Gautama: Nyayasutra 5.1, with Nyayasutrabhasya by Vatsyayana Based on the ed. by Amarendramohan Tarkatirtha, Calcutta 1944 (Calcutta Sanskrit Series, 29) Input by Takuya Ono PLAIN TEXT VERSION ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ NySBh_5,1.0 sàdharmyavaidharmyàbhyàü pratyavasthànasya vikalpàj jàtibahutvam iti saükùepeõoktaü, tad vistareõa vibhajyate tàþ khalv imà jàtayaþ sthàpanàhetau prayukte caturviü÷atiþ pratiùedhahetavaþ / NyS_5,1.1 sàdharmyavaidharmyotkarùàpakarùavarõyàvarõyavikalpasàdhyapràptyapràptiprasaïgapratidçùñàntànutpattisaü÷ayaprakaraõàhetvarthàpattyavi÷eùopapattyupalabdhyanupalabdhyanityanityakàryasamàþ // NySBh_5,1.1 jàteþ saükùepeõoktàyà vistaro vaktavya itãdànãm àrabhyate sàdharmyàdisåtram sàdharmyavaidharmyotkarùàpakarùavarõyàvarõyavikalpasàdhyapràptyapràptiprasaïgapratidçùñàntànutpattisaü÷ayaprakaraõàhetvarthàpattyavi÷eùopapattyupalabdhyanupalabdhyanityanityakàryasamàþ / sàdharmyeõa pratyavasthànam avi÷iùyamàõaü sthàpanàhetutaþ sàdharmyasamaþ / avi÷eùaü tatra tatrodàhariùyàmaþ / evaü vaidharmyasamaprabhçtayo 'pi nirvaktavyàþ // NySBh_20// NyS_5,1.2 sàdharmyavaidharmyàbhyàm upasaühàre taddharmaviparyayopapatteþ sàdharmyavaidharmyasamau // NySBh_5,1.2 sàdharmyeõopasaühàre sàdhyadharmaviparyayopapatteþ sàdharmyeõaiva pratyavasthànam avi÷iùyamàõaü sthàpanàhetutaþ sàdharmyasamaþ pratiùedhaþ / nidar÷anaü kriyàvàn àtmà dravyasya kriyàhetuguõayogàt / dravyaü loùñaþ kriyàhetuguõayuktaþ kriyàvàüs tathà càtmà tasmàt kriyàvàn iti / evam upasaühçte paraþ sàdharmyeõaiva pratyavatiùñhate niùkriya àtmà vibhuno dravyasya niùkriyatvàd vibhu càkà÷aü niùkriyaü ca tathà càtmà tasmàn niùkriya iti / na càsti vi÷eùahetuþ kriyàvatsàdharmyàt kriyàvatà bhavitavyaü na punar akriyasàdharmyàd niùkriyeõeti / vi÷eùahetvabhàvàt sàdharmyasamaþ pratiùedho bhavati / atha vaidharmyasamaþ kriyàhetuguõayukto loùñaþ paricchinno dçùño na ca tathàtmà tasmàn na loùñavat kriyàvàn iti / na càsti vi÷eùahetuþ kriyàvatsàdharmyàt kriyàvatà bhavitavyaü na punaþ kriyàvadvaidharmyàd akriyeõeti vi÷eùahetvabhàvàd vaidharmyasamaþ / vaidharmyeõa copasaühàraþ niùkriya àtmà vibhutvàt kriyàvad dravyam avibhu dçùñaü niùkriyaü loùñaþ na ca tathàtmà tasmàn niùkriya iti / vaidharmyeõa pratyavasthànaü niùkriyaü dravyam àkà÷aü kriyàhetuguõarahitaü dçùñaü na ca tathàtmà tasmàn na niùkriya iti / na càsti vi÷eùahetuþ kriyàvadvaidharmyàn niùkriyeõa bhavitavyaü na punar akriyavaidharmyàt kriyàvateti vi÷eùahetvabhàvàd vaidharmyasamaþ / atha sàdharmyasamaþ kriyàvàül loùñaþ kriyàhetuguõayukto dçùñaþ tathà càtmà tasmàt kriyàvàn iti na càsti vi÷eùahetuþ kriyàvadvaidharmyàn niùkriyo na punaþ kriyàvatsàdharmyàt kriyàvàn iti vi÷eùahetvabhàvàt sàdharmyasamaþ // NyS_5,1.3 gotvàd gosiddhivat tatsiddhiþ // NySBh_5,1.3 sàdharmyamàtreõa vaidharmyamàtreõa ca sàdhyasàdhane pratij¤àyamàne syàd avyavasthà sà tu dharmavi÷eùe nopapadyate gosàdharmyàd gotvàj jàtivi÷eùàd gauþ sidhyati na tu sàsnàdisambandhàt / a÷vàdivaidharmyàd gotvàd eva gauþ sidhyati na guõàdibhedàt / tac caitat kçtavyàkhyànam