Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara,
a metrical exposition of Jaimini's Mimamsasutra,
with Madhava's prose commentary
Based on the ed. by Pandit Sivadatta: Jaiminiyanyayamala, Poona 1892.
(Anandasrama Sanskrit Series, 24)


ADHYAYA 4


Input by members of the Sansknet project
(formerly: www.sansknet.org)


This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.
These and other irregularities cannot be standardized at present.


THE TEXT IS NOT PROOF-READ!



STRUCTURE OF REFERENCES (added):
Jaim_n,n.n = Jaimini: Mimamsasutra_Adhyaya,Pada.Sutra
MJaiNy_n,n.n = Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara_Adhyaya,Pada.Sutra
MJaiNyC_n,n.n = Madhava: JaiminiyanyayamalavistaraCommentary_Adhyaya.Pada.Sutra

#<...># = BOLD


___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________




atha caturthàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ /

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.1


÷eùa÷eùitvasiddhau kiü prayojyaü kiü prayojakam /
ityapekùodayàdvakti caturtha tapratyuktaye // MJaiNy_4,1.1 //

------------------

anena tçtãya- caturthayoradhyàyayoþ pårvottarabhàva upapàditaþ || MJaiNyC_4,1.1 ||


(prathame pratij¤àdhikaraõe såtram-)

#<athàtaþ kratvarthapuruùàrthayor jij¤àsà  / Jaim_4,1.1 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.2-3


caturthàdhyàyasya prathamapàde prathamàdhikaraõamàracayati-

cintà na kàryà kàryà và kratvarthapuruùàrthayoþ /
aphalatvànna kartavyà prayuktaukriyatàmiyam // MJaiNy_4,1.2 //
kvacidetadvicàreõa kvacitphalavidherva÷àt /
kvacitsàkùàdihàdhyàye prayuktirbahudhocyate // MJaiNy_4,1.3 //

------------------

'kratvartho 'yam, puruùàrtho 'yam' iti vivekasya prayojanaü kimapi na pa÷yàmaþ |
tasmàt- kàkadantavicàravadayaü vicàra upekùaõãyaþ- iti cet |
maivam |
tena vicàreõa prayukterj¤àtuü ÷akyatvàt |
sàkùàdvà paramparayà và prayuktinirõayopayuktaü sarvamiha cintanãyam || MJaiNyC_4,1.2-3 ||


(dvitãye kratvarthapuruùàrthalakùaõàdhikaraõe såtram-)

#<yasmin prãtiþ puruùasya tasya lipsàrthalakùaõàvibhaktatvàt  / Jaim_4,1.2 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.4


dvitãyàdhikaraõe prathamavarõakamàracayati-

kratvarthàdernàsti vàsti lakùma nàstyaniråpaõàt /
kratave yastadartho 'sàviti tasya niråpaõam // MJaiNy_4,1.4 //

------------------

'kratàvanuùñheyaþ kratvarthaþ' ityukte godohanàdàvativyàptiþ |
'puruùeõàrthyamànaþ puruùàrthaþ' ityukte prayàjàdãnàmapyanuùñheyatayà puruùeõàrthyamànatvàdativyàptiþ |
tasmàt- tayoradruùñaü lakùaõaü durniråpama- iti cet |
maivam |
çtusvaråpapauùkalyàyaiva yo vidhãyate sa kratvarthaþ |
prayàjàdayastàdç÷àþ |
nahi prayàjàdimiþ puruùasya ka÷citprãtivi÷eùa utpadyate, yenaite puruùàrthà bhaveyuþ |
dar÷apårõamàsakratustu taiþ prayàjàdibhiþ phalajananasàmarthyalakùaõaü pauùkalyaü pràpnoti |
tasmàt- te kratvarthàþ |
puruùaprãtaye vidhãyamànaþ puruùàrthaþ |
dar÷apårõamàsàdayo godohanàdaya÷ca tàdç÷àþ |
na hi dar÷apårõamàsàbhyà kasyacitkratoþ pauùkasyaü bhavati |
trayoreva kratutvàt |
nàpi godohanaü kratvartham |
tadabhàve 'pi camasena kratupauùkalyasiddhiþ |
tasmàt- suniråpaõaü tadubhayalakùaõam || MJaiNyC_4,1.4 ||

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.5


dvitãyavarõakamàracayati-

phalaü vidheyaü no và'dyo bhàvanàü÷atvato 'nyavat /
na bhàvyàü÷o vidheyaþ syàdràgàttatra pravartanàt // MJaiNy_4,1.5 //

------------------

'dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajeta' iti svargaþ phalatvena ÷råyate |
tatra-vimataü phalaü vidheyam, bhàvanàü÷atvàt, karaõavat, itikartavyatàvacca - iti cet |
maivam |
apravçttapravartanaü hi vidhànam |
phalaü tu puruùaþ saundarya jàmansvayaü ràgàdeva pravçttaþ- iti vyarthastatra vidhiþ || MJaiNyC_4,1.5 ||

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.6


tçtãyavarõakamàracayati-

godohanaü dvayàrtha syàmna và bhànàddvayàrthatà /
anyathàpi kratoþ siddhiþkevalaü puruùàya tat // MJaiNy_4,1.6 //

------------------

dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate- 'camasenàpaþ praõayedgodohanena pa÷ukàmasya' iti |
tatra- godohanasya kratvarthatvaü puruùàrthatvaü ca, ityàkàradvayamasti pa÷uphalajanamena puruùaprãtirbhàti, apàü praõayanena kratupauùkalyamapi bhàti- iti cet |
maivam |
godohanamantareõa phalàsiddhirbhavatu puruùàrthatvam |
kratustu tadabhàve 'pi camasena sidhyatãti na kratvarthatà || MJaiNyC_4,1.6 ||

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.7

caturthavarõakamàracayati -

dravyàrõanaü syàtkratvartha pumartha và kratàvidam /
niyatatvàtpumarthatvaü dçùñaü kratvarthatà'rthikã // MJaiNy_4,1.7 //

------------------

bràhmaõasya dravyàrjane pratigrahayàjanàdhyàpanànyeva niyatàni tatra tatra ÷rutàni, ràjanyasya jayàdikam, vai÷yasya kçùyàdikam, ÷ådrasya sevàdikam |
tacca yadetaddravyasaüpàdanaü tadetatkratvartham |
kutaþ |
arjanopàyànàü niyatatvàt |
puruùaprãtestu yena kenàpi dravyeõa siddhatvàdarjanopàyaniyamastatra nirarthakaþ |
kratau tu niyamàpårva paramàpårvàpayogãti sàrthako niyamaþ- iti pràpte |
bråmaþ- dravyàrjane ràgaþ pravartako dçùña iti na vidhirapekùyate |
phalaü ca kùunnivçttyàdiråpaü dçùñameva |
ata eva smaryate-
'ùaõõàü tu karmaõàmasya trãõi karmàõi jãvikà |
yàjanàdhyàpane caiva vi÷uddhàcca pratigrahaþ || ita |
kratvarthatve tu jãvanàbhàvàtkratureva na sidhyet |
puruùàrthatàyàü svaihikaprãtikàribhojanàdivatkratoràmuùmikaprãtikàritayà puruùàrthaùvantarbhàvàtkratvarthatàpyàrthikã sidhyati |
upàyaniyamaståpàyàntareùu pratyavàyavivakùayopapadyate |
tasmàt- dravyàrjanaü puruùàrtham || MJaiNyC_4,1.7 ||


(tçtãye prajàpativratànàü puruùàrthatàdhikaraõe såtràõi 3-6)

#<tadutsarge karmàõi puruùàrthàya ÷àstrasyànati÷aïkyatvàn na ca dravyaü cikãrùyate tenàrthenàbhisambandhàt kriyàyàü puruùa÷rutiþ  / Jaim_4,1.3 />#

#<avi÷eùàt tu ÷àstrasya yathà÷ruti phalàni syuþ  / Jaim_4,1.4 />#

#<api và kàraõàgrahaõe tadartham arthasyànabhisaübandhàt  / Jaim_4,1.5 />#

#<tathà ca lokabhåteùu  / Jaim_4,1.6 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.8-9


tçtãyàdhikaraõamàracayati-

nekùetodyantamàdityaü kratvartha tanna vàgrimaþ /
phalasyàkalpanãyatvàtkratau pràptaü niùidhyate // MJaiNy_4,1.8 //
vratoktyà paryudàsatve saükalpo 'nãkùaõe 'tra saþ /
na kratvaïgasamànatvàtpumarthaþ pàpahànaye // MJaiNy_4,1.9 //

------------------

anàrabhya ÷råyate- 'nekùetodyantamàdityaü nàstaü yantaü kadàcana' iti |
atra na¤padamabhidhàvçttyà pratiùedhaü bråte, na tu paryudàsam |
pratiùedha÷ca pràptipårvakaþ |
pràpti÷ca vaidikasya nipedhasya vaidikã pratyàsannà |
tathà sati kratau yatrà'dityekùaõaü vihitam, tatràyaü niùedha udayàstamayodde÷ena pravartate |
evaü ca sati phalaü na kalpanãyam |
paryudàsamà÷ritya puruùàrthatvàïgãkàre 'dhikàrasiddhaye phalaü kalpanãyaü syàt |
tasmàt- kratvartho niùedhaþ- iti pràpte-
bråmaþ- 'tasya vratam' ityupaktamya 'nekùetodyantamàdityam' ityàmnàtatvàdanãkùaõaråpaü kiücidanuùñheyam |
tacca paryudàsatve satyavakalpate |
ãkùaõasyàbhàvaþ pratiùedhapakùe na¤arthaþ |
paryudàsapakùe tvãkùaõàditaraþ saükalpo na¤padena lakùyate |
sa ca saükalpo 'trànuùñheyavratatvena vidhãyate |
yadyapãkùaõàditare bahavo vyàpàrà anuùñhànayogyàþ santi, tathàpi kàyikavàcikavyàpàravi÷eùasyàpratãyamànatvàt, mànasavyàpàrasyàvarjanãyatvàcca saükalpa eva pari÷iùyate |
saükalpanãya÷càrthaþ pratyàsattyà dhàtvarthaniùedhaþ |
tathà sati'udyantam, astaü yantaü cà'dityaü nekùiùye' ityevaüråpaþ saükalpo 'trànuùñheyatvena vidhãyate |
na ca tasya saükalpasya kratvaïgatvam |
tadbodhaka÷rutiliïgàdipramàõàbhàvàt |
na ca puruùàrthatve 'pi pramàõàbhàvaþ |
'etàvatà hainasà mukto bhavati' ityanena vàkyenekùituþ puruùasya pratyavàyasaübandhamupanyasya tatpratyavàyanivàraõaphalakasyànãkùaõasaükalpasya vidhànena puruùàrthatvàvagamàt |
kratvaïgatvavivakùàyàü tu kratuvaikalyaråpo vipakùabàdha upanyasyeta |
tasmàt- anãkùaõasaükalpàdãni prajàpativratàni puruùàrthàni || MJaiNyC_4,1.8-9 ||


(caturthe yaj¤àyudhànàmanuvàdatàdhikaraõe såtràõi 7-10)

#<dravyàõi tv avi÷eùeõànarthakyàt pradãyeran  / Jaim_4,1.7 />#

#<svena tvarthena sambandho dravyàõàü pçthagarthatvàt tasmàd yathà÷ruti syuþ  / Jaim_4,1.8 />#
#<codyante càrthakathàsu  / Jaim_4,1.9 />#

#<liïgadar÷anàc ca  / Jaim_4,1.10 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.10-11


caturthàdhikaraõamàracayati-

da÷a yaj¤àyudhànãti haviùñvena vidhirna và /
àdyo 'pràpteþ puroóà÷e samuccayavikalpate // MJaiNy_4,1.10 //
sàrdhamutpatti÷iùñena vikalpàdirna yujyate /
sphyenoddhantãti yatpràptaü tadatrànådya saüstavaþ // MJaiNy_4,1.11 //

------------------

dar÷apårõamàsayoþ- 'sphya÷ca kapàlàni ca-' ityàdyupakramya 'etàni vai da÷ayaj¤àyudhàni' ityàmnàtam |
tàni càtra haviùñvena vidhãyante |
kutaþ |
mànàntarairapràptatvenàpårvàrthatvàt |
yadi tatra puroóà÷o havirbhavat, tadà tena sahaiteùàü samuccayo vikalpo vàstu- iti pràpte, |
bråmaþ- 'àgneyo 'ùñàkapàlaþ' ityutpatti÷iùñena puroóà÷ena saha pa÷càcchiùñànàmàyudhànàü vikalpaþ samuccayo và na saübhavati |
àyudhatvaü yaj¤asàdhanatvam |
tacca 'sphyenoddhanti, kapàleùu ÷rapayati' ityàdi÷àstrasiddhamevàtrànådya 'yaj¤àyudhàni saübharati' ityeùa saübharaõavidhiþ ståyate |
tasmàt- nàsti haviùñvam || MJaiNyC_4,1.10-11 ||


(pa¤came pa÷vekatvàdhikaraõe såtràõi 11-16)

#<tatraikatvamayaj¤àïgam arthasya guõabhåtatvàt  / Jaim_4,1.11 />#

#<eka÷rutitvàc ca  / Jaim_4,1.12 />#

#<pratãyata iti cet  / Jaim_4,1.13 />#

#<nà÷abdaü tatpramàõatvàt pårvavat  / Jaim_4,1.14 />#
#<÷abdavat tåpalabhyate tadàgame hi taddç÷yate tasya j¤ànaü hi yathànyeùàm  / Jaim_4,1.15 />#

#<tadvac ca liïgadar÷anam  / Jaim_4,1.16 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.12-13


pa¤camàdhikaraõamàracayati-

pa÷uràlabhya ityatra pa÷vaikye yajanàïgatà /
nàstyasti và'dyaþ svapade ÷rutyà pa÷vaïgatàgateþ // MJaiNy_4,1.12 //
àdau svapratyayopàtta àsannatarakàrake /
yogaþ kratau pa÷au ceti krame yàgàïgatocità // MJaiNy_4,1.13 //

------------------

'agnãùomãyaü pa÷umàlabheta' ityatra pa÷orekatvaü yajanàïgaü na bhavati |
tasya ÷rutyà pa÷usaübandhàvagamàt |
'pa÷um' ityetasminneva pade pa÷utadekatvayoþ ÷ravaõàtpadàntaranairapekùyeõa parasparasaübandho 'vagamyate |
yàgastu 'àlabheta' ityanena padàntareõopàttaþ |
tatra vàkyena saübandhàvagatiþ |
vàkyàcca ÷rutirbalãyasã |
tata ekatvasya yàgàïgatvàbhàvàddvàbhyàü bahubhirvà yàgo 'nuùñhàtuü ÷akyate- iti pràpte, bråmaþ- 'pa÷um' iti padaü yadyapyekam, tathàpi prakçtyà pa÷urmirdiùñaþ |
pratyayena kàrakatvam, ekatvaü ca, ityubhayaü nirdiùñam |
tata ekatvasyà'sannatare kàrake prathamaü saübandho bhavati |
kàrakatvaü nàma kriyàhetutvam |
tathà sati kàrakadvàrà kriyàyàmapi saübandhaþ pratyayenaivàvagataþ |
kriyàvi÷eùa÷ca saünihitapadàntaropàtto yàga iti yajanàïgatvamekatvasya sidhyati |
taccaikatvaü svayamamårtatayà yàgakriyàü niùpàdayitumasamartha sattatra samarthe pa÷udravyaü pa÷càdavacchinatti |
tata ekatvasya yàgàïgatvànna dvàbhyàü tribhirvà yàgasiddhiþ |
evam- 'anaóvàhau yunakti' 'vasantàya kapi¤jalànàlabhate' ityatra dvitvabahutvayorvivakùitatvaü draùñavyam || MJaiNyC_4,1.12-13 ||

(ùaùñhe pa÷uliïgavivakùàdhikaraõe såtram-)

#<tathà ca liïgam  / Jaim_4,1.17 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.14


ùaùñhàdhikaraõamàracayati-

na puüliïge vivakùà và vivakùànupayogataþ /
àdyo 'nuùñhityapekùatvàtsaükhyàvattadvivakùyatàm // MJaiNy_4,1.14 //

