Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara,
a metrical exposition of Jaimini's Mimamsasutra,
with Madhava's prose commentary
Based on the ed. by Pandit Sivadatta: Jaiminiyanyayamala, Poona 1892.
(Anandasrama Sanskrit Series, 24)
ADHYAYA 3
Input by members of the Sansknet project
(formerly: www.sansknet.org)
This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.
These and other irregularities cannot be standardized at present.
THE TEXT IS NOT PROOF-READ!
STRUCTURE OF REFERENCES (added):
Jaim_n,n.n = Jaimini: Mimamsasutra_Adhyaya,Pada.Sutra
MJaiNy_n,n.n = Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara_Adhyaya,Pada.Sutra
MJaiNyC_n,n.n = Madhava: JaiminiyanyayamalavistaraCommentary_Adhyaya.Pada.Sutra
#<...># = BOLD
___________________________________________________________________
THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.
Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS
and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions):
description character =ASCII
long a à 195
long A ù 249
long i Å 197
long I ý 253
long u Æ 198
long U ô 244
vocalic r 173
vocalic R ã 227
long vocalic r Ì 204
vocalic l Ê 202
long vocalic l Ë 203
velar n Ç 199
velar N § 167
palatal n ¤ 164
palatal N ¥ 165
retroflex t  194
retroflex T è 232
retroflex d ¬ 172
retroflex D Ö 214
retroflex n ï 239
retroflex N × 215
palatal s Ó 211
palatal S Á 193
retroflex s « 171
retroflex S å 229
anusvara æ 230
capital anusvara õ 245
visarga ÷ 247
capital visarga ê 234
Other characters of the REE encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.
For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________
atha ttÅyÃdhyÃyasya prathama÷ pÃda÷ /
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.1
dvitÅye karmaïÃæ bhede siddhebhinnakriyÃsvayam /
bubhutsita÷ Óe«aÓe«ibhÃvo 'to 'trÃbhidhÅyate // MJaiNy_3,1.1 //
------------------
anena dvitÅyattÅyayoradhyÃyayo÷ paurvÃparye nirÆpitam || MJaiNyC_3,1.1 ||
(prathame pratij¤Ãdhikaraïe sÆtram -)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.2-3
ttÅyÃdhyÃyasya prathamapÃde prathamÃdhikaraïamÃracayati--
aÓÃbdÅ Óe«atà ÓÃbdÅ và na ÓÃbdyapratÅtita÷ /
kriyÃkÃrakasaæsargamÃtre vyutpattisaæbhavÃt // MJaiNy_3,1.2 //
guïapradhÃnabhÃvena saæsarge 'ntarbhavatyasau /
vyutpattisaæbhavÃttatra ÓÃbdatà syÃtkriyÃdivat // MJaiNy_3,1.3 //
------------------
yadidamasmiæsttÅyÃdhyÃye pratipÃdyaæ Óe«atvam, na tacchÃbdam |
kuta÷ |
kenÃpi Óabdena Óe«atvasyÃpratÅyamÃnatvÃt |
vyutpanno hi Óabda÷ pratyÃyaka÷ |
vyutpatiÓca na Óe«aÓe«ibhÃve kvacidd«ÂÃ |
loke sarvatra kriyÃkÃrakÃnvayasyaiva vyutpattiprayojakatvadarÓanÃt |
ata÷ Óe«atÃyà aÓabdatvÃnnÃyamadhyÃya ÃrambhaïÅya iti cet |
maivam |
anvaye Óe«aÓe«ibhÃvasyÃntarbhÃvÃt |
na hi guïapradhÃnabhÃvamantareïÃnvaya÷ saæbhavati |
dvayorguïayo÷ parasparÃkÃÇk«ÃrahitatvenÃnvayayogyatvÃbhÃvÃt |
evaæ dvayo÷ pradhÃnayorapi |
ato vyutpattisaæbhavÃtkriyÃkÃrakatadanvayà yathà ÓÃbdÃ÷, tathà tadanvayÃntargata÷ Óe«aÓe«ibhÃvo 'pi ÓÃbda÷ |
tasmÃdayamadhyÃya ÃrambhaïÅya÷ || MJaiNyC_3,1.2-3 ||
( dvitÅye Óe«alak«aïÃdhikaraïe sÆtram -)
#<Óe«a÷ parÃrthatvÃt / Jaim_3,1.2 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.4
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati-
svarÆpahetÆ na sto 'tra sto và naivÃnirÆpaïÃt /
pÃrÃrthye Óe«atÃhetÆ rÆpaæ tenopalak«itam // MJaiNy_3,1.4 //
------------------
na tÃvadatra Óe«atvasya svarÆpaæ nirÆpayituæ Óakyate |
tathà hi-Óe«atvaæ nÃma kim-avinÃbhÆtatvam, prayojyatvaæ vÃ, vidhyantavihitatvaæ và |
nÃ'dya÷ |
«a¬adyÃgÃnÃmavinÃbhÆtÃnÃæ parasparaÓe«atvaprasaÇgÃt |
na dvitÅya÷ |
'puro¬ÃÓakapÃlena tu«Ãnupavapati' ityatra tu«opavÃpaæ prati Óe«asyÃpi kapÃlasya tatprayojyatvÃbhÃvÃt |
na ttÅya÷ |
bidhyÃdivihitasya palÃÓaÓÃkhÃcchedasya satyapi Óe«atve vidhyantavihitatvÃbhÃvÃt |
tasmÃnnÃsti Óe«atÃyÃ÷ svarÆpam |
nÃpi heturasti |
'vimata÷ Óe«a÷, evaætvÃt, iti kasyaciddhetoranirÆpaïÃt-iti prÃpte,-
brÆma÷- 'vimata÷ prayÃjÃdi÷ Óe«a÷, parÃrthatvÃt, bhtyÃdivat' iti hetu÷ sunirÆpa÷ |
avinÃbhÆtatvÃdÅnÃæ lak«aïÃnÃæ du«Âatve 'pi 'parÃrtha÷ Óe«a÷' iti lak«aïasyÃdu«ÂatvÃt |
tena lak«ita ÃkÃra÷ svarÆpam |
na ca pÃrÃrthyasyaiva hetutve lak«aïatve ca sÃækaryam |
ÃkÃrabhedena tadbhedÃt |
d«ÂÃnte ghÅtavyÃptiæ sahÃyÅktya bodhaka ÃkÃro hetu÷ |
itakhyÃvttyà bodhaka ÃkÃro lak«aïam |
tasmÃcche«atÃyà hetusvarÆpe vidyete || MJaiNyC_3,1.4 ||
(ttÅye Óe«alak«yÃdhikaraïe sÆtrÃïi 3-6)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.5-6
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati-
kiæ dravyaguïasaæskÃramÃtraæ Óe«o 'thavà phalam /
pumÃnkarma ca pak«o dvÃvÃdeyau matabhedata÷ // MJaiNy_3,1.5 //
Óe«atvamupakÃritvaæ dravyÃdÃvÃha bÃdari÷ /
pÃrÃrthye Óe«atà tacca sarve«vastÅti jaimini÷ // MJaiNy_3,1.6 //
sphyakapÃlÃdikaæ dravyam, arÆïimÃdiko guïa÷, avaghÃtaprok«aïÃdika÷ saæskÃra÷ |
ete«u tri«veva Óe«atvam |
svarga÷ phalam, tatkÃmÅ puru«a÷, darÓapÆrïamÃsau karma |
na hi phalÃdÅnÃæ trayÃïÃæ Óe«atvamasti |
upakÃritvasya Óe«atvalak«aïasya phalÃdi«vabhÃvÃt - iti bÃdarermatam |
pÃrÃrthye lak«aïamabhipretya 'phalÃdayo 'pi Óe«Ã÷' iti jaiminermatam |
tathà ca trÅïi sÆtrÃïi paÂhyante- 'karmÃïyapi jaimini÷ phalÃrthatvÃt' 'phalaæ ca puru«ÃrthatvÃt' 'puru«aÓca karmÃrthatvÃt' iti |
tatropakÃritvamativyÃptam |
pradhÃnabhÆte 'pi svÃmini garbhadÃsopakÃritvadarÓanÃt |
tasmÃjjaiminimatameva mukhya÷ siddhÃnta÷ || MJaiNyC_3,1.5-6 ||
(caturthe nirvapaïÃdÅnÃæ vyavasthitavi«ayatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 7 - 10)
##
##
##
##
caturthÃdhikaraïamÃracayati-
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.7-8
Órutà vrÅhyÃjyasÃænÃyyadharmÃ÷ sÃækaryagÃmina÷ /
vyavasthità và sÃækarye phalÃpÆrveïa saægate÷ // MJaiNy_3,1.7 //
avÃntarÃpÆrvasattvÃtsÃk«Ãttenaiva saægatau /
Órutyà vyavasthÃpitÃste sà hi prakaraïottamà // MJaiNy_3,1.8 //
vrÅhidharmà avaghÃtaprok«aïÃdaya÷, Ãjyadharmà utpavanÃvek«aïÃdaya÷, sÃænÃyyadharmà dohanÃta¤canÃdaya÷ |
te sarve phalahetutayà darÓapÆrïamÃsÃpÆrveïa saægacchante |
avÃntarÃpÆrvasya kasyacidabhÃvÃt |
ekenaivÃpÆrveïa phalasiddhÃvapÆrvÃntarasya kalpakÃbhÃvÃt |
phalÃpÆrvaprayuktyà cÃnu«ÂhÅyamÃnà dharmà yasminkasminnapi dravye 'nu«ÂhitÃ÷ phalÃpÆrve janayantyeva- iti sÃækarye prÃpte, -
brÆma÷- ÃgneyÃdaya÷ «a¬yÃgà bhinnak«aïavartino vinaÓvarÃ÷ saæbhÆya phalÃpÆrve janayituæ na Óaknavanti |
tatastajjananasamarthÃnyÃgneyÃdijanyÃni «a¬avÃntarÃpÆrvÃïi kalpyÃni |
te«u puro¬ÃÓadravyakayÃgajanyÃpÆrve vrÅhidharmÃïÃæ prayojakaæ, pratyÃsannatvÃt |
phalÃpÆrve tu tena vyavahitam |
evam-ÃjyadharmÃïÃæ sÃænÃyyadharmÃïÃæ ca tattaddravyakayÃgajanyÃvÃntarÃpÆrveïaiva sÃk«Ãtsaægati÷ |
tathÃsati tattadapÆrvaprayuktÃ÷ saæskÃrÃstattadapÆrvasÃdhanapraktidravye«veva vyavati«Âhante |
nanu darÓapÆrïamÃsaprakaraïamatra saæskÃrÃïÃæ viniyojakam |
tacca sarvapraktidravyasÃdhÃraïamiti tadavasthameva sÃækaryam |
athocyeta-'tu«avimokasya vrÅhi«veva saæbhavÃtte«vavÃvavÃta÷, na tvÃjyasÃænÃyyayo÷ |
evaæ vilÃpanamÃjya eva |
dohanÃdikaæ sÃænÃyya eva' - iti |
bìham |
d«ÂÃrthÃnÃæ dharmÃïÃæ vyavasthitatve 'pyad«ÂÃrthÃ÷ prok«aïÃdaya÷ saækÅryerana-iti cet |
maivam |
'vrÅhÅnprok«ati' 'Ãjyamavek«ate' ityÃdidvitÅyÃÓrutyà vyavasthÃpitatvÃt |
ÓrutiÓca prakaraïÃdbalÅyasÅ |
tasmÃdvyavasthità dharmÃ÷ || MJaiNyC_3,1.7-8 ||
(pa¤came sphyÃdÅnÃæ saæyogÃnusÃreïa vyavasthitatvÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.9-10
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati-
dravyasya sphyakapÃlÃde÷ sÃækarye và vyavasthiti÷ /
yaj¤Ãyudhatvaæ sarve«Ãæ samaæ tenÃtra saækara÷ // MJaiNy_3,1.9 //
vÃkyasyoddhananÃde÷ syÃdvaiyarthye saækare sati /
anuvÃdo hyÃyudhoktirvyavasthà tena pÆrvavat // MJaiNy_3,1.10 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate - 'sphyaÓca kapÃlÃni cÃgnihotrahavaïÅ ca ÓÆrpe ca k«ïÃjinaæ ca Óamyà colkhalaæ ca musalaæ ca d«acco«alà caitÃni vai daÓa yaj¤ÃyudhÃni' iti |
sphyaÓabdena kha¬gÃkÃraæ këÂhamucyate |
tatra-vrÅhyÃdidravye«vavaghÃtÃdisaæskÃrÃïÃæ sÃækarye nirÃkte 'pi sphyakapÃlÃdidravyÃïà muddhananapuro¬ÃÓaÓravaïÃdyaÇgakriyÃsu sÃækarye nirÃkartumaÓakyam |
yena kenÃpi dravyeïa yasyÃæ kasyÃæcitkriyÃyÃæ ktÃyÃmapi ÓrÆyamÃïasya yaj¤ÃyudhatvasyÃvirodhÃt |
nahyavyavasthÃmÃtreïa yaj¤asÃdhanatvamapaiti - iti prÃpte, --
brÆma÷- 'sphyenoddhanti' 'kapÃle«u Órapayati' 'agnihotrahavaïyà havÅæ«i nirvapati' 'ÓÆrpeæïa vivinakti' 'k«ïÃjinamadhastÃdulÆkhalasyÃvastïÃti' 'Óamyayà |
d«adamupadadhÃti' 'ulÆkhalamusalÃbhyÃmavahanti' 'd«adupalÃbhyÃæ pina«Âi' ityete«Ãæ viÓe«asaæyogabodhakÃnÃæ vÃkyÃnÃæ vaiyarthye sÃækaryapak«e prasajyeta |
vyavasthÃpak«e 'pi saæbandhasÃmÃnyabodhakaæ yaj¤ÃyudhavÃkyamanarthakam - iti cet |
na |
uddhananÃdivÃkyasiddhÃrthÃnuvÃdatvÃt |
na ca vaiparÅtyenoddhananÃdivÃkyÃnÃmevÃnuvÃdatvamiti vÃcyam |
bahuvaiyarthyasya jaghanyatvÃt |
na cÃtyantaæ yaj¤ÃyudhÃnuvÃdasya vaiyarthyam |
'yaj¤ÃyudhÃni saæbharanti' ityÃsÃdanabidhÃnÃyopayuktatvÃt |
tasmÃt - avaghÃtÃdisaæskÃra iva sphyakapÃlÃdidravyÃïi vyavasthitÃni || MJaiNyC_3,1.9-10 ||
(«a«Âhe, ÃruïyÃdiguïÃnÃmasaækÅrïatÃdhikaraïe sÆtram -)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.11-12
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati-
krÅïÃtyaruïayetyetatsaækÅrïe và krayaikabhÃk /
krameïÃnanvayÃtkÅrïa÷ sarvadravye«u raktimà // MJaiNy_3,1.11 //
dravyadvÃrà kraye yogÃttadbhÃge cÃnvaya÷ puna÷ /
sÃk«Ãtkraye guïasyÃrthÃddravyaæ saænihite tvasau // MJaiNy_3,1.12 //
------------------
jyoti«Âome ÓrÆyate - 'aruïayà piÇgÃk«yaikahÃyanyà somaæ krÅïÃti' iti |
tatra - aruïÃÓabdo 'ruïimÃnaæ guïamÃca«Âe |
guïivi«ayatayà prayujyamÃnasyÃpi 'nÃghÅtaviÓe«aïa viÓi«Âer buddha÷' iti nyÃyena guïabodhakatvÃt |
anvayavyatirekÃbhyÃæ guïamÃtre tadvyutpatteÓca |
tasya cÃruïimaguïasya ttÅyÃÓrutyà somakrayasÃdhanatvaæ pratÅyate taccÃnupapannam |
amÆrtasya guïasya vÃsohiïyÃjivatkrayasÃdhanatvÃsaæbhavÃt |
tatasttÅyÃÓruterviniyojakatvÃbhÃvena prakaraïasyÃtra viniyojakatvaæ vaktavyam |
prakaraïaæ ca grahacamasÃdyakhiladravye«varuïimÃnaæ niveÓayati |
na cÃnena nyÃyena piÇgÃk«yekahÃyanÅÓabdÃrthayorapi sarvadravyagÃmitvaæ ÓaÇkanÅyam |
tayo÷ ÓabdayordravyavÃcitvÃt |
piÇgalavarïe ak«iïÅ yasyÃ÷ sà gau÷ piÇgÃk«Å |
evamekahÃyanÅ |
yadyapyekagovÃcinau Óabdau, tathÃpi viÓe«aïabhÆtadharmabhedÃcchabdadvayam |
tacca yugapatpravttaæ saddharmadvayaviÓi«Âaæ godravyaæ krayasÃdhanatvena vidadhÃti |
na cetaraddravyamitaradravye niveÓayituæ Óakyam |
aruïimaguïastu dravye«u viÓe«aïatvenÃnvetuæ yogyatvÃtte«u niveÓyate |
tatrai«Ãk«arayojanà - 'aruïayÃ' ityetatpthagvÃkyam |
tatra ttÅyÃÓrutyà prÃkaraïikÃni sÃdhanadravyÃïi sarvÃïyanÆdya prÃtipadikena guïo vidhÅyate-'yÃni jyoti«Âom sÃdhanadravyÃïi, tÃni sarvÃïyaruïÃni kartavyÃni' iti |
tasmÃt - guïa÷ saækÅrïa÷- iti prÃpte, -
brÆma÷- yadyapyamÆrte guïa÷, tathÃpi hÃyanavadak«ivacca godravyamavacchinatti |
tacca dravyaæ sÃdhanamiti taddvÃrà guïasya krayeïÃnvayo bhavati |
evaæ sati vÃkyabhedo na bhavi«yati |
nanu vÃkyabhedÃbhÃve 'pi lak«aïà durvÃrà |
guïavÃcina÷ Óabdasya guïidravyaparatvÃÇgÅkÃrÃt |
maivam |
gusyaivÃtra ttÅyÃÓrutyà sÃdhanatvamucyate |
tacca dravyadvÃramantareïa na saæbhavatÅtyarthÃpattyà dravyÃvacchedakatvaæ kalpyate |
tarhi grahacamasÃdidravyamapyavacchidyatÃm - iti cet |
na |
tasya dravyasya krayasÃdhanatvÃbhÃvena tadavacchede guïasya ÓrÆyamÃïakrayasÃdhanatvÃsiddhe÷ |
tarhi - 'vÃsasà krÅïÃti' 'ajayà krÅïÃti' iti vastrÃdÅnÃæ krayasÃdhanatvÃttadavacchedo 'stu - iti cet |
na |
te«Ãæ krayÃntarasÃdhanatvÃt |
na hi tatrÃgnihotre payodadhyÃdivikalpavatkrayÃnuvÃdena vastrÃdidravyavikalpo vidhÅyate |
anuvÃdyasya krayamÃtrasyÃgnihotravadanyatrÃvidhÃnÃt |
tato vastrÃdidravyaviÓi«ÂÃ÷ krayÃntaravidhaya÷ |
nahi svavÃkyagatamekahÃyanÅdravyamupek«ya vastrÃdyavacchedo yukta÷ |
tasmÃtkrayeïa sÃk«Ãdanvitayordravyaguïayo÷ paÓcÃdarthÃpattyà parasparavacchedakatvenÃnvaya÷ |
tathà sati 'ÃruïyaviÓi«ÂaikahÃyanyà krÅïÃti' ityartha÷ paryavasyati |
tasmÃt - Ãruïyaguïa÷ krayahetumekahÃyanÅmeva bhajate || MJaiNyC_3,1.11-12 ||
(saptame grahasaæmÃrjanÃdhikaraïe (grahaikatvanyÃye) sÆtrÃïi 13 - 15)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.13-14
saptamÃdhikaraïamÃracayati -
saæmÃr«Âi grahamityeko graha÷ Óodhya utÃkhila÷ /
eka uddeÓyasaækhyÃyà upÃdeyavadÃdarÃt // MJaiNy_3,1.13 //
prÃdhÃnyÃttadguïÃvtterekatvamanapek«itam /
tadvidhau vÃkyabhedo 'to dravyoktyà sarvaÓodhanam // MJaiNy_3,1.14 //
------------------
some ÓrÆyate- 'daÓÃpavitreïa grahaæ saæmÃr«Âi' iti |
daÓÃpatritraæ vÃsa÷khaï¬a÷ |
tatra - yathà 'paÓunà yajeta' ityaÓcopÃdeyapaÓugatamekatvaæ vivak«itam, tadvadddeÓyagrahagatamapyekatvaæ vivak«itavyam |
kiæca grahaÓabdasya jÃtivÃcitvena jÃte÷ saæskÃyatve sati tadÃÓrayabhÆte yasminkasminnapi dravye 'nu«Âhitena saæskÃreïa jÃti÷ saæsktà bhavati |
tasmÃt - eka eva graha÷ ÓodhanÅya÷-iti prÃpte, -
brÆma÷- 'graham' iti dvitÅyayà grahasyoddeÓyatayà prayojanavattayà ca prÃdhÃnyaæ gamyate |