avayavaprakaraõe pramàõànàm abhisambandhàc caikàrthakàritvaü samànaü vàkye iti / hetvàbhàsà÷rayà khalv iyam avyavastheti // NyS_5,1.4 sàdhyadçùñàntayor dharmavikalpàd ubhayasàdhyatvàc cotkar÷àpakar÷avarõyàvarõyavikalpasàdhyasamàþ // NySBh_5,1.4 dçùñàntadharmaü sàdhye samàsa¤jayata utkar÷asamaþ / yadi kriyàhetuguõayogàl loùñavat kriyàvàn àtmà loùñavad eva spar÷avàn api pràpnoti / atha na spar÷avàül loùñavat kriyàvàn api na pràpnoti viparyaye và vi÷eùo vaktavya iti / sàdhye dharmàbhàvaü dçùñàntàt prasa¤jayato 'pakar÷asamaþ / loùñaþ khalu kriyàvàn avibhur dçùñaþ kàmam àtmàpi kriyàvàn avibhur astu viparyaye và vi÷eùo vaktavya iti / khyàpanãyo varõyo viparyayàd avarõyaþ tàv etau sàdhyadçùñàntadharmau viparyasyato varõyàvarõyasamau bhavataþ / sàdhanadharmayukte dçùñànte dharmàntaravikalpàt sàdhyadharmavikalpaü prasa¤jayato vikalpasamaþ / kriyàhetuguõayuktaü kiücid guru yathà loùñaþ kiücil laghu yathà vàyuþ evaü kriyàhetuguõayuktaü kiücit kriyàvat syàd yathà loùñaþ kiücid akriyaü yathàtmà vi÷eùo và vàcya iti / hetvàdyavayavasàmarthyayogã dharmaþ sàdhyaþ taü dçùñànte prasa¤jayataþ sàdhyasamaþ / yadi yathà loùñas tathàtmà pràptas tarhi yathàtmà tathà loùña iti / sàdhya÷ càyam àtmà kriyàvàn iti kàmaü loùño 'pi sàdhyaþ atha naivaü na tarhi yathà loùñaþ tathàtmà // eteùàm uttaram NyS_5,1.5 kiücitsàdharmyàd upasaühàrasiddher vaidharmyàd apratiùedhaþ // NySBh_5,1.5 alabhyaþ siddhasya nihnavaþ / siddhaü ca kiücitsàdhatmyàd upamànaü yathà gaus tathà gavaya iti tatra na labhyo gogavayayor dharmavikalpa÷ codayitum / evaü sàdhake dharme dçùñàntàdisàmarthyayukte na labhyaþ sàdhyadçùñàntayor dharmavikalpàd vaidharmyàt pratiùedho vaktum iti // NyS_5,1.6 sàdhyàtide÷àc ca dçùñàntopapatteþ // NySBh_5,1.6 yatra laukikaparãkùakàõàü buddhisàmyaü tenàviparãto 'rtho 'tidi÷yate praj¤àpanàrtham / evaü sàdhyàtide÷àd dçùñànte upapadyamàne sàdhyatvam anupapannam iti // NyS_5,1.7 pràpya sàdhyam apràpya và hetoþ pràptyàvi÷iùñatvàd apràptyàsàdhakatvàc ca pràptyapràptisamau // NySBh_5,1.7 hetuþ pràpya và sàdhyaü sàdhayed apràpya và ? na tàvat pràpya pràptyàm avi÷iùñatvàd asàdhakaþ / dvayor vidyamànayoþ pràptau satyàü kiü kasya sàdhakaü sàdhyaü và ? apràpya sàdhakaü na bhavati nàpràptaþ pradãpaþ prakà÷ayatãti / pràptyà pratyavasthànaü pràptisamaþ apràptyà pratyavasthànam apràptisamaþ // anayor uttaram NyS_5,1.8 ghañàdiniùpattidar÷anàt pãóane càbhicàràd apratiùedhaþ // NySBh_5,1.8 ubhayathà khalv ayuktaþ pratiùedhaþ kartçkaraõàdhikaraõàni pràpya mçdaü ghañàdikàryaü niùpàdayanti abhicàràc ca pãóane sati dçùñam apràpya sàdhakatvam iti // NyS_5,1.9 dçùñàntasya kàraõànapade÷àt pratyavasthànàc ca pratidçùñàntena prasaïgapratidçùñàntasamau// NySBh_5,1.9 sàdhanasyàpi sàdhanaü vaktavyam iti prasaïgena pratyavasthànaü prasaïgasamaþ pratiùedhaþ / kriyàhetuguõayogã kriyàvàül loùña iti hetur nàpadi÷yate na ca hetum antereõa siddhir astãti / pratidçùñàntena pratyavasthànaü pratidçùñàntasamaþ / kriyàvàn àtmà kriyàhetuguõayogàd loùñavad ity ukte pratidçùñànta upàdãyate kriyàhetuguõayuktam àkà÷aü