------------------

'pa÷umàlabheta' ityatra pa÷upade puüliïgamavivakùitam |
kutaþ |
÷abdàrthavicàre 'nuùñhànavicàre ca tadupayogàdar÷anàt |
aliïge 'pi vçkùapadàrthe puüliïgo vçkùa÷abdaþ prayujyate |
tathà puüvyaktàvapi strãliïgo makùikà÷abdaþ prayuktaþ |
tato na liïgasya ÷abdàrthatvena vivakùàsti |
anuùñhànamapi puüvyaktistrãvyaktyoþ samànam |
ekatvàvacchinnapa÷utve vaiùamyàbhàvàt |
tasmàt- avivakùitaü liïgam- iti pràpte,-
bråmaþ- yathà pa÷utvajàtiþ, yathà và -tadekatvam, vçddhavyavahàre 'nvayavyatirekàbhyàmananyathàsiddhàbhyàü ÷abdàrthaþ, tathà liïgasyàpi kutaþ ÷abdàrthatà na syàt |
vçkùamakùikà÷abdayostu na vayamarthataþ sàdhutàü bråmaþ, kiütvabhiyuktaprayogamàtrabalena sàdhutvam |
na cànuùñhàne sàmyam |
apuüspa÷au vi÷eùasadbhàvàt |
'vàkta àpyàyatàm' ityàdibhirmantraistattadavayavànàmàpyàyamanakàle 'meóhraü tu àdhyàyatàm' iti mantreõa tadavayavasyà'pyàyana÷ravaõàt |
tasmàt-ekatvavatpuüliïgamapi vivakùitam || MJaiNyC_4,1.14 ||


(saptame- à÷rayiõàmadçùñàrthatàdhikaraõe såtràõi 18-20)

#<à÷rayiùv avi÷eùeõa bhàvo 'rthaþ pratãyeta  / Jaim_4,1.18 />#

#<codanàyàü tv anàrambho vibhaktatvàn na hy anyena vidhãyate  / Jaim_4,1.19 />#

#<syàd và dravyacikãrùàyàü bhàvo 'rthe ca guõabhåtatvà÷rayàd viguõãbhàvaþ  / Jaim_4,1.20 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.15-16


saptamàdhikaraõamàracayati-

sviùñakçtsaüskçtau kùãõa utàpårvopayogyapi /
prayojanaikyamekasminyuktaü karmaõyataþ kùayaþ // MJaiNy_4,1.15 //
mantreõa devasaüskàraþ prakùepàñhdravyasaüskçtiþ /
tyàgàdapårvamutpannaü pradhànàpårvagaü ca tat // MJaiNy_4,1.16 //

------------------

yo 'yaü sviùñakçdyàgaþ so 'yamupayuktahaviþsaüskàraþ- ityavivàdam |
tatra saüskàrasya dçùñaprayojanatvenàva÷yaübhàve sati tàvataivopakùãõaþ sviùñakçdyàgo nàpårvasyopakaroti |
na hyekasminkarmaõi prayojanadvayaü yuktam- iti pràpte, -
bråmaþ- karmaõa ekatve 'pyaü÷abhedàtprayojanabhedo na virudhyate |
mantrapàñhaþ, dravyaprakùepaþ, devatodde÷ena tyàga÷ca, iti trayoü'÷àþ |
tatra tyàgena paramàpårvopayuktamavàntaràpårvamutpadyate |
tasmàt- sviùñakçdubhayàrthaþ |
evam- antyaprayàjapa÷upuroóà÷àvapyudahàryai || MJaiNyC_4,1.15-16 ||


(aùñame prayuktivicàrapratij¤àdhikaraõe såtram-)

#<arthe samavaiùamyato dravyakarmaõàm  / Jaim_4,1.21 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.17


aùñamàdhikaraõamàracayati-
÷eùatvamuparigranthe cintanãyamutetarat /
÷eùo mànànna tasyàtra prayuktyàkhyaphaleraõàt // MJaiNy_4,1.17 //

------------------

vakùyamàõeùvadhikaraõeùu ÷eùatvameva cintàviùayaþ |
yathà - atãteùvadhikaraõeùu kratu÷eùo 'yam, puruùa÷eùo 'yam, iti cintitam, tadvat |
kutaþ |
uparitanagranthena tatra tatra parõàdãnàü ÷eùatvavicàrasya bhàsamànatvàt- iti cet |
maivam |
÷eùatvasya yatprayuktiråpaü phalaü tadeva pràdhànyena vicàryate |
÷eùatvaü tu tadupayogitveneti na tadvicàraþ pradhànabhåtaþ || MJaiNyC_4,1.17 ||


(navame- àmikùàprayuktatàdhikaraõe (vàjinanyàye) såtràõi 22-24)

#<ekaniùpatteþ sarvaü samaü syàt  / Jaim_4,1.22 />#

#<saüsargarasani÷patteràmikùà và pradhànaü syàt  / Jaim_4,1.23 />#

#<mukhya÷abdàbhisaüstavàc ca  / Jaim_4,1.24 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.18-19


navamàdhikaraõamàracayati-

àmikùà vàjinaü ca syàddadhyànãteþ prayojakam /
utà'mikùaiva sàmarthya dvayostulyaü tato 'gnimaþ // MJaiNy_4,1.18 //
àmakùã paya evàtra tacchabdànmantrato rasàt /
prayojikaikà pradhànyàdanuniùpàdi vàjinam // MJaiNy_4,1.19 //

------------------

idamàmnàyate- 'tapte payasi dadhyànayati sà vai÷vadevyàmikùà vàjibhyo vàjinam' iti |
tatra-payasi dadhiprakùepàdàmikùàdravyaü yathà niùpadyate, tathà vàjinadravyamapi' iti dadhyànayanasya janakatvasàmarthyamubhayadravyaviùayaü tulyameva |
tasmàt- ubhayamapi prayojakam- iti pràpte,-
bråmaþ- 'na dravyàntaramàmikùà, kiü tu paya eva' iti tacchabdàdibhiravagamyate |
'yasminpayasi dadhiprakùepaþ, sà'mikùà' iti tacchabdena payaþ paràmç÷yate |
àmikùàyàgasya puronuvàkyàyàmevamàmnàtam- 'jupantàü yujyaü payaþ' iti |
payorasa÷ca madhura àmikùàyàmanuvartate, na tu vàjine |
tataþ- pràdhànyena payaso vanãbhàvàvasthàü janayituü dadhyànãtam- ityàmikùaiva prayojikà |
anuniùpàdyeva vàjinam, na tu prayojakam || MJaiNyC_4,1.18-19 ||


(da÷ame gavànayanasya padakarmàprayuktatàdhikaraõe såtram-)

#<padakarmàprayojakaü nayanasya paràrthatvàt  / Jaim_4,1.25 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.20-21


da÷amàdhikaraõamàracayati-

somakrayaõyànayane padakarma prayojakam /
na và'dyo 'kùà¤janasyàpi krayavatsaünikarùataþ // MJaiNy_4,1.20 //
tçtãyayà krayàrthà gaustaddvàrà'nayanasya ca /
tàdarthyattatprayuktaü tanna prayojakatà pade // MJaiNy_4,1.21 //

------------------

jyotiùñome somakraya àghnàyate- 'ekahàyanyà krãõàti' iti |
sevamekahàyanã gauryadà somaü kretumànãyate, tadàdhvaryustasyàþ pçùñhato 'nugacchati |
tadapyàmnàtam- 'ùañpadànyanuniùkràmati' iti |
tataþ saptame pade hiraõyaü nidhàya hutvà tatpadagataü rajo gçhõãyàt |
etadapi ÷råyate- 'saptamaü padamadhvaryura¤jalinà gçhõàti' iti |
tadetadrajaþ saügçhya havirdhànayoþ ÷akañayorakùe tena rajasàü saüyuktama¤janaü prakùipet |
etadapi ÷rutam-'yaj¤aü và etatsaübharanti yatsomakrayaõyai padam' iti prastutya 'yarhi havirdhàne pràcã pravartayeyuþ, tarhi tenàkùamupà¤jyàt' iti |
tatra yathà krayaþ saünikçùñaþ, tathaiva padakarmàpyakùà¤janaü saünikçùñam |
athocyeta-
dadhyànayanamàmikùayà yathà saüyuktam, na tathàkùà¤janaü somakrayaõyànayanena saüyuktam- iti |
tanna |
kraye 'pi tadasaüyogasya tulyatvàt |
atha- asaüyukto 'pi krayo gavànayanena niùpadyate |
- tarhyakùà¤janamapi tena niùpadyate- iti samànatvàt |
krayavatpadakarmàpi somakrayaõyànayanasya prayojakam- iti pràpte,-
bråmaþ- 'ekahàyanyà krãõàti' iti tçtãyà÷rutyà goþ krayàrthatà gamyate |
godvàrà tadànayanamapi krayàrthameveti kraya evà'nayane prayojakaþ |
na ca padakarmàrthatvaü gorvà tadànayanasya và kvacicchrutam |
tasmàt- tadaprayojakam || MJaiNyC_4,1.20-21 ||


(ekàda÷e kapàlànàü tuùopavàpàprayuktatàdhikaraõe såtram / )

#<arthàbhidhànakarma ca bhaviùyatà saüyogasya tannimittatvàt tadartho hi vidhãyate  / Jaim_4,1.26 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.22-23


ekàda÷àdhikaraõamàracayati-

÷rapaõaü tuùavàpa÷ca kapàlasya prayojakau /
uta ÷capaõamevà'dyo vàpàrthatvàttçtãyayà // MJaiNy_4,1.22 //
puroóà÷akapàletinàmnà syàcchrapaõàrthatà /
prayuktasya prayuktirno tasya vàpe prasa¤janam // MJaiNy_4,1.23 //

------------------

'kapàleùu ÷rapayati' iti ÷rapaõaü puroóà÷asya ÷rutam |
tathà- 'puroóà÷akapàlena tuùànupavapati' iti kapàle tuùadhàraõaü ÷rutam |
te ca tuùàþ sakapàlàþ 'rakùasàü bhàgo 'si' iti mantreõa naiçtyàü di÷yavasthàpanãyàþ |
tatra ÷rapaõaü yathà kapàlasaüpàdasya prayojakam, tathà tuùavàpo 'pi prayojakaþ |
'ekahàyamyà' iti tçtãyayaikahàyanãnayanasya yathà krayàrthatvàvagamaþ tathà 'kapàlena' iti tçtãyayà kapàlasya tuùavàpàrthatvàvagamàt-
iti cet |
maivam |
nàtra kapàlamàtrasya tuùopavàpasàdhanatvaü ÷rutam |
kiü tarhi yatkapàlaü puroóà÷a÷rapaõàyopàttamàsàditaü ca, tasya kapàlasya sàdhanatvam |
etacca 'puroóà÷akapàlena' iti savi÷eùaõanàmnà tadvidhànàdavagamyate |
tathà sati pratham ÷rapaõena kapàlaü prayujyane |
na ca prayuktasya punastuùavàpena prayuktiþ saübhavati |
tasmàt- ÷rapaõenaiva prayuktaü kapàlaü tuùopavàpe 'pi prasaïgàtsidhyati |
ãdç÷amevàïgatvaü tçtãyà÷rutyà bodhyate || MJaiNyC_4,1.22-23 ||


(dvàda÷e ÷akçllohitayoþ pa÷àvaprayoktçtàdhikaraõe såtram-)

#<pa÷àv anàlambhàl lohita÷akçtor akarmatvam  / Jaim_4,1.27 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.24-25


dvàda÷àdhikaraõamàracayati-

hçdàdiþ ÷akçdàdi÷ca pa÷vàlambhaprayojakaþ /
hçdàdireva và'dyo 'stu prakçtatvena sàmyataþ // MJaiNy_4,1.24 //
haviùo vàga÷eùatvàddhçdàderhaviràtmanaþ /
prayojakatvaü tasyaiva netarasyàtathàtvataþ // MJaiNy_4,1.25 //

------------------

agnãùomãyapa÷au ÷rutam-"hçdayasyàgre 'vadyati, atha jihvàyàþ, atha vakùasaþ,"iti |
tathànyadapi ÷rutam- '÷akçtsaüpravidhyati' 'lohitaü nirasyati' iti |
tatra hçdayàdãnàü ÷akçdàdãnàü ca prakaraõapàñhasàmyàtpa÷usàdhyatvasàmyà¤ca hçdayàdivacchakçdàdikamapi pa÷vàlambhasya prayojakam- iti cet |
maivam |
pa÷uyàgo hi haviþsàdhyaþ |
haviùñvaü càttuü yogyatvàddhçdayàdãnàmeva, natvayogyayoþ ÷akçllohitayoþ |
tasmàt- hçdayàdireva prayojakaþ |
÷akçtsaüprabedho lohitanirasanaü cetyetadubhayaü ÷eùapratipattimàtram  || MJaiNyC_4,1.24-25 ||


(trayoda÷e puroóà÷asya sviùñakçdaprayuktatàdhikaraõe sutràõi 28-32)

#<ekade÷adravya÷ cotpattau vidyamànasaüyogàt  / Jaim_4,1.28 />#

#<nirde÷àt tasyànyad arthàd iti cet  / Jaim_4,1.29 />#

#<na ÷eùasaünidhànàt  / Jaim_4,1.30 />#

#<karmakàryàt  / Jaim_4,1.31 />#

#<liïgadar÷anàc ca  / Jaim_4,1.32 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.26-27


trayoda÷àdhikaraõamàracayati-

prayojakaþ sviùñakçtkiü puroóà÷ottaràrdhayoþ /
yadvà prayuktopajãvã syàdàdyaþ svasya siddhaye // MJaiNy_4,1.26 //
uttaràrdheti÷abdasya prakçtàkàïkùaõe sati /
agnyàdyartha puroóà÷amupajãvyaiùa vartatàm // MJaiNy_4,1.27 //

------------------

dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate- 'uttaràrdhàtsviùñakçte samavadyati' iti |
so 'yaü sviùñakçdyàgaþ kasyacinnåtanasya taduttaràrdhasya ca prayojakaþ |
tadubhayàbhàve svasiddhyabhàvàt- iti cet |
maivam |
uttara÷abdor'dha÷abda÷ca sarvanàmatvàdbhàgavàcitvàcca prakçtaü kaücidbhàõinamàràbhkùakaþ |
agnyàdidevatàrthaþ puroóà÷aþ prakçtà bhàgavàü÷ca |
tasmàt- tamevopajãvya sviùñakçdyàgaþ pravartate |
na tvanyasya prayojakaþ || MJaiNyC_4,1.26-27 ||


(caturda÷e- abhighàraõe ÷eùadhàraõatatpàtrayorananuùñhànàdhikaraõe såtràõi 33-39)

#<abhighàraõe viprakarùàd anuyàjavat pàtrabhedaþ syàt  / Jaim_4,1.33 />#

#<na vàpàtratvàd apàtratvaü tv ekade÷atvàt  / Jaim_4,1.34 />#

#<hetutvàc ca sahaprayogasya  / Jaim_4,1.35 />#

#<abhàvadar÷anàc ca  / Jaim_4,1.36 />#

#<sati savyavacanam  / Jaim_4,1.37 />#

#<na tasyeti cet  / Jaim_4,1.38 />#

#<syàt tasya mukhyatvàt  / Jaim_4,1.39 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.28-29


caturda÷àdhikaraõamàracayati-

abhighàrya prayàjànàü ÷eùeõa haviratra kim /
÷eùadhàraõatatpàtre kàrye no vàbhighàraõam // MJaiNy_4,1.28 //
nànyathà tena te kàrye na kàrye pratipattitaþ /
pràjàpatyavapàyà÷ca na ko 'pyartho 'bhidhàraõàt // MJaiNy_4,1.29 //

------------------

prakçtau ÷rutam- 'prayàja÷eùeõa havãüùyabhidhàrayati' iti |
tadetadvikçtàvatidiùñam |
vikçtaya÷ca vàjapeyagatàþ pa÷avaþ |
te ca dvividhàþ- kratupa÷avaþ pràjàpatyapa÷ava÷ceti |
'àgneyaü pa÷umàlabhate' ityàdinà vihitàþ kratupa÷avaþ |
itare tu 'saptada÷a pràjàpatyànpa÷ånàlabhate' iti vihitàþ |
ete cobhayavidhàþ pa÷avaþ pràtaþsavane sahaivopakramyante |
tataþ sarveùàmarthe sakçdeva prayàjà anuùñhãyante |
tatra kratupa÷ånàü pràtaþsavana evà'labdhavyatvàttadãyahaviùàü prayàja÷eùeõàbhidhàraõaü nirvighnameva sidhyati |
pràjàpatyapa÷ånàü paryagnikaraõaparyantameva tadànãmanuùñhànam |
àlambhastu màdhyaüdine savane, tatkàlavi÷eùasya 'brahmasàmnyàlabhate' iti vidhànàt |
teùàü ca pràjàpatyàdãnàü haviùàmabhidhàraõàrtha pràtaþkàlãnaþ prayàja÷eùo dhàrayitavyaþ |
na càtra juhvàü taddhàraõaü saübhavati |
kratupa÷vanuùñhàne juhvàyà vyàpçtatvàt |
ataþ pàtràntaraü saütàdya tasminnayaü ÷eùo dhàrayitavyaþ |
anyathà pràjàpatyahaviùàü prayàja÷eùeõàbhidhàraõàtsiddhiþ |
tasmàt- ÷eùadhàraõatatpàtre saüpàdanãye- iti pràpte-
bråmaþ- te ubhe na kartavye |
kutaþ |
abhidhàraõasya ÷eùapratipattiråpatvena haviþsaüskàrakatvàbhàvatt |
na hi dçùñe pratipàdane satyadçùñàrthaþ saüskàro yuktaþ |
dçùñaü ca juhvà riktãkaraõam |
anyathà prayàja÷eùopetàyàü juhvàmàjyabhàgàrthatayà gçhyamàõaü saükãryeta |
tato riktãkaraõaråpapapratipattyarthameva prakçtau ÷eùeõàbhidhàraõam |
astu và tatra haviþsaüskàro 'pi tathàpi pràjàpatyavapàyàmabhidhàraõaü vyartham |
råkùatvanivàraõàya hyabhidhàryate |
na ca pràjàpatyavapàyà råkùatàsti |
brahmasàmnaivatadråkùatàyà nivàritatvàt |
ata eva- ÷råyate- '÷amyà và etarhi vapà yarhyanabhidhçtà |
brahma vai brahmasàma yadbrahmasàmnyàlabhate |
tenà÷amyàstenàbhidhçtàþ iti |
÷amyà råkùaityarthaþ |
tasmàt- ÷eùadhàraõatatpràtre na kartavye || MJaiNyC_4,1.28-29 ||