grahaæ prati guïa÷ saæmÃrga÷ |
'pratipradhÃnaæ ca guïa ÃvartanÅya÷' iti nyÃyena yÃvanto grahÃ÷ santi, te saæmÃrjanÅyÃ÷ |
evaæ niÓcaye sati saæmÃrjayitavyagraheyattÃyà avubhutsitatvÃduddeÓyagatamekatvaæ ÓrÆyamÃïamapyavivak«itam |
athocyeta - nedamuddeÓyagatam, kiætu dvayaæ vidheyam-iti |
tanna |
vÃkyabhedÃpatte÷ |
'grahaæ saæsjyÃt, taæ caikam' ityevaæ vidheyÃrthabhedÃdvÃkyabheda÷ |
' paÓunà yajeta' ityatra tu yÃgaæ prati guïabhÆta÷ paÓu÷ |
na hi 'pratiguïaæ pradhÃnasyÃ'vtti÷' iti kaÓcinyÃyo 'sti |
tata iyattÃyà bubhutsitatvÃcchrÆyamÃïamekatvaæ vivak«yata iti vai«amyam |
na ca jÃti÷ saæskÃryà |
tasyà abhÆrtatvÃt |
tato jÃtidvÃrà dravyalak«ako guïaÓabda÷ |
tatra cÃ'vttiruktà |
tasmÃt- sarve grahÃ÷ saæmÃrjanÅyÃ÷ || MJaiNyC_3,1.13-14 ||
(a«Âame camasÃdau saæmÃrgÃdyaprayogÃdhikaraïe sÆtre 16 - 17)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.15-16
a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati -
camasÃdi ca saæsjyÃnno và tasyÃsti mÃrjanam /
ekatvavadgrahatvasyÃpyanÃdaraïasaæbhavÃt // MJaiNy_3,1.15 //
abÃdho 'trÃ'dare heturvÃkyabhedastu naiva hi /
camasÃdau na saæmÃrga÷ Órutyà tadvi«ayÃrpaïÃt // MJaiNy_3,1.16 //
'graham' ityatra pratyayÃrthabhÆtamekatvaæ yathà na vivak«itam, tathà prÃtidikÃrthasya grahatvasyÃpyavivak«Ã saæbhÃvyate |
tato grahaÓabdasya somapÃtropalak«akatvÃdgrahÃïÃmiva camasÃnÃmapi saæmÃrgeïa somÃvasekanirharaïaprayojanasaæbhavÃcyamasÃdayo 'pi mÃrjanÅyÃ÷- iti prÃpte, -
brÆma÷- ekatvaæ vÃkyabhedena du«ÂatvÃdavivak«itam |
adu«Âaæ tu grahatvaæ kuto na vivak«yeta |
tata÷ satyapi prayojane pramÃïÃbhÃvÃccamasÃdau nÃsti saæmÃrga÷ |
na ca vipayÃpek«ayà tatkalpanam |
grahaÓrutyaiva tadvi«ayasamarpaïÃt |
tasmÃnnÃsti saæmÃrga÷ || MJaiNyC_3,1.15-16 ||
(navame saptadaÓÃratnitÃyÃ÷ paÓudharmatÃdhikaraïe sÆtram)
#<ÃnarthakyÃttadaÇge«u / Jaim_3,1.18 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.17-19
navamÃdhikaraïamÃracayati -
bhavetsaptadaÓÃratnirvÃjapeyasya yÆpaka÷ /
unmÃnaæ dravyagaæ vÃjapeyasyÃÇgaæ paÓoruta // MJaiNy_3,1.17 //
ÃnantaryÃtprakaraïÃtkarmÃÇgaæ «o¬aÓinyada÷ /
ÆrdhvapÃtre khÃdire 'gne saæyujyÃnveti karmaïà // MJaiNy_3,1.18 //
yÆpadvÃrà paÓoraÇgaæ paÓudvÃrà ca karmaïa÷ /
saumikatvÃdvÃjapeye yÆpo nÃsti paÓuæ vinà // MJaiNy_3,1.19 //
------------------
vÃjapeyaprakaraïe ÓrÆyate - ' saptadaÓÃratnirvÃjapeyasya yÆpo bhavati' iti |
tatra - yÆpadravyagataæ saptadaÓÃratniÓabdoditaæ yadÆrdhvamÃnaæ tadvÃjapeyakarmaïo 'Çgam |
saptadaÓÃratniÓabdavÃjapeyaÓabdayorÃnantaryÃt |
prakaraïaæ caivamanughyate |
yadi karmaïa÷ sÃk«ÃdÆrdhvamÃnaæ na saæbhavet, tarhi vÃjapeyagataæ khÃdiramÆrdhve yat«o¬aÓipÃtraæ tasminnada unmÃnaæ prathamaæ saæbadhya taddvÃrà karmaïÃnveti - iti prÃpte, -
brÆma÷- 'saptadaÓÃratniryÆpa÷' iti sÃmÃnÃdhikaraïyÃdyÆpena sÃk«Ãtsaæbadhyate |
tasya yÆpasya paÓvaÇgatvÃdunmÃnaæ yÆpadvÃrà paÓoraÇgaæ bhavati |
tasyÃpi paÓorvÃjapeyÃÇgatvÃtpaÓudvÃrà karmaïo 'Çgam |
yadyapi vÃjapeyayÆpaÓabdayorÃnantaryamasti, tathÃpi vÃjapeyasya somayÃgatayà sÃk«ÃdyÆpasaæbandhÃbhÃvÃ-
tpaÓuvyavadhÃnamabhyupeyam |
'vÃjapeyasya' iti «a«ÂhyÃ÷ saæbandhamÃtravÃcitvena vyavahitasaæbandhamapyasÃvabhidhatte |
'devadattasya naptÃ' iti prayogÃt |
yattu-saptadaÓÃratnivÃjapeyaÓabdayorÃnantaryam, pa¤ca prakaraïam' tadubhayamapyaviruddham |
paÓvaÇgatve 'pyantato vÃjapeyÃÇgatvÃÇgÅkÃrÃt |
kiæca- pÆrvapak«e yÆpaÓabdena «o¬ÃÓipÃtraæ lak«aïÅyam |
siddhÃnte tu nÃsau de«a÷ || MJaiNyC_3,1.17-19 ||
(daÓame, abhikramaïÃdÅnÃæ prayÃjamÃtrÃÇgatÃdhikaraïe sÆtre 19 - 20)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.20-22
daÓamÃdhikaraïamÃracayati -
abhikrÃmaæ juhotÅti yuktaæ kartrÃkhilasya tat /
kiævà prayÃjamÃtrasya ktsnakartyutaæ bhavet // MJaiNy_3,1.20 //
prayÃjÃbhikramaïayo÷ kriyÃtvÃdubhayorapi /
mitha÷ saæbandharÃhityÃnmaivaæ te 'pi samatvata÷ // MJaiNy_3,1.21 //
kartyogÃdado«aÓcotsamÃneyaæ samÃhiti÷ /
tata÷ prayÃjasÃænidhyÃttatkartraivÃsya saæyuti÷ // MJaiNy_3,1.22 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ prayÃjasamÅpe ÓrÆyate- 'abhikrÃmaæ juhoti' iti |
tatra homakÃle yadetadÃhavanÅyamabhita÷ saæcaraïaæ, tatktsnadarÓapÆrïamÃsakartrà saæbadhyate, na tu prayÃjamÃtrakartrà |
kuta÷ |
abhikramaïasya kriyÃrÆpasya kÃrakatvÃbhÃvena prayäakriyayà saæbandhÃsaæbhavÃt - iti cet |
maivam |
kriyÃrÆpatvÃdeva darÓapÆrïamÃsakriyayÃpi saæbandhÃsaæbhavÃt |
athocyeta-abhikramaïaæ kartkÃrakeïa sÃk«Ãtsaæbadhyate, taddvÃrà ktsnadarÓapÆrïamÃsakarmaïà saæbadhyate- iti |
tadetatsamÃdhÃnaæ prayÃjasaæbandhe 'pi samÃnam |
ata÷ saænidhibalÃtprayÃjakartrà saæbadhyate || MJaiNyC_3,1.20-22 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.23-24
etadevÃdhikaraïaæ vÃrtikakÃramatenÃ'carayati -
yadvà balitvaæ sÃænidhyÃdasti prakaraïe tata÷ /
darÓÃdiprakriyÃdhÅte kramaïe syÃttadaÇgatà // MJaiNy_3,1.23 //
avÃntaraprakaraïaæ samidho yajatÅtyata÷ /
tanmadhyapÃæÂhÃttasyÃÇgaæ taddvÃrà darÓaÓe«atà // MJaiNy_3,1.24 //
------------------
asminnapi mate tÃveva vi«ayasaæÓayau |
pÆrvottarapak«ahetumÃtramanyat |
prayÃjasaænidhito 'pi darÓapÆrïamÃsaprakaraïasya prabalatvÃtprÃkaraïike«u ktsne«vapyabhikramaïaæ niviÓate - iti pÆrva÷pak«a÷ |
"samidho yajati"ityÃraæbhyÃ'mnÃtamavÃntaraprayÃjaprakaraïam |
tanmadhye 'bhikramaïamÃmnÃtam |
tasya cÃbhikramaïavidherubhayata÷ prayÃjavi«ayairvÃkyai÷ saæd«ÂatvÃdabhikramaïaæ prayÃjamÃtre niviÓate - iti rÃddhÃnta÷ |
asminnapi pak«e mahÃprakaraïaæ na virudhyate |
prayÃjadvÃrà darÓapÆrïamÃsayorniveÓÃt || MJaiNyC_3,1.23-24 ||
(ekÃdaÓe, upavÅtasya prÃkaraïikÃÇgatÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.25-26
ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
upavyayata ityasya sÃmidhenyaÇgatÃthavà /
darÓÃÇgatà prakriyai«ÃvÃntarÃto 'stvihÃgrima÷ // MJaiNy_3,1.25 //
liÇgÃdagneraÇgabhÆtairnivitsaæj¤akamantrakai÷ /
vicchede sati darÓÃÇgaæ mahÃprakaraïoktita÷ // MJaiNy_3,1.26 //
------------------
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe 'viÓvarÆpo vai tvëÂra÷"- ityasminprapÃÂhake saptamëÂamayoranuvÃkayo÷- sÃmidhenÅbrÃhmaïamÃmnÃtam |
navame - nivitsaæj¤akÃnÃm"agne mahÃæ asi brÃhmaïabhÃrata' - ityÃdÅnÃæ mantrÃïÃæ brÃhmaïam |
daÓame - kÃmyÃ÷ sÃmidhenÅpak«Ã÷ |
ekÃdaÓe tu - upavÅtamevaæ vihitam - 'nivÅtaæ manu«yÃïÃm, prÃcÅnÃvÅtaæ pitÌïÃm, upavÅtaæ devÃnÃm, upavyayate devalak«mameva tatkurute"iti |
tatra - pÆrvanyÃyena sÃmidhenÅprakaraïasyÃvÃntarasyÃÇgÅkÃrÃtsÃmidhenyaÇgamupavÅtam - iti cet |
na |
nividbrÃhmaïena sÃmidhenÅprakaraïasya viccheditatvÃt |
na ca - nividÃmapi sÃmidhenyaÇgatayà tatprakaraïapÃÂhÃdavicchedakatvam - iti vÃcyam |
liÇgena nividÃmagnyaÇgatvÃvagamÃt |
ÃhutyadhikaraïabhÆtamagniæ saæbodhya"mahÃnasi"-ityÃdibhirnividvÃkyairagnerutsÃhajananÃya tadguïà Ãvedyante |
ata eva nirvacanamevaæ ÓrÆyate -"nividbharnyavedayet, tannividÃæ nivittvam"iti |
nanu - 'samyagidhyate 'gniryÃbhigbhistÃ÷ sÃmidhenya÷' iti vyutpattyà tà apyatra jvalanadvÃreïÃgnyarthà eva - iti cet |
santu nÃma |
naitÃvatà parasparamaÇgÃÇgibhÃva÷ |
nanu vicchidyatÃæ sÃmidhenÅprakaraïam, nivitprakaraïenopavÅtasya nibidaÇgatvaæ syÃt - iti cet |
na |
pÆrvottarÃnuvÃkayornividÃmaÓravaïena prakaraïÃbhÃvÃt |
saænidhinà tadaÇgatvam - iti cet |
na |
kÃmyasÃmidhenÅbhirvyavadhÃnÃt |
na ca kÃmyasÃmidhenyaÇgatà ÓaÇkanÅyà |
saænidhita÷ prakaraïasya prabalatvÃt |
tasmÃt - iha prayÃjanyÃyÃbhÃvÃnmahÃprakaraïena darÓapÆrïamÃsÃÇgamupavÅtam || MJaiNyC_3,1.25-26 ||
(dvÃdaÓe guïÃnÃæ mitho 'saæbandhÃdhikaraïe sÆtram) /
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.27-28
dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati -
vaikaÇkatÃdikaæ pÃtraæ pavamÃnahavi÷«vatha /
yaj¤e 'khile prakaraïÃdÃdhÃne 'nvitamatra tat // MJaiNy_3,1.27 //
anarthakaæ tadaÇge«u havi÷«vevÃvati«Âhate /
nÃ'dhÃnahavi«Ãæ sÃmyÃdvÃkyÃdyaj¤e 'khile bhavet // MJaiNy_3,1.28 //
------------------
ÃdhÃnaprakaraïe dÃrupÃtraæ homÃrthe yaj¤Ãrthe ca ÓrÆyate -"tasmÃdvÃraïo yaj¤Ãvacara÷ syÃnnatvetena juhuyÃt, vaikaÇkato yaj¤Ãvacara÷ syÃjjuhuyÃdevaitena"iti |
yaj¤Ãvacaro yaj¤apracÃrahetu÷ |
tatra - vÃraïavaikaÇkatÃdipÃtraæ prakaraïabalÃdÃdhÃne prathamamanveti |
etena pÃtreïÃ'dhÃne prayojanÃbhÃvÃdÃdhÃnÃÇge«u pavamÃnahavi÷«veva tatpÃtraæ niviÓate |
asti hi pavamÃnahavi«ÃmÃdhÃnÃÇgatvam |
tatprakaraïe pÃÂhÃt |
'kttikÃsvagnimÃdadhÅta' ityasminprakaraïe 'prajÃpatirvÃca÷ satyamapaÓyat' ityasminnanuvÃke 'trÅïi havÅæ«i nirvapati' ityÃdinà tÃni vihitÃni |
tato yathà saptadaÓÃratnitvaæ vÃjapeye sÃk«ÃdasaæbhavattadaÇgapaÓoraÇge niviÓate, tadvadidamapi -- iti prÃpate, brÆma÷- agnimuddiÓyÃ'dhÃnaæ yathà vihitaæ, tathà pavamÃnahavÅæ«yapi |
'yadÃhavanÅye juhvati tena so 'svÃbhÅ«Âa÷ prÅta÷' ityÃhavanÅyoddeÓena pavamÃnahavirhomavidhÃnÃt |
tasmÃdagnisaæskÃratvena samÃmnÃtÃnÃprÃdhÃnahavi«Ãæ nÃsti parasparamaÇgÃÇgibhÃva÷ |
tathà sati prakaraïasya pÃtraæ prati viniyojakatvÃbhÃvÃt |
'vaikaÇkato yaj¤Ãvacara÷' iti vÃkyena darÓapÆrïamÃsÃdisarvayaj¤e«u tadviniyujyate || MJaiNyC_3,1.27-28 ||
(trayodaÓe vÃrtraghnyadhikaraïe sÆtram -)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.29-31
trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati --
vÃrtraghnyau pÆrïamÃse sto vdhanvatyau tu darÓage /
iti pradhÃnaÓe«atvamuktaæ kiævà vyavasthiti÷ // MJaiNy_3,1.29 //
krameïa prÃpità mantrÃÓcatvÃro 'pyÃjyabhÃgayo÷ /
kramÃdvÃkyaæ balÅyo 'ta e«Ãæ darÓÃdiÓe«atà // MJaiNy_3,1.30 //
na mukhye soma eko 'sti nÃ'dhÃratvÃdikÃlayo÷ /
darÓÃderavyavasthityÃprÃptau vÃkyÃdvyavasthiti÷ // MJaiNy_3,1.31 //
------------------
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe ÓrÆyate - 'vÃrtraghnÅ' pÆrïamÃse 'nÆcyete, vdhanvatÅ amÃvÃyÃyÃm' iti |
tatra - idaæ vÃrtraghnÅyugalaæ vdhanvatÅyugalaæ ca hautrakÃï¬a ÃjyabhÃgayo÷ krame 'agnirvtrÃïi jaÇghanam -' ityanuvÃkenÃ'mnÃtam |
udÃhtena tu brÃhmaïavÃkyena darÓapÆrïamÃsayÃgayostadvidhiravagamyate |
tatra vÃkyasya prabalatvÃde«Ãæ mantrÃïÃæ darÓapÆrïamÃsayÃgÃÇgatvam, na tvÃjyabhÃgÃÇgatvam - iti prÃpte, -
brÆma÷- 'agnirvtrÃïi jaÇganat' ityÃgneyÅ prathamà vÃrtraghnÅ, 'tvaæ somÃsi satpati÷' iti saumyà dvitÅyà vÃrtraghnÅ |
'agni÷ pratnena janmanÃ' - ityÃgneyÅ prathamà bdhanvatÅ, 'soma gÅrbhi«Âvà vayam' iti saumyà dvitÅyà vdhanvatÅ |
tatra mukhyayordarÓapÆrïamÃsayÃgayorÃgneyapuro¬ÃÓasadbhÃvÃdÃgneyÅdvayasya vikalpena puronuvÃkyÃtvaæ kathaæcidbhavatu |
saumyayostu tanna saæbhavati |
somadevatÃyà abhÃvÃt |
nahyagnÅ«omÅye 'pi kevala÷ somo vidyate |
kiæca 'pÆrïamÃse, amÃvÃsyÃyÃm' iti saptamÅbhyÃmÃdhÃratvaæ gamyate |
tacca yÃgavÃcitve yÃgasya mukhyatvÃnna saæbhavati |
kÃlasya tÆpasarjanatvÃttadvÃcitvaæ yuktam |
kiæca - prayÃjamantrÃnuvÃdakasyÃnantaramevÃyamanuvÃka÷ paÂhita÷ |
sa cÃ'jyabhÃgayoraÇgayo÷ krama÷ |
na tu mukhyayodarÓa pÆrïamÃsayo÷ |
tasmÃnna mantracatu«Âayasya mukhyayÃgÃÇgatvama, kiæ tvÃjyabhÃgÃÇgatvam |
nanu - etatkrameïaiva labdham |
tatrÃpi 'Ãgneye prathamÃjyabhÃge mantro 'pyÃgneya÷ |
saumye dvitÅye saumya÷' itye«Ã vyavasthà liÇgenaiva labhyate |
bìham |
tathÃpi 'vÃrtraghnÅyugalaæ paurïamÃsÅkÃle, vdhanvatÅyugalamamÃvÃsyÃyÃm' itye«Ã vyavasthà pÆrvanaprÃptà brÃhmaïavÃkyenÃbhidhÅyate - iti na vaiyarthyam || MJaiNyC_3,1.29-31 ||
(caturdaÓe hastÃvanejanÃdÅnÃæ ktsnaprÃkaraïikÃÇgatÃdhikaraïe sÆtre 24 - 25 )
#<Ãnantaryam acodanà / Jaim_3,1.24 />#
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.32-33
caturgaÓÃdhikaraïamÃracayati -
hastau dvÃvavanenikte stïÃtyulaparÃjikÃm /
darbhÃstaraïa evÃÇgaæ hastarÓuddharutÃkhile // MJaiNy_3,1.32 //
tanmÃtrÃÇgatvamatra syÃdÃnantaryÃtmakÃtkramÃt /
liÇgaprakaraïÃbhyÃæ tu sarvÃnu«ÂhÃnaÓe«atà // MJaiNy_3,1.33 //
------------------
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe ÓrÆyate - 'hastÃvavanenikte, ' 'ulaparÃjiæ stïÃti' iti |
vedyÃmÃstarituæ saæpÃditastïastamba ulaparÃji÷ |
tatra - hastarÓuddhadarbhÃstaraïavÃkyayornairantaryeïa paÂhitatvÃtkramapramÃïena hastarÓuddharÃstaraïamÃtrasyÃÇgam - iti cet |
maivam |
avanejanaæ hastasaæskÃra÷ |
'saæsktau ca hastau sarvÃnu«ÂhÃnayogyau' ityetÃdÓaæ sÃmarthyo liÇgam |
prakaraïaæ ca darÓapÆrïamÃsayo÷ sphuÂam |
ata÷ prabalÃbhyÃæ liÇgaprakaraïÃbhyÃæ kramabÃdhÃtsarvaÓe«o hastarÓuddha÷ |
ayaæ nyÃyo vÃgyame 'pi dra«Âavya÷ |
sa ca vÃgyamo jyoti«Âomaprakaraïe Óruta÷- 'mu«ÂÅ karoti' 'vÃcaæ yacchati' iti |
tadanantaramevedaæ Órutam - 'dÅk«itamÃvedayati' iti |
ÃvedanaprakÃraÓcaivaæ Óruta÷- 'adÅk«i«ÂÃyaæ brÃhmaïa iti trirupÃæÓvÃha devebhya evainaæ prÃha, triruccairubhayebhya evainaæ devamanu«yebhya÷ prÃha' iti |
atra mu«ÂÅkaraïavÃÇniyamÃbhyÃæ hastajihvÃgatacÃpale nivÃrite sati manasa ekÃgrasya sarvakarmastu yogyatvaæ liÇgam |
tena kramo bÃdhyate || MJaiNyC_3,1.32-33 ||
(pa¤cadaÓe caturdhÃkaraïÃdÅnÃmÃgneyamÃtrÃÇgatÃdhikaraïe sÆtre 26-27) /
#<Óe«as tu guïasaæyukta÷ sÃdhÃraïa÷ pratÅyeta mithas te«Ãm asaæbandhÃt / Jaim_3,1.26 />#
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,1.34-36
pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati -
caturdhà kÃrya Ãgneya÷ puro¬ÃÓa itÅritam /
caturdhÃkaraïaæ sarvaÓe«o vÃ'gneyamÃtragam // MJaiNy_3,1.34 //
upalak«aïatÃ'gneye yuktÃta÷ sarvaÓe«atà /
agnÅ«omÅya aindrÃgne yato 'stvÃgneyatà tata÷ // MJaiNy_3,1.35 //
nÃ'gneyatvaæ tayormukhyaæ kevalÃgnyanupÃÓrayÃt /
tenaikasminpuro¬ÃÓe caturdhÃkaraïasthiti÷ // MJaiNy_3,1.36 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate - 'Ãgneyaæ caturdhà karoti' iti |
tatra -ÃgneyavadaindrÃgnÃgnÅ«omÅyayorapi puro¬ÃÓayoragnisaæbandhÃdÃgneyaÓabdena puro¬ÃÓatrayayupalak«yate |
tatastrayÃïÃæ Óe«a÷- iti cet |
maivam |
nahi 'Ãgneya÷' ityayaræ taddhata÷ saæbandhamÃtre vihita÷, kiætu ddevatÃsaæbandhe |
ÃgniÓca kevalo dvidaivatyayo÷ puro¬ÃÓayorna devatà |
tato ddevataikadeÓena ktsnadevatopalak«aïatvÃdÃgneyatvaæ tayorna mukhyamiti mukhya evÃ'gneye caturdhÃkaraïaæ vyavati«Âhate || MJaiNyC_3,1.34-36 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare ttÅyÃdhyÃyasya prathama÷ pÃda÷
_________________________________________________________________________
atha ttÅyÃdhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷ /
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.1-2
dvitÅyapÃde prathamÃdhikaraïamÃracayati -
devopasadanaæ barhirdÃmigÅrmukhyagauïayo÷ /
talliÇgamarthayormantraæ niyuÇkte mukhya eva và // MJaiNy_3,2.1 //
ÓabdÃrthatvÃddvayostatra yujyate viniyojanam /
prathamÃvagatatvena mukhye tadviniyamyate // MJaiNy_3,2.2 //
------------------
"barhirdevasadanaæ dÃmi' iti lavanaprakÃÓako mantra ÃmnÃta÷ |
tatra - lavanaprakÃÓanasÃmarthyalak«aïena liÇgenÃyaæ mantro lavanakriyÃyÃæ viniyujyate |
lavitavyaæ ca barhirdvividham - mukhyaæ gauïaæ ca |
mukhyaæ - kuÓakÃÓÃdidaÓavidhadarbharÆpam |
gauïaæ tu -tatsadÓaæ tïÃntaram |
tasminbarhi÷Óabdasya mÃïavake 'gniÓabdavadguïayogena pravttatvÃt |
tathà sati mukhyavadgauïasyÃpi ÓabdÃrthatvena darbhasya tïÃntarasya ca lavane mantraviniyoga÷- iti - prÃpte -
brÆma÷- mukhyasya ÓÅghrapratÅtatvena mukhye mantraæ viniyujya caritÃrtha liÇgaæ vilambapratÅtatayà gauïapratÅk«Ãæ na karoti |
tasmÃt - mukhyasyaiva lavane mantro niyamyate || MJaiNyC_3,2.1-2 ||
(dvitÅye (aindrÅnyÃye) aindryà gÃrhapatye viniyogÃdhikaraïe sÆtre 3-4) /
##
##
dvatÅyÃdhikaraïamÃracayati -
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.3-4
aindryà niveÓanetyagniæ gÃrhapatyaæ bhajediti /
prakÃÓye mukhya indre và gauïe mukhye 'stu pÆrvavat // MJaiNy_3,2.3 //
ekasya gauïatÃdhnauvye mantrasyaivÃnuvÃdata÷ /
gauïatÃto 'gnyupasthÃne mantra÷ Órutyà niyujyate // MJaiNy_3,2.4 //
------------------
agnicayane - 'niveÓana÷ saægamana÷'- ityÃdikà kÃcidaindrÅ samÃmnÃtà |
tasyà uttarÃrdhe 'indro na tasthau' iti paÂhyamÃnatvÃt |
tanmantravi«ayaæ brÃhmaïaæ caivamÃmnÃyate - 'niveÓana÷ saægamano vasÆnÃmityaindyà gÃrhapatyamupati«Âhate' iti |
etena brÃhmaïena gÃrhapatyopasthÃne viniyujyamÃno mantror'the prakÃÓayanmukhyamindraæ prakÃÓayati |
mukhyaÓcendra÷ svargÃdhipati÷ sahastrÃk«a÷ |
tatrendraÓabdasya rƬhatvÃt |
gauïastvindro gÃrhapatya÷ |
tasyaiÓvarye guïayogana yaj¤asÃdhanatvena và mukhyendrasadÓatvÃt |
tatra pÆrvÃnyÃyena ÓÅghrapratÅtyà mukhyendra mantreïa prakÃÓite sati mantrabrÃhmaïayorvisaævÃdaæ vÃrayituæ gÃrhapatyaÓabdena mukhyendro gÃrhapatyasamÅpadeÓo và lak«aïÅya÷- iti prÃpte, brÆma÷- indragÃharpatyaÓabdayoranyatasya gauïatve 'vaÓyaæbhÃvini sati brÃhmaïavÃkyasya vidhÃyakatvÃdaprÃptÃrthatvena vidhau lak«aïÃyà anyÃyyatvÃtprÃptÃrthatvenÃnuvÃdako mantra evendraÓabdena vahniæ lak«ayi«yati |
tato gÃrhapatyaprakÃÓane samarthameva mantram 'aindryÃ' iti ttÅyÃÓrutirgÃrhapatyopasthÃne viniyuÇkte || MJaiNyC_3,2.3-4 ||
(ttÅye, ÃhvÃnaviniyogÃdhikaraïe sÆtrÃïi 4-9) /
##
##
##
#
#
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.5-8
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati -
havi«kdehÅtyÃmantrya triravaghnansamÃhvayet /
viniyogo 'vaghÃte syÃdÃhvÃne vÃvaghÃtake // MJaiNy_3,2.5 //
aindrÅvanmÃntramÃhvÃnaæ gauïaæ hantirvthÃnyathà /
pÃÂhena prÃpitaæ tritvaæ hvayaterupacÃragÅ÷ // MJaiNy_3,2.6 //
trirabhyÃso vidhÃtavyo nityaprÃpterabhÃvata÷ /
hantinà lak«yate kÃla÷ prÃpto 'sau hvayatistathà // MJaiNy_3,2.7 //
viniyoge vÃkyabhedo liÇgÃdÃhvÃnaÓe«atà /
naindrÅnyÃya÷ ÓrutyabhÃvÃdbarhirnyÃyena mukhyaga÷ // MJaiNy_3,2.8 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate - 'havi«kdehÅti triravaghnannÃhvayati' iti |
devÃnÃmarthe yà havi÷ saæpÃdayati sà havi«kt |
tÃmenÃæ saæbodhyÃdhvaryu÷ 'ehi' iti brÆte |
tathà cÃyaæ mantro brÃhmaïena vyÃkhyÃyate - 'havi«kdehÅtyÃha yà eva devÃnÃæ havi«ktastÃnÃhvayati ' iti |
tamimaæ mantramuccÃryÃdhvaryustrivÃramavaghÃtaæ kurvannÃhvayatÅtyartha÷ |
anena vÃkyena mantro 'vaghÃte viniyujyate |
nanu -ÃhvÃne samartha÷, na tvavaghÃte - iti cet |
na |
tasyÃvaghÃtalak«akatvÃt |
yathà pÆrvodëÂtÃyà maicyÃmucÅndvaÓabdo gauïa÷, tadvat 'ehi' iti padaæ mantragatatvenÃvaghÃte gauïaæ bhavivyati |
anyathà mantrabrÃhmaïayorÃhvÃnaparatvÃcchrÆyamÃïam 'avaghnan' iti padamanarthakaæ syÃt |
prÃptamavaghÃtamuddiÓya mantrasya tritvasya ca vidhau vÃkyabheda÷- iti cet |
na |
tritvasya prÃptatvenÃnuvÃdakatvÃt |
kasyÃæcicchÃkhÃyÃmayaæ mantro mantrakÃï¬e trivÃramabhyasyÃ'mnÃta÷ |
Ãhvayatipadaæ tu 'ehi' itivadavaghÃtaparatayopacaraïÅyam-iti prÃpte -
brÆma÷- trirabhyÃsasya nityavatprÃpti÷ pÃÂhamÃtreïa na sidhyati |
kasyÃæcicchÃlÃyÃæ dvi÷pÃÂhÃt |
kasyÃæcitsaktpÃÂhÃt |
ato 'sau nityavadvidhÅyate |
na ca 'avatran' ityasya vaiyarthyam |
tasya kÃlalak«akatvÃt |
kÃlasyÃpi vidhau vÃkyabheda÷- iti cet |
na |
prÃptatvÃt |
na hyavaghÃte sahÃyahvÃnamanyasminkÃle bhavati |
tator'thaprÃpta÷ kÃla÷ |
ÃhvÃnamapi mantrasÃmarthyÃdeva prÃptatvÃnna vidheyam |
na hi 'ehi' iti mantrapÃÂha ÃhvÃnamantareïopapadyate |
mantravyÃkhyÃnaæ codahtam |
tatrÃyaæ vÃkyÃrtha÷ saæpanna÷- 'avaghÃtakÃle yadÃhvÃnaæ tasya trirabhyÃsa÷ kartavya÷' iti |
ata eva ÓÃkhÃntare vispa«ÂamÃhvÃnÃnuvÃdenÃbhyÃso vidhÅyate |
'trirÃhvayati tri÷satyà hi devÃ÷' iti |
evaæsati mantrasyÃpi viniyoge vÃkyabheda÷ syÃt |
liÇgena tvÃhvÃne viniyujyate, nÃvaghÃte |
na caindrÅnyÃyo 'tra prasarati |
ttÅyÃÓrutyabhÃvÃt |
'barhiddevasadanaæ dÃmi' ityatroktena tu nyÃyena mukhya evÃ'hvÃne liÇgena mantraviniyoga÷, na tvavavÃtarÆpe gauïÃhvÃne |
tasmÃt - ÃhvÃnaÓe«o 'yaæ mantra÷ || MJaiNyC_3,2.5-8 ||
(caturthe - agniviharaïÃdiprakÃÓakamantraviniyogÃdhikaraïe sÆtram) /
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.9-11
caturthÃdhikaraïamÃracayati -
utti«ÂhanpravadedagnadignÅnityÃdikaæ tathà /
kïuta vratamityevaæ paÂhanvÃcaæ vimu¤cati // MJaiNy_3,2.9 //
mantrau vidheyau kÃlo và mantrÃvutthÃnamokayo÷ /
viniyojyau na kÃlasya lak«aïà yujyate vidhau // MJaiNy_3,2.10 //
mantrÃrthÃnanvayÃttatra tadvidhirnaiva Óakyate /
agatyà lak«aïÃpyastu tena kÃlo vidhÅyate // MJaiNy_3,2.11 //
------------------
jyoti«Âome samÃmananti - 'utti«ÂhannanvÃhÃgnÅdagnÅnvihara' iti |
tathà - 'vrataæ kïuteti vÃcaæ visjati' iti |
tatra - ÃgnÅdhraæ saæbodhyÃgniviharaïÃdiprai«arÆpo mantro 'nena vÃkyenotthÃnaÓe«atayà viniyujyate |
tathÃ- mu«Âiæ ktvà niyamitavÃco dÅk«itasya vÃgvimoke 'vrataæ kïuta' iti mantro viniyujyate |
na cÃtra pÆrvoktÃvaghÃtaÓabdavadutthÃnavimokaÓabdau kÃlalak«akau |
tatkÃlayoravaghÃtakÃlavadarthaprÃptyabhÃvena vidheyatve sati lak«aïÃyà anyÃyyatvÃt - iti prÃpte, brÆma÷- agniviharaïaprai«e paya÷pÃnarÆpavratasaæpÃdanaprai«e cÃnvitÃvetau mantrau, na tÆtthÃne vÃgvimoke ca |
ato 'samarthayorviniyogÃsaæbhavÃdagatyà lak«aïÃmapyaÇgÅktya kÃlo vidhÅyate || MJaiNyC_3,2.9-11 ||
(pa¤came - sÆktavÃkasya prastarapraharaïÃÇgatÃdhikaraïaæ (prastarapraharaïanyÃye) sÆtrÃïi-- 11-14) /
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.12-13
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati --
prastaraæ sÆktavÃkena praharediti kÃladhÅ÷ /
aÇgÃÇgità và syÃtkÃlo 'jupatetyÃdyananvayÃt // MJaiNy_3,2.12 //
prahteri«ÂadevÃrthasaæskÃratvÃttadanvaya÷ /
saæpÃdyo devatÃdvÃrà ttÅyÃÓrutito 'Çgatà // MJaiNy_3,2.13 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayorÃmnÃyate - 'sÆktavÃkena prastaraæ praharati' iti |
'idaæ dyÃvÃpthivÅ bhadramabhÆt' ityÃdiko mantra÷ sÆktavÃka÷ |
tasminmantre 'gniæ saæbodhya 'tvaæ sÆktavÃgasi' ityÃmnÃnÃt |
prastaro darbhamu«Âi÷, tasya praharaïamagnau prak«epa÷ |
tatra - 'sÆktavÃkena' ityetatpadaæ kÃlaæ lak«ayati |
hotrà mantre 'sminpaÂhyamÃne tatpÃÂhakÃle 'dhvaryu÷ prastaraæ praherat |
na tvatra praharaïe mantro 'yaæ viniyoktuæ Óakya÷ |
pÆrvoktaprai«amantravadatrÃnvayÃbhÃvÃt |
'agniridaæ haviraju«atÃvÅvdhata maho jyÃyo 'kta'- ityÃdikaæ mantre paÂhyate |
'puro¬ÃÓasevayà vddho'gnistasminyajapÃne tejobÃhulyaæ ktavÃn' iti tasyÃrtha÷ |
na cÃsau prastarapraharaïe 'nvetuæ Óakya÷ - iti prÃpte, -
brÆma÷- 'sÆktavÃkena' iti ttÅyÃÓrutyà praharaïe mantro viniyujyate |
na cÃtyantamanvayÃbhÃva÷ |
mantro hyayaæ pÆrvami«ÂÃnagnyÃdidevÃnanusmÃrayati |
prastapapraharaïaæ ce«ÂadevatÃsaæskÃra÷ |
ato devatÃdvÃrà mantrapraharaïayoranvayÃnmantro viniyujyate |
nanu- praharaïaæ nÃma prak«epamÃtram, na tu devatoddeÓena prak«epa÷ |
yajidhÃtoraÓravaïÃt |
tathà sati devatÃnÃmÃtrÃbhÃvÃttadvÃrÃpi nÃnvaya÷- iti cet |
maivam |
devatÃnÃæ sadbhÃvÃt |
agnyÃdidevatÃprakÃÓakasya sÆktavÃkasya ttÅyÃÓrutyà praharaïÃÇgatvaæ bodhyate |
yadi prakaraïe 'gnyÃdayo devatà bhaveyu÷, tadà tatprakÃÓanena d«Âor'tho mantrasya labhyeta |
tato devatÃkalpanena taduddeÓapÆrvakasya prak«epasya yÃgatvaæ sidhyati |
tasmÃt -- devatÃdvÃrÃstyevÃnvaya÷ || MJaiNyC_3,2.12-13 ||
«a«Âhe -dgasÆktavÃkÃnÃmarthÃnusÃreïa vini-dghasÆtrÃïi -- 15-18) /
yogÃdhikaraïe (sÆktavÃkanyÃye)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.14-15
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati -
prahterakhila÷ sÆktavÃko 'Çgaæ syÃdvibhajya và /
samÃkhyà ktsnagà tena vibhaktasyÃÇgatà nahi // MJaiNy_3,2.14 //
darÓapÆrïimayordevÃnanustya vibhajyatÃm /
ÃkhyÃæ liÇgena bÃdhitvà bhÃge nÃma nirucyate // MJaiNy_3,2.15 //
------------------
pÆrvodÃhte mantre sÆktavÃkasamÃkhyà ktsnamantravi«ayà |
yÃj¤ika÷ ktsne tacchabdaprayogÃt |
tata÷ sarvo 'pi praharaïÃÇgam - iti cet |
na |
liÇgena samÃkhyÃyà bÃdhitatvÃt |
tasminmatre pÆrïamÃsadevatÃmnÃnaæ kasmiæÓcidbhÃge dÓyate- 'agnÅ«omÃvidaæ haviraju«etÃm' iti |
bhÃgÃntare tu darÓadevatÃmnÃnam- 'indrÃgnÅ idaæ haviraju«etÃm' iti, 'indra idaæ havirajuvata' iti, 'mahendra idaæ haviraju«ata' iti ca |
imdrÃgnÅndramahendrÃ÷ puru«abhedena darÓe vyavasthitÃ÷ |
tathà sati mantraliÇgena tattadbhÃgavattattatkÃle vyavati«Âhate |
sÆktavÃkaÓabdaÓca bhÃge yaugika÷ |
'sÆktaæ vakti' iti tadvyutpatte÷ |
yÃgakÃle tattanmantreïa samyaguktaæ devaæ vaktÅtyartha÷ |
ata eva brÃhmaïena vyÃkhyÃtam- 'agniridaæ havirajuvatetyÃha, yo ÃyÃk«ma devatÃstà arÅradhÃmeti bÃvaitadÃha' iti |
arÅradhÃmÃ'rÃdhitÃæstu«ÂÃnakurmetyartha÷ |
tasmÃdayaæ vibhajya viniyujyate || MJaiNyC_3,2.14-15 ||
(saptapte kÃmyayÃjyÃnuvÃkyÃnÃæ kÃmyamÃtrÃÇgatÃdhikaraïe sÆtram-) /
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.16-18
saptamÃdhikaraïamÃracayati-
aindrÃgnÃdÅ«Âaya÷ kÃmyà yÃjyà apyuditÃ÷ kramÃt /
kÃï¬ayostà yathÃliÇgaæ saæcÃryà niyamo 'thavà // MJaiNy_3,2.16 //
liÇgaæ kramasamÃkhyÃbhyÃæ prabalaæ tadvaÓÃdamÆ÷ /
akÃmyÃsvapi saæcÃryà yÃjyÃ÷ sarvatra kà k«ati÷ // MJaiNy_3,2.17 //
samÃkhyÃnÃtkÃï¬ayoga÷ kramÃdi«Âi«u yojanam /
apek«ate devamÃtraæ Óakti÷ kÃmyaikagÃstata÷ // MJaiNy_3,2.18 //
------------------
kÃmye«ÂayastatkÃï¬e krameïÃ'mnÃtÃ÷- 'aindrÃgnamekÃdaÓakapÃlaæ nirvapet, yasya sajÃtà vÅyu÷' ityÃdinà |
sajÃtà j¤Ãtaya÷ |
vÅyurvigatà vipratipannà ityartha÷ |
'idrÃgnÅ rocana' - ityÃdike mantrakÃï¬e yÃjyÃnuvÃkyÃ÷ krameïÃ'mnÃtÃ÷ |
tatra 'idaæ kÃmyayÃjyÃnuvÃkyÃkÃï¬am' iti yÃj¤ikÃnÃæ samÃkhyayo 'vagamyate |
tayori«ÂikÃï¬amantrakÃï¬ayo÷ prathamÃyÃmi«Âau prathamapaÂhite yÃjyÃnuvÃkye ityÃdivyavasthà krameïa kriyate |
mantragataæ tvaindrÃgnaliÇgaæ kÃmyÃyÃæ nityÃyÃæ caindrÃgne«Âau te yÃjyÃnuvÃkye viniyuÇkte |
liÇgaæ ca prabalamiti sarvatra tayorviniyoga÷- iti prÃpte, -
brÆma÷- nÃtra liÇgena kramasamÃkhye bÃdhituæ Óakyete |
upajÅvyatvÃta |
indrÃgnidevatÃrÆpamÃtraprakÃÓanaæ liÇgam |
na ca tÃvanmÃtreïa mantrakarmaïoraÇgÃÇgibhÃva÷ |
tata÷ samÃkhyÃbalÃnmantrakÃï¬akarmakÃï¬ayo÷ saæbandhÃvagatau sÃmÃnyena mantrakarmaïo÷ saæbandho 'vagamyate |
viÓe«atastu 'asminprathame karmaïyayaæ mantra÷ prathama÷' iti kramÃdavagamyate |
nanu - 'aindrÃgne«ÂÃvaindrÃgnamantra÷, vaiÓvÃnare«Âau vaiÓvÃnaramantra÷' ityetÃdÓÅ viÓe«o liÇgenaivÃvagamyate- iti cet |
na |
liÇgasÃdhÃraïye kramÃpek«aïÃt |
"aindrÃgnamekÃdaÓakapÃlaæ nirvapedbhrÃtvyavÃn"iti dvitÅye«Âirapi |
tatraindrÃgnÅ paÂhitau |
mantrakÃï¬e 'pi"indrÃgnÅ navatim"ityÃdikamaparamaindrÃgnaæ yÃjyÃnuvÃkyÃyugalamÃmnÃtam |
na hi tatra kramamantareïa nirïetuæ Óakyam |
na ca krameïaiva tatsiddherliÇgamaprayojakamiti vÃcyam |
kvacilliÇgasyaiva vyavasthÃpakatvÃt |
aindrÃbÃrhaspatye«ÂirakaivÃ'mnÃtÃ- 'yaæ kÃmayeta rÃjanyamanayoddho jÃyeta vtrÃnghnaæÓcaret-iti tasmà enamaindrÃbÃrhaspatyaæ caruæ nirvapet' iti |