niùkriyaü dçùñam iti kaþ punar àkà÷asya kriyàhetuguõaþ ? vàyunà saüyogaþ saüskàràpekùaþ vàyuvanaspatisaüyogavad iti // anayor uttaram NyS_5,1.10 pradãpopàdànaprasaïgavinivçttivat tadvinivçttiþ // NySBh_5,1.10 idaü tàvad ayaü pçùño vaktum arhati atha ke pradãpam upàdadate kimarthaü veti ? didçkùamàõà dç÷yadar÷anàrtham iti / atha pradãpaü didçkùamàõàþ pradãpàntaraü kasmàn nopàdadate ? antareõàpi pradãpàntataü dç÷yate pradãpaþ tatra pradãpadar÷anàrthaü pradãpopàdànaü nirarthakam / atha dçùñàntaþ kimartham ucyata iti apraj¤àtasya j¤àpanàrtham iti / atha dçùñànte kàraõàpade÷aþ kimarthaü de÷yate[mçgyate] ? yadi praj¤àpanàrthaü praj¤àto dçùñàntaþ / sa khalu "laukikaparãkùakàõàü yasminn arthe buddhisàmyaü sa dçùñànta" iti tatpraj¤àpanàrthaþ kàraõàpade÷o nirarthaka iti prasaïgasamasyottaram // atha pratidçùñàntasamasyottaram NyS_5,1.11 pratidçùñàntahetutve ca nàhetur dçùñàntaþ // NySBh_5,1.11 pratidçùñàntaü bruvatà na vi÷eùahetur apadi÷yate anena prakàreõa pratidçùñànataþ sàdhako na dçùñànta iti / evaü pratidçùñàntahetutve nàhetur dçùñànta ity upapadyate / sa ca kathaü hetur na syàt ? yady apratiùiddhaþ sàdhakaþ syàd iti // NyS_5,1.12 pràg utpatteþ kàraõàbhàvàd anutpattisamaþ // NySBh_5,1.12 anityaþ ÷abdaþ prayatnànantarãyakatvàd ghañavad ity ukte apara àha pràg utpatter anutpanne ÷abde prayatnànantarãyakatvam anityatvakàraõaü nàsti, tadabhàvàn nityatvaü pràptaü, nityasya cotpattir nàsti / anutpattyà pratyavasthànam anutpattisamaþ // asyottaram NyS_5,1.13 tathàbhàvàd utpannasya kàraõopapatter na kàraõapratiùedhaþ // NySBh_5,1.13 tathàbhàvàd utpannasyeti / utpannaþ khalv ayaü ÷abda iti bhavati / pràg utapatteþ ÷abda eva nàsti, utpannasya ÷abdabhàvàc chabdasya sataþ prayatnànantarãyakatvam anityatvakàraõam upapadyate, kàraõopapatter ayukto 'yaü doùaþ "pràg utpatteþ kàraõàbhàvàd" iti // NyS_5,1.14 sàmànya+dçùñàntayor aindriyakatve samàne nityànityasàdharmyàt saü÷ayasamaþ // NySBh_5,1.14 anityaþ ÷abdaþ prayatnànantarãyakatvàd ghañavad ity ukte hetau saü÷ayena pratyavatiùñate sati prayatnànantarãyakatve asty evàsya nityena sàmànyena sàdharmyam aindriyakatvam, asti ca ghañenànityena, ato nityànityasàdharmyàd anivçttiþ saü÷aya iti // asyottaram NyS_5,1.15 sàdharmyàt saü÷aye na saü÷ayo vaidharmyàd ubhayathà và saü÷aye 'tyantasaü÷ayaprasaïgo nityatvànabhyupagamàc ca sàmànysyàpratiùedhaþ // NySBh_5,1.15 vi÷eùàd vaidharmyàd avadhàryamàõe 'rthe puruùa iti, na sthàõupuruùasàdharmyàt saü÷ayo 'vakà÷aü labhate / evaü vaidharmyàd vi÷eùàt prayatnànantarãyakatvàd avadhàryamàõe ÷abdasyànityatve nityànityasàdharmyàt saü÷ayo 'vakà÷aü na labhate / yadi vai labhate, tataþ sthàõupuruùasàdharmyànucchedàd atyantaü saü÷ayaþ syàt / gçhyamàõe ca vi÷eùe nityaü sàdharmyaü saü÷ayahetur iti nàbhyupagamyate / na hi gçhyamàõe puruùasya vi÷eùe sthàõupuruùasàdharmyaü saü÷ayahetur bhavati // NyS_5,1.16 ubhayasàdharmyàt prakriyàsiddheþ prakaraõasamaþ // NySBh_5,1.16 ubhayena nityena cànityena ca sàdharmyàt pakùapratipakùayoþ pravçttiþ prakriyà / anityaþ ÷abdaþ prayatnànantarãyakatvàd ghañavad