(pa¤cada÷e samànayanasyà'jyadharmaprayojakatàdhikaraõe såtre 40-41)

#<samànayanaü tu mukhyaü syàl liïgadar÷anàt  / Jaim_4,1.40 />#

#<vacane hi hetvasàmarthye  / Jaim_4,1.41 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.30-32


pa¤cada÷àdhikaraõamàracayati-

caturthasya prayàjasya homàyaupabhçtaü ghçtam /
juhvàmànayatãtyaupabhçtaü naiùàü prayojayet // MJaiNy_4,1.30 //
prayojayedutà'nãtiþ prayàjàdyakhilàrthatà /
÷rutaupabhçta àjye 'to jauhavena vikalpanàt // MJaiNy_4,1.31 //
na prayojakatà maivaü niyatàrtha tu jauhavam /
atihàyeóa ityukte caturthe sà prayojayet // MJaiNy_4,1.32 //

------------------

dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate-'atihàyeóo barhiþ pratisamànayati juhvàmaupabhçtam' iti |
asyàyamarthaþ- 'pa¤càmàü prayàjànàü madhye tçtãyaþ prayàja iñ ÷abdena bahuvacanàntenàbhidhãyate |
taü tçtãyaü prayojamatikramya barhirnàmakaü caturtha prayàjaü hotumupabhçtsaüj¤akàyàü struci sthitaü ghçtaü juhvàmànetavyam'  iti |
tadetadànayanamupabhçtyàjyagrahaõasya na prayojakam |
tathà hi- juhåpabhçddhruvàsu tisçùu strukùvàjyagrahaõaprakàrastadviniyoga÷caivamàmnàyate- caturjuhvàü gçhõàti, aùñàvupabhçti, ' 'catughruvàyàü,' yajjuhvàü gçhõàti, prayàjebhyastat' ' yadupabhçti prayàjàmuyàjebhyastat' 'sarvasmai và etadyaj¤àya gçhyate yaddhruvàyàmàjyam' iti |
tatra- jauhavaü kevalaprayàjàrtham |
aupabhçtaü tu prayàjànuyàjàrthàmiti prayàjeùu jauhavamaupabhçtaü ca vikalpate |
tathà sati yadà jauhavena prayàjà ijyante tadànãmaupabhçtasyà'nayanameva màsti, kuta ànayanasya prayojakatvam |
yadà tvaupabhçtena prayàjahomaþ, tadànãmaupabhçtasyardha pa¤caprayàjàrtham, itaradanuyàjàrtham |
tayoþ prayàjasàdhanamartha prathamaprayàjakàla eva juhvàmànãtamiti na tasya caturthaprayàjaü prati samànayanaü vidhãyate |
yattvanuyàjàrthamitaradardhamupabhçtyava÷iùñam, tanmadhye kiüciccaturthaprayàjaü prati samànetavyam |
tattvanuyàjaireva prayuktamiti na tasyà'nayanaü prayojakam- iti pràpte-
bråmaþ- 'yajjauhavaü tatprayàjatritayàrtham, yattvaupabhçtaü tadava÷iùñaprayàjadvayàrthamanuyàjàrtha ca'- ityevaü vàkyadvayasya vyavasthàyàü saübhavantyàmaùñadoùagrasto vikalpo nà'÷rayituü ÷akyaþ |
yadà jauhavasvãkàraþ, tadànãmaupabhçtavàkyasya pràptaü pràmàõyaü parityajyeta, apràptamapràmàõyaü svã kriyeta, punarapi kadàcidaupabhçtasvãkàre tyaktaü pràmàõyaü svãkriyeta, svãkçtamapràmàõyaü parityajyeta, ityaupabhçtavàkye catvàro doùaþ |
jauhavavàkye 'pyevaü catvàraþ, ityaùñau doùàþ |
yathoktavyavasthà ca 'atihàyeóa' itivàkyàdadhyavasãyate |
tathà satyaupabhçtasyànuyàjà yathà prayojakàþ, tathaiva caturthapa¤camaprayàjaniùpàdakamànayanamapi prayojakameva || MJaiNyC_4,1.30-32 ||


(ùoóa÷e- aupabhçtajauhavayoþ krameõobhayànubhayàrthatàdhikaraõe såtràõi 42-45)

#<tatrotpattir avibhaktà syàt  / Jaim_4,1.42 />#

#<tatra jauhavam anuyàjapratiùedhàrtham  / Jaim_4,1.43 />#

#<aupabhçtaü tatheti cet  / Jaim_4,1.44 />#

#<syàj juhåpratiùedhàn nityànuvàdaþ  / Jaim_4,1.45 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.33-34

ùoóa÷àdhikaraõamàracayati-

juhåpabhçddhruvàsvàjyaü sarvàrtha và vyavasthitiþ /
sarvàrthamavi÷eùàtsyatprayàjàrtha hi jauhavam // MJaiNy_4,1.33 //
prayàjànuyàjahetuþ syàdaupabhçtabhàjyakam /
dhrauvamagnyàrthamityeùà vyavasthà vacanairmatà // MJaiNy_4,1.34 //

------------------

'caturjuhvàü gçhõàti' ityàdiùu grahaõavàkyeùu 'etadartham' iti vi÷eùaniyàmakasyà÷ravaõàtpàtratrayagatamàjyaü sarvàrtham- iti cet |
maivam |
'yajjuhvàü gçhõàti prayàjebhyastat' - ityàdibhirvàkyairvyavasthàvagamàt || MJaiNyC_4,1.33-34 ||


(saptada÷e- upabhçti dvicaturgçhãtàcaraõàdhikaraõe såtràõi 46-48)

#<tadaùñasaükhyaü ÷ravaõàt  / Jaim_4,1.46 />#

#<anugrahàc ca jauhavasya  / Jaim_4,1.47 />#

#<dvayos tu hetusàmarthayaü ÷ravaõaü ca samànayane  / Jaim_4,1.48 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,1.35-36


saptada÷àdhikaraõamàracayati-

aùñàvupabhçtãtyatra kimaùñaikagrahe vidhiþ /
caturdvayagrahe và'dyaþ syàdaùña÷rutimukhyataþ // MJaiNy_4,1.35 //
caturgçhãtaü homàïgaü phalavattvànna bàdhyate /
caturdvitvaü lakùyate 'taþ sahànãtyarthayaùñatà // MJaiNy_4,1.36 //

------------------

grahaõavàkye 'caturjuhvàü gçhõàti' ityatra yathà catuþsaükhyàvi÷iùñamekaü havirgrahaõaü vihitam, tathaiva 'aùñàvupabhçti' ityatràpyaùñasaükhyàvi÷iùñamekaü havigrahaõaü vidhàtavyam' na tu caturgçhãtadvayam |
tathà satyaùña÷rutermukhyatvàvagamàt |
aùñasaükhyàvayavabhåtayordvayo÷catuþsaükhyayorvidhàne satyaùña÷abdasyàvayavalakùaõà prasajyeta- iti pràpte-
bråmaþ- prasajyatàü nàma lakùaõa |
mukhyàrthasvãkàre homavàkyavirodhàpatteþ |
'caturgçhãtaü juhroti' ityanàrabhya ÷rutaü vàkyaü homamàtrodde÷ena caturgçhãtaü vidadhàti |
yadyapyetatsarvahomaviùayatayà sàmànyaråpam, aupabhçtaü tu prayàjànuyàjaviùayatayà vi÷eùaråpam, tathàpi homasya phalavattvena pràdhànyàt, grahaõasya homàrthatvenopasarjanatvàt, pradhànànusàreõa caturgçhãtameva yuktam, na tåpasarjanànusàreõàùñagçhãtam |
tasmàt- upabhçti caturgçhãtadvayaü vidhãyate |
tatraikaü caturgçhãtaü havi÷caturthapa¤camaprayàjàrtham |
aparaü tvanuyàjàrtham |
nanvevaü tarhi caturgçhãtasyaiva haviùñvàt 'caturupabhçti' ityeva vidhàtavyam, na tu 'aùñàvupabhçti' iti vidhiryuktaþ- iti cet |
maivam |
tathà satyanuyàjàrtha dvitãyaü caturgçhãtaü na sidhyet |
atha tadapi vàkyàntareõa vidhãyate, tadànãmupabhçtaþ prathamena caturgçhãtenàvaruddhatvàddvitãyasmai pàtràntaramanviùyeta |
yadi 'upabhçti' ityeva dvitãyamapi caturgçhãtaü vidhãyate, tadà caturgçhãtadvayasya pçthagevànuùñhànàdupabhçtyekaprayatnenà'nayanaü na sidhyet |
ata ubhayasya samãpabhåmyànayanàrtham 'aùñàvupabhçti' ityucyate |
tasmàtsàhityàrthamaùña÷abdaprayoge 'pi iviùñvasiddhaye caturgçhãte atra vidhãyete || MJaiNyC_4,1.35-36 ||


iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare caturthàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ



_________________________________________________________________________



atha caturthàdhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ /


(prathame svaro÷rchedanàdyaprayojakatàdhikaraõe såtràõi 1-6)

#<svarus tv anekaniùpattiþ svakarma÷abdatvàt  / Jaim_4,2.1 />#

#<jàtyantaràc ca ÷aïkate  / Jaim_4,2.2 />#

#<tadekade÷o và svarutvasya tannimittatvàt  / Jaim_4,2.3 />#

#<÷akala÷rute÷ ca  / Jaim_4,2.4 />#

#<pratiyåpaü ca dar÷anàt  / Jaim_4,2.5 />#

#<àdàne karoti÷abdaþ  / Jaim_4,2.6 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,2.1-2


dvitãye pàde prathamàdhikaraõamàracayati-

svaruü kuruta ityatra svaruryåpàtpçthakchidàm /
prayojayonna và'dyo 'stu vi÷iùñasya vidhànataþ // MJaiNy_4,2.1 //
àdyasya yåpakhaõóasya svarutvàkhyavi÷eùaõe /
vihite làghavaü tasmàdanuniùpanna eva saþ // MJaiNy_4,2.2 //

------------------

agnãùomãyapa÷au ÷råyate- 'yåpasya svaruü karoti' iti |
tatra yåpo yathà chedanasya prayojakaþ, tathà svarurapi cchedanaü prayojayati |
kutaþ- 'karoti' ityanena vi÷iùñavidhipratãteþ |
karotidhàtorhi bhàvanà mukhyor'thaþ |
tatra yåpa÷abdopalakùitaþ svàdiravçkùaþ karaõam |
chedanàdiritikartavyatà, 'chimnena vçkùeõa svarurutpàdanãyaþ' iti vi÷iùñavidhiþ |
utpannasya svarorviniyoga evamàmnàtaþ- 'svaruõà pa÷umanakti' iti |
tasmàt- svaru÷chedanasya prayojakaþ- iti pràpte-
bråmaþ- 'chidyamànasya yåpasya yaþ prathamaü pattitaþ ÷akalaþ sa svaruþ' iti svarutvanàmamàtravidhau làghavàdyåpavatsvarurnacchedanasya prayojakaþ |
kiütu yåpaprayukte chedane svayamanuniùpadyate || MJaiNyC_4,2.1-2 ||


(dvitãye ÷àkhàyà àhàryatàdhikaraõe såtram -)

#<÷àkhàyàü tatpradhànatvàt  / Jaim_4,2.7 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,2.3

dvitãyàdhikaraõamàracayati-

pràcãmàharatãtyatra dik÷àkhà vàstu dik÷rutaiþ /
àhàryatvaü di÷o nàsti ÷àkhà tenopalakùyate // MJaiNy_4,2.3 //

------------------

dar÷apårõamàsayoþ 'yatpalà÷a÷àkhayà vatsànavàkaroti' iti palà÷a÷àkhàü prakçtya ÷råyate- 'yatpràcãmàharet, devalokamabhijayet' iti |
tatra pràcã÷abdasya digvàcitvàddigàharaõaü vidhãyata iti cet |
maivam |
a÷akyatvàt |
ato vçkùasya pràcã ÷àkhàtropalakùyate |
tathà sati prakçtànugraho bhavati || MJaiNyC_4,2.3 ||


(tçtãye chedanasya ÷àkhàprayuktatàdhikaraõe såtre 8-9)

#<÷àkhàyàü tatpradhànatvàd upaveùeõa vibhàgaþ syàd vaiùamyaü tat  / Jaim_4,2.8 />#

#<÷rutyapàyàc ca  / Jaim_4,2.9 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,2.4-6


tçtãyàdhikaraõamàracayati-

÷àkhàü chittvopaveùaü ca måle kurvãta ÷àkhayà /
nudedvatsàmkapàlàni sthàpayedupaveùataþ // MJaiNy_4,2.4 //
dvayaü prayojakaü chittervatsàpàkçtireva và /
àdyo 'gramålayoratra vibhajya viniyogataþ // MJaiNy_4,2.5 //
upaveùaü karotãti sàkàïkùo 'nyàrthamålataþ /
påryate 'to 'nuniùpàdã sa tasmàdyujyate 'ntimaþ // MJaiNy_4,2.6 //

------------------

dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate- 'målataþ ÷àkhàü parivàsyopaveùaü karoti' iti |
yeyaü palà÷a÷àkhàü chittvà vakùàdàhçtà, tàü puna÷chittvà målabhàgaþ pràde÷aparimita upaveùaþ kàryaþ |
tayoragramålayoþ ÷àkhàbhàgayoþ pçthagviniyoga àmnàtaþ- '÷àkhayà vatsànapàkaroti |
upaveùeõa kapàlànyupadadhàti' iti |
tadidaü kàryadvayaü vçkùacchedena samàhçtayà ÷àkhayà niùpadyate |
tasmàt- ubhayamapi cchedanàharaõàdeþ prayojakam- iti cet |
maivam |
'upaveùaü karoti' ityukte 'kena dravyeõa ityàkàïkùàyàü 'målataþ' iti vaktavyam |
punarapi 'kasya målam' ityàkàïkùàyàü 'vatsàpàkaraõàrtha chinnàyàþ palà÷a÷àkhàyà målam' ityàkàïkùà påraõãyà |
tasmàcchedane vatsàpàkaraõameva prayojakam |
upaveùastvanuniùpàdã |
nanu-àdyacchedane tathàstu, dvitãyacchedanasyopaveùaþ prayojakaþ |
parivàsanasaüpannena målenopaveùakartavyatàvidhànàt |
anyathà 'parivàsyopaveùaü karoti' iti samànakartçtvapårvakàlatvavàcino sthappratyayasyànupapatteþ, iti cet |
maivam |
parivàsanasyopaveùasaübandho vàkyena pratãyate |
÷àkhàsaübandhastu '÷àkhàm' iti dvitãyà÷rutyà |
pårvacchinnàyà api ÷àkhàyàþ punarmålàpàdànakaca÷chedo 'pekùitaþ |
anyathà samålàü ÷àkhàü hastenodyamya vatsàpàkaraõaü duþ÷akaü syàt |
ata eva 'målataþ' ityapàdàne pa¤camau ÷rutà |
tathà sati prathamacchedanàpàdànabhåto vçkùo 'saüskçtatvàdyathà laukikaþ, tathà dvitãyacchedanàpàdànabhåtaü målamapi laukikakàùñham |
ava÷yamaïgàreùu kapàlopadhàne kasyacitkàùñhasyopàdànamarthàtpràptaü tadevàtra 'upaveùaü karoti' ityanådyate |
÷àkhàü parivàsya parityakte måle saünihite sati kapàlopadhànàrtha kàùñhàntarànveùaõaprayàso na kartavyaþ- iti vàkyàrthaþ |
evaü ca sati dohanarahitàyàü paurõamàsyàü vatsàpàkaraõàrthàyàþ ÷àkhàyà abhàvàdupaveùàya ÷àkhàchedo na kartavyaþ || MJaiNyC_4,2.4-6 ||


