Salikanathamisra: Prakaranapancika, with Jayapuri Narayanabhatta's Nyayasiddhi: Prakarana 8 Input by members of the SANSKNET-project (www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Consequently, word boundaries may not always be marked by spaces. The text is not proof-read. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ________________________________________ oü ÷rãmatprabhàkaragurutantradhurandhareõa mahàmahopàdhyàya-÷àlikanàthami÷reõa praõãtà prakaraõapa¤cikà nyàyasiddhyàkhyayà vyàkhyayà viùamasthalañipparàyà ca samalaïkçtà ________________________________________ tattvàloko nàmàùñamaü prakaraõam / prakaraõàrthapratij¤à / 746àtmatattve 747bahuvidhà vivàdassanti vàdinàm / vayaü pràbhàkaràstattvanirõayàya748 yatàmahe // 1 // iti / 749kecidbuddhimevà'tmànamicchanti, 750anye tu 751punarindriyàõyeva, 752dehamevàpare / 753tathaike buddhãndriya÷arãravyatirekiõamanumeyamàhuþ, 754kecittu mànasapratyakùagamyam, 755svayamprakà÷a¤ca / kecit, 756sakalapratãtisiddhaü tvanye manyante / 757kùaõika¤ca kecidàhuþ, kåñasthanityamityapare / 758aõuparimàõaþ, 759÷arãraparimàõaþ, sarvagata ityàdivàdino vivadante / tathà 761sarvakùetreùvekameke762, 763pratikùetra¤ca nànàbhåtamityapare / tatra tattvanirõayàrthamidamàrabhyate / siddhàntaþ / 764buddhãndriya÷arãrebhyo bhinna àtmà vibhurdhruvaþ / nànàbhåtaþ pratikùetramarthavittiùu bhàsate // 2 // iti / vij¤ànavàdimatena ÷aïkà / 765nanu na buddherbodhdu÷ca bhedamupalabhàmahe / katham / yato"ghañamahaü budhye" iti buddherboddhàro766 bhinnamàtmànaü pratipadyante / satyama, 767dvicandràdibodhavat, bimbapratibimbaj¤ànavaccàyaü bhrama iti pràmàõikàþ / sahopalambhaniyamena ca buddherbodhdu÷ca bhedo niràkriyate, bhedasyàniyamavyàptatvàt / 768vyàpakaviruddhopalambhena bàdhyamànatvàt / tadàhuþ---" / avibhàgo hi buddhyàtmaviparyàsitadar÷anaiþ / gràhyagràhakasaüvittibhedavàniva lakùyate // pra. và. pari. 2. ÷lo. 354 iti / 769tathà ye 'pi buddheranyaü boddhàramicchanti, te 'pi satyàmeva buddhau tasya 770viùaye boddhçtàmàhuþ / eva¤ca saiva paraü boddhrã bhavatu, kçtamanyena boddhrà / boddhà cà'tmà bhavatãti, buddhirevà'tmà / sà ca svayamprakà÷à kàryakàraõabhàvenànàdisantànavàhinã svàpa-mada-mårcchàdiùvabhibhåtatayà punaþ punaranusandhànapathaü 771nà'yàti / vahati tvasau tàsvapi da÷àsu, anyathà jàgradidàdiùu buddhyudayàsambhavàpatteþ / sa càyamanàdibuddhisantàno 'nàdivàsanà772nibandhanassaüskàryadar÷anàdhyavasitabhedassamudayava÷avartã saüsarati / 773màrgaråpasàkùàtkàronmålitasakalasattvadçùñivàsanànubaddhaståcchinnassamudayaþ pratimucyate, tathà tàyinàü 774càïgãkçtasantànocchedaþ / tadàhuþ---"pradãpasyeva nirvàõaü vimokùstasya 775tàyinaþ" // iti / de÷ikànà¤cànekajanmàbhyàsasvàtmãbhåtabrahmàdistambaparyantajagadvyàp imahàkaruõànàü 776vi÷uddhacittasantàno 'nanta iti / tanniràsaþ / tadidamasàram / pratãtisiddhasya buddherboddhu÷ca bhedasya 777niràkaraõànarhatvàt / sahopalambhaniyamastu yathà bhede 'pyupapadyate, tathàtraiva vakùyàmaþ / 778niràkçta÷càyaü bàhyàrthasiddhàvçjuvimalàyàm / buddhireva paramastu, alaü boddhreti yaduktam / tadapi kàlpanike boddhari yuktaü vaktum / sàkùàtpratãtisiddhe tu nàvakà÷o 'syàsatpralàpasya / svàpàdiùvapi buddhiranuvartata iti yaduktam, tadapi pramàõàbhàvàdasàram / jàgaràdiùu buddheratraiva kàraõaü vakùyàmaþ / indriyàtmavàdopanyàsa-tanniràsau / evaü tarhi bhavantvindriyàõyeva779 cetanàni, evaü buddherboddhu÷ca bhedàvabhàso ghañiùyate / bhavedetadevaü yadi dar÷anaspar÷anàbhyàmekàrthapratisandhànaü780 na syàt / "yadahamadràkùaü tadahaü spç÷àmã"tyatra pratisandhàtaikaþ pratãyate / smaraõa¤cendriyàrthànàü tattadindriyàpàye 'pi yadupalabhyate, tadindriyacaitanye 781nopapadyate / dehàtmavàda÷aïkà-niràkaraõe / 782astu tarhi deha evà'tmà, na tatremau doùau prasajyete / maivam / j¤àtà hyàtmà, na ca dehasya j¤àtçtà sambhavati / 783tathàhi---deho nàma pàrthivo dravyavi÷eùaþ / nanu pàrthivatve tasya bhåtàntaraguõànupalambha784 àpadyeta / neti bråmaþ / bhåtàntarasahitasya bhåtàntarasya na785kàryàntaràmbhakateti vadàmaþ, na punarmitho 'pi bhåtàni na saüyujyanta itayàcakùmahe / 786atassaüyuktabhåtàntaraguõopalambho nànupapannaþ / kathaü punaràrambhakatvàsambhavaþ / ucyate---na