ity ekaþ pakùaü pravarttayati, dvitãya÷ ca nityasàdharmyàt pratipakùaü pravarttayati nityaþ ÷abdaþ ÷ràvaõatvàc chabdatvavad iti / evaü ca sati prayatnànantarãyakatvàd iti hetur anityasàdharmyeõa ucyamàno na prakaraõam ativarttate , prakaraõànativçtter nirõayànativartanam / samànaü caitan nityasàdharmyeõocyamàõe hetau / tad idaü prakaraõànativçttyà pratyavasthànaü prakaraõasamaþ / samànaü caitad vaidharmye 'pi, ubhayavaidharmyàt prakriyàsiddheþ prakaraõasama iti // NyS_5,1.17 pratipakùàt prakaraõasiddheþ pratiùedhànupapattiþ pratipakùopapatteþ // NySBh_5,1.17 ubhayasàdharmyàt prakriyàsiddhaü bruvatà pratipakùàt prakriyàsiddhir uktà bhavati / yady ubhayasàdharmyaü, tatra ekataraþ pratipakùa ity evaü saty upapannaþ pratipakùo bhavati / pratipakùopapatter anupapannaþ pratiùedhaþ, yadi pratipakùopapattiþ pratiùedho nopapadyate, atha pratiùedhopapattiþ pratipakùo nopapadyate, pratipakùopapattiþ pratiùedhopapatti÷ ceti vipratiùiddham iti / tattvànavadhàraõàc ca prakriyàsiddhir viparyaye prakaraõàvasànàt, tattvàvadhàraõe hy avasitaü prakaraõaü bhavatãti // NyS_5,1.18 traikàlyàsiddher hetor ahetusamaþ // NySBh_5,1.18 hetuþ sàdhanam, tat sàdhyàt pårvaü pa÷càt saha và bhavet / yadi pårvaü sàdhanam, asati sàdhye kasya sàdhanam ? atha pa÷càd, asati sàdhane kasyedaü sàdhyam ? atha yugapat sàdhyasàdane, dvayor vidyamànayoþ kiü kasya sàdhanaü kiü kasya sàdhyam iti hetur ahetunà na vi÷iùyate / ahetunà sàdharmyàt prayavasthànam ahetusamaþ // NyS_5,1.19 na hetutaþ sàdhyasiddhes traikàlyàsiddhiþ // NySBh_5,1.19 na traikàlyàsiddhiþ / kasmàt ? hetutaþ sàdhyasiddheþ / nirvartanãyasya nirvçttir vij¤eyasya vij¤ànam ubhayaü kàraõato dç÷yate, so 'yaü mahàn pratyakùaviùaya udàharaõam iti / yat tu khalåktam asati sàdhye kasya sàdhanam iti ? yat tu nirvatyate yac ca vij¤àpyate tasyeti // NyS_5,1.20 pratiùedànupapatte÷ ca pratiùeddhavyàpratiùedhaþ // NySBh_5,1.20 pårvaü pa÷càd yugapad và pratiùedha iti nopapadyate, pratiùedhànupapatteþ sthàpanàhetuþ siddha iti // NyS_5,1.21 arthàpattitaþ pratipakùasiddher arthàpattisamaþ // NySBh_5,1.21 anityaþ ÷abdaþ prayatnànantarãyakatvàd ghañavad iti sthàpite pakùe arthàpattyà pratipakùaü sàdhayato 'rthàpattisamaþ / yadi prayatnànantarãyakatvàd anityasàdharmyàd anityaþ ÷abda iti, arthàd àpadyate nityasàdharmyàn nitya iti, asti càsya nityena sàdharmyam aspar÷atvam iti // asyottaram NyS_5,1.22 anuktasyàrthàpatteþ pakùahàner upapattir anuktatvàd anaikànatikatvàc càrthàpatteþ // NySBh_5,1.22 anupapàdya sàmarthyam anuktam arthàd àpadyate iti bruvataþ pakùahàner upapattir anuktatvàt, anityapakùasiddhàv arthàd àpannaü nityapakùasya hànir iti / anaikànatikatvàc càrthàpatteþ / ubhayapakùasamà ceyam arthàpattiþ / yadi nityasàdharmyàd aspar÷atvàd àkà÷avac ca nityaþ ÷abdaþ, arthàd àpanna, anityasàdharmyàt prayatnànantarãyakatvàd anitya iti / na ceyaü viparyayamàtràd ekàntenàrthàpattiþ / na khalu vai ghaõasya gràvõaþ patanam ity arthàd àpadyate dravàõàm apàü patanàbhàva iti // NyS_5,1.23 ekadharmopapatter avi÷eùe sarvàvi÷eùaprasaïgàt sadbhàvopapatter