattiþ syàt / ubhaya-kàraõa-upapatti-vacanàd anityatva-kàraõa-upapattir abhyanuj¤àyate, abhyanuj¤ànàd anupapannaþ pratiùedhaþ / vyàghàtàt pratiùedha iti cet, samàno vyàghàtaþ / ekasya nityatva-anityatva-prasaïgaü vyàhataü bruvatà+uktaü pratiùedha iti cet ? sva-pakùa-para-pakùayoþ samàno vyàghàtaþ, sa ca na+ekatarasya sàdhaka iti // NyS_5,1.27 nirdiùña-kàraõa-abhàve+apy upalambhàd upalabdhisamaþ // NySBh_5,1.27 nirdiùñasya prayatna-ànantarãyakatvasya+anityatva-kàraõasya+abhàve+api vàyu-nodanàd vçkùa-÷àkhà-bhaïga-jasya ÷abdasya+anityatvam upalabhyate / nirdiùñasya sàdhanasya+abhàve+api sàdhya-dharma+upalabdhyà pratyavasthànam upalabdhisamaþ // asya+uttaram NyS_5,1.28 kàraõa-antaràd api tad-dharma-upapatter apratiùedhaþ // NySBh_5,1.28 prayatna-ànantarãyakatvàd iti bruvatà kàraõata utpattir abhidhãyate, na kàryasya kàraõa-niyamaþ / yadi ca kàraõa-antaràd apy utpadyamànasya ÷abdasya tad anityatvam upapadyate, kim atra pratiùidhyata iti // na pràg uccàraõàd vidyamànasya ÷abdasya+anupalabdhiþ, kasmàt ? àvaraõa-àdy-anupalabdheþ / yathà vidyamànasya+udaka-àder arthasya+àvaraõa-àder anupalabdhiþ na+evaü ÷abdasya+agrahaõa-kàraõena+àvarana-àdinà+anupalabdhiþ / gçhyeta ca+etad asya+agrahaõa-kàraõam udaka-àdivat, na gçhyate / tasmàd udaka-àdi-viparãtaþ ÷abdaþ+anupalabhyamàna iti / NyS_5,1.29 tad-anupalabdher anupalambhàd abhàva-siddhau tad-viparãta+upapatter anupalabdhisamaþ // NySBh_5,1.29 teùàm àvaraõa-àdãnàm anupalabdhir na+upalabhyate / anupalambhàn na+asti+ity abhàvaþ+asyàþ sidhyati / abhàva-siddhau hetv-abhàvàt tad-viparãtam astitvam àvaraõa-àdãnàm avadhàryate / tad-viparãta-upapatter yat-pratij¤àtaü "na pràg uccàraõàd vidyamànasya ÷abdasya+anupalabdhir ity" etan na sidhyati / saþ+ayaü "hetur àvaraõa-àdy-anupalabdher" ity àvaraõa+àdiùu ca+àvaraõa-àdy-anupalabdhau ca samaya-anupalabdhyà pratyavasthitaþ+anupalabdhisamo bhavati // asya uttaram NyS_5,1.30 anupalambha-àtmakatvàd anupalabdher ahetuþ // NySBh_5,1.30 àvaraõa-àdy-anupalabdhir na+asti, anupalambhàd ity ahetuþ / kasmàt ? anupalambha-àtmakatvàd anupalabdheþ / upalambha-abhàva-màtratvàd anupalabdheþ / yad asti tad upalabdher viùayaþ, upalabdhyà tad asti+iti pratij¤àyate / yan na+asti tad anupalabdher viùayaþ, anupalabhyamànaü na+asti+iti pratij¤àyate / saþ+ayam àvaraõa-àdy-anupalabheþ anupalambha upalabdhy-abhàve+anupalabdhau svaviùaye pravarttamàno na svaviùayaü pratiùedhati / apratiùiddhà ca+àvaraõa-àdy-anupalabdhi hetutvàya kalpate / àvaraõa-àdãni tu vidyamànatvàd upalabdher viùayàþ, teùàm upalabdhyà bhavitavyam / yat tàni na+upalabhyante, tad-upalabdheþ svaviùaya-pratipàdikàyà abhàvàd anupalambhàd anupalabdher viùayo gamyate --- na santy àvaraõa-àdãni ÷abdasya+agrahaõa-kàraõàni+iti / anupalambhàt tv anupalabhiþ sidhyati, viùayaþ sa tasya+iti // NyS_5,1.31 