Salikanathamisra: Prakaranapancika, with Jayapuri Narayanabhatta's Nyayasiddhi: Prakarana 13 (Paricchedas 1 and 2) Input by members of the SANSKNET-project (www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Consequently, word boundaries may not always be marked by spaces. The text is not proof-read. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ________________________________________ oæ ÓrÅmatprabhÃkaragurutantradhurandhareïa mahÃmahopÃdhyÃya-ÓÃlikanÃthamiÓreïa praïÅtà prakaraïapa¤cikà nyÃyasiddhyÃkhyayà vyÃkhyayà vi«amasthalaÂipparÃyà ca samalaÇk­tà ________________________________________ PARICCHEDA 1 13_1 athÃÇgapÃrÃyaïe sannipattyopakÃrakÃÇganirupaïapara÷ prathama÷ pariccheda÷ prakaïÃrthapratij¤Ã / 1374vyÃkhyÃvikalpasambhavamaÇgÃnyadhik­tya saæÓayaæ chettum / paramaæ prabhÃkaragurorgambhÅraæ bhÃvamabhidhÃsye1375 // 1 // aÇgÃnÃæ cÃturvidhyam / iha caturvidhamaÇgajÃtam--jÃti-guïa-dravya-bhÃvÃrthÃtmakam / tatra bhÃvÃrthÃtmakamapi dvividham---sannipattyopakÃrakam, ÃrÃdupakÃraka¤ceti / sannipÃtinÃæ cÃturvidhyam / tatra sannipattyopakÃrakaæ caturvidhraæ, sÃdhyabhÆtotpatti-prÃpti-vik­ti-saæsk­tibhedÃt / 1376yathÃkramaæ saæyavana-dohana-vilÃpana-prok«aïÃdirÆpam / tatra saæyavanena prÃgabhÆta÷ piï¬a utpadyate / sadeva k«Åraæ dohanena prÃpyate / vilÃpanena prÃcÅæ saæhatÃvasthÃmapabÃdhya, itarà dravÃvasthÃ'jyasyotpadyate / pÃrthivaæ hyÃjyaæ gandhavattvÃt svabhÃvatassaæhatarÆpamagnisaæyogena dravÅbhavati / tadÃha bhagavÃnkÃÓyapa÷---"sarpir-jatu-madhÆ-cchi«ÂÃnÃæ pÃrthivÃnÃmagnisaæyogÃt dravatvamadbhissÃmÃnyam" [vai. da. a. 2. Ã. 1. sÆ. 6] iti / tathà ÓÃbdairapyuktam---"agnisaæyogenÃ'jyaæ dravÅbhavatÅti cvipratyayaprayogÃdi"ti / prok«aïantu dravyasya na prÃgavasthÃdhvaæsena daÓÃntaramÃdadhÃti---iti / ÓlokaÓcÃtra bhavati---pÆrvÃvsthÃprahÃïena daÓÃntaraparigraham1377 / vikÃramÃhussaæskÃraæ kevalÃtiÓayodayam1378 // 2 // iti / sannipÃtinÃmaÇgÃnÃæ lak«aïam / kiæ punare«Ãæ caturïÃmapi sannipattyopakÃritve lak«aïam ? 1379yat-kÃraka-vidhyapek«aæ phalaæ janayati, tata-saænipattyopakÃrakam / yathÃ--karttari snÃnam,1380 karmaïyavaghÃtÃdi, adhikaraïe dadhyÃnayanamityÃdyÆhanÅyam / bhÃÂÂhamatenÃ'ÓaÇkà / tatra sannipattyopakÃrakÃÇgavÃkye«u kecitp­thagvidhÅnabhyupagacchanti / te hi manyante---yadyatra p­thagvidhayo nÃbhyupagamyeran, tadÃdhik­tÃdhikÃrÃdaÇgataivÃvaghÃtÃdÅnÃæ na syÃt / na ca dravyasambandhamukhena prak­tÃdhikÃrÃpÆrvasambandhÃdaÇgatÃsiddhi÷, vrÅhyÃdiÓabdÃnÃmÃk­tivacanatvÃt / yadyapi kÃryapratyÃsannatayà vyaktÅnÃæ tallak«aïÃrtho jÃtiÓabda÷, tathÃpi vyaktimÃtraæ lak«yate, nÃpÆrvaviÓe«asaæbaddhà vyakti÷ / na ca prak­tatayÃ'gneyÅvattadapÆrvasÃdhanavyaktilak«aïÃvaÓenÃpÆrvasaæbandha÷, yadyapyÃgneyÅnyÃyena sannihitavyaktiparigraha÷, tathà svarÆpeïaiva tÃsÃmaprak­tavyaktiparihÃreïa pratÅti÷, na punarapÆrvaviÓe«asÃdhanatayÃ, tasya svarÆpasya lÃk«aïikatvÃt / na ca lak«italak«aïÃyÃæ kÃraïamasti1381 / tathÃhi---jÃtyà vyaktirlak«yate, vyaktyà ca sÃdhanaviÓe«a iti lak«italak«aïÃ1382 kÃraïÃbhÃvÃdayuktà / ata eva"cÃ'gneyyÃ'gnÅdhramupati«Âhate" jhrtai. saæ. 3. 1. 6.] iti satyapi prak­taparigrahe, na k­gantareïÃgnÅdhra 1383upasthÅyate / ata eva ca na tatra viniyuktaviniyogavirodha÷ / kÃryÃntarasÃdhanatayà cÃ'gnÅdhropasthÃne 'viniyogÃt / eva¤ca svarÆpamÃtreïaivÃvadhÃtÃdÅnÃæ sambandhÃnnÃpÆrvaviÓe«asambandhasiddhi÷, dÅk«aïÅyÃvÃÇniyamavat / yathà svÃvÃntarÃpÆrvasambandhÃdvÃÇginayamo nÃdhikÃrÃpÆrvÃnupraveÓÅ, tathÃvaghÃtÃdyapi syÃt / tataÓcÃdhikÃrÃpÆrvaæ pratyavaghÃtÃdÅnÃmaÇgatà na syÃt / tadanaÇgatve ca tatprayuktyabhÃvÃdavaghÃtÃdÅnÃmanu«ÂhÃnaæ na syÃt / atÅ'vaghÃtÃdi«Ætpattiniyogo 'ÇgÅkaraïÅya÷ / tasmin khalvÃÓrite, adhikÃrÃbhÃvena tasyÃnu«ÂhÃnÃnupapatteradhikÃriïi kalpayitavye, prak­tÃdhikÃrÃpÆrve 'dhik­ta eva prayÃjÃdi«vapyadhikriyata iti, nopÃyo--peyabhÃvÃttadaÇgatvasiddhi÷--iti / tannirÃsa÷ / tadidaæ tatrabhavÃnupÃdhyÃyo1384 na m­«yati / tadÃha"anabhij¤o bhavÃnvi«aya--niyojyÃnÃmi" [b­. ÂÅ. 3. 1. 3] tyatra / avaghÃtÃdi«u Óabdata÷, vastusvabhÃvataÓca tu«akaïavimocanÃdi d­«Âam, prok«aïÃdi«u Óabdata evÃd­«Âa¤ca kÃryamaÇgÅkriyate / tatra yadi niyogo 'pyapara ÃÓrÅyeta kÃryabhÆta÷, tadà kÃryadvayamekasmin vÃkye nÃnvÅyate / na ca yathà svargÃdikaæ phalam, tathÃbhÆtametadbhavitumarhati / tasya ca niyojyaviÓe«aïatvenÃnvÅyamÃnatvÃt1385 / na ca tu«akaïavimocanÃdi niyojyaviÓe«aïamdva kriyÃphalatvÃt / yadeva niyogaphalam, tadeva niyojyaviÓe«aïatÃmanubhavati / sÃdhyaviÓi«Âo hi niyojyastadeva kÃryatayà pratipattumarhati, yadeva tasya sÃdhyaæ sÃdhayatÅti, niyojyaviÓe«aïasya siddhiravasÅyate / yacca kriyÃphalam, na tanniyogÃtsidhyatÅti, na tadviÓi«Âo niyoge niyojyatÃmaÓnute / na ca pratÅtatu«akaïavimocanÃdikÃryatyÃgo yukta÷, pratÅtahÃnÃdeva / nanu ca niyogÃbhidhÃyiliÇÃdiprayogavaÓena niyogo 'pi pratÅti eveti tulyo do«a÷ / ucyate / sannihite vidhau vidhiravagamyamÃnassa eva tÃvadavagantumucita÷ / tatra yadi tadvi«ayÃnupraveÓità vi«ayasya na syÃt, tarhi bhavedvidhyantaram / anupraviÓati cÃvaghÃtÃdi prak­tavi«ayam, tadarthavrÅhyÃdisambandhÃt / 1386sannihitÃdhikÃraniyogaparatayaivÃvahantyÃdibhi÷ padairavaghÃtÃdaya ucyante, tathÃbhÆtÃnÃæ te«Ãæ kriyÃ-kÃrakabhÃvopadeÓÃt / yadi svarÆpamÃtrÃvasthitairvrÅhyÃdibhissaha sambandhassyÃt, tadà tadadhikÃrasambandhà na syÃditi, tadÅyasÃdhanaviÓe«alak«aïayà vrÅhyÃdibha÷1387 padairupasthÃpito 'vaghÃtÃdibhiranvÅyate, na svarÆpamÃtram / eva¤copadeÓata eva yave«vapyavaghÃtÃdayassiddhà bhavanti, sÃdhanabhÃvasyÃviÓe«Ãt / ata eva cÃvaghÃtÃdayo niyogasÃdhanatayÃprÃptà eva vidhÅyante / niyamastu prayojanam / yadi niyogÃÇgatayÃvadhÃtÃdayo na vidhÅyeran, tadà puro¬ÃÓamÃtrasiddhyarthatayà nakhavidalanÃdyapyÃk«ipyeta / niyogÃÇgatayà tvavadhÃtÃdi«u vihite«u, tairvinà niyogasiddhyanupapatte÷ niyamena na evÃk«ipyante / niyogÃÇgatà tu pak«e 'pyaprÃptÃ, niyogasyÃlaukikatayà tadaÇgatvasyÃpi ÓabdÃdanyato 'navagamÃt / niyogÃÇgatvÃccÃvaghÃtÃdÅnÃm, niyogasambandha÷ prÃptasya liÇÃdibhiranÆdyate / avaghÃtÃdÅnÃæ niyogavi«ayatvaÓaÇkÃ-nirÃsau / nanuyadyavaghÃtÃdÅnÃæ niyogasambandho 'sti, kathaæ tarhi te«Ãæ niyogÃvi«ayatvamucyate ? itthamucyate--- na niyogasaæbandhitÃmÃtramucyate, yasya niyosiddhireva kÃryam, sa vi«aya÷ / avadhÃtÃdÅnäca tu«akaïavimÃcanÃdyavÃntarakÃryaÇkurvatÃæ niyogÃvi«ayatvam / tena niyogÃvi«ayatvam, aÇgatà ceti siddham / vidheyÃstvavaghÃtÃdayo niyogasiddhyarthatayopÃdÅyamÃnatvÃt / taduktam---"yattu tatsiddhyarthamupÃdÅyate tadvidheyamiti tantre vyavahÃra÷" [sÆ. 2. v­. ÂÅ. p­. 39] iti / tadevaæ niyogapratyabhij¤opab­æhitasannidhÃnamÃtreïaivÃvaghÃtÃdÅnÃæ niyogÃÇgatÃ, na padÃrthÃnvayamukheneti siddham / ye«Ãæ puna÷ padÃrthÃnvayamukhenÃnupraveÓo 'bhimata÷, te«Ãæ prakaraïÃdhÅtasya päcadaÓyasya, anÃrabhyÃdhÅtasya ca sÃptadaÓyasya sÃmidhenÅsambandhamukhenÃnupraveÓinoraviÓe«Ãt, ubhayorapi prak­tÃveva niveÓa÷, vikalpaÓca syÃt / sannidhÃnamÃtreïa tu prakaraïÃdhÅtasya grahaïe ÓÅghraæ päyacadaÓyamadhikÃrÃnupravi«Âamiti, tadavaruddhe sÃptadaÓyamadhikÃraviruddhaæ1388 nÃnupraviÓati / tena vik­tÃveva tasya niveÓa÷ / yadi sannidhÃnato 'dhikÃravidhÃvanupraveÓa÷, tarhi parïatÃdÅnÃmanÃrabhyÃdhÅtÃnÃæ kathamanupraveÓa÷ ? ucyate---juhvÃdayo 'vyabhicaritakratusambandhà iti, tatsambandhamukhena kratusambandhasiddhi÷, tatsambaddhe«veva ca juhvÃdi«u parïatÃdisambandhÃt / ata eva"hiraïyaæ bhÃryami" [tai. brÃ. 2. 2. 5. 2] ti svatantramevÃdhikÃraniyogavi«aya÷, hiraïyasya kratusambandhavyabhicÃrÃt / ye ca padÃrthasvarÆpÃnvaye 'narthakatvÃpatte÷, tatsambandhÃvasthÃnvayapÆrvakaæ grÃhakÃnvayamÃhu÷, te«Ãmidameva tÃvatkatham, Ãnarthakyena na bhavitavyam--iti / vedavÃkyatvÃditi cet ? vedenÃnarthakena na bhavitavyamiti na rÃj¤Ã1389 j¤Ãpitam, yasyÃr'tho gamyate, tasya mà bhÆdÃnarthakyam, anavasÅyamÃnÃrthasya tvarthavattvaæ manorathamÃtravij­mbhitam / pak«ÃntarÃlambanenÃpyarthavattà bhavatyeveti, varaæ saænidhÃnavaÓena niyogÃÇgatÃbhyupagama÷ / 1390sannidhÃnamapi sambandhe kÃraïamiti vÃkyavida÷ / sambandha¤ca guïapradhÃnabhÃvamantareïa na syÃt / tatra ca"na kÃryamanyÃrthaæ bhavatÅ"ti niyoga eva pradhÃnam, aÇgamavaghÃtÃdaya÷ / sannidhÃnavi«aye ÓaÇkÃ-nirÃsau / yadi cÃnarthakyena niyogasambandha÷, tadà ca"t­ca uttama÷ paryÃsa÷" iti 1391dvÃdaÓÃha eva na niviÓate / kratusambandho hyanta÷ paryÃsa ucyate / tena tatra padÃrthamÃtrasambandhe 'pyÃnarthakyaæ nÃsti / tathÃ"hiraïmayyassruco bhavanti" [Ãpa. Órau. sÆ. 8. 5. 29] itisrucÃmavyabhicaritakratusambandhÃnÃæ dharmavidherÃnarthakyaæ nÃstÅti, na prak­tÃdhikÃrasambandhassyÃt / ki¤cÃnarthakyaparihÃrÃya'pÆrvasambandho 'bhyupeta÷ / kimiti na sannihitÃpÆrvasambandhassamÃÓrÅyate / yadi sannidhÃnamakÃraïam, tataÓca"agnest­ïÃnyapacinoti" [Ãpa. Órau. sÆ. 3. 4. 3.] iti nÃgnihotre eva vyavati«Âheta / atha sannidhÃnaviÓe«ÃttadapÆrvasambandhinÃmagnyÃdÅnÃæ parigraha÷, tadà varaæ sannidhÃnaviÓe«ÃttadapÆrvasambandha evÃstu, kiæ paramparÃÓrayaïena / yathà kriyÃkÃrakabhÃvenÃnvitÃbhidhÃnam, tathà prayojana-prayojanibhÃvenÃpi hyabhidhÃnaæ loke pratipannam / na hi vrÅhyÃdaya÷ prayojanatÃæ pratipattumarhanti---iti, tatparityÃgenÃpÆrveïaiva saha prayojana--prayojanibhÃvena sambandha÷ / avÃntarÃpÆrve ÓaÇkÃ-tannirÃsau / ye cÃvaghÃtÃdi«vavÃntarÃpÆrvÃïi saÇgirante, te«Ãæ mate"prok«itÃbhyÃmulÆkhalamusalÃbhyÃmavahantÅ"ti prok«aïaæ dÅk«aïÅyÃvÃÇniyamavadavÃntarÃpÆrvaprayuktaæ syÃt / tataÓca traidhÃtavÅyÃmiva vÃÇniyama÷, nakhanirbhinne carau prok«aïaæ na 1392 syÃt, tatprayojakaæ rÆpaæ tatra nÃsti--iti / na caitadvÃcyaæ--tu«akaïavimocanÃdikÃryamukhenÃdhikÃrÃpÆrvameva prayojakamiti, vÃÇniyame 'pi tathà prasaÇgÃt, dÅk«aïÅyÃyÃmapi kratvapek«itatvopattirapi1393 kÃryamastÅti, jyoti«Âoma eva prayojako vÃÇniyamasya syÃt / tataÓca 1394dÅk«itatvotpÃdikÃyÃæ traidhÃtavÅyÃyÃmapi syÃt / nanu yadyavaghÃtÃdi«vavÃntaravidhayo ne«yante, kathaæ1395 tarhi"na cÃvihitamaÇgaæ bhavati" [ÓÃ. bhÃ. a. 3, pÃ. 4. a. 13.] ityaÇge«vevÃntaravidhyabhyupagamo bhëyakÃrasya ? ucyate / ÃrÃdupakÃrake 'n­tavadanaprati«edhe cÃvÃntaravidhiraÇgÅkuta÷, tadvyatirekeïÃÇgatvÃnupapatte÷ / svarÆpeïa k«aïikatvÃtkarmaïÃm, upakÃrajananakÃle tadanavasthÃnÃdaÇgatvaæ na ghaÂata iti, ihaiva vak«yÃma÷ / ata eva jajjabhyamÃnamantravacane sannipattyopakÃriïi "puru«aprayatnaÓravaïamanuvÃda÷" iti vadati bhëyakÃra÷ / yatra hmavÃntaravidhirasti, tatra puru«ayatnaÓravaïaæ nÃnuvÃda÷ / yadeva hi tadavÃntarÃpÆrvam, tat kÃryatayà liÇÃdivÃcyam / na ca