yaæ rÃjaputraæ jÃyamÃnaæ prati rÃj¤a÷ purohitasya ca kÃma evaæ bhavati- 'ayaæ mÃtgarbhe devaktavighnena kenÃpyapratibaddho jÃyatÃm |
jÃtaÓca ÓatrÆnmÃrayansaæcaret' iti |
tadrÃjaputrÃrtheyami«Âi÷ |
mantrakÃï¬e tadi«Âikrame yÃjyÃpuronuvÃkye indrÃbhaspatidevatÃke dvividhe ÃmnÃte |
'idaæ vÃmÃsye havi÷- ' - ityekaæ yugalam |
'asme indrÃbhaspatÅ' - ityÃdikamaparam |
tayo÷ prathamayugalasya krameïa viniyoge 'pi dvitÅyayugalaæ liÇgenaiva viniyoktavyam |
tasmÃt- kramasamÃkhyÃsahaktena kÃmye«Âi«vevaità yÃjyÃniyamyante || MJaiNyC_3,2.16-18 ||
(a«Âame, ÃgnÅdhnopasthÃne prÃktÃnÃæ mantrÃïÃæ viniyogÃdhikaraïe sÆtrÃïi 20-23) /
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.19-20
a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati -
ÃgneyyÃ'gnÅdhramityagnidevatÃkà co 'khilÃ÷ /
upasthÃne prayoktavyÃ÷ praktà eva tà uta // MJaiNy_3,2.19 //
sÃdhÃraïyena Óabdokte÷ sarvÃbhistadupasthiti÷ /
viÓe«e vidhisaækrÃntyà praktÃbhiritÅ«yatÃm // MJaiNy_3,2.20 //
------------------
jyoti«Âome ÓrÆyate - 'ÃgneyyÃ'gnÅdhramupati«Âhate' iti |
tatra- ÃgnÅdhanÃmakasya maï¬apasya yadupasthÃnaæ tat, yayà ca kayÃcidcà dÃÓatayÅgatayÃgnisaæbandhinyà kartavyam |
'agnirdevatà yasyà ca÷ sÃ'gneyÅ' iti sÃdhÃraïoktÃvgviÓe«asyÃpratÅte÷- iti cet |
maivam |
kratuprakaraïapaÂhitÃnÃmÃgneyÅnÃmcÃæ kratuprayuktavyÃpÃrasÃdhanatvaæ prakaraïÃdevÃvagatam |
'ko 'sau vyÃpÃra÷' iti viÓe«abubhutsÃyÃm 'ÃgnÅdhropasyÃnarÆpo 'yam, iti bodhayannayaæ vidhirviÓe«amÃtre saækrÃmatÅti lÃghavam |
apraktÃnÃæ kratÆpayuktavyÃpÃrasÃdhanatvaæ tadvyÃpÃraviÓe«a«cetyubhayamanena bodhyata iti gauravam |
tasmÃtpraktÃbhirÃgnepÅbhistadupasthÃnam |
evam 'aindyà sado vai«ïavyà havirdhÃnam' ityatra sadohavirdhÃnanÃmakayormaï¬apayorupasthÃne praktÃnÃmevaindrÅïÃæ va«ïaivÅnÃæ ca prayoga iti dra«Âavyam || MJaiNyC_3,2.19-20 ||
(navame bhak«amantrÃïÃæ yathÃliÇgaæ grahaïÃdau viniyogÃdhikaraïe sÆtre 24-25) /
##
##
navamÃdhikaraïamÃracayati -
bhak«ehÅtyanuvÃko 'yaæ sarvo bhak«aïagÃmyuta /
grahaïÃdau yathÃyogaæ vibhajya vyavati«Âhate // MJaiNy_3,2.21 //
avidhergrahaïÃdÅnÃæ bhak«aïe nikhilo 'stu sa÷ /
arthÃk«ipte«u te«veva yathÃliÇgaæ vibhajyate // MJaiNy_3,2.22 //
jyoti«Âome hutasya somasya Óe«abhak«aïaæ vihitam |
ata evÃ'mnÃtam - 'abhi«utyÃ'havanÅye hutvà pratya¤ca÷ paretya sadasi somaæ bhak«ayanti' iti |
tasminmak«aïe grahaïÃvek«aïanigaraïasamyagjaraïarÆpÃÓcatvÃro vyÃpÃrÃ÷ santi |
mantracca 'bhak«ehi'- ityÃdyanuvÃke samÃmnÃta÷ |
tatra bhak«aïaæ yathà sÃk«Ãccoditaæ, na tathà grahaïÃvek«aïanigaraïasamyagjaraïÃni coditÃni |
na cÃvihite«u mantro viniyogamarhati |
samÃkhyà tu 'bhak«ÃnuvÃka÷' ityevaærÆpà bhak«aïamÃtravi«ayà |
tasmÃtktsnasyÃpyanuvÃkasya bhak«aïa eva viniyoga÷- iti prÃpte, -
brÆma÷- avihitÃnyapi grahaïÃdÅnyarthÃk«iptÃni |
tadvyatirekeïa bhak«aïÃsaæbhavÃt |
ataste«vanuvÃko yathÃliÇgaæ vibhajya viniyoktavya÷ |
tatra 'bhak«ehi'- ityÃrabhya 'aÓvinostvà bÃhubhyÃæ sÃdhyÃsam' |
ityanto grahaïaæ prakÃÓayati |
'ehi' ityÃhvÃnasya bÃhubhyÃæ svÅkaravÃïi' ityetasya ca darÓanÃt |
'ncak«asaætvà deva soma sucak«Ã avakhye«am' ityayaæ bhÃgo 'vek«aïaæ prakÃÓayati |
'Óobhanacak«urahaæ manu«ye«u makhyÃtaæ tvÃmavek«i«Åya' ityabhidhÃnÃt |
'hinva me gÃtrÃ'- ityÃdi÷ 'mà me 'vÃÇnÃbhimatigÃ÷'aityanta÷ samyagjaraïaæ prakÃÓayati |
gÃtraprÅïanenÃdhobhÃge nÃmyatikramaïani«edhena ca tadavagamÃt |
jaraïaæ nÃrthÃk«iptam, tena vinÃpi bhak«asiddhe÷- iti set |
na |
jaraïaparyantasyaiva sÃrthakabhak«aïatvÃt |
na ca - jaraïe puru«avyÃpÃrÃbhÃva÷ |
samyagupaveÓanÃderjaraïÃrthatvÃt |
'mandrÃbhibhÆti÷' - ityÃdi÷ 'bhak«ayÃmi' ityanto bhak«aïaæ prakÃÓayati |
tasmÃt- liÇgena samÃkhyÃæ bÃdhitvà viniyoga÷ kartavya÷ || MJaiNyC_3,2.21-22 ||
(daÓame mandrÃbhibhÆtirityÃderekamantratÃdhikaraïe sÆtram - )
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.23-24
daÓamÃdhikaraïamÃracayati-
mandreti vasumadveti dvayaæ tarpaïabhak«ayo÷ /
vibhaktavyamutÃÓe«aæ tptisaæyuktabhak«aïe // MJaiNy_3,2.23 //
liÇgÃdvibhÃgo maivaæ no tptirbhak«aïato 'nyata÷ /
liÇgasyÃsaæbhave vÃkyaÓe«Ãtsarve 'stu bhak«aïe // MJaiNy_3,2.24 //
------------------
'mandrÃbhibhÆti÷' - ityÃdi÷ 'ju«Ãïà somasya tpyatu' ityanto bhÃgo h«ÂÃyà arucimabhibhavantyÃ÷ somaæ sevamÃnÃyà jihvÃyÃstptiæ prakÃÓayati |
'vasumadgaïasya'- ityÃdi÷ 'bhak«ayÃmi' ityanto bhÃgo bhak«aïaprakÃÓaka÷ |
tatra pÆrvaballiÇgena vibhajya viniyoga÷- iti cet |
maivam |
na khalu tptirbhak«aïÃdanyena vyÃpÃreïa jÃyate |
kiæ tarhi-bhak«aïÃmuni«pÃdinÅ hi sà |
tathà sati kasminvyÃpÃre tptiprakÃÓako bhÃgo viniyujyeta |
tato liÇgena viniyogÃsaæbhavÃdbhak«aïavÃkyasya Óe«astptiprakÃÓakabhÃgo bhavi«yati |
upayuktaÓca tatrÃyaæ bhÃga÷ |
tptisahitabhak«aïaprakÃÓanena puru«otsÃhajananÃt |
tasmÃnmandrÃdi÷ sarvo bhak«aïe viniyujyate || MJaiNyC_3,2.23-24 ||
(ekÃdaÓe, indrapÅtasyetyÃdimantrÃïÃæ viniyogÃdhikaraïe sÆtre 27 -28) /
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.25-27
ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati -
indrapÅtasyeti mak«amantrÃæÓa÷ kimihaindrake /
kevale 'nyatra vohÃcca sarvatrota yarthÃÓrutam // MJaiNy_3,2.25 //
aindra eva samarthatvÃttÆ«ïÅmevÃnyabhak«aïam /
Æho vÃnye«u karmaikye 'pyastyÆho bhak«abhedata÷ // MJaiNy_3,2.26 //
indreïa yasminsavane soma÷ pÅta itÅraïÃt /
savanasthe«u sarve«u mantro 'nÆhena paÂhyatÃm // MJaiNy_3,2.27 //
------------------
bhak«amantre kaÓcidaæÓa÷ 'indrapÅtasya' ityevaævidha÷ ÓrÆyate |
tatra- 'indreïa pÆtasya somasya Óe«aæ bhak«ayÃmi' ityartho bhavati |
tathà satyasya mantrasyendrapradÃnaÓe«abhak«aïa eva samarthatvÃttatraivÃyaæ mantro viniyujyate, na tu maitrÃvaruïÃdiÓe«abhak«aïe |
tasmÃdamantrakameva tadbhak«aïam, ityeka÷ pÆrvapak«a÷ |
'indrapÅtasya' iti padasyÃsamarthatve 'pi 'mitrÃvaruïapÅtasya' itye«amÆhe sati sÃmarthye bhavi«yati |
nanu-ÃgneyayÃgasya praktitvÃttadvatasya 'agnaye ju«Âam' |
iti mantrasya viktau saurye carau 'sÆryÃya ju«Âam' ityevamÆha÷ kriyate |
iha tu karmaikyÃnnoha÷- iti cet |
na |
karmabheda iva bhak«abhede 'pyÆhituæ ÓakyatvÃt |
iti dvitÅya÷ pÆrvapak«a÷ |
'indrapÅtasya' ityatra bahuvrÅhirdra«Âavya÷ |
tatpurÆ«atve 'samÃsasya' (pÃ.sÆ. 6.1.123) iti sÆtreïÃntodÃttatvaprasaÇgÃt |
ÃdyudÃttaæ hyetatpadamÃmnÃtam |
indrapratipÃdikaæ tu svata ÃdyudÃttam |
tathà sati 'bahuvrÅhau praktyà pÆrvapadam'[pÃ.sÆ. 6.2.1] iti sÆtreïa pÆrvapadapraktisvaravidhÃnÃtsamastapadamapyÃdyudÃttameva saæpadyate |
'indreïa pÅta÷ somo yasminsavane' iti vigrahÃtsavanaparatve sati 'aindrabhak«aïa eva' iti niyantumasamarthatvÃtsarvabhak«aïe«vanÆhenaivÃyaæ mantra÷ prayoktavya iti rÃddhÃnta÷ || MJaiNyC_3,2.25-27 ||
(dvÃdaÓe, abhyunnÅtasomabhak«aïÃdhikaraïe sÆtrÃïi 29-31) /
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.28-30
dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
Æhapak«e yadÆhyaæ taccintyate nyÃyapa¤cake /
indre hute 'tha tacche«e hotrakaiÓcamasasthite // MJaiNy_3,2.28 //
somo 'bhyunnÅya devebhyo hutvà saæbhak«yate tadà /
indro na lak«yo lak«yo và na Óe«e 'nyÃrthatà yata÷ // MJaiNy_3,2.29 //
unnÅta eva saæbaddho na pÆrvo devatÃntarai÷ /
ata indrasya siddhyarthe lak«yo 'sÃvitarai÷ saha // MJaiNy_3,2.30 //
------------------
pÆrvÃdhikaraïe yo 'yamÆharÆpo dvitÅya÷ pÆrvapak«a÷, tatprasaæÇgÃtktvÃcintÃrÆpeïa nyÃyapa¤cakenohavi«ayaÓcintyate |
maitrÃvaruïabrÃhmaïÃcchaæsipotrÃdaya tvijo hotrakÃ÷ |
te«Ãæ ca santi camasÃ÷ |
pÃtraviÓe«asthitÃ÷ somarasÃÓcamasÃ÷ |
tairva«aÂkÃrÃnuva«aÂkÃrayorhotavyam |
camasÃnÃmaindratvÃddhoturva«aÂkÃre prathamamindro huta÷ |
anantaraæ camasasthite hutaÓe«e puna÷ somÃntaramabhyunnÅya devatÃntarebhyo hotrakà anuva«aÂkÃre juhvati |
tatra maitrÃvaruïa÷ 'mitraæ vayaæ havÃmahe' - iti mantreïa mitrÃvaruïau yajati |
brÃhmaïÃcchaæsÅ 'indra tvà v«abhaæ vayam' - iti mantreïendraæ yajati |
potà 'maruto yasya hi k«aye'- iti mantreïa maruto yajati |
evaæ hutvà paÓcÃtsomo bhak«yate |
tasminbhak«aïe 'mitrÃvaruïapÅtasya' iti mantra ÆhanÅya÷ |
tadÃnÅm 'indramitrÃvaruïapÅtasya' ityevaæ mitrÃvaruïÃbhyÃæ saha nendra upalak«aïÅya÷ |
kuta÷ |
indraÓe«e punarabhyunnÅtasya tena saha mitrÃvaruïÃdyarthatve sati tasya Óe«asyendrasaæbandharÃhityÃt |
punarunnÅtasyaivÃnyÃrthatvam, na pÆrvasya- iti cet |
na |
unnayanakÃle 'mitrÃvaruïÃdyartho 'yam' iti saækalpÃbhÃvÃt |
pradÃnakÃle tu pÆrvaÓe«eïa sahaiva mitrÃvaruïÃdibhya÷ pradÅyate |
tasmÃt- indrasaæbandharÃhityÃnnendro lak«aïÅya÷- iti prÃpte -
brÆma÷- mà bhÆtsaækalpa÷, tathÃpyunnayanaæ kari«yamÃïaæ maitrÃvaruïÃdiyÃgÃrthameva |
na tu tasya pÆrvÃnu«ÂhitendrayÃgÃrÓcatvaæ saæbhavati |
tasmÃdunnÅto mitrÃvaruïÃdisaæbaddhaÓe«a indrasaæbaddha evetyubhayabhak«aïe mitrÃvaruïÃdibhi÷ sahendro 'pyupalak«aïÅya÷ || MJaiNyC_3,2.28-30 ||
(trayodaÓe pÃtnÅvatamak«aïa indrÃdÅnÃmanupalak«aïÃdhikaraïe sÆtre 32-33) /
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.31-33
trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati -
dvidevaÓe«a ÃdityasthÃlyà ÃgrayaïÃbhidhÃm /
sthÃlÅæ prÃptastata÷ pÃtnÅvatasya grahaïe sati // MJaiNy_3,2.31 //
tadbhak«aïe dvidevÃ÷ kiæ sÃrdhe pÃtnÅvatena te /
upalak«yà na và pÆrvanyÃyenÃstÆpalak«aïam // MJaiNy_3,2.32 //
anya ÃgrayaïÃtpÃtnÅvato naitasya vidyate /
ÃkÃÇk«Ã pÆrvadeve«u patnÅvÃneva lak«yate // MJaiNy_3,2.33 //
------------------
aindravÃyavÃdayo dvidevatyÃ÷ |
te«Ãæ Óe«a ÃdityasthÃlÅmÃgacchati, punarapi tasyÃ÷ sthÃlyà ÃgrayaïasthÃlÅmÃgacchati |
tasyà ÃgrayaïasthÃlyÃ÷ pÃtnÅvato ghyate |
tasya pÃtnÅvatasya bhak«aïa indravÃyvÃdaya upalak«aïÅyÃ÷ |
pÆrvÃdhikaraïe yathà mitrÃvaruïÃdibhi÷ sahendra upalak«ita÷, tadvat - iti prÃpte, -
brÆma÷- 'yadupÃæÓu pÃtreïa pÃtnÅvatamÃgrayaïÃdghïÃti' ityÃgrayaïapÃtrasyÃpÃdÃnatvaÓravaïÃttato ni÷stasomarasasya tatsaæbandhe 'pete sati paÓcÃtpatnÅvaddevatÃyai grahaïaæ bhavati |
tathà satyatyantabhinnasya pÃtnÅvatasya pÆrvadeve«vÃkÃÇk«Ã nÃsti |
punarabhyannÅtastu soma aindraÓe«eïa saæs«Âa÷ |
tasya saæs«Âasya bhak«aïe maitrÃvaruïÃdÅnÃmivendrasyÃpi saæbandho nÃpaitÅti vai«amyam |
tasmÃtpÃtnÅvatabhak«aïa indravÃdhvÃdayo nopalak«aïÅyÃ÷ || MJaiNyC_3,2.31-33 ||
(caturdaÓe pÃtnÅvataÓe«abhak«e tva«Âuranupalak«aïÅyatÃdhikaraïe sÆtre 34-35) /
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.34-35
catudarÓÃdhikaraïamÃracayati-
saha patnÅvatà tva«Âà tadgrahe lak«yate na và /
saha tva«Ârà pibetyukterdevatvÃtso 'pi lak«yate // MJaiNy_3,2.34 //
sahatvamÃtraæ tva«Âu÷ syÃnna pÃttvamaÓabdanÃt /
codanÃyà abhÃvÃcca na devo 'to na lak«yate // MJaiNy_3,2.35 //
------------------
tasminneva pÃtnÅvatagrahe Óe«abhak«aïamantre patnÅvatà saha tva«ÂÃpyupalak«aïÅya÷ |
kuta÷ |
tva«Âurapi taddevatvÃt |
tacca homamantrÃdavagatam |
'agnÅ 3 i patnÅbantsajÆrdevena tva«Ârà somaæ piba svÃhÃ' ityasminmantre patnÅvantamagniæ plutÃntena saæbodhya'tva«Ârà devena saha piba' ityabhidhÃnÃtpÃttvena patnÅvata iva tva«Âustaddevatvam |
tata÷- 'patnÅvattva«ÂpÅtasya' ityupalak«aïam-iti prÃpte -
brÆma÷- pÃnakÃle sahÃvasthÃnamÃtraæ tva«Âu÷ 'sajÆ÷' ityanena padena pratÅyate, na tu pÃttvam |
asaæbodhitasya tva«Âu÷ 'piba' ityanena Óabdena sÃmÃnÃdhikaraïyÃbhÃvÃt |
na ca pÃtsahabhÃvamÃtreïa pÃttvam -
"sahaiva daÓabhi÷ putrairbhÃraæ vahati gardagrÅ" |
ityatra putrÃïÃæ vo¬htvÃdarÓanÃt |
ÃstÃæ mantra÷ |
vidhibalÃtva«Âurdevatvam - iti cet |
na |
'pÃtnÅvatamÃgrayaïÃdghïÃti"ityatra tva«ÂurapratÅte÷ |
tasmÃt - adevatvÃttva«Âà nopalak«aïÅya÷ || MJaiNyC_3,2.34-35 ||
(pa¤cadaÓe pÃtnÅvataÓe«abhak«e triæÓatÃmanupalak«aïÃdhikaraïe sÆtram) /
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.36-37
pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati -
patnÅvantastrayastriæÓaddevÃstÃnmÃdayetyamÅ /
lak«yà na và yÃjyayÃkterdevatvÃdupalak«aïam // MJaiNy_3,2.36 //
eko 'gniryajamÃnena mÃdito 'nye tu vahninà /
ato 'gnereva devatvÃnnÃnye«Ãmupalak«aïam // MJaiNy_3,2.37 //
------------------
tasyaiva pÃtnÅvatagrahasya yÃjyÃyÃmagniæ saæbodhya 'patnÅvannÃmadhÃriïastrayastriæÓaddevÃnmÃdaya' ityabhidhÅyate - 'patnÅvatastriæÓataæ trÅæÓca devÃnanu«vadhamÃvaha mÃdayasva' iti |
anu«vadhamanupradÃnam |
atra hÆyamÃnena somarasena mÃdanÅyatvÃtrayastriæÓatÃæ taddevatvam |
attaste 'pi bhak«aïe lak«aïÅyÃ÷- iti cet |
na |
yajamÃnena mÃdanÅyasyÃgnereva taddevatvÃt |
trayastriæÓaddevÃstu vahninà mÃdyanta iti na te«Ãmatra devatvam |
tasmÃnnopalak«aïam || MJaiNyC_3,2.36-37 ||
(«o¬aÓe bhak«aïe 'nuva«aÂkÃradevatÃyà anupalak«aïÃdhikaraïe sÆtram) /
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.38-39
«o¬aÓÃdhikaraïamÃracayati-
somasyÃgna iti proktÃnuva«aÂkÃradevatà /
lak«yà na và devatÃtvÃllak«yà triæÓadvilak«aïà // MJaiNy_3,2.38 //
praktau vidyamÃno 'gniranuddeÓadilak«ita÷ /
uddeÓyendro lak«ito 'tto viktÃvapi tattathà // MJaiNy_3,2.39 //
------------------
"somasyÃgne vÅhÅ |
tyanuyajati"iti ÓrÆyate |
tatra-anuva«aÂkÃrasya mÃntravarïiko 'gnirdevatà |
na ca trayastriæÓatÃmiva vahneradevatÃtvam |
mantre vahniæ saæbodhya somapÃttvÃmidhÃnÃt |
tasmÃt-agnirlak«aïÅya÷- iti cet |
na |
praktÃvalak«itatvÃt |