j¤àna-vikalpànàü ca bhàva-abhàva-saüvedanàd adhyàtmam // NySBh_5,1.31 ahetur iti varttate / ÷arãre ÷arãre j¤àna-vikalpànàü bhàva-abhàvau saüvedanãyau / asti me saü÷ayaj¤ànaü na+asti me saü÷ayaj¤ànam iti / evaü pratyakùa-anumàna-àgama-smçti-j¤àneùu / sà+iyam àvaraõa-àdy-anupalabdhir upalabdhy-abhàvaþ svasaüvedyaþ --- na+asti me ÷abdasya+àvaraõa-àdy-upalabdhir iti na+upalabdhyante ÷abdasya+agrahaõa-kàraõàny àvaraõa-àdãni+iti / tatra yad uktaü tad-anupalabdher anupalambhàd abhàva-siddhir iti, etan na+upapadyate // NyS_5,1.32 sàdharmyàt tulya-dharma+upapatteþ sarva-anityatva-prasaïgàd anityasamaþ // NySBh_5,1.32 sàdharmyàt tulya-dharma+upapatteþ sarva-anityatva-prasaïgàd anityasamaþ //5,1.32 anityena ghañena sàdharmyàd anityaþ ÷abda iti bruvataþ+asti ghañena+anityena sarvabhàvànàü sàdharmyam iti sarvasya+anityatvam aniùñaü sampadyate / saþ+ayam anityatvena pratyavasthànàd anityasama iti // NySBh_ asya+uttaram NyS_5,1.33 sàdharmyàd asiddheþ pratiùedha-asiddhiþ pratiùedhya-sàdharmyàt // NySBh_5,1.33 pratij¤à-àdy-avayava-yuktaü vàkyaü pakùa-nivartakaü pratipakùa-lakùaõaü pratiùedhaþ / tasya pakùeõa pratiùedhyena sàdharmyaü pratij¤à-àdi-yogaþ / tad yady anitya-sàdharmyàd anityatvasya+asiddhiþ, sàdharmyàd asiddheþ pratiùedhasya+apy asiddhiþ, pratiùedhyena sàdharmyàd iti // NyS_5,1.34 dçùñànte ca sàdhya-sàdhana-bhàvena praj¤àtasya dharmasya hetutvàt tasya ca+ubhayathà-bhàvàn na+avi÷eùaþ // NySBh_5,1.34 dçùñànte yaþ khalu dharmaþ sàdhya-sàdhana-bhàvena praj¤àyate, sa hetutvena+abhidhãyate / sa ca+ubhayathà bhavati, kenacit samànaþ kuta÷cid vi÷iùñaþ / sàmànyàt sàdharmyaü vi÷eùàc ca vaidharmyam / evaü sàdharmya-vi÷eùo hetuþ, na+avi÷eùeõa sàdharmya-màtraü vaidharmya-màtraü và / sàdharmya-màtraü vaidharmya-màtraü ca+à÷ritya bhavàn àha ---"sàdharmyàt tulya-dharma-upapatteþ sarva-anityatva-prasaïgàd anityasama" iti, etad ayuktam iti / avi÷eùasama-pratiùedhe ca yad uktaü tad api veditavyam // NyS_5,1.35 nityam anitya-bhàvàd anitye nityatva-upapatter nityasamaþ // NySBh_5,1.35 anityaþ ÷abda iti pratij¤àyate / tad anityatvaü kiü ÷abde nityam atha+anityam ? yadi tàvat sarvadà bhavati ? dharmasya sadà bhàvàd dharmiõaþ+api sadà bhàva iti nityaþ ÷abda iti / atha na sarvadà bhavati ? anityatvasya+abhàvàn nityaþ ÷abdaþ / evaü nityatvena pratyavasthànàn nityasamaþ // asya+uttaram NyS_5,1.36 pratiùedhye nityam anitya-bhàvàd anitye+anityatva-upapatteþ pratiùedha-abhàvaþ // NySBh_5,1.36 pratiùedhye ÷abde nityam anityatvasya bhàvàd ity ucyamàne+anuj¤àtaü ÷abdasya+anityatvam, anityatva-upapatte÷ ca "na+anityaþ ÷abda" iti pratiùedho na+upapadyate / atha na+abhyupagamyate, nityam anityatvasya bhàvàd iti hetur na bhavati+iti hetv-abhàvàt pratiùedha-anupapattir iti / utapannasya nirodhàd abhàvaþ ÷abdasya+anityatvaü, tatra