k­tirÆpapuru«aprayatnÃnabhidhÃne k­tyavacchinnasvabhÃvakÃryÃbhidhÃnopapattiriti, tadarthaæ k­tirÆpapuru«aprayatnÃbhidhÃnaæ yuktamiti, nÃvivak«ita÷ puru«aprayatna÷ / evaæ niyogapratyabhij¤opav­æhitasaænidhisamÃmnÃnavaÓÃdavaghÃtÃdayo 'vahantyÃdipadairadhikÃraniyogaidamarthyenÃnvayino 'vagatà - ssantastadanvitÃvasthairvrÅhyÃdibhissaha kriyÃ--kÃrakabhÃvenÃnvitÃstÃn prati Óe«atÃæ pratipadyante / svamatena ÓrutyÃdÅnÃæ viniyojakatvakathanam / kiæ punaravadhÃtasya vrÅhyÃdiÓe«atve pramÃïam ? kÃryamiti brÆma÷ / tathà hi---na kÃryamanyÃrthaæ bhavati, kÃryatvÃdeva / tena yat kÃryeïa sambaddham, tattÃvattadartham / yadapi ca kÃryaidamarthyÃpannena saæbaddhaæ, tenÃpi saha yasya sÃdhyasÃdhanabhÃva÷, tadapi tadarthameva, kÃryaidamarthyÃpannasyÃnyaidamarthye pramÃïÃbhÃvÃt / evaæ 1396sarve«u Óe«a--Óe«itvaæ veditavyam / yadi 1397kÃryatayaivaidamarthyÃvagama÷, kathaæ tarhi ÓrutyÃdÅnÃæ viniyogakÃraïatvam ? dvÃraviÓe«asamarpakatayà / kÃryaviÓe«akaratayà ca Óe«aÓÓeÓiïi Óe«atÃmÃpadyate, nÃnyathÃ, aki¤citkarasya Óe«atvÃnupapatte÷ / tatra Óruti÷"vrÅhÅnavahantÅ"ti dvitÅyÃtmikà vrÅhyÃdigatantu«akaïavimocanÃdi samabhivyÃh­takriyÃsÃdhyabhÆtaæ samarpayantÅ 1398niyogakaraïatÃmanuvadati, na purdvÅtÅyaiva Óe«itÃæ vrÅhyÃdÅnÃm, avadhÃtasya ca Óe«atÃmÃha / "gÃæ dadÃtÅ"tyÃdi«u vyabhicÃrÃt / kriyÃjanyaphalabhÃgità hi sarvatrÃvyabhicÃriïÅ dvitÅnayÃvÃcyÃ, na Óe«itÃ, vyabhicÃritvÃt / kriyÃjanyasya phalasya bhÃgi kÃrakameva karma / tacca ki¤cidÅpsitam, bhÆta-bhÃvyupayogÃt / ki¤ciccÃnÅpsitam, anupayogÃt // anenaiva viÓe«eïa bhagavata÷ pÃïinessÆtradvayam--- "karturÅpsitatamaæ karma" [pÃ. sÆ. 1. 4. 49] "tathÃyukta¤cÃnÅpsitami" [pÃ. sÆ. 1. 4. 50] ti ca / ye«Ãæ mate Óe«itaiva dvitÅyÃrtha÷, te«Ãæ mate"suvarïaæ bhÃryami"ti kratudharma eva syÃt / ÓrutÃnuguïÃdhikÃrÃnupraveÓitaiva nyÃyyà yata÷, na svatantrÃdhikÃrakalpanÃ, avagatasuvarïaÓe«itvatyÃgaprasaÇgÃt / kriyÃjanyaphalabhÃgitve tu ÓabdÃrthe, na ÓrutahÃniriti, 1399svatantrakartravagamÃt 1400tatkÃraïabhÆtÃdhikÃrakalpanaiva nyÃyyà / prak­taniyogÃpratyabhij¤ÃnÃnniyogÃntare sthite prajÃpativratÃdhikÃrakalpanevÃdhikÃrakalpanaivÃcitÃ---iti / liÇgasyodÃharaïam / 1401snÃnÃdi«u vastusvabhÃvaparyÃlocanayà liÇgÃtkart­saæskÃrarÆpakÃryÃÇgÅkÃra÷ / tena kartari Óe«atà snÃnÃdÅnÃm, sÃmarthyÃt / sÃmarthyamÃtra¤ca liÇgam, nÃbhidhÃnasÃmarthyameva / vÃkyasyodÃharaïam / "abhikrÃmaæ juhotÅ" [tai. sa. 2. 6. 6. 1] tayÃdi«u vÃkyÃdabhikramaïasya homa÷ kÃryatayà pratÅyata iti, vÃkyenÃyaæ viniyoga÷ / 1402sannipattyopakÃrakÃïÃntu na prakaraïena viniyogassambhavati / ye«Ãæ prakaraïaæ dvÃraæ kalpayati, te«Ãæ prakaraïÃdhÅno viniyoga÷ / prakaraïanirÆpaïam / itikarttavyatÃkÃÇk«Ãæ prakaraïam / tayà ca karaïopakÃra÷ kÃryabhÆta÷ kalpyate / na cÃsau sannipattyopakÃriïaæ dvÃramiti, na te«Ãæ prakaraïena viniyoga÷ / sthÃna-samÃkhyayossannipÃti«u na viniyojakatvam / sthÃna-samÃkhyayorapi sannipattyopakÃrakÃïi prati na kÃryakalpakateti, na viniyogakÃraïatvam, evaæ1403 sannipatyopakÃrakÃïÃæ niyogaidamarthyamabhidhÃnata÷, viniyogataÓca kÃrakaidamarthyam, upÃdÃnataÓcÃdhikÃraniyogakaraïÅbhÆtayÃgÃdyaidamarthyaæm / 1404niyogÃk«epo hyupÃdÃnam, tatk­taæ prok«aïÃde÷ kratvarthatvam / yadi tadiyakaraïopakÃrakatà prok«aïÃderna syÃt, tadà kenÃpareïa prakÃreïa tadanvitaniyogapratÅtirnirvahatÅti, niyoga eva tadanvita÷ pratipannastasya karaïopakÃrakatÃæ kalpayan karaïaidamarthyamÃk«ipatÅti, tatk­tameva prok«aïÃde÷ kratvarthatvam / viniyogÃt puna÷ kÃrakaidamarthyameveti kathaæ punaste«Ãæ karaïopakÃrakatà ? tu«akaïavimocanÃdikÃryaparamparÃdÃnenopakÃryaviÓe«ÃdhÃyakatayà / nanvevaæ sati kÃrakÃnupraveÓinÃmavaghÃtÃdÅnÃæ 1405karaïaÓarÅraviÓe«ÃdhÃyakatayà karaïopakÃrakatvaæ, prayÃjÃdÅnÃntvavyatiriktakaraïÃnugrahajanakateti, na sarvaireka upakÃra÷ kriyate / tataÓca sarvaireketikartavyateti na syÃt / ucyate / upakÃryaviÓe«ÃyattasiddhitvÃdupakÃrasiddherupakÃryaviÓe«asyopakÃraæ1406 janayitumalam, nÃnyasyetyavaghÃtÃdiviniyogÃdavagamyate / eva¤copapannamavaghÃtÃderapi prayÃjÃdibhissaha karaïopakÃrajanakatvam / sannipÃtinÃmÃrÃdupakÃrakatvaÓaÇkÃ-nirÃsau / kasmÃt puna÷ prayÃjÃdivadavadhÃtÃdayo 'pyupakÃrakà nÃbhyupeyante ? prak­tÃdhikÃraniyogapratyabhij¤ÃnÃt / sambhavati cÃtra niyogaikyaæ tadÅyavrÅhisaæskÃramukhenetyuktam1407 / prayÃjÃditulyatve hyavaghÃtÃdÅnÃmaÇgÅkriyamÃïe, utpattiniyogÃntaramÃÓrayaïÅyamiti vak«yÃma÷1408 / tatra saÇgrahaÓlokÃ÷---sannidhÃnavaÓotpannà prak­tÃpÆrvagÃminÅ1409 / mà bÃdhi 1410pratyabhij¤eti tadanugrahakÃÇk«ayà // 3 // avahantyÃdibhiÓÓabdai÷ kÃryÃnvitapadÃrthakai÷ / prak­tÃpÆrvasambaddha1411 eva svÃrtho 'bhidhÅyate // 4 // tathà sati tadÅyatvaæ te«Ãæ rak«itumicchatà / brÅhyÃdibhi÷ padairyuktà kÃryasÃdhanalak«aïà // 5 // kriyÃkÃrakasambandho 'pyatassÃdhanagocara÷1412 / Óe«ibhÃvo 'pi1413 tasyaiva ÓrautadvÃrÃnusÃrata÷ // 6 // iti mahÃmahopÃdhyÃyaÓrÅmacchÃlikanÃthamiÓrapraïÅtÃyÃæ prakaraïapa¤cikÃyÃmaÇgapÃrÃyaïe sannipattyopakÃrakÃÇganirÆpaïapara÷ prathama÷ paricchedassamÃpta÷ // ********************************************************************************** 13_2 athÃÇgapÃrÃyaïe ÃrÃdupakÃrakÃÇganirupaïapara÷ dvitÅya÷ pariccheda÷ prakaraïÃrthapratij¤Ã / 1414ÃrÃdupakÃrakaæ dvividham--ad­«Âaprayojanaæ, d­«ÂÃ-d­«ÂÃprayojana¤ca / tatrÃd­«Âaprayojanaæ "samidho yajati" [Óa. brÃ. 2. 