aindraÓvamasa÷ prakti÷ |
itare viktirÆpÃ÷ |
tathà hi-aindraÓca somo ghyate mÅyate ca |
tenaindro«veva soma÷, anaindre«u soma eva nÃstÅti sarve somadharmà aindre«veva |
anaindrà adharmakÃ÷ |
dharmatÃkÃÇk«ÃÓcodakena sadharmakà iti viktitvam |
ghyamÃïasya mÅyamÃnasya ca somasyaindratvam 'indrÃya tvà vasumate' ityÃdigrahaïamantrÃdavagamyate |
tasya praktibhÆtasyendracamasasya bhak«aïe 'gniranuva«aÂkÃradevo nopalak«ita÷ |
kuta÷ |
grahaïe taduddeÓÃbhÃvÃt |
indrastÆddeÓyatvÃdupalak«ita÷ |
evaæ viktÃvapyuddeÓyadevÃnÃmevolak«aïaæ nyÃyyam |
tasmÃt- agnirnopalak«ya÷ || MJaiNyC_3,2.38-39 ||
(saptadaÓe(ktvÃcintÃrÆpe)anaindrÃïÃmamantrakabhak«aïÃdhi karaïe sÆtram) /
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.40-41
saptadaÓÃdhikaraïamÃracayati -
amantrapak«amÃÓritya ktvÃcintÃntaratrayam /
Æho 'sti no và so 'styatra viktau tasya saæbhavÃt // MJaiNy_3,2.40 //
someneti vidhe÷ sarvapradÃne«u samatvata÷ /
avikÃre 'pyanÆho 'to naindro nirmantrabhak«aïam // MJaiNy_3,2.41 //
uktÃbhya÷ pa¤camya÷ ktvÃcintÃbhya÷ pÆrvasminnevÃdhikaraïe yo 'yam 'anaindre«vamantrakaæ bhak«aïam' ityevaærÆpa÷ prathama÷ pÆrvapak«a÷, tameva manasi nidhÃya puna÷ ktvÃcintÃnÃæ trayamabhidhÅyate - anaindrapÆktarÅtyà viktitvenohasaæbhavÃdaratyÆha÷- iti cet |
na |
anaindraïÃæ viktitvÃsaæbhavÃt |
'somena yajeta' ityutpattiÓruta÷ soma÷ karmaïo 'Çgam, na tu pradÃnaviÓe«asya kasyacidaÇgam |
sa eva soma÷ sarvapradÃne«vabhyasyata iti sarvÃïi samapradhÃnÃni |
ata aindrÃïÃmanaindraïÃæ ca praktiviktibhÃvÃsaæbhavÃnnÃstyatroha÷ |
'indrÃya tvà vasumate' ityÃdimantro liÇgÃdaindravi«ayo 'stu |
naitÃvatà praktiviktibhÃva÷ sidhyati |
tasmÃduktamantrasya liÇgÃdaindravi«ayatvÃdanaindre«vamantrakaæ bhak«aïam || MJaiNyC_3,2.40-41 ||
(a«ÂÃdaÓe, aindrÃgnabhak«asyÃmantrakatÃdhikaraïe sÆtre - 39 -40)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.42-43
a«ÂÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati -
samantrakamamantraæ và syÃdaindrÃgnÃdibhak«aïam /
aindrÃgne 'tÅndrapÅtatvasaæbhavÃttatsamantrakam // MJaiNy_3,2.42 //
na pÃnamaÓarÅrasya yuktaæ dÃnaæ tu miÓragam /
mantro 'yaæ tu na miÓrÃrhastasmÃdetadamantrakam // MJaiNy_3,2.43 //
------------------
yadetat 'aindrÃgnaæ ghïÃti' iti vihitaæ Óe«abhak«aïam, tatra- indrÃgnibhyÃæ pÅta÷ soma indreïÃpi pÅto bhavati' iti leÇgenaiva viniyogÃtsamantrakaæ bhak«aïam - iti cet |
maivam |
navamÃdhyÃye vak«yamÃïadevatÃdhikaraïanyÃyenÃÓarÅrasyendrasya pÃnÃsaæbhavÃt |
atha- patiÓabdena dÃnaæ vivak«yeta, tadÃnÅm 'indrÃya datta÷ soma÷' iti mantrÃrtho bhavati |
na cÃtra yajamÃna indramuddiÓya dadau, kiætvindrÃgnÅ uddÅÓya |
tasmÃt 'dÃnaæ miÓravi«ayam |
mantrastu na miÓravi«aya÷' ityamantrakaæ bhak«aïam || MJaiNyC_3,2.42-43 ||
(ekonaviæÓe 'gÃyatracchandasa÷' ityÃdimantraviniyogÃdhikaraïe sÆtrÃïi 41-43) /
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,2.44-46
ekonaviæÓÃdhikaraïamÃracayati -
aindradÃne 'pi gÃyatramÃtrayukte 'thavetarai÷ /
chandobhirapi yukte syÃdÃdyo mantre tathoktita÷ // MJaiNy_3,2.44 //
dvayo÷ samo bahuvrÅhirekacchandÃstu na kvacit /
nÃnÃcchandasyaindra eva ktvÃcinteyamÅrità // MJaiNy_3,2.45 //
savanÃrthendrapÅtoktirityudghaÂanamÅritam /
tena sarvapradÃne«u mantrapÃÂho yathà sthita÷ // MJaiNy_3,2.46 //
------------------
tasminneva bhak«amantre 'gÃyatracchandasa indrapÅtasya' iti ÓrÆyate |
'gÃyatrameva chando yasya' iti mantrapade samÃsÃbhidhÃnÃdekacchandoyukta aindre some bhak«amantra÷- iti cet |
maivam |
bahucchandoyukte 'pi bahuvrÅhe÷ samÃnatvÃt |
evakÃraæ parityajya 'gÃyatraæ chando yasya' iti vigrahasaæbhavÃt |
ekacchandaskastu somo na kvÃpyasti |
tasmÃnnÃnÃchandaske soma aindrapradÃna eva mantra÷, nÃnyatra |
tadevaæ ktvÃcintÃtrayaæ samÃptam |
dvividhaktvÃcintodghÃÂanà tu prÃgeva siddhÃntinà darÓità || MJaiNyC_3,2.44-46 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare ttÅyÃdhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷
_________________________________________________________________________
atha ttÅyÃdhyÃyasya ttÅya÷ pÃda÷ /
(prathame - uccaistvÃdÅnÃæ vedadharmatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 1-8) /
#<Óruter jÃtÃdhikÃra÷ syÃt / Jaim_3,3.1 />#
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.1-3
ttÅyapÃde prathamÃdhikaraïamÃracayati-
kartavyamuccai÷ sÃmagarbhyÃmupÃæÓu yaju«etyamÅ /
mantrÃïÃæ vÃtha vedÃnÃæ dharmà mantragatà yata÷ // MJaiNy_3,3.1 //
vidhyuddeÓe mantravÃciÓabdÃ÷ proktà gÃdaya÷ /
gvedo 'gne÷ samutpanna ityupakramavedagÅ÷ // MJaiNy_3,3.2 //
asaæjÃtavirodhÃtastadvaÓÃdupasaæhte÷ /
nayane sati vÃkyena dharmÃïÃæ vedagÃmità // MJaiNy_3,3.3 //
------------------
jyoti«Âome ÓrÆyate- 'uccaicà kriyate |
upÃæÓu yaju«Ã |
uccai÷ sÃmnÃ' iti |
tatra vidhivÃkye mantravÃcinÃmgÃdiÓabdÃnÃæ prayogÃnmantradharmà uccaistvÃdaya÷ |
tathà sati yajurvedotpannà adhvaryuïà prayujyamÃnà apyca uccaireva paÂhitavyÃ÷- iti cet |
maivam |
asaæjÃtavirodhitvena prabalamupakramamanustya tadvaÓenopasaæhÃrasya naitavyatvÃt |
upakrame hi vedaÓabda÷ Óruta÷- 'trayo vedà asjyanta |
agnegveda÷ |
vÃyoryajurveda÷ |
ÃdityÃtsÃmaveda÷' iti |
ata upakramagatavedÃnusÃreïa vidhyuddeÓagatÃnÃmapygÃdiÓabdÃnÃæ vedaparatve satyco 'pi yajurvedotpannà upÃæÓu paÂhanÅyÃ÷ |
nanu- upakramo 'trÃrthavÃdatvÃddurbala÷ |
upasaæhÃro vidhyuddeÓatvÃtprabala÷- iti cet |
bìham |
labdhÃtmano hi vidhyuddeÓasya prÃbalyam |
iha tu prathamato buddhyÅætpÃdaka upakrama÷ |
tadÃnÅmalabdhÃtmatvÃnna tasya bÃdhakatvam |
paÓcÃttu vÃkyaikatvÃya tadavirodhenaivÃ'tmÃnaæ lapsyate |
tadevamupakramopasaæhÃraikavÃkyatÃbalena nirïayÃdvÃkyaviniyogo 'yam || MJaiNyC_3,1.1-3 ||
(dvitÅye-ÃdhÃne gÃnasyopÃæÓutÃdhikaraïe sÆtram) /
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.4-6
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati-
yajurvedasthamÃdhÃnaæ tadaÇgaæ sÃma tatra kim /
uccairupÃæÓu và gÃnamuccai÷ ÓÅghrapratÅtita÷ // MJaiNy_3,3.4 //
utpatterviniyogo 'tra prabalo 'nustiryata÷ /
mukhyasyÃÇgena kartavyà tasmÃdgÃna upÃæÓutà // MJaiNy_3,3.5 //
ÃdhÃnasyÃtra mukhyatvaæ gÃnasya guïatÃthavà /
viniyogasya mukhyatvamutpatterguïatÃstviha // MJaiNy_3,3.6 //
------------------
ÃdhÃne vÃmadevyÃdisÃmÃnyaÇgatvena vihitÃni |
tatra- yadyapyetÃni yajurvedagatasyÃ'dhÃnasyÃÇgÃni, tathÃpi sÃmavede te«ÃmutpannatvÃt, utpatteÓca ÓÅghrabuddhihetutvÃtsÃmavedadharmeïa geyÃni - iti cet |
na |
viniyogasya prabalatvÃt |
sa ca yajurvede Óruta÷- 'ya evaæ vidvÃnvÃmadevyaæ gÃyati' iti |
guïena hi mukhyasyÃnusaraïaæ nyÃyyam |
ko guïa÷, kiæ mukhyam- iti cet |
atrÃÇgitvÃdÃdhÃnaæ mukhyam, sÃmagÃnamaÇgatvena guïa÷ |
tathà sÃti 'dharma÷ Óira÷' - ityÃdaya ÃdhÃnÃÇgabhÆtà mantrà yathopÃæÓu paÂhyante, tathà sÃmÃnyapyÃdhÃnÃnusÃreïopÃæÓu geyÃni |
athavà viniyogo 'nu«ÂhÃpakavidhitvÃnmukhya÷ |
utpattividhiratathÃvidhatvÃdguïa÷ |
tasmÃt- atra viniyogavedÃnusÃreïopÃæÓugeyÃni || MJaiNyC_3,1.4-6 ||
(ttÅye jyoti«Âomasya yÃjurvedikatÃdhikaraïe sÆtram -) /
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.7-8
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati-
jyoti«Âomo yaju÷sÃmavedayorasti tatra kim /
uccaistvamuta nÅcaistvaæ hetvabhÃvÃdanirïaya÷ // MJaiNy_3,3.7 //
yaju«yadhigate dravyadevate tatra tadvidhi÷ /
tadvaÓÃtsvaranirïÅterupÃæÓu syÃdanu«Âhiti÷ // MJaiNy_3,3.8 //
------------------
'jyoti«Âomena svargakÃmo yajeta' ityetadvÃkyaæ vedadvaye samÃmnÃtam |
tatra-'ko vidhi÷, kaÓca guïavidhÃnÃyÃnuvÃda÷, iti jij¤ÃsÃyÃæ niyÃmakahetorapratimÃnÃt 'etasya vedasya dharmo 'nu«Âheya÷' ityanirïaya÷- iti cet |
na |
somadravyasya, indravÃyvÃdidevatÃyÃÓca yajurvede 'dhigatatvÃdaÇgabÃhulyaÓravaïÃcca tatraiva vidhi÷, iti - upÃæÓuprayoga÷ || MJaiNyC_3,1.7-8 ||
(caturthe prakaraïasya viniyojakatÃdhikaraïe sÆtram - )
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.9-10
caturthÃdhikaraïamÃracayati -
na kratvaÇgaæ prayÃjÃdi kratvaÇgaæ và na cÃÇgatà /
prakriyÃyà amÃnatvÃnnairÃkÃÇk«yeïa vÃkyayo÷ // MJaiNy_3,3.9 //
prayÃjÃde÷ phale 'pek«Ã kathaæbhÃve 'pi ca krato÷ /
tena prakaraïÃmnÃnaæ tasmÃdaÇgÃÇgità tayo÷ // MJaiNy_3,3.10 //
------------------
sÃrdhapÃdadvaye viniyojakatvenoktÃni yÃni ÓrutiliÇgavÃkyÃni, tebhyo 'tiriktaæ prakaraïanÃmakaæ kiæcitpramÃïaæ na vede paÓyÃma÷ |
nahi padatatsÃmarthyÃnvayairasaæt«Âa÷ kaÓcidvedabhÃga÷ kenacidÃmnÃyate |
ekavÃkyatÃmÃpanno vÃkyasamÆha÷ prakaraïama-iti cet |
na |
vÃkyayo÷ sato÷ paÓcÃdekatÃkyatÃyà abhÃvÃt |
na hi 'darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ svargakÃmo yajeta' 'samidho yajati' ityanayorvÃkyayo÷ parasparÃkÃÇk«Ãsti, yena vÃkyaikavÃkyatà kalpyeta |
tasmÃt - na prayÃjÃdÅnÃæ darÓapÆrïamÃsÃÇgatvam- iti prÃpte, -
brÆma÷- prayojÃdaya÷ phalahetava÷, puru«apravttirÆpatvÃt, sevÃdivat |
darÓapÆrïamÃsÃvupakaraïairupakÃryau, karaïatvÃt, pradÅpopaktacak«urvat |
tathà sati 'kiæ prayÃjÃde÷ phalam, kiævà darÓapÆrïamÃsayorupakaraïam' ityÃkÃÇk«ÃyÃæ saæpannavÃkyaikavÃkyatÃrÆpaæ prakaraïam |
tena ca prayÃjÃdÅnÃmaÇgatvaæ pratÅyate || MJaiNyC_3,1.9-10 ||
(pa¤came kramasya viniyojakatvÃdhikaraïe sÆtram - ) /
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.11-14
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati-
dabdhirnÃmeti mantro 'ÇgamupÃæÓuyajaterna và /
sÃdhÃraïatvÃlliÇgÃdermÃnÃbhÃvÃdanaÇgatà // MJaiNy_3,3.11 //
mantrÃïÃæ karmaïÃæ cÃtra krameïÃ'mnÃnamÅk«yate /
prakriyÃvatkramo mÃnaæ yathÃsaækhyaæ tato 'Çgatà // MJaiNy_3,3.12 //
krama÷ samÃnadeÓatvaæ pÃÂhÃdarthÃcca pÃÂhata÷ /
yathÃsaækhyaæ saænidhiÓca yathÃsaækhyamudÃhtam // MJaiNy_3,3.13 //
Óundhatvamiti sÃænÃyyapÃtrÃÇgaæ saænidhermatam /
paÓudharmor'thasÃdeÓyÃdagnÅ«omÅyato bhavet // MJaiNy_3,3.14 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayoryÃjamÃne - mantrakÃï¬e kaÓcinmantra ÃmnÃyate-'dabdhirasyadabdho bhÆyÃsam, amuæ dabheyam' iti |
asya mantrasyopÃæÓuyÃjÃÇgatÃyÃæ ÓrutivÃkye na vidyete |
brÃhmaïe viniyogamanÃmnÃyÃrthavivaraïasyaivÃ'bhnÃnÃt |
'etayà vai dabdhyà devà asurÃnadabhnuvan |
tayaiva bhrÃtvyaæ dabhnoti' iti brÃhmaïam |
dabdhirdhÃtukamÃyudham |
ÃgneyÃgnÅ«omÅyayorapyani«ÂanivÃrakatvÃlliÇgaæ sÃdhÃraïam |
prakaraïaæ ca trayÃïÃmekameva |
tato mÃnÃbhÃvÃdayaæ mantro nopÃæÓuyÃjÃÇgam - iti prÃpte, -
brÆma÷- Ãdhvaryave kÃï¬a ÃgneyopÃæÓuyÃjÃgnÅ«omÅyakarmÃïi krameïÃ'mnÃtÃni |
yÃjamÃne ca kÃï¬e tadvi«ayà mantrÃ÷ krameïÃ'mnÃtÃ÷- 'agnerahaæ devayajyayÃnnÃdo bhÆyÃsam', 'dabdhirasyadabdho bhÆyÃsamamuæ dabheyam','agni«omayÃrehaæ devayajyayà vtrahà bhÆyÃsam' iti |
tatra yathà vÃkyadvayÃnusaædhÃna saæpannaæ prakaraïaæ pthakpramÃïam, tathà prakaraïadvayÃnusaædhÃnasaæpanna÷ krama÷ kuto na mÃnaæ syÃt |
na cÃsya prakaraïe 'ntarbhÃva÷ |
dvayorvÃkyayoriva prakaraïayorekavÃkyatvÃbhÃvÃt |
tasmÃtkramapramÃïena madhyavartina upÃæÓuyÃjasya madhyavartÅ mantro 'Çgam |
'samÃnadeÓatvaæ krama÷' iti kramasya svarÆpam |
tacca dvividham- pÃÂhaktamarthaktaæ ca |
tatra pÃÂhaktamapi dvividham- yathÃsaækhyaæ saænidhiÓceti |
tayorÃdyasya dabdhimantra udÃharaïam |
"Óundhadhvaæ daivyÃya karmaïe"-ityayaæ mantra÷ ÓodhanÅye«u vastu«u sÃdhÃraïobhÃsate |
tatra sÃænÃyyapÃtrÃïi kumbhÅÓÃkhÃpavitrÃdÅnyanantare«u 'mÃtariÓvana÷'- ityÃdimantre«vavabhÃsanta iti saænidhinà tatpÃtraprok«aïe 'Óundhadhvam' iti mantro viniyujyate |
anu«ÂhÃnasÃdeÓyÃnpaÓudharmÃïÃmagnÅ«o mÅyÃÇgatvam |
tadevaæ kramasya traividhyaæ dra«Âavyam || MJaiNyC_3,1.11-14 ||
(«a«Âhe samÃkhyÃyà viniyojakatÃdhikaraïe sÆtram / )
#<Ãkhyà caivaæ tadarthatvÃt / Jaim_3,3.13 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.15-16
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati-
vedatrayoktadharmÃïÃmtvigbhi÷ saægatistribhi÷ /
aniyatyà niyatyà và niyatirnÃnirÆpaïÃt // MJaiNy_3,3.15 //
hautratvÃdisamÃkhyÃnaæ niyatergamakaæ svata÷ /
nirbÃdhaæ cÃnyavattacca tenÃtra viniyojakam // MJaiNy_3,3.16 //
------------------
yÃjyÃpuronuvÃkyaæpÃÂhÃdayo dharmà gvede proktÃ÷ |
dohananirvÃpÃdayo yajurvede |
Ãjyastotrap«ÂhastotrÃdaya÷ sÃmavede |
tatra 'asyaivaite dharmÃ÷' iti niyÃmakasya durnirÆpatvÃdyena kenÃpytvijà ya÷ ko 'pi dharmaicchayÃsaægacchate- iti cet |
maivam |
'hautram, Ãdhvaryavam, audrÃtram' iti samÃkhyÃnena niyatirbodhyate |
na ca samÃkhyÃnasya bÃdhakaæ kiæcitpaÓyÃma÷ |
tasmÃdabodhakatvabÃdhitatvayoraprÃmÃïyakÃraïayorabhÃvÃcchruti liÇgÃdipa¤cakavatpramÃïena samÃkhyÃnena dharmà vyavasthÃpyante || MJaiNyC_3,1.15-16 ||
(ÓrutyÃdÅnÃæ pÆrvapÆrvabalÅyastvÃdhikaraïe«u [7-12] sÆtram) /
#<Óruti-liÇga-vÃkya-prakaraïa-sthÃna-samÃkhyÃnÃæ samavÃye pÃradaurbalyam arthaviprakar«Ãt / Jaim_3,3.14 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.17-19
saptamÃ(ÓrutiprÃbalyÃ)dhikaraïamÃracayati-
aindryopasthÅyatÃæ vahniritÅndrÃgnyorvikalpanam /
samuccayo vote Óakra evÃgni÷ kevalo 'thavà // MJaiNy_3,3.17 //
vikalpa÷ ÓrutiliÇgÃbhyÃæ guïÃvttyà samuccaya÷ /
Órati÷ ÓaktyanusÃreti Óakra eko 'tra liÇgata÷ // MJaiNy_3,3.18 //
Óaktiruktà Óruti÷ ÓÅghrà liÇgaæ k«utyanumÃpakam /
nairÃkÃÇk«yÃtmake bodhe ÓrutyÃgnau kevale sthiti÷ // MJaiNy_3,3.19 //