paripra÷na-anupapattiþ / yaþ+ayaü paripa÷naþ --- tad anityatvaü kiü ÷abde sarvadà bhavati atha na+iti, ayam anupapannaþ / kasmàt ? utpannasya yo nirodhàd abhàvaþ ÷abdasya tad anityatvam ; evaü ca saty adhikaraõa-àdheya-vibhàgo vyàghàtàn na+asti+iti / nitya-anityatva-virodhàc ca / nityatvam anityatvaü ca ekasya dharmiõo dharmàv iti virudhyete, na sambhavataþ / tatra yad uktaü --- nityam anityatvasya bhàvàn nitya eva, tad avartamàna-artham uktam iti // NyS_5,1.37 prayatna-kàrya-anekatvàt kàryasamaþ // NySBh_5,1.37 prayatna-ànantarãyakatvàd anityaþ ÷abda iti / yasya prayatna-anantaram àtma-làbhaþ tat khalv abhåtvà bhavati, yathà ghaña-àdi-kàryam ; anityam iti ca bhåtvà na bhavati+ity etad vij¤àyate / evam avasthite prayatna-kàrya-anekatvàd iti pratiùedha ucyate / prayatna-anantaram àtma-làbha÷ ca dçùño ghaña-àdãnàm, vyavadhàna-apohàc ca+abhivyaktir vyavahitànàm / tat kiü prayatna-anantaram àtma-làbhaþ ÷abdasya+ahaþ+abhivyaktir iti vi÷eùo na+asti / kàrya-avi÷eùeõa pratyavasthànaü kàryasamaþ // asya+uttaram NyS_5,1.38 kàrya-anyatve prayatna-ahetutvam anupalabdhi-kàraõa-upapatteþ // NySBh_5,1.38 sati kàrya-anyatve anupalabdhi-kàraõa-upapatteþ prayatnasya+ahetutvaü ÷abdasya+abhivyaktau / yatra prayatna-anantaram abhivyaktis tatra+anupalabdhi-kàraõaü vyavadhànam upapadyate, vyavadhàna-apohàc ca prayatna-anantara-bhàvinaþ+arthasya+upalabdhilakùaõà+abhivyaktir bhavati+iti, na tu ÷abdasya+anupalabdhi-kàraõaü kiücid upapadyate, yasya prayatna-anantaram apohàc chabdasya+upalabhi-lakùaõà+abhivyaktir bhavati+iti, tasmàd utpadyate ÷abdo na+abhivyajyate iti // heto÷ ced anaikàntikatvam upapadyate anaikàtikatvàd asàdhakaþ syàd iti / yadi ca+anaikàntikatvàd asàdhakatvam --- NyS_5,1.39 pratiùedhe+api samàno doùaþ // NySBh_5,1.39 pratiùedhaþ+apy anaikàntikaþ, kiücit pratiùedhati kiücin na+iti anaikàntikatvàd asàdhaka iti / atha và ÷abdasya+anityatva-pakùe prayatna-anantaram utpàdo na+abhivyaktir iti vi÷eùa-hetv-abhàvaþ, nityatva-pakùe+api prayatna-anantaram abhivyaktir na+utpàda iti vi÷eùa-hetv-abhàvaþ / saþ+ayam ubhaya-pakùa-samo vi÷eùa-hetv-abhàva ity ubhayam apy anaikàtikam iti // NyS_5,1.40 sarvatra+evam // NySBh_5,1.40 sarveùu sàdharmya-prabhçtiùu pratiùedha-hetuùu yatra yatra+avi÷eùo dç÷yate tatra+ubhayoþ pakùayoþ samaþ prasajyata iti // NyS_5,1.41 pratiùedha-vipratiùedhe pratiùedha-doùavad doùaþ // NySBh_5,1.41 yaþ+ayaü pratiùedhe+api samàno doùaþ+anaikàntikatvam àpadyate saþ+ayaü pratiùedhasya vipratiùedhe+api samànaþ / tatra+anityaþ ÷abdaþ prayatna-ànantarãyakatvàd iti sàdhana-vàdinaþ sthàpanà prathamaþ pakùaþ / "prayatna-kàrya-anekatvàt kàryasama" iti dåùaõa-vàdinaþ pratiùedha-hetunà dvitãyaþ pakùaþ / sa ca pratiùedha ity ucyate / tasya+asya pratiùedhe+api samàno doùa iti tçtãyaþ pakùaþ vipratiùedha ucyate / tasmin pratiùedha-vipratiùedhe+api samàno doùaþ+anaikàntikatvaü caturthaþ pakùaþ // NyS_5,1.42 pratiùedhaü sadoùam abhyupetya pratiùedha-vipratiùedhe samàno doùa-prasaïgo mata-anuj¤à // NySBh_5,1.42 pratiùedhaü dvitãyaü pakùaü sadoùam abhyupetya tad-uddhàram akçtvà+anuj¤àya pratiùedha-vipratiùedhe tçtãya-pakùe samànam anaikàntikatvam iti samànaü dåùaõaü prasa¤jayato dåùaõa-vàdino mata-anuj¤à prasajyata iti pa¤camaþ pakùaþ // NyS_5,1.43 sva-pakùa-lakùaõa-apekùà-upapatty-upasaühàre hetu-nirde÷e para-pakùa-doùa-abhyupagamàt samàno doùaþ // NySBh_5,1.43 sthàpanà-pakùe prayatna-kàrya-anekatvàd iti doùaþ sthàpanà-hetu-vàdinaþ sva-pakùa-lakùaõo bhavati / kasmàt ? sva-pakùa-samutthatvàt / saþ+ayaü sva-pakùa-lakùaõaü doùam apekùamàõaþ+anuddhçtya+anuj¤àya pratiùedhe+api samàno doùa ity upapadyamànaü doùaü para-pakùe upasaüharati / itthaü ca+anaikàntikaþ pratiùedha iti hetuü nirdi÷ati / tatra sva-pakùa-lakùaõa-apekùayà+upapadyamàna-doùa-upasaühàre hetu-nirde÷e ca saty anena para-pakùa-doùaþ+abhyupagato bhavati / kathaü kçtvà ? yaþ pareõa prayatna-kàrya-anekatvàd-ity-àdinà+anaikàntika-doùa uktaþ, tam anuddhçtya pratiùedhe+api samàno doùa ity àha / evaü sthàpanàü sadoùàm abhyupetya pratiùedhe+api samànaü doùaü prasa¤jayataþ para-pakùa-abhyupagamàt samàno doùo bhavati / yathà parasya pratiùedhaü sadoùam abhyupetya pratiùedha-vipratiùedhe+api samàno doùaprasaïgo mata-anuj¤à prasajyata iti, tathà+asya+api sthàpanàü sadoùàm abhyupetya pratiùedhe+api samànaü doùaü prasa¤jayato mata-anuj¤à prasajyata iti / sa khalv ayaü ùaùñaþ pakùaþ / tatra khalu sthàpanà-hetu-vàdinaþ prathama-tçtãya-pa¤cama-pakùàþ, pratiùedha-hetu-vàdinaþ dvitãya-caturtha-ùaùña-pakùàþ teùàü sàdhv-asàdhutàyàü mãmàüsyamànàyàü caturtha-ùaùñayor artha-avi÷eùàt punar-ukta-doùa-prasaïgaþ / caturtha-pakùe samàna-doùatvaü parasya+ucyate ---"pratiùedha-vipratiùedhe pratiùedha-doùavad doùa" iti / ùaùñe+api "para-pakùa-doùa-abhyupagamàt samàno doùa" iti samàna-doùatvam eva+ucyate, na+artha-vi÷eùaþ ka÷cid asti / samànas tçñãya-pa¤camayoþ punar-ukta-doùa-prasaïgaþ, tçñãya-pakùe+api "pratiùedhe+api samàno doùa" iti samànatvam abhyupagamyate / pa¤cama-pakùe+api "pratiùedha-vipratiùedhe samàno doùa-prasaïgo"+abhyupagamyate, na+artha-vi÷eùaþ ka÷cid ucyata iti / tatra pa¤cama-ùaùña-pakùayor artha-avi÷eùàt punar-ukta-doùa-prasaïgaþ, tçtãya-caturthayor mata-anuj¤à, prathama-dvitãyayor vi÷eùa-hetv-abhàva iti ùañpakùyàm ubhayor asiddhiþ / kadà ùañpakùã ? yadà "pratiùedhe+api samàno doùa" ity evaü pravarttate / tadà+ubhayoþ pakùayor asiddhiþ / yadà tu "kàrya-anyatve prayatna-ahetutvam anupalabdhi-kàraõa-upapatter" ity anena tçñãya-pakùo yajyate, tadà vi÷eùa-hetu-vacanàt "prayatna-anantaram àtma-làbhaþ ÷abdasya, na+abhivyaktir" iti siddhaþ prathama-pakùo na ùañpakùã pravartata iti //