tàvatpa¤cànàm, caturõàü và sambhåyà'rambhakatvaü sambhavati / càkùuùàcàkùuùadravyàrabdhasya tatsamavàyino 'càkùuùatvàpatteþ / yat khalu càkùuùàcàkùuùadravyàrabdhaü yatsamavetam, tanna càkùuùam, vàyuvanaspatisaüyogavat / càkùuùa÷ca dehaþ / ato na 787pa¤cabhiþ, caturbhirvà samàrabdhaþ, àkà÷ànilayoracàkùuùatvàt / àkà÷asyàcàkùuùatvaniråpaõam / kathaü punaracàkùuùaü nabhaþ ? acàkùuùasya sattàpi kiü pràmàõikamityetadapi cintyam / ucyate---acàkùuùaü vyoma dravyatve satyaråpitvàt, àtmavat / nanu nàråpaü gaganam788 / taddhi dhavalam, utpalapalà÷a÷yàmalaü 789vopalabhyate / 790ucyate---dhavalimà hi pràyeõa taijasa eva nãhàre, tauhino và,ontadapagame tadanupalambhàt / yadayaü punarni÷i nãlimevàvalokyate, nàsau nabhasaþ / kasya tarhi ? na kasyacit / kathaü punarguõaþ, na kasyacit ? satyam // guõa evàyamasiddhaþ / nanu pratãtibalena siddha eva / satyam, sidhyedyadi pratãtireva sidhyet, sà tu kàraõàbhàvànna siddhà / nanu cakùureva kàraõam / na / àlokopakàrànapekùasya cakùuùo 'prakà÷akatvàt / tenàpratãtàvevàyaü pratãtibhramo mandànàm / 791ato divà tadanupalambhaþ / anyathà saurãbhirbhàmiranugçhãtaü cakùussphuñataraü vyomni nãlimànaü prakà÷ayet / prakà÷ayet / råpa¤ca spar÷asahacaritamiti, spar÷avattvaü nabhasassyàt / tata÷ca sarvamårtadravyapratighàtaprasaïgaþ / kecittu tamaso nãlimà gaganasyevopalabhyata ityàhuþ / tadasadityeke / tamaso niùpattyanavakëpteþ / råpavattvena hi namo dravyaü syàt, taccànekadravyàrabdhaü saccàkùuùaü bhavet, na ca tàni dravyàõi santi / santi cet, diva'pyaràbheran / ato 'ndhànàmivàsau nãlimàbhimàne nabhasa eveti yuktam / tamaso niràkaraõàm // yaccedamucyate---chàyaiva tamaþ, sà ca 795calatvà-calatva-mahattvà-mahattva-dåratvà-sannatvàdiguõayoginã vastubhåteti / 792tadapyasàram / 793niùpattyanavakëptereva / yacca calatvà---calatvàdikamupanyastam / tadapi sthåladar÷itayà / tathàhi---àloke 'pavàrite chàyeùyate,794 tato 'pavàritàlokabhåbhàgàdibhàvavyatirekiõã na råpàntaravacchàyà dç÷yate / tena manyàmahe---apavàritàlokabhåbhàgàdikameva chàyeti / etena calatvà-795calatva-mahattvà-mahattva-dåratvà-sannatvàdãni samarthitàni / yatatu tejasaþ pratirodhi dravyam, yat yathà yathà sa¤carati, tathà tathà àlokaþ pratimucyate, pratirudhyate ceti, calatãva chàyà pratibhàti / anyathà ÷arãre calati, kimiti chàyàpi calet / 796calanahetvabhàvàt / etenàcalati ÷arãre 'calatvaü vyàkhyàtam / saükhyàparimàõayogi797 mahattvam, tadabhàve kathamiva 798chàyeyamutpatsyata ityalamanayà sthåladar÷inaþ kathayànanubaddhayà / nanu bhåbhàgàdereva chàyàtve kathaü dravyàntareõa 799vyapade÷aþ"asya chàyeyami"ti / ucyate---apavàritàlokabhåbhàgàdirevachàyetyuktam / tatra yenàpavàraõam, 800tadapekùayà yujyate tadvyapade÷aþ / eva¤ca smçtikàràõàmapi--- "801nà'kràmetkàmata÷chàyàm" ityevamàdiko vyavahàra upapannaþ // yo 'pi ca ÷àstrakàràõàü vyavahàraþ 802"chatragçhàdãnàü tulyaü cchàyàlakùaõaü kàryami"ti sa àlokàpavàraõàbhipràyeõa varõanãyaþ / 803nanu cà'lokàpavàraõe 804bhåbhàgàderadar÷anaprasaïgaþ / maivam / pracurataràlokàvayavasaüyogastatra vàryate, 805alpàstu tejovayavàssamantatassa¤carantassaüyujyanta eva / yatra tu sarvarthà teùàmasaüyogaþ, sa mahànandhakàra iti niravadyam / yacca visphàritàkùaþ kåpàdiùu jalamadhyastha suùiramadhyakùamãkùata ityucyate, tatràpi tejovayavàþ kåpanemilabdhàvacchedàstathà pratãyanta 806ityuttaram / àkà÷asyàkasiddhi÷aïkà / na caivaü satyàkà÷asyàsiddhireva / ÷abdalakùaõaguõànumànasiddhatvàt / nanu guõataiva ÷abdasyàsiddhà, dravyatvena vàdibhirabhyupetatvàt / yadàhuþ---"varõàtmakà÷ca ye ÷abdà nityàssarvagatàstathà / pçthagdravyatayà te tu na guõàþ kasyacinmatàþ" // sa. da. kau. 92 pç. iti / tanniràsaþ / 808tadidasamàram / ekendriyapratyakùatayà 809råpàdivadguõatvasiddheþ / na ca vàyunànaikàntikatvam / tasya vàyoratãndriyatayàbhyupetatvàt / ye 'pi caindriyakaü vàyumicchanti, teùàmapi "spar÷avirahe satã"tivi÷eùaõopàdànàdadoùaþ / evaü siddhaguõabhàva÷÷abdo guõinamanumàsyati810 / tasya bhåjalàdibhàvàvagame kàraõàbhàvàd 811dravyàntarameva tadavatiùñhate / apratãtasàmànàdhikaraõyaguõabhedena bhedàvagamàt / nanu mukhàdigata÷÷abda upalabhyate / netyucyate / ÷rotram pràpyakàri bahirindrayatvàt 812tvagindriyavat / 813tatra na tàvacchotraü mukhàdide÷aü gacchati, pratyakùà hi karõa÷aùkulã svade÷asthà dç÷yate / nàpi mukhaü ÷rotrade÷amupasarpati, tasyàpi svade÷a evopalambhàt / ataþ ÷ràtragata eva ÷abdo gçhyate / bhràntistveùà mukhe ÷abda iti / na ca guõabhåtasya ÷abdasya saüyogalakùaõà pràptirupapadyata iti / samavàyalakùaõaiva tasya pràptiþ / eva¤ca ÷abdaguõatvàcchotrasya, yacchabdaguõakaü dravyamàkà÷apadàvedanãyam, tadeva ÷rotramiti siddham / nanu pàrthivo karõa÷aùkulã ÷rotramastu, saüyuktasamavàyena cà'kà÷agataü ÷abdamupalabhatàm / naitadevam / na hi sàkùàt 814pràptisambhave praõàlãsamà÷rayaõamupapannam / nàpi 815tryàtmakaü ÷arãraü 816guõàntarapràdurbhàvaprasaïgàt817 / bhå-jala-tejàüsi hi yathàkramamanuùõà÷ãta-÷ãto-ùõaspar÷àni / tairàrabdhaü dravyaü etatrayavilakùaõaspar÷amàpadyeta, citrapañavat / yathà sitàsitàditantusamàrabdhaþ pañastanturåpavilakùaõaråpaþ, tathà ÷arãramapyàrambhakadravyaspar÷avilakùaõaspar÷aü bhavet / anuùõà÷ãtaspar÷a¤caitadupalabhyate / 818etena dvyàtmakatàpi niùiddhà // ki¤ca gandhasya pàrthivadravyasamavetasyaikàkino gandhàntaràrambhakatvànupapatteragandhaü ÷arãraü syàt / bhå---tejasoþ, aptejasorvà'rambhakatve 'gandhavatvam, arasatvamevaü veditavyam / ato 819råpa-rasa-gandha-spar÷ayogi ÷arãraü pàrthivameva / j¤àna¤ca vi÷eùaõuõaþ / kàryadravye ca vi÷eùaguõaþ kàraõaguõapårvaka eva, råpàdivat / na ca kàraõabhåteùu pàrthivaparamàõuùu820 j¤ànamasti / tadàrabdhe dravyàntare ghañàdàvadar÷anàt / càrvàkamatena ÷aïkà-niràsau / syàdetat---mada÷aktivaccaitanyamapãti / yathà--- 821mada÷aktiþ pàrthiveùu paramàõuùvasatyapi tadàrabdhe kàryadravye suràkhye niùpadyate, tathà caitanyamapi niùpatsyata iti / tanna / ÷akteravi÷eùaguõatvàt / ÷aktyàkhyo hi hi guõaþ sarvadravyeùu tattatkàryaviùayaþ kàryasamadhigamyo 'bhyupagamyate / caitanyantu na822 dehvàdanyatra vidyata iti, vi÷eùaguõo 'sau / api ca dravyàntarasaüyogàdakàryabhåteùu pàrthivaparamàõuùvakàraõaguõapårvako 'pi mada÷aktyàkhyo guõo nànupapannaþ / tadàdabdhe kàryadravye suràkhye kàraõaguõapårvaka eva / caitanyantu na pratyekaü paramàõuùvabhyupagamyate / tasmàccharãràdanyasya guõo j¤ànamiti, dehavyatiriktapuruùànumànaü draùñavyam / vij¤ànavàdimatena ÷aïkà-niràsau / 823syànmatam---guõatvameva 824j¤ànasyà siddhamiti / 825tanna / dravyà÷ritatvàt, nirguõatayà ca saüyogavibhàgau prati nirapekùakàraõatvàbhàvena guõatvasiddheþ / na ca vàcyaü dravyà÷rita826tvamevàprasiddhamiti / kàryatvàt / na hi kàryaü 827ki¤cidadravyàritamàtmànaü labhate / evaü sukhàdibhyo 'pi dehàtiriktapuruùànumànaü veditavyam / ahaïkàràvalambanena punardehàtmavàdapratyavasthànam / naitadevam / "ghañamahaü jànàmã"ti 828j¤àturahaïkàràspadãbhåtatvàt"ahaü gacchàmyahaü sthålaþ" ityàdàvahvaïkàrasya ÷arãra eva pravçttyavivàdàccharãrameva pratyakùaü j¤àtç pratãyate, pratyakùavirodhe cànumànamàtmànaü na labhata iti / vai÷eùikaguõo 'pi j¤ànaü829nakàraõaguõapårvakamiti, pàrthivaparamàõuùvavidyamànamapi j¤ànaü ÷arãre sambhaviùyatãti, na ÷arãràdanyasyànumànam / nanu ÷arãrasya caitanye mçta÷arãre 'pi tat syàt / na / tasya viguõatvàt / maraõena ÷arãraü viguõamityavivàdam / nanu mamedaü ÷arãramiti dehàtirikte 'hvaïkàro nivi÷ate / na / abhede 'pi 830bhedopacàro 'yaü"÷ilàputrakasya ÷arãrami"tivat / anyathà mamà'tmetyapi 831vyavade÷àdàtmàntaramapyà÷rãyeta / ye 'pi ca sukhàdayaþ, te"càhaü sukhã"tyahaïkàraviùayasambandhi832tayàvagamyamànà÷÷arãrasamavàyina eva, ato na tadvyatirekiõamàtmànamanumàpayitumã÷ate / ÷arãravikàrahetutvàcca teùàü sutaràü ÷arãraguõatvam1 833na hyatadguõastaü guõinaü vikartumutsahate // vikriyate hi ÷arãraü 834nayanavikàsamukhaprasàdaromaharùàdibhiþ / sukhàdiùåtpanneùu tatra ÷arãre vikàrye vikàraü prati samavàyikàraõabhåte, tatpratyàsannenaivàsamavàyikàraõenàpi bhavitu yuktam / na ca ÷akyaü vaktuü sukhàdimadàtmasaüyoga eva ÷arãrasamaveteùu vikàreùvasamavàyikàraõamastviti, pramàõàbhàvàt / siddhe hyàtmani syàdeùà kalpanà, sàdhye tvavyavahitànàmeva kàraõatociteti, na dehàtiriktàtmànumàne sukhàdãnàü 835sàmarthyam / tanniràsaþ / atrocyate---syàdetadevaü yadi dehàtirikto nopalabhyate j¤àtà / "ghañamahamupalabha" iti ghañasyànubhavità ÷arãràtiriktaþ pratibhàsate / ÷arãraü hi karacaraõàdyavayavayogi836 / na ca ghañàdyanubhavasamaye