avi÷eùasamaþ // NySBh_5,1.23 eko dharmaþ prayatnànantarãyakatvaü ÷abdaghañayor upapadyata ity avi÷eùe ubhayor anityatve, sarvàvi÷eùaþ prasajyate / katham ? sadbhàvopapatteþ / eko dharmaþ sadbhàvaþ sarvasyopapadyate, sadbhàvopapatteþ sarvàvi÷eùaprasaïgàt pratyavasthànam avi÷eùasamaþ // NyS_5,1.24 kvacit taddharmopapatteþ kvacic cànupapatteþ pratiùedhàbhàvaþ // NySBh_5,1.24 yathà sàdhyadçùñàntayor ekadharmasya prayatnànantarãyakatvasyopapatter anityatvaü dharmàntaram avi÷eùaþ, naivaü sarvabhàvànàü sadbhàvopapattinimittaü dharmàntaram asti, yena avi÷eùaþ syàt / atha matam anityatvam eva dharmànataraü sadbhàvopapattinimittaü bhàvànàü sarvatra syàd iti, evaü khalu vai kalpyamàne anityàþ sarve bhàvàþ sadbhàvopapatter iti pakùaþ pràpnoti / tatra pratij¤àrthavyatiriktam anyad udàharaõaü nàsti, anudàharaõa÷ ca hetur nàstãti / pratij¤aikade÷asya codàharaõatvam anupapannam, na hi sàdhyam udàharaõaü bhavati / sata÷ ca nityànityabhàvàd anityatvànupapattiþ / tasmàt sadbhàvopapatteþ sarvàvi÷eùaprasaïga iti nirabhidheyam etad vàkyam iti / sarvabhàvànàü sadbhàvopapatter anityatvam iti bruvatànuj¤àtaü ÷abdasyànityatvaü, tatrànupapannaþ pratiùedha iti // NyS_5,1.25 ubhayakàraõopapatter upapattisamaþ // NySBh_5,1.25 yady anityatvakàraõam upapadyate ÷abdasyety anityaþ ÷abdo nityatvakàraõam apy upapadyate 'syàspar÷atvam iti nityatvam apy upapadyate / ubhayasyànityatvasya nityatvasya ca kàraõopapattyà pratyavasthànam upapattisamaþ // NyS_5,1.26 upapattikàraõàbhyanuj¤ànàd apratiùedhaþ // NySBh_5,1.26 ubhayakàraõopapatter iti bruvatà nànityatvakàraõopapatter anityatvaü pratiùidhyate, yadi pratiùidhyate nobhayakàraõopapattiþ syàt / ubhayakàraõopapattivacanàd anityatvakàraõopapattir abhyanuj¤àyate, abhyanuj¤ànàd anupapannaþ pratiùedhaþ / vyàghàtàt pratiùedha iti cet, samàno vyàghàtaþ / ekasya nityatvànityatvaprasaïgaü vyàhataü bruvatoktaü pratiùedha iti cet ? svapakùaparapakùayoþ samàno vyàghàtaþ, sa ca naikatarasya sàdhaka iti // NyS_5,1.27 nirdiùñakàraõàbhàve 'py upalambhàd upalabdhisamaþ // NySBh_5,1.27 nirdiùñasya prayatnànantarãyakatvasyànityatvakàraõasyàbhàve 'pi vàyunodanàd vçkùa÷àkhàbhaïgajasya ÷abdasyànityatvam upalabhyate / nirdiùñasya sàdhanasyàbhàve 'pi sàdhyadharmopalabdhyà pratyavasthànam upalabdhisamaþ // asyottaram NyS_5,1.28 kàraõàntaràd api taddharmopapatter apratiùedhaþ // NySBh_5,1.28 prayatnànantarãyakatvàd iti bruvatà kàraõata utpattir abhidhãyate, na kàryasya kàraõaniyamaþ / yadi ca kàraõàntaràd apy utpadyamànasya ÷abdasya tad anityatvam upapadyate, kim atra pratiùidhyata iti // na pràg uccàraõàd vidyamànasya ÷abdasyànupalabdhiþ, kasmàt ? àvaraõàdyanupalabdheþ / yathà vidyamànasyodakàder arthasyàvaraõàder anupalabdhiþ naivaü ÷abdasyàgrahaõakàraõenàvaranàdinànupalabdhiþ / gçhyeta caitad asyàgrahaõakàraõam udakàdivat, na gçhyate / tasmàd udakàdiviparãtaþ ÷abdo 'nupalabhyamàna iti / NyS_5,1.29 tadanupalabdher anupalambhàd abhàvasiddhau tadviparãtopapatter anupalabdhisamaþ // NySBh_5,1.29 teùàm àvaraõàdãnàm anupalabdhir nopalabhyate / anupalambhàn