Salikanathamisra: Prakaranapancika, with Jayapuri Narayanabhatta's Nyayasiddhi: Prakarana 7 Input by members of the SANSKNET-project (www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Consequently, word boundaries may not always be marked by spaces. The text is not proof-read. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ________________________________________ oü ÷rãmatprabhàkaragurutantradhurandhareõa mahàmahopàdhyàya-÷àlikanàthami÷reõa praõãtà prakaraõapa¤cikà nyàyasiddhyàkhyayà vyàkhyayà viùamasthalañipparàyà ca samalaïkçtà ________________________________________ 677 vimalà¤janaü nàma saptamaü prakaraõam / prakaraõàrthapratij¤à / 678apauruùeye sambandhe siddhe ÷abdàrthayordvayoþ / pràmàõyaü vedavàkyànàmiti sa pratipàdyate // 1 // iti / yadi pauruùeya eva ÷abdànàmarthaissaha sambandho bhavet, tadà pramàõàntaragocareùvevàr'theùu puruùàõàü saïketakaraõa÷akteþ, 679apårvakàryàtmani ca vedàrthe 680pramàõàntaràõàmavakà÷àbhàvena tatra saïketàbhàvàt, asaïketite 681càvàcakatvàbhyupagamàt682 durlabhameva vedavàkyànàü pràmàõyamàpadyate683 iti, arthavànevàyamapauruùeya÷abdàrthasambandhapratipàdanayatnaþ / vai÷aùikamatena pårvaþ pakùaþ / 684tatra ÷abdàrthasambandhaü poruùeyaü pracakùate / jagadã÷varanirmàõàü vadanto vedavàdinaþ // 2 // iti / anàdau hi vçddhavyavahàraparamparàyàü satyàü 685vçddhavyavahàrasiddho vàcyavàcakabhàva÷÷abdàrthayorapauruùeyaþ prasidhyet / tathàhi---vçddhànàü svàrthena 686vyavaharamàõànàü vàkyamupa÷çõvanto bàlà÷÷abda÷ravaõasamanantarabhàvinà ceùñàvi÷eùeõavi÷iùñàrthaviùayàü 687manãùàmàkalayanto688vàcakatàü ÷abdasyàdhyavasyanti, te 'pi vçddhà yadà bàlà àsan, tadà te 'pyanayaiva di÷à vyutpadyante sma / yebhya÷ca vçddhebhyaste vyutpattimalabhanta, te 'pyanayaiva di÷à vyutpattimalabhanta, te 'pyanyebhyo vçddhebhya iti, vinàpi saïketayitàraü puruùam, upapadyata eva ÷abdàrthayoranàdivç689ddhavyavahàrasiddhassambandhaþ690 / vçddhavyavahàrasyànàditvàkùepaþ / no khalvanàditaiva 691vçddhavyavahàraparamparàyà upapattimatã / tathà hi--- vidàïkurvantu bhavantastanubhuvanàdikaü sarvaü sàvayavamavasãyate / yacca nàma sàvayavaü, tadavayavavyatiùaïgasamàsàditàtmalàbham692 / pa÷yàmo vayaü tantuvyatiùaïgasamàsàditàtmalàbhaü pañam, kaña¤ca vãõàsaüyogasampàditasattàkaü sàvayavam / eùà dik antyàvayavibhyo 'vatarantã àdvyaõukamavatiùñhate / paramàõvo÷ca parasparasaüyogo niyato 'nyatarakarmajaþ, ubhayakarmajo vàbhyupagamanãyaþ / karma ca paramàõuùvadçùñavatkùetraj¤asaüyogàt pratij¤àyate / taduktaü"aõumanaso÷cà'dyaü karmetyadçùñakàritam" vai. da. a. 5. à. 2. så. 13 iti / anyasya kàraõasyàbhàvàt / na càdçùñamalabdhasvavçtti kàryàya paryàptam, acetanatvàt vàsãvat / na ca cetanànadhiùñhitamacetanaü vçttimupalabhate / na khalvanadhiùñhità vàsã vardhakinà vardhanàya pravartate / tadevamadçùñaü kùetràsamavàyi cetanàdhiùñhitaü kàryàya 694paryàptamiti dar÷anabalenàva÷yamabhyupagamanãyama695 / na cedamiha cintanãyam---ya eva kùetraj¤àþ, ta eva teùàmadçùñànàmadhiùñhàtàro696 bhaveyuriti, teùàmaj¤atvàt / na hi te svasamavàyinã api dharmàdharmalakùaõe 'dçùñe svaråpataþ, kàryato và veditumã÷ate / ya eva ca yat svaråpataþ, kàryato và veditumãùñe, sa eva tasyàdhiùñhàtà / yathà---takùà vàsyàþ / tasmàdanyaþ kùetraj¤ebhyassakalakùetraj¤asamavàyidharmàdharmalakùaõàdçùñasàkùàtkaraõagocaràcintanãya÷aktivibhavaþ ko 'pi cetanàti÷ayo 'dhiùñhàtà 697nityapratiùñhitassvatantro 'bhyupagantavyaþ / na cedaü vàcyaü kena pramàõena tasya kùetraj¤eùvasambhàvinã dharmàdharmasàkùàtkaraõa÷aktiravagamyata iti / yata eva pramàõàt tasya sadbhàvo 'vagamyate, tata eva tasya j¤àna÷aktirapyavagamyata iti, antarbhàvitaj¤àna÷aktirevàsau sàmànyatodçùñànumànasya gocaraþ / ata eva kathamasàvadhiùñhàsyatãtyasyàpi paryanuyogasyànavakà÷aþ / kiü tasyàdhiùñhàne prayojanamiti yo 'yamapi paryanuyogaþ, sa cetanàti÷ayànumànàïgãkaraõena paràkçtaþ / kùetraj¤o hi cetanassvaprayojanamuddi÷ya pravartate / sa ca kùetraj¤avilakùaõo 'napekùitaprayojana eva svatantraþ pravartate / ata eva svàtantryàt 698kadàcit tasya pravçttirupapattimatã / svàtantryamapi tasya sattànumànasamadhigamyameveti, na 699pçthakpramàõasavyapekùam / atassiddhaü tatprabhavasya tanubhuvanàderàdimattvamutpattimattva¤ca, tathà'dimattayà vinà÷itvam / kçtakà hi bhàvà dhruvabhàvivinà÷àþ, tathà dçùñacarà ghañàdaya iti, nànàditvaü vçddhavyavahàraparamparàyàþ / tena 700puruùasaïketàdeva 701÷abdasyàr'thapratipattihetutvamàstheyam / saïketanibandhanaü vàcakatvamiti÷aïkà / api ca 702devadattàdipadeùvavivàdà tàvatpuruùasaïketanibandhanà vàcakatà / taddar÷anàdgavàdi÷abdanàmapi tathàvidhatmevànumàtumucitam / ayameva hi sàmànyatodçùñasya viùayo---yadanyatra dçùñam, anyatrànumãyate / ayameva hi sàmànyatodçùñasya viùayo---yadanyatra dçùñam, anyatrànumãyate / devadattàdipadeùu svàbhàvikaü svàrthabodhakatbamityapi na samãcãnam, pramàõàbhàvàt, 703puruùasaïketànapekùatvaprasaïgàcca / na ca niyame saïketasya vyàpàraþ, pràksaïketàdaniyatàrthapratyayodayaprasaïgàt / kle÷amàtraphalamidamucyate---gavàdiùvapiniyatàrthapratipattiþ puruùasaïketàyattaiva, svàbhàvikã tu 704svàrthapratipàdana÷aktirupayoginyeva vi÷iùñàrthapratipattàvityalamamunà pratipannàrthavighàtinà vàdenàtinirbandhena / ki¤ca yathoditapramàõabalasiddhe bhagavati sakalajagannirmàõaikapravãõe dharmàdharmayossàkùàtkartari705 tatkartçkatvenàpi706 sidhyati vedànàmapårver'the pràmàõyamiti, mãmàüsakànàü vidveùamàtranibandhano 'yaü pauruùeyatvapakùapratikùepaþ, mantràrthavàdànà¤ca bhåyasàmamumarthamajjasà vadatàmanyathà varõanamiti / siddhàntaþ / 707autpattikastu sambandha÷÷abdasyàr'thena 708sammataþ / vçddhasaüvyavahàrasya pravàhànàdità yataþ // 3 // iti // vedàrthavidàmagragaõyasya bhagavatassakalanayanidherjaiminerapauruùeya÷÷abdasyàr'thena sambandho 'bhimataþ / sa hi mene---yadyapi 709devadattàdi÷abdànàü puruùasaïketanibandhanaü vàcakatvam, tathàpi gavàdipadeùvanumànaü na ÷akyate kartum / arthapratipattilakùaõasya kàryasyànyathàpyupapatteranaikàntikatvàditi / vçddhavyavahàranibandhanàddhi svàrthe vàcakatva÷aktij¤ànàdapi bàlànàü ÷abdàrthapratipattirdç÷yate / tenaikàntatassaïketa eva kalpayituü na ÷akyate / api ca ÷aktij¤ànamàtranibandhanà 710gavàdi÷abdànàmarthapratipattiriti pratyakùamevaitat / na ca pratyakùe sati kàraõe kàraõàntaramanumàtuü ÷akyate / devadattàdipadeùu tu yasya saïketanibandhanàr'thapratipattirbhavati, tasya saïketa eva kàraõam / teùvapi ye vyavahàradar÷anàdeva vàcakatàmavagamyàr'thaü pratipadyante, teùàmapi vyavahàradar÷anaprasåtaü ÷aktij¤ànamevàr'thapratipattikàraõam, na saïketaþ / kintu tatra saïketapårvaka eva vyavahàraþ, arthapratipatti÷ca, tathà tatpårvakamapi vàcakatvaj¤ànam / gavàdipadeùu tu sarveùàü ÷aktij¤ànàdeva vyavahàrasambhavàdarthàvagatiriti vaiùamyam / nanu devadattàdipadeùu 71ma1saïketadar÷anàt, kimiti gavàdipadeùvapi pårvabhàvã saïketa eva na kalpyate / na / pratyanumànagrastatvàt / ÷akyate hi tatraivamanumànaü sambhàvayitum---pårve hi pumàüso gavàdi÷abdànàü sàsnàdimatyarthe vçddhavyavahàrasiddha÷aktij¤ànàdarthapratipattimanto gavàdi÷abdebhyassàsnàdimadarthapratipattiyogitvàdadhunàtanapuruùavadit i / tadevaü pratyanumànena712 niraste 'numàne, 713pramàõavirahàdapauruùeyatvameva sidhyati ÷abdàrthasambandhasya714 / ata idamapahastitam / yadàhurbàhyàþ---"yajjàtãyo yatassiddhassa tasmàdagnikàùñhavat / 715adçùñaheturapyanyastadbhavassampratãye" // pra. và. pari. 3. ÷lo. 243 iti / vçddhavyavahàrasyànàditvasamarthanam / nanu siddhyedayaü manoratho yadi vçddhavyavahàraparamparàyà anàdità syàt, sà tu pràcãnanayanivàrità iti / atra vadàmaþ / bhavatu sàvayavaü sarvamavayavasaüyogàrabdhasattàkam, avayavasaüyogàpàye vina÷varamiti ca / tathàpyekadaiva 716sakalasya sambhavaþ, vinà÷a÷cetyatra nàsti717pramàõam / pratyuta yathàdar÷anamidameva tàvadavasàtumucitam---krameõa codayaþ, krameõa vilaya÷ceti / ki¤ca yathàdyatanà janà màtçpitçsaüyoganibandhanàtmalàbhàþ, tathà pårve 'pi janà janatvàditi ÷akyamevànumàtum / na càyamayonijànàü kevalena dharmàdhipatyena, adharmàdhipatyena ca saüsvedajànàmiva sambhavo ghañate / jaràyujà---õóajànàü tathà taddar÷anàbhàvàt718 / dçùñànusàri hi sarvatrànumànam / tena saüsvedajeùu niyamena dçùñaü na jaràyujà---õóajayorapyayonijatvaü ÷akyate 'numàtum / na hi pàõóaramàtreõa bàùpàdapi vahneranumànam / kintu yàdç÷ameva pàõóaradravyaü niyamena vahniniyataü pratipannam, tàdç÷ameva tasyànumàpakamucitam / ã÷varaniràkaraõam / yaccedamuditaü719 dharmàdharmau cetanàti÷ayàdhiùñhitàviti, tadapyasiddhameva / yasyaiva tau kùaitraj¤asya, sa evàdhiùñhàtàstu / athàj¤atvàttasyàdhiùñhàtçtvaü720 nopapadyata iti cet, tarhyanyasyàpi kathamupapadyate / na hi tasyàpi parapuruùavarti dharmàdharmaj¤ànamupapadyate, kàraõàbhàvàt / na hi tasyendriyàõi kàraõam, indriyàõàü tatra 721sàmarthyàdar÷anàt / na ca kevalaü manaþ, kevalasya manaso 722bàhyeùvapravçtteþ / na hi 723dharmàdharmarahitasye÷varasyendriyamanassambandho bhavati, dharmàdharmanibandhanatvàt tatsambandhasya / atha kàraõamanyadeve÷varabuddheþ / tadayuktam / prasiddhakàraõatvàdbuddheþ / prasiddhàni hi kàraõàni buddheþ / yatkàraõaü hi yatkarayaü dçùñam, tatkàraõakameva taditi yuktam / anyathà cetanàdhiùñhità vàsã dçùñeti, kathaü dharmàdharmayorapi tadadhiùñhitatvaü bhaviùyati / athàkàraõà nityaive÷varabuddhiriti cet / tadapyasundaram / buddhitattvasya nityatvàbhàvàt / nityà satã buddhireva na syàt / buddhimatà càdhiùñhànaü dçùñam, na punaranyena / athàdçùñamapi buddhernityatvamaïgãkriyate, tadà cetanànadhiùñhitatvameva kimiti nàïgãkriyate / atha siddhe 'dhiùñhàtçtve, j¤ànamapi kalpyata iti / 724tadayuktam / 725j¤ànàdyananubaddhasyàdhiùñhàtçtvasya kàraõàbhàvàt pratikùipte j¤àne satyanumàtuma÷akteþ / tena ÷akyaj¤ànamevàcetanaü cetanàdhiùñhitamiti vyàptirà÷rayaõãyà, tathàdar÷anàt / takùàdayo hi ÷akyaj¤ànànyeva vàsyàdãnyadhitiùñhanto dç÷yante, nànyàni / api càdhiùñhànàrtho 'pi cintanãyaþ / na tàvatsaüyogaþ, guõatvena dharmàdharmayossaüyogàbhàvàt / samavàyo 'pi parapuruùasamavàyinordharmàdharmayorã÷varaü pratyanupapannaþ / vàsyàdiùu tu takùàdãnàü karasaüyogàdirevàdhiùñhànam / tathà pravçttirapi kãdç÷ã / na tàvat kriyà, guõabhåtayordharmàdharmayoþ kriyàbhàvàt / utpatti÷cet, tarhi sà kùetraj¤àdeva samavàyikàraõàt, àtmamanassaüyogàccàsamavàyikàraõàdabhisandhyàdinimittakàraõopagçhãtàditi / phaladànamiti cet / na de÷akàlàvasthàdisahakàrisahitàbhyàü 726dharmàdharmàbhyàmeva phalam, na cetanavyàpàràpekùam / vai÷eùikàbhimate÷varaniràsaþ // yadapi kecidàhuþ---paramàõava eve÷varecchàva÷ena pravartanta iti / tadapi na yuktam / kvacittathàvidhasyàdhiùñhànasyàdar÷anàt / ÷arãre tathàdar÷anamiti cet / na / tasya kùetraj¤adharmàdharmaparigçhãtatvàt727 / na paramàõava eve÷varadharmàdharmaparigçhãtàþ, na ca tasyecchàmàtreõa pravçttiþ, kintu prayatnava÷àt / na cecchàyàmapi heturasti / na ca nityaivecchà, 728nityaü pravçttiprasaïgàt / api ca yathàcetanatvàccetanàdhiùñhitatvamanumãyate, tathà prayojanàbhàvàdapyanadhiùñhànamiti j¤àyate / kataradatrànumànaü balãya iti 729cintayàmaþ / tena yatraiva prayojanaü, 730tadevàcetanaü731 cetanàdhiùñhitamiti vyàptirà÷rayaõãyà732, tathàdar÷anàt / api ca vyàptigrahaõapårvakamanumànam, anvayavyatirekàbhyà¤ca vyàptiravagamyate / yathà ca cetano 'dhiùñhàteti pratãyate, tathà vigrahàdimànapi / tenànumànaü pravartamànaü tathàvidhamevànumàpayet / na ca tasya dharmàdharmau, paramàõån và pratyadhiùñhàtçtopapadyata ityanadhiùñhànameva / tena vigrahàdimadadhiùñhànayogyamevàcetanaü cetanàdhiùñhitamiti vyàptirà÷rayaõãyà / nanvevaü sati prasiddhasyàpi 733dhåmàdyanumànasyocchedaþ pràpnoti / tathàbhåtena hi mahànasàdivartinà vyàptiravagatà, na tathàvidhasyànumànam / yathàvidhasyànumànam, na tathàvidhasya vyàptidhãsamaye 'navadhàraõamiti / tadayuktam--de÷akàlàdyupàdhiparityàgena hi sàmànyena sambandhagrahaõam / tenehàpi bhavatyeva yadvàsyàdiùu dçùñam, tat dharmàdharmayorapãti / yàdç÷antu råpaü vyàpakamupalabhyate, tadevànumàtuü ÷akyate, nànyat / iha ca vigrahavattvàdyapi vyàptyanuprave÷ãti, tadanumàtavyam / na ca tadanumàtuü ÷akyata iti cet / varaü cetanànumànatyàgaþ734tadananubaddhasya 735tasyànumànàt / tene÷varasya 736sarvaj¤atànumàne hetvabhàvena j¤ànàbhàvani÷cayàt / tenànàdireva vçddhavyavahàraparamparà ÷abdàrthàvagame hetuþ / na ca sçùñyàdàvã÷varakçtassaïketaþ, saïketasyaiva kartuma÷akteþ / na khalvadyatanà janàþ 737saïketavàkyasyàr'thamanavabudhyamànàssaïketaü pratipadyante / tasmàdanàdireva738 vçddhavyavahàraparamparàbhyupagamanãyà / evaü puruùasya dharmapratãtiü prati ÷abdamantareõopàyàbhàvànna pauruùayatve vedasyà739pårvakàryàtmake vedàrthe pràmàõyopapattiriti, 740vedasyàpauruùeyatvà÷rayaõam / vedànàmapauruùeyatvaniråpaõam / kathamapauruùeyatvaü vedànàm / ucyate--- 741karturasmaraõàt / na cànumànamapi karturupapadyate / pramàõàntareõàpratãter'the742 puraõàõàü vàkyasya racanàyàma÷akteþ / kàñhakàdisamàkhyàpi kartçsadbhàvaü ja 743sàdhayitumalam / 744pravacanenàpi tadupapatteþ / mantràrthavàdàstu na svàtantryeõàr'thamavagamayitumã÷ate, kintu vidhyudde÷ànusàreõa tadanuguõamarthamiti, na siddhàrthapratipàdane teùàü pràmàõyamiti, siddhamapauruùeyatvaü ÷abdàrthasambandhasyeti / dustarkatimiraü bhettuü ÷iùyàõàü dçùñirodhakam / idaü ÷àlikanàthena vihitaü 745milà¤janam // iti mahàmahopàdhyàya÷rã÷àlikanàthami÷rapraõãtàyàü prakaraõapa¤cikàyàü vimalà¤janaü nàma saptamaü prakaraõaü samàptam /