(caturthe ÷àkhàpraharaõasya pratipattikarmatàdhikaraõe såtràõi 10-13)

#<haraõe tu juhotir yogasàmànyàd dravyàõàü càrtha÷eùatvàt  / Jaim_4,2.10 />#

#<pratipattir và ÷abdasya tatpradhànatvàt  / Jaim_4,2.11 />#

#<arthe 'pãti cet  / Jaim_4,2.12 />#

#<na tasyànadhikàràd arthasya ca kçtatvàt  / Jaim_4,2.13 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,2.7-9

caturthàdhikaraõamàracayati-

prastaraü ÷àkhayà sàrdha praharetprahçtistviyam /
÷àkhàyà arthakarmatvaü pratipattirutocità // MJaiNy_4,2.7 //
vihitaþ prastare yàgaþ ÷àkhàyàþ sàhacaryataþ /
tathàtvàdarthakarmatve hçtiþ ÷àkhàü prayojayet // MJaiNy_4,2.8 //
haratiryàgavàcã no pratipattistato bhavet /
paurõamàsyàü tato naiva hçtiþ ÷àkhàü prayojayet // MJaiNy_4,2.9 //

------------------

dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate- 'saha ÷àkhayà prastaraü praharati' iti |
tatra ÷àkhàpraharaõamarthakarma |
kutaþ |
prahçti÷abdena yàgasyàbhidhànàt |
etacca 'såktavàkena prastaraü praharati' ityetadvàkyamudàhçtya vicàritam |
prastarapraharaõasya yàgatve tatsàhacaryàcchàkhàpraharaõamapi yàga evetyarthakarma syàt |
arthàya kratusàphalyaprayojanàya kriyamàõamarthakarma |
tataþ praharaõena paurõamàsyàmapi palà÷a÷àkhà prayujyate- iti pràpte, bråmaþ- 'såktavàkena prastaraü praharati' ityatra haratidhàtoryàgavàcitvaü noktam |
kiütu màntravarõikadevatàmupalabhya dravyadevatàbhyàü yàgaþ kalpitaþ |
÷àkhàpraharaõe tu nàsti devatà |
tato yàgasya kalpayituma÷akyatayà haratidhàturatra svavàcyàrthaparityàgamevà'caùñe |
tathà sati vatsàpàkaraõa upayuktàyàþ palà÷a÷àkhàyà upayogàntaràbhàvàdyàgade÷e 'vakà÷alàbhàya yatra kvàpyavasyaü parityàge pràpte ÷àstreõà'havanãya eva tyàgo niyamyate |
anena ca ÷àstrãyatyàgena ÷àkhàyàþ pratipattirbhavati |
pratipattirnàma saüskàraråpo dçùñor'thaþ |
yathà ràj¤à carvitasya tràmbålasya sauvarõe patadgrahe prakùepaþ, tadvat |
tataþ praharaõaü pratipattikarma |
tene ca tadabhàve 'pi kratuvaikalyàbhàvàt, paurõamàsyàü svasiddhihetubhåtàü ÷àkhàü na prayojayati || MJaiNyC_4,2.7-9 ||


(pa¤came ninayanasya pratipattikarmatàdhikaraõe såtre 14-15)

#<utpattyasaüyogàt praõãtànàm àjyavad vibhàgaþ syàt  / Jaim_4,2.14 />#

#<saüyavanàrthànàü và pratipattir itaràsàü tatpradhànatvàt  / Jaim_4,2.15 />#

____________________________________________________
START MJaiNy 4,2.10-11


pa¤camàdhikaraõamàracayati-

praõãtàbhistu saüyauti vedyàü ninayatãti kim /
apàü dve pràpake kiüvà haviþsaüyavanaü tathà // MJaiNy_4,2.10 //
apaþ praõayatãtyukteþ samatvàdubhayàrthatà /
÷rutyà saüyavanàrthàstà ninãteþ pratiprattità // MJaiNy_4,2.11 //

------------------

dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate- 'apaþ praõayati' iti |
camasena pàtreõa praõãtànàü tàsàmapàü |
prayojanamevaü ÷råyate- 'praõãtàbhirhavãüùi saüyauti' iti, 'antarvedi praõãtà bhinayati' iti ca |
havãüùi puroóà÷àrthàni piùñhàni |
tatra haviþsaüyavanaü vedyàü ninayanaü cetyatadubhayamapàü praõayanasya prayojakam |
kutaþ |
'apaþ vrajayati' ityasya pramayanotpattivàkyasyobhayatra samànatvàt |
na hyasminvàkye saüyavanasya ka÷cidvi÷eùasaübandhaþ pratãyate- iti cet |
maivam |
viniyogavàkye 'praõãtàbhiþ' iti tçtãyà÷rutyà saüyavanasàdhanatvàvagamàt, saüyavanameva prayojakam |
ninayanavàkye tu 'praõãtàþ' ityanayà dvitãyayà saüskàryatvàvagamànninayanaü pratipattiråpaþ saüskàra iti na praõayanasya prayojakam || MJaiNyC_4,2.10-11 ||


(ùaùñhe daõóadànasyàrthakarmatàdhikaraõe såtràõi 16-18)

#<pràsanavan maitràvaruõàya daõóapradànaü kçtàrthatvàt  / Jaim_4,2.16 />#

#<arthakarma và kartçsaüyogàt sragvat  / Jaim_4,2.17 />#

#<karmayukte ca dar÷anàt  / Jaim_4,2.18 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,2.12-13


ùaùñhàdhikaraõamàracayati-

maitràvaruõake daõóadànasya pratipattità /
utàrthakarmatà'dyo 'stu dhàraõe kçtakçtyataþ // MJaiNy_4,2.12 //
yuktopayuktasaüskàràdupayoktavyasaüskriyà /
sthitvà praiùànuvacane daõóo 'pekùyor'thakarma tat // MJaiNy_4,2.13 //

------------------

jyotiùñome ÷råyate- 'krãte some maitràvaruõàya daõóaü prayacchati' iti |
tadetaddaõóadànaü pratipattikarma |
kutaþ |
daõóasya yajamànadhàraõena kçtakçtyatvàt |
yajamàno hyadhvaryuõà dãkùàsiddhayartha dattaü daõóamàsomakrayàddhàrayati |
ata evà'mnàtam- 'daõóena dãkùayati' iti, 'yaddãkùitàya daõóaü prayacchati' iti ca |
tasmàdupayuktasya daõóasya dànaü pratipattiþ- iti cet |
maivam |
daõóe bhaviùyadupayogasyàpi sadbhàvàt |
yadà maitràvaruõaþ sthitvà praiùànanuvadati, tadànãmavalambanàya daõóo 'pekùitaþ |
ata evà'mnàtam- 'daõóãpraiùànanvàha' iti |
tathà sati pratipattikarmaråpàdupayuktasaüskàràdarthakarmaråpa upayokùyamàõasaüskàraþ pra÷astaþ |
upayojayitumeva hi sarvatra saüskàrasya pravçttiþ |
upayukte tu pratipattiråpasya saüskàrasyàkùaramàtraparyavasàyitvena kàrye paryavasànàbhàvàdapra÷astatvam |
tasmàt- maitràvaruõasaüskàràya daõóadànamarthakarma |
tathà sati niråóhapa÷àvasatyapi dãkùite daõóasaüpàdanasyaitaddànaü prayojakam || MJaiNyC_4,2.12-13 ||


(saptame pràsanasya pratipattikarmatàdhikaraõe såtram)

#<utpattau yena saüyuktaü tadarthaü tat, ÷rutihetutvàt tasyàrthàntaragamane ÷eùatvàt pratipattiþ syàt  / Jaim_4,2.19 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,2.14


saptamàdhikaraõamàracayati-

càtvàle kçùõa÷çïgasya pràso yaþ sor'thakarma và /
pratipattiþ sàrthakatvàdàdyo 'ntyo 'ntyo 'ståpayogataþ // MJaiNy_4,2.14 //

------------------

jyotiùñome ÷råyate- 'prattàsu dakùiõàsu càtvàle kçùõaviùàõàü pràsyati' iti |
yajamànena dasà dakùiõà çtvigbhiryadà nãtàþ, tadà yajamànaþ svahaste dhçtaü kçùõamçgasya ÷çïgaü càtvàlanàmake garte parityajet |
so 'yaü parityàgor'thakarma |
kutaþ |
saprayojanatvàt |
pratipattitayàpårvàbhàvena nirarthakaþ syàt |
ato 'pårvalàbhàyàrthakarmatvam- iti cet |
maivam |
'kçùõaviùàõayà kàõóåyate' iti tçtãyà÷rutyà yajamàna÷iraþkaõóåtàvupayuktasya viùàõasya pratipa÷yapekùatvàt |
na ca pratipattàvatyantamapårvàbhàvaþ |
'càtvàla eva pràsanam' ityevaüvidhasya niyamasya vaidhatvena pràsanakriyàprayuktàpårvàbhàve 'pi niyamàpårvasadbhàvàt |
tasmàt- pràsanaü pratipattikarma || MJaiNyC_4,2.14 ||


(aùñame- avabhçyagamanasya pratipattikarmatàdhikaraõe såtràõi 20-22)

#<saumike ca kçtàrthatvàt  / Jaim_4,2.20 />#

#<arthakarma vàbhidhànasaüyogàt  / Jaim_4,2.21 />#

#<pratipattir và tannyàyatvàd de÷àrthàvabhçtha÷rutiþ  / Jaim_4,2.22 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,2.15-16


aùñamàdhikaraõamàracayati-

pàtrasyàvamçthe somaliptasya nayanaü tu kim /
sàdhanaü pratipattirvà yanti tenetyataþ ÷ruteþ // MJaiNy_4,2.15 //
pràptà sàdhanatà maivaü puroóà÷ahabiùñvataþ /
pàtrasya tadasaübandhàtprakùepaþ pratipattaye // MJaiNy_4,2.16 //
------------------

jyotiùñome ÷råyate- 'caturgçhãtaü và etadyaj¤asya yadçjãùam, yadgràvàõaþ, yadaudumvarã, yadadhiùavaõaphalake, tasmàdyatkiücitsomaliptaü draùyam, tenàvabhçdyaü yanti' iti |
niùpãóitasya somasya nãraso bhàga çjãùam |
tadetadçjãùagràvàdikaü somàbhiùavàdau somena lipyate |
tasya lipsasya sarvasyàvabhçthasàdhanatvamabhyupeyam |
kutaþ |
'tenàvamçthaü yanti' iti tçtãyà÷rutyàvabhçthasàdhanatvàvagamàt |
tasmàtsomaliptaü dravyamavabhçdye haviùñvena nãyate- iti cet |
maivam |
'vàruõenakapàlenàvabhçthamavayanti' ityanenotpattivàkya÷iùñhapuroóà÷ahaviùàvaruddhi'vabhçthe somaliptapàtrasya haviùñvena saübandhàsaübhavàt |
tathà satyavabhçtha÷abdena tadartha de÷aü lakùayitvà tasminde÷e somaliptasya pàtrasya nayanamatra vidhãyate |
tacca nayanaü pratipattaye bhavati |
pàtrasya pårvamupayuktatvàt |
tasmàt- etatpratipattikarma || MJaiNyC_4,2.15-16 ||


(navame kartçde÷akàlavidhãnàü niyamàrthatàdhikaraõe såtre 23-24)

#<kartçde÷akàlànàm acodanaü prayoge nityasamavàyàt  / Jaim_4,2.23 />#

#<niyamàrthà và ÷rutiþ  / Jaim_4,2.24 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,2.17-18


navamàdhikaraõamàracayati-

same yajeta de÷àderanuvàdo 'thavà vidhiþ /
prayogànupapasyaiva pràptatvàdanuvàdatà // MJaiNy_4,2.17 //
same và viùame veti pàkùikatvanivçttaye /
apràptàü÷ànupàtena niyamo 'tra vidhãyate // MJaiNy_4,2.18 //

------------------

idamàmnàyate- 'same dar÷apårõamàsàbhyàü yajeta', 'pràcãnapravaõe vai÷vadevena yajeta' 'paurõamàsyàü paurõamàsyà yajeta' 'amàvàsyàyàmamàvàsyayà yajeta' 'pa÷ubandhasya yaj¤akratoþ ùaóçtvijaþ' 'dar÷apårõamàsayoryaj¤akratvo÷catvàra çtvijaþ' 'càturmàsyànàü yaj¤akratånàü pa¤cartvijaþ' 'agnihotrasya yaj¤akratoreka çtvik' 'saumyasyàdhvarasya yaj¤akratoþsaptadar÷ãtvajaþ'  'somena yajeta' iti |
kratu÷abde mànasa upàsane 'pi vartate |
'sa kratuü kurkùãta manomayaþ pràõa÷arãraþ' ityatra kratu÷abdena dhyànavidhànàt |
tadvyàvçttaye 'yaj¤akratoþ' iti vi÷eùyate |
tatra de÷akàlakartçdravyàõi na vidhãyante, kiütvanu÷råyante |
kutaþ |
pràptatvàt |
na hi de÷àdibhirvinà prayogaþ saübhavati |
ator'thàpattyà tatpràptiþ- iti cet |
maivam |
arthàpattyà pàkùikã samade÷àdipràptiþ |
viùamade÷àdãnàmapi saübhavàt |
tato yasminpakùe pràptirnàsti tasminpakùe samade÷àdayo vidhãyante || MJaiNyC_4,2.17-18 ||


(da÷ame dravyaguõavidhànasya niyamàrthatàdhikaraõe såtram-)

#<tathà dravyeùu guõa÷rutir utpattisaüyogàt  / Jaim_4,2.25 />#


____________________________________________________

START MJaiNy 4,2.19


da÷amàdhikaraõamàracayati-

÷vetàlambho 'nuvàdo và ÷vaityasya vidhiragrimaþ /
dravyadvàreõa tatprapteþ pårvavattanniyamyate // MJaiNy_4,2.19 //

------------------

idamàmnàyate- 'vàyavyaü ÷vaitamàlabheta bhåtikàmaþ' iti |
tatra ÷vaityaguõasya dravyanirapekùasya kriyànvayàbhàvàddravyasahitasya tadanvaye dravyanirapekùasya kriyànvayàbhàvàddravyasahitasya tadanvaye dravyavidhinaivà'varjanãyatayà tatpràpteranuvàdaþ ÷vaityasya- iti cet |
maivam |
pårvanyàyena pàkùikatvanivçttaye niyamavidhitvàïgãkàràt || MJaiNyC_4,2.19 ||


(ekàda÷e- avadhàtàdisaüskàravidhànasya niyamàrthatàdhikaraõe såtram)
#<saüskàre ca tatpradhànatvàt  / Jaim_4,2.26 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,2.20


ekàda÷àdhikaraõamàracayati-

avaghàte 'pi niyamo de÷àdàviva tena saþ /
pradhànena prayuktaþ syàtsaübandhaþ prakriyoktitaþ // MJaiNy_4,2.20 //

------------------

yathà de÷akàlakartçdravyàõàü pakùe pràptau niyamo vihitaþ, evamavaghàto 'pi taõóulaniùpattyartha lokataþ pràpte 'pi pàkùikanakhavidalanàdivyàvçttaye niyamyate |
sati càvadhatasya vidhau pradhànenà'gneyàdiyàgenàsau prayujyate |
na càtra saübandhàbhàvàdaprayuktiriti vàcyam |
pradhànayàgaprakaraõapañhitatvena saübandhasiddhiþ |
tasmàt- avaghàtàdayo vidhãyante pradhànena prayujyante ca || MJaiNyC_4,2.20 ||


(dvàda÷e yàgahomasvaråpaniråpaõàdhikaraõe såtre 27-28)

#<yajati codanàdravyadevatàkriyaü samudàye kçtàrthatvàt  / Jaim_4,2.27 />#

#<tadukte ÷ravaõàj juhotir àsecanàdhikaþ syàt  / Jaim_4,2.28 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,2.21-23


dvàda÷àdhikaraõamàracayati-

aniråpyà niråpyà và yàgahomadadàtayaþ /
tyàgàdàdyo yajistyàgaþ prakùepo homa iùyate // MJaiNy_4,2.21 //
àkàïkùà yàga÷abdasya tyàgenaiva nivartate /
yàgasyopari homasya vidheþ kùepàvasànatà // MJaiNy_4,2.22 //
svãyaü dravyaü parityajya parakãyaü yathà bhavet /
tathà saüpàdanaü dànaü tyàge 'pyeùàmiyaü bhidà // MJaiNy_4,2.23 //