6. 1. 1] ityÃdi / asya kÃrakagataæ ki¤cit prayojanaæ na d­Óyate / ÃrÃdupakÃrakavi«aya ekadeÓimatam / 1415tatra kecittÃvadadhikÃrÃpÆrvaæ pratyaÇgatÃsiddhyarthame«Ãmadhik­tÃdhikÃramicchanti / te hi manyanate---utpattiniyogÃstÃvat samidÃdi«u nirvivÃdaæ sammatÃ÷ / na ca niyogo niyojyamantareïÃbhidhÅyate / tathà sati viÓvajidÃdi«u niyojyaparikalpanà na syÃt / tatra ca niyojye kalpayitavye, yadyanu«aÇga÷ phalapadasya kalpyeta, yadi và viÓvajinyÃyenÃdhikÃrÅ kalpyeta, tadÃdhikÃrÃpÆrvasyetikartavyatÃkÃÇk«Ã na 1416paripÆryate / na paramÃpÆrvÃdhik­te tvadhikÃriïi sati, upÃyo-peyabhÃvo gamyate / na hyanyathÃdhik­tÃdhikÃrabhÃva upapadyate / yasya hi paramÃpÆrvaæ sÃdhyam, sa paramÃpÆrvÃdhikÃrÅ, tena yathÃ"darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ svargakÃmo yajete"tyÃdau svargakÃme sÃdhyasvargaviÓi«Âe 'dhikÃriïi svarga-yÃgayorupÃyo-peyabhÃva÷, tathaihÃpi samidÃdiparamÃpÆrvayo÷ / tatra"na ca kÃryamanyÃrthami"ti nyÃyenÃdhikÃraniyogaidamarthyameva samidÃdÅnÃmavasÅyate / tadidaæ grÃhakagrahaïamiti gÅyate / tatrotpattiÓi«ÂÃgneyÃdikaraïÃvaruddhe paramÃpÆrve prakÃrÃntareïaidamarthyÃnupapatteritikartavyatÃtvenaiva sambandha÷--iti / tannirÃsa÷ / tadidamanupapannamiti prÃbhÃkarÃ÷ / 1417tathÃhi---yadi sarvasya niyogasya niyojyÃnvitÃbhidhÃnamÃÓrÅyate, 1418tarhi rÃjasÆyikÃnÃmijyÃviÓe«ÃïÃmutpattiniyogÃnÃmapi sÃdhikÃratvaæ syÃt / tato 'bhi«ecanÅyatantramadhye paÂhitÃnÃæ videvanÃdÅnÃmabhi«ecanÅyÃvÃntarÃpÆrvaprakaraïena tadaÇgataiva syÃt / athocyeta---nÃd­«ÂÃrtho niyogo niyojyÃnvito 'bhidhÅyate, kintvanu«ÂhÃnalabdhaye / abhi«ecanÅyÃdayaÓca paramÃpÆrvaprayuktyaiva labdhÃnu«ÂhÃnÃ÷, paramÃpÆrvasyÃpi tadvi«ayatvÃt, tenaiva svasiddhyarthaæ vi«ayÅbhÆtÃsvijyÃsu prayujyamÃnÃsu tadvi«ayottpattiniyogà api labdhasiddhayo na svasiddhaye niyojyÃntaramÃkÃÇk«anti---iti / tarhi prayÃjÃdiniyoga api viniyuktavi«ayatvÃnnÃdhikÃrÃntaramapek«eran / syÃnmataæ---viniyoga eva te«Ãmadhik­tÃdhikÃramantareïÃnupapanna÷---iti / tadasat---niyogaidamarthyamÃtreïa prathamaæ ÓabdenÃvagatÃdhikÃrasambandhÃnÃæ prakaraïenetikartavyatÃtvena viniyogÃt / tathÃhi---adhikÃravidhisannidhau "samidho yajatÅ"tyÃdayo niradhikÃrà eva tÃvadÃmnÃyante / tatra yo 'sÃvadhikÃravidhi÷, sa eva prayojanabhÆto niradhikÃrassaimidÃdibhissvayamaprayojanabhÆtairanvitassvaÓabdenÃbhidhÅyate1419 / samidÃdivÃkyÃni ca dravyadevatÃviÓi«ÂÃni yÃgasvarÆpÃïyeva sannidhÃpayanti, sannidhÃnamÃtreïa taissahÃdhikÃraniyogasyÃnvaya÷ / yadi ca sannidhÃnaæ nÃ'driyeta, tadà samidÃdhikÃraniyogasyÃnvaya÷ / yadi ca sannidhÃnaæ nÃ'driyeta, tadà samidÃdi«vapi kimiti paramÃpÆrvÃdhikÃrÅ kalpyate / tadevaæ sannidhÃnamÃtratassiddhamadhikÃraidamarthyaæ1420 kathaæ bhavatÅtyapek«Ã / tathà sÃdhyabhÆtasyÃdhikÃrÃpÆrvasya ca kathamityÃkÃÇk«Ã / tena karaïopakÃra eva te«Ãæ dvÃramÃÓrÅyate / tatra yadaidamarthyenÃnvitÃbhidhÃnama, tadgrÃhakagrahaïam / yacca te«Ãæ karaïopakÃradvÃraparikalpanam, sa eva prakaraïaviniyoga÷---iti / avÃntarÃpÆrvÃpahnavaÓaÇkÃ-parihÃrau / nanvevamavÃntarÃpÆrvÃïyapahnutÃni ? nÃpahno«yÃmahe / yadyapi prathamaæ liÇÃdayo na vyatiriktaæ niyogaæ pratipÃdayitumÅÓate, "vrÅhÅnavahantÅtyÃdi"«vivaÓaÇkyamÃnÃdhikÃraniyogÃnuvÃdakatvÃt / tathÃpyadhikÃraniyogaæ pratye«Ãæ k«aïabhaÇginÃmavÃntarÃpÆrvÃïyajanayatÃmaÇgatà nopapadyata iti, paÓcÃdyadadhikÃrÃpÆrvÃÇgabhÃvopapÃdanÃyÃ'ÓrayaïÅyÃnyavÃntarÃpÆrvÃïi liÇÃ'bhigheyÃnnayupeyante / tadetaddÅk«aïÅyÃvÃÇniyamÃdhikaraïe [mÅ. da. 9. 1. 2.] vyutpÃditam / nanvemÃÓrayi«vavÃntarÃpÆrvÃbhyupagamo yathÃ, tathÃtraiva vak«yÃma÷ / yÃni 1421cÃvÃntarÃpÆrvÃïi, tÃni ÓabdenÃÇgabhÆtÃnyadhikÃrÃpÆrvaæ pratyupanÅyante / dÅk«aïÅyÃdi«vavÃntarÃpÆrvaÓaÇkÃ-parihÃrau / nanvevaæ tarhi dÅk«aïÅyÃdi«u vÃÇniyamasyÃvÃntarÃpÆrvaprayuktatà na syÃt / kintu"prok«itÃbhyÃmulÆkhala-musalÃbhyÃmavahantÅ"tivat tadapÆrvaprayuktataivÃ'padyeta / na / tasya svarÆpani«pattyarthatvÃt, yadyapyavÃntarÃpÆrvÃïÃæ paramÃpÆrvÃÇgabhÃva÷, tathÃpi te«u svarÆpani«pattyartha eva vÃÇniyamÃdiko dharma÷,"dÅk«aïÅyÃyÃmanubrÆyÃd" [Ãpa. Órau. sÆ. 20. 4. 10] iti dÅk«aïÅyÃsambaddhÃvÃntarÃpÆrvasvarÆpasaæbandhÃvagamÃt / na ca te«Ãæ svarÆpaparityÃgenÃÇgÃ-ÇgibhÃvalak«aïà yuktÃ, lak«aïaiva yata÷ / na ca svarÆpÃrthatvenÃnanu«ÂhÃnam1422 / svarÆpasyaivÃnanyagamyasiddhitvÃt / Óabdaikagamyasiddhikaæ sarvamapÆrvam, avaghÃtÃdÅnÃntu pramÃïÃntarÃvaseyasiddhÅnÃæ vinÃpi prok«aïaæ svarÆpasiddhe÷ / svarÆpÃrthatve 1423yuktaæ niyamaniyogasyÃnanu«ÂhÃnam / tadevaæ svayamaÇgatvÃllabdhÃnu«ÂhÃne«u prayÃjÃdi«u nÃdhikÃrakalpanÃvakÃÓa÷ / tenaiva prakÃreïa pradhÃnavi«aye«Ætpattiniyoge«u karaïÃvÃntaravyÃpÃro1424 veditavya÷ / yo hi tamavÃntaravyÃpÃraæ nÃbhyupagacchati, tasya1425 karaïabhedo na syÃddarÓapÆrïamÃsÃdi«pha, tathÃ'gneyÃdidharmà upÃæÓuyÃjÃdi«u bhaveyu÷, paramÃpÆrvaprayuktatvÃt, tatprati sÃdhanabhÃvÃviÓe«Ãt / avÃntaravyÃpÃrabhede tu yuktÃvyavasthÃ, anyathÃ'gneyasya karaïatÃ, anyathopÃæÓuyÃjÃdÅnÃmiti / yathà b­hadra---thantarayosstutisÃdhanayorapyanyathà sÃdhanateti dharmavyavasthà / tathÃ--pÃrvaïahomayorapi / ata eva vik­ti«u bÃdha÷ / na hi yathÃ'gneyasyÃpÆrvasÃdhanatà tathà sauryasyeti, prÃk­tadvÃrÃbhÃvena pÃrvaïahomayorbÃdha÷ / ye ca santyavÃntarÃpÆrvÃïi na sÃdhanarÆpÃïyÃcak«ate, na te«Ãma1425 vÃntaravyÃpÃrateti prÃcÅnasakalado«aprasaÇga÷ / kÃryotpattinimittabhÃvena hyavÃntaravyÃpÃratÃ, 1426anyathà ÓramÃderapi 1427k­«isamutthasya vilekhanavat sasyÃdhigame 'vÃntaravyÃpÃratÃpatte÷ / nanvevamadhikÃraÓÆnyatve dÅk«aïÅyÃdi«vatideÓo na syÃt / ucyate---niradhikÃrÃïÃmapi kÃryatvÃviÓe«Ãt, anirjÃtopÃyatvÃcca yuktaiva kathamityÃkÃÇk«Ã / bhÃÂÂamatenÃvÃntaraprakaraïopak«epa÷ / nanvevamaÇgÅk­tamavÃntaraprakaraïam / kartavyasya hi kathamityÃkÃÇk«Ã prakaraïamiti mÅmÃæsakaprasiddhi÷ / avÃntaraprakaraïanirÃsa÷ / / nÃvÃntaraprakaraïaæ nÃma pramÃïamasti, prameyÃbhÃve pramÃïÃnupapatte÷1428 / yÃvadeva tÃnyavÃntarÃpÆrvÃïi nÃvagamyante, tÃvadeva sarvasyÃ'rÃdupakÃrakasya padÃrthajÃtasyÃviÓe«eïa pradhÃnavidhiparig­hÅtatvÃt / paÓcÃttu sarve«ÃmadhikÃrÃnupraveÓÃviÓe«Ãt, nÃnyonyaæ tÃdarthyamastÅti, nÃvÃntaraprakaraïaviniyojyatvasambhava÷ / yÃni tu vÃkyÃdibhi÷, te«vavÃntarÃpÆrvÃïi niveÓitÃni, tÃni 1429tatra prati«ÂhitÃni na paramÃparvaæ saækrami«yanti / ÓaÇkà nanvevaæ prayÃjÃdi«u saumikavidhyantaprasaÇga÷ / nÃyaæ do«a÷ / yadi niradhikÃrÃïÃmapi sÃdhikÃrÃïÃmiva svÃrasikÃkÃÇk«Ã bhevat, bhavedevam / ananu«ÂheyatvÃnna svÃbhÃvikÅtikartavyatÃkÃÇk«Ã / kathaæ puna÷ kÃryatÃ, ananu«Âheyatà ca / tannirÃsa÷ nÆnaæ bhavÃnaÓrutapÆrvasaptamÃdya÷1430 / viviktaæ hi tatredaæ guruïÃ---yadeva hi puru«eïa mamedaæ kÃryamiti nirapek«amevÃvagamyate, tadanu«Âheyam / yattu tatsiddhyarthaæ prÃgasiddhaæ sadviniyujyate, tat kÃryam / paramÃpÆrva¤ca nirapek«aæ kÃryamavagamyate / kÃryÃvagamÃddhi phalÃvagati÷, na phalÃvagate÷ kÃryateti «a«ÂhÃdye k«uïïam1431 / atassiddho 'nu«ÂheyakÃryaviveka÷ / prayÃjÃdi«vapÆrvopapÃdanam / yadeva cÃnu«Âheyaæ tatraiva kathamityÃkÃÇk«Ã, na kÃryamÃtre / avahÅnastarhi prayÃjÃdÅnÃmiva dÅk«aïÅyÃdi«vÃkÃÇk«ÃpahnavenÃtideÓa÷ / na samyagavagataæ matamasmÃkaæ bhavatà / ayaæ hi no rÃddhÃnta÷---svÃrasikÅtikartavyatÃkÃÇk«Ã niradhikÃrÃïÃæ nÃsti, kÃraïÃntarasamutthà tu nÃ'pahnÆyate / tatra dÅk«aïÅyÃdi«u prayÃjÃdidarÓanenetikartavyatÃkÃÇk«Ã kalpyate / svarasato 'pyÃkÃÇk«ÃÓÆnyasya kÃraïÃntaropanipÃtanibandhanÃ'kÃÇk«Ã yujyate / yathÃ---"paÂo bhavatÅ" ti nirÃkÃÇk«asyÃpi padadvayasya raktapadoccÃraïÃt raktaæ pratyÃkÃÇk«Ã / anyathÃ"rakta÷ paÂo bhavatÅ"tyananvayaprasaÇga÷ / evaæ prayÃjÃdi«u na ki¤cidÃkÃÇk«otthÃpane 1432kÃraïamastÅti, na saumikadharmÃtideÓa÷, siddhaÓca dÅk«aïÅyÃdi«vai«ÂikavidhyantalÃbha÷---iti / ye tvadhik­tÃdhikÃrÃbhyupagamena sÃdhikÃratÃmaÇganiyogÃnÃmÃhu÷, te«Ãæ prayÃjÃdi«u 1433rÃtrisatranyÃyenÃr''thavÃdikaphalakÃma evÃdhikÃrÅ prÃpnotÅti, nÃdhik­tÃdhikÃrasambhava÷ / syÃnmatam--itikartavyatÃkÃÇk«Ã pradhÃnavidherna paripÆryate--iti / mà paripÆri, prayojanantu1434paripÆrïam, arthavÃdapadÃni pramÃïÃæÓopanipÃtÅni, te«Ãæ 1435parok«Ã v­ttirmà bhÆditi tatpratipÃdyaphalakÃma evÃdhikÃrÅ yukta÷ / sÃdhikÃravidhisannidhimÃtreïa tu niradhikÃraïÃæ pratÅtertÃdarthye 'dhikÃrÃkÃÇk«Ã nÃstÅtyarthavÃdapadÃnyarthavÃdamÃtraparyavasÃyÅnyeva / tathÃ"payo vrataæ brÃhmaïasye" [tai. Ã. 2 prapÃ. anu. 8, tai. saæ. 6. 2. 5. 2] ityÃdi«u bhojanÃya prav­ttasya dravyÃrjananiyamavat, svavÃkya evÃdhikÃriïo labdhatvÃnna pradhÃnaprav­ttasyÃdhikÃraÓÓakyate kalpayitum, anyathà svÃtantrayaæ payovratÃdÅnÃmÃpadyate / tathÃ---"nÃn­taæ vadedi" jhrtai. saæ. 2. 5. 5. 6] ti prakaraïÃdhÅte 'pi ni«idhyamÃnakriyÃkarturadhikÃrÃvagamÃnna prakaraïÃnupraveÓasambhava÷ / tathÃ"bhinne juhoti"ti nimittasyÃdhikÃriviÓe«aïatvÃdvinà nimittakalpanÃdadhikÃriviÓe«ÃlÃbhÃnna homasya darÓapÆrïamÃsÃÇgatvalÃbha÷ / na vedamiha samÃdhÃnam / 1436bhinnaÓabdasya yaugikatvÃtprak­tagÃmitve sati, nimittavato 'pyadhikÃre 'dhik­tasyÃdhikÃra iti, prakaraïe bhinnasyÃviniyogÃt / taddhi prakaraïe saænihitam, yat tatra viniyuktam / na bhinnasya viniyogo 'sti / api cÃdhikÃrÃkÃÇk«ÃyÃmadhikÃre kalpayitumupakrÃnte, kimityÃrthena sannidhÃnenÃdhikÃra÷ kalpyate / 1437bhavatvanu«aÇga÷, sÃk«ÃcchrutasyÃdhikÃrapadasya, pradhÃnavÃkye tu Órute 'dhikÃrapade pradhÃnena saha saæbandhe sati, sannihitÃnÃmaÓrutÃdhikÃrÃïÃæ sÃdhikÃraidamarthyenÃnvitÃnÃmadhikÃrÃkÃÇk«aiva nÃstÅtyanu«aÇganirÃkaraïe mÆlayukti÷ / abhyuccayamÃtrantu varamanu«aÇgata itikartavyatÃkÃÇk«ÃparipÆraïameveti / prayÃjÃdÅnÃæ vikalpaÓaÇkÃ-parihÃrau / api ca pratyekaæ"samidho yajatÅ" [Óa. brÃ. 2. 6. 1. 1] tyÃdi«upradhÃnÃdhik­tasyÃdhikÃrÃvagamÃtpratyekameva samidÃdÅnÃæ pradhÃnopÃyabhÃvÃt pratyekamitikartavyatÃbhÃvassyÃt / avÃntaravidhayo hi tadà svavi«ayÃïÃmupÃyabhÃvaæ prakalpayanti, karaïÃvaruddhe paramÃpÆrve karaïatÃyà asambhavÃt, karaïopakÃrajanakatayaivopÃyabhÃvakalpanam / tataÓcÃnapek«opÃyabhÃvopagamÃt1438 pratyekamekaikakaraïopakÃrasampÃdakatvÃt vikalpassamidÃdÅnÃæ syÃt / adhikÃravidhinà tu te«Ãæ tÃdarthyamÃtragrahaïe tasya tadanvitasyÃnyathÃnupapatte÷, tÃdarthyasiddhyarthaæ karaïopakÃrajanakatà kalpanÅyÃ, 1439sà ca yathÃnvayam / anvaye ca sarve«Ãæ yaugapadyam / tatra yadi pratyekaæ karaïopakÃrajanakatà syÃt, tadà vikalpe sati nityavadanvayo nopasaæhviyeta / militÃnÃntu tajjanakatÃÓrayaïe sarvathà tadanvayopasaæhÃra iti, na pratyekamitikarttavyatÃbhÃva÷ / upÃyopeyabhÃve tu tÃdarthyenÃnvaye sati vaikalpikatvÃdupÃyabhÃvasya, tathaivÃnvayo 'pÅti yuktam / prayÃjÃdi«u saumikadharmÃtideÓaÓaÇkà / ki¤cÃdhik­tÃdhikÃreïa sarve«u sÃdhikÃre«u satsu, prayÃjÃderitikartavyatÃkÃÇaók«Ã svÃrasikÅti, saumikadharmÃtideÓaste«u syÃt, 1440avyaktatvÃt / na ca vÃcyaæ satyÃmapyÃkÃÇk«ÃyÃmitaretarÃÓrayatayà na te«u saumikadharmÃtideÓa÷ / somo hi dÅk«aïÅyÃdibhiraÇgavÃn dÅk«aïÅyÃdÅnyai«ÂikadharmagrÃhÅïi / yadi ce«ÂÃvapi prayÃjÃdi«u saumikadharmÃ÷ pravartteran, tadà sphuÂataramitaretarÃÓrayatvam---iti / tannirÃsa÷ / tadidaæ bÃlajanajalpitam / yathà some vinÃpyai«ÂikadharmaprÃptyà dÅk«aïÅyÃdimÃtranibandhana evopakÃra÷, tathe«ÂÃvapi saumikadharmanirapek«a evopakÃra÷ / yadi paraæ 1441dvayoraÇgÃni dvayorupakÃraæ g­hïanti, paraæ tatra copakÃraklÌpteravirodhÃnna1442 kaÓciddo«a÷ / niradhikÃre«vaÇge«una svÃrasikÅtikartavyatÃkÃÇk«Ã, kintu liÇbalotthÃpÅyeti darÓitamÃdau / tena liÇgarahite«u nÃ'kÃÇk«odaya iti, na prayÃjÃdi«u saumikadharmÃtideÓa÷ / ÓaÇkà kecidÃhu÷---yadi sannidhisamÃmnÃnamÃtreïa prak­tÃdhikÃrÃnupraveÓo na bhavati, tadà jyoti«Âomaprakaraïe samÃmnÃtasyÃpi «o¬aÓina÷"uttare 'han dvirÃtrasya g­hyate" iti vaik­tatvameva syÃt / tannirÃsa÷ / tadasat / 1443grahaïacodaneyaæ grÃhyÃpek«iïÅ / tatra prak­tatayà somarasa eva grÃhyatvenÃnvayaæ yÃti / sa ca jyoti«ÂomÃdhikÃrasambaddha iti, tadanupraveÓa÷ / paÓcÃttu tasya vÃkyena punardvirÃtrasambandha iti nÃnupapannaæ ki¤cit / tadevamÃrÃdupakÃrake«u prathamaæ tÃdarthyenÃdhikÃraniyogaæ pratyanvite«u, sÃdhikÃreïa vidhinÃnu«ÂheyabhÆtena 1444karaïopakÃraklÌpterapratÅtenÃdhikÃraniyogena janakatvakalpanam / na ca k«aïikÃnÃæ te«Ãæ parasparaæ svarÆpeïÃsambhavatÃæ sambhÆyopakÃrajanakatopapadyata ityavÃntarÃpÆrvÃïi svÅkriyante / ÃÓrayikarmavi«aye bhÃÂÂamatena ÓaÇkà / 1443nanvevamÃÓrayi«u karmasu vinÃpyapÆrveïa dravya-devatÃsaæskÃramukhena karaïopakÃrajananasiddhiriti nÃpÆrvasamÃÓrayaïe ki¤cana pramÃïam / prÃbhÃkaramatena samÃdhÃnam / kiæ bhavÃn­juvimalÃyÃmanavahita÷1446 ? darÓitaæ hi tatretaæ hi tatredaæ 1446caturthe-- na sÃk«ÃddravyadevatopakÃro yÃge1447, kintu svÃÇgabhÆtamantÃdyaæÓamukhena / na ca yÃge 'dhikÃrÃnanupravi«Âe tayostatra viniyogopapatti÷ / na cÃpÆrvamantareïà yÃgasyÃdhikÃrÃnupraveÓa ityavaÓyÃÓrayaïÅyamavÃntarÃpÆrvam / te«Ã¤cÃd­«Âatayà na prayojakatvam / d­«Âatayà ca dravya-devatÃsaæskÃra eva prayojaka÷ / tatrÃpi dravya-devatÃsaæskÃrayordravyapratipattireva prayojikÃ, yÃge dravyasya sÃk«ÃdvyÃpÃrÃditi mantavyam / dravyasya tu na Órutiviniyoga÷ / na kvaciddravyasya dvÃraæ Órutissamarpayati / na ca prÃkaraïiko 'pi dravyasya viniyoga÷, sÃk«ÃtkaraïopakÃrajanakatvÃbhÃvÃt / tasya hi liÇgena, vÃkyena, sthÃnena, 1448samÃkhyayà và bhÃvÃrtha eva janakatayà sambandha÷ / guïa-jÃtyostu vÃkyena viniyoga÷, nÃnÃvyÃpÃratvÃtkaraïÃnÃm / atassÃdhanabhÆtadravyopÃdÃne tadavacchedakatayÃsatyeva tayorupayoga iti, na kÃrakatayà viniyogo viruddhyate / utpannakarmagatasaækhyayÃbhyÃsanirÆpaïam / yà tu 1448saÇkhayotpannakarmasamavÃyinÅ / yathÃ---"ekÃdaÓa prayÃjÃnyajati" [Óa. brÃ. 3. 6. 5. 1.] iti / sotpannÃnÃæ karmaïÃæ vidhÃnÃsambhavÃtkarmÃÓrito vidhÅyate / yadyapi coddeÓyagataæ viÓe«aïaæ vÃkyabhedabhayena vivak«Ãæ nÃr'hatÅti, prayÃjÃdÅnÃæ sÃhityaæ na vivak«itam, tathÃpi tasyÃ÷ p­thaktvaniveÓitvÃnna pratyekamabhisambandha÷, kintu samudÃyenaiva / na cÃbhyÃsaæ vinÃtasyÃ÷ paripÆrttiriti, arthÃdabhyÃsÃÓrayaïe prak­tagrahaïÃtsvasthÃnaviv­ddhyaiva1449 paripÆraïam / ya÷ punarutpadyamÃnakarmasamavetassaÇkhyÃkhyo guïa÷, nÃsau vidheya÷ / sa hi vidhÅyamÃnÃni karmÃïyavacchinatti / na ca tasya vidheyatvasambhava÷ / bahu«u vihite«u pracayo labhyata eveti na p­thagvidheyatvamavalambate / avidheyabhÆto 'picÃsau bhÃvÃrthaæ bhindan vidhÃvupakarotÅti so 'nvayÅ / yastu bhinnapratipadikÃbhidheya÷, so 'ruïimÃdivat karmaïi kÃrakatayà vidhÅyate / paÓvekatvasyaupÃdÃnikaÓe«atvanirÆpaïam / 1450ya÷ punarayaæ vibhaktyabhidheya÷, tasya yadyapi Óaktyà prÃtipadikÃrthasambandha÷, tathÃpi tasya tanmÃtrasambandhe prakaraïasamÃmnÃnÃpÃdito grÃhakasambandho nopapadyata iti, grÃhakÅyÃvasthÃsambandhitaivaupÃdÃnikÅti nirïÅyate / viniyuktasya paÓvÃderupÃdÃnamanavacchinnasya na sambhavatÅti, asti tadavacchedakÅbhÆtasaækhyÃpek«Ã, saÇkhayÃyÃÓca pratÅtagrÃhakÃnvayanirvÃhÃyÃ'ÓrayÃpek«eti, tadavasthÃsambandhitÃæ vidhi÷ kalpayati / saÇkhayÃnvitaÓca vidhyartha÷ pratÅtastadanvayopapattaye grÃhakÅyadaÓÃsambandhitÃmÃpÃdayati / upÃdÃnasya vi«ayopanyÃsa÷ / 1451upÃdÃnalak«aïo vidhivyÃpÃra Ãk«epÃparaparyÃyo mÅmÃæsakai÷ pratipanna÷, utpatti-viniyogÃ-dhikÃra-prayogavi«aya÷ pratij¤Ãyate / tasya ca yathÃpratÅtavidhyanupapattireva bÅjam / "saurya¤cakaæ nirvapedi"tyÃdau sÃdhikÃro vidhi÷ pratipanna utpattiæ vinÃnupapadyamÃna utpattimÃk«ipati / na hi k«aïikaæ yÃgamÃtramutpattiniyogÃnapek«amadhikÃrasiddhisamarthamiti bahudhoktam, tadeva viÓvajidÃdi«vadhikÃrakalpanÃbÅjam iti / nimittaparyante cÃdhikÃre sÃdhyabhÆto vidhiranu«ÂhÃnÃparanÃmÃnaæ karaïasya prayogamÃk«ipati / kÃmÃdhikÃre tu kÃmÃdhikÃre tu kÃmasiddhestadÃyattatvÃt, mÃnasÅ prav­tti÷ prÃgeva phalÃyattÃnu«ÂhÃnaprav­ttÃvapyapratihatà nimittamastÅti vidhiraprayojaka÷, ubhayatrÃÇge«u kratureva prayojaka÷, kratÆpakÃradvÃratvÃtte«Ãm / yadeva hi yasya kÃryaæ, tadeva tasya prayojakam / kratÆpakÃraÓcÃÇgÃnÃæ kÃryamiti, tadevÃnu«ÂhÃnanimittam / "1452yacca vidhinà svasiddhyarthamÃk«ipyate, tadvidheyamiti" tantre vyavahÃra÷1453 / nanvevaæ viÓvajidÃdÃvadhikÃro 'pyÃk«iptatayà vidheya eva syÃt / ucyate / nÃdhikÃrasya niyogasiddhau vyÃpÃra÷, kintu kart­tvasya / tatpratipattyarthaÓca niyojyÃk«epa÷1454--- iti / vivaraïamatena kramasyÃnabhidhÃnopanyÃsa÷ / eva¤ca--vidhinà svasiddhyarthamanÃk«ipyamÃïatvÃnna kramo vidheya iti mÅmÃæsakÃnÃmudgÃra÷ / nibandhanamatanirÆpaïam 1455kramasya päcamikasya na ki¤cidamidhÃnamasti / na cÃnabhihitasya tasya vainiyogikam, aupÃdÃnikaæ và Óe«atvaæ ghaÂate, na vÃÓe«abhÆtasya vidhirÃk«epÃya prabhavati / yastu 1454"va«aÂkarttu÷ prathamabhak«a÷" jhrÃpa. Órau. sÆ. 12. 24.6] iti prathamaÓabdÃbhidheya÷ krama÷ / sa hi viniyojya÷, vidheyaÓceti nibandhanakÃra÷ / ata evÃsau t­tÅye cintita÷ / pa¤came hi yastÃvacchrautakrama÷"adhvaryurg­hapatiæ dÅk«ayitvÃ" [Óa. brÃ. 12. 1. 1. 10] ityÃdau, na tasya ki¤cidabhidhÃnamasti / kathaæ tarhi pratÅyate / ktvÃpratyayo hi samÃnakart­ker'the vartamÃnÃddhÃtorvidhÅyamÃno 'pi, ya eva prathamaæ prayujyate, tata eva vidhÅyate, tatra 1456ktvÃprattyayaÓravaïÃt / prathamaprayojyatve sthiter'thÃvagatirapi tathaiva, yathÃprayogabhÃvitvÃdarthÃvagate÷, yathÃvagati cÃnu«ÂhÃnamiti, tatkramo 'pi tathÃvidha evÃvagamyate / arthÃdÅnÃæ kramÃnabhidhÃnanirÆpaïam / 1457arthÃdi«vabhidhÃnaÓaÇkà dÆrÃpÃstaiva / anabhidhÅyamÃnasyÃpyavagatyupÃyabhÃvastatra tatra prakaraïe cintita eva / kramasya codanÃlak«aïatvÃk«epa-samÃdhÃne / yadi vidhyarthaæ prati Óe«atvaæ kramasya nÃsti, kathaæ tarhi codanÃlak«aïatvam ? na vidheyatà codanÃlak«aïatve hetu÷, adhikÃrasya tadabhÃvaprasaÇgÃt / 1458vidhyarthastadanvita÷ pratipÃdyata iti codanÃlak«aïatvam / tarhi kramÃnvito 'pi prayogavidhiravasÅyata iti, tasyÃpi codanÃlak«aïatvamaviruddham / kramaviÓe«aparig­hÅtaprayogÃvacchinno hi prayogavidhi÷ pratÅyate / ata evÃnaÇgatve 'pi kramasyÃ'dara÷, tadabhÃve prayogÃnupapatte÷, prayogÃvidheÓca viÓi«ÂaprayogasÃdhyatvÃt / tadevaæ dvividhamaupadeÓikam---vainiyogikam, aupÃdÃnika¤ca / adhikÃranirÆpaïÃm / tatra na yathÃdhikÃraæ viniyujyate, api tu yathÃviniyogamadhikÃra÷ / sÃmÃnyato 'pyadhikÃrÃÓrayaïena viniyogasiddhe÷ / yadyapi pratiprakaraïaæ vyavasthÃsiddhaye grÃhakrahaïapÆrvako viniyoga÷, yadyapi ca sÃdhikÃrasyaiva grÃhakatvam, tathÃpi sÃmÃnyato 'pi svargakÃmÃdÃvadhi kÃriïi labdhe sÃdhikÃratve sampanne, grÃhakagrahaïe saæv­tte viniyukte«vaÇge«u tadavacchinne vidhyarthe kÃryÃtmani tadanu«ÂhÃnasamarthasya 1460svargakÃmino 'dhikÃra iti, paÓcÃdadhikÃriviÓe«aniyama÷ / 1461ata evÃndha--badhira--paÇgvÃdÅnÃmavek«aïÃ--ÓrÃvaïÃ-bhikramaïÃdyaÇgavati, atryÃr«eyÃïÃmÃr«eyatrayavaraïalak«aïÃÇgabhÃji, ÃhavanÅyÃdiyogini cÃnÃhitÃgnÅnÃmanadhikÃra÷ / te«Ãæ tathÃvidhavidhyarthasampÃdanesvÃbhÃvikaÓaktyayogÃditi svayamÆhanÅyam / aÓaktÃnÃmaÇgavaikalyasamÃdhÃnena, adravyÃïÃæ dravyÃrjanena cÃdhikÃravarïam / ye«Ãæ punassvÃbhÃvikÅ ÓaktiranapetÃ,1462 te«ÃmadhikÃro bhavatyevÃdravyÃïÃm, 1463samÃdheyavyÃdhiviÓe«aparavaÓendriyÃïäca / nanu te«ÃmadhikÃro na nirvahatyeva, apÆrvasiddhinibandhanatvÃttasya, tasyÃssakalÃÇgagrÃmÃyattatvÃt / satyam / kÃmÃdhikÃro na bhavatyeva / tasya setikartavyatÃkaphalabhÃvanÃkaraïavi«ayatvÃt / phalakÃmasya hi phalabhÃvanÃæ pratyakaraïÅbhÆte 'dhikÃro nÃvakalpayate / sarva¤ca karaïaæ setikartavyatÃkaæ karaïatÃmanubhavatÅti sammatam / tatassÃÇgÃnanu«ÂhÃne setikartavyatÃkatvavyÃghÃtÃt, vi«ayÃbhÃvÃdvi«ayiïo 'pyanupapatteradhikÃravilaya eva kÃminÃm / nitye«vaÇgavi«aye yathÃÓaktinyÃya÷ / 1464nimittavataÓca kevalabhÃvÃrthavi«aya evÃdhikÃra ityaÇgÃnupasaæhÃre 'pi vi«ayÃpramo«ÃnnÃdhikÃrÃvagama÷ / anapetaÓcÃdhikÃro yÃvadupasaæharaïÅyÃÇgasampÃdyatÃmeva tadÃnÅmavagamayati, autsargikÅ tu sakalÃÇgÃyattasiddhitaiva / anenaivÃbhiprÃyeïa nimittÃdhikÃre gauïa÷, mukhyaÓca ÓÃstrartha iti prÃbhÃkarÃïÃmullÃpa÷ / naimittikÃnÃmanu«ÂhÃnaæ kÃdÃcitkam, pratinimittamÃv­ttiriti kathana¤ca / asti ca ki¤cidaÇgaæ nimittÃyattavidhÃnam / tatsatyeva nimitte 'Çgam / yathÃ---"bhinne juhotÅ"ti / tatra cai«a ÓÃstrÃrtha÷---sati bhedane bhedanahomasahito 'ÇgakalÃpa÷ karaïopakÃraæ janayati, tadabhÃve tu kevala eva---iti / yÃvacca bhedanÃdikamÃvartate, tÃvatÅ homasyÃ'v­tti÷ / e«atÃvadaupadaiÓiko 'ÇgakalÃpa÷ / kÃryaprayeyanirÆpaïopakrama÷ / kÃryanibandhanaæ 1465ki¤cidaÇgaæ mÅmÃæsakà manyante / upadeÓo hi pratiprakaraïamaÇgÃnÃæ vyavasthita eva, apÆrvagrahaïapÆrvakatvÃdviniyogasya / yadi hi"darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ svargakÃmo yajete"tyanena sÃdhikÃraæ yÃgamuddiÓya"samidho yajati"ti samidÃdividhissyÃt, tadÃnÅmuddiÓya vidhÃnÃt, yÃvadyÃgameva samidÃdividhiriti, yajimatsu sarvÃpÆrve«u samidÃdividhÃnÃdupadeÓo navyavati«Âheta / na hi tadà svargakÃmapadam, darÓapÆïamÃsapadaæ và viÓe«aïÃyÃlam, uddiÓyamÃnaviÓe«aïavivak«ÃyÃæ vÃkyabhedÃpatte÷ / sannidhÃnamÃtreïa tvanvitÃbhidhÃnasiddherdarÓapÆrïamÃsÃbhyÃmityadhikÃravÃkyatve sati samidÃdÅnÃæ tadanupraveÓÃdviniyuktavi«ayatayÃpyanu«ÂhÃnasampatterdarÓapÆrïamÃsÃbhyÃmityadhikÃravÃkyameva1466 noddeÓyasamarpakam / tatrÃÇgÃnÃmapÆrveïa saha tÃdarthyenÃpyanvitÃbhidhÃnam, prakaraïena ca karaïopakÃralak«aïadvÃraparikalpanam / tatra copÃdÃnalak«aïena vidhivyÃpÃreïÃÇgÃnÃæ samuditÃnÃmupakÃrajanakatvaparikalpanamiti, pratiprakaraïamaÇgavyavasthà / kÃryaprameyanirÆpaïam / kva puna÷ ke«Ãæ kÃryanibandhanamaÇgatvam ? prÃk­tÃnÃæ vaik­tÃpÆrve«u, tadÅyakaraïe ca 1467yamatideÓamÃcak«ate, prÃk­tÃnÃæ prÃk­tasthÃnapatiter'thÃntare, yamÆhamabhidadhati / dvividhaæ ÓÃbdam-upadeÓajam, 1468kÃryaja¤ca1469 / tatra ca vaik­tÃpÆrvasya sÃdhyabhÆtasya setikartavyatÃkakaraïÃkÃÇk«asya vi«ayÅbhÆte bhÃvÃrthe karaïelabdhe, yà paretikarttavyatÃkÃÇk«Ã, tasyäca na prak­tivadupakÃrÃntarakalpanopapadyate / kÊpte hyupakÃrÃntare tajjanakadvividhapadÃrthÃkÃÇk«Ã paÓcÃttanÅ sà prakaraïÃdhÅtapadÃrthavargasambandhena na paripÆryate / prÃk­te tÆpakÃre svÅk­te, tanmukhena dvividhaprÃk­tapadÃrthopasthÃpanÃdÃkÃÇk«Ã paripÆryata iti, prÃk­tamevopakÃraæ svÅkaroti / bhÃÂÂÃbhimatÃnumÃno-pamÃnayoratideÓÃhetutvanirÆpaïam / ka÷ punarhetussvÅkaraïe ? nÃnamÃnam, avyabhicaritaliÇgasambandhÃbhÃvÃt / nopamÃnam, tasya sÃd­ÓyamÃtravi«ayatvÃt, siddhavi«ayÃvagÃhinoÓcÃnayo÷ kÃrye prÃmÃïyÃnavatÃrÃt / liÇÃdinà prÃk­topakÃrasyÃbhidhÃnam / ucyate / ya evÃsau niyogÃbhidhÃyÅ liÇÃdiÓabda÷, sa eva prÃk­topakÃrÃnvitaæ svÃrthamabhidadhÃti / prak­topakÃrÃnvitaæ svÃrthamabhidadhÃti / prak­tÃvapi vidhyarthaparikalpitopakÃreïÃnvitaæ svÃrthaæ liÇÃdireva vakti / anvitÃbhidhÃne cÃ'kÃÇk«ÃyogyatÃ--sannidhiÓca kÃraïam / iha ca prÃk­tasyopakÃrasyaivÃ'kÃÇk«Ã-yogyatà ca tÃvadavivÃdà / sannidhÃnantu buddhena prÃk­tenaivÃpÆrveïa liÇgaviÓe«aïa ca prÃk­tamapÆrvaæ buddhau sannidhÅyate, tacca svopakÃraæ sannidhÃpayati / ata evopakÃrasambandha aupadeÓika iti 1470tattvavida÷ / vik­tÃvupakÃrasyaupadeÓikatvopanyÃsa÷ / yo hi granthena, vidhyarthenavopasthÃpitastasminnanvayameti, sa aupadeÓika÷ / yathÃ--- prak­tÃvupakÃra÷, yathà vÃ-viÓvajidÃdÃvadhikÃrÅ / tadevamupakÃrassambandhamupeta÷ kena padÃrthavargeïa janyata iti, paÓcÃttasyaiva vaik­tasyÃpÆrvasyÃ'kÃk«Ã bhavatiÓaÇkà / nanu prak­tÃvevÃsÃvupakÃro nirj¤ÃtajanakabhÆtapadÃrthavarga iti nÃ'kÃÇk«odaye kÃraïamasti / ata eva padÃrthÃnÃmatideÓo neti manyante / yadi padÃrthe«vapi paÓcÃdbhÃvinyÃkÃÇk«Ã syÃt, tadà taddhetuke prÃk­tÃnÃæ vaik­tÃpÆrvasambandhe sati, ko nÃmopakÃrasyeva padÃrthÃnÃmatideÓaæ vÃrayet / anyatroktasya1471 hyanyena sambandho 'tideÓa ityatideÓavida÷ / tannirÃsa÷ / atra brÆma÷---yadi karaïopakÃraprayuktÃ÷ prÃk­tÃ÷ padÃrthÃssayu÷, tadà nirj¤Ãte«u janake«u1472 pradhÃnÃkÃÇk«Ã nÃvataret / apÆrvaprayuktÃstu dharmà iti mÅmÃæsakÃ÷ / tathà sati yadapÆrvaprayuktÃste dharmÃ÷, tatsambaddhe evopakÃre te«Ãæ janakatà kalpitÃ, nÃnyasambaddhe / ato vaik­tÃpÆrvasambandhasyÃnirj¤ÃtopÃyÃkÃÇk«Ã nÃnupapannà / te«Ãæ tu1473klÌptasÃdhanabhÃvÃnÃæ padÃrthÃnÃmanu«ÂhÃnameva kevalam, te«ÃmaupadeÓikatvÃdupakÃrasÃdhanabhÃvasyoha-bÃdhau na syÃtÃm / ÃkÃÇk«Ãnibandhane tu vik­tyapÆrvasambandhe yathoha-bodhau siddhyata÷, tathÃtravak«yÃma÷ / eva¤ca satyÃæ padÃrthÃkÃÇk«ÃyÃæ paÓcÃdupakÃreïa ye prÃk­tÃ÷ padÃrthà buddhivi«ayatÃmÃpadyante, te 'nvayamÃsÃdayanti / upakÃrasya prÃk­tapadÃrthopasthÃpakatvopanyÃsa÷ / kena punassambandhenopakÃrastÃnupasthÃpayati / ucyate / prak­tau te«Ãæ padÃrthÃnÃm, tasya copakÃrasya janya-janakabhÃva÷ pratÅti iti, tayÃpÆrvapratÅtyà sm­tiste«u jÃyate / te«u sm­tisannihite«u labdhÃnvaye«u yathÃprakaraïÃdhÅte«u paÓcÃdupakÃrasÃdhanatvaæ militÃnÃæ kalpyate / tadÃhu÷---"vaik­taæ padÃrthavargaæ prÃk­tamupakÃrìhaukitaæ tathà vidhirupakÃre sÃdhanamekÅk­tya kalpayati, upakÃralak«aïakÃryopasthÃpitaprÃk­tapadÃrthÃnvayaj¤Ãna¤ca vik­tyapÆrvakÃryajaæ ÓÃbdamucyate / na ca padÃrthÃnÃmapÆrvÃntarasambandho 'nupapanna÷ / anyadÅyasyÃnyasambandhÃbhÃvÃd" [b­. ÂÅ. 10. 1. 1] iti / arthaÓcÃyamatik«uïïakr­juvimalÃdi«u / Æhasya ÓÃbdatvanirÆpaïam / tatra prÃk­tÃnÃæ saæskÃrÃïÃæ prÃk­tadravyasthÃnapatitapadÃrthasambandhaniÓcaya÷ ÆhÃparanÃmÃpi kÃryaja 1474eva ÓÃbda÷ / prak­tau yatkÃryaæ pratÅtamavaghÃtÃdÅnÃm,"tadevedami"ti niÓcaye sati, 1475te«Ãæ vaik­tadravyÃntarasambandhaniÓcaya÷ ! yadapÆrvÃrthà hyavaghÃtÃdaya÷, tadÅyataï¬ulotpattiprak­tidravyamavaghÃtÃdibhissaæskÃryamiti prak­tau ÓÃstrÃrtha÷ / vik­tÃvapi tÃd­Óà eva nÅvÃrÃdaya iti, 1476taddharmohaste«u / bÃdhanirÆpaïam / evaæ k­«ïalÃdi«vavadhÃtÃdi«Æhite«u dvÃrabhÆtakÃryÃbhÃvena yo bÃdhaniÓcaya÷, so 'pi kÃryaja eva / tadevamÆhita--bÃdhitÃ--bhyuccitapadÃrthajanya÷ prÃk­ta upakÃro vik­tÃviti sthitam / tantrÃ-vÃpanirÆpaïam / te«Ã¤caupadeÓikÃnÃæ kÃryasambaddhÃnäcÃÇgÃnÃmanekapradhÃnasambandhe 1477prayukti viÓe«astantramanu«ÂhÃnasya1478 / tathà deÓa-kÃla-kÃrt­ïÃæ prayogÃnubandhabhÆtÃnÃæ bhedo nÃvasÅyate kÃryasyaivÃbhede / bhidyamÃne tu kÃrye kÃryÃrthamanu«ÂhÃnamÃvartata eva / deÓÃdibhede 'pi prayogabhedÃvagamÃdÃv­ttirevÃnu«ÂhÃnasya / prasaÇganirÆpaïam / yasya ca parÃrthamanu«ÂhitasyÃpi kÃryaæ tantramityavagamyate, tasyÃnyatrÃpyupakÃrakatvameveti sak­danu«ÂhÃnam--iti / nÃnÃbhramavi«ayÃïÃæ1479vidhisindhau 1480nimajjatÃÇgÃnÃm / pravitatagambhÅrÃïÃæ pÃrÃyaïametadÃcaritam // 1 // iti mahÃmahopÃdhyÃyaÓrÅmacchÃlikanÃthamiÓrapraïÅtÃyÃæ prakaraïapa¤cikÃyÃmaÇgapÃrÃyaïe ÃrÃdupakÃrakÃÇganirÆpaïaparo nÃma dvitÅya÷ paricchedassamÃpta÷ //