nàstãty abhàvo 'syàþ sidhyati / abhàvasiddhau hetvabhàvàt tadviparãtam astitvam àvaraõàdãnàm avadhàryate / tadviparãtopapatter yatpratij¤àtaü "na pràg uccàraõàd vidyamànasya ÷abdasyànupalabdhir ity" etan na sidhyati / so 'yaü "hetur àvaraõàdyanupalabdher" ity àvaraõàdiùu càvaraõàdyanupalabdhau ca samayànupalabdhyà pratyavasthito 'nupalabdhisamo bhavati // asya uttaram NyS_5,1.30 anupalambhàtmakatvàd anupalabdher ahetuþ // NySBh_5,1.30 àvaraõàdyanupalabdhir nàsti, anupalambhàd ity ahetuþ / kasmàt ? anupalambhàtmakatvàd anupalabdheþ / upalambhàbhàvamàtratvàd anupalabdheþ / yad asti tad upalabdher viùayaþ, upalabdhyà tad astãti pratij¤àyate / yan nàsti tad anupalabdher viùayaþ, anupalabhyamànaü nàstãti pratij¤àyate / so 'yam àvaraõàdyanupalabheþ anupalambha upalabdhyabhàve 'nupalabdhau svaviùaye pravarttamàno na svaviùayaü pratiùedhati / apratiùiddhà càvaraõàdyanupalabdhi hetutvàya kalpate / àvaraõàdãni tu vidyamànatvàd upalabdher viùayàþ, teùàm upalabdhyà bhavitavyam / yat tàni nopalabhyante, tadupalabdheþ svaviùayapratipàdikàyà abhàvàd anupalambhàd anupalabdher viùayo gamyate na santy àvaraõàdãni ÷abdasyàgrahaõakàraõànãti / anupalambhàt tv anupalabhiþ sidhyati, viùayaþ sa tasyeti // NyS_5,1.31 j¤ànavikalpànàü ca bhàvàbhàvasaüvedanàd adhyàtmam // NySBh_5,1.31 ahetur iti varttate / ÷arãre ÷arãre j¤ànavikalpànàü bhàvàbhàvau saüvedanãyau / asti me saü÷ayaj¤ànaü nàsti me saü÷ayaj¤ànam iti / evaü pratyakùànumànàgamasmçtij¤àneùu / seyam àvaraõàdyanupalabdhir upalabdhyabhàvaþ svasaüvedyaþ nàsti me ÷abdasyàvaraõàdyupalabdhir iti nopalabdhyante ÷abdasyàgrahaõakàraõàny àvaraõàdãnãti / tatra yad uktaü tadanupalabdher anupalambhàd abhàvasiddhir iti, etan nopapadyate // NyS_5,1.32 sàdharmyàt tulyadharmopapatteþ sarvànityatvaprasaïgàd anityasamaþ // NySBh_5,1.32 sàdharmyàt tulyadharmopapatteþ sarvànityatvaprasaïgàd anityasamaþ //5,1.32 anityena ghañena sàdharmyàd anityaþ ÷abda iti bruvato 'sti ghañenànityena sarvabhàvànàü sàdharmyam iti sarvasyànityatvam aniùñaü sampadyate / so 'yam anityatvena pratyavasthànàd anityasama iti // NySBh_ asyottaram NyS_5,1.33 sàdharmyàd asiddheþ pratiùedhàsiddhiþ pratiùedhyasàdharmyàt // NySBh_5,1.33 pratij¤àdyavayavayuktaü vàkyaü pakùanivartakaü pratipakùalakùaõaü pratiùedhaþ / tasya pakùeõa pratiùedhyena sàdharmyaü pratij¤àdiyogaþ / tad yady anityasàdharmyàd anityatvasyàsiddhiþ, sàdharmyàd asiddheþ pratiùedhasyàpy asiddhiþ, pratiùedhyena sàdharmyàd iti // NyS_5,1.34 dçùñànte ca sàdhyasàdhanabhàvena praj¤àtasya dharmasya hetutvàt tasya cobhayathàbhàvàn nàvi÷eùaþ // NySBh_5,1.34 dçùñànte yaþ khalu dharmaþ sàdhyasàdhanabhàvena praj¤àyate, sa hetutvenàbhidhãyate / sa cobhayathà bhavati, kenacit samànaþ kuta÷cid vi÷iùñaþ / sàmànyàt sàdharmyaü vi÷eùàc ca vaidharmyam / evaü sàdharmyavi÷eùo hetuþ, nàvi÷eùeõa sàdharmyamàtraü vaidharmyamàtraü và / sàdharmyamàtraü vaidharmyamàtraü cà÷ritya bhavàn àha "sàdharmyàt tulyadharmopapatteþ sarvànityatvaprasaïgàd anityasama" iti, etad ayuktam iti / avi÷eùasamapratiùedhe ca yad uktaü tad api