------------------

idamàmnàyate- 'somena yajeta' agnihotraü juhoti' 'hiraõyamàtreyàya dadàti' iti |
tatra yàga-homa-dàna-÷abdànàmarthà na niråpayituü ÷akyante |
triùvapi dravyatyàgasya sadbhàvàt |
tato vidheyànàmarthànàü pradhànabhåtànàmanirõayàt, itaratra vidhyanuvàdavivekaþ pårvokto vyarthaþ- iti cet |
maivam |
devatàmuddi÷ya dravyatyàgo yàgaþ |
tyaktasya vahnau prakùepo homaþ |
svakãyadravyasya svatvanivçttipårvakaü parasvatvàpàdanaü dànam |
iti suniråpà ete padàrthàþ |
'dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajeta' itivihitasya yàgasyopari 'caturavattaü juhoti' iti homasya vidhànàt 'tyàgamàtràtmako yàgaþ, prakùepàdhiko homaþ' ityavagamyate |
yatra tu yajatyàdipadaü na ÷rutam, kiütu 'àgneyo 'ùñàkapàlaþ' ityetàvadave ÷rutam, tatràpyudde÷yàyà devatàyàstvajanãyadravyasya ca ÷rutatvàdudde÷atvàgaråpo yàgo 'thasiddhaþ |
tasmàt- pradhànavidheyànàü yàgàdãnàü suniråpitatvàdvidhiviveko na vyarthaþ || MJaiNyC_4,2.21-23 ||


(trayoda÷e barhiùa àtithyàdisàdhàraõyàdhikaraõe såtre 29-30)

#<vidheþ karmàpavargitvàd arthàntare vidhiprade÷aþ syàt  / Jaim_4,2.29 />#

#<api votpattisaüyogàd arthasaübandho 'vi÷iùñànàü prayogaikatvahetuþ syàt  / Jaim_4,2.30 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,2.24-25


trayoda÷àdhikaraõamàracayati-

yadàtithyàbarhiretadupasatsvatide÷anam /
sàdhàraõyavidhirvà'dyastadãyasyopasaühçteþ // MJaiNy_4,2.24 //
varhiþ ÷rutyaikatàbhànànnàtide÷asya lakùaõà /
àtithyayopasadbhi÷va barhiretatprayujyate // MJaiNy_4,2.25 //

------------------
jyotiùñome ÷råyate- 'yadàtithyàyàü barhiþ, tadupasadàm, tadagnãùomãyasya ca' iti |
krãtaü somaü ÷akañe 'vasthàpyapràcãnavaü÷aü pratyànayane 'bhimukho yàmiùñiü nirvapati seyamàtithyà |
tata årdhva triùu dineùvanuùñhãyamànà upasadaþ |
aupavasathye dine 'nuùñheyo 'gnãùobhãyaþ |
tatra- àtithyeùñau vihitaü yadbarhiþ, tadyadi tasyà iùñeràcchidyopasatsu vidhãyeta, tadànãmàtithyàyàü vidhànamanarthakaü syàt |
yadi ca tatropayuktamitaratra vidhãyeta, tadà viniyuktaviniyogaråpo virodhaþ syàt |
tasmàt- àtithyàbarhiùo ye dharmà a÷vabàlatvàdayaþ, te dharmà upasatsåpasaühriyante- ityatide÷aparaü vàkyam- iti pràpte, -
bråmaþ- barhiþ ÷abdasya dharmàtide÷atve lakùaõà prasajyeta |
÷rutyà tu barhiùa àtithyopasadagnãùomãyeùyekatvaü pratibhàti |
ataþ sàdhàraõyamatra vidheyam |
àtithyàrtha yadbarhirupàdãyate tanna kevalamàtithyàrtham, kiütåpasadarthamagnãùomãyàrtha copàdeyamiti vidhivàkyasyàrthaþ |
tasmàt- àtithyopasadagnãùomãyàstrayo 'pyasya barhiùaþ prayojakàþ || MJaiNyC_4,2.24-25 ||


iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare caturtàdhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ



_________________________________________________________________________



atha caturthàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ /


(prathame dravyasaüskàrakarmaõàü kratvarthatàdhikaraõe såtràõi - 1-3)

#<dravyasaüskàrakarmasu paràrthatvàt phala÷rutir arthavàdaþ syàt  / Jaim_4,3.1 />#

#<utpatte÷ càtatpradhànatvàt  / Jaim_4,3.2 />#

#<phalaü tu tatpradhànàyàm  / Jaim_4,3.3 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.1-2


tçtãyapàde prathamàdhikaraõamàracayati-

juhvàþ parõamayãtvena na pàpa÷rutira¤janàt /
vairidçgvç¤janaü, varma prayàjaiþ, puruùàya kim // MJaiNy_4,3.1 //
kratave vàgrimo mànàtphalasya na hi sàdhyatà /
vibhàti kratave tasmàdarthavàdaþ phalaü bhavet // MJaiNy_4,3.2 //

------------------

idamàmnàyate- 'yasya parõamayã juhårbhavati na sa pàpaü ÷lokaü ÷çõoti' 'yadàïkte cakùureva bhràtçvyasya vçïkte' 'yatprayàjànuyàjà ijyante varma và etadyaj¤asya kriyate, varma yajamànasya bhràtçvyàbhibhåtyai' iti |
tatra- yajjuhåprakçtibhåtaü parõadravyam, ya÷cà¤janena cakùuùaþ saüskàraþ, yacca prayàjànuyàjaråpaü varma tacci dvayaü puruùàrthatvena vidhãyate |
kutaþ |
pàpa÷loka÷ravaõàdiràhityàdeþ puruùasaübandhiphalasya pratibhànàt- iti cet |
maivam |
phalaü hi sàdhyaü bhavati |
na càtra sàdhyatà pratibhàsate |
'na ÷çõoti vçïkte, varma kriyate, iti vartamànatvanirde÷àt |
ataþ kratvarthà ete vidhavaþ |
tatra parõamayãtvasyànàrabhyàdhãtasyàpi vàkyena kratusaübandhaþ |
saüskàravarmaõostu prakaraõena kratvarthànàü tu kratuniùpàdanavyatirekeõa phalàkàïkùàyà abhàvàdvartamànanirde÷asva vipariõàmaü kçtvàpi phalaü kalpayituü na ÷akyam |
tasmàt- phalavattvabhramahetuþ pàpa÷loka÷ravaõaràhityàdirarthavàdaþ || MJaiNyC_4,3.1-2 ||


(dvitãye naimittikànàmanityàrthatvàdhikaraõe såtram-)


#<naimittike vikàratvàt kratupradhànam anyat syàt  / Jaim_4,3.4 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.3-4


dvitãyàdhikaraõamàracayati-

mçnmaye praõayetkàmã nitye 'pyetadutetarat /
àkàïkùà saünidhi÷càsti tasmànnitye 'pi mçnmayam // MJaiNy_4,3.3 //
kàmàrthatvàdayogyatvaü sàmànyavihitena ca /
àkàïkùàyà nivçttatvànnityàrthamitaradbhavet // MJaiNy_4,3.4 //

------------------

'apaþ praõayati' iti praõayanasya nityapyoge 'pi mçnmayapàtrameva sàdhanam |
kçtaþ |
nitye 'pi pàtratvà'phaïkùitatvàt |
na ca lokasidhdaü kiücitpàtramupàdãyate-iti vàcyam |
aupte karmaõyatyantama÷rutàcchrutasya saünihitatvàt- iti pràpte-
bråmaþ- kàmàrtha mçnmayamàmnàtam |
tacca sati kàme yogyam |
na hi pàkùikaü kàmaü nimittãkçtya pravçttaü nityasya yogyaü bhavati |
pàtràkàïkùà tu sàmànyato vihitena nivartate |
'apaþ praõayati'iti hi pàtravi÷eùamanupanyasya vihitam |
va¤cànyathànuparpannaü tatpàtraü kiücitsàmànyena kalpayati |
tasmànnityaprayoge tatkàmyaü mçnmartha nànveti, kiütvitaratpàtraü yatkiücidupàdeyam |
-'camasenàpaþ praõayet iti nitye pàtraü vidhãyate-iti vidhãyate |
iti cet |
tarhi kçtvàcintàstu || MJaiNyC_4,3.3-4 ||


(tçtãye-saüyogapçthaktvanyàye,dadhyàdernityanaimitti-
kobhayàrthatàdhikaraõe såtràõi5-7)

#<ekasya tåbhayatve saüyogapçthaktvam  / Jaim_4,3.5 />#

#<÷eùa iti cet  / Jaim_4,3.6 />#

#<nàrthapçthaktvàt  / Jaim_4,3.7 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.5


tçtãyàdhikaraõamàcarayati-

daghnà tvindriyakàmasya nitye 'nyaduta taddadhi /
anyatsyàtpårvavanmaivaü saüyogasya pçthaktvataþ // MJaiNy_4,3.5 //

------------------

agnihotre ÷råyate- 'dadhnendriyakàmasya juhuyàt' iti |
tatra- dadhnaþ kànyatvànnitye 'gnihotre pårvanyàyena taddadhi na prayoktavyam |
kiütvanyadeva kiüciddravyam- iti cet |
maivam |
'dadhnà juhoti' ityasminvàkyàntare kàmasaüyogamupanyasya nityahomasaüyogena dadhividhànàt |
tasmàt- ekasyàpi dadhno vàkyadvayena nityatvaü kàmyatvaü càviruddham |
evamagnãùomãyapa÷au- 'khàdire badhnàti' 'khàdiraü vãryakàmasya yåpaü |
kurvãta' ityudàharaõãyam || MJaiNyC_4,3.5 ||


(caturthe payovratàdãnàü kratudharmatàdhikaraõe såtre 8-9)

#<dravyàõàü tu kriyàrthànàü saüskàraþ kratudharmaþ syàt  / Jaim_4,3.8 />#

#<pçthaktvàdvyavatiùñheta  / Jaim_4,3.9 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.6


caturthàdhikaraõamàracayati-

payo vrataü bràhmaõasya puüse tatkratave 'thavà /
puüyogàdabrimo maivaü naiùphalyàtkratu÷eùatà // MJaiNy_4,3.6 //

------------------

jyotiùñome dãkùitasyànnabhojanàbhàve vratamàmnàyate- 'payo vrataü bràhmaõatva, yavàgå ràjanyasya, àmikùà vai÷yasya' iti |
tatra- bràhmaõàdipuruùasaüyogàdetadvrataü puruùàrtham- iti cet-
maivam |
indriyavãryàdivatphalasyàtrànuktatvàt |
kratu÷eùatvaü tu prakaraõàdavagamyate |
bràhmaõàdipuruùà dravyavi÷eùavyavasthàyai nimittatvenopanyasyante || MJaiNyC_4,3.6 ||

(pa¤came vi÷vajinnyàyàntargate vi÷vajidàdãnàü saphalatvàdhikaraõe såtràõi 10-12)

#<codanàyàü phalà÷ruteþ karmamàtraü vidhãyeta na hy a÷abdaü pratãyate  / Jaim_4,3.10 />#

#<api vàmnànasàmarthyàc codanàrthena gamyeta, àrthànàü hy arthavattvena vacanàni pratãyante, arthato hy asamarthànàm ànantarye 'py asaübandhas tasmàc chrutyekade÷aþ  / Jaim_4,3.11 />#

#<vàkyàrtha÷ ca guõàrthavat  / Jaim_4,3.12 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.7


pa¤camàdhikaraõamàracayati-

naivàsti vi÷vajidyàge phalamastyuta nà÷ruteþ /
bhàvyàpekùàdvidheþ kalpyaü phalaü paüsaþ pravçttaye // MJaiNy_4,3.7 //

------------------

idamàmnàyate- 'vi÷vajità yajeta' iti |
tatra- phalasyà÷rutatvànnàsti vi÷vajidyàge phalam- iti cet |
maivam |
phalasya kalpanãyatvàt |
'vi÷vajinnàmnà yàgena kuryàt' ityuktà bhàvanà bhàvyamapekùate |
'kiü kuryàt' ityàïkàkùàyà anivçtteþ |
ato vàkyapåraõàya kiücitphalamava÷yamadhyàhartavyam |
adhyàhçte ca tatkàminaþ puruùasyàtra pravçttyà yàgàmuùñhànaü sidhyati |
anyathà niradhikàratvàdanuùñhàne vidhirnirarthakaþ syàt |
tasmàt- phalaü kalpanãyam || MJaiNyC_4,3.7 ||


(ùaùñhe vi÷vajinnyàyàntargate vi÷vajidàdãnàmekaphalatàdhi-
karaõe såtre 13-14)

#<tatsarvàrtham anàde÷àt  / Jaim_4,3.13 />#

#<ekaü và codanaikatvàt  / Jaim_4,3.14 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.8


ùaùñhàdhikaraõamàracayati-

sarva phalamutaikaü syàtsarvamastvavi÷eùataþ /
ekena tanniràïkùamato 'nekaü na kalpyate // MJaiNy_4,3.8 //

------------------

tasminvi÷vajiti pa÷uputravãryendriyàdikaü sarva phalatvena kalpanãyam |
kutaþ |
'etadevàsya phalam' ityatra vi÷eùahetorabhàvàt- iti cet |
maivam |
làghavasyaiva vi÷eùahetutvàt || MJaiNyC_4,3.8 ||


(saptame vi÷vajannyàyàntargate vi÷vajidàdãnàü svargaphalatàdhikaraõe såtre 15-16)

#<sa svargaþ syàt sarvàn pratyavi÷iùñatvàt  / Jaim_4,3.15 />#

#<pratyayàc ca  / Jaim_4,3.16 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.9


saptamàdhikaraõamàracayati-

ekaü yatkiücidathavà niyataü na niyàmakam /
tasmàdàdyaþ sarvapuüsàmiùñatvàtsvarga eva tat // MJaiNy_4,3.9 //

------------------
vi÷vajiti kalpyamànaü yadekaü phalaü tat 'inameva' iti niyàmakaü nàsti |
tasmàdicchayà kenacitkasmiü÷citphale kalpyamàner'thàtsarvaphalatve gauravameva syàt- iti cet |
maivam |
svargasya pa÷vàdiphalavadduþkhami÷ritatvàbhàvàt, nirati÷ayasukhatvàcca sarvapuruùàõàmiùñatvàtsvarga eva vi÷vajitaþ phalam || MJaiNyC_4,3.9 ||


(aùñame ràtrisatranyàye ràtrisatrasyàr''thavàdikaphalakatàdhikaraõe såtràõi 17-19)

#<kratau phalàrthavàdamaïgavat kàrùõàjiniþ  / Jaim_4,3.17 />#

#<phalamàtreyo nirde÷àd a÷rutau hy anumànaü syàt  / Jaim_4,3.18 />#

#<aïgeùu stutiþ paràrthatvàt  / Jaim_4,3.19 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.10


aùñamàdhikaraõamàracayati-

svargàya và pratiùñhàyai ràtrisatramihà'dimaþ /
pårvavatsyàtpratiùñhà ca ÷rutà tenà÷rutàdvaram // MJaiNy_4,3.10 //

------------------

satrakàõóe pratyekaü ÷råyate- 'pratitiùñhanti ha và ete, ya età ràtrãrupayanti' iti, 'brahmavarcasvino 'nnàdà bhavanti, ya età upayanti' iti ca |
dvàda÷àhàdårdhvabhàvinastrayoda÷aràtracaturda÷aràtràdayaþ sarve satravi÷eùàþ |
trayoda÷asaükhàyàkàràtrayo yasminsatravi÷eùe so 'yaü trayoda÷aràtràþ, iti samudàyapràdhànyenaikavacanàntatayà pràyeõa nirde÷o bhavati |
kvacittu samudàdhinàü ràtri÷abdenà'mnàyate |
tadyathà- 'ta età vi÷atiü ràtrãrapa÷yat' iti tàdç÷e ràtrisatre vi÷vajinnyàyena svargaþ phalatvena kalpanãyaþ- iti pràpte-
bråmaþ- asya ràtrisatravidheþ stàvaker'thavàde pratiùñhà ÷rutà |
sà càsminvàkye 'tyantama÷rutàtsvargàtpratvàsannà |
tasmàt- 'pratiùñhàkàmo ràtrisatraü kuryàt' ityevaü pratiùñhaiva phalatvena kalpanãyà || MJaiNyC_4,3.10 ||


(navame kàmyànàü yathoktakàmyaphalakatvàdhikaraõe såtràõi 20-24)

#<kàmye karmaõi nityaþ svargo yathà yaj¤àïge kratvarthaþ  / Jaim_4,3.20 />#

#<vãte ca kàraõe niyamàt  / Jaim_4,3.21 />#

#<kàmo và tatsaüyogena codyate  / Jaim_4,3.22 />#

#<aïge guõatvàt  / Jaim_4,3.23 />#

#<vãte ca niyamas tadartham  / Jaim_4,3.24 />#


____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.11


navamàdhikaraõamàracayati-

÷rutà÷rute ÷rutaü vaikaü saurye sarvapravçttaye /
àdyo maivaü ÷rutenaiva phalàkàïkùànivartanàt // MJaiNy_4,3.11 //

