Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara, a metrical exposition of Jaimini's Mimamsasutra, with Madhava's prose commentary Based on the ed. by Pandit Sivadatta: Jaiminiyanyayamala, Poona 1892. (Anandasrama Sanskrit Series, 24) ADHYAYA 4 Input by members of the Sansknet project (formerly: www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. THE TEXT IS NOT PROOF-READ! STRUCTURE OF REFERENCES (added): Jaim_n,n.n = Jaimini: Mimamsasutra_Adhyaya,Pada.Sutra MJaiNy_n,n.n = Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara_Adhyaya,Pada.Sutra MJaiNyC_n,n.n = Madhava: JaiminiyanyayamalavistaraCommentary_Adhyaya.Pada.Sutra #<...># = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ atha caturthÃdhyÃyasya prathama÷ pÃda÷ / ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.1 Óe«aÓe«itvasiddhau kiæ prayojyaæ kiæ prayojakam / ityapek«odayÃdvakti caturtha tapratyuktaye // MJaiNy_4,1.1 // ------------------ anena t­tÅya- caturthayoradhyÃyayo÷ pÆrvottarabhÃva upapÃdita÷ || MJaiNyC_4,1.1 || (prathame pratij¤Ãdhikaraïe sÆtram-) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.2-3 caturthÃdhyÃyasya prathamapÃde prathamÃdhikaraïamÃracayati- cintà na kÃryà kÃryà và kratvarthapuru«Ãrthayo÷ / aphalatvÃnna kartavyà prayuktaukriyatÃmiyam // MJaiNy_4,1.2 // kvacidetadvicÃreïa kvacitphalavidhervaÓÃt / kvacitsÃk«ÃdihÃdhyÃye prayuktirbahudhocyate // MJaiNy_4,1.3 // ------------------ 'kratvartho 'yam, puru«Ãrtho 'yam' iti vivekasya prayojanaæ kimapi na paÓyÃma÷ | tasmÃt- kÃkadantavicÃravadayaæ vicÃra upek«aïÅya÷- iti cet | maivam | tena vicÃreïa prayukterj¤Ãtuæ ÓakyatvÃt | sÃk«Ãdvà paramparayà và prayuktinirïayopayuktaæ sarvamiha cintanÅyam || MJaiNyC_4,1.2-3 || (dvitÅye kratvarthapuru«Ãrthalak«aïÃdhikaraïe sÆtram-) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.4 dvitÅyÃdhikaraïe prathamavarïakamÃracayati- kratvarthÃdernÃsti vÃsti lak«ma nÃstyanirÆpaïÃt / kratave yastadartho 'sÃviti tasya nirÆpaïam // MJaiNy_4,1.4 // ------------------ 'kratÃvanu«Âheya÷ kratvartha÷' ityukte godohanÃdÃvativyÃpti÷ | 'puru«eïÃrthyamÃna÷ puru«Ãrtha÷' ityukte prayÃjÃdÅnÃmapyanu«Âheyatayà puru«eïÃrthyamÃnatvÃdativyÃpti÷ | tasmÃt- tayoradru«Âaæ lak«aïaæ durnirÆpama- iti cet | maivam | ­tusvarÆpapau«kalyÃyaiva yo vidhÅyate sa kratvartha÷ | prayÃjÃdayastÃd­ÓÃ÷ | nahi prayÃjÃdimi÷ puru«asya kaÓcitprÅtiviÓe«a utpadyate, yenaite puru«Ãrthà bhaveyu÷ | darÓapÆrïamÃsakratustu tai÷ prayÃjÃdibhi÷ phalajananasÃmarthyalak«aïaæ pau«kalyaæ prÃpnoti | tasmÃt- te kratvarthÃ÷ | puru«aprÅtaye vidhÅyamÃna÷ puru«Ãrtha÷ | darÓapÆrïamÃsÃdayo godohanÃdayaÓca tÃd­ÓÃ÷ | na hi darÓapÆrïamÃsÃbhyà kasyacitkrato÷ pau«kasyaæ bhavati | trayoreva kratutvÃt | nÃpi godohanaæ kratvartham | tadabhÃve 'pi camasena kratupau«kalyasiddhi÷ | tasmÃt- sunirÆpaïaæ tadubhayalak«aïam || MJaiNyC_4,1.4 || ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.5 dvitÅyavarïakamÃracayati- phalaæ vidheyaæ no vÃ'dyo bhÃvanÃæÓatvato 'nyavat / na bhÃvyÃæÓo vidheya÷ syÃdrÃgÃttatra pravartanÃt // MJaiNy_4,1.5 // ------------------ 'darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ svargakÃmo yajeta' iti svarga÷ phalatvena ÓrÆyate | tatra-vimataæ phalaæ vidheyam, bhÃvanÃæÓatvÃt, karaïavat, itikartavyatÃvacca - iti cet | maivam | aprav­ttapravartanaæ hi vidhÃnam | phalaæ tu puru«a÷ saundarya jÃmansvayaæ rÃgÃdeva prav­tta÷- iti vyarthastatra vidhi÷ || MJaiNyC_4,1.5 || ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.6 t­tÅyavarïakamÃracayati- godohanaæ dvayÃrtha syÃmna và bhÃnÃddvayÃrthatà / anyathÃpi krato÷ siddhi÷kevalaæ puru«Ãya tat // MJaiNy_4,1.6 // ------------------ darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate- 'camasenÃpa÷ praïayedgodohanena paÓukÃmasya' iti | tatra- godohanasya kratvarthatvaæ puru«Ãrthatvaæ ca, ityÃkÃradvayamasti paÓuphalajanamena puru«aprÅtirbhÃti, apÃæ praïayanena kratupau«kalyamapi bhÃti- iti cet | maivam | godohanamantareïa phalÃsiddhirbhavatu puru«Ãrthatvam | kratustu tadabhÃve 'pi camasena sidhyatÅti na kratvarthatà || MJaiNyC_4,1.6 || ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.7 caturthavarïakamÃracayati - dravyÃrïanaæ syÃtkratvartha pumartha và kratÃvidam / niyatatvÃtpumarthatvaæ d­«Âaæ kratvarthatÃ'rthikÅ // MJaiNy_4,1.7 // ------------------ brÃhmaïasya dravyÃrjane pratigrahayÃjanÃdhyÃpanÃnyeva niyatÃni tatra tatra ÓrutÃni, rÃjanyasya jayÃdikam, vaiÓyasya k­«yÃdikam, ÓÆdrasya sevÃdikam | tacca yadetaddravyasaæpÃdanaæ tadetatkratvartham | kuta÷ | arjanopÃyÃnÃæ niyatatvÃt | puru«aprÅtestu yena kenÃpi dravyeïa siddhatvÃdarjanopÃyaniyamastatra nirarthaka÷ | kratau tu niyamÃpÆrva paramÃpÆrvÃpayogÅti sÃrthako niyama÷- iti prÃpte | brÆma÷- dravyÃrjane rÃga÷ pravartako d­«Âa iti na vidhirapek«yate | phalaæ ca k«unniv­ttyÃdirÆpaæ d­«Âameva | ata eva smaryate- '«aïïÃæ tu karmaïÃmasya trÅïi karmÃïi jÅvikà | yÃjanÃdhyÃpane caiva viÓuddhÃcca pratigraha÷ || ita | kratvarthatve tu jÅvanÃbhÃvÃtkratureva na sidhyet | puru«ÃrthatÃyÃæ svaihikaprÅtikÃribhojanÃdivatkratorÃmu«mikaprÅtikÃritayà puru«Ãrtha«vantarbhÃvÃtkratvarthatÃpyÃrthikÅ sidhyati | upÃyaniyamastÆpÃyÃntare«u pratyavÃyavivak«ayopapadyate | tasmÃt- dravyÃrjanaæ puru«Ãrtham || MJaiNyC_4,1.7 || (t­tÅye prajÃpativratÃnÃæ puru«ÃrthatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 3-6) ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.8-9 t­tÅyÃdhikaraïamÃracayati- nek«etodyantamÃdityaæ kratvartha tanna vÃgrima÷ / phalasyÃkalpanÅyatvÃtkratau prÃptaæ ni«idhyate // MJaiNy_4,1.8 // vratoktyà paryudÃsatve saækalpo 'nÅk«aïe 'tra sa÷ / na kratvaÇgasamÃnatvÃtpumartha÷ pÃpahÃnaye // MJaiNy_4,1.9 // ------------------ anÃrabhya ÓrÆyate- 'nek«etodyantamÃdityaæ nÃstaæ yantaæ kadÃcana' iti | atra na¤padamabhidhÃv­ttyà prati«edhaæ brÆte, na tu paryudÃsam | prati«edhaÓca prÃptipÆrvaka÷ | prÃptiÓca vaidikasya nipedhasya vaidikÅ pratyÃsannà | tathà sati kratau yatrÃ'dityek«aïaæ vihitam, tatrÃyaæ ni«edha udayÃstamayoddeÓena pravartate | evaæ ca sati phalaæ na kalpanÅyam | paryudÃsamÃÓritya puru«ÃrthatvÃÇgÅkÃre 'dhikÃrasiddhaye phalaæ kalpanÅyaæ syÃt | tasmÃt- kratvartho ni«edha÷- iti prÃpte- brÆma÷- 'tasya vratam' ityupaktamya 'nek«etodyantamÃdityam' ityÃmnÃtatvÃdanÅk«aïarÆpaæ kiæcidanu«Âheyam | tacca paryudÃsatve satyavakalpate | Åk«aïasyÃbhÃva÷ prati«edhapak«e na¤artha÷ | paryudÃsapak«e tvÅk«aïÃditara÷ saækalpo na¤padena lak«yate | sa ca saækalpo 'trÃnu«Âheyavratatvena vidhÅyate | yadyapÅk«aïÃditare bahavo vyÃpÃrà anu«ÂhÃnayogyÃ÷ santi, tathÃpi kÃyikavÃcikavyÃpÃraviÓe«asyÃpratÅyamÃnatvÃt, mÃnasavyÃpÃrasyÃvarjanÅyatvÃcca saækalpa eva pariÓi«yate | saækalpanÅyaÓcÃrtha÷ pratyÃsattyà dhÃtvarthani«edha÷ | tathà sati'udyantam, astaæ yantaæ cÃ'dityaæ nek«i«ye' ityevaærÆpa÷ saækalpo 'trÃnu«Âheyatvena vidhÅyate | na ca tasya saækalpasya kratvaÇgatvam | tadbodhakaÓrutiliÇgÃdipramÃïÃbhÃvÃt | na ca puru«Ãrthatve 'pi pramÃïÃbhÃva÷ | 'etÃvatà hainasà mukto bhavati' ityanena vÃkyenek«itu÷ puru«asya pratyavÃyasaæbandhamupanyasya tatpratyavÃyanivÃraïaphalakasyÃnÅk«aïasaækalpasya vidhÃnena puru«ÃrthatvÃvagamÃt | kratvaÇgatvavivak«ÃyÃæ tu kratuvaikalyarÆpo vipak«abÃdha upanyasyeta | tasmÃt- anÅk«aïasaækalpÃdÅni prajÃpativratÃni puru«ÃrthÃni || MJaiNyC_4,1.8-9 || (caturthe yaj¤ÃyudhÃnÃmanuvÃdatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 7-10) ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.10-11 caturthÃdhikaraïamÃracayati- daÓa yaj¤ÃyudhÃnÅti havi«Âvena vidhirna và / Ãdyo 'prÃpte÷ puro¬ÃÓe samuccayavikalpate // MJaiNy_4,1.10 // sÃrdhamutpattiÓi«Âena vikalpÃdirna yujyate / sphyenoddhantÅti yatprÃptaæ tadatrÃnÆdya saæstava÷ // MJaiNy_4,1.11 // ------------------ darÓapÆrïamÃsayo÷- 'sphyaÓca kapÃlÃni ca-' ityÃdyupakramya 'etÃni vai daÓayaj¤ÃyudhÃni' ityÃmnÃtam | tÃni cÃtra havi«Âvena vidhÅyante | kuta÷ | mÃnÃntarairaprÃptatvenÃpÆrvÃrthatvÃt | yadi tatra puro¬ÃÓo havirbhavat, tadà tena sahaite«Ãæ samuccayo vikalpo vÃstu- iti prÃpte, | brÆma÷- 'Ãgneyo '«ÂÃkapÃla÷' ityutpattiÓi«Âena puro¬ÃÓena saha paÓcÃcchi«ÂÃnÃmÃyudhÃnÃæ vikalpa÷ samuccayo và na saæbhavati | Ãyudhatvaæ yaj¤asÃdhanatvam | tacca 'sphyenoddhanti, kapÃle«u Órapayati' ityÃdiÓÃstrasiddhamevÃtrÃnÆdya 'yaj¤ÃyudhÃni saæbharati' itye«a saæbharaïavidhi÷ stÆyate | tasmÃt- nÃsti havi«Âvam || MJaiNyC_4,1.10-11 || (pa¤came paÓvekatvÃdhikaraïe sÆtrÃïi 11-16) ## ## ## ## #<Óabdavat tÆpalabhyate tadÃgame hi tadd­Óyate tasya j¤Ãnaæ hi yathÃnye«Ãm / Jaim_4,1.15 /># ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.12-13 pa¤camÃdhikaraïamÃracayati- paÓurÃlabhya ityatra paÓvaikye yajanÃÇgatà / nÃstyasti vÃ'dya÷ svapade Órutyà paÓvaÇgatÃgate÷ // MJaiNy_4,1.12 // Ãdau svapratyayopÃtta ÃsannatarakÃrake / yoga÷ kratau paÓau ceti krame yÃgÃÇgatocità // MJaiNy_4,1.13 // ------------------ 'agnÅ«omÅyaæ paÓumÃlabheta' ityatra paÓorekatvaæ yajanÃÇgaæ na bhavati | tasya Órutyà paÓusaæbandhÃvagamÃt | 'paÓum' ityetasminneva pade paÓutadekatvayo÷ ÓravaïÃtpadÃntaranairapek«yeïa parasparasaæbandho 'vagamyate | yÃgastu 'Ãlabheta' ityanena padÃntareïopÃtta÷ | tatra vÃkyena saæbandhÃvagati÷ | vÃkyÃcca ÓrutirbalÅyasÅ | tata ekatvasya yÃgÃÇgatvÃbhÃvÃddvÃbhyÃæ bahubhirvà yÃgo 'nu«ÂhÃtuæ Óakyate- iti prÃpte, brÆma÷- 'paÓum' iti padaæ yadyapyekam, tathÃpi prak­tyà paÓurmirdi«Âa÷ | pratyayena kÃrakatvam, ekatvaæ ca, ityubhayaæ nirdi«Âam | tata ekatvasyÃ'sannatare kÃrake prathamaæ saæbandho bhavati | kÃrakatvaæ nÃma kriyÃhetutvam | tathà sati kÃrakadvÃrà kriyÃyÃmapi saæbandha÷ pratyayenaivÃvagata÷ | kriyÃviÓe«aÓca saænihitapadÃntaropÃtto yÃga iti yajanÃÇgatvamekatvasya sidhyati | taccaikatvaæ svayamamÆrtatayà yÃgakriyÃæ ni«pÃdayitumasamartha sattatra samarthe paÓudravyaæ paÓcÃdavacchinatti | tata ekatvasya yÃgÃÇgatvÃnna dvÃbhyÃæ tribhirvà yÃgasiddhi÷ | evam- 'ana¬vÃhau yunakti' 'vasantÃya kapi¤jalÃnÃlabhate' ityatra dvitvabahutvayorvivak«itatvaæ dra«Âavyam || MJaiNyC_4,1.12-13 || («a«Âhe paÓuliÇgavivak«Ãdhikaraïe sÆtram-) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.14 «a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati- na puæliÇge vivak«Ã và vivak«Ãnupayogata÷ / Ãdyo 'nu«Âhityapek«atvÃtsaækhyÃvattadvivak«yatÃm // MJaiNy_4,1.14 // ------------------ 'paÓumÃlabheta' ityatra paÓupade puæliÇgamavivak«itam | kuta÷ | ÓabdÃrthavicÃre 'nu«ÂhÃnavicÃre ca tadupayogÃdarÓanÃt | aliÇge 'pi v­k«apadÃrthe puæliÇgo v­k«aÓabda÷ prayujyate | tathà puævyaktÃvapi strÅliÇgo mak«ikÃÓabda÷ prayukta÷ | tato na liÇgasya ÓabdÃrthatvena vivak«Ãsti | anu«ÂhÃnamapi puævyaktistrÅvyaktyo÷ samÃnam | ekatvÃvacchinnapaÓutve vai«amyÃbhÃvÃt | tasmÃt- avivak«itaæ liÇgam- iti prÃpte,- brÆma÷- yathà paÓutvajÃti÷, yathà và -tadekatvam, v­ddhavyavahÃre 'nvayavyatirekÃbhyÃmananyathÃsiddhÃbhyÃæ ÓabdÃrtha÷, tathà liÇgasyÃpi kuta÷ ÓabdÃrthatà na syÃt | v­k«amak«ikÃÓabdayostu na vayamarthata÷ sÃdhutÃæ brÆma÷, kiætvabhiyuktaprayogamÃtrabalena sÃdhutvam | na cÃnu«ÂhÃne sÃmyam | apuæspaÓau viÓe«asadbhÃvÃt | 'vÃkta ÃpyÃyatÃm' ityÃdibhirmantraistattadavayavÃnÃmÃpyÃyamanakÃle 'me¬hraæ tu ÃdhyÃyatÃm' iti mantreïa tadavayavasyÃ'pyÃyanaÓravaïÃt | tasmÃt-ekatvavatpuæliÇgamapi vivak«itam || MJaiNyC_4,1.14 || (saptame- ÃÓrayiïÃmad­«ÂÃrthatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 18-20) #<ÃÓrayi«v aviÓe«eïa bhÃvo 'rtha÷ pratÅyeta / Jaim_4,1.18 /># ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.15-16 saptamÃdhikaraïamÃracayati- svi«Âak­tsaæsk­tau k«Åïa utÃpÆrvopayogyapi / prayojanaikyamekasminyuktaæ karmaïyata÷ k«aya÷ // MJaiNy_4,1.15 // mantreïa devasaæskÃra÷ prak«epÃÂhdravyasaæsk­ti÷ / tyÃgÃdapÆrvamutpannaæ pradhÃnÃpÆrvagaæ ca tat // MJaiNy_4,1.16 // ------------------ yo 'yaæ svi«Âak­dyÃga÷ so 'yamupayuktahavi÷saæskÃra÷- ityavivÃdam | tatra saæskÃrasya d­«ÂaprayojanatvenÃvaÓyaæbhÃve sati tÃvataivopak«Åïa÷ svi«Âak­dyÃgo nÃpÆrvasyopakaroti | na hyekasminkarmaïi prayojanadvayaæ yuktam- iti prÃpte, - brÆma÷- karmaïa ekatve 'pyaæÓabhedÃtprayojanabhedo na virudhyate | mantrapÃÂha÷, dravyaprak«epa÷, devatoddeÓena tyÃgaÓca, iti trayoæ'ÓÃ÷ | tatra tyÃgena paramÃpÆrvopayuktamavÃntarÃpÆrvamutpadyate | tasmÃt- svi«Âak­dubhayÃrtha÷ | evam- antyaprayÃjapaÓupuro¬ÃÓÃvapyudahÃryai || MJaiNyC_4,1.15-16 || (a«Âame prayuktivicÃrapratij¤Ãdhikaraïe sÆtram-) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.17 a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati- Óe«atvamuparigranthe cintanÅyamutetarat / Óe«o mÃnÃnna tasyÃtra prayuktyÃkhyaphaleraïÃt // MJaiNy_4,1.17 // ------------------ vak«yamÃïe«vadhikaraïe«u Óe«atvameva cintÃvi«aya÷ | yathà - atÅte«vadhikaraïe«u kratuÓe«o 'yam, puru«aÓe«o 'yam, iti cintitam, tadvat | kuta÷ | uparitanagranthena tatra tatra parïÃdÅnÃæ Óe«atvavicÃrasya bhÃsamÃnatvÃt- iti cet | maivam | Óe«atvasya yatprayuktirÆpaæ phalaæ tadeva prÃdhÃnyena vicÃryate | Óe«atvaæ tu tadupayogitveneti na tadvicÃra÷ pradhÃnabhÆta÷ || MJaiNyC_4,1.17 || (navame- Ãmik«ÃprayuktatÃdhikaraïe (vÃjinanyÃye) sÆtrÃïi 22-24) ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.18-19 navamÃdhikaraïamÃracayati- Ãmik«Ã vÃjinaæ ca syÃddadhyÃnÅte÷ prayojakam / utÃ'mik«aiva sÃmarthya dvayostulyaæ tato 'gnima÷ // MJaiNy_4,1.18 // Ãmak«Å paya evÃtra tacchabdÃnmantrato rasÃt / prayojikaikà pradhÃnyÃdanuni«pÃdi vÃjinam // MJaiNy_4,1.19 // ------------------ idamÃmnÃyate- 'tapte payasi dadhyÃnayati sà vaiÓvadevyÃmik«Ã vÃjibhyo vÃjinam' iti | tatra-payasi dadhiprak«epÃdÃmik«Ãdravyaæ yathà ni«padyate, tathà vÃjinadravyamapi' iti dadhyÃnayanasya janakatvasÃmarthyamubhayadravyavi«ayaæ tulyameva | tasmÃt- ubhayamapi prayojakam- iti prÃpte,- brÆma÷- 'na dravyÃntaramÃmik«Ã, kiæ tu paya eva' iti tacchabdÃdibhiravagamyate | 'yasminpayasi dadhiprak«epa÷, sÃ'mik«Ã' iti tacchabdena paya÷ parÃm­Óyate | Ãmik«ÃyÃgasya puronuvÃkyÃyÃmevamÃmnÃtam- 'jupantÃæ yujyaæ paya÷' iti | payorasaÓca madhura Ãmik«ÃyÃmanuvartate, na tu vÃjine | tata÷- prÃdhÃnyena payaso vanÅbhÃvÃvasthÃæ janayituæ dadhyÃnÅtam- ityÃmik«aiva prayojikà | anuni«pÃdyeva vÃjinam, na tu prayojakam || MJaiNyC_4,1.18-19 || (daÓame gavÃnayanasya padakarmÃprayuktatÃdhikaraïe sÆtram-) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.20-21 daÓamÃdhikaraïamÃracayati- somakrayaïyÃnayane padakarma prayojakam / na vÃ'dyo 'k«Ã¤janasyÃpi krayavatsaænikar«ata÷ // MJaiNy_4,1.20 // t­tÅyayà krayÃrthà gaustaddvÃrÃ'nayanasya ca / tÃdarthyattatprayuktaæ tanna prayojakatà pade // MJaiNy_4,1.21 // ------------------ jyoti«Âome somakraya ÃghnÃyate- 'ekahÃyanyà krÅïÃti' iti | sevamekahÃyanÅ gauryadà somaæ kretumÃnÅyate, tadÃdhvaryustasyÃ÷ p­«Âhato 'nugacchati | tadapyÃmnÃtam- '«aÂpadÃnyanuni«krÃmati' iti | tata÷ saptame pade hiraïyaæ nidhÃya hutvà tatpadagataæ rajo g­hïÅyÃt | etadapi ÓrÆyate- 'saptamaæ padamadhvaryura¤jalinà g­hïÃti' iti | tadetadraja÷ saæg­hya havirdhÃnayo÷ ÓakaÂayorak«e tena rajasÃæ saæyuktama¤janaæ prak«ipet | etadapi Órutam-'yaj¤aæ và etatsaæbharanti yatsomakrayaïyai padam' iti prastutya 'yarhi havirdhÃne prÃcÅ pravartayeyu÷, tarhi tenÃk«amupäjyÃt' iti | tatra yathà kraya÷ saænik­«Âa÷, tathaiva padakarmÃpyak«Ã¤janaæ saænik­«Âam | athocyeta- dadhyÃnayanamÃmik«ayà yathà saæyuktam, na tathÃk«Ã¤janaæ somakrayaïyÃnayanena saæyuktam- iti | tanna | kraye 'pi tadasaæyogasya tulyatvÃt | atha- asaæyukto 'pi krayo gavÃnayanena ni«padyate | - tarhyak«Ã¤janamapi tena ni«padyate- iti samÃnatvÃt | krayavatpadakarmÃpi somakrayaïyÃnayanasya prayojakam- iti prÃpte,- brÆma÷- 'ekahÃyanyà krÅïÃti' iti t­tÅyÃÓrutyà go÷ krayÃrthatà gamyate | godvÃrà tadÃnayanamapi krayÃrthameveti kraya evÃ'nayane prayojaka÷ | na ca padakarmÃrthatvaæ gorvà tadÃnayanasya và kvacicchrutam | tasmÃt- tadaprayojakam || MJaiNyC_4,1.20-21 || (ekÃdaÓe kapÃlÃnÃæ tu«opavÃpÃprayuktatÃdhikaraïe sÆtram / ) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.22-23 ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati- Órapaïaæ tu«avÃpaÓca kapÃlasya prayojakau / uta ÓcapaïamevÃ'dyo vÃpÃrthatvÃtt­tÅyayà // MJaiNy_4,1.22 // puro¬ÃÓakapÃletinÃmnà syÃcchrapaïÃrthatà / prayuktasya prayuktirno tasya vÃpe prasa¤janam // MJaiNy_4,1.23 // ------------------ 'kapÃle«u Órapayati' iti Órapaïaæ puro¬ÃÓasya Órutam | tathÃ- 'puro¬ÃÓakapÃlena tu«Ãnupavapati' iti kapÃle tu«adhÃraïaæ Órutam | te ca tu«Ã÷ sakapÃlÃ÷ 'rak«asÃæ bhÃgo 'si' iti mantreïa nai­tyÃæ diÓyavasthÃpanÅyÃ÷ | tatra Órapaïaæ yathà kapÃlasaæpÃdasya prayojakam, tathà tu«avÃpo 'pi prayojaka÷ | 'ekahÃyamyÃ' iti t­tÅyayaikahÃyanÅnayanasya yathà krayÃrthatvÃvagama÷ tathà 'kapÃlena' iti t­tÅyayà kapÃlasya tu«avÃpÃrthatvÃvagamÃt- iti cet | maivam | nÃtra kapÃlamÃtrasya tu«opavÃpasÃdhanatvaæ Órutam | kiæ tarhi yatkapÃlaæ puro¬ÃÓaÓrapaïÃyopÃttamÃsÃditaæ ca, tasya kapÃlasya sÃdhanatvam | etacca 'puro¬ÃÓakapÃlena' iti saviÓe«aïanÃmnà tadvidhÃnÃdavagamyate | tathà sati pratham Órapaïena kapÃlaæ prayujyane | na ca prayuktasya punastu«avÃpena prayukti÷ saæbhavati | tasmÃt- Órapaïenaiva prayuktaæ kapÃlaæ tu«opavÃpe 'pi prasaÇgÃtsidhyati | Åd­ÓamevÃÇgatvaæ t­tÅyÃÓrutyà bodhyate || MJaiNyC_4,1.22-23 || (dvÃdaÓe Óak­llohitayo÷ paÓÃvaprayokt­tÃdhikaraïe sÆtram-) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.24-25 dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati- h­dÃdi÷ Óak­dÃdiÓca paÓvÃlambhaprayojaka÷ / h­dÃdireva vÃ'dyo 'stu prak­tatvena sÃmyata÷ // MJaiNy_4,1.24 // havi«o vÃgaÓe«atvÃddh­dÃderhavirÃtmana÷ / prayojakatvaæ tasyaiva netarasyÃtathÃtvata÷ // MJaiNy_4,1.25 // ------------------ agnÅ«omÅyapaÓau Órutam-"h­dayasyÃgre 'vadyati, atha jihvÃyÃ÷, atha vak«asa÷,"iti | tathÃnyadapi Órutam- 'Óak­tsaæpravidhyati' 'lohitaæ nirasyati' iti | tatra h­dayÃdÅnÃæ Óak­dÃdÅnÃæ ca prakaraïapÃÂhasÃmyÃtpaÓusÃdhyatvasÃmyäca h­dayÃdivacchak­dÃdikamapi paÓvÃlambhasya prayojakam- iti cet | maivam | paÓuyÃgo hi havi÷sÃdhya÷ | havi«Âvaæ cÃttuæ yogyatvÃddh­dayÃdÅnÃmeva, natvayogyayo÷ Óak­llohitayo÷ | tasmÃt- h­dayÃdireva prayojaka÷ | Óak­tsaæprabedho lohitanirasanaæ cetyetadubhayaæ Óe«apratipattimÃtram || MJaiNyC_4,1.24-25 || (trayodaÓe puro¬ÃÓasya svi«Âak­daprayuktatÃdhikaraïe sutrÃïi 28-32) ## ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.26-27 trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati- prayojaka÷ svi«Âak­tkiæ puro¬ÃÓottarÃrdhayo÷ / yadvà prayuktopajÅvÅ syÃdÃdya÷ svasya siddhaye // MJaiNy_4,1.26 // uttarÃrdhetiÓabdasya prak­tÃkÃÇk«aïe sati / agnyÃdyartha puro¬ÃÓamupajÅvyai«a vartatÃm // MJaiNy_4,1.27 // ------------------ darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate- 'uttarÃrdhÃtsvi«Âak­te samavadyati' iti | so 'yaæ svi«Âak­dyÃga÷ kasyacinnÆtanasya taduttarÃrdhasya ca prayojaka÷ | tadubhayÃbhÃve svasiddhyabhÃvÃt- iti cet | maivam | uttaraÓabdor'dhaÓabdaÓca sarvanÃmatvÃdbhÃgavÃcitvÃcca prak­taæ kaæcidbhÃïinamÃrÃbhk«aka÷ | agnyÃdidevatÃrtha÷ puro¬ÃÓa÷ prak­tà bhÃgavÃæÓca | tasmÃt- tamevopajÅvya svi«Âak­dyÃga÷ pravartate | na tvanyasya prayojaka÷ || MJaiNyC_4,1.26-27 || (caturdaÓe- abhighÃraïe Óe«adhÃraïatatpÃtrayorananu«ÂhÃnÃdhikaraïe sÆtrÃïi 33-39) ## ## ## ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.28-29 caturdaÓÃdhikaraïamÃracayati- abhighÃrya prayÃjÃnÃæ Óe«eïa haviratra kim / Óe«adhÃraïatatpÃtre kÃrye no vÃbhighÃraïam // MJaiNy_4,1.28 // nÃnyathà tena te kÃrye na kÃrye pratipattita÷ / prÃjÃpatyavapÃyÃÓca na ko 'pyartho 'bhidhÃraïÃt // MJaiNy_4,1.29 // ------------------ prak­tau Órutam- 'prayÃjaÓe«eïa havÅæ«yabhidhÃrayati' iti | tadetadvik­tÃvatidi«Âam | vik­tayaÓca vÃjapeyagatÃ÷ paÓava÷ | te ca dvividhÃ÷- kratupaÓava÷ prÃjÃpatyapaÓavaÓceti | 'Ãgneyaæ paÓumÃlabhate' ityÃdinà vihitÃ÷ kratupaÓava÷ | itare tu 'saptadaÓa prÃjÃpatyÃnpaÓÆnÃlabhate' iti vihitÃ÷ | ete cobhayavidhÃ÷ paÓava÷ prÃta÷savane sahaivopakramyante | tata÷ sarve«Ãmarthe sak­deva prayÃjà anu«ÂhÅyante | tatra kratupaÓÆnÃæ prÃta÷savana evÃ'labdhavyatvÃttadÅyahavi«Ãæ prayÃjaÓe«eïÃbhidhÃraïaæ nirvighnameva sidhyati | prÃjÃpatyapaÓÆnÃæ paryagnikaraïaparyantameva tadÃnÅmanu«ÂhÃnam | Ãlambhastu mÃdhyaædine savane, tatkÃlaviÓe«asya 'brahmasÃmnyÃlabhate' iti vidhÃnÃt | te«Ãæ ca prÃjÃpatyÃdÅnÃæ havi«ÃmabhidhÃraïÃrtha prÃta÷kÃlÅna÷ prayÃjaÓe«o dhÃrayitavya÷ | na cÃtra juhvÃæ taddhÃraïaæ saæbhavati | kratupaÓvanu«ÂhÃne juhvÃyà vyÃp­tatvÃt | ata÷ pÃtrÃntaraæ saætÃdya tasminnayaæ Óe«o dhÃrayitavya÷ | anyathà prÃjÃpatyahavi«Ãæ prayÃjaÓe«eïÃbhidhÃraïÃtsiddhi÷ | tasmÃt- Óe«adhÃraïatatpÃtre saæpÃdanÅye- iti prÃpte- brÆma÷- te ubhe na kartavye | kuta÷ | abhidhÃraïasya Óe«apratipattirÆpatvena havi÷saæskÃrakatvÃbhÃvatt | na hi d­«Âe pratipÃdane satyad­«ÂÃrtha÷ saæskÃro yukta÷ | d­«Âaæ ca juhvà riktÅkaraïam | anyathà prayÃjaÓe«opetÃyÃæ juhvÃmÃjyabhÃgÃrthatayà g­hyamÃïaæ saækÅryeta | tato riktÅkaraïarÆpapapratipattyarthameva prak­tau Óe«eïÃbhidhÃraïam | astu và tatra havi÷saæskÃro 'pi tathÃpi prÃjÃpatyavapÃyÃmabhidhÃraïaæ vyartham | rÆk«atvanivÃraïÃya hyabhidhÃryate | na ca prÃjÃpatyavapÃyà rÆk«atÃsti | brahmasÃmnaivatadrÆk«atÃyà nivÃritatvÃt | ata eva- ÓrÆyate- 'Óamyà và etarhi vapà yarhyanabhidh­tà | brahma vai brahmasÃma yadbrahmasÃmnyÃlabhate | tenÃÓamyÃstenÃbhidh­tÃ÷ iti | Óamyà rÆk«aityartha÷ | tasmÃt- Óe«adhÃraïatatprÃtre na kartavye || MJaiNyC_4,1.28-29 || (pa¤cadaÓe samÃnayanasyÃ'jyadharmaprayojakatÃdhikaraïe sÆtre 40-41) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.30-32 pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati- caturthasya prayÃjasya homÃyaupabh­taæ gh­tam / juhvÃmÃnayatÅtyaupabh­taæ nai«Ãæ prayojayet // MJaiNy_4,1.30 // prayojayedutÃ'nÅti÷ prayÃjÃdyakhilÃrthatà / Órutaupabh­ta Ãjye 'to jauhavena vikalpanÃt // MJaiNy_4,1.31 // na prayojakatà maivaæ niyatÃrtha tu jauhavam / atihÃye¬a ityukte caturthe sà prayojayet // MJaiNy_4,1.32 // ------------------ darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate-'atihÃye¬o barhi÷ pratisamÃnayati juhvÃmaupabh­tam' iti | asyÃyamartha÷- 'pa¤cÃmÃæ prayÃjÃnÃæ madhye t­tÅya÷ prayÃja i Óabdena bahuvacanÃntenÃbhidhÅyate | taæ t­tÅyaæ prayojamatikramya barhirnÃmakaæ caturtha prayÃjaæ hotumupabh­tsaæj¤akÃyÃæ struci sthitaæ gh­taæ juhvÃmÃnetavyam' iti | tadetadÃnayanamupabh­tyÃjyagrahaïasya na prayojakam | tathà hi- juhÆpabh­ddhruvÃsu tis­«u struk«vÃjyagrahaïaprakÃrastadviniyogaÓcaivamÃmnÃyate- caturjuhvÃæ g­hïÃti, a«ÂÃvupabh­ti, ' 'catughruvÃyÃæ,' yajjuhvÃæ g­hïÃti, prayÃjebhyastat' ' yadupabh­ti prayÃjÃmuyÃjebhyastat' 'sarvasmai và etadyaj¤Ãya g­hyate yaddhruvÃyÃmÃjyam' iti | tatra- jauhavaæ kevalaprayÃjÃrtham | aupabh­taæ tu prayÃjÃnuyÃjÃrthÃmiti prayÃje«u jauhavamaupabh­taæ ca vikalpate | tathà sati yadà jauhavena prayÃjà ijyante tadÃnÅmaupabh­tasyÃ'nayanameva mÃsti, kuta Ãnayanasya prayojakatvam | yadà tvaupabh­tena prayÃjahoma÷, tadÃnÅmaupabh­tasyardha pa¤caprayÃjÃrtham, itaradanuyÃjÃrtham | tayo÷ prayÃjasÃdhanamartha prathamaprayÃjakÃla eva juhvÃmÃnÅtamiti na tasya caturthaprayÃjaæ prati samÃnayanaæ vidhÅyate | yattvanuyÃjÃrthamitaradardhamupabh­tyavaÓi«Âam, tanmadhye kiæciccaturthaprayÃjaæ prati samÃnetavyam | tattvanuyÃjaireva prayuktamiti na tasyÃ'nayanaæ prayojakam- iti prÃpte- brÆma÷- 'yajjauhavaæ tatprayÃjatritayÃrtham, yattvaupabh­taæ tadavaÓi«ÂaprayÃjadvayÃrthamanuyÃjÃrtha ca'- ityevaæ vÃkyadvayasya vyavasthÃyÃæ saæbhavantyÃma«Âado«agrasto vikalpo nÃ'Órayituæ Óakya÷ | yadà jauhavasvÅkÃra÷, tadÃnÅmaupabh­tavÃkyasya prÃptaæ prÃmÃïyaæ parityajyeta, aprÃptamaprÃmÃïyaæ svÅ kriyeta, punarapi kadÃcidaupabh­tasvÅkÃre tyaktaæ prÃmÃïyaæ svÅkriyeta, svÅk­tamaprÃmÃïyaæ parityajyeta, ityaupabh­tavÃkye catvÃro do«a÷ | jauhavavÃkye 'pyevaæ catvÃra÷, itya«Âau do«Ã÷ | yathoktavyavasthà ca 'atihÃye¬a' itivÃkyÃdadhyavasÅyate | tathà satyaupabh­tasyÃnuyÃjà yathà prayojakÃ÷, tathaiva caturthapa¤camaprayÃjani«pÃdakamÃnayanamapi prayojakameva || MJaiNyC_4,1.30-32 || («o¬aÓe- aupabh­tajauhavayo÷ krameïobhayÃnubhayÃrthatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 42-45) ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.33-34 «o¬aÓÃdhikaraïamÃracayati- juhÆpabh­ddhruvÃsvÃjyaæ sarvÃrtha và vyavasthiti÷ / sarvÃrthamaviÓe«ÃtsyatprayÃjÃrtha hi jauhavam // MJaiNy_4,1.33 // prayÃjÃnuyÃjahetu÷ syÃdaupabh­tabhÃjyakam / dhrauvamagnyÃrthamitye«Ã vyavasthà vacanairmatà // MJaiNy_4,1.34 // ------------------ 'caturjuhvÃæ g­hïÃti' ityÃdi«u grahaïavÃkye«u 'etadartham' iti viÓe«aniyÃmakasyÃÓravaïÃtpÃtratrayagatamÃjyaæ sarvÃrtham- iti cet | maivam | 'yajjuhvÃæ g­hïÃti prayÃjebhyastat' - ityÃdibhirvÃkyairvyavasthÃvagamÃt || MJaiNyC_4,1.33-34 || (saptadaÓe- upabh­ti dvicaturg­hÅtÃcaraïÃdhikaraïe sÆtrÃïi 46-48) ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,1.35-36 saptadaÓÃdhikaraïamÃracayati- a«ÂÃvupabh­tÅtyatra kima«Âaikagrahe vidhi÷ / caturdvayagrahe vÃ'dya÷ syÃda«ÂaÓrutimukhyata÷ // MJaiNy_4,1.35 // caturg­hÅtaæ homÃÇgaæ phalavattvÃnna bÃdhyate / caturdvitvaæ lak«yate 'ta÷ sahÃnÅtyarthaya«Âatà // MJaiNy_4,1.36 // ------------------ grahaïavÃkye 'caturjuhvÃæ g­hïÃti' ityatra yathà catu÷saækhyÃviÓi«Âamekaæ havirgrahaïaæ vihitam, tathaiva 'a«ÂÃvupabh­ti' ityatrÃpya«ÂasaækhyÃviÓi«Âamekaæ havigrahaïaæ vidhÃtavyam' na tu caturg­hÅtadvayam | tathà satya«ÂaÓrutermukhyatvÃvagamÃt | a«ÂasaækhyÃvayavabhÆtayordvayoÓcatu÷saækhyayorvidhÃne satya«ÂaÓabdasyÃvayavalak«aïà prasajyeta- iti prÃpte- brÆma÷- prasajyatÃæ nÃma lak«aïa | mukhyÃrthasvÅkÃre homavÃkyavirodhÃpatte÷ | 'caturg­hÅtaæ juhroti' ityanÃrabhya Órutaæ vÃkyaæ homamÃtroddeÓena caturg­hÅtaæ vidadhÃti | yadyapyetatsarvahomavi«ayatayà sÃmÃnyarÆpam, aupabh­taæ tu prayÃjÃnuyÃjavi«ayatayà viÓe«arÆpam, tathÃpi homasya phalavattvena prÃdhÃnyÃt, grahaïasya homÃrthatvenopasarjanatvÃt, pradhÃnÃnusÃreïa caturg­hÅtameva yuktam, na tÆpasarjanÃnusÃreïëÂag­hÅtam | tasmÃt- upabh­ti caturg­hÅtadvayaæ vidhÅyate | tatraikaæ caturg­hÅtaæ haviÓcaturthapa¤camaprayÃjÃrtham | aparaæ tvanuyÃjÃrtham | nanvevaæ tarhi caturg­hÅtasyaiva havi«ÂvÃt 'caturupabh­ti' ityeva vidhÃtavyam, na tu 'a«ÂÃvupabh­ti' iti vidhiryukta÷- iti cet | maivam | tathà satyanuyÃjÃrtha dvitÅyaæ caturg­hÅtaæ na sidhyet | atha tadapi vÃkyÃntareïa vidhÅyate, tadÃnÅmupabh­ta÷ prathamena caturg­hÅtenÃvaruddhatvÃddvitÅyasmai pÃtrÃntaramanvi«yeta | yadi 'upabh­ti' ityeva dvitÅyamapi caturg­hÅtaæ vidhÅyate, tadà caturg­hÅtadvayasya p­thagevÃnu«ÂhÃnÃdupabh­tyekaprayatnenÃ'nayanaæ na sidhyet | ata ubhayasya samÅpabhÆmyÃnayanÃrtham 'a«ÂÃvupabh­ti' ityucyate | tasmÃtsÃhityÃrthama«ÂaÓabdaprayoge 'pi ivi«Âvasiddhaye caturg­hÅte atra vidhÅyete || MJaiNyC_4,1.35-36 || iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare caturthÃdhyÃyasya prathama÷ pÃda÷ _________________________________________________________________________ atha caturthÃdhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷ / (prathame svaroÓrchedanÃdyaprayojakatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 1-6) ## ## ## #<ÓakalaÓruteÓ ca / Jaim_4,2.4 /># ## #<ÃdÃne karotiÓabda÷ / Jaim_4,2.6 /># ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.1-2 dvitÅye pÃde prathamÃdhikaraïamÃracayati- svaruæ kuruta ityatra svaruryÆpÃtp­thakchidÃm / prayojayonna vÃ'dyo 'stu viÓi«Âasya vidhÃnata÷ // MJaiNy_4,2.1 // Ãdyasya yÆpakhaï¬asya svarutvÃkhyaviÓe«aïe / vihite lÃghavaæ tasmÃdanuni«panna eva sa÷ // MJaiNy_4,2.2 // ------------------ agnÅ«omÅyapaÓau ÓrÆyate- 'yÆpasya svaruæ karoti' iti | tatra yÆpo yathà chedanasya prayojaka÷, tathà svarurapi cchedanaæ prayojayati | kuta÷- 'karoti' ityanena viÓi«ÂavidhipratÅte÷ | karotidhÃtorhi bhÃvanà mukhyor'tha÷ | tatra yÆpaÓabdopalak«ita÷ svÃdirav­k«a÷ karaïam | chedanÃdiritikartavyatÃ, 'chimnena v­k«eïa svarurutpÃdanÅya÷' iti viÓi«Âavidhi÷ | utpannasya svarorviniyoga evamÃmnÃta÷- 'svaruïà paÓumanakti' iti | tasmÃt- svaruÓchedanasya prayojaka÷- iti prÃpte- brÆma÷- 'chidyamÃnasya yÆpasya ya÷ prathamaæ pattita÷ Óakala÷ sa svaru÷' iti svarutvanÃmamÃtravidhau lÃghavÃdyÆpavatsvarurnacchedanasya prayojaka÷ | kiætu yÆpaprayukte chedane svayamanuni«padyate || MJaiNyC_4,2.1-2 || (dvitÅye ÓÃkhÃyà ÃhÃryatÃdhikaraïe sÆtram -) #<ÓÃkhÃyÃæ tatpradhÃnatvÃt / Jaim_4,2.7 /># ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.3 dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati- prÃcÅmÃharatÅtyatra dikÓÃkhà vÃstu dikÓrutai÷ / ÃhÃryatvaæ diÓo nÃsti ÓÃkhà tenopalak«yate // MJaiNy_4,2.3 // ------------------ darÓapÆrïamÃsayo÷ 'yatpalÃÓaÓÃkhayà vatsÃnavÃkaroti' iti palÃÓaÓÃkhÃæ prak­tya ÓrÆyate- 'yatprÃcÅmÃharet, devalokamabhijayet' iti | tatra prÃcÅÓabdasya digvÃcitvÃddigÃharaïaæ vidhÅyata iti cet | maivam | aÓakyatvÃt | ato v­k«asya prÃcÅ ÓÃkhÃtropalak«yate | tathà sati prak­tÃnugraho bhavati || MJaiNyC_4,2.3 || (t­tÅye chedanasya ÓÃkhÃprayuktatÃdhikaraïe sÆtre 8-9) #<ÓÃkhÃyÃæ tatpradhÃnatvÃd upave«eïa vibhÃga÷ syÃd vai«amyaæ tat / Jaim_4,2.8 /># #<ÓrutyapÃyÃc ca / Jaim_4,2.9 /># ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.4-6 t­tÅyÃdhikaraïamÃracayati- ÓÃkhÃæ chittvopave«aæ ca mÆle kurvÅta ÓÃkhayà / nudedvatsÃmkapÃlÃni sthÃpayedupave«ata÷ // MJaiNy_4,2.4 // dvayaæ prayojakaæ chittervatsÃpÃk­tireva và / Ãdyo 'gramÆlayoratra vibhajya viniyogata÷ // MJaiNy_4,2.5 // upave«aæ karotÅti sÃkÃÇk«o 'nyÃrthamÆlata÷ / pÆryate 'to 'nuni«pÃdÅ sa tasmÃdyujyate 'ntima÷ // MJaiNy_4,2.6 // ------------------ darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate- 'mÆlata÷ ÓÃkhÃæ parivÃsyopave«aæ karoti' iti | yeyaæ palÃÓaÓÃkhÃæ chittvà vak«ÃdÃh­tÃ, tÃæ punaÓchittvà mÆlabhÃga÷ prÃdeÓaparimita upave«a÷ kÃrya÷ | tayoragramÆlayo÷ ÓÃkhÃbhÃgayo÷ p­thagviniyoga ÃmnÃta÷- 'ÓÃkhayà vatsÃnapÃkaroti | upave«eïa kapÃlÃnyupadadhÃti' iti | tadidaæ kÃryadvayaæ v­k«acchedena samÃh­tayà ÓÃkhayà ni«padyate | tasmÃt- ubhayamapi cchedanÃharaïÃde÷ prayojakam- iti cet | maivam | 'upave«aæ karoti' ityukte 'kena dravyeïa ityÃkÃÇk«ÃyÃæ 'mÆlata÷' iti vaktavyam | punarapi 'kasya mÆlam' ityÃkÃÇk«ÃyÃæ 'vatsÃpÃkaraïÃrtha chinnÃyÃ÷ palÃÓaÓÃkhÃyà mÆlam' ityÃkÃÇk«Ã pÆraïÅyà | tasmÃcchedane vatsÃpÃkaraïameva prayojakam | upave«astvanuni«pÃdÅ | nanu-Ãdyacchedane tathÃstu, dvitÅyacchedanasyopave«a÷ prayojaka÷ | parivÃsanasaæpannena mÆlenopave«akartavyatÃvidhÃnÃt | anyathà 'parivÃsyopave«aæ karoti' iti samÃnakart­tvapÆrvakÃlatvavÃcino sthappratyayasyÃnupapatte÷, iti cet | maivam | parivÃsanasyopave«asaæbandho vÃkyena pratÅyate | ÓÃkhÃsaæbandhastu 'ÓÃkhÃm' iti dvitÅyÃÓrutyà | pÆrvacchinnÃyà api ÓÃkhÃyÃ÷ punarmÆlÃpÃdÃnakacaÓchedo 'pek«ita÷ | anyathà samÆlÃæ ÓÃkhÃæ hastenodyamya vatsÃpÃkaraïaæ du÷Óakaæ syÃt | ata eva 'mÆlata÷' ityapÃdÃne pa¤camau Órutà | tathà sati prathamacchedanÃpÃdÃnabhÆto v­k«o 'saæsk­tatvÃdyathà laukika÷, tathà dvitÅyacchedanÃpÃdÃnabhÆtaæ mÆlamapi laukikakëÂham | avaÓyamaÇgÃre«u kapÃlopadhÃne kasyacitkëÂhasyopÃdÃnamarthÃtprÃptaæ tadevÃtra 'upave«aæ karoti' ityanÆdyate | ÓÃkhÃæ parivÃsya parityakte mÆle saænihite sati kapÃlopadhÃnÃrtha këÂhÃntarÃnve«aïaprayÃso na kartavya÷- iti vÃkyÃrtha÷ | evaæ ca sati dohanarahitÃyÃæ paurïamÃsyÃæ vatsÃpÃkaraïÃrthÃyÃ÷ ÓÃkhÃyà abhÃvÃdupave«Ãya ÓÃkhÃchedo na kartavya÷ || MJaiNyC_4,2.4-6 || (caturthe ÓÃkhÃpraharaïasya pratipattikarmatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 10-13) ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.7-9 caturthÃdhikaraïamÃracayati- prastaraæ ÓÃkhayà sÃrdha praharetprah­tistviyam / ÓÃkhÃyà arthakarmatvaæ pratipattirutocità // MJaiNy_4,2.7 // vihita÷ prastare yÃga÷ ÓÃkhÃyÃ÷ sÃhacaryata÷ / tathÃtvÃdarthakarmatve h­ti÷ ÓÃkhÃæ prayojayet // MJaiNy_4,2.8 // haratiryÃgavÃcÅ no pratipattistato bhavet / paurïamÃsyÃæ tato naiva h­ti÷ ÓÃkhÃæ prayojayet // MJaiNy_4,2.9 // ------------------ darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate- 'saha ÓÃkhayà prastaraæ praharati' iti | tatra ÓÃkhÃpraharaïamarthakarma | kuta÷ | prah­tiÓabdena yÃgasyÃbhidhÃnÃt | etacca 'sÆktavÃkena prastaraæ praharati' ityetadvÃkyamudÃh­tya vicÃritam | prastarapraharaïasya yÃgatve tatsÃhacaryÃcchÃkhÃpraharaïamapi yÃga evetyarthakarma syÃt | arthÃya kratusÃphalyaprayojanÃya kriyamÃïamarthakarma | tata÷ praharaïena paurïamÃsyÃmapi palÃÓaÓÃkhà prayujyate- iti prÃpte, brÆma÷- 'sÆktavÃkena prastaraæ praharati' ityatra haratidhÃtoryÃgavÃcitvaæ noktam | kiætu mÃntravarïikadevatÃmupalabhya dravyadevatÃbhyÃæ yÃga÷ kalpita÷ | ÓÃkhÃpraharaïe tu nÃsti devatà | tato yÃgasya kalpayitumaÓakyatayà haratidhÃturatra svavÃcyÃrthaparityÃgamevÃ'ca«Âe | tathà sati vatsÃpÃkaraïa upayuktÃyÃ÷ palÃÓaÓÃkhÃyà upayogÃntarÃbhÃvÃdyÃgadeÓe 'vakÃÓalÃbhÃya yatra kvÃpyavasyaæ parityÃge prÃpte ÓÃstreïÃ'havanÅya eva tyÃgo niyamyate | anena ca ÓÃstrÅyatyÃgena ÓÃkhÃyÃ÷ pratipattirbhavati | pratipattirnÃma saæskÃrarÆpo d­«Âor'tha÷ | yathà rÃj¤Ã carvitasya trÃmbÆlasya sauvarïe patadgrahe prak«epa÷, tadvat | tata÷ praharaïaæ pratipattikarma | tene ca tadabhÃve 'pi kratuvaikalyÃbhÃvÃt, paurïamÃsyÃæ svasiddhihetubhÆtÃæ ÓÃkhÃæ na prayojayati || MJaiNyC_4,2.7-9 || (pa¤came ninayanasya pratipattikarmatÃdhikaraïe sÆtre 14-15) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.10-11 pa¤camÃdhikaraïamÃracayati- praïÅtÃbhistu saæyauti vedyÃæ ninayatÅti kim / apÃæ dve prÃpake kiævà havi÷saæyavanaæ tathà // MJaiNy_4,2.10 // apa÷ praïayatÅtyukte÷ samatvÃdubhayÃrthatà / Órutyà saæyavanÃrthÃstà ninÅte÷ pratiprattità // MJaiNy_4,2.11 // ------------------ darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate- 'apa÷ praïayati' iti | camasena pÃtreïa praïÅtÃnÃæ tÃsÃmapÃæ | prayojanamevaæ ÓrÆyate- 'praïÅtÃbhirhavÅæ«i saæyauti' iti, 'antarvedi praïÅtà bhinayati' iti ca | havÅæ«i puro¬ÃÓÃrthÃni pi«ÂhÃni | tatra havi÷saæyavanaæ vedyÃæ ninayanaæ cetyatadubhayamapÃæ praïayanasya prayojakam | kuta÷ | 'apa÷ vrajayati' ityasya pramayanotpattivÃkyasyobhayatra samÃnatvÃt | na hyasminvÃkye saæyavanasya kaÓcidviÓe«asaæbandha÷ pratÅyate- iti cet | maivam | viniyogavÃkye 'praïÅtÃbhi÷' iti t­tÅyÃÓrutyà saæyavanasÃdhanatvÃvagamÃt, saæyavanameva prayojakam | ninayanavÃkye tu 'praïÅtÃ÷' ityanayà dvitÅyayà saæskÃryatvÃvagamÃnninayanaæ pratipattirÆpa÷ saæskÃra iti na praïayanasya prayojakam || MJaiNyC_4,2.10-11 || («a«Âhe daï¬adÃnasyÃrthakarmatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 16-18) ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.12-13 «a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati- maitrÃvaruïake daï¬adÃnasya pratipattità / utÃrthakarmatÃ'dyo 'stu dhÃraïe k­tak­tyata÷ // MJaiNy_4,2.12 // yuktopayuktasaæskÃrÃdupayoktavyasaæskriyà / sthitvà prai«Ãnuvacane daï¬o 'pek«yor'thakarma tat // MJaiNy_4,2.13 // ------------------ jyoti«Âome ÓrÆyate- 'krÅte some maitrÃvaruïÃya daï¬aæ prayacchati' iti | tadetaddaï¬adÃnaæ pratipattikarma | kuta÷ | daï¬asya yajamÃnadhÃraïena k­tak­tyatvÃt | yajamÃno hyadhvaryuïà dÅk«Ãsiddhayartha dattaæ daï¬amÃsomakrayÃddhÃrayati | ata evÃ'mnÃtam- 'daï¬ena dÅk«ayati' iti, 'yaddÅk«itÃya daï¬aæ prayacchati' iti ca | tasmÃdupayuktasya daï¬asya dÃnaæ pratipatti÷- iti cet | maivam | daï¬e bhavi«yadupayogasyÃpi sadbhÃvÃt | yadà maitrÃvaruïa÷ sthitvà prai«Ãnanuvadati, tadÃnÅmavalambanÃya daï¬o 'pek«ita÷ | ata evÃ'mnÃtam- 'daï¬Åprai«ÃnanvÃha' iti | tathà sati pratipattikarmarÆpÃdupayuktasaæskÃrÃdarthakarmarÆpa upayok«yamÃïasaæskÃra÷ praÓasta÷ | upayojayitumeva hi sarvatra saæskÃrasya prav­tti÷ | upayukte tu pratipattirÆpasya saæskÃrasyÃk«aramÃtraparyavasÃyitvena kÃrye paryavasÃnÃbhÃvÃdapraÓastatvam | tasmÃt- maitrÃvaruïasaæskÃrÃya daï¬adÃnamarthakarma | tathà sati nirƬhapaÓÃvasatyapi dÅk«ite daï¬asaæpÃdanasyaitaddÃnaæ prayojakam || MJaiNyC_4,2.12-13 || (saptame prÃsanasya pratipattikarmatÃdhikaraïe sÆtram) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.14 saptamÃdhikaraïamÃracayati- cÃtvÃle k­«ïaÓ­Çgasya prÃso ya÷ sor'thakarma và / pratipatti÷ sÃrthakatvÃdÃdyo 'ntyo 'ntyo 'stÆpayogata÷ // MJaiNy_4,2.14 // ------------------ jyoti«Âome ÓrÆyate- 'prattÃsu dak«iïÃsu cÃtvÃle k­«ïavi«ÃïÃæ prÃsyati' iti | yajamÃnena dasà dak«iïà ­tvigbhiryadà nÅtÃ÷, tadà yajamÃna÷ svahaste dh­taæ k­«ïam­gasya Ó­Çgaæ cÃtvÃlanÃmake garte parityajet | so 'yaæ parityÃgor'thakarma | kuta÷ | saprayojanatvÃt | pratipattitayÃpÆrvÃbhÃvena nirarthaka÷ syÃt | ato 'pÆrvalÃbhÃyÃrthakarmatvam- iti cet | maivam | 'k­«ïavi«Ãïayà kÃï¬Æyate' iti t­tÅyÃÓrutyà yajamÃnaÓira÷kaï¬ÆtÃvupayuktasya vi«Ãïasya pratipaÓyapek«atvÃt | na ca pratipattÃvatyantamapÆrvÃbhÃva÷ | 'cÃtvÃla eva prÃsanam' ityevaævidhasya niyamasya vaidhatvena prÃsanakriyÃprayuktÃpÆrvÃbhÃve 'pi niyamÃpÆrvasadbhÃvÃt | tasmÃt- prÃsanaæ pratipattikarma || MJaiNyC_4,2.14 || (a«Âame- avabh­yagamanasya pratipattikarmatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 20-22) ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.15-16 a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati- pÃtrasyÃvam­the somaliptasya nayanaæ tu kim / sÃdhanaæ pratipattirvà yanti tenetyata÷ Órute÷ // MJaiNy_4,2.15 // prÃptà sÃdhanatà maivaæ puro¬ÃÓahabi«Âvata÷ / pÃtrasya tadasaæbandhÃtprak«epa÷ pratipattaye // MJaiNy_4,2.16 // ------------------ jyoti«Âome ÓrÆyate- 'caturg­hÅtaæ và etadyaj¤asya yad­jÅ«am, yadgrÃvÃïa÷, yadaudumvarÅ, yadadhi«avaïaphalake, tasmÃdyatkiæcitsomaliptaæ dra«yam, tenÃvabh­dyaæ yanti' iti | ni«pŬitasya somasya nÅraso bhÃga ­jÅ«am | tadetad­jÅ«agrÃvÃdikaæ somÃbhi«avÃdau somena lipyate | tasya lipsasya sarvasyÃvabh­thasÃdhanatvamabhyupeyam | kuta÷ | 'tenÃvam­thaæ yanti' iti t­tÅyÃÓrutyÃvabh­thasÃdhanatvÃvagamÃt | tasmÃtsomaliptaæ dravyamavabh­dye havi«Âvena nÅyate- iti cet | maivam | 'vÃruïenakapÃlenÃvabh­thamavayanti' ityanenotpattivÃkyaÓi«Âhapuro¬ÃÓahavi«Ãvaruddhi'vabh­the somaliptapÃtrasya havi«Âvena saæbandhÃsaæbhavÃt | tathà satyavabh­thaÓabdena tadartha deÓaæ lak«ayitvà tasmindeÓe somaliptasya pÃtrasya nayanamatra vidhÅyate | tacca nayanaæ pratipattaye bhavati | pÃtrasya pÆrvamupayuktatvÃt | tasmÃt- etatpratipattikarma || MJaiNyC_4,2.15-16 || (navame kart­deÓakÃlavidhÅnÃæ niyamÃrthatÃdhikaraïe sÆtre 23-24) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.17-18 navamÃdhikaraïamÃracayati- same yajeta deÓÃderanuvÃdo 'thavà vidhi÷ / prayogÃnupapasyaiva prÃptatvÃdanuvÃdatà // MJaiNy_4,2.17 // same và vi«ame veti pÃk«ikatvaniv­ttaye / aprÃptÃæÓÃnupÃtena niyamo 'tra vidhÅyate // MJaiNy_4,2.18 // ------------------ idamÃmnÃyate- 'same darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ yajeta', 'prÃcÅnapravaïe vaiÓvadevena yajeta' 'paurïamÃsyÃæ paurïamÃsyà yajeta' 'amÃvÃsyÃyÃmamÃvÃsyayà yajeta' 'paÓubandhasya yaj¤akrato÷ «a¬­tvija÷' 'darÓapÆrïamÃsayoryaj¤akratvoÓcatvÃra ­tvija÷' 'cÃturmÃsyÃnÃæ yaj¤akratÆnÃæ pa¤cartvija÷' 'agnihotrasya yaj¤akratoreka ­tvik' 'saumyasyÃdhvarasya yaj¤akrato÷saptadarÓÅtvaja÷' 'somena yajeta' iti | kratuÓabde mÃnasa upÃsane 'pi vartate | 'sa kratuæ kurk«Åta manomaya÷ prÃïaÓarÅra÷' ityatra kratuÓabdena dhyÃnavidhÃnÃt | tadvyÃv­ttaye 'yaj¤akrato÷' iti viÓe«yate | tatra deÓakÃlakart­dravyÃïi na vidhÅyante, kiætvanuÓrÆyante | kuta÷ | prÃptatvÃt | na hi deÓÃdibhirvinà prayoga÷ saæbhavati | ator'thÃpattyà tatprÃpti÷- iti cet | maivam | arthÃpattyà pÃk«ikÅ samadeÓÃdiprÃpti÷ | vi«amadeÓÃdÅnÃmapi saæbhavÃt | tato yasminpak«e prÃptirnÃsti tasminpak«e samadeÓÃdayo vidhÅyante || MJaiNyC_4,2.17-18 || (daÓame dravyaguïavidhÃnasya niyamÃrthatÃdhikaraïe sÆtram-) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.19 daÓamÃdhikaraïamÃracayati- ÓvetÃlambho 'nuvÃdo và Óvaityasya vidhiragrima÷ / dravyadvÃreïa tatprapte÷ pÆrvavattanniyamyate // MJaiNy_4,2.19 // ------------------ idamÃmnÃyate- 'vÃyavyaæ ÓvaitamÃlabheta bhÆtikÃma÷' iti | tatra Óvaityaguïasya dravyanirapek«asya kriyÃnvayÃbhÃvÃddravyasahitasya tadanvaye dravyanirapek«asya kriyÃnvayÃbhÃvÃddravyasahitasya tadanvaye dravyavidhinaivÃ'varjanÅyatayà tatprÃpteranuvÃda÷ Óvaityasya- iti cet | maivam | pÆrvanyÃyena pÃk«ikatvaniv­ttaye niyamavidhitvÃÇgÅkÃrÃt || MJaiNyC_4,2.19 || (ekÃdaÓe- avadhÃtÃdisaæskÃravidhÃnasya niyamÃrthatÃdhikaraïe sÆtram) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.20 ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati- avaghÃte 'pi niyamo deÓÃdÃviva tena sa÷ / pradhÃnena prayukta÷ syÃtsaæbandha÷ prakriyoktita÷ // MJaiNy_4,2.20 // ------------------ yathà deÓakÃlakart­dravyÃïÃæ pak«e prÃptau niyamo vihita÷, evamavaghÃto 'pi taï¬ulani«pattyartha lokata÷ prÃpte 'pi pÃk«ikanakhavidalanÃdivyÃv­ttaye niyamyate | sati cÃvadhatasya vidhau pradhÃnenÃ'gneyÃdiyÃgenÃsau prayujyate | na cÃtra saæbandhÃbhÃvÃdaprayuktiriti vÃcyam | pradhÃnayÃgaprakaraïapaÂhitatvena saæbandhasiddhi÷ | tasmÃt- avaghÃtÃdayo vidhÅyante pradhÃnena prayujyante ca || MJaiNyC_4,2.20 || (dvÃdaÓe yÃgahomasvarÆpanirÆpaïÃdhikaraïe sÆtre 27-28) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.21-23 dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati- anirÆpyà nirÆpyà và yÃgahomadadÃtaya÷ / tyÃgÃdÃdyo yajistyÃga÷ prak«epo homa i«yate // MJaiNy_4,2.21 // ÃkÃÇk«Ã yÃgaÓabdasya tyÃgenaiva nivartate / yÃgasyopari homasya vidhe÷ k«epÃvasÃnatà // MJaiNy_4,2.22 // svÅyaæ dravyaæ parityajya parakÅyaæ yathà bhavet / tathà saæpÃdanaæ dÃnaæ tyÃge 'pye«Ãmiyaæ bhidà // MJaiNy_4,2.23 // ------------------ idamÃmnÃyate- 'somena yajeta' agnihotraæ juhoti' 'hiraïyamÃtreyÃya dadÃti' iti | tatra yÃga-homa-dÃna-ÓabdÃnÃmarthà na nirÆpayituæ Óakyante | tri«vapi dravyatyÃgasya sadbhÃvÃt | tato vidheyÃnÃmarthÃnÃæ pradhÃnabhÆtÃnÃmanirïayÃt, itaratra vidhyanuvÃdaviveka÷ pÆrvokto vyartha÷- iti cet | maivam | devatÃmuddiÓya dravyatyÃgo yÃga÷ | tyaktasya vahnau prak«epo homa÷ | svakÅyadravyasya svatvaniv­ttipÆrvakaæ parasvatvÃpÃdanaæ dÃnam | iti sunirÆpà ete padÃrthÃ÷ | 'darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ svargakÃmo yajeta' itivihitasya yÃgasyopari 'caturavattaæ juhoti' iti homasya vidhÃnÃt 'tyÃgamÃtrÃtmako yÃga÷, prak«epÃdhiko homa÷' ityavagamyate | yatra tu yajatyÃdipadaæ na Órutam, kiætu 'Ãgneyo '«ÂÃkapÃla÷' ityetÃvadave Órutam, tatrÃpyuddeÓyÃyà devatÃyÃstvajanÅyadravyasya ca ÓrutatvÃduddeÓatvÃgarÆpo yÃgo 'thasiddha÷ | tasmÃt- pradhÃnavidheyÃnÃæ yÃgÃdÅnÃæ sunirÆpitatvÃdvidhiviveko na vyartha÷ || MJaiNyC_4,2.21-23 || (trayodaÓe barhi«a ÃtithyÃdisÃdhÃraïyÃdhikaraïe sÆtre 29-30) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,2.24-25 trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati- yadÃtithyÃbarhiretadupasatsvatideÓanam / sÃdhÃraïyavidhirvÃ'dyastadÅyasyopasaæh­te÷ // MJaiNy_4,2.24 // varhi÷ ÓrutyaikatÃbhÃnÃnnÃtideÓasya lak«aïà / ÃtithyayopasadbhiÓva barhiretatprayujyate // MJaiNy_4,2.25 // ------------------ jyoti«Âome ÓrÆyate- 'yadÃtithyÃyÃæ barhi÷, tadupasadÃm, tadagnÅ«omÅyasya ca' iti | krÅtaæ somaæ ÓakaÂe 'vasthÃpyaprÃcÅnavaæÓaæ pratyÃnayane 'bhimukho yÃmi«Âiæ nirvapati seyamÃtithyà | tata Ærdhva tri«u dine«vanu«ÂhÅyamÃnà upasada÷ | aupavasathye dine 'nu«Âheyo 'gnÅ«obhÅya÷ | tatra- Ãtithye«Âau vihitaæ yadbarhi÷, tadyadi tasyà i«ÂerÃcchidyopasatsu vidhÅyeta, tadÃnÅmÃtithyÃyÃæ vidhÃnamanarthakaæ syÃt | yadi ca tatropayuktamitaratra vidhÅyeta, tadà viniyuktaviniyogarÆpo virodha÷ syÃt | tasmÃt- ÃtithyÃbarhi«o ye dharmà aÓvabÃlatvÃdaya÷, te dharmà upasatsÆpasaæhriyante- ityatideÓaparaæ vÃkyam- iti prÃpte, - brÆma÷- barhi÷ Óabdasya dharmÃtideÓatve lak«aïà prasajyeta | Órutyà tu barhi«a ÃtithyopasadagnÅ«omÅye«yekatvaæ pratibhÃti | ata÷ sÃdhÃraïyamatra vidheyam | ÃtithyÃrtha yadbarhirupÃdÅyate tanna kevalamÃtithyÃrtham, kiætÆpasadarthamagnÅ«omÅyÃrtha copÃdeyamiti vidhivÃkyasyÃrtha÷ | tasmÃt- ÃtithyopasadagnÅ«omÅyÃstrayo 'pyasya barhi«a÷ prayojakÃ÷ || MJaiNyC_4,2.24-25 || iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare caturtÃdhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷ _________________________________________________________________________ atha caturthÃdhyÃyasya t­tÅya÷ pÃda÷ / (prathame dravyasaæskÃrakarmaïÃæ kratvarthatÃdhikaraïe sÆtrÃïi - 1-3) ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.1-2 t­tÅyapÃde prathamÃdhikaraïamÃracayati- juhvÃ÷ parïamayÅtvena na pÃpaÓrutira¤janÃt / vairid­gv­¤janaæ, varma prayÃjai÷, puru«Ãya kim // MJaiNy_4,3.1 // kratave vÃgrimo mÃnÃtphalasya na hi sÃdhyatà / vibhÃti kratave tasmÃdarthavÃda÷ phalaæ bhavet // MJaiNy_4,3.2 // ------------------ idamÃmnÃyate- 'yasya parïamayÅ juhÆrbhavati na sa pÃpaæ Ólokaæ Ó­ïoti' 'yadÃÇkte cak«ureva bhrÃt­vyasya v­Çkte' 'yatprayÃjÃnuyÃjà ijyante varma và etadyaj¤asya kriyate, varma yajamÃnasya bhrÃt­vyÃbhibhÆtyai' iti | tatra- yajjuhÆprak­tibhÆtaæ parïadravyam, yaÓcäjanena cak«u«a÷ saæskÃra÷, yacca prayÃjÃnuyÃjarÆpaæ varma tacci dvayaæ puru«Ãrthatvena vidhÅyate | kuta÷ | pÃpaÓlokaÓravaïÃdirÃhityÃde÷ puru«asaæbandhiphalasya pratibhÃnÃt- iti cet | maivam | phalaæ hi sÃdhyaæ bhavati | na cÃtra sÃdhyatà pratibhÃsate | 'na Ó­ïoti v­Çkte, varma kriyate, iti vartamÃnatvanirdeÓÃt | ata÷ kratvarthà ete vidhava÷ | tatra parïamayÅtvasyÃnÃrabhyÃdhÅtasyÃpi vÃkyena kratusaæbandha÷ | saæskÃravarmaïostu prakaraïena kratvarthÃnÃæ tu kratuni«pÃdanavyatirekeïa phalÃkÃÇk«Ãyà abhÃvÃdvartamÃnanirdeÓasva vipariïÃmaæ k­tvÃpi phalaæ kalpayituæ na Óakyam | tasmÃt- phalavattvabhramahetu÷ pÃpaÓlokaÓravaïarÃhityÃdirarthavÃda÷ || MJaiNyC_4,3.1-2 || (dvitÅye naimittikÃnÃmanityÃrthatvÃdhikaraïe sÆtram-) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.3-4 dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati- m­nmaye praïayetkÃmÅ nitye 'pyetadutetarat / ÃkÃÇk«Ã saænidhiÓcÃsti tasmÃnnitye 'pi m­nmayam // MJaiNy_4,3.3 // kÃmÃrthatvÃdayogyatvaæ sÃmÃnyavihitena ca / ÃkÃÇk«Ãyà niv­ttatvÃnnityÃrthamitaradbhavet // MJaiNy_4,3.4 // ------------------ 'apa÷ praïayati' iti praïayanasya nityapyoge 'pi m­nmayapÃtrameva sÃdhanam | k­ta÷ | nitye 'pi pÃtratvÃ'phaÇk«itatvÃt | na ca lokasidhdaæ kiæcitpÃtramupÃdÅyate-iti vÃcyam | aupte karmaïyatyantamaÓrutÃcchrutasya saænihitatvÃt- iti prÃpte- brÆma÷- kÃmÃrtha m­nmayamÃmnÃtam | tacca sati kÃme yogyam | na hi pÃk«ikaæ kÃmaæ nimittÅk­tya prav­ttaæ nityasya yogyaæ bhavati | pÃtrÃkÃÇk«Ã tu sÃmÃnyato vihitena nivartate | 'apa÷ praïayati'iti hi pÃtraviÓe«amanupanyasya vihitam | va¤cÃnyathÃnuparpannaæ tatpÃtraæ kiæcitsÃmÃnyena kalpayati | tasmÃnnityaprayoge tatkÃmyaæ m­nmartha nÃnveti, kiætvitaratpÃtraæ yatkiæcidupÃdeyam | -'camasenÃpa÷ praïayet iti nitye pÃtraæ vidhÅyate-iti vidhÅyate | iti cet | tarhi k­tvÃcintÃstu || MJaiNyC_4,3.3-4 || (t­tÅye-saæyogap­thaktvanyÃye,dadhyÃdernityanaimitti- kobhayÃrthatÃdhikaraïe sÆtrÃïi5-7) ## #<Óe«a iti cet / Jaim_4,3.6 /># ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.5 t­tÅyÃdhikaraïamÃcarayati- daghnà tvindriyakÃmasya nitye 'nyaduta taddadhi / anyatsyÃtpÆrvavanmaivaæ saæyogasya p­thaktvata÷ // MJaiNy_4,3.5 // ------------------ agnihotre ÓrÆyate- 'dadhnendriyakÃmasya juhuyÃt' iti | tatra- dadhna÷ kÃnyatvÃnnitye 'gnihotre pÆrvanyÃyena taddadhi na prayoktavyam | kiætvanyadeva kiæciddravyam- iti cet | maivam | 'dadhnà juhoti' ityasminvÃkyÃntare kÃmasaæyogamupanyasya nityahomasaæyogena dadhividhÃnÃt | tasmÃt- ekasyÃpi dadhno vÃkyadvayena nityatvaæ kÃmyatvaæ cÃviruddham | evamagnÅ«omÅyapaÓau- 'khÃdire badhnÃti' 'khÃdiraæ vÅryakÃmasya yÆpaæ | kurvÅta' ityudÃharaïÅyam || MJaiNyC_4,3.5 || (caturthe payovratÃdÅnÃæ kratudharmatÃdhikaraïe sÆtre 8-9) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.6 caturthÃdhikaraïamÃracayati- payo vrataæ brÃhmaïasya puæse tatkratave 'thavà / puæyogÃdabrimo maivaæ nai«phalyÃtkratuÓe«atà // MJaiNy_4,3.6 // ------------------ jyoti«Âome dÅk«itasyÃnnabhojanÃbhÃve vratamÃmnÃyate- 'payo vrataæ brÃhmaïatva, yavÃgÆ rÃjanyasya, Ãmik«Ã vaiÓyasya' iti | tatra- brÃhmaïÃdipuru«asaæyogÃdetadvrataæ puru«Ãrtham- iti cet- maivam | indriyavÅryÃdivatphalasyÃtrÃnuktatvÃt | kratuÓe«atvaæ tu prakaraïÃdavagamyate | brÃhmaïÃdipuru«Ã dravyaviÓe«avyavasthÃyai nimittatvenopanyasyante || MJaiNyC_4,3.6 || (pa¤came viÓvajinnyÃyÃntargate viÓvajidÃdÅnÃæ saphalatvÃdhikaraïe sÆtrÃïi 10-12) ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.7 pa¤camÃdhikaraïamÃracayati- naivÃsti viÓvajidyÃge phalamastyuta nÃÓrute÷ / bhÃvyÃpek«Ãdvidhe÷ kalpyaæ phalaæ paæsa÷ prav­ttaye // MJaiNy_4,3.7 // ------------------ idamÃmnÃyate- 'viÓvajità yajeta' iti | tatra- phalasyÃÓrutatvÃnnÃsti viÓvajidyÃge phalam- iti cet | maivam | phalasya kalpanÅyatvÃt | 'viÓvajinnÃmnà yÃgena kuryÃt' ityuktà bhÃvanà bhÃvyamapek«ate | 'kiæ kuryÃt' ityÃÇkÃk«Ãyà aniv­tte÷ | ato vÃkyapÆraïÃya kiæcitphalamavaÓyamadhyÃhartavyam | adhyÃh­te ca tatkÃmina÷ puru«asyÃtra prav­ttyà yÃgÃmu«ÂhÃnaæ sidhyati | anyathà niradhikÃratvÃdanu«ÂhÃne vidhirnirarthaka÷ syÃt | tasmÃt- phalaæ kalpanÅyam || MJaiNyC_4,3.7 || («a«Âhe viÓvajinnyÃyÃntargate viÓvajidÃdÅnÃmekaphalatÃdhi- karaïe sÆtre 13-14) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.8 «a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati- sarva phalamutaikaæ syÃtsarvamastvaviÓe«ata÷ / ekena tannirÃÇk«amato 'nekaæ na kalpyate // MJaiNy_4,3.8 // ------------------ tasminviÓvajiti paÓuputravÅryendriyÃdikaæ sarva phalatvena kalpanÅyam | kuta÷ | 'etadevÃsya phalam' ityatra viÓe«ahetorabhÃvÃt- iti cet | maivam | lÃghavasyaiva viÓe«ahetutvÃt || MJaiNyC_4,3.8 || (saptame viÓvajannyÃyÃntargate viÓvajidÃdÅnÃæ svargaphalatÃdhikaraïe sÆtre 15-16) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.9 saptamÃdhikaraïamÃracayati- ekaæ yatkiæcidathavà niyataæ na niyÃmakam / tasmÃdÃdya÷ sarvapuæsÃmi«ÂatvÃtsvarga eva tat // MJaiNy_4,3.9 // ------------------ viÓvajiti kalpyamÃnaæ yadekaæ phalaæ tat 'inameva' iti niyÃmakaæ nÃsti | tasmÃdicchayà kenacitkasmiæÓcitphale kalpyamÃner'thÃtsarvaphalatve gauravameva syÃt- iti cet | maivam | svargasya paÓvÃdiphalavaddu÷khamiÓritatvÃbhÃvÃt, niratiÓayasukhatvÃcca sarvapuru«ÃïÃmi«ÂatvÃtsvarga eva viÓvajita÷ phalam || MJaiNyC_4,3.9 || (a«Âame rÃtrisatranyÃye rÃtrisatrasyÃr''thavÃdikaphalakatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 17-19) ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.10 a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati- svargÃya và prati«ÂhÃyai rÃtrisatramihÃ'dima÷ / pÆrvavatsyÃtprati«Âhà ca Órutà tenÃÓrutÃdvaram // MJaiNy_4,3.10 // ------------------ satrakÃï¬e pratyekaæ ÓrÆyate- 'pratiti«Âhanti ha và ete, ya età rÃtrÅrupayanti' iti, 'brahmavarcasvino 'nnÃdà bhavanti, ya età upayanti' iti ca | dvÃdaÓÃhÃdÆrdhvabhÃvinastrayodaÓarÃtracaturdaÓarÃtrÃdaya÷ sarve satraviÓe«Ã÷ | trayodaÓasaækhÃyÃkÃrÃtrayo yasminsatraviÓe«e so 'yaæ trayodaÓarÃtrÃ÷, iti samudÃyaprÃdhÃnyenaikavacanÃntatayà prÃyeïa nirdeÓo bhavati | kvacittu samudÃdhinÃæ rÃtriÓabdenÃ'mnÃyate | tadyathÃ- 'ta età viÓatiæ rÃtrÅrapaÓyat' iti tÃd­Óe rÃtrisatre viÓvajinnyÃyena svarga÷ phalatvena kalpanÅya÷- iti prÃpte- brÆma÷- asya rÃtrisatravidhe÷ stÃvaker'thavÃde prati«Âhà Órutà | sà cÃsminvÃkye 'tyantamaÓrutÃtsvargÃtpratvÃsannà | tasmÃt- 'prati«ÂhÃkÃmo rÃtrisatraæ kuryÃt' ityevaæ prati«Âhaiva phalatvena kalpanÅyà || MJaiNyC_4,3.10 || (navame kÃmyÃnÃæ yathoktakÃmyaphalakatvÃdhikaraïe sÆtrÃïi 20-24) ## ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.11 navamÃdhikaraïamÃracayati- ÓrutÃÓrute Órutaæ vaikaæ saurye sarvaprav­ttaye / Ãdyo maivaæ Órutenaiva phalÃkÃÇk«ÃnivartanÃt // MJaiNy_4,3.11 // ------------------ 'saurya caruæ rnivapedbrahmavarcasakÃma÷' ityatra brahmavarcasaæ phalaæ Órutam | svargo 'Órutaæ phalam | tadubhayamapyabhyupeyam | tathà sati svargasya sarvairapek«yamÃïatvÃtsarve«Ãæ tatra prav­ttirlabhyeta- iti cet | maivam | Órutena brahmavarcasaphalenaiva nirÃkÃÇk«e vidhivÃkye viÓvajinnyÃyena svargaphalakalpÃnÃyà asaæbhavÃt | tasmÃt - Órutameva phalam || MJaiNyC_4,3.11 || (daÓame-darÓapÆrïamÃsanyÃyÃntargate darÓapÆrïa - mÃsÃdÅnÃæ sarvakÃmÃrthatÃdhikaraïe sÆtre 25-26) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.12-13 daÓamÃdhikaraïamÃracayati- darÓÃdi÷ sarvakÃmebhyo 'nuvÃdo và phale vidhi÷ / aÇgopÃÇgodita÷ kÃmo vidhyabhÃvÃdanÆdyate // MJaiNy_4,3.12 // utpatticodanÃsiddhi ÃÓritya vidhibhÃvane / phalasaæyogabodhena bhavede«a phale vidhi÷ // MJaiNy_4,3.13 // ------------------ idamÃmnÅyate- 'ekasmai và anyà i«Âaya÷ kÃmÃyÃ'hriyante, sarvebhyo darÓapÆrïamÃsau' iti | 'ekasmai và anye yaj¤akratava÷ kÃmÃyÃ'hriyante, sarvebhyo jyoti«Âoma÷' iti | tatra- 'sarvebhya÷' ityanena vÃkyena darÓapÆrïamÃsayorna phale vidhi÷ | vidhÃyakasya liÇÇÃderbhÃvanÃvÃcina ÃkhyÃtasya cÃbhÃvÃt | anuvÃdastu bhavi«yati | sarvakÃmÃnÃæ prÃptatvÃt | na ca- 'darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ svargakÃmo yajeta' iti vidhÃnÃtsvarga eva prÃpto na tu kÃmÃntaram- iti vÃcyam | aÇgopÃÇgakÃmÃnÃmapi prÃptatvÃt | sÃmidhenyo darÓapÆrïamÃsayoraÇgam | tatra kÃmÃ÷ Ór­yante- 'ekaviæÓatimanubrÆyÃtprati«ÂhÃkÃmasya, caturviæÓatimanubrÆyÃdbrahmavarcasakÃmasya' iti | tathà sÃænÃyyayÃgasya dohanamaÇgam | tatsÃdhanaæ vatsÃpÃkaraïamupÃÇgam | tatra palÃÓaÓÃkhÃharaïe kÃma ÃmnÃta÷- 'ya÷ kÃmayeta- paÓumÃnsyÃt- iti, bahuparïà tasmai bahuÓÃkhÃmÃharet | paÓumantamevainaæ karoti' iti | ta ete sarve kÃmà anÆdyante- iti prÃpte, brÆma÷- mà bhÆtÃmasminvÃkye vidhibhÃvane | tathÃpyutpattivÃkyasiddhite ÃÓritya tÃdarthyavÃcinyà caturthyà phalasaæyogo bodhyate | tasmÃt- e«a phale vidhi÷ || MJaiNyC_4,3.12-13 || (ekÃdaÓe darÓapÆrïamÃsanyÃyÃntargate darÓapÆrïamÃsÃdÅnÃæ pratiphalaæ p­thaganu«ÂhÃnÃdhikaraïe, yogasiddhinyÃye ca sÆtre 27-28) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.14-15 ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati- jyoti«ÂomaÓca sarvÃrtha÷ sarve sak­danu«Âhite÷ / dadyÃtp­thakprayogÃdvà sak­ttasyÃviÓe«ata÷ // MJaiNy_4,3.14 // ekaikasyÃnapek«asya phalasyaiva hi sÃdhanam / coditaæ tena kÃmÃste paryÃyeïa bhavantyamÅ // MJaiNy_4,3.15 // ------------------ yathà darÓapÆrïamÃsau sarvakÃmÃrthau, tathà jyoti«ÂomaÓca sarvakÃmÃrtha iti pÆrvÃdhikaraïenaiva siddham | tatrobhayatra kÃmà naimittikÃ÷ | jyoti«ÂomÃdisvarÆpaæ nicittam | tacca sarve«u kÃme«vaviÓi«Âam | na hi nimittasÃdhÃraïye sati naimittikÃnÃæ paryÃyo bhavati | vahnisÃmÅpye sati dÃhaprakÃÓayo÷ paryÃyÃdarÓanÃt | tasmÃjyoti«Âome sak­danu«Âhite satyekaæ phalaæ yathà ni«padyate, tathà phalÃntarÃïÃmapi vÃrayitumaÓakyatvÃdyugapatsarvaphalasiddhi÷- iti prÃpte- brÆma÷- nahi jyoti«Âoyaæ nimittÅk­tya kÃmà vidhÅyante | kÃmÃnÃmananu«ÂheyatvÃt | kiæ tarhi- puru«asya svata eva prÃptÃnkÃmÃnuddiÓya tatsÃdhanatvenaiva jyoti«Âomo vidhÅyate | yadyapi 'sarvebhya÷ kÃmebhya÷' iti svargapaÓvÃdiphalÃnÃmekenaiva ÓabdenoddiÓyamÃnatvÃtsÃhityaæ pratibhÃti, tathÃpi na tadasyi | uddeÓyagatatvena sÃhityasyÃvivak«itatvÃt | na ca Óabdata÷ sÃhityaniyamÃbhÃve 'pyekakarmaphalatvÃdarthata÷ sÃhityam- iti vÃcyam | svargapaÓvÃdÅnÃæ parasparanirapek«ÃïÃmeva phalatvÃt | tasmÃdekaikasya phalasya sÃdhanatvena karma codyate | ata eva 'sarvebhya÷' iti nirdeÓopapatti÷ | anyathà hi sÃhityaniyamÃnmilitamidamekameva phalaæ saæpannamiti sarvaÓabdo nopapadyate | tasmÃdyadà yatphalaæ kÃmyam, tadà tatsiddhye jyoti«Âoma÷ prayoktavya÷ | ekamapi sadv­«ÂyÃdiphalaæ yadà yadà kÃmyate, tadà tadà kÃrÅrÅ«Âi÷ puna÷ puna÷ prayujyati | kimu vaktavyam- phalabhede prayogabheda÷- iti | tasmÃtpratiphalaæ p­thakprayoga÷ || MJaiNyC_4,3.14-15 || dvÃdaÓe-dgakÃmyÃnÃmaihikÃmu«mikaphalavattvÃ-dghasÆtre 27-28) adhikaraïe varïakÃntareïa te eva tatra sarve 'viÓe«Ãt // MJaiNyC_4,3.27 // yogasiddhirvÃr'thasyotpattyasaæyogitvÃt // MJaiNyC_4,3.28 // ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.16-17 dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati- citrayà paÓavo 'mu«minneva syurniyatà na và / Ãdya÷ svargeïa tutyatvÃddehasyotpÃdakatvata÷ // MJaiNy_4,3.16 // citrotpattau tu niyamo na Órato nÃpi kalpanam / puæsprav­ttyÃdinÃpete pratibandhe bhavetphalam // MJaiNy_4,3.17 // ------------------ kÃmyakarmÃïyevaæ ÓrÆyante - 'citrayà yajeta paÓukÃma÷' aindramekÃdaÓakapÃlaæ nivapetprajÃkÃma÷' iti | tatra-yathà svargaphalasyÃ'mu«mikatvaæ niyatam, evaæ paÓvÃdiphalasyÃpi | yadi svargaheturjyoti«Âomo dehÃntarasyotpÃdaka÷, tarhi citrÃdirapi tathÃstu iti cet | maivam | vai«amyÃt | asmindehe svargasya bhoktupraÓakyatvÃdaÓrutÃpyanyadehospattirarthÃpattyà kalpyate | 'citrayà tvanyadeho 'vaÓyamutpÃdyate' iti niyamo na Óruta÷, nÃpi kiæcittasya kalpakamasti | anenÃpi dehena paÓvÃdiphalasya bhoktuæ ÓakyatvÃt | asmindehe pratigrahÃdid­«ÂopÃyamantareïa paÓvÃdyalÃbhÃdvaidhacitrÃdiphalamÃmu«mikameva- iti cet | na | pratigrahÃde÷ pratibandhaniv­ttÃvupayuktatvÃt | tasmÃt- asati pratibandhe phalamaihikam, sati tvÃmu«mikam || MJaiNyC_4,3.16-17 // (trayodaÓe sautrÃmaïyÃdÅnÃæ cayanÃdyaÇgatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 29-31) ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.18-19 trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati- i«Âravà tu vÃjapeyena b­haspatisavaæ yajet / kÃlaæ và bodhayedvÃkyamutÃÇmatvasya bodhakam // MJaiNy_4,3.18 // ktvÃÓrutyà bhÃti kÃlo 'tra maivamaÇgatvabodhanam / Órutermukhyaæ prakriyà ca tathà satyanug­hyate // MJaiNy_4,3.19 // ------------------ idamÃmnÃyate- 'vÃjapeyene«Âvà b­haspatisavena yajeta' iti | 'Ãgniæ citvÃsautrÃmaïyà yajeta' iti | tatra- 'i«ÂvÃ' iti ktvÃpratyayo vÃjapeyasya pÆrvakÃlÅnatÃæ brÆte | tasmÃdvÃkyamidaæ b­haspatisavasya vÃjapeyottarakÃlÅnatÃæ bodhayati- iti prÃpte, - brÆma÷- b­haspatisavastha vÃjapeyÃÇgatvabodhanameva ktvÃÓrutermukhyor'tha÷, | 'samÃnakart­kayo÷ pÆrvakÃle' (3 | 4 | 21) iti (pÃïini) sÆtreïa kriyÃdvayasyaikakart­katÃyÃæ tadvidhÃnÃt | yadyapi sÆtre 'pÆrvakÃle' ityuktam, tathÃpi tanna niyatam | 'mukhaæ vyÃdÃya Órvapiti' ityatra kÃlaikye 'pi prayogÃt | vÃjapeyaprakaraïamapyaÇgatve 'nug­hyate | anyathà tvaprak­te b­haspatitame kÃlavidhÃnÃtprakaraïaæ bÃdhyeta | aÇgatve karmÃntaratvena prasiddhab­haspatisabandhÃbhÃvÃttacchabdo 'nupapanna÷- iti cet | na | mÃsÃgnihotranyÃyena taddharmÃtideÓÃrthatvÃt | tasmÃt- vÃkyamidamaÇgatvabodhakam | 'agniæcitvÃ' - ityatrÃpyevaæ yojanÅyam || MJaiNyC_4,3.18-19 || (caturdaÓe baim­dhÃde÷ paurïamÃsyÃdyaÇgatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 32-35) ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.20-21 caturdaÓÃdhikaraïamÃracayati- saæsthÃpya paurïamÃsÅæ tÃmanu vaim­dha Årita÷ / dvayoraÇgamutaikasya dvayo÷ syÃtprakriyÃvaÓÃt // MJaiNy_4,3.20 // utpattivÃkyata÷ pÆrïamÃsaæ saæyogabhÃsanÃt / tasyaivÃÇgaæ na darÓasya prakriyà vÃkyabÃdhità // MJaiNy_4,3.21 // ------------------ darÓapÆrïamÃsaprakaraïe ÓrÆyate- 'saæsthÃpya paurïamÃsÅæ vaim­dhamanunirvapati' iti | tatra-iyaæ baim­dho«Âi÷ prakaraïabalÃtprayÃjÃdivaddarÓapÆrïamÃsayorubhayorapyaÇgam- iti cet | na | vÃkyasya prabalatvÃt | na ca- 'saæsthÃpya' iti paurïamÃsyÃ÷ samÃptyabhidhÃnÃttadaÇgatvamayuktam- iti vÃcyam | darÓasÃdhÃraïÃÇgasamÃptyabhiprÃyeïa tadupapatte÷ | tasmÃt- utpattivÃkyÃt, ekakart­katvavÃciktvÃpratyayÃcca pÆrïamÃsasyaivÃÇgam || MJaiNyC_4,3.20-21 || (pa¤cadaÓe - anuyÃjÃdÅnÃmÃgnimÃrutordhvakÃlatÃdhikaraïe sÆtram) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.22-23 pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati- kimÃgnimÃrutÃdÆrdhvamanuyÃjaiÓrvarediti / aÇgaæ kÃlo 'thavÃÇgaæ syÃdatipÃrÃrthyamanyathà // MJaiNy_4,3.22 // purÃgnimÃrutasyÃsya j¤Ãtà somÃrthatà tathà / anuyÃjÃÓrva paÓvarthÃ÷ saæyoga÷ kÃlasiddhaye // MJaiNy_4,3.23 // ------------------ jyoti«Âome ÓrÆyate -'ÃgnimÃrutÃdÆrdhvamanuyÃjaiÓcarati' iti | ÃgnimÃrutaæ nÃma kiæcicchastram | anuyÃjÃ÷ 'devaæ barhi÷'- ityÃdibhi÷ pÃÓukahautrakÃï¬apaÂhitairekÃdaÓabhirmantrai÷ sÃdhyà homÃ÷ | tatra-'ÃgnimÃrutaÓastrasyÃnuyÃjà aÇgam' ityevamaÇgÃÇgibhÃvabodhanÃyÃyaæ saæyoga÷ | yadi-anuyÃjÃnÃmayaæ kÃlopadeÓa÷ syÃt,tadÃnÅmÃgnimÃrutopanyÃsasya svÃrtho na kaÓcit- ityatyantapÃrÃrthya syÃt | tasmÃt- b­haspatisavavat, vaim­dhavacca, anuyÃjà aÇgam- iti prÃpte- brÆma÷- itarastotraÓastravadÃgnimÃrutaÓastrasya somÃÇgatvaæ pÆrvamevÃvagatam | agnÅ«omÅyavik­tau savanÅyapaÓÃvatideÓata÷ prÃptÃnÃmekÃdaÓÃnÃmanuyÃjÃnÃmapi pradhÃïavatpaÓvaÇgatvamavagatam | tata÷ parasparamaÇgÃÇgibhÃvÃsaæbhavÃtkÃlopadeÓÃrtho 'yaæ saæyoga÷ || MJaiNyC_4,3.22-23 || («o¬aÓe - somÃdÅnÃæ darÓapÆrïamÃsottarakÃlatÃdyadhikaraïe sÆtram) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.24-25 «o¬aÓÃdhikaraïamÃracayati- kiæ darÓapÆrïamÃsÃbhyÃmi«Âavà somena yÃgaka÷ / aÇgÃÇgibhÃva÷ kÃlo và hyapÃrÃrthyÃya cÃÇgatà // MJaiNy_4,3.24 // darÓÃdilak«ite kÃle somayÃgo vidhÅyate / svatantraphalavatvena na yuktÃÇgÃÇgità tayo÷ // MJaiNy_4,3.25 // ------------------ idamÃmnÃyate- 'darÓapÆrïamÃsÃbhyÃmi«Âvà somana yajeta' iti | tatra- ubhayorÃgnimÃrutÃnuyÃjavadanyÃdhÅnatvÃbhÃvÃddarÓapÆrïamÃsokte÷ pÃrÃrdhyaparihÃrÃya somasya darÓapÆrïamÃsÃÇgatvabodhako 'yaæ saæyoga÷ - iti cet | maivam | svatantraphalavata÷ somasyÃÇgatvÃsaæbhavÃt | phalavatsaænidhÃvaphalaæ tadaÇgaæ bhavati, iti nyÃyÃt | na ca- atra b­haspatisabanyÃyena somadharmakarmaphalaæ karmÃntaraæ vidhÅyate- iti Óakyaæ vaktum | somaÓabdasya b­haspatisavaÓabdavaÓvÃmatvÃbhÃvena dharmÃtideÓakatvÃbhÃvÃt | ktvÃpratyayastvasatyapyaÇgÃÇgibhÃve kartraikyamÃtreïopapadyate | tasmÃddarÓapÆrïamÃsaÓabdasya pÃrÃrthyamabhyupetyÃpi tadi«Âyupalak«ita uttarakÃle somavidhirayam | etadevÃbhipretya rathatvarÆpamasyÃ'mnÃyate- 'e«a vai devaratho yaddarÓapÆrïamÃsau | yo darÓapÆrïamÃsÃbhyÃmi«Âvà somena yajate rathaspa«Âa evÃvasÃne vare devÃnÃmavasyami' iti | avasani niÓcite | vare mÃrge | 'yathà rathena k«uïïe mÃrge gantu÷ kaïÂakapëaïÃdibÃdhÃrÃhityena sukhaæ bhavati, tathà prathamaæ darÓapÆrïamÃsÃvi«Âavata uttarakÃle tadi«Âivik­ti«u somÃÇgabhÆtadÅk«aïÅyaprÃyaïÅyÃdi«u dharmÃnu«ÂhÃnaæ sukaraæ bhavati' ityartha÷ | tasmÃtkÃlÃrtha÷ saæyoga÷ || MJaiNyC_4,3.24-25 || (saptadaÓe jÃte«ÂinyÃyÃntargate vaiÓvÃnare«Âe÷ putragataphalakatvÃdhikaraïe sÆtre 38-39) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.26-27 saptadaÓÃdhikaraïamÃracayati- paiÓvÃnare«Âyà pÆtatvaæ pitu÷ putrasya vÃgrima÷ / kartureva phalaæ yuktaæ kart­tvaæ pitureva hi // MJaiNy_4,3.26 // jÃte yasminni«ÂimetÃæ nirvapettasya pÆtata / taccepsitaæ pitustena pità tatra pravartate // MJaiNy_4,3.27 // ------------------ kÃmyo«ÂikÃï¬e 'vaiÓvÃnaraæ dvÃdaÓakapÃlaæ niva«etputre jÃte' iti prak­tya ÓrÆyate- 'yasminjÃta etÃmi«Âiæ nirvapati pÆta eva tejakhyannÃda indriyÃvÅ paÓunÃnbhavati' iti | tatra- pitu÷ prabuddhasya kart­tvam, na tu mugdhasya putrasya | tato 'nu«ÂhÃnaphalayorvaiyadhikaraïyaparihÃrÃya pitureva pÆtatvÃdi phalam- iti cet | maivam | 'yasmi¤jÃte nirvapati sa pÆta÷' iti vÃkyena phalasya putrasaæbandhÃvagamÃt | na ca- atra ni«phalasya pituraprav­tti÷- iti vÃcyam | putrani«ÂhapÆtatvÃderÅpsitatvena svaphalabuddhyÃprav­ttisaæbhavÃt | tasmÃt- putrasya pÆtatvÃdikam || MJaiNyC_4,3.26-27 || (a«ÂÃdaÓe jÃte«ÂinyÃyÃntargate vaiÓvÃnare«ÂerjÃtakarmottarakÃlatÃ- dhikaraïe varïakÃntareïoktameva sÆtram-) aÇgÃnÃæ tÆpaghÃtasaæyogo nimittÃrthÃ÷ // MJaiNyC_4,3.31 // ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.28-29 a«ÂÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati- janmÃnantarameve«ÂirjÃtakarmaïi và k­te / nimittÃnantaraæ kÃrya naimittikamato 'grima÷ // MJaiNy_4,3.28 // jÃtakarmaïi nirv­tte stanaprÃÓanadarÓanÃt / prÃgeve«Âau kumÃrasya vipatterÆrdhvamastu sà // MJaiNy_4,3.29 // ------------------ putrajanmano vaiÓvÃnare«ÂinimittitvÃt, naimittikasya kÃlavilambÃyogÃt, janmÃnantaramevo«Âi÷- iti cet | maivam | stanaprÃÓanaæ tÃvajjÃtakarmÃnantaraæ vihitam | yadi jÃtakarmaïa÷ prÃgeva vaiÓvÃnare«Âirnirupyeta, tadà stanaprÃÓanasyÃtyantavilambÃtputro vipadyeta | tathà sati pÆtatvÃdikami«Âiphalaæ kasya syÃt | tasmÃt- na janmÃnantaram, kiætu jÃtakarmaïa Ærdhva stre«Âhi÷ || MJaiNyC_4,3.28-29 || (ekonaviæÓe-jÃte«ÂinyÃyÃntargate vaiÓvÃnare«ÂerÃÓaucÃpagamo- ttarakÃlÃtÃdhikaraïe varïakÃntareïoktameva sÆtram- ) aÇgÃnÃæ tÆpaghÃtasaæyogo nimittÃrtha÷ // MJaiNyC_4,3.39 // ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.30 ekonaviæÓÃdhikaraïamÃracayati- jÃtakarmÃnantaraæ syÃdÃÓauce 'pagate 'thavà / nimittasanidherÃdya÷ kart­Óuddhyarthamuttara÷ // MJaiNy_4,3.30 // ------------------ yadyapi jÃtakarmÃnantarameva tadanu«ÂhÃne nimittabhÆtaæ janma saænihitaæ bhavati, tathÃpyaÓudhinà pitrÃnu«ÂhoyamÃnamaÇgavikalaæ bhavet | jÃtakarmaïi tu vipattiparihÃrÃya tÃtkÃlikÅ Óuddhi÷ÓÃstreïaiva darÓità | tato mukhyasaænidheravaÓyaæ vÃdhikatvÃcchuddhilak«aïÃÇgavaikalyaæ vÃrayitumÃÓaucÃdÆrdhvami«Âiæ kuryÃt || MJaiNyC_4,3.30 || (viæÓe sautrÃmaïyÃdyaÇnÃnÃæ svakÃlakartavyatÃdhikaraïe sÆtre 40-41) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,3.31-32 viæÓÃdhikaraïamÃracayati- agniæ citvà yajetsautrÃmaïyetyaÇge«ÂirÅd­ÓÅ / aÇgikÃle svakÃle và syÃdÃdyo 'nyÃÇgavanmata÷ // MJaiNy_4,3.31 // nirv­tte cayanÃdau tu karmÃntaravidhÃnata÷ / svakÃle codakaprÃpte tadanu«ÂhÃnamÃsthitam // MJaiNy_4,3.32 // ------------------ 'agniæ citvà sautrÃmaïyà yajeta' 'vÃjapeyene«Âvà b­haspatisavena yajeta' ityatra sautrÃmaïÅb­haspatisavayÃreÇgatvaæ pÆrvamuktam | taccÃÇgamaÇgikÃle 'Çginà saha prayoktavyam | itare«ÃmaÇgÃnÃæ tathà prayujyamÃnatvÃt- iti cet | maivam | ktvÃpratyayena pÆrvakÃlavÃcinà sÃÇge cayanÃdau nirv­tte sati paÓcÃtkarmÃntaratvena sautrÃmaïyÃdervihitatvÃt | yadi-aÇginà sahaikaprayoga÷ syÃt, tadà ktvÃpratyayaprÃpita÷ pÆrvottarakÃlavibhÃgo bÃdhyeta | na hi- aÇginà saha prayoktavyÃnÃmukhÃsaæbharaïÃdÅnÃæ cayane nirv­tte paÓcÃdvidhÃnaæ Órutam - tata÷ p­thagprayoge 'vaÓyabhÃvini sati svasvacodakaprapite tadanu«ÂhÃnaæ yuktam | sautrÃmaïyà i«Âiprak­tikatvÃtparvakÃlaÓcedakaprÃpta÷ | cayanena sahaikaprayoge tu parvaïyukhÃsaæbharaïÃdividhÃnÃdanyasmindana sautrÃmaïÅ vrasajyeta | tathà b­haspatisavasya jyoti«Âomavik­titvÃt, vasantakÃlaÓcodakaprÃpta÷ | vÃjapeyena saha prayogaikye Óaradi vÃjapeyasya vihitatvÃdb­haspatisavo 'pi Óaradi prasajyeta | tasmÃt- atidi«Âe parvaïi vasante ca tadanu«ÂhÃnam | nanu sarvatrÃÇgÃpÆrvai÷ pradhÃnÃpÆrva janayitavyam, iha tu pÆrvakÃlÅnena sÃÇgapradhÃnÃnu«ÂhÃnena phalÃpÆrvasya ni«pannatvÃduttarakÃlÅnapraÇgaæ nirarthakam- iti cet | na | tasyaivÃpÆrvasyÃnenÃÇgena prÃbalyadaÓÃyÃ÷ kalpanÅyatvÃt | tasmÃt- nÃÇgina÷ kÃle 'nu«ÂhÃnam, kiætu svakÃle- iti sthitam || MJaiNyC_4,3.31-32 || iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare caturthÃdhyÃyasya t­tÅya÷ pÃda÷ _________________________________________________________________________ atha caturthÃdhyÃyasya caturtha pÃda÷ / (prathame rÃjasÆyejyÃnÃæ devanÃdyaÇgakatvÃdhikaraïe sÆtre 1-2) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,4.1-2 caturthapÃde prathamÃdhikaraïamÃracayati- rÃjasÆye 'numatyÃdi devanÃdi ca te ubhe / mukhye utaikamukhyatvaæ syÃdÃdya÷ prakriyaikyata÷ // MJaiNy_4,4.1 // yÃgÃnÃæ rÃjasÆyatvÃdaÇgitvaæ phalavattvata÷ / devanÃdyaphalaæ yattadaÇgaæ phalavato yaje÷ // MJaiNy_4,4.2 // ------------------ rÃjasÆyaprakaraïe yÃgarÆpà anumatyÃdayo bahava÷ ÓrutÃ÷- 'anumatyai puro¬ÃÓama«ÂÃkapÃlaæ nirvapati' 'nai­tamekakapÃlam' 'Ãdityaæ caru nirvapati' 'ÃgnÃvai«ïavamekÃdaÓakapÃlam' ityÃdaya÷ | yathaità i«Âaya÷, tathà paÓavo 'pi ÓrutÃ÷- 'ÃdityÃæ malhÃæ garbhiïÅmÃlabhate, ' 'mÃrutÅæ p­Órim' 'pra«ÂhauhÅmaÓvibhyÃm' ityÃdi | malhà maïilà galastanayuktetyartha÷ | tasyà aditirdevatà | p­Óriralpatanu÷ | tasyà maruto devatà | yÃvatà vayasà var«atrayarÆpeïa p­«Âhe bhÃraæ vo¬huæ Óaktirbhavati, tÃvadvayaskà pra«ÂhauhÅ | tasyà ÃÓvinau devatà | evamabhi«ecanÅyadaÓapeyÃdaya÷ somayÃgÃ÷ ÓrutÃ÷ | tathà 'valmÅkavapÃyÃæ homa÷' ityÃdayo darvihomÃ÷ | yathaita i«ÂipaÓusomadarvihomÃÓcaturvidhà yÃgarÆpÃ÷, evamayÃgarÆpà api dyÆtÃdaya÷ ÓrutÃ÷- 'pra«ÂhauhÅæ dÅvyati' 'ak«airdÅvyati' 'rÃjanyaæ jinÃti' 'Óauna÷ Óepamà khyÃpayati' ityÃdaya÷ | tatra yÃgà yathà mukhyÃ÷, tathà devanÃdÅnÃmapi mukhyatvaæ yuktam | prakaraïapÃÂhasyobhayatra samÃnatvÃt- iti prÃpte, brÆma÷- 'rÃjà svÃrÃjyakÃmo rÃjasÆyena yajeta' ityatrÃ'khyÃtavÃcyÃyÃæ bhÃvanÃyÃæ dhÃtuvÃcyo yÃga÷ karaïam | rÃjasÆyaÓabdaÓcÃprasiddhÃrthatvÃdyÃgasÃmÃnÃdhikaraïyena tannÃmadheyaæ bhavati | tathà sati 'rÃjasÆyena yÃgena svÃrÃjyaæ bhÃvayet' iti vÃkyÃrthaparyavasÃnÃdanumatyÃdÅnÃæ yÃgÃnÃmeva phalavattvÃdaÇgitvam, tatsaænidhau ÓrÆyamÃïamaphalaæ devanÃdikaæ yÃgÃÇgam || MJaiNyC_4,4.1-2 || (dvitÅye devanasya k­tsnarÃjasÆyÃÇgatÃdhikaraïe sÆtre 3-4) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,4.3 dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati- ekasyaivÃbhi«ecyasya tadaÇgaæ nikhilasya và / rÃjasÆyasyÃpakar«ÃdÃdya÷ prakriyayottara÷ // MJaiNy_4,4.3 // ------------------ yadetat-devanÃdikamaÇgam- ityuktam, tadetabhi«ecanÅyasya somayÃgasyaikasyaivÃÇgam | kuta÷ | apakar«Ãt | yadyapi- abhi«ecanÅyavidherÆrdhve tatsaænidhau devanÃdaya÷ samÃmnÃtÃ÷, tathÃpi- abhi«ecanÅyamadhve te 'pak­«yante | 'mÃhendrasya stotraæ pratyabhi«icyate' iti vÃkyena rÃj¤o yajamÃnasyÃbhi«eko mÃdhyaædinasavane stotrakÃle 'pak­«yate | tasminnapak­«Âe sati tata÷ pÆrvamÃmnÃtÃnÃæ devanÃdÅnÃmarthasiddho 'pakar«a÷ | tato mÃhendrastotrÃdivadabhi«ecanÅyaprayogÃnta÷ pÃtitvÃddevanÃdikamabhi«ecanÅya svaivÃÇgam- iti prÃpte,- brÆma÷- kiæ tadaÇgatve saænidhi÷ pramÃïam, kiævà prayogaparikalpitamavÃntara prakaraïam | ubhayathÃpi pratyak«asya mahÃprakaraïasya prabalatvÃddevanÃdikaæ rÃjasÆyasyÃÇgam | rÃjasÆyaÓabdaÓcÃnumatyÃdÅnsarvÃnyÃgÃnabhidhatte | tasmÃtsarve«ÃmetadaÇgam | anu«ÂhÃnaæ tu rÃjasÆyamadhye kvacidapek«itamiti vacanabalÃdabhi«ecanÅyagatamÃhendrastotrakÃle tadanu«ÂhÅyate || MJaiNyC_4,4.3 || (t­tÅye saumyÃdÅnÃmupasatkÃlakatvÃdhikaraïe sÆtre 5-6) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,4.4-5 t­tÅyÃdhikaraïamÃracayati- kiæ purastÃdupasadÃæ saumyena pracarediti / aÇgÃÇgibhÃva÷ kÃlo và vÃkyÃdÃdya÷ pratÅyate // MJaiNy_4,4.4 // purastÃditi kÃlo 'tra bhÃti kÃlavidhistata÷ / nÃÇgaæ kasyÃpi saumyÃdi pradhÃnamitare«Âivat // MJaiNy_4,4.5 // ------------------ rÃjasÆye saæs­cchabdavÃcyÃnyÃgneyëÂÃkapÃlÃdÅni | te«va«ÂamanavamadaÓamÃni saumya- tvëÂra-vai«ïavÃni | tadvi«ayamidaæ vÃkyamÃmnÃyate- 'purastÃdupasadÃæ saumyena pracaranti, antarà tvëÂreïa, upari«ÂÃdvai«ïavena' iti | yo 'yaæ rÃjasÆye somayÃga÷, tasminnatidi«ÂÃnÃmupasadÃmÃdimadhyÃvasÃne«u saumyÃdÅnÃæ trayÃïÃmanu«ÂhÃnamanena vÃkyena codyate | tato vÃkyÃtsaumyÃdÅnyupasadÃmaÇgÃni- iti prÃpte, brÆma÷- 'upasadÃm' iti «a«ÂhyÃ÷ kÃlavÃcinà 'purastÃt' iti ÓabdenÃnvayÃt | saumyÃdÅnÃæ kÃlaviÓe«asaæbandhaparamidaæ vÃkyam, na tvaÇgÃÇgibhÃvaparam | tato na kasyÃpyaÇgaæ saumyÃdikam, kiætu- anumatyÃdivatpradhÃnam || MJaiNyC_4,4.4-5 || (caturthe- ÃmanahomÃnÃæ sÃægrahaïyaÇgatÃdhikaraïe sÆtram-) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,4.6 caturthÃdhikaraïamÃracayati- mukhyatÃ'manahomasya sÃægrahaïyaÇgatÃthavà / mukhyatvamaviruddhatvÃtphalÃya syÃttadaÇgatà // MJaiNy_4,4.6 // ------------------ kÃmye«ÂikÃï¬e ÓrÆyate- 'vaiÓvadevÅæ sÃægrahaïÅæ nirvapedprÃmakÃya÷ ' iti | tatra- ÃmanahomÃ÷ ÓrutÃ÷- 'Ãmanasya- Ãmanasya devÃ÷- iti tistra ÃhutÅjuhoti' iti | ta eta ÃmanahomÃ÷ sÃægrahaïye«Âyà saha samapradhÃnabhÆtÃ÷ | na hi te«Ãæ mukhyatve kaÓcidvirodho 'sti | d­«Âaæ hyÃgneyÃdi«vanumatyÃdi«u ca bahÆnÃæ mukhyatvam- iti cet | maivam | 'darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ svargakÃma÷' iti vÃkyena 'svÃrÃjyakÃmo rÃjasÆyena' iti vÃkyena ca yathà bahÆnÃæ phalasaæbandhÃvagama÷, tathÃ'manahomÃnÃm | phalasaæbandhÃbhÃve sati prÃdhÃnyÃyogÃt | 'sÃægrahaïÅæ nirvapedgrÃmakÃma÷' iti vÃkyaæ tu sÃægrahaïyÃ÷ saænidhÃvÃmnÃtà aphalà ÃmanahomÃstadaÇgam || MJaiNyC_4,4.6 || (pa¤came dadhigrahasya nityatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 8-11) ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,4.7-8 pa¤camÃdhikaraïamÃracayati- nityanaimittikatve và nityataiva dadhigrahe / devÃntarÃyÃjjyai«ÂhyÃcca syÃdasyobhayarÆpatà // MJaiNy_4,4.7 // nimittatvadyotino 'tra yadiÓabdÃdayo na hi / ato 'sya na nimisatvaæ kevalà nityatocità // MJaiNy_4,4.8 // ------------------ jyoti«Âome ÓrÆyate- 'yÃæ vai kÃæcidadhvaryuyajamÃnaÓca devatÃmantarÅta÷, tasyà Ãv­Ócyete | yatprÃjÃpatyaæ dadhigrahaæ g­hïÃti, ÓamayatyevainÃm' iti so 'yaæ dadhigraho nityo naimittikaÓcetyubhayÃtmaka÷ | kuta÷ | ÃkÃradvayasÃdhakasadbhÃvÃt | devatÃntarÃyeïa taddevatÃk«obhanupanyasya graheïa ÓamanÃbhidhÃnÃt | antarÃyo nimittam, graho naimittika iti pratibhÃti | tathà jye«ÂhatvamÃmnÃtam- 'jye«Âho và e«a grahÃïÃm' iti | jye«Âhatvaæ nÃma paÓastatvam | tacca nityatve satyupapadyate | naimittikasya pÃk«ikatvÃdapraÓastatvam | tasmÃt- hetudvayabalÃdubhayÃtmaka÷- iti cet | maivam | devatÃntarÃyasya nimittatvÃbhÃvÃt | nimittatve yadiÓabda upabadhyeta, saptamÅ và ÓrÆyate | yacchabdo vÃntarÃyakartroradhvaryuyajamÃnayo÷ sÃmÃnÃdhikaraïyena prayujyeta | 'yadi rathaætarasÃmà soma÷ syÃdaindravÃyavÃgrÃngarahÃng­hïÅyÃt' 'bhinne juhoti, yo vai saævatsaramukhyamabh­tvÃgniæ cinute' ityÃdi«u saæpratipannanimitte«u taddarÓanÃt | tasmÃt- kevalanityatvameva dadhigrahasyocitam | devatÃstrobhatatsamÃdhÃnopanyÃso vidheyadadhigrahastutayer'thavÃda÷ || MJaiNyC_4,4.7-8 || («a«Âhe vaiÓvÃnarasya naimittikatvÃdhikaraïe sÆtre 12-13) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,4.9 «a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati- nityo naumittiko và syÃdyÃgo vaiÓvÃnaraÓcitau / nitya÷ pureva yacchabdÃdavirodhÃcca paÓcima÷ // MJaiNy_4,4.9 // ------------------ agnicayane ÓrÆyate-'yo vai saævatsaramukhyamabh­tvÃgniæ cinute | yathà sÃminarbho vipadyate, tÃd­geva tadÃrtimÃrchet | vaiÓvÃnaraæ dvÃdaÓakapÃlaæ purastÃnnirvapet' iti | ukhà piÂhara÷ | tÃmukhÃm 'ya¤jÃna÷ prathamaæ mana÷' ityÃdiprapÃÂhakÃmnÃtairmantrai÷ saæpÃdya, tasyÃmukhÃyÃmagniæ nidhÃya, «a¬udyÃme dvÃdaÓodyÃme và Óikye tÃmukhÃmavasthÃpya, tacchikyaæ svakaïÂhe baddhvÃ, tamukhyamagniæ saævatsaraæ bh­tvà paÓcÃdi«ÂakÃbhiragniÓcetavya÷ | abharaïe tvapÆrïagarbhapÃtavadvinÃÓa÷ syÃt | tato vaiÓvÃnare«Âiæ cayanÃtprÃgeva kuryÃt, ityartha÷ | atrÃpyantarÃyavÃkyavadabharaïavÃkyasyÃrthavÃdatvÃnnityà vaiÓvÃnare«Âi÷- iti cet | maivam | 'ya÷ pumÃnabh­tvÃgniæ cinute, sa nivapet' iti kart­samÃnÃdhik­tayacchabdabalÃdabharaïe«Âayornimittanaimittika bhÃvÃbabhÃsÃt | kiæca dadhigrahasya nitvasya pÃk«ikatvarÆpaæ naimittikatvaæ viruddham | iha tu nityatve pramÃïabhÃvÃdekameva naimittikatvamitvavirodha÷ || MJaiNyC_4,4.9 || (saptame «a«ÂhÃciternaimittikatvÃdhikaraïe sÆtrÃïi 14-18) #<«aÂciti÷ pÆrvavattvÃt / Jaim_4,4.14 /># ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,4.10 saptamÃdhikaraïamÃracayati- nityà «a«ÂhÅ citirno và pa¤cÃpek«atvato 'gnima÷ / apav­ktÃvaprati«ÂhÃnimittÅk­tito 'ntima÷ // MJaiNy_4,4.10 // ------------------ agnau ÓrÆyate- 'saævatsaro và enaæ prati«ÂhÃyai nudate, yo agniæ citvà na pratiti«Âhati, pa¤ca pÆrvÃÓcitayo bhavanti, atha «a«ÂhÅæ citiæ cinute' iti | lÃÇgalena k­«Âe vyÃmamÃtre bhÆpradeÓe nÃnÃvidhÃbhiri«ÂikÃbhi÷ pak«yÃkÃreïa sthÃnaæ ni«pÃdyate, seyaæ citi÷ | tÃd­Óya÷ pa¤ca citaya÷ pÆrvÃ÷ kriyante | tata÷ «a«ÂhÅ citi÷ | tatra '«aïïÃæ pÆraïÅ «a«ÂhÅ' iti vyutpattau pÆrvÃ÷ pa¤ca citÆrapek«atre | anyathà «aÂsaækhyÃpÆrakatvÃsaæbhavÃt | tasmÃt- ekaprayoganiyamÃditaracitivannityÃ- iti cet | maivam | 'agniæ citvÃ' iti pÆrvÃbhireva pa¤camiÓcityasyÃgnicayanasya samÃptau stratyÃæ paÓcÃt- 'yo 'tra na pratiti«Âhati, asau «a«ÂhÅæ cinute' iti kart­samÃnÃdhik­tena yacchabdenÃprati«ÂhÃæ nimittÅk­ttya vidhÃnÃt«a«ÂhÅ naimittikÅ | tata÷- pa¤cacitiko nityo 'gni÷, naimittikastvekacitika÷, iti prayogaikyam | pÆraïapratyayastvabhidhÃnÃpek«ayopapadyate | 'pÆrvÃ÷ pa¤ca citayo 'bhihitÃ÷ | athÃbhidhÃsyamÃnÃæ «a«ÂhÅæ citiæ cinute, iti vacanavyakti÷ || MJaiNyC_4,4.10 || (a«Âame piï¬apit­yaj¤asyÃnaÇgatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 19-21) ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,4.11 a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati- kratvaÇgaæ syÃnna và piï¬apit­yaj¤a÷ kratau hi sa÷ / amëÃsyoktito maivaæ tatkÃlokte÷ pumarthatà // MJaiNy_4,4.11 // ------------------ idamÃmnÃyate- 'amÃvÃsyÃyÃmaparÃhïe piï¬apit­yaccena caranti' iti | tatra-amÃvÃsyÃÓabdavÃcye karmaïi vidhÅyamÃnatvÃdayaæ piï¬apit­yaj¤a÷ kratvaÇgam- iti cet | maivam | amÃvÃsyÃÓabdasya kÃlavÃcitvÃt | karmaïi tvayaæ Óabdo lÃk«aïika÷ | na ca - vÃkyena ktatvaÇgatvÃbhÃve 'pi prakaraïena tadbhevat- iti vÃcyam | tasyÃnÃrabhyÃdhÅtatvÃt | tasmÃt- ayaæ puru«Ãrtha÷ || MJaiNyC_4,4.11 || (navame raÓanÃyà yÆpÃÇgatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 22-24) ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,4.12 navamÃdhikaraïamÃracayati- rajjurhitÅyà paÓvarthà yÆpÃrthà vÃnvayÃtpaÓau / paÓvarthà triv­trà yÆpaæ parivÅyeti yÆpagà // MJaiNy_4,4.12 // ------------------ jyoti«Âome ÓrÆyate- 'ÃÓvinaæ grahaæ g­hÅtvà triv­tà yÆpaæ parivÅyÃ'gneyaæ sabanayiæ paÓumupÃkaroti' iti | tatra- savanÅyapaÓoragnÅ«omÅyavik­titvÃccodakaprÃptaæ yÆpaparivyÃïaæ kÃlopalak«aïÃrthamanÆdya parivyÃïottarakÃle triv­draÓanopalak«itapaÓorupÃkaraïaæ vidhÅyate | tato 'tra raÓanÃyÃ÷ paÓvanvayÃtpaÓubandhanena paÓoritastato 'pakramaïanivÃraïarÆpad­«ÂÃrtha lÃbhÃcca paÓvarthà raÓanÃ- iti cet | maivam | 'triv­tÃ' iti t­tÅyayà 'yÆpam' iti dvitÅyayà ca Óe«aÓe«ibhÃvÃvanamÃt, avyavahitÃnvayalÃbhÃcca raÓanà yÆpÃrthà | kÃlastu 'ÃÓvinaæ grahaæ g­hÅtvà ' ityanenaivopalak«ita÷ | paÓvanapakramaïavadyÆpadÃr¬yamapi d­«Âameva prayojanam | na ca- parivyÃïena dor¬hya codakÃdeva siddham - iti vÃcyam | tasminsiddhisati puvarvidhÃnÃdeva dvitÅyayà raÓanayà parivyÃïÃntarÃÇgÅkÃrÃt | tasmÃt - iyaæ dvitÅyà raÓanà yÆpÃrthà || MJaiNyC_4,4.12 || ( daÓame svaro÷ paÓvaÇgatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 25-28) ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,4.13 daÓamÃdhikaraïamÃracayati- svaruryÆpe paÓau vÃÇgaæ yÆpasyetyuktito 'grima÷ / svaruïà paÓuma¤jyÃdityukte÷ paÓvaÇgatà sphuÂà // MJaiNy_4,4.13 // ------------------ agnÅ«omÅyapaÓau ÓrÆyate - 'yÆpasya svaruæ karoti' 'svaruïà paÓumanakti' iti | tatra - svaroryÆpasaæbandhabhidhÃnÃdyÆpÃÇgatvam - iti cet | maivam | 'svaruïà paÓum' iti t­tÅyayà dvitÅyayà cÃÇgÃÇgibhÃvÃvagatau saævandhasÃmÃnyavÃcinyÃ÷ «a«Âhyà yÆpÅyacchedanajanyatvÃbhiprÃyeïÃpi netuæ ÓakyatvÃt | tasmÃt- svaru÷ paÓvaÇgam || MJaiNyC_4,4.13 || (ekÃdaÓe - ÃghÃrÃdÅnÃmaÇgatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 29-38) ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,4.14 ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati- ÃghÃrÃdeÓca mukhyatvaæ na vÃ'gneyÃdivattu tat / «aïmukhyà nÃmata÷ siddhÃ÷Óe«Ã anye 'Çgasaæstute÷ // MJaiNy_4,4.14 // ------------------ darÓapÆrïa mÃsayorÃghÃrÃjyabhÃgaprayÃjÃnuyÃjÃdaya÷ kÃlasaæyogamantareïÃ'mnÃtÃ÷ | ÃgneyÃdaya÷ «a¬yÃgÃ÷ kÃlasaæyogena coditÃ÷ | tatra - ÃgneyÃdÅnÃæ yathà prÃdhÃnyamaÇgÅk­tam, tathaivÃ'ghÃrÃdÅnÃmapyaÇgÅkartavyam | yathà rÃjasÆye parasparavilak«aïÃnÃmi«ÂipaÓusomÃnÃæ bahÆnÃæ samaprÃdhÃnyam, tadvat | ekaprakaraïapÃÂhaÓcobhayatrÃpi samÃna÷ | tasmÃt - ÃghÃrÃdÅnÃmÃgneyÃdÅnÃæ ca samapradhÃnyam - iti prÃpte - brÆma÷- 'rÃjà svÃrÃjyakÃmo rÃjasÆyena yajeta' ityatra rÃjasÆyaÓabdo rÃjasaæbandhÃtpravartamÃno rÃjakart­kÃïÃmekaprakaraïa paÂhitÃnÃæ sarve«Ãæ yÃgÃnÃæ nÃmadheyaæ bhavati | darÓapÆrïamÃsaÓabdau tu kÃlavÃcinau santau kÃlasaæyogena vihitÃnÃmevÃ'gneyÃdÅnÃæ «aïïÃæ yÃgÃnÃæ nÃmadheyatÃæ pratipadyete | tata÷ 'darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ svargakÃmo yajeta' iti vÃkyena tannÃmadheyavaÓÃdÃgneyÃdaya÷ «a¬eva yÃgÃ÷ phalasaæbandhitvena pratÅyamÃnà mukhyÃ÷ | anye tvÃjyabhÃgÃghÃrÃdayastannÃmarahità ni«phalà ÃgneyÃdÅnÃæ Óe«Ã÷ | evaæ satyaÇgatvena stutirupapadyate | 'cak«u«Å và ete yaj¤asya, yadÃjyabhÃgau' ityÃjyabhÃgau yaj¤aÓarÅrasyÃÇgino 'Çgatvena stÆyete | 'yatprayÃjÃnuyÃjà ijyante varma và etaÓcaj¤Ãya kriyate' iti yaj¤aÓarÅropakÃrakavarmatvena prayÃjÃnuyÃjÃ÷ stÆyante | evamÃghÃrÃdi«ÆdÃhÃryam | etacca sati sÃd­Óye saæbhavati | tasmÃt - ÃdhÃrÃdÅnÃæ nÃsti mukhyatvam || MJaiNyC_4,4.14 || (dvÃdaÓe jyeti«Âome dÅk«aïÅyÃdÅnÃmaÇgatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 39-41) ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 4,4.15 dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati- mukhyà na và dÅk«aïÅyà mukhyà syÃtsomasÃmyata÷ / jyorti«i yasya stomÃ÷ syuriti somaikamukhyatà // MJaiNy_4,4.15 // ------------------ 'jyoti«Âomena svargakÃmo yajeta' ityasya prakaraïe- aindravÃyavagrahÃdaya÷ somayÃgÃ÷, dÅk«aïÅyÃdÅ«Âaya÷, agnÅ«oyÃdi paÓava÷, agnÅ«oyÃdipaÓava÷, ÃmnÃtÃ÷ | tatra - ÃgneyÃdipak«apÃtidarÓapÆrïamÃsanÃmavajjyoti«ÂomanÃmna÷ somapak«apÃte hetvabhÃvena rÃjasÆyanÃmavatprak­tasarvayÃgasÃdhÃraïatvÃt, somasamÃnÃnÃæ dÅk«aïÅyÃdÅnÃmapyasti mukhyatvam- iti cet | maivam | somayÃgapak«apÃte hetusadbhÃvÃt | 'jyortÅ«i stomà yasya yaj¤asya so 'yaæ jyoti«Âoma÷' iti hi tadvyutpatti÷ | ata eva brÃhmaïam - 'triv­t, pa¤cadaÓa÷, saptadaÓa÷, ekaviæÓa÷, etÃni vÃya tÃni jyotiæ«i ya etasya stomÃ÷' iti | stomÃnÃæ jyoti«Âvaæ yaj¤aprakÃÓakatvam | na ce«Âaya÷ paÓavo và triv­dÃdistomayuktÃ÷ pratibhÃsante | tasmÃt - jyoti«ÂomanÃmnà somayÃgÃnÃmeva phalasaæbandhÃvagamÃdaphalà i«ÂipaÓavo na mukhyà iti somayÃgÃnÃmeva prÃdhÃnyam || MJaiNyC_4,4.15 || iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare caturthÃdhyÃyasya caturthapÃda÷ caturtho 'dhyÃyaÓca samÃpta÷ //