veditavyam // NyS_5,1.35 nityam anityabhàvàd anitye nityatvopapatter nityasamaþ // NySBh_5,1.35 anityaþ ÷abda iti pratij¤àyate / tad anityatvaü kiü ÷abde nityam athànityam ? yadi tàvat sarvadà bhavati ? dharmasya sadà bhàvàd dharmiõo 'pi sadà bhàva iti nityaþ ÷abda iti / atha na sarvadà bhavati ? anityatvasyàbhàvàn nityaþ ÷abdaþ / evaü nityatvena pratyavasthànàn nityasamaþ // asyottaram NyS_5,1.36 pratiùedhye nityam anityabhàvàd anitye 'nityatvopapatteþ pratiùedhàbhàvaþ // NySBh_5,1.36 pratiùedhye ÷abde nityam anityatvasya bhàvàd ity ucyamàne 'nuj¤àtaü ÷abdasyànityatvam, anityatvopapatte÷ ca "nànityaþ ÷abda" iti pratiùedho nopapadyate / atha nàbhyupagamyate, nityam anityatvasya bhàvàd iti hetur na bhavatãti hetvabhàvàt pratiùedhànupapattir iti / utapannasya nirodhàd abhàvaþ ÷abdasyànityatvaü, tatra paripra÷nànupapattiþ / yo 'yaü paripa÷naþ tad anityatvaü kiü ÷abde sarvadà bhavati atha neti, ayam anupapannaþ / kasmàt ? utpannasya yo nirodhàd abhàvaþ ÷abdasya tad anityatvam ; evaü ca saty adhikaraõàdheyavibhàgo vyàghàtàn nàstãti / nityànityatvavirodhàc ca / nityatvam anityatvaü ca ekasya dharmiõo dharmàv iti virudhyete, na sambhavataþ / tatra yad uktaü nityam anityatvasya bhàvàn nitya eva, tad avartamànàrtham uktam iti // NyS_5,1.37 prayatnakàryànekatvàt kàryasamaþ // NySBh_5,1.37 prayatnànantarãyakatvàd anityaþ ÷abda iti / yasya prayatnànantaram àtmalàbhaþ tat khalv abhåtvà bhavati, yathà ghañàdikàryam ; anityam iti ca bhåtvà na bhavatãty etad vij¤àyate / evam avasthite prayatnakàryànekatvàd iti pratiùedha ucyate / prayatnànantaram àtmalàbha÷ ca dçùño ghañàdãnàm, vyavadhànàpohàc càbhivyaktir vyavahitànàm / tat kiü prayatnànantaram àtmalàbhaþ ÷abdasyàho 'bhivyaktir iti vi÷eùo nàsti / kàryàvi÷eùeõa pratyavasthànaü kàryasamaþ // asyottaram NyS_5,1.38 kàryànyatve prayatnàhetutvam anupalabdhikàraõopapatteþ // NySBh_5,1.38 sati kàryànyatve anupalabdhikàraõopapatteþ prayatnasyàhetutvaü ÷abdasyàbhivyaktau / yatra prayatnànantaram abhivyaktis tatrànupalabdhikàraõaü vyavadhànam upapadyate, vyavadhànàpohàc ca prayatnànantarabhàvino 'rthasyopalabdhilakùaõàbhivyaktir bhavatãti, na tu ÷abdasyànupalabdhikàraõaü kiücid upapadyate, yasya prayatnànantaram apohàc chabdasyopalabhilakùaõàbhivyaktir bhavatãti, tasmàd utpadyate ÷abdo nàbhivyajyate iti // heto÷ ced anaikàntikatvam upapadyate anaikàtikatvàd asàdhakaþ syàd iti / yadi cànaikàntikatvàd asàdhakatvam NyS_5,1.39 pratiùedhe 'pi samàno doùaþ // NySBh_5,1.39 pratiùedho 'py anaikàntikaþ, kiücit pratiùedhati kiücin neti anaikàntikatvàd asàdhaka iti / atha và ÷abdasyànityatvapakùe prayatnànantaram utpàdo nàbhivyaktir iti vi÷eùahetvabhàvaþ, nityatvapakùe 'pi prayatnànantaram abhivyaktir notpàda iti vi÷eùahetvabhàvaþ / so 'yam ubhayapakùasamo vi÷eùahetvabhàva ity ubhayam apy anaikàtikam iti // NyS_5,1.40 sarvatraivam // NySBh_5,1.40 sarveùu sàdharmyaprabhçtiùu pratiùedhahetuùu yatra yatràvi÷eùo dç÷yate tatrobhayoþ pakùayoþ samaþ prasajyata iti // NyS_5,1.41 pratiùedhavipratiùedhe pratiùedhadoùavad doùaþ // NySBh_5,1.41 