------------------

'saurya caruü rnivapedbrahmavarcasakàmaþ' ityatra brahmavarcasaü phalaü ÷rutam |
svargo '÷rutaü phalam |
tadubhayamapyabhyupeyam |
tathà sati svargasya sarvairapekùyamàõatvàtsarveùàü tatra pravçttirlabhyeta- iti cet |
maivam |
÷rutena brahmavarcasaphalenaiva niràkàïkùe vidhivàkye vi÷vajinnyàyena svargaphalakalpànàyà asaübhavàt |
tasmàt - ÷rutameva phalam || MJaiNyC_4,3.11 ||


(da÷ame-dar÷apårõamàsanyàyàntargate dar÷apårõa - màsàdãnàü sarvakàmàrthatàdhikaraõe såtre 25-26)

#<sarvakàmyam aïgakàmaiþ prakaraõàt  / Jaim_4,3.25 />#

#<phalopade÷o và pradhàna÷abdasaüyogàt  / Jaim_4,3.26 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.12-13


da÷amàdhikaraõamàracayati-

dar÷àdiþ sarvakàmebhyo 'nuvàdo và phale vidhiþ /
aïgopàïgoditaþ kàmo vidhyabhàvàdanådyate // MJaiNy_4,3.12 //
utpatticodanàsiddhi à÷ritya vidhibhàvane /
phalasaüyogabodhena bhavedeùa phale vidhiþ // MJaiNy_4,3.13 //

------------------

idamàmnãyate- 'ekasmai và anyà iùñayaþ kàmàyà'hriyante, sarvebhyo dar÷apårõamàsau' iti |
'ekasmai và anye yaj¤akratavaþ kàmàyà'hriyante, sarvebhyo jyotiùñomaþ' iti |
tatra- 'sarvebhyaþ' ityanena vàkyena dar÷apårõamàsayorna phale vidhiþ |
vidhàyakasya liïïàderbhàvanàvàcina àkhyàtasya càbhàvàt |
anuvàdastu bhaviùyati |
sarvakàmànàü pràptatvàt |
na ca- 'dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajeta' iti vidhànàtsvarga eva pràpto na tu kàmàntaram- iti vàcyam |
aïgopàïgakàmànàmapi pràptatvàt |
sàmidhenyo dar÷apårõamàsayoraïgam |
tatra kàmàþ ÷rçyante- 'ekaviü÷atimanubråyàtpratiùñhàkàmasya, caturviü÷atimanubråyàdbrahmavarcasakàmasya' iti |
tathà sàünàyyayàgasya dohanamaïgam |
tatsàdhanaü vatsàpàkaraõamupàïgam |
tatra palà÷a÷àkhàharaõe kàma àmnàtaþ- 'yaþ kàmayeta- pa÷umànsyàt- iti, bahuparõà tasmai bahu÷àkhàmàharet |
pa÷umantamevainaü karoti' iti |
ta ete sarve kàmà anådyante- iti pràpte, bråmaþ- mà bhåtàmasminvàkye vidhibhàvane |
tathàpyutpattivàkyasiddhite à÷ritya tàdarthyavàcinyà caturthyà phalasaüyogo bodhyate |
tasmàt- eùa phale vidhiþ || MJaiNyC_4,3.12-13 ||


(ekàda÷e dar÷apårõamàsanyàyàntargate dar÷apårõamàsàdãnàü pratiphalaü pçthaganuùñhànàdhikaraõe, yogasiddhinyàye ca såtre 27-28)

#<tatra sarve 'vi÷eùàt  / Jaim_4,3.27 />#

#<yogasiddhir vàrthasyotpatyasaüyogitvàt  / Jaim_4,3.28 />#
____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.14-15


ekàda÷àdhikaraõamàracayati-

jyotiùñoma÷ca sarvàrthaþ sarve sakçdanuùñhiteþ /
dadyàtpçthakprayogàdvà sakçttasyàvi÷eùataþ // MJaiNy_4,3.14 //
ekaikasyànapekùasya phalasyaiva hi sàdhanam /
coditaü tena kàmàste paryàyeõa bhavantyamã // MJaiNy_4,3.15 //

------------------

yathà dar÷apårõamàsau sarvakàmàrthau, tathà jyotiùñoma÷ca sarvakàmàrtha iti pårvàdhikaraõenaiva siddham |
tatrobhayatra kàmà naimittikàþ |
jyotiùñomàdisvaråpaü nicittam |
tacca sarveùu kàmeùvavi÷iùñam |
na hi nimittasàdhàraõye sati naimittikànàü paryàyo bhavati |
vahnisàmãpye sati dàhaprakà÷ayoþ paryàyàdar÷anàt |
tasmàjyotiùñome sakçdanuùñhite satyekaü phalaü yathà niùpadyate, tathà phalàntaràõàmapi vàrayituma÷akyatvàdyugapatsarvaphalasiddhiþ- iti pràpte-
bråmaþ- nahi jyotiùñoyaü nimittãkçtya kàmà vidhãyante |
kàmànàmananuùñheyatvàt |
kiü tarhi- puruùasya svata eva pràptànkàmànuddi÷ya tatsàdhanatvenaiva jyotiùñomo vidhãyate |
yadyapi 'sarvebhyaþ kàmebhyaþ' iti svargapa÷vàdiphalànàmekenaiva ÷abdenoddi÷yamànatvàtsàhityaü pratibhàti, tathàpi na tadasyi |
udde÷yagatatvena sàhityasyàvivakùitatvàt |
na ca ÷abdataþ sàhityaniyamàbhàve 'pyekakarmaphalatvàdarthataþ sàhityam- iti vàcyam |
svargapa÷vàdãnàü parasparanirapekùàõàmeva phalatvàt |
tasmàdekaikasya phalasya sàdhanatvena karma codyate |
ata eva 'sarvebhyaþ' iti nirde÷opapattiþ |
anyathà hi sàhityaniyamànmilitamidamekameva phalaü saüpannamiti sarva÷abdo nopapadyate |
tasmàdyadà yatphalaü kàmyam, tadà tatsiddhye jyotiùñomaþ prayoktavyaþ |
ekamapi sadvçùñyàdiphalaü yadà yadà kàmyate, tadà tadà kàrãrãùñiþ punaþ punaþ prayujyati |
kimu vaktavyam- phalabhede prayogabhedaþ- iti |
tasmàtpratiphalaü pçthakprayogaþ || MJaiNyC_4,3.14-15 ||


dvàda÷e-dgakàmyànàmaihikàmuùmikaphalavattvà-dghasåtre 27-28)
adhikaraõe varõakàntareõa te eva tatra sarve 'vi÷eùàt // MJaiNyC_4,3.27 //

yogasiddhirvàr'thasyotpattyasaüyogitvàt // MJaiNyC_4,3.28 //

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.16-17


dvàda÷àdhikaraõamàracayati-

citrayà pa÷avo 'muùminneva syurniyatà na và /
àdyaþ svargeõa tutyatvàddehasyotpàdakatvataþ // MJaiNy_4,3.16 //
citrotpattau tu niyamo na ÷rato nàpi kalpanam /
puüspravçttyàdinàpete pratibandhe bhavetphalam // MJaiNy_4,3.17 //

------------------

kàmyakarmàõyevaü ÷råyante - 'citrayà yajeta pa÷ukàmaþ' aindramekàda÷akapàlaü nivapetprajàkàmaþ' iti |
tatra-yathà svargaphalasyà'muùmikatvaü niyatam, evaü pa÷vàdiphalasyàpi |
yadi svargaheturjyotiùñomo dehàntarasyotpàdakaþ, tarhi citràdirapi tathàstu iti cet |
maivam |
vaiùamyàt |
asmindehe svargasya bhoktupra÷akyatvàda÷rutàpyanyadehospattirarthàpattyà kalpyate |
'citrayà tvanyadeho 'va÷yamutpàdyate' iti niyamo na ÷rutaþ, nàpi kiücittasya kalpakamasti |
anenàpi dehena pa÷vàdiphalasya bhoktuü ÷akyatvàt |
asmindehe pratigrahàdidçùñopàyamantareõa pa÷vàdyalàbhàdvaidhacitràdiphalamàmuùmikameva- iti cet |
na |
pratigrahàdeþ pratibandhanivçttàvupayuktatvàt |
tasmàt- asati pratibandhe phalamaihikam, sati tvàmuùmikam || MJaiNyC_4,3.16-17 //


(trayoda÷e sautràmaõyàdãnàü cayanàdyaïgatàdhikaraõe såtràõi 29-31)

#<samavàye codanàsaüyogasyàrthavatvàt  / Jaim_4,3.29 />#

#<kàla÷rutau kàla iti cet  / Jaim_4,3.30 />#

#<nàsamavàyàtprayojanena syàt  / Jaim_4,3.31 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.18-19


trayoda÷àdhikaraõamàracayati-

iùñravà tu vàjapeyena bçhaspatisavaü yajet /
kàlaü và bodhayedvàkyamutàïmatvasya bodhakam // MJaiNy_4,3.18 //
ktvà÷rutyà bhàti kàlo 'tra maivamaïgatvabodhanam /
÷rutermukhyaü prakriyà ca tathà satyanugçhyate // MJaiNy_4,3.19 //

------------------

idamàmnàyate- 'vàjapeyeneùñvà bçhaspatisavena yajeta' iti |
'àgniü citvàsautràmaõyà yajeta' iti |
tatra- 'iùñvà' iti ktvàpratyayo vàjapeyasya pårvakàlãnatàü bråte |
tasmàdvàkyamidaü bçhaspatisavasya vàjapeyottarakàlãnatàü bodhayati- iti pràpte, -
bråmaþ- bçhaspatisavastha vàjapeyàïgatvabodhanameva ktvà÷rutermukhyor'thaþ, |
'samànakartçkayoþ pårvakàle' (3 | 4 | 21) iti (pàõini) såtreõa kriyàdvayasyaikakartçkatàyàü tadvidhànàt |
yadyapi såtre 'pårvakàle' ityuktam, tathàpi tanna niyatam |
'mukhaü vyàdàya ÷rvapiti' ityatra kàlaikye 'pi prayogàt |
vàjapeyaprakaraõamapyaïgatve 'nugçhyate |
anyathà tvaprakçte bçhaspatitame kàlavidhànàtprakaraõaü bàdhyeta |
aïgatve karmàntaratvena prasiddhabçhaspatisabandhàbhàvàttacchabdo 'nupapannaþ- iti cet |
na |
màsàgnihotranyàyena taddharmàtide÷àrthatvàt |
tasmàt- vàkyamidamaïgatvabodhakam |
'agniücitvà' - ityatràpyevaü yojanãyam || MJaiNyC_4,3.18-19 ||


(caturda÷e baimçdhàdeþ paurõamàsyàdyaïgatàdhikaraõe såtràõi 32-35)

#<ubhayàrthàm iti cet  / Jaim_4,3.32 />#

#<na ÷abdaikatvàt  / Jaim_4,3.33 />#
#<prakaraõàd iti cet  / Jaim_4,3.34 />#

#<notpattisaüyogàt  / Jaim_4,3.35 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.20-21


caturda÷àdhikaraõamàracayati-

saüsthàpya paurõamàsãü tàmanu vaimçdha ãritaþ /
dvayoraïgamutaikasya dvayoþ syàtprakriyàva÷àt // MJaiNy_4,3.20 //
utpattivàkyataþ pårõamàsaü saüyogabhàsanàt /
tasyaivàïgaü na dar÷asya prakriyà vàkyabàdhità // MJaiNy_4,3.21 //

------------------

dar÷apårõamàsaprakaraõe ÷råyate- 'saüsthàpya paurõamàsãü vaimçdhamanunirvapati' iti |
tatra-iyaü baimçdhoùñiþ prakaraõabalàtprayàjàdivaddar÷apårõamàsayorubhayorapyaïgam- iti cet |
na |
vàkyasya prabalatvàt |
na ca- 'saüsthàpya' iti paurõamàsyàþ samàptyabhidhànàttadaïgatvamayuktam- iti vàcyam |
dar÷asàdhàraõàïgasamàptyabhipràyeõa tadupapatteþ |
tasmàt- utpattivàkyàt, ekakartçkatvavàciktvàpratyayàcca pårõamàsasyaivàïgam || MJaiNyC_4,3.20-21 ||


(pa¤cada÷e - anuyàjàdãnàmàgnimàrutordhvakàlatàdhikaraõe såtram)

#<anutpattau tu kàlaþ syàt prayojanena saübandhàt  / Jaim_4,3.36 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.22-23


pa¤cada÷àdhikaraõamàracayati-

kimàgnimàrutàdårdhvamanuyàjai÷rvarediti /
aïgaü kàlo 'thavàïgaü syàdatipàràrthyamanyathà // MJaiNy_4,3.22 //
puràgnimàrutasyàsya j¤àtà somàrthatà tathà /
anuyàjà÷rva pa÷varthàþ saüyogaþ kàlasiddhaye // MJaiNy_4,3.23 //

------------------


jyotiùñome ÷råyate -'àgnimàrutàdårdhvamanuyàjai÷carati' iti |
àgnimàrutaü nàma kiücicchastram |
anuyàjàþ 'devaü barhiþ'- ityàdibhiþ pà÷ukahautrakàõóapañhitairekàda÷abhirmantraiþ sàdhyà homàþ |
tatra-'àgnimàruta÷astrasyànuyàjà aïgam' ityevamaïgàïgibhàvabodhanàyàyaü saüyogaþ |
yadi-anuyàjànàmayaü kàlopade÷aþ syàt,tadànãmàgnimàrutopanyàsasya svàrtho na ka÷cit- ityatyantapàràrthya syàt |
tasmàt- bçhaspatisavavat, vaimçdhavacca, anuyàjà aïgam- iti pràpte-
bråmaþ- itarastotra÷astravadàgnimàruta÷astrasya somàïgatvaü pårvamevàvagatam |
agnãùomãyavikçtau savanãyapa÷àvatide÷ataþ pràptànàmekàda÷ànàmanuyàjànàmapi pradhàõavatpa÷vaïgatvamavagatam |
tataþ parasparamaïgàïgibhàvàsaübhavàtkàlopade÷àrtho 'yaü saüyogaþ || MJaiNyC_4,3.22-23 ||


(ùoóa÷e - somàdãnàü dar÷apårõamàsottarakàlatàdyadhikaraõe såtram)

#<utpattikàlavi÷aye kàlaþ syàd vàkyasya tatpradhànatvàt  / Jaim_4,3.37 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.24-25


ùoóa÷àdhikaraõamàracayati-

kiü dar÷apårõamàsàbhyàmiùñavà somena yàgakaþ /
aïgàïgibhàvaþ kàlo và hyapàràrthyàya càïgatà // MJaiNy_4,3.24 //
dar÷àdilakùite kàle somayàgo vidhãyate /
svatantraphalavatvena na yuktàïgàïgità tayoþ // MJaiNy_4,3.25 //

------------------

idamàmnàyate- 'dar÷apårõamàsàbhyàmiùñvà somana yajeta' iti |
tatra- ubhayoràgnimàrutànuyàjavadanyàdhãnatvàbhàvàddar÷apårõamàsokteþ pàràrdhyaparihàràya somasya dar÷apårõamàsàïgatvabodhako 'yaü saüyogaþ - iti cet |
maivam |
svatantraphalavataþ somasyàïgatvàsaübhavàt |
phalavatsaünidhàvaphalaü tadaïgaü bhavati, iti nyàyàt |
na ca- atra bçhaspatisabanyàyena somadharmakarmaphalaü karmàntaraü vidhãyate- iti ÷akyaü vaktum |
soma÷abdasya bçhaspatisava÷abdava÷vàmatvàbhàvena dharmàtide÷akatvàbhàvàt |
ktvàpratyayastvasatyapyaïgàïgibhàve kartraikyamàtreõopapadyate |
tasmàddar÷apårõamàsa÷abdasya pàràrthyamabhyupetyàpi tadiùñyupalakùita uttarakàle somavidhirayam |
etadevàbhipretya rathatvaråpamasyà'mnàyate- 'eùa vai devaratho yaddar÷apårõamàsau |
yo dar÷apårõamàsàbhyàmiùñvà somena yajate rathaspaùña evàvasàne vare devànàmavasyami' iti |
avasani ni÷cite |
vare màrge |
'yathà rathena kùuõõe màrge gantuþ kaõñakapàùaõàdibàdhàràhityena sukhaü bhavati, tathà prathamaü dar÷apårõamàsàviùñavata uttarakàle tadiùñivikçtiùu somàïgabhåtadãkùaõãyapràyaõãyàdiùu dharmànuùñhànaü sukaraü bhavati' ityarthaþ |
tasmàtkàlàrthaþ saüyogaþ || MJaiNyC_4,3.24-25 ||