------------------
'aindyà gÃrhapatyamupati«Âhate' iti ÓrÆyate |
'kadÃcana starÅrasi nendra saÓcasi dÃÓu«e' ityasÃvgaindrÅ |
tatrendrasya prakÃÓanÃt |
'bho indra, kadÃcidapi ghÃtako na bhavasi |
kiætvÃhutiæ dattavate yajamÃnÃya prÅyase' ityartha÷ |
tatra-indraprakÃÓanasÃmarthyarÆpÃlliÇgÃnmantrasyendravi«ayakriyà sÃdhanatvaæ gamyate |
yadyasau mantra indrapradhÃnakakriyÃyÃ÷ sÃdhako na bhavet, tadÃnÅmanena mantreïendraprakÃÓanaæ vyarthe syÃt |
tasmÃt 'etanmantrakaraïakakriyÃæ pratÅndra÷ pradhÃnam' ityetÃdÓabuddhyÅæ- tpÃdanaæ liÇgaviniyoga÷ |
'kÃsau kriyÃ' iti viÓe«ajij¤ÃsÃyÃm 'aindyopati«Âhate' ityanenÃviruddhapada- dvayarÆpeïa vÃkyenopasthÃnakriyÃyÃæ paryavasÃnaæ kriyate |
tathÃsati 'aindramantreïendramupati«Âheta' ityayamartha÷ paryavasyati |
tathà 'gÃrhapatyam' iti dvitÅyÃntapadarÆpayà Órutyà gÃrhapatyasya prÃdhÃnyaæ gamyate |
tacca guïabhÆtÃæ yatkiæcitkaraïakakriyÃmantareïa na saæbhavati |
tata÷ 'tÃdÓÅæ kÃæcitkriyÃæ prati gÃrhyatya÷ pradhÃnam' ityetÃdÓabuddhyÅætpÃdanaæ Órutiviniyoga÷ |
'aindyÃ, upati«Âhate' iti padadvayena mantraviÓe«akriyÃviÓe«ayo÷ paryavasÃnaæ bhavati |
tathà sati 'aindreïa mantreïa gÃrhapatyamupati«Âhate' ityartho bhavati |
tadevaæ ÓrutiliÇgayorvirodhe sati pramÃïatvÃviÓe«ÃdbrÅhiyavavadvikalpa÷- ityeka÷ pÆrvapak«a÷ |
indragÃrhapatyayo÷ pradhÃnatvÃviÓe«adupasthÃnasya ca guïatvÃt 'pratipradhÃnaæ guïa÷' iti nyÃyenopasthÃnÃvtyà ÓrutiliÇgayo÷ samuccaya÷- iti dvitÅya÷ pÆrvapak«a÷ |
Órutirviniyu¤jÃnà vastusÃmathyamanuktyaiva viniyuÇkte |
anyathà 'vahninà si¤cet' 'vÃriïà dahet' ityapi viniyujyeta |
tata upajÅvyatvena liÇgasya prabalatvÃdindra eva mantreïopastheya÷- iti ttÅya÷ pÆrvapak«a÷ |
aindramantrasya gÃrhapatye mukhyavttyà ÓaktyabhÃve 'pi gauïavttyà ÓaktirastÅti 'niveÓana÷'- ityasminnudÃharaïe pÆrvameva darÓitam |
tathà sati sÃmarthyÃbhÃvaktapratibandhÃbhÃvÃnnirvighnà Óruti÷ ÓÅghraæ viniyuÇkte, liÇgaæ tu vilambate |
mantrapadÃnyÃdau svÃbhidheyamarthe pratipÃdayanti |
tata Ærdhva mantrasya sÃmarthye nirÆpyate |
paÓcÃtsÃmarthyavaÓÃtsÃdhanatvavÃcinÅ prÃdhÃnyavÃcinÅ ca Óruti÷ kalpate |
sà ca Óruti÷ 'mantreïendramupati«Âheta' iti viniyuÇkte |
tathà sati pratyak«aÓrutau svÃbhidheyapratipÃdanaviniyogayo rmadhyavartinau sÃmarthyanirÆpaïa- ÓrutikalpanavyÃpÃrau na sta iti prÃbalyÃttayà liÇgaæ bÃdhyate |
na ca - pratyak«aÓrutiviniyogavelÃyÃmalabdhÃtmakatvenÃprÃptaæ liÇgaæ kathaæ bÃdhyeta- iti ÓaÇkanÅyam |
bhavi«yatpraptimatibandhasyaivÃtra bÃdhatvÃt |
Órutyà viniyuktasya mantrasya punarviniyogÃkÃÇk«Ãyà anudayÃtkathaæ viniyojakaæ liÇgaæ prÃpsyati |
tasmÃt - gÃrhapatyopasthÃne mantra÷ pratyak«aÓrutyà viniyujyate || MJaiNyC_3,1.18-19 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.20-22
a«Âamà (vÃkyÃdyapek«ayà liÇgasya prÃbalyÃ) dhikaraïamÃracayati-
syonaæ ta iti pÆrvÃrdha tasminsÅdeti cottaram /
sadane sÃdane cÃyaæ sarvai vÃr'dhe vyavasthite // MJaiNy_3,3.20 //
tacchabdÃdekavÃkyatve bhavedÃdya÷ Órutiæ prati /
liÇgasya saænik«ÂatvÃdvÃkyabÃdhe vyavasthiti÷ // MJaiNy_3,3.21 //
udÃhtiriyaæ vÃkyabÃdhe na tvaindriyetyasau /
bÃdhÃdÆrdhva nirarthatvÃdaprÃmÃïyaprasaÇgata÷ // MJaiNy_3,3.22 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate- 'syonaæ te sadanaæ kïomi ghtasya dhÃrayà supevaæ kalpayÃmi |
tasminsÅdÃmte pratiti«Âha vrÅhÅïÃæ megha sumanasyamÃna÷' iti |
'bho÷ puro¬ÃÓa, tava samÅcÅnaæ sthÃnaæ karomi |
tacca sthÃnaæ ghtasya dhÃrayà su«Âhu sevituæ yogyaæ kalpayÃmi |
bho vrÅhisÃrabhÆta, tvaæ samÃhitamanaskastasminsamÅcÅne sthÃna upaviÓa |
tatra sthiro bhava' ityartha÷ |
tatra-'tasmin' ityanena tacchabdena praktavÃcinà pÆrvottarÃrdhayorekavÃkyatve sati mantradvayÃbhÃvÃtsarvo 'pyayaæ mantra÷ sthÃnakaraïe 'Çgaæ syÃt |
mantraviniyojikà Órutirevaæ kalpanÅyÃ- 'sarveïÃnena mantreïa sthÃnaæ kartavyam' iti |
tathà 'sarveïa mantreïa puro¬ÃÓa÷ sthÃpanÅya÷, ityapi kalpanÅyà |
sadanÃÇgatvavatprati«ÂhÃpanÃÇgatvasyÃpi tadvÃkyabodhitatvÃt |
tathà sati sadanasthÃpanayorasya mantrasya vikalpa÷ samuccayo và nijecchayà bhavi«yati- iti prÃpte,-
brÆma÷- yadetatpÆrvottarÃrdhayo÷ parasparÃnvayena saæpannamekaæ vÃkyam, tadetaduttarÃdhasya sadanakaraïe Óaktimakalpayitvà ktsnaæ mantraæ sadane viniyoktuæ nÃrhati |
tathà pÆrvÃrdhasya sthÃpane Óaktimakalpayitvà na tatra prabhavati |
ato liÇgakalpanavyavadhÃnena vÃkyaæ Órutiæ prati viprak«yate |
pratyak«aæ tu liÇgadvayaæ saænik«yate |
tathà sati liÇgena vÃkyabÃdhÃdarthadvayamubhayorvyavasthitam |
nanu-'aindyà gÃrhapatyam |
ityatrÃpi padadvayÃnvayarÆpasya vÃkyasya viniyojakatvapratÅterliÇgavÃkyavirodhÃya tadevodÃhniyatÃm- iti cet |
na |
tatra liÇgena vÃkye bÃdhite satyekaikapadasyÃrthapratyÃyakatvÃbhÃvena ÓrutiktaviniyogasyÃpyasiddheraprÃmÃïyamevodÃhtasya prasajyeta |
iha tu mahÃvÃkye bÃdhite 'pyavÃntaravÃkyayorarthapratÅtau liÇgaviniyoga÷ sidhyatÅtyetadevodÃharaïam || MJaiNyC_3,1.20-22 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.23-24
navamÃ(vÃkyasya prakaraïÃdyapek«ayà prÃbalyÃ)dhikaraïamÃracayati-
agnÅ«omÃvidaæ havyamaju«etÃmitÅritÃt /
apacchidyedamityÃdi÷ sarvaÓe«o bhavenna và // MJaiNy_3,3.23 //
prakriyÃto mavenmaivaæ prakriyÃntarità tribhi÷ /
vÃkyaæ dvayantaritaæ tena bhavetprakaraïÃdbali // MJaiNy_3,3.24 //
sÆktavÃke ÓrÆyate- 'agni«omÃvidaæ haviraju«etÃm, avÅvdhetÃm, mahojyÃyo 'krÃtÃm |
indrÃgnÅ idaæ haviraju«etÃm, avÅvghetÃm, 'maho jyÃyo 'krÃtÃm' iti |
tatra-devatÃvÃcakamagnÅ«omÃdipadaæ paurïamÃsyÃdikÃle yathÃdevataæ vibhajya prayoktavyam- iti pÆrvapÃde nirïÅtam |
yattu 'idaæ havi÷'- ityÃdikamavaÓi«Âaæ padajÃtaæ, tadagnÅ«omamantragatamapyamÃvÃsyÃyÃmagnÅ«omapadaparityÃgena paÂhanÅyam |
evam- indrÃgnimantragatamapi paurïamÃsyÃmindrÃgnipadaparityÃgena paÂhanÅyam |
tathà satye«Ãæ mantrabhÃgÃïÃæ sarvaÓe«atvabodhako darÓapÆrïamÃsaprakaraïapÃÂho 'nughyate- iti prÃpte, brÆma÷- agnÅ«omamantraÓe«asyendrÃgnipadÃnvayÃÓravaïÃt |
prakaraïena prathame tadanvayarÆpaæ vÃkyaæ kalpanÅyam |
tena ca vÃkyenendrÃdiprakÃÓanasÃmarthyarÆpaæ liÇgaæ kalpyate |
tacca liÇgam 'anena mantrabhÃgeïendrÃgnivi«ayakriyÃnu«ÂheyÃ' iti viniyojikÃæ ttÅyÃÓrutiæ kalpayati |
tata÷ prakaraïaviniyogayormadhye tribhirvyavadhÃnaæ bhavati |
agnÅ«omapadÃnvayarÆpaæ tu vÃkyaæ ÓrÆyamÃïatvÃlliÇgaÓrutibhyÃmeva vyavadhÅyate |
tasmÃdvÃkyena prakaraïasya bÃdhitatvÃttacche«astatraiva vyavati«Âhate || MJaiNyC_3,1.23-24 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.25-26
daÓamÃ(prakaraïasya kramÃdyapek«ayà prÃbalyÃ)dhikaraïamÃracayati-
rÃjasÆye 'bhi«ecyÃkhyayÃge ye devanÃdaya÷ /
tacche«Ãste 'khilÃrthà và tacche«Ãstasya saænidhe÷ // MJaiNy_3,3.25 //
rÃjasÆyakathaæbhÃvÃnuvtte÷ sarvaÓe«atà /
kalpyÃkÃÇk«Ãbhi«ecyasya prakriyà prabalà tata÷ // MJaiNy_3,3.26 //
------------------
rÃjasÆye paÓvi«ÂhisomayÃgà bahava÷ pradhÃnabhÆtÃ÷ |
tatrÃbhi«ecanÅyÃkhya÷ kaÓcitsomayÃga÷ |
tasya saænidhau devanÃdaya÷ ÓrÆyante-'ak«airdÅvyati |
rÃjanyaæ jinÃti |
Óauna÷ÓepamÃkhyÃpayati' iti |
jinÃti jayati |
bahvcabrÃhmaïe samÃmnÃtaæ Óuna÷ Óepavi«ayamupÃkhyÃnaæ Óauna÷Óepam |
tatra saænidhibalÃddevanÃdayo 'bhi«ecanÅyÃÇgam- iti cet |
maivam |
rÃjasÆyasya kathaæbhÃvÃkÃÇk«ÃyÃmanuvttÃyÃæ vihità devanÃdaya÷ prakaraïena rÃjasÆyaÓe«Ã÷ |
rÃjasÆyaÓca bahuyÃgÃtmaka iti tatratyasarvayÃgaÓe«atvam |
na cÃbhi«ecanÅyasya kÃcidÃkÃÇk«Ã devanÃdi«vasti |
jyoti«ÂomaviktitvenÃtidi«Âai÷ prÃktÃÇgaireva tadÃkÃÇk«Ãnivtte÷ |
saænihitavidhibalÃdÃkÃÇk«otthÃpyate- iti cet |
ata evÃ'kÃÇk«ÃrÆpamavÃntaraprakaraïamÃdau parikalpya taddvÃrà vÃkyaliÇgaÓrutÅkalpanayà saænidhirviprak«yate |
rÃjasÆyÃkÃÇk«ÃrÆpaæ tu mahÃprakaraïaæ kÊptatvÃdekaryà kak«ayà saænik«yate |
tasmÃt-prakaraïena saænidhibÃdhÃtsarvaÓe«Ã devanÃdaya÷ || MJaiNyC_3,1.25-26 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.27-28
ekÃdaÓÃ(kramasya samÃkhyÃpek«ayà prÃbalyÃ)dhikaraïamÃracayati-
Óundhadhvamiti mantro 'Çgaæ pauro¬ÃÓikaÓodhane /
sÃænÃyyapÃtraÓuddhau và prathamo 'stu samÃkhyayà // MJaiNy_3,3.27 //
pauro¬ÃÓikamityatra praktyà taddhitena và /
saænidhyanuktita÷ kalpya÷ kÊptatvÃccarama÷ kramÃt // MJaiNy_3,3.28 //
------------------
'Óudhadhvaæ daivyÃya karmaïe' ityayaæ mantra÷ 'pauro¬ÃÓikam' iti yÃj¤ikai÷samÃkhyÃte kÃï¬e paÂhitatvÃtsamÃkhyayà puro¬ÃÓakÃï¬oktÃnÃmulÆkhalajuhvÃdÅnÃmapi Óodhane 'Çgam- iti cet |
maivam |
'pauro¬ÃÓikam' iti samÃkhyÃyÃæ prakti÷ puro¬ÃÓamÃtramabhidhatte |
taddhitapratyayaÓca kÃï¬am |
na caitÃvatà ktsnapuro¬ÃÓapÃtrÃïÃæ mantrasaænidhi÷ pratyak«o bhavati, kiætvarthÃpattyà kalpyate |
yadyuktasaænidhirna syÃt, tadà mantrapratipÃdakagranthasya pauro¬ÃÓikasamÃkhyà na syÃt |
na hyagnyasaænihitÃnÃm 'i«e tvÃ-' dimantrÃïÃmÃgneyakÃï¬asamÃkhyà bhavati |
saænihitÃnÃæ tu 'yu¤jÃna÷ prathamaæ mana÷'- ityÃdimantrÃïÃæ bhavatye«Ã samÃkhyà |
tasmÃt- kÃï¬asamÃkhyayà saænidhiæ parikalpya tatsaænidhyanyathÃnupapattyà parasparÃkÃÇk«ÃrÆpaæ ktsnaæ pÃtraprakaraïaæ kalpayitvà taddvÃrà vÃkyaliÇgaÓrutÅ÷ kalpayitvà tayà Órutyà viniyoga iti samÃkhyÃyà viprakar«a÷ |
sÃænÃyyapÃtrÃïÃæ Óodhane mantrasaænidhistu pratyak«a÷ |
idhmÃbarhi÷ saæpÃdanasya mu«ÂinirvÃpasya cÃntarÃlaæ sÃænÃyyapÃtrÃïÃæ deÓa ukta÷ |
mantraÓvedhmÃbarhirnirvÃpavi«ayayormantrÃnuvÃkayomadhyoma'nuvÃke paÂhyate |
tena ca pratyak«asaænidhinà prakaraïÃdÅnÃæ caturïÃmeva kalpanÃtsaænidhi÷ saænik«yate |
tasmÃt- krameïa samÃkhyÃæ bÃdhitvà 'sÃænÃyyapÃtraÓodhanaÓe«o mantra÷' ityayaæ carama÷ pak«o 'bhyupeya÷ || MJaiNyC_3,1.27-28 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.29-30
dvÃdaÓÃ(bÃdhayogyatÃ)dhikaraïamÃracayati-
bÃdho na yukto yukto và prÃptyaprÃptyorna yujyate /
apravttaæ prasaktaæ yaddhiyà tasyÃstu bÃdhyatà // MJaiNy_3,3.29 //
pramÃïata÷ prasaktasya bÃdho dÃÓamiko 'tra tu /
vibhrameïa prasaktasya tasmÃdapraptabÃdhanam // MJaiNy_3,3.30 //
------------------
prÃptasya pravttirastÅti na tannivÃraïaæ Óakyam |
aprÃptasya bÃdhavi«ayatvenÃvasthÃnameva nÃsti |
tasmÃt-na yukto bÃdha÷- iti cet |
maivam |
buddhyÃvi«ayÅktasya vÃrayituæ ÓakyatvÃt |
na caitadatyantaæ pravttam |
anu«ÂhÃnarÆpaphalaparyavasÃnÃbhÃvÃt |
nÃpyatyantamapravttam |
tadbuddherutpannatvÃt |
ato noktado«advayam |
daÓame codakapramÃïenÃvabuddhor'tho bÃdhyata iti prÃptabÃdha÷ |
iha tu pÆrvapÆrvapramÃïaviruddhairuttarottarai÷ pramÃïÃbhÃsairavabuddhasyetyaprÃptabÃdha÷ || MJaiNyC_3,1.29-30 ||
(trayodaÓe dvÃdaÓopasattÃyà ahÅnÃÇgatÃdhikaraïe(ahÅnanyÃye) sÆtre-15-16) /
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.31-33
trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati-
tistra eva hi sÃhne syurahÅne dvÃdaÓetyata÷ /
jyoti«Âome dvÃdaÓatvamathavÃhagaïe bhavet // MJaiNy_3,3.31 //
astu prakaraïÃdÃdyo nÃhÅmatvaæ virudhyate /
praktitvÃnna kenÃpi hÅno 'to 'tra vikalpyatÃm // MJaiNy_3,3.32 //
sÃhlÃdbhinnÃhÅnasaæj¤Ã rƬhaipÃhargaïe bhavet /
«a«ÂhÅÓrutyà dvÃdaÓatvaæ prakriyÃto 'pak«yatÃm // MJaiNy_3,3.33 //
------------------
jyoti«Âomaprakaraïe ÓrÆyate-'tistra eva sÃhnasyopasado dvÃdaÓÃhÅnasya' iti |
ekenÃhnà ni«pÃdyatvÃtsÃhno jyoti«Âoma÷ |
dÅk«ÃdivasÃdÆrdhve somÃbhi«avadivasÃtpÆrva kartavyà homà upasada÷ |
tÃsÃæ dvÃdaÓatvaæ prakaraïabalÃjjyoti«Âome niviÓate |
ahÅnaÓabdaÓca tasminneva kalpate |
jyoti«Âomasya nikhilasomayÃgapraktitvena sarve«ÃmaÇgÃnÃæ tatropadeÓe sati tadupadeÓavikalaviktÅnÃmiva hÅnatvÃbhÃvÃt |
ato dvÃdaÓatvatritvayorvikalpa÷- iti prÃpte, -
brÆma÷- ÃvttasomayÃgarÆpo dvirÃtratrirÃtrÃdirahargaïa÷ |
tasminnahÅnaÓabdo rƬha÷ |
yaugikatve tu 'na hÅna÷' iti vighya samÃse kte satyayaj¤ÃdiÓabdabadÃdyudÃtta÷ syÃt |
madhyodÃttastvÃmnÃyate |
rƬhiÓca vigrahanirapek«atvÃcchÅprabuddhihetu÷ |
ato jyoti«ÂomavÃcina÷ sÃhnaÓabdÃdbhinneyamahÅnasaæj¤Ã jyoti«ÂomÃdbhinnamahargaïamabhidhatte |
tasminnahargaïe «a«ÂhÅÓrutyà taduktaæ dvÃdaÓatvaæ niveÓyate |
tatsiddhaye prakaraïÃdidamapanetavyam || MJaiNyC_3,1.31-33 ||
(caturdaÓe kulÃyÃdau pratipadaurutkar«Ãdhikaraïe sÆtrÃïi 17-19) /
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.34-36
caturdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
yuvaæ hÅti dvayo÷ kartrorbahÆnÃæ caita ityamÆm /
kuryÃtpratipadaæ jyoti«Âome sÃhargaïe 'thavà // MJaiNy_3,3.34 //
ekasya ÓaktirÃhitye dvÃbhyÃæ bahubhireva và /
jyoti«Âomasya kÃryatvÃtprakte 'traiva sà bhavet // MJaiNy_3,3.35 //
yajamÃnasya nÃnÃtvaæ sÃk«Ãdvikti«u Órutam /
utk«ya pratipattena kulÃyÃdi«u nÅyatÃm // MJaiNy_3,3.36 //
------------------
jyoti«Âome ÓrÆyate- 'yuvaæ hi stha÷ svarpatÅ'- iti dvayoryajamÃnayo÷ pratipadaæ kuryÃt |
ete asgramindava÷'- iti bahubhyo yajamÃnebhya÷' iti |
stotrasyopakrame paÂhanÅyÃmcaæ pratipacchabdo 'bhidhatte |
sà codÃhtà pratipatprakaraïÃjjyoti«Âome niviÓate |
na ca tatra yajamÃsadvitvabahutvayorasaæbhava÷ |
ekasya yajamÃnasya dravyalÃbhÃdinà tadaÓaktau nityakarmaïa÷ parityÃgÃsaæbhavena dvÃbhyÃæ bahubhirvà tasyÃvaÓyakartavyatvÃt- iti prÃpte, -
brÆma÷- yajamÃnadvitvaæ kulÃyanÃmake yaj¤e sÃk«ÃdÃmnÃtam-'etena rÃjapurohitau sÃyujyakÃmau yajeyÃtÃm' iti |
yajamÃnabahutvaæ satre«vÃmnÃtam- 'caturviæÓatiparamÃ÷ sattramÃsÅran' iti |