yo 'yaü pratiùedhe 'pi samàno doùo 'naikàntikatvam àpadyate so 'yaü pratiùedhasya vipratiùedhe 'pi samànaþ / tatrànityaþ ÷abdaþ prayatnànantarãyakatvàd iti sàdhanavàdinaþ sthàpanà prathamaþ pakùaþ / "prayatnakàryànekatvàt kàryasama" iti dåùaõavàdinaþ pratiùedhahetunà dvitãyaþ pakùaþ / sa ca pratiùedha ity ucyate / tasyàsya pratiùedhe 'pi samàno doùa iti tçtãyaþ pakùaþ vipratiùedha ucyate / tasmin pratiùedhavipratiùedhe 'pi samàno doùo 'naikàntikatvaü caturthaþ pakùaþ // NyS_5,1.42 pratiùedhaü sadoùam abhyupetya pratiùedhavipratiùedhe samàno doùaprasaïgo matànuj¤à // NySBh_5,1.42 pratiùedhaü dvitãyaü pakùaü sadoùam abhyupetya taduddhàram akçtvànuj¤àya pratiùedhavipratiùedhe tçtãyapakùe samànam anaikàntikatvam iti samànaü dåùaõaü prasa¤jayato dåùaõavàdino matànuj¤à prasajyata iti pa¤camaþ pakùaþ // NyS_5,1.43 svapakùalakùaõàpekùopapattyupasaühàre hetunirde÷e parapakùadoùàbhyupagamàt samàno doùaþ // NySBh_5,1.43 sthàpanàpakùe prayatnakàryànekatvàd iti doùaþ sthàpanàhetuvàdinaþ svapakùalakùaõo bhavati / kasmàt ? svapakùasamutthatvàt / so 'yaü svapakùalakùaõaü doùam apekùamàõo 'nuddhçtyànuj¤àya pratiùedhe 'pi samàno doùa ity upapadyamànaü doùaü parapakùe upasaüharati / itthaü cànaikàntikaþ pratiùedha iti hetuü nirdi÷ati / tatra svapakùalakùaõàpekùayopapadyamànadoùopasaühàre hetunirde÷e ca saty anena parapakùadoùo 'bhyupagato bhavati / kathaü kçtvà ? yaþ pareõa prayatnakàryànekatvàdityàdinànaikàntikadoùa uktaþ, tam anuddhçtya pratiùedhe 'pi samàno doùa ity àha / evaü sthàpanàü sadoùàm abhyupetya pratiùedhe 'pi samànaü doùaü prasa¤jayataþ parapakùàbhyupagamàt samàno doùo bhavati / yathà parasya pratiùedhaü sadoùam abhyupetya pratiùedhavipratiùedhe 'pi samàno doùaprasaïgo matànuj¤à prasajyata iti, tathàsyàpi sthàpanàü sadoùàm abhyupetya pratiùedhe 'pi samànaü doùaü prasa¤jayato matànuj¤à prasajyata iti / sa khalv ayaü ùaùñaþ pakùaþ / tatra khalu sthàpanàhetuvàdinaþ prathamatçtãyapa¤camapakùàþ, pratiùedhahetuvàdinaþ dvitãyacaturthaùaùñapakùàþ teùàü sàdhvasàdhutàyàü mãmàüsyamànàyàü caturthaùaùñayor arthàvi÷eùàt punaruktadoùaprasaïgaþ / caturthapakùe samànadoùatvaü parasyocyate "pratiùedhavipratiùedhe pratiùedhadoùavad doùa" iti / ùaùñe 'pi "parapakùadoùàbhyupagamàt samàno doùa" iti samànadoùatvam evocyate, nàrthavi÷eùaþ ka÷cid asti / samànas tçñãyapa¤camayoþ punaruktadoùaprasaïgaþ, tçñãyapakùe 'pi "pratiùedhe 'pi samàno doùa" iti samànatvam abhyupagamyate / pa¤camapakùe 'pi "pratiùedhavipratiùedhe samàno doùaprasaïgo"+abhyupagamyate, nàrthavi÷eùaþ ka÷cid ucyata iti / tatra pa¤camaùaùñapakùayor arthàvi÷eùàt punaruktadoùaprasaïgaþ, tçtãyacaturthayor matànuj¤à, prathamadvitãyayor vi÷eùahetvabhàva iti ùañpakùyàm ubhayor asiddhiþ / kadà ùañpakùã ? yadà "pratiùedhe 'pi samàno doùa" ity evaü pravarttate / tadobhayoþ pakùayor asiddhiþ / yadà tu "kàryànyatve prayatnàhetutvam anupalabdhikàraõopapatter" ity anena tçñãyapakùo yajyate, tadà vi÷eùahetuvacanàt "prayatnànantaram àtmalàbhaþ ÷abdasya, nàbhivyaktir" iti siddhaþ prathamapakùo na ùañpakùã pravartata iti //