(saptada÷e jàteùñinyàyàntargate vai÷vànareùñeþ putragataphalakatvàdhikaraõe såtre 38-39)


#<phalasaüyogas tv acodite na syàd a÷eùabhåtatvàt  / Jaim_4,3.38 />#

#<aïgànàü tåpaghàtasaüyogo nimittàrthaþ  / Jaim_4,3.39 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.26-27


saptada÷àdhikaraõamàracayati-

pai÷vànareùñyà påtatvaü pituþ putrasya vàgrimaþ /
kartureva phalaü yuktaü kartçtvaü pitureva hi // MJaiNy_4,3.26 //
jàte yasminniùñimetàü nirvapettasya påtata /
taccepsitaü pitustena pità tatra pravartate // MJaiNy_4,3.27 //

------------------

kàmyoùñikàõóe 'vai÷vànaraü dvàda÷akapàlaü nivaùetputre jàte' iti prakçtya ÷råyate- 'yasminjàta etàmiùñiü nirvapati påta eva tejakhyannàda indriyàvã pa÷unànbhavati' iti |
tatra- pituþ prabuddhasya kartçtvam, na tu mugdhasya putrasya |
tato 'nuùñhànaphalayorvaiyadhikaraõyaparihàràya pitureva påtatvàdi phalam- iti cet |
maivam |
'yasmi¤jàte nirvapati sa påtaþ' iti vàkyena phalasya putrasaübandhàvagamàt |
na ca- atra niùphalasya piturapravçttiþ- iti vàcyam |
putraniùñhapåtatvàderãpsitatvena svaphalabuddhyàpravçttisaübhavàt |
tasmàt- putrasya påtatvàdikam || MJaiNyC_4,3.26-27 ||


(aùñàda÷e jàteùñinyàyàntargate vai÷vànareùñerjàtakarmottarakàlatà-
dhikaraõe varõakàntareõoktameva såtram-)

aïgànàü tåpaghàtasaüyogo nimittàrthàþ // MJaiNyC_4,3.31 //

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.28-29


aùñàda÷àdhikaraõamàracayati-

janmànantarameveùñirjàtakarmaõi và kçte /
nimittànantaraü kàrya naimittikamato 'grimaþ // MJaiNy_4,3.28 //
jàtakarmaõi nirvçtte stanaprà÷anadar÷anàt /
pràgeveùñau kumàrasya vipatterårdhvamastu sà // MJaiNy_4,3.29 //

------------------

putrajanmano vai÷vànareùñinimittitvàt, naimittikasya kàlavilambàyogàt, janmànantaramevoùñiþ- iti cet |
maivam |
stanaprà÷anaü tàvajjàtakarmànantaraü vihitam |
yadi jàtakarmaõaþ pràgeva vai÷vànareùñirnirupyeta, tadà stanaprà÷anasyàtyantavilambàtputro vipadyeta |
tathà sati påtatvàdikamiùñiphalaü kasya syàt |
tasmàt- na janmànantaram, kiütu jàtakarmaõa årdhva streùñhiþ || MJaiNyC_4,3.28-29 ||


(ekonaviü÷e-jàteùñinyàyàntargate vai÷vànareùñerà÷aucàpagamo-
ttarakàlàtàdhikaraõe varõakàntareõoktameva såtram- )
aïgànàü tåpaghàtasaüyogo nimittàrthaþ // MJaiNyC_4,3.39 //

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.30


ekonaviü÷àdhikaraõamàracayati-

jàtakarmànantaraü syàdà÷auce 'pagate 'thavà /
nimittasanidheràdyaþ kartç÷uddhyarthamuttaraþ // MJaiNy_4,3.30 //

------------------

yadyapi jàtakarmànantarameva tadanuùñhàne nimittabhåtaü janma saünihitaü bhavati, tathàpya÷udhinà pitrànuùñhoyamànamaïgavikalaü bhavet |
jàtakarmaõi tu vipattiparihàràya tàtkàlikã ÷uddhiþ÷àstreõaiva dar÷ità |
tato mukhyasaünidherava÷yaü vàdhikatvàcchuddhilakùaõàïgavaikalyaü vàrayitumà÷aucàdårdhvamiùñiü kuryàt || MJaiNyC_4,3.30 ||


(viü÷e sautràmaõyàdyaïnànàü svakàlakartavyatàdhikaraõe såtre 40-41)

#<pradhànenàbhisaüyogàd aïgànàü mukhyakàlatvam  / Jaim_4,3.40 />#

#<apravçtte tu codanà tatsàmànyàt svakàle syàt  / Jaim_4,3.41 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,3.31-32


viü÷àdhikaraõamàracayati-

agniü citvà yajetsautràmaõyetyaïgeùñirãdç÷ã /
aïgikàle svakàle và syàdàdyo 'nyàïgavanmataþ // MJaiNy_4,3.31 //
nirvçtte cayanàdau tu karmàntaravidhànataþ /
svakàle codakapràpte tadanuùñhànamàsthitam // MJaiNy_4,3.32 //

------------------
'agniü citvà sautràmaõyà yajeta' 'vàjapeyeneùñvà bçhaspatisavena yajeta' ityatra sautràmaõãbçhaspatisavayàreïgatvaü pårvamuktam |
taccàïgamaïgikàle 'ïginà saha prayoktavyam |
itareùàmaïgànàü tathà prayujyamànatvàt- iti cet |
maivam |
ktvàpratyayena pårvakàlavàcinà sàïge cayanàdau nirvçtte sati pa÷càtkarmàntaratvena sautràmaõyàdervihitatvàt |
yadi-aïginà sahaikaprayogaþ syàt, tadà ktvàpratyayapràpitaþ pårvottarakàlavibhàgo bàdhyeta |
na hi- aïginà saha prayoktavyànàmukhàsaübharaõàdãnàü cayane nirvçtte pa÷càdvidhànaü ÷rutam - tataþ pçthagprayoge 'va÷yabhàvini sati svasvacodakaprapite tadanuùñhànaü yuktam |
sautràmaõyà iùñiprakçtikatvàtparvakàla÷cedakapràptaþ |
cayanena sahaikaprayoge tu parvaõyukhàsaübharaõàdividhànàdanyasmindana sautràmaõã vrasajyeta |
tathà bçhaspatisavasya jyotiùñomavikçtitvàt, vasantakàla÷codakapràptaþ |
vàjapeyena saha prayogaikye ÷aradi vàjapeyasya vihitatvàdbçhaspatisavo 'pi ÷aradi prasajyeta |
tasmàt- atidiùñe parvaõi vasante ca tadanuùñhànam |
nanu sarvatràïgàpårvaiþ pradhànàpårva janayitavyam, iha tu pårvakàlãnena sàïgapradhànànuùñhànena phalàpårvasya niùpannatvàduttarakàlãnapraïgaü nirarthakam- iti cet |
na |
tasyaivàpårvasyànenàïgena pràbalyada÷àyàþ kalpanãyatvàt |
tasmàt- nàïginaþ kàle 'nuùñhànam, kiütu svakàle- iti sthitam || MJaiNyC_4,3.31-32 ||


iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare caturthàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ


_________________________________________________________________________



atha caturthàdhyàyasya caturtha pàdaþ /


(prathame ràjasåyejyànàü devanàdyaïgakatvàdhikaraõe såtre 1-2)

#<prakaraõa÷abdasàmànyàc codanànàm anaïgatvam  / Jaim_4,4.1 />#

#<api vàïgamanijyàþ syus tato vi÷iùñatvàt  / Jaim_4,4.2 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,4.1-2

caturthapàde prathamàdhikaraõamàracayati-

ràjasåye 'numatyàdi devanàdi ca te ubhe /
mukhye utaikamukhyatvaü syàdàdyaþ prakriyaikyataþ // MJaiNy_4,4.1 //
yàgànàü ràjasåyatvàdaïgitvaü phalavattvataþ /
devanàdyaphalaü yattadaïgaü phalavato yajeþ // MJaiNy_4,4.2 //

------------------

ràjasåyaprakaraõe yàgaråpà anumatyàdayo bahavaþ ÷rutàþ- 'anumatyai puroóà÷amaùñàkapàlaü nirvapati' 'naiçtamekakapàlam' 'àdityaü caru nirvapati' 'àgnàvaiùõavamekàda÷akapàlam' ityàdayaþ |
yathaità iùñayaþ, tathà pa÷avo 'pi ÷rutàþ- 'àdityàü malhàü garbhiõãmàlabhate, ' 'màrutãü pç÷rim' 'praùñhauhãma÷vibhyàm' ityàdi |
malhà maõilà galastanayuktetyarthaþ |
tasyà aditirdevatà |
pç÷riralpatanuþ |
tasyà maruto devatà |
yàvatà vayasà varùatrayaråpeõa pçùñhe bhàraü voóhuü ÷aktirbhavati, tàvadvayaskà praùñhauhã |
tasyà à÷vinau devatà |
evamabhiùecanãyada÷apeyàdayaþ somayàgàþ ÷rutàþ |
tathà 'valmãkavapàyàü homaþ' ityàdayo darvihomàþ |
yathaita iùñipa÷usomadarvihomà÷caturvidhà yàgaråpàþ, evamayàgaråpà api dyåtàdayaþ ÷rutàþ- 'praùñhauhãü dãvyati' 'akùairdãvyati' 'ràjanyaü jinàti' '÷aunaþ ÷epamà khyàpayati' ityàdayaþ |
tatra yàgà yathà mukhyàþ, tathà devanàdãnàmapi mukhyatvaü yuktam |
prakaraõapàñhasyobhayatra samànatvàt- iti pràpte, bråmaþ- 'ràjà svàràjyakàmo ràjasåyena yajeta' ityatrà'khyàtavàcyàyàü bhàvanàyàü dhàtuvàcyo yàgaþ karaõam |
ràjasåya÷abda÷càprasiddhàrthatvàdyàgasàmànàdhikaraõyena tannàmadheyaü bhavati |
tathà sati 'ràjasåyena yàgena svàràjyaü bhàvayet' iti vàkyàrthaparyavasànàdanumatyàdãnàü yàgànàmeva phalavattvàdaïgitvam, tatsaünidhau ÷råyamàõamaphalaü devanàdikaü yàgàïgam || MJaiNyC_4,4.1-2 ||


(dvitãye devanasya kçtsnaràjasåyàïgatàdhikaraõe såtre 3-4)

#<madhyasthaü yasya tanmadhye  / Jaim_4,4.3 />#

#<sarvàsàü và samatvàc codanàtaþ syàn na hi tasya prakaraõaü de÷àrtham ucyate madhye  / Jaim_4,4.4 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,4.3


dvitãyàdhikaraõamàracayati-
ekasyaivàbhiùecyasya tadaïgaü nikhilasya và /
ràjasåyasyàpakarùàdàdyaþ prakriyayottaraþ // MJaiNy_4,4.3 //

------------------

yadetat-devanàdikamaïgam- ityuktam, tadetabhiùecanãyasya somayàgasyaikasyaivàïgam |
kutaþ |
apakarùàt |
yadyapi- abhiùecanãyavidherårdhve tatsaünidhau devanàdayaþ samàmnàtàþ, tathàpi- abhiùecanãyamadhve te 'pakçùyante |
'màhendrasya stotraü pratyabhiùicyate' iti vàkyena ràj¤o yajamànasyàbhiùeko màdhyaüdinasavane stotrakàle 'pakçùyate |
tasminnapakçùñe sati tataþ pårvamàmnàtànàü devanàdãnàmarthasiddho 'pakarùaþ |
tato màhendrastotràdivadabhiùecanãyaprayogàntaþ pàtitvàddevanàdikamabhiùecanãya svaivàïgam- iti pràpte,-
bråmaþ- kiü tadaïgatve saünidhiþ pramàõam, kiüvà prayogaparikalpitamavàntara prakaraõam |
ubhayathàpi pratyakùasya mahàprakaraõasya prabalatvàddevanàdikaü ràjasåyasyàïgam |
ràjasåya÷abda÷cànumatyàdãnsarvànyàgànabhidhatte |
tasmàtsarveùàmetadaïgam |
anuùñhànaü tu ràjasåyamadhye kvacidapekùitamiti vacanabalàdabhiùecanãyagatamàhendrastotrakàle tadanuùñhãyate || MJaiNyC_4,4.3 ||


(tçtãye saumyàdãnàmupasatkàlakatvàdhikaraõe såtre 5-6)

#<prakaraõàvibhàge ca vipratiùiddhaü hy ubhayam  / Jaim_4,4.5 />#

#<api và kàlamàtraü syàd adar÷anàd vi÷e÷asya  / Jaim_4,4.6 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,4.4-5


tçtãyàdhikaraõamàracayati-

kiü purastàdupasadàü saumyena pracarediti /
aïgàïgibhàvaþ kàlo và vàkyàdàdyaþ pratãyate // MJaiNy_4,4.4 //
purastàditi kàlo 'tra bhàti kàlavidhistataþ /
nàïgaü kasyàpi saumyàdi pradhànamitareùñivat // MJaiNy_4,4.5 //

------------------
ràjasåye saüsçcchabdavàcyànyàgneyàùñàkapàlàdãni |
teùvaùñamanavamada÷amàni saumya- tvàùñra-vaiùõavàni |
tadviùayamidaü vàkyamàmnàyate- 'purastàdupasadàü saumyena pracaranti, antarà tvàùñreõa, upariùñàdvaiùõavena' iti |
yo 'yaü ràjasåye somayàgaþ, tasminnatidiùñànàmupasadàmàdimadhyàvasàneùu saumyàdãnàü trayàõàmanuùñhànamanena vàkyena codyate |
tato vàkyàtsaumyàdãnyupasadàmaïgàni- iti pràpte, bråmaþ- 'upasadàm' iti ùaùñhyàþ kàlavàcinà 'purastàt' iti ÷abdenànvayàt |
saumyàdãnàü kàlavi÷eùasaübandhaparamidaü vàkyam, na tvaïgàïgibhàvaparam |
tato na kasyàpyaïgaü saumyàdikam, kiütu- anumatyàdivatpradhànam || MJaiNyC_4,4.4-5 ||


(caturthe- àmanahomànàü sàügrahaõyaïgatàdhikaraõe såtram-)

#<phalavad voktahetutvàd itarasya pradhànaü syàt  / Jaim_4,4.7 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,4.6


caturthàdhikaraõamàracayati-

mukhyatà'manahomasya sàügrahaõyaïgatàthavà /
mukhyatvamaviruddhatvàtphalàya syàttadaïgatà // MJaiNy_4,4.6 //

------------------

kàmyeùñikàõóe ÷råyate- 'vai÷vadevãü sàügrahaõãü nirvapedpràmakàyaþ ' iti |
tatra- àmanahomàþ ÷rutàþ- 'àmanasya- àmanasya devàþ- iti tistra àhutãjuhoti' iti |
ta eta àmanahomàþ sàügrahaõyeùñyà saha samapradhànabhåtàþ |
na hi teùàü mukhyatve ka÷cidvirodho 'sti |
dçùñaü hyàgneyàdiùvanumatyàdiùu ca bahånàü mukhyatvam- iti cet |
maivam |
'dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmaþ' iti vàkyena 'svàràjyakàmo ràjasåyena' iti vàkyena ca yathà bahånàü phalasaübandhàvagamaþ, tathà'manahomànàm |
phalasaübandhàbhàve sati pràdhànyàyogàt |
'sàügrahaõãü nirvapedgràmakàmaþ' iti vàkyaü tu sàügrahaõyàþ saünidhàvàmnàtà aphalà àmanahomàstadaïgam || MJaiNyC_4,4.6 ||


(pa¤came dadhigrahasya nityatàdhikaraõe såtràõi 8-11)

#<dadhigraho naimittikaþ ÷rutisaüyogàt  / Jaim_4,4.8 />#

#<nitya÷ ca jyeùñha÷abdàt  / Jaim_4,4.9 />#

#<sàrvaråpyàc ca  / Jaim_4,4.10 />#

#<nityo và syàd arthavàdas tayoþ karmaõy asaübandhàd bhaïgitvàc càntaràyasya  / Jaim_4,4.11 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,4.7-8


pa¤camàdhikaraõamàracayati-

nityanaimittikatve và nityataiva dadhigrahe /
devàntaràyàjjyaiùñhyàcca syàdasyobhayaråpatà // MJaiNy_4,4.7 //
nimittatvadyotino 'tra yadi÷abdàdayo na hi /
ato 'sya na nimisatvaü kevalà nityatocità // MJaiNy_4,4.8 //