tato dviÓabdabahuÓabdarÆpÃbhyÃæ ÓrutibhyÃæ prakaraïaæ bÃdhitvà kulÃyÃdi«u yathoktapratipadorutkar«a÷ kartavya÷ |
na cÃÓaktÃvapi yajamÃnadvitvabahutve saæbhavata÷ |
aÓaktena svÅktasya puru«Ãntarasya pratividhitve yajamÃnatvÃbhÃvÃt |
'yajamÃnasya pratinidhirnÃsti' iti vak«yate |
yadyanya÷ puru«a÷ svayameva pravartate tadÃnÅæ svakÅyameva prayogaæ kuryÃt, natvaÓaktasya sÃhÃyyamÃcaret |
tasmÃt- ÓrÆyamÃïasya yajamÃnaikatvasya kÃlÃdivadanupÃdeyÃÇgatvena tyaktumaÓakyatvÃnna jyoti«Âome yajamÃnasya dvitvabahutve saæbhavata÷ || MJaiNyC_3,1.34-36 ||
(pa¤cadaÓe jÃghanyà anutka«Ãrdhikaraïe sÆtrÃïi 20-23) /
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.37-38
pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati-
saæyÃjayanti jÃghanyà patnÅretatpaÓÃvuta /
darÓÃdau tatpaÓau yuktaæ jÃghanyÃ÷ samavÃyata÷ // MJaiNy_3,3.37 //
jÃghanÅ nÃma bhÃgo 'sau darÓÃdau samavaiti hi /
notkra«Âavyaæ na saæskÃryà sÃdhanatvÃtttÅyayà // MJaiNy_3,3.38 //
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe ÓrÆyate-'jÃghanyà patnÅ÷ saæyÃjayanti' iti |
jÃghanÅ paÓo÷ puccham |
patnÅÓabdo 'trÃ'huticatu«ÂayÃtmakasya karmaïo nÃmadheyaikadeÓa÷ |
ata eva ÓrÆyate-'pa¤ca prayÃjà ijyante, catvÃra÷ patnÅsaæyÃjÃ÷' iti |
tatra ttÅyÃhutau devapatnÅnÃæ devatÃtvÃttaddvÃrà karmanÃmna÷ patnÅsaæyÃjaÓabdasya pravtti÷ |
tatra jÃghanÅmuddiÓya patnÅsaæyÃjasaæskÃro vidhÅyate |
jÃghanÅ ca paÓau samavetà na tu darÓapÆrïamÃsayo÷ |
ata÷ prakaraïÃdutk«ya paÓau niveÓanam- iti prÃpte, -
brÆma÷- jÃghanÅÓabdena paÓorbhÃmo 'bhidhÅyate |
sa ca darÓapÆrïamÃsayo÷ paÓuyÃgatvÃbhÃve 'pi krayÃdinà saæpÃdayituæ Óakyate |
na cÃtra paÓau vidyamÃnÃyÃæ jÃghanyÃæ patnÅsaæyÃjai÷ saæskÃryatvam |
ttÅyayà sÃdhanatvÃvagamÃt |
tasmÃt-na prakaraïÃdutkar«a÷ || MJaiNyC_3,1.37-38 ||
(«o¬aÓe saætardanasya saæsthÃniveÓÃdhikaraïe sÆtrÃïi 24-31) /
##
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.39-40
«o¬aÓÃdhikaraïamÃracayati-
saætdyeddÅrghasome tatpraktau viktÃbuta /
dÅrghasya soma ityukte praktÃvastu tardanam // MJaiNy_3,3.39 //
sÃmÃnÃdhikaraïyasya «a«ÂhÅto balavattvata÷ /
dairdhyayuktaukthyasaæsthÃdÃvutkar«o 'nyatra bÃdhanÃt // MJaiNy_3,3.40 //
------------------
jyoti«Âome ÓrÆyate- 'dÅrghasome saætdyeddhtyai' iti |
somayÃgaviÓe«o dÅrghasoma÷ |
tasminsomÃbhi«avÃdhÃrayoradhi«avaïaphalakayo÷ saætardanaæ kÃryam |
anyonyaviyogena Óaithilyaæ mà bhÆditi d¬hasaæÓle«a÷ saætardanam |
tadetatprakaraïabalÃtpraktau niviÓate |
na ca tatra dÅrghasomatvÃnupapatti÷ |
'dÅrghasya soma÷' ityevaæ dÅrghaÓabdasya yajamÃnaviÓe«aïatvenÃpyupapatte÷- iti prÃpte-
brÆma÷- '«a«ÂhÅsamÃsÃtkarmadhÃrayo balÅyÃn' iti (ni«Ãdasthapatyadhikaraïe) vak«yate |
tathà sati dÅrghatvaæ somasya dharma÷, na tu yajamÃnasya |
nanvevamapi praktibhÆtasya somasye«ÂipaÓvapek«ayà dÅrghatvamastyeva - iti cet |
na |
somaÓabdenaiva tadavagatau dÅrghaÓabdasya vaiyarthyÃt |
na hÅ«ÂipaÓvapek«ayà hrasva÷ kaÓcitsomo 'sti, yasya vyÃvttaye dÅrghaÓabda÷ prayujyeta |
tasmÃtpraktirÆpaæ hrasvaæ soyaæ vyÃvartayitumayaæ dÅrghaÓabda÷ |
vikti«ÆkthyÃdi«u grahÃdhikyÃddÅrghatvam |
dvirÃtrÃdi«u cÃ'vttyà dÅrghatvam |
tasmÃdvÃkyena prakaraïaæ bÃdhitvà vikti«u tanniveÓa÷ |
praktau tu dÅrghaÓabdasya bÃdha÷ pÆrvamukta÷ |
saætardanabÃdhaÓca sÃk«ÃcchrÆyate- 'hanÆ và ete yaj¤asya yadadhi«avaïe na saætïatti, asaæt«ïe hi han' iti |
tasmÃt- na praktau niveÓa÷ || MJaiNyC_3,1.39-40 ||
(saptadaÓe pravargyani«edhÃdhikaraïe sÆtre 32-33) /
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.41-41
saptadaÓÃdhikaraïamÃracayati-
na prav¤jyÃdÃdyayaj¤e kratau so 'nu«ÂhitÃvuta /
prati«edha÷ kratau yukta uktà hyasyÃ'dyayaj¤atà // MJaiNy_3,3.41 //
pravïaktyupasadbhya÷ prÃgiti vÃkyÃtkratau vidhe÷ /
Ãdyaprayoge prÃthamyÃnni«edha÷ kvacideva sa÷ // MJaiNy_3,3.42 //
------------------
jyoti«Âome pravargyÃkhyaæ karma praktya ÓrÆyate- 'na prathamayaj¤e prav¤jyÃt' iti |
so 'yaæ prati«edho jyoti«Âomakratau dra«Âavya÷' na tu tadÅyaprathamaprayoge |
kuta÷ |
'evavÃva prathamo' yaj¤o yaj¤ÃnÃæ yajjyoti«Âoma÷' iti tasya prathamayaj¤atvÃmidhÃnÃt- iti cet maivam |
'purastÃdupasadÃæ pravargye pravïakti' iti vÃkyena ktatau pravargyasya vihitatvÃt |
na ca vidhini«edhavÃkyayo÷ samÃnabalatvÃdanirïaya÷ |
ni«edhavÃkye prathamaÓabdena ni«edhasya prayogaparatvanirïayÃt |
prathamadvitÅyÃdiÓabdÃ÷ kriyÃyà Ãvttau mukhyÃ÷, tatsaæbandhÃdvastu«Æpacaryante |
prathamamadhyetavyatvÃtprathamaæ kÃï¬am, tadanantaramadhyetavyatvÃddvitÅyaæ kÃï¬am |
evam- ÃdÃvutpannatvÃtprathama÷ putra÷, tadanantaramutpannatvÃddvitÅya÷ |
tathà sati prayogakriyÃyà ÃvttiviÓe«e prathamaÓabdo mukhya÷ |
tadÃvttivi«ayatayà yaj¤e lÃk«aïika÷ |
tvatpak«e 'pi kratau mukhyo yaj¤aÓabda÷, prayoge lÃk«aïika÷ syÃt- iti cet |
bìham |
tathÃpyasaæjÃtavirodhinilÃk«aïikatvakalpanÃdvaramuttara pade tatkalpanam |
tasmÃjjyoti«Âomasya prathamaprayoge pravargyani«edha÷ |
nanu-saptasaæsthÃyuktasya jyoti«Âomasya prathamasaæsthÃrÆpo 'gni«Âoma÷, tatrÃyaæ ni«edha÷ paryavasyati |
vidhiÓca tatra ÓrÆyate- agni«Âome pravïakti' iti |
evaæ tarhyadhikÃribhedena vidhini«edhayorvyavasthÃstu |
tathà hi ÓrÆyate- 'kÃmaæ tu yo 'nÆcÃna÷ syÃt, tasya prava¤jyÃt' iti |
tasmÃt- anÆcÃnavyatiriktakartke 'gni«Âomaprathamaprayoga evÃyaæ ni«edha÷ || MJaiNyC_3,1.41-42 ||
(a«ÂÃdaÓe pau«ïape«aïasya viktau viniyogÃdhikaraïe sÆtram-) /
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.43-44
a«ÂÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
prapi«ÂabhÃga÷ pÆ«eti praktau viktÃvuta /
i«ÂiprakaraïÃdeva praktÃviti yujyate // MJaiNy_3,3.43 //
saætardanÃdivadvÃkyÃdviktau pÆ«asaæbhavÃt /
siddhasya punarapyuktiradhikasya vivak«ayà // MJaiNy_3,3.44 //
------------------
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe ÓrÆyat- 'tasmÃtpÆ«Ã prapi«ÂabhÃgo 'dantako hi' iti |
tatra- dantarahitasya pÆ«ïa÷ pi«ÂabhÃgatvaæ saætardanapratipadÃdivatsiddham |
tathÃpyuttarà |
dhikaraïe tasminneva vi«aye viÓe«aæ vaktumiha prastÆyate || MJaiNyC_3,1.43-44 ||
(ekonaviæÓe pau«ïape«aïasya carÃveva niveÓÃdhikaraïe-sÆtrÃïi 35-38) /
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.45-46
ekonaviæÓÃdhikaraïamÃracayati-
carau paÓau puro¬ÃÓe carÃvevota pe«aïam /
viÓe«ÃdarÓanÃdetatsarve«vapi vidhÅyate // MJaiNy_3,3.45 //
prÃptatvÃnna puro¬ÃÓe hdÃdyÃkÃranÃÓanÃt /
na paÓau pÃriÓe«yeïa carÃveva hi pe«aïam // MJaiNy_3,3.46 //
------------------
'pau«ïaæ carumanunirvapet' iti carurvihita÷ |
'pau«ïaæ ÓyÃmamÃlametÃnnakÃma÷' iti paÓuvidhi÷ |
'paÓumÃlabhya puro¬ÃÓaæ nirvapati' ityetaccodakena pau«ïapaÓau prÃptam |
tatra- 'yaddevatya÷ paÓustaddevatya÷ puro¬ÃÓa÷' iti nyÃyena puro¬ÃÓasya pÆ«Ã devatà |
tatra pÆrvoktaæ pe«aïaæ vi«ayÅktyocyamÃnÃ÷ saæÓayapÆrvottarapak«Ã vispa«ÂÃ÷ || MJaiNyC_3,1.45-46 ||
(viæÓe pau«ïape«aïasyaikadevatye niveÓÃdhikaraïe sÆtrÃïi 39-46) /
##
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,3.47-48
viæÓÃdhikaraïamÃracayati-
dvidevake 'pi kiæ piæ«yÃduta pÆ«aikadaivake /
dvidevake 'pi tatpÆ«ïa÷ sattvÃtpe«aïabhÃgina÷ // MJaiNy_3,3.47 //
devatà viphalatvena pe«aïaæ na prayojayet /
yÃgasya tattve bhÃgokterna yÃgÃntaragÃmi tat // MJaiNy_3,3.48 //
------------------
rÃjasÆye ÓrÆyate- 'saumÃpau«ïaæ caruæ nirvapati, aindrÃpau«ïaæ carum' iti |
tatra dvidevake 'pi carau pi«ÂabhÃja÷ pÆ«ïa÷ sattvÃttatpe«aïaæ pÆ«Ãrthe kartavyam- iti cet |
tatra vaktavyam- kiæ pe«aïasya devatà prayojikÃ, kiævà yÃga÷ |
nÃ'dya÷ |
yÃgamantareïa kevaladevatà phalajanakatvÃbhÃvena pe«aïaæ prayoktuæ na prabhavati |
pau«ïasya yÃgasya pe«aïaprayojakatve tu tatpe«aïaæ dvidevake yÃgÃntare gantuæ nÃrhati |
- 'pÆ«Ã prapi«ÂabhÃga÷' ityatra yÃgau na Óruta÷- iti cet |
maivam |
bhÃgaÓabdÃnyathÃnupapattyà yÃgasya kalpyatvÃt |
nahi devatÃtvamantareïa pi«ÂadravyabhÃktvaæ sidhyati |
sati ca devatÃtve dravyadevatayorlÃbhÃdyÃga÷ kalpyate |
tasmÃt- ekadevakrayÃgasya pe«aïaprayojakatvÃt, na dvidevakayÃge pe«aïamasti || MJaiNyC_3,1.47-48 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare ttÅyÃdhyÃyasya ttÅya÷ pÃda÷
_________________________________________________________________________
atha ttÅyÃdhyÃyasya caturtha÷ pÃda÷ /
(prathame nivÅtasyÃrthavÃdatvÃdhikaraïe sÆtrÃïi 1-9)
##
##
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.1-2
caturthapÃdasya prathamÃdhikaraïamÃracayati -
nivÅtaæ tu manu«yÃïÃæ vidhirvai«or'thavÃdaka÷ /
apÆrvatvÃtprakaraïÃnnu÷ kratorvà vidhÅyate // MJaiNy_3,4.1 //
prÃptaæ nivÅtaæ martye«u prÃyeïaitasya darÓanÃt /
upavÅtavidhÃvekavÃkyatvÃdarthavÃdatà // MJaiNy_3,4.2 //
------------------
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe ÓrÆyate-'nivÅtaæ manu«yÃïÃm |
prÃcÅnÃpÅtaæ pitÌïÃm |
upavÅtaæ devÃnÃm |
upavyayate devalak«mameva tatkurute' iti |
tatra- nivÅtasya pÆrve mÃnÃntareïÃprÃhatvÃ- dvidheyatvamabhyupetavyam |
tacca nivÅtaæ 'manu«yÃïÃm' iti «a«Âhyà puru«Ãrthatvena vidhÅyate- ityeka÷ pÆrvapak«a÷ |
asminpak«e manu«yasaæbandho dvividha÷- suvarïadhÃraïavatsarvapuru«asyabandha÷, ityeka÷ prakÃra÷ |
'upavÅtaprÃcÅnÃvÅtayo÷ kratupraveÓarahitayo÷ svatantradaivikapaitkakarmaïorapi darÓanÃttatsÃhacaryeïa svatantra ÃcÃryÃtithyÃdimanu«yavi«aye karmaïi nivÅtam' ityapara÷ prakÃra÷ |
prakaraïabalÃtprayÃjÃdivadyÃgadhar«a÷- iti dvitÅya÷ pÆrvapak«a÷ |
asminpak«e manu«yagrahaïaæ kartsaæbandhÃnuvÃda÷ |
'«a«ÂhÅÓrutiprakaraïayoravirodhÃdubhayÃvalambanena kratusaæbandhimanu«yadharma÷' iti pak«Ãntaramudeti |
tacca dvividham-'lohito«ïÅpÃdivadtvigdharma÷, ityeka÷ prakÃra÷ |
'kratÃveva yanmanu«yapradhÃnaæ karmÃnvÃhÃryadÃnÃdi, taddharmatve satyupavÅtasÃhacaryamapyanughyate' ityapara÷ |
sarvathÃpi nivÅtaæ nÃrthavÃda÷- iti prÃpte, -
brÆma÷- atra pratÅyamÃnaæ nivÅtÃdikaæ vÃsovi«ayam, na tu trivtsÆtravi«ayam |
'ajinaæ vÃso và dak«iïata upavÅya' ityanena sadÓatvÃt |
vastrasya ca nivÅtaæ saukaryÃya prÃptam |
cÅnÃvÅtopavÅtayoravaÓyamekamekasminpÃrÓve vastramadha÷ patet |
ata÷ prÃpter'the 'manu«yÃïÃm' iti «a«ÂhÅÓrutirna vidhÃyikà |
na ca prakaraïÃtkratvaÇgatvena vidhi÷ |
vÃkyabhedaprasaÇgÃt |
upavÅtaæ tÃvadvidhÅyate |
anyathà 'devalak«mameva tatkurute' iti praÓaæsÃbaiyarthyÃpatte÷ |
tasmiæÓcopavÅta vidhÃvarthavÃdatvena nivÅtaprÃcÅnÃvÅtayorekavÃkyatvasaæbhave pthagvidhÃnamayuktam |
navÅta prÃcÅnÃvÅte manu«yapitvi«ayavattvÃddaivike karmaïyayogye, upavÅtaæ tu yogyam- iti vyatireka- mukheïa stÃvakaæ nivÅtam |
tasmÃt-arthavÃda÷ || MJaiNyC_3,1.1-2 ||
(dvitÅye, upavÅtasya darÓapÆrïamÃsÃÇgatÃdhikaraïe sÆtre 10-11)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.3-4
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati-
sarvÃrthamuta darÓÃrthamupavyayata ityada÷ /
sarvÃrthamagnihotre syÃdupavÅtÅti liÇgata÷ // MJaiNy_3,4.3 //
darÓÃdyarthe prakaraïÃlliÇge syÃtsiddhiranyathà /
dohaæ mtÃgnihotrasya stotumetadanÆditam // MJaiNy_3,4.4 //
------------------
'yaj¤opavÅtÅ hi devebhyo dohayati' ityevamagnihotre yaj¤opavÅtasya siddhavadanuvÃdena liÇgena sarvakarmÃrthamupavÅtam- iti cet |
na |
liÇgasyÃnyathopapatte÷ |
mtÃgnihotraæ tasmindine 'nyena hÆyate |
tatra 'prÃcÅnÃvÅtÅ dohayet' iti vidhÃya tasya stutaye 'yaj¤epavÅtÅ'- ityÃdyanÆditam |
ato liÇgÃbhÃsena bÃdhÃsaæbhavÃtprakaraïÃddarÓapÆrïamÃk«ÃÇgamupavÅtram || MJaiNyC_3,1.3-4 ||
(ttÅye, upavÅtasya vidhitvÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.5
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati-
upavyÃne 'nuvÃdo và vidhirvÃ'dyo yata÷ smtau /
prÃptaæ maivamapÆrvatvÃtkratau leÂÃ vidhÅyate // MJaiNy_3,4.5 //
------------------
'nityodakÅ nityayaj¤opavÅtÅ' iti smtyà prÃptasya 'upadhyayate' ityavamanuvÃda÷- iti cat |
maivam |
puru«Ãrthasya prÃptÃvapi kratvarthasya prÃptyabhÃvÃtpa¤camalakÃreïa darÓapÆrïamÃsÃÇgatayà vidhÅyate || MJaiNyC_3,1.5 ||
(caturthe-upavÅtodagagratvayoranuvÃdatÃdhikaraïe sÆtre 13-14)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.6-7
caturthÃdhikaraïamÃracayati -
upavÅtÅ hi devebhya÷ puroda¤co dvayaæ vidhi÷ /
vÃdo vÃsyÃnyato 'prÃpterapÆrvÃrtho vidhÅyate // MJaiNy_3,4.6 //
hiyacchabdadvayÃdvÃda÷ smtyupavyÃnato dvayam /
saæprÃptaæ dak«iïÃgratvaprÃcÅnÃvÅtayo÷ stuti÷ // MJaiNy_3,4.7 //
------------------
pretÃgnihotre ÓrÆyate- 'prÃcÅnÃvÅtÅ dohayedyaj¤opavÅtÅ hi devebhyo dohayati' iti |
'ye puroda¤co darbhÃ÷, tÃndak«iïÃgrÃnstïÅyÃt' iti |
tatra- mtasyÃgnihotre dohane prÃcÅnÃvÅtam, darbhÃstaraïe dak«iïÃgratvaæ ca yathà vidhÅyate, tathà maraïÃtpÆrve jÅvato 'gnihotre dohanÃÇgamupavÅtam, darbhÃstaraïÃÇgamuttarÃgratvaæ vidhÃtavyam |
'de«ebhyo yaj¤opavÅtÅ dohayet' 'maraïÃtpurà ye darbhÃsta uda¤ca÷ kÃryÃ÷' iti vacanavyakti÷ |
nahyetadubhayamanyata÷ prÃptam |
tasmÃt- apÆrvÃrtho vidhÅyatÃm- iti cet |
maivam |
hiÓabdena yacchabdena cobhayatrÃnuvÃdatvapratÅte÷ |
asti ca tayo÷ prÃpti÷ |
'agravantyudagagrÃïi'- iti smtyà sarvasmindaivike karmaïi prÃptamuttarÃgratvamanÆdya vidheyaæ dak«iïÃgratvaæ stÆyate |
tathÃ- darÓapÆrïamÃsayo÷ 'upavyayate' ityanena vidhinà prÃptaæ daivikamupavÅtamanÆdya vidheyaæ prÃcÅnÃvÅtaæ stÆyate |