tasyàvabhàso 'nvayã / ava÷ya¤ca j¤àturavabhàso meyànubhaveùvanuvartata ityàstheyam / anyathà svaparavedyayoranati÷ayaprasaïgàt837 / "ahaü gacchàmã"ti pratipattisamaye 'pi pratipattà ÷arãràtiriktaþ 838pratipattçsvabhàvo gantàraü dehaü pratipadyamànaþ pratãyata eva / tatra làkùaõiko 'haü÷abdànuviddhastu ÷arãre pratyayaþ / mamà'tmetyatràpi làkùaõika÷÷arãra eva mamakàraþ / yasatu cetanaþ, tatràsmacchadvo mukhyaþ / na ca ÷arãraü cetanam, 839citisamavàyàbhàvàt / ÷arãràtiriktavastvantarasamavàyinã hi cetanà cakàsti / nanvàtmadharmabhåtà ceccitiþ, tarhi viùayàsaüspar÷inã kathaü prativiùayaü vibhajyate / ucyate---pratibhàsasiddhà tàvaccetanasamavàyinã citiþ / anàgatà---tãtasaüvedane ca vyaktameva viùayànà÷ritatvam / pratikarmapravibhàgastu 840vyavahàrànuguõasvabhàvatvàcciteþ / yadvyavahàrànuguõàyà citiþ, tadãyàsau vyapadi÷yata iti, na ki¤ciddhãnam / pratyabhij¤opanyàsaþ / nanvevaü prathamadar÷ane 'pi dehàdvyatireke siddhe"'nyedyurdçùñe 'paredyurahamidamadràkùami"ti pratyabhij¤opanyàso 'narthakaþ / ucyate---vyatirekasiddhàvapi sthiratayà kriyàvattvasiddhaye / pratyabhij¤opanyastà / asthiratve hi tata eva kàdàcitkakàryasiddheþ,tatsiddhaye na kriyànumànaü kramate / akriyasya kartçtavam, bhektçtva¤ca 841kàlpanikaü syàt / kartà bhoktà ca yaj¤àyudhivàkyenà'kùiptassamarthayitavya iti, upayuktaþ pratyabhij¤opanyàsaþ / yadà càyamàtmà pratyabhij¤àyate, tadà 842yo 'sau cidàtmà tasya dharmaþ, nàsau tanmàtraprabhavaþ kadàcidudiyàt / sadà sannihitakàraõakaü hi kàryaü na kàdàcitkaü bhavet / kàraõàsannidhànanibandhano hi 843kàryodayavyàkùepaþ / tasmàdayamàtmà samavàyikàraõabhåtaþ ki¤cidasamavàyikàraõabhatamapekùate / tatra kecit--- 844j¤ànalakùaõaü vyàpàràntaraü tatsamavetamevàsamavàyikàraõamàhuþ / 845tattvanupapannamiti manyàmahe / yatastasyàpi ki¤cidasamavàyikàraõamanusaraõãyam / tacca varaü citerevàstu, taccà'tmamanassannikarùàkhyam / tasya càsamavàyikàraõaü 846manasa eva parispandaþ / tasyàpyàtmamanassannikarùàntaramàtmasamavetaü prayatnam, adçùñaü vàpekùamàõamasamavàyikàraõam / prayatnà-dçùñayo÷cà'tma-manassannikarùàntarameveti, anàdireùà kàryakàraõaparamparà bãjàïkuravaditi veditavyam / manasassvãkàre pramàõopanyàsaþ / manaso 'bhyupagame ca sakalàtmaguõodaya eva pramàõam / buddhi-sukha-duþkhecchà-dveùa-prayatnà-dçùña-saüskàràõàü navànàmapi 847vai÷eùikàtmaguõà7nà848 màtmamanassaüyogenaivotpatteþ / tatra buddhissvasaüvedanasiddhà pramiti-smçtiråpà / sukha-duþkhecchà-dveùa-prayatnàstu mànasapratyakùavedyàþ / na ca duþkhàbhàvamàtraü sukham / duþkhàbhàvasya 849sukhànupalambharåpatvàt / 850tadviyuktàtmopalabdhereva duþkhànupalambharåpatvàt, atmopalambhàtiriktasukhopalambhàcca / saüskàrasya tu smçtilakùaõameva kàryaü 851gamakam / anubhåtaviùaya eva smçtirbhavatãtyanubhavàdhãnaü852 ka¤cidàtmano 'ti÷ayamupakalpayati / adçùñantu dharmàdharmalakùaõamàgamaikagamyam / na ca kevalàdàtma-manassannikarùàdeva råpàdyavagamaþ, andhàdãnàmabhàvàditi, cakùuràdãni bahirindriyàõyaïgãkriyante / pa¤cadhà ca bàhyaråpàdyupalambhalakùaõakàryavyavasthàpanàtpa¤ca cakùuràdãni kalpyante / manaþprabhçtãni ùaóindriyàõi yasminnàyatante, tadindriyàyatanaü ÷arãram / ÷arãratraividhyaniråpaõam, udbhijja÷arãrasya niràkaraõa¤ca / tacca---jaràyujà-õóaja-saüsvedajabhedabhinnaü trividham / udbhijjantu ÷arãraü na bhavatyeva / 853bhogànupalambhàt, tadàyatanaü hi tatprayojakam, vçkùàdikasyendriyàyatanatve pramàõàbhàvàt / 854yadapi---" / ÷ma÷àne jàyate vçkùaþ kaïkagçdhraniùevitaþ" // iti 855niùiddhàcaraõaphalatvasmaraõàdudbhijjaü ÷arãramavabhàti856 / tadapyanupapannam / 857tasminnaü÷e pramàõàbhàvàt / smçternirmålatayà mukhyàrthatvànupapatteþ / na ca veda eva målamavakalpate, akàryàrthatvàt / 858na¤vidheþ niùidhyamànànuùñhàne pratyavàya ityatràr''the 'gamakatvàbhàvàt / yadyapi ÷aüyvadhikaraõa mã. da. 3.4.10. siddhàntaparyàlocanayà niùiddhàdapi kuta÷citpratyavàyodayaþ, tathàpi vçkùàdiråpa÷arãraphalatàvasàtuü na ÷akyate, phalatayànvayàyogyatvàt / yasya hyanvayayogyatvamavadhàritam, tasya vàkyàrthànuprave÷itvam, yasya 859tvanvayayogyatvàsambhavaþ, tasya 860vàkyàrthànuprave÷itàpi nàsti,"vahninà si¤cedi"tivat / yastu vede tathàbhåtàrthaprayogaþ, sa gauõaþ, làkùaõiko và varõanãya iti, atràpi gauõyà, lakùaõayà và vçttyà varõanãyam / atastrividhameva ÷arãram / 861yatpunarapàrthivamayonijaü ÷arãraü kevaladharmàdhipatyanibandhanaü kai÷cidabhyupagamyate, tat sarva÷arãràõàü pàrthivatvàvyabhicàrànnànumàtuü ÷akyate / manoniråpaõam / sarva÷arãreùu manaþ, tvakcàvi÷iùñamindriyadvayam / mana÷cànta÷÷arãraü paramàõuparimàõam / tat khalu dravyabhåtaü saüyogaguõabhàgitayeùyate / dravya¤ca dvividham---anekadravyam, adravyadravya¤ceti / tatra manaso 'nekadravyatve kalpanàgauravam, àramyàrambhakadravyàbhyupagamaprasakteþ / adravyadravyatve 'pi 862paramamahatvàbhyupagama àtmanà saha 863saüyogàsambhavaþ / na hi 864paramamahatoraparispandayoranavayavayo÷ca saüyogopapattiþ // trividha eva saüyogaþ---anyatarakarmajaþ, ubhayakarmajaþ, saüyogaja÷ceti / tasmàt 865paramàõuparibhàõaü manaþ / tacca sadakàraõatvànnityam / à÷utarasa¤càricatat, à÷utarendriyàdhiùñhànadar÷anàt / na hi tadanadhiùñhitamindriyaü svaviùayamavasàyayitumalam, anyatra vyàsaktacittasya viùayàntaràpratãteþ / tasya manaso 'nàdirdharmàdharmàpekùaþ kùetraj¤ena saha saüyogaþ, dehàntarasaüyoga÷ca tasmàdadçùñàpekùàdàtmamanassannikarùàdutpannasya karmaõaþ prasàdena / so 'yamàtmà bhoktà, bhogàyatanaü---÷arãram, bhogasàdhanàni---indriyàõi, bhogyàþ---sukhàdayaþ àntaràþ, bàhyà÷ca pçthivyàdayaþ, bhukti÷ca---vittiþ---sukhaduþkhànubhavaþ, iti pa¤casu vidhàsu sarvaü tattvaü parisamàpyate / àtmani pramàõaniråpaõam / kena punaþ pramàõenàsyà'tmanaþ pramitiþ,866 apramãyamàõatve càsya sattopagamo nirnibandhanaþ / tate kecidàhuþ---mànasaü pratyakùaü sukhàdiùvivà'tmani pramàõamiti / tadayuktamiti pràbhàkaràþ / na hyekasya kartçtvam, karmatva¤ca svàpekùamupapadyate, svàtmani kriyàvçttivirodhàt / na càhamiti saüvidva÷enàvirodhaþ, svayamprakà÷atvena, viùayapratãtigocaratvena và tadupapatteþ / viùayaissahopalambhaniyama÷caivaü satyupapannaþ / anye manyante---svaprakà÷àya hi pramàõamaprakà÷asvabhàveùu viùayeùva pekùyate, prakà÷asvarase svàtmani prakà÷àpekùà mudhaiva, saüvittivat / saüvittessvaprakà÷atvavicàraþ / pramàõaphalabhåtà hi saüvinttirava÷yaü svayamprakà÷àbhyupagamanãyà / anyathotpannàyàmapi tasyàmaprakà÷amànàyàü viùayàõàü viditatvàvedane viditatvavyavahàro na syàt, na ca vàcyaü vyavahàrayogyataiva viùayeùu puruùasya saüvit, sà vyavahàra utpanne phalenànumãyate / yato vyavahàrapravçtterapi purastàdviditatvaü viùayàõàmanusandhãyata iti 867sarvajanasammatametat / nàpi mànasapratyakùasamadhigamanãyà saüvit / svayamprakà÷atvenàpyupapattau satyàm, tatkalpanàyàü pramàõàbhàvàt / viùayeùu hi sthàyiùu svayamprakà÷eùvabhyupagamyamàneùu svàpàdida÷àþ puruùàõàmanupapannàssyuþ / saüvidi tu svayamprakà÷àyàü naiùa doùa àpadyate, svàpàdiùu tasyà evàsatvàt / viùayàstu pratyabhij¤àbalalabdhasthemànaþ puruùàõàü svàpàdida÷àyàmapi na santãti na ÷akyamabhidhàtum / tataste paràyattaprakà÷àþ / saüvittistu svayamprakà÷eti, siddho dçùñàntaþ / 868svayamprakà÷asya sattopagamo na pramàõàntaràyattaþ / eva¤ca turãye 'pi prakà÷o noparamate / ata eva ca mokùasya 869puruùairneùyeta / etadapi pràmàõikàgragaõyà na sàdhvityàhuþ / svarasaprakà÷atve puruùasya jàgratsvapnaturãyeùviva suùuptàvapi prakà÷àpatteþ, svàpastebhyo na bhidyeta / na hi svàrasikasyocchedaþ, àvaraõaü và sambhavati / 872yatvidaü kenacitpralapyate-svàrasikamapi pàrthivànàmaõånàü ÷yàmatvaü pàkapadàvedanãyenàgnisaüyogena nivartata iti / tadasat / yadakçtakaü tatsarvamavinà÷i digàdivat / akçtaka÷ca ÷yàmimà pàrthivànàmaõånàmityanumànagrastattvànnà'daraõãyam / svàrasikatà ca pàrthivànàmaõånàü ÷yàmatayà na siddhà, lauhityasyeva tasyàpi pàkajatvopagamàt / sadakàraõatvameva 873nityatvam / akàraõamapi cedanityam, na nityalakùaõaü 874ki¤cidavakalpate / svamataniråpaõam / tattvavidastvàcakùate---nà'tmà viùayànanuviddho 'vabhàsate, na ca viùayà boddharyanavabhàmàne bhàsanta iti tàvat siddham / tatra yadetat viùayeùu pràmàõam, tajjanitaiva yà saüvit sà puruùaü, svaviùayàü÷ca viùayãkurvantã samudãyate / tatsaüvittiphalabhàgitve 'pi puruùasya na karmatà, kintu kartçtaiva gantçvat / yathà---gamanaphalasaüyogayogino 'pi875 ganturna karmatà, kintu kartçtaiva, tathà boddhurapi veditavyam / parasamavàyikriyàphalayogi hi karmeti karmaj¤àþ / ata eva ca sahopalambhaniyamo 'pi 876viùayavettçsaüvittãnàmupapannaþ / eva¤ca viùayavittigocaratbàdàtmano viùayavedanopàyoparamàt877 svàpàdiùvaprakà÷o yukta eva878 / turãye 'pi sambhåtasakalopalambhopàya àtmà 879sanmàtràvastha evàvatiùñhate / duþkhanivçttireva mokùa iti svamatavarõanam / na ca mokùasyàpuruùàrthatà, sàüsàrikavividhaduþkhoparamaråpattvànmokùasya / duþkhoparamo hi puruùairarthyate / na cedaü yuktam---yathà nikhiladuþkhoparamaråpatvàt paramapuruùàrthatvam, tathà 880sakalasukhocchedaråpatvàdapuruùàrthatàpãti / yataþ sàüsàrikaü sukhaü vivekinassàdhanaparatantralakùaõatayà, 881kùayitàlakùaõatayà ca duþkhakavalitaü duþkhameveti manyamanà nà'tyantamàdriyante / ata 882eva mokùàyottiùñhante / eva¤ca 883paramànandàbhyupagamo 'pi mandaphala eva / na ca pramàõamapi 884tatràvakalpate, ÷rutãnàü siddhavastubodhakatvàbhàvàt, pratyakùavirodha÷ca / na saüsarantastathàvidhamànandamanubhavanti / na càbhibhåtatayànanubhavaþ / svàrasikasya svayamprakà÷asyà'nandasyàbhibhavàyogàt / na ca paramapremàspadatayà'tmana 885ànandaråpatàsiddhiþ, àtmani premàsiddheþ / ÷arãropaghàti hi duþkhodayàttadupaghàtaparihàraü sarve pràrthayanta ityàtmani premàbhimànaþ / ki¤ca saüsàriõàü svàrasikaþ paramànando nànubhåtapårva iti, kathaü tannibandhanamàtmani 886prema / ato viùayavi÷eùasambhogaja887 evà'nanda iti sundaram / mokùastu sàüsàrikaduþkhopa÷amàtpuruùàrtha iti puùkalam / maõóanami÷ramatànuvàdaþ / kaþ punareùa mokùaþ ? avidyàstamaya iti kecit / yat ekamevàdvitãyamasaüsçùñaü sakalopàdhipari÷uddhaü brahmatattvam, tat anàdyavidyàva÷ena ÷arãràdisadvitãyamivopàdhikaluùitamivàvabhàsamànaü887 labdhajãvavyapade÷aü sat, baddhamiva 888lakùyate / ato 'nàdyavidyaiva saüsàraþ, nikhilavikalpàtãtapari÷uddhavidyodayàt tadastamaya eva mokùa iti / tanniràsaþ / 889tadidaü ÷raddhàmàtravijçmbhitamiti890 pramàõaparatantràþ / syàdetadevaü yadyadvaitaü kasyacitpramàõasya gocaraþ / na caitadittham, na khalvadvaitaü kasya cit pramàõasya gocaraþ / syànmatam, pratyakùameva vidhimàtropakùãõavyàpàramaparispçùñànyonyabheda891madvitãyamekaü tattvaü sàkùàtkarotãti / tadasat---satyaü vidhàyakameva pratyakùam / tacca vidadhadapi 892råpaü råpatayà, rasa¤ca rasatayà vidadhàti, na punassarvamekatà, 893yathà råpe 894dhàràvàhinã buddhiþ, tathàbhåtaiva yadi rase 'pi syàt, tadà bhavedeva pratyakùeõa895 sàkùàtkçtamadvaitam / na tvetadevamiti sarvapratipattçsvasaüviditam / yacca prameyavikalpena sàmànyameva vastviti sthàpayitvà, sattàyà mahàsàmànyaråpatvàt tàvanmàtrameva sattvamiti sàdhitam / tadapi gaganagràsakalpam / sattvaü na vi÷eùamàtraü vastu, sarvatrà / navçttapratibhàsapravedanãyasya sàmànyasyàpahvotuma÷akyatvàt / nàpi sàmànyavi÷eùàtmakamekaü896 vastu, ekasya dveråpyavirodhàt sàmànyavi÷eùau tu parasparasambaddhe dve vastunã pratyakùamavagàhate, tathà ca kutassattàdvetasiddhiþ / 897yathà ca sàmànyavi÷eùayorjàtivyaktyoriha pratyayo nàstãti, tathà jàtinirõaye pra.paü.pç. 50 nirõãtam / 898na cà'gamàdevàdvaitasàdhanam / tanna / àgamasya kàryaikaviùayatayà siddhe tattve pràmàõyànupapatteþ899 / api ca vàkyàtmà'gamaþ pramàõamiùyate / 900taccànekapadàtmakamanekapadàrthàtmani vàkyàrthe dhiyamupajanayat, kathamadvaitamavabhàsayet / athedamucyate"sa eùa àde÷o neti netã" bç. u. a. 3. brà. maü. 6.ñati 901sakalopàdhiniùedhena nànàbhåtavastvantaràpàkaraõàdadvaitamàgamena sàdhyata iti / tadapyasàram / yaþ khalveùa iti sadråpatayà pratyavamçùñaþ padàrthaþ, so 'sattvàpàdakena902 na¤arthena saha sambaddhumayogyaþ, asti nàstãtivat / anvayàyogyayo÷ca padàrthayoranvayàsambhavànna vàkyàrthãbhavanam / 903evantarhi niràkçtàni sarvàõyeva niùedhavàkyàni / manda 904maivaü paribhàvaya / na hi niùedhavàkyeùu kasyacidàtyantiko niùedhaþ, kintu kvacitki¤cinniùidhyate / 905brahmàdvaitàbhimànã tu bhavànàtyantikameva niùedhamabhilaùati / 906tathà ca so 'yamàtmãya eva bàõo bhavantaü praharati---"907labdharåpe kvacitki¤cittàdçgeva niùidhyate / vidhànamantareõàto na niùedhasya sambhavaþ" // [bra. si. ta. kàü. ÷lo. 2] iti / ataþ pratyakùàdiviruddhàrthatvàdadvaitàvabodhaka àmnàyo na 908yathà÷ruto varõayituü nyàyyaþ / 909yatvidaü prapa¤cena prasàdhitaü910 --- pratyakùàdivirodhe 'pyàgamasyaiva911 balãyastvam, tadva÷ena pratyakùàdãnàmeva bhràntatà kalpanãyeti / 912tadapi manorathamàtram / pratyakùàdividodhe padàrthànàmanvayayogyatàvirahàdàgamàdarthabodhasyaiva tadvirodhe 'nudayàt / ataþ pratyakùàdivirodhàdàgame gauõã, làkùaõikã và vçttirà÷rayitavyà913 / ànandàdi÷rutãnàü svamatena vyàkhyà / 914tatrà'nandàdi÷rutayassvàbhàvakiduþkhàbhàvaparatayà varõanãyàþ, laukikànandasyàlpatayà, duþkhànuùaktatayà ca vyàkhyeyàþ / ekatva÷rutaya÷caikasminnàyatana ekasyaiva svàmitvamityevamparàþ / "915indro màyàbhiþ pururåpa ãyate" iti, dehàtmàbhimànena janmani janmani bhinna ivà'bhàtãtyarthaþ / anekadehaparigrahe 'pyeka evà'tmeti nànàtvaniùedhasyàr'thaþ / "sa916 eùa netyeùa netã" ti ca ÷arãràdãnàmàtmatvaniùedhastadvyatiriktapratipattiparaþ / vij¤àna÷rutaya÷ca 917cicchaktiyogitvàdvyomàdibhyo vi÷eùàbhidhànaparàþ / sarvàtma÷rutaya÷ca sarvasyà'tmàrthatvàt tàdarthyanimittopacàràþ918 / 919"àtmani vij¤àte sarvamidaü vij¤àtaü bhavatã" bç. u. 4a. mai. brà. ti yaducyate, tat àtmaj¤ànasya paramapuruùàrthamokùaphalatvàt, tasmin vij¤àte sarvameva j¤ànaü niùphalamiti dar÷ayitumityeùà dik / 920athocyeta---vitterbhinnasyàprakà÷àtmanaþ prakà÷a evànupapanna iti / yadyat prakà÷ate, tat tat prakà÷àdabhinnam, prakà÷àtmaka¤ca brahma / ato brahmàtmakaü jagaditi siddhamadvaitamiti / 921tadidaü svapakùaviruddham / kathamevaü buddhimanto 'bhidadhati / evaü hi nànàbhåtànàmàkàràõàü prakà÷àbhede prakà÷asyàpi nànàbhàvàpatteradvaitaü dåramapàstam / 922athocyeta---vividho 'yamàkàraprapa¤covidyàdhyàsava÷àdavabhàsata iti / etadapi svavacanaviruddham / sadàtmà prakà÷aþ, tena sahàsadàtmàna àkàràstàvadabhinnà iti na ghañate / tathà satyaprakà÷àtmànaste kathamiva prakà÷eran / api càprakà÷àtmana eva 923prakà÷assambhavatãti 924bàhyàrthasiddhàvuktam / ata eùo 'pi màhàyànikapakùànuprave÷àt925 brahmavàdinàü moha eva / api càtyantamasantaü prapa¤caü kathamivàvidyà prakà÷ayitumalam / na khalvasatkhyàtiravidyà926, kintvagrahaõaråpaiveti927 nayavãthyàü 928sàdhitam929 / ato nàvidyàstamayo mokùaþ / svamatena mokùa-tatsàdhananiråpaõam / 930àtyantikastu dehocchedo ni÷÷eùadharmàdharmaparikùayanibandhano mokùa iti / yuktam / dharmàdharmava÷ãkçto hi jãvastàsu tàsu yoniùu saüsarati / sa tayorekàntocchede vyapagatadehendriyasambandhassamutkhàtanikhilasàüsàrikaduþkhànubandho mukta ityucyate / 931kathaü punara÷eùadharmàdharmaüparikùayaþ / na tàvadupabhogenaiva / anàdi÷arãrasantatisa¤citànàü, bhogasamaye 'pi sa¤cãyamànànàmanantànàü karmà÷ayànàü kùeptuma÷akteþ / ucyate---yaþ khalu sàüsàrikebhyo duþkhebhya udvignaþ tadanuùaïga÷abalebhya÷ca sukhebhyo 'pi vigataspçho mokùàyottiùñhate, sa tàvadbandhahetubhåtebhyo niùiddhebhyaþ pratyavàyahetubhåtebhyaþ, kàmyebhyo 'bhyudayasàdhanebhya÷ca nivartamànassannutpannapårvau dharmàdharmau bhogena kùayaü nayan, ÷ama-dama-brahma-caryàdikàïgopabçühitenà'tmaj¤ànena932 "na sa punaràvartate" chà. u. a. 8 ityapunaràvçttaye coditena ni÷÷eùakarmà÷ayaü nà÷ayanam mucyate / na càpunaràvçtterarthavàdatayà varõanam, àtmaj¤ànasyàparàrthatvàt / paràrthatve hi parõamayã / nyàyena phala÷rutirarthavàdatayà varõyeta / j¤ànavidherapàràrthye tu saivàdhikàrivi÷eùaõaü ràtrisatravat // na ca karmavidhi÷eùabhåtamàtmaj¤ànam, tasyàparàrthatvàt, paràrthatve pramàõàbhàvàta, 933upakàralakùaõa÷eùatvaniràkaraõàdityalamativistareõa / svamatenà'tmaparimàõaniråpaõam / nanu muktasyàtmanassakalopalambhàtãtasya934 sanmàtràvasthitau kiü pramàõam ? ucyate---sadakàraõa¤ca yat, tadavinà÷i gaganavat / sadakàraõa÷càyamàtmetyavinà÷itvàddhruvatvasiddhiþ935 / paramamahattva¤cà'tmanaþ parimàõaü gaganavat / yatra yatrà'tmano guõa upalabhyate, tatra tatra tàvadàtma vartata iti pramàõasiddham / guõinamantareõa guõasyàvçtteþ / tatra hyeùa saü÷ayaþ---kimasau gatva sannidhãyate, uta gatinirapekùa eveti / tatra gatisavyapekùatvà÷rayaõe gatestàvatkalpanà, tasyà÷càsamavàyikàraõaü kalpanãyam / na ca tatra ki¤cana pramàõamasti / agacchato 'pi sannidhànopapattergaganavat / athocyeta yatràpi dehona vartate, tatràpi cedàtmà sannidhãyate, tadà ÷arãra iva tatràpi tadguõànàmupalabdhissyàditi / tanna / yatassarvàtmaguõànàmàtma-manassannikarùo 'samavàyikàraõam / sa ca saüyogo 936dviùñhatayà mano937-viraheõànyatra na vartate / mana÷ca ÷arãrasyàntaravatiùñhata ityuktam938 / yatraiva càsamavàyikàraõam, tatraiva kàryamiti na bahiràtmano guõopalambhaþ / nanvevaü ÷arãrasyàpi gatikalpanamapramàõakameva / na / tasyaikatra sato 'nyatra dar÷anaprasaïgàt / àtmanastu sato 'pi sakalakaraõapathàtãtasya dar÷anaprasaktiràpàdayituma÷akyetyagatyà sarvasayogibhiràtmà saüyujyate / tattu paramamahattvamantareõa na sambhavatãti nàõuparimàõaþ, ÷arãraparimàõo và / ÷arãraparimàõavattva¤ca vinà sàvayavattvamanupapannam / tàdç÷aü hi mahattvaü-avayavabahutvamahattva-pracayavi÷eùàõàmanyatamasminnàyattam / na càvayavakalpanà pramàõavatã / nanu sarvagatatve puruùasya ÷arãràntare 'pi bhogaprasaïgaþ / maivam / yasya yaccharãraü, tasya tadbhogàyatanam, yàni ca yasyendriyàõi, tàni tasya bhogasàdhanànãti, nà'yatanàntare bhogaprasaïgaþ / àtmano vibhutve bhogasàïkarya÷aïkà-samàdhàne / nanu ÷arãrendriyasambandhavyavasthaiva kinnibandhanà / ucyate---dharmàdharmasambandhanibandhaneti bhavànavabuddhyatàm / yadãyàbhyàü dharmàdharmàbhyàü yàni ÷arãrandriyàõyupàttàni, tàni tasyaiva bhogasàdhanànãti / dharmàdharmavyavasthaiva kimàyatteti cet ? tadupàyabhåtakarmasambandhàyattà939 / karmasambandhavyavasthà tu tatsamavàyikàraõabhåta÷arãrendriyasambandhanibandhanetyanàditayà ÷arãrendriyadharmàdharmasantatessarvamupapannam / àtmaikatva÷aïkà-niràkaraõe // àhva---vibhutva¤cedàtmanaþ, tadà sarva÷arãreùveka evà'tmàstu940 gaganavat / yathà gaganamekameva ghaña--maõikàditattadanekasambandhi, tathà'tmàpi kiü nàbhyupeyate, kiü pratayàyatanaü bhedàbhyupagamena / ucyate---yastàvatpratipattà paràyatanasvàminaü svaprayatnapårvakàtmãya÷arãrasamavetakarmasamànaceùñàdar÷anàdanumànataþ pratyeti942 prayatnavattayà, nàsau taü gràhakaikarasatayà, kintu gràhyakoñiniviùñamanàtmabhåtameva / tena 943pratãtisiddhatvàdbhedasya, alaü bhedàbhyupagameneti vacanamaki¤citkaram / na hi 944paràyatanasvàmini svamityevamanumànamudetumalam / yathà mama ÷arãre madãyaprayatnapårvikà ceùñà, tathà para÷arãre 'pi matprayatnanibandhanaiveti pratyakùavirodhàt / pratyakùeõa hi svàtmani samavayanprayatna upalabhyate / na ca para÷arãraceùñànuguõaþ prayatnassvàtmani puruùàõàü pratyakùãbhavatãti, para eva prayatità para÷arãre 'numãyate / nanvevamanumànena paràtmapratãtau, kathamidamucyate"agçhyo na hi gçhyate" bç. u. a. 4. brà. 2 kha. 4 iti / pareõa na gçhyata ityetadabhipràyametadbhavatãtyucyategràhakaikarasatayà pareõa na gçhyata iti tasyàr'thaþ, tasmànna virodhaþ / ki¤ca nànàvyavasthànà nànàbhåtàþ pratikùetraü puruùàþ 945dharmà-dharma-sukhaduþkhàdivyavasthàdar÷anàt / anyathà hyekasya dharmà-dharmàdayassarvasya bhaveyuþ / brahmasiddhikçto matena ÷aïkà / 946atra ka÷citpaõóitamànã prà'ha---kàlpanikã sukhaduþkhàdivyavasthà bhaviùyati / yathaikasminneva ÷arãre pàdàdivedanàvyavasthà na vyatikãryate, tathà nànà÷arãreùu na vyatikariùyata iti / na hi pàdagatà vedanà ÷irasi, na và ÷irogatà vedanà pàde / na ca vedanà pàdàdiùveva samavaitãti÷akyate vaktum, teùàmaj¤atvàt / j¤àtà hi vedanàbhissaha sambadhyate, duþkhavi÷eùaråpatvàt tàsàmiti / tannirasanam / tadidaü bàlajanamohanamiti / vçddhàþ / "pàde me vedanà,"÷irasi me vedane"ti sarvavedanàsveko duþkhã prakà÷ate / pàdàdiùu tu santàpàdikaü samavaiti / 947tatra santàpastejasà saha saüyogaþ, ÷ålastu vàyuvà saheti vàtapitta---÷leùmaõàü kùobhajeùu sarveùu vikàreùu veditavyam / acetanànàmapi padàdãnàü pittàdisaüyogo na virudhyate / 943tajjanyaü duþkhamàtmanyeva samavaiti / athocyeta---yathà pratibimbabhàva ekasyaiva 949bimbasya maõikçpàõadarpaõàdyupàdhiva÷ena, vyavasthitàni ca ÷yàmatvàdãni, tathaikasyà'tmano nànà÷arãropàdhiva÷ena sukhàdayo vyavatiùñhanta iti / tadayuktam---÷yàmatvàdãnàmaupàdhikànàmupàdhiva÷avartitvàdvimbasambandhàbhàvàt / tenaikadharmidharmàõàü satàmeùà vyavasthà sambhavati / sukhàdayastu naupàdhikàþ, kintvàtmasamavàyina evetyekàtmavartitvena950 vyavasthànupapattiþ / ki¤ca siddhe vyaktamekatve syàdapyeùà kalpanà, na951 cà'tmaikatve pramàõamasti / ekapuruùa÷rutaya÷ca pràgevopavarõitàrthà iti, siddhaü pratikùetraü nànàbhåtàþ pumàüsa iti / 952nànàvivàdasandarbhatamassaïghàtabhedanaþ / eva ÷àlikànàthena tattvàlokaþ pravartitaþ // iti mahàmahopàdhyàya÷rã÷àlikanàthami÷rapraõãtàyàü prakaraõapa¤cikàyàü tattvàloko nàmàùñamaü prakaraõaü samàptam /