------------------

jyotiùñome ÷råyate- 'yàü vai kàücidadhvaryuyajamàna÷ca devatàmantarãtaþ, tasyà àvç÷cyete |
yatpràjàpatyaü dadhigrahaü gçhõàti, ÷amayatyevainàm' iti so 'yaü dadhigraho nityo naimittika÷cetyubhayàtmakaþ |
kutaþ |
àkàradvayasàdhakasadbhàvàt |
devatàntaràyeõa taddevatàkùobhanupanyasya graheõa ÷amanàbhidhànàt |
antaràyo nimittam, graho naimittika iti pratibhàti |
tathà jyeùñhatvamàmnàtam- 'jyeùñho và eùa grahàõàm' iti |
jyeùñhatvaü nàma pa÷astatvam |
tacca nityatve satyupapadyate |
naimittikasya pàkùikatvàdapra÷astatvam |
tasmàt- hetudvayabalàdubhayàtmakaþ- iti cet |
maivam |
devatàntaràyasya nimittatvàbhàvàt |
nimittatve yadi÷abda upabadhyeta, saptamã và ÷råyate |
yacchabdo vàntaràyakartroradhvaryuyajamànayoþ sàmànàdhikaraõyena prayujyeta |
'yadi rathaütarasàmà somaþ syàdaindravàyavàgràngarahàngçhõãyàt' 'bhinne juhoti, yo vai saüvatsaramukhyamabhçtvàgniü cinute' ityàdiùu saüpratipannanimitteùu taddar÷anàt |
tasmàt- kevalanityatvameva dadhigrahasyocitam |
devatàstrobhatatsamàdhànopanyàso vidheyadadhigrahastutayer'thavàdaþ || MJaiNyC_4,4.7-8 ||


(ùaùñhe vai÷vànarasya naimittikatvàdhikaraõe såtre 12-13)

#<vai÷vànara÷ ca nityaþ syàn nityaiþ samànasaükhyatvàt  / Jaim_4,4.12 />#

#<pakùe votpannasaüyogàt  / Jaim_4,4.13 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,4.9


ùaùñhàdhikaraõamàracayati-

nityo naumittiko và syàdyàgo vai÷vànara÷citau /
nityaþ pureva yacchabdàdavirodhàcca pa÷cimaþ // MJaiNy_4,4.9 //

------------------

agnicayane ÷råyate-'yo vai saüvatsaramukhyamabhçtvàgniü cinute |
yathà sàminarbho vipadyate, tàdçgeva tadàrtimàrchet |
vai÷vànaraü dvàda÷akapàlaü purastànnirvapet' iti |
ukhà piñharaþ |
tàmukhàm 'ya¤jànaþ prathamaü manaþ' ityàdiprapàñhakàmnàtairmantraiþ saüpàdya, tasyàmukhàyàmagniü nidhàya, ùaóudyàme dvàda÷odyàme và ÷ikye tàmukhàmavasthàpya, tacchikyaü svakaõñhe baddhvà, tamukhyamagniü saüvatsaraü bhçtvà pa÷càdiùñakàbhiragni÷cetavyaþ |
abharaõe tvapårõagarbhapàtavadvinà÷aþ syàt |
tato vai÷vànareùñiü  cayanàtpràgeva kuryàt, ityarthaþ |
atràpyantaràyavàkyavadabharaõavàkyasyàrthavàdatvànnityà vai÷vànareùñiþ- iti cet |
maivam |
'yaþ pumànabhçtvàgniü cinute, sa nivapet' iti kartçsamànàdhikçtayacchabdabalàdabharaõeùñayornimittanaimittika bhàvàbabhàsàt |
kiüca dadhigrahasya nitvasya pàkùikatvaråpaü naimittikatvaü viruddham |
iha tu nityatve pramàõabhàvàdekameva naimittikatvamitvavirodhaþ || MJaiNyC_4,4.9 ||


(saptame ùaùñhàciternaimittikatvàdhikaraõe såtràõi 14-18)

#<ùañcitiþ pårvavattvàt  / Jaim_4,4.14 />#

#<tàbhi÷ ca tulyasaükhyànàt  / Jaim_4,4.15 />#

#<arthavàdopapatte÷ ca  / Jaim_4,4.16 />#

#<ekacitir và syàd apavçkte hi codyate nimittena  / Jaim_4,4.17 />#

#<vipratiùedhàt tàbhiþ samànasaükhyam  / Jaim_4,4.18 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,4.10


saptamàdhikaraõamàracayati-

nityà ùaùñhã citirno và pa¤càpekùatvato 'gnimaþ /
apavçktàvapratiùñhànimittãkçtito 'ntimaþ // MJaiNy_4,4.10 //

------------------

agnau ÷råyate- 'saüvatsaro và enaü pratiùñhàyai nudate, yo agniü citvà na pratitiùñhati, pa¤ca pårvà÷citayo bhavanti, atha ùaùñhãü citiü cinute' iti |
làïgalena kçùñe vyàmamàtre bhåprade÷e nànàvidhàbhiriùñikàbhiþ pakùyàkàreõa sthànaü niùpàdyate, seyaü citiþ |
tàdç÷yaþ pa¤ca citayaþ pårvàþ kriyante |
tataþ ùaùñhã citiþ |
tatra 'ùaõõàü påraõã ùaùñhã' iti vyutpattau pårvàþ pa¤ca citårapekùatre |
anyathà ùañsaükhyàpårakatvàsaübhavàt |
tasmàt- ekaprayoganiyamàditaracitivannityà- iti cet |
maivam |
'agniü citvà' iti pårvàbhireva pa¤cami÷cityasyàgnicayanasya samàptau stratyàü pa÷càt- 'yo 'tra na pratitiùñhati, asau ùaùñhãü cinute' iti kartçsamànàdhikçtena yacchabdenàpratiùñhàü nimittãkçttya vidhànàtùaùñhã naimittikã |
tataþ- pa¤cacitiko nityo 'gniþ, naimittikastvekacitikaþ, iti prayogaikyam |
påraõapratyayastvabhidhànàpekùayopapadyate |
'pårvàþ pa¤ca citayo 'bhihitàþ |
athàbhidhàsyamànàü ùaùñhãü citiü cinute, iti vacanavyaktiþ || MJaiNyC_4,4.10 ||


(aùñame piõóapitçyaj¤asyànaïgatàdhikaraõe såtràõi 19-21)
#<pitçyaj¤aþ svakàlatvàd anaïgaü syàt  / Jaim_4,4.19 />#

#<tulyavat prasaïkhyànàt  / Jaim_4,4.20 />#

#<pratiùiddhe ca dar÷anàt  / Jaim_4,4.21 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,4.11


aùñamàdhikaraõamàracayati-

kratvaïgaü syànna và piõóapitçyaj¤aþ kratau hi saþ /
amàùàsyoktito maivaü tatkàlokteþ pumarthatà // MJaiNy_4,4.11 //

------------------

idamàmnàyate- 'amàvàsyàyàmaparàhõe piõóapitçyaccena caranti' iti |
tatra-amàvàsyà÷abdavàcye karmaõi vidhãyamànatvàdayaü piõóapitçyaj¤aþ kratvaïgam- iti cet |
maivam |
amàvàsyà÷abdasya kàlavàcitvàt |
karmaõi tvayaü ÷abdo làkùaõikaþ |
na ca - vàkyena ktatvaïgatvàbhàve 'pi prakaraõena tadbhevat- iti vàcyam |
tasyànàrabhyàdhãtatvàt |
tasmàt- ayaü puruùàrthaþ || MJaiNyC_4,4.11 ||


(navame ra÷anàyà yåpàïgatàdhikaraõe såtràõi 22-24)

#<pa÷vaïgaü ra÷anà syàt tadàgame vidhànàt  / Jaim_4,4.22 />#

#<yåpàïgaü và tatsaüskàràt  / Jaim_4,4.23 />#

#<arthavàda÷ ca tadarthavat  / Jaim_4,4.24 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,4.12


navamàdhikaraõamàracayati-

rajjurhitãyà pa÷varthà yåpàrthà vànvayàtpa÷au /
pa÷varthà trivçtrà yåpaü parivãyeti yåpagà // MJaiNy_4,4.12 //

------------------

jyotiùñome ÷råyate- 'à÷vinaü grahaü gçhãtvà trivçtà yåpaü parivãyà'gneyaü sabanayiü pa÷umupàkaroti' iti |
tatra- savanãyapa÷oragnãùomãyavikçtitvàccodakapràptaü yåpaparivyàõaü kàlopalakùaõàrthamanådya parivyàõottarakàle trivçdra÷anopalakùitapa÷orupàkaraõaü vidhãyate |
tato 'tra ra÷anàyàþ pa÷vanvayàtpa÷ubandhanena pa÷oritastato 'pakramaõanivàraõaråpadçùñàrtha làbhàcca pa÷varthà ra÷anà- iti cet |
maivam |
'trivçtà' iti tçtãyayà 'yåpam' iti dvitãyayà ca ÷eùa÷eùibhàvàvanamàt, avyavahitànvayalàbhàcca ra÷anà yåpàrthà |
kàlastu 'à÷vinaü grahaü gçhãtvà ' ityanenaivopalakùitaþ |
pa÷vanapakramaõavadyåpadàróyamapi dçùñameva prayojanam |
na ca- parivyàõena doróhya codakàdeva siddham - iti vàcyam |
tasminsiddhisati puvarvidhànàdeva dvitãyayà ra÷anayà parivyàõàntaràïgãkàràt |
tasmàt - iyaü dvitãyà ra÷anà yåpàrthà || MJaiNyC_4,4.12 ||


( da÷ame svaroþ pa÷vaïgatàdhikaraõe såtràõi 25-28)

#<svaru÷càpy ekade÷atvàt  / Jaim_4,4.25 />#

#<niùkraya÷ ca tadaïgavat  / Jaim_4,4.26 />#

#<pa÷vaïgaü và tadarthaþ syàt  / Jaim_4,4.27 />#

#<bhaktyà niùkrayavàdaþ syàt  / Jaim_4,4.28 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,4.13


da÷amàdhikaraõamàracayati-
svaruryåpe pa÷au vàïgaü yåpasyetyuktito 'grimaþ /
svaruõà pa÷uma¤jyàdityukteþ pa÷vaïgatà sphuñà // MJaiNy_4,4.13 //

------------------

agnãùomãyapa÷au ÷råyate - 'yåpasya svaruü karoti' 'svaruõà pa÷umanakti' iti |
tatra - svaroryåpasaübandhabhidhànàdyåpàïgatvam - iti cet |
maivam |
'svaruõà pa÷um' iti tçtãyayà dvitãyayà càïgàïgibhàvàvagatau saüvandhasàmànyavàcinyàþ ùaùñhyà yåpãyacchedanajanyatvàbhipràyeõàpi netuü ÷akyatvàt |
tasmàt- svaruþ pa÷vaïgam || MJaiNyC_4,4.13 ||


(ekàda÷e - àghàràdãnàmaïgatàdhikaraõe såtràõi 29-38)

#<dar÷apårõamàsayor ijyàþ pradhànàny avi÷eùàt  / Jaim_4,4.29 />#

#<api vàïgàni kànicid yeùv aïgatvena saüstutiþ sàmànyo hy abhisaübanhdaþ  / Jaim_4,4.30  />#

#<tathà cànyàrthadar÷anam  / Jaim_4,4.31 />#

#<ava÷iùñaü tu kàraõaü pradhàneùu guõasya vidyamànatvàt  / Jaim_4,4.32 />#

#<nànukte 'nyàrthadar÷anaü paràrthatvàt  / Jaim_4,4.33 />#

#<pçthaktve tv abhidhànayor nive÷aþ ÷rutito vyapade÷àc ca tatpunarmukhyalakùaõaü yatphalavatvaü tatsaünidhàv asaüyuktaü tadaïgaü syàd bhàgitvàt kàraõasyà÷ruta÷ cànyasaübandhaþ  / Jaim_4,4.34 />#

#<guõà÷ ca nàmasaüyuktà vidhãyante nàïgeùåpapadyante  / Jaim_4,4.35 />#

#<tulyà ca kàraõa÷rutir anyair aïgàïgisaübandhaþ  / Jaim_4,4.36 />#

#<utpattàv abhisaübandhas tasmàd aïgopade÷aþ syàt  / Jaim_4,4.37 />#

#<tathà cànyàrthadar÷anam  / Jaim_4,4.38 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,4.14

ekàda÷àdhikaraõamàracayati-

àghàràde÷ca mukhyatvaü na và'gneyàdivattu tat /
ùaõmukhyà nàmataþ siddhàþ÷eùà anye 'ïgasaüstuteþ // MJaiNy_4,4.14 //

------------------

dar÷apårõa màsayoràghàràjyabhàgaprayàjànuyàjàdayaþ kàlasaüyogamantareõà'mnàtàþ |
àgneyàdayaþ ùaóyàgàþ kàlasaüyogena coditàþ |
tatra - àgneyàdãnàü yathà pràdhànyamaïgãkçtam, tathaivà'ghàràdãnàmapyaïgãkartavyam |
yathà ràjasåye parasparavilakùaõànàmiùñipa÷usomànàü bahånàü samapràdhànyam, tadvat |
ekaprakaraõapàñha÷cobhayatràpi samànaþ |
tasmàt - àghàràdãnàmàgneyàdãnàü ca samapradhànyam - iti pràpte -
bråmaþ- 'ràjà svàràjyakàmo ràjasåyena yajeta' ityatra ràjasåya÷abdo ràjasaübandhàtpravartamàno ràjakartçkàõàmekaprakaraõa pañhitànàü sarveùàü yàgànàü nàmadheyaü bhavati |
dar÷apårõamàsa÷abdau tu kàlavàcinau santau kàlasaüyogena vihitànàmevà'gneyàdãnàü ùaõõàü yàgànàü nàmadheyatàü pratipadyete |
tataþ 'dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajeta' iti vàkyena tannàmadheyava÷àdàgneyàdayaþ ùaóeva yàgàþ phalasaübandhitvena pratãyamànà mukhyàþ |
anye tvàjyabhàgàghàràdayastannàmarahità niùphalà àgneyàdãnàü ÷eùàþ |
evaü satyaïgatvena stutirupapadyate |
'cakùuùã và ete yaj¤asya, yadàjyabhàgau' ityàjyabhàgau yaj¤a÷arãrasyàïgino 'ïgatvena ståyete |
'yatprayàjànuyàjà ijyante varma và eta÷caj¤àya kriyate' iti yaj¤a÷arãropakàrakavarmatvena prayàjànuyàjàþ ståyante |
evamàghàràdiùådàhàryam |
etacca sati sàdç÷ye saübhavati |
tasmàt - àdhàràdãnàü nàsti mukhyatvam || MJaiNyC_4,4.14 ||


(dvàda÷e jyetiùñome dãkùaõãyàdãnàmaïgatàdhikaraõe såtràõi 39-41)

#<jyotiùñome tulyàny avi÷iùñaü hi kàraõam  / Jaim_4,4.39 />#

#<guõànàü tåtpattivàkyena saübandhàt kàraõa÷rutis tasmàt somaþ pradhànaü syàt  / Jaim_4,4.40 />#

#<tathà cànyàrthadar÷anam  / Jaim_4,4.41 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 4,4.15


dvàda÷àdhikaraõamàracayati-

mukhyà na và dãkùaõãyà mukhyà syàtsomasàmyataþ /
jyortiùi yasya stomàþ syuriti somaikamukhyatà // MJaiNy_4,4.15 //

------------------

'jyotiùñomena svargakàmo yajeta' ityasya prakaraõe- aindravàyavagrahàdayaþ somayàgàþ, dãkùaõãyàdãùñayaþ, agnãùoyàdi pa÷avaþ, agnãùoyàdipa÷avaþ, àmnàtàþ |
tatra - àgneyàdipakùapàtidar÷apårõamàsanàmavajjyotiùñomanàmnaþ somapakùapàte hetvabhàvena ràjasåyanàmavatprakçtasarvayàgasàdhàraõatvàt, somasamànànàü dãkùaõãyàdãnàmapyasti mukhyatvam- iti cet |
maivam |
somayàgapakùapàte hetusadbhàvàt |
'jyortãùi stomà yasya yaj¤asya so 'yaü jyotiùñomaþ' iti hi tadvyutpattiþ |
ata eva bràhmaõam - 'trivçt, pa¤cada÷aþ, saptada÷aþ, ekaviü÷aþ, etàni vàya tàni jyotiüùi ya etasya stomàþ' iti |
stomànàü jyotiùñvaü yaj¤aprakà÷akatvam |
na ceùñayaþ pa÷avo và trivçdàdistomayuktàþ pratibhàsante |
tasmàt - jyotiùñomanàmnà somayàgànàmeva phalasaübandhàvagamàdaphalà iùñipa÷avo na mukhyà iti somayàgànàmeva pràdhànyam || MJaiNyC_4,4.15 ||


iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare caturthàdhyàyasya caturthapàdaþ


caturtho 'dhyàya÷ca samàptaþ //