tasmÃd- anuvÃda÷ || MJaiNyC_3,1.67 ||
(pa¤came samiddhÃraïasya vidhitÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.8-9
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati-
dhÃrayatyupari«ÂÃddhi devebhya iti saæstava÷ /
vidhirvÃ'dyo dhte÷ pitrye proktÃyÃ÷ pÆrvavatstuti÷ // MJaiNy_3,4.8 //
Ærdhva vidhÃraïaæ prÃptaæ samidho nÃnyamÃnata÷ /
ato hi ÓabdasaætyÃgÃdapÆrvÃrtho vidhÅyate // MJaiNy_3,4.9 //
------------------
pretÃgnihotra evaæ ÓrÆyate-'adhastÃtsamidhaæ dhÃrayannanudravet, upari hi devebhyo dhÃrayati' iti |
atra- 'pitryaæ havirhotuæ haste dhÃrayanyadà mantraæ paÂhati, tadÃnÅæ strugdaï¬asyÃdhastÃtsamidhaæ dhÃrayet- iti yadvidhÅyate, tadetaddaivikenoparidhÃraïena stÆyate |
hiÓabdena pÆrvÃdhikaraïa ivÃnuvÃdatvapratÅte÷- iti cet |
maivam |
daivike havi«i strugdaï¬asyopari samiddhÃraïasyÃpÆrvÃrthatvena vidhÃtavyatvÃt |
anuvÃdatvagamako hiÓabda'saæbhavÃdupek«aïÅya÷ || MJaiNyC_3,1.8-9 ||
(«a«Âhe digvibhÃgasyÃrthavÃdatÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.10-11
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati-
diÓaæ pratÅcÅæ manujà vyabhajantetyasau vidhi÷ /
vÃdo vÃtra purÃkalpastutyartho vidhimarhati // MJaiNy_3,4.10 //
prÃcÅnavaæÓavÃkyoktervidhÃvasyaikavÃkyata÷ /
digvibhÃgor'thavÃdo 'yamupavÅte nivÅtavat // MJaiNy_3,4.11 //
------------------
jyoti«Âome ÓrÆyate-'prÃcÅnavaæÓaæ karoti |
devamanu«yà diÓo vyabhajantaprÃcÅæ devÃ÷, dak«iïÃæ pitara÷, pratÅcÅæ manu«yÃ÷, udÅcÅæ rudrÃ÷, yatprÃcÅnavaæÓaæ karoti devalokameva tadyajamÃna upÃvartate' iti |
tatra- devÃdÅnÃæ karmÃnadhikÃrÃnna tatra vidhiÓaÇkà |
'manu«yÃ÷ pratÅcÅæ vibhajoyu÷' ityevaæ vidhi÷ syÃt |
kuta÷ |
purÃkalparÆpeïÃrthavÃdena stÆyamÃnatvÃt |
pÆrvapuru«ÃcaritatvÃbhidhÃnaæ purÃkalpa÷ |
'vyabhajanta' ityanena bhÆtÃrthavÃcinà tadabhidhÅyate |
tasmÃt- vidhi÷- iti pÆrvapak«a÷ |
yasya maï¬apaviÓe«asyoparivaæÓÃ÷ prÃgagrà bhavanti sa prÃcÅnavaæÓa÷ |
tadvidhyekavÃkyatvÃvagamÃdarthavÃda÷ |
sÃyaækÃlÅnÃptyÃædau pratÅcÅ prÃptà || MJaiNyC_3,4.10-11 ||
(saptame paru«i ditÃdÅnÃmanuvÃdatÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.12-13
saptamÃdhikaraïamÃracayati-
paru«i cchinnamityuktyà barhi«astu samÆlatÃm /
ghtaæ daivaæ mastu pitryamityuktyà navanÅtakam // MJaiNy_3,4.12 //
yo vidagdha÷ sa ityuktyà puro¬ÃÓasya pakvatÃm /
stauti pÆrvottarau pak«au yojanÅyau nivÅtavat // MJaiNy_3,4.13 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ piï¬apityaj¤e ÓrÆyate- 'yatparu«i ditaæ taddevÃnÃm, yadantarà tanmanu«yÃïÃm, yatsamÆlaæ tatpitÌïÃm, samÆlaæ barhirbhavati vyÃvtyai' iti |
paru÷ parva |
ditaæ khaï¬itam |
tathà jyoti«Âome dÅk«ÃrthÃbhyaÇge ÓrÆyate- 'ghtaæ devÃnÃæ, mastu pitÌïÃm, ni«pakvaæ manu«yÃïÃm, tadvà etatsarvadevatyaæ yannavanÅtam, yannavanÅtanÃbhyaÇkte sarvà eva devatÃ÷ prÅïÃti' iti |
mastu dadhibhavaæ maï¬am |
ni«pakvaæ Óirasiprak«eptumÅ«advilÅnaæ navanÅtaæ takraæ và |
darÓapÆrïamÃsayo÷ puro¬ÃÓaÓrapaïe ÓrÆyate-"yo vidagdha÷ sa naita÷, yo 'Óta÷ sa raudra÷, ya÷ Óata÷ sa daiva÷, tasmÃdavidahatà Órapayitavya÷ sa daivatvÃya'' iti |
vidagdho 'tyantapakva÷ |
aÓto 'pakva÷ |
tatra - varhi«i samÆlacchedasya, abhyaÇge navanÅtasya puro¬ÃÓe yathocitapÃkasya ca vidheyatayà sarvamavaÓi«Âaæ stÃvakam |
nivÅtavicÃrasyaivÃyaæ prapa¤ca÷ |
evam 'yatpÆrïe tanmanu«yÃïÃm' ityatrÃpi dra«Âavyam |
tacca cÃturmÃsye«u mahÃpityaj¤e 'pitbhyo 'gni«vÃttebhyo 'bhivÃnyà gordugdhe mantham'ityatra vatsarahitÃyà abhidÃnÅÓabdÃbhidheyÃyà dhenvà dugdhe pi«Âaæ prak«ipya kriyamÃïe manthane ÓrÆyate- 'yatpÆrïe tanmanu«yÃïÃmupari, ardho devÃnÃm , ardha÷ pitïÃma, ardha upamanthati, artho hi pitÌïÃm' iti |
tatra pÃtrasyÃdhobhÃgarÆpeïÃr dhena parimite dugdhe manthanasya kartavyatvÃtsor'dho vidhÅyate |
sa ca pÆrïÃdivÃkyena stÆyate || MJaiNyC_3,4.12 || 13 ||
(a«Âame-antavadanani«edhasya kratudharmatÃdhikaraïe sÆtre-)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.14-16
a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati-
antaæ na vadedvaidha÷ puædharmo vÃnuvaidagÅ÷ /
sakratau puæsi Óuddhevà kratau yadvà vidhi÷ kratau // MJaiNy_3,4.14 //
antoktai÷ pumarthatvÃttanni«edhastathÃbidha÷ /
smÃrtÃnubÃda÷ puæskratvo÷aÓrutiprakriyayovaæÓÃt // MJaiNy_3,4.15 //
nÃ'khyÃte puru«Ãnukti÷ kratÃveva prayÃjavat /
satyoktiniyamÃdanya÷ saæyogo 'ta÷ kratau vidhi÷ // MJaiNy_3,4.16 //
------------------
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe ÓrÆyate- 'nÃntaæ vadet' iti |
tatra-puru«adharmatvenÃyaæ prati«edho vidhÅyate |
kuta÷ |
pratiyogino 'ntavadanasya puru«adharmatayà tanni«edhasyÃpi puru«adharmatvenaiva vidhÃtavyatvÃt |
'vadet' ityÃkhyÃtaæ tÃvatkartvÃcakam |
tenÃ'khyÃtena kart÷ pratÅyamÃnatvÃt |
puru«asyÃ'khyÃtapratyayavÃcyatve sati praktyarthasya vadanasya puru«adharmatvaæ yuktam |
'praktipratyayau pratyayÃrthe saha brÆta÷, tayostu pratyaya÷ prÃdhÃnyena' iti ÓÃbdikairuddho«aïÃt |
vadanasya puru«adharmatve tanni«edhasyÃpi puru«adharmatvaæ yuktam |
anyathà bhinnavi«ayatve bÃdhakatvaæ na syÃt |
tasmÃtpurÆ«avÃcakÃkhyÃtaÓrutyà prakaraïaæ bÃdhitvà puru«Ãrtho 'yaæ prati«edho vidhÅyate |
astyeva smÃrta÷ prati«edha÷- iti cet |
tarhi tasyaitacchrutivÃkyaæ mÆlamastu |
tasmÃt- puru«Ãrtha÷- ityeka÷ pÆrvapak«a÷ |
ÃkhyÃtaÓrute÷ prakaraïasya cÃvirodhÃya kratuyuktapuru«adharmo 'stu |
nahyetadvÃkyaæ smtermÆlam |
bhinnavi«ayatvÃt |
smtiÓcopanayanamÃrabhyÃ'maraïaæ puru«asyÃntaæ prati«edhati |
tanmadhyapatitatvÃtkratÃvapi smÃrto ni«edha÷ prÃpta eva |
tata ubhayÃrtho 'pyayaæ prati«edho na vidhÅyate, kiætvanÆdyate- iti dvitÅya÷ pÆrvapak«a÷ |
ÃkhyÃtena bhÃvanÃbhidhÅyate |
kartà tu tadavinÃbhÆtor'thÃtpratÅyate |
ata÷ ÓrutyabhÃvÃtkevalena prakaraïena prayÃjÃdivadÃrÃdupakÃraka÷ kratÃveva niviÓate |
na ca tatrÃpi vidhÅyate, kiætu sÃrvatrikasya ni«edhasya kratÃvapi prÃptatvÃdanÆdyate- iti ttÅya÷ pÆrvapak«a÷ |
'satyameva vadet, natvantam' iti yo 'yaæ smÃrtÃniyamarÆpa÷ puru«Ãrtha÷ saæyoga÷, tasmÃdayamanya÷ kratvartha÷ saæyoga÷ |
ato 'prÃptatvÃdvidhÅyate |
etadvyatikrame kratoreva vaiguïyam, na tu puru«asya pratyavÃya÷ |
ato 'tra kratugÃmi prÃyaÓcittam |
puru«ÃrthaniyamÃtikrame tu puru«asyaiva pratyavÃyo na kratorvaiguïyam |
tatra smÃrte prÃyaÓcitam- iti viÓe«a÷ || MJaiNyC_3,4.14-16 ||
(navame ja¤jabhyamÃnadharmÃïÃæ prakaraïe niveÓÃdhikaraïe sÆtrÃïi 20-22)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.17
navamÃdhikaraïamÃracayati-
ja¤jabhyamÃnamantrokti÷ puæso dharma÷ kratoruta /
vÃkyÃdÃdya÷ prakriyayà dvitÅyo 'stvaviruddhayà // MJaiNy_3,4.17 //
------------------
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe ÓrÆyate-'prÃïo vai dak«a÷ |
apÃna÷ kratu÷ |
tasmÃjja¤janyamÃno brÆyÃt- mayi dak«akratÆ-iti, prÃïÃpÃnÃvevÃ'smanyadhatta' iti |
gÃtravinÃmena vidÃritamukha÷ puru«o ja¤jabhyamÃna÷ |
tasya vÃkyÃnmantrokti÷ pratÅyate |
vÃkyaæ ca prakaraïÃdbalÅya÷ |
tasmÃt- kevalaæ puædharma÷- iti cet |
maivam |
kratÃvapi ja¤jabhyamÃnapuru«asaæbhavena vÃkyaprakaraïayorvirodhÃbhÃve satyubhÃbhyÃæ kratuyuktapuru«asaæskÃratvÃvagamÃt || MJaiNyC_3,4.17 ||
(daÓame-avagoraïÃdÅnÃæ pumarthatÃdhikaraïe sÆtram-)
#<Óaæyau ca sarvaparidÃnÃt / Jaim_3,4.23 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.18-19
daÓamÃdhikaraïamÃracayati-
viprÃyÃvagurenneti kratvartho và pumarthatà /
phalavatkratusÃænidhyÃtkratvartha÷ pÆrvamantravat // MJaiNy_3,4.18 //
yÃtanÃparihÃrasya ni«edhaphalatocità /
ni«edho 'yaæ pumarthatvÃtprakriyÃto 'pak«yatÃm // MJaiNy_3,4.19 //
------------------
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe ÓrÆyate- 'yo brÃhmaïÃyÃvagurettaæ Óatena yÃtayet |
tasmÃdbrÃhmaïÃya nÃvagureta' iti |
tatra- yathà pÆrvÃdhikaraïe mantrapÃÂhasya phalarahitasya phalavati kratÃvaÇgatvaæ prakaraïenÃvagamyate, evamatrÃpi brÃhmaïÃvaj¤Ãni«edhasya kratvaÇgatvam- iti cet |
na |
vai«amyÃt |
pÆrvatra hi - Ãtmani mÃïÃpÃnadhÃraïaæ mantroccÃraïaphalaæ na saæbhavati |
tasya prÃgeva siddhatvÃt |
iha tu- avagoraïe ÓatasaævatsarayÃtanÃmupanyasyÃvagoraïani«edhÃ- dyÃtanÃparihÃrasya ni«edhaphalatvamucitam |
tasmÃt- ni«edhasya kevalapuru«Ãrthatayà prakaraïà dutkar«o yukta÷ || MJaiNyC_3,4.18-19 ||
(ekÃdaÓe malavadvÃsa÷ saævÃdani«edhÃdhikaraïe sÆtre 24-25)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.20
ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
na saævadeta malavadvÃsasetyapi pÆrvavat /
pumartha÷ syÃtkratau kvÃpi saævÃdasyÃprasaktita÷ // MJaiNy_3,4.20 //
------------------
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe ÓrÆyate- 'malavadvÃsattà na saævedata' iti |
-asya ni«edhasya prakaraïà tkratvaÇgatvam- iti cet |
maivam |
aprasaktaprati«edhaprasaÇgÃt |
yasya vratye 'hani patnvanÃlambhukà bhavati, tÃmaparudhya yajeta' iti rajasvalÃyà ni÷sÃraïena kratau tatsaævÃdasyÃprasakti÷ |
tasmÃt- kevalapuru«ÃrthasyÃsya prakaraïÃdutkar«a÷ || MJaiNyC_3,4.20 ||
(dvÃdaÓe suvarïadhÃraïÃdÅnÃæ puru«adharmatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 26-30)
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.21-23
dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
hiraïyaæ varïavadbhÃrye kratvaÇgaæ bharaïaæ bhavet /
hiraïyasaæsktirvÃtra varïo vota pumarthatà // MJaiNy_3,4.21 //
vaidikatvÃtkratusmtyà tadaÇgaæ karmakÃrake /
prÃdhÃnyÃtsaæsktivarïo guïo 'stu vidhilÃghavÃt // MJaiNy_3,4.22 //
anÃrabhya Órutatvena niyatà na kratusmti÷ /
ata÷ pumarthatà svarga÷ kalpyo 'nyadvÃstu rÃtrivat // MJaiNy_3,4.23 //
------------------
anÃrabhya ÓrÆyate- 'tasmÃtsuvarïe hiraïyaæ bhÃryam |
suvarïa eva bhavati |
duvarïo 'sya bhrÃtvyo bhavati' iti |
tatra-yadetacchobhanavarïopetahiraïyadhÃraïaæ tasya vaidikakriyÃrÆpatvena kratusmÃrakatvÃtkratvaÇgaæ dhÃraïam- ityeka÷ pak«a÷ |
kratvaÇgatve 'pi nÃ'rÃdupakÃrakam, kiætu kratgataæ hiraïyaæ dhÃraïena saæskriyate |
'bhÃryam' ityatra ïyatpratyayasya karmaïi vihitatvena karmakÃrakasya hiraïyasya prÃdhÃnyÃvagamÃt - iti dvitÅya÷ pak«a÷ |
varïaviÓi«ÂadhÃraïavidhÃne gauravÃddhÃraïasahitaæ hiraïyamanÆdya ÓobhanavarïamÃtraæ vidheyam- iti ttÅya÷ pak«a÷ |
tredhÃpi- kratvartho vidhi÷, na tu puru«Ãrtha÷- iti prÃpte-
brÆma÷- yaddhikratuprakaraïe Órutam, tasyÃsti niyamena kratusmÃrakatvam |
idaæ tvanÃrabhyÃdhÅtam |
na cÃtra hiraïyaæ juhvÃdivatkratÃvavyabhicaritam, yena kratusmtirniyamyeta |
nanu saæskÃryatvÃnyathÃnupapattyà kratupraveÓa÷ syÃt |
nahi dhÃraïena saæsktasya hiraïyasya laukika÷ kaÓcidupayogo 'sti- iti cet |
na |
kratÃvapyupayogÃbhÃvÃt |
- kratÆpayogo 'pi kalpyate- iti cet |
na |
'kratÆpayogitvena saæskÃryatvam, tena ca kratÆpayoga÷' ityanyonyÃÓrayatvÃt |
ata÷ kratau niyantumaÓakyatvÃtpuru«Ãrthamidaæ dhÃraïam |
na cÃtra phalÃbhÃva÷ |
viÓvajinnyÃyena svargasya kalpyatvÃt |
athavà rÃtrisanne yathà vÃkyaÓe«eïÃrthavÃdena Órutà prati«Âhà kalatvena kalpità tathÃtrÃpi 'suvarïa eva bhavati, durrvaïo 'sya bhrÃtvya÷' ityarthavÃdagataæ phalamastu |
tasmÃt- puru«Ãrtho dhÃraïavidhi÷ || MJaiNyC_3,4.21-23 ||
(trayodaÓe jayÃdÅnÃæ vaidikakarmÃÇgatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 31-33)
#<Óe«Ã÷ prakaraïe 'viÓe«Ãt sarvakarmaïÃm / Jaim_3,4.31 />#
##
#<Óe«aÓ ca samÃkhyÃnÃt / Jaim_3,4.33 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.24-25
trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati-
yenertsetkarmaïà tatra jayÃhome 'khilÃrthatà /
vaidike«veva và sarvaÓe«o 'saækocakatvata÷ // MJaiNy_3,4.24 //
homa ÃhavanÅye syÃtk«yÃdi«u na so 'sti hi /
tenÃnÃrabhyapÃÂhe 'pi vaidike«veva te jayÃ÷ // MJaiNy_3,4.25 //
------------------
anÃrabhya ÓrÆyate- 'yena karmaïertset |
tatra jayÃæ juhuyÃt |
rëÂrabhto juhoti |
abhyÃtÃnäjuhoti' iti |
Årtsedddhimicchet |
'cittaæ ca svÃhÃ' ityÃdayo jayÃ÷ 'tëì' ityÃdayo rëÂrabhta÷ |
'agnirbhÆtÃnÃm'- ityÃdayo 'bhyÃtÃnÃ÷ |
tatra- vaidikakarmaïeva laukikak«yÃdikarmaïÃpyddheri«yamÃïatvÃt, saækoce kÃraïÃmÃvÃjjayÃdihoma÷ sarvaÓe«a÷- iti cet |
maivam |
'yadÃhavanÅye juhvati tena so 'syÃbhÅ«Âa÷ prÅta÷' iti vÃkyena homamuddiÓyÃ' havanÅyavidhÃnÃt |
k«yÃdau tadabhÃvÃdvaidike«veva jayÃdihoma÷ || MJaiNyC_3,4.24-25 ||
(caturdaÓe vaidikÃÓvapratigraha i«ÂikartavyatÃdhikaraïe sÆtre 34-35)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.26-28
caturdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
aÓvapratigrahe«Âistu dÃturityabhidhÃsyate /
dÃnadvaye laukike và vaidike và bhavediyam // MJaiNy_3,4.26 //
aviÓe«Ãddvayoryadvà na deya÷ kesarÅtyata÷ /
ni«edhÃllaukikÃttatra prÃyaÓcittiriyaæ bhavet // MJaiNy_3,4.27 //
na jalodarahetutvaæ pramitaæ laukike kvacit /
vaidike tu Órutaæ tasmÃttatprÃyaÓcittaye 'tra sà // MJaiNy_3,4.28 //
------------------
idamÃmnÃyate-'yÃvato 'ÓvÃnpratighïÅyÃttÃvato vÃruïÃÓcatu«kapÃlÃnnirvapet' iti |
tatra 'pratigrahaÓabdo dÃnapara÷' ityanantarameva vak«yate |
tatra-viÓe«ÃÓravaïÃllaukikavaidikadÃnayorubhayo rapyasÃvi«Âi÷- ityeka÷ pak«a÷ |
'na ketariïo dadÃti' iti smtyà mitradÃyÃdÃdibhya÷ prÅtyà kriyamÃïaæ lokikamaÓvadÃnaæ ni«iddham |
tadanu«ÂhÃne prÃyaÓcittarÆpeyÃmi«Âi÷- iti dvitÅya÷ pak«a÷ |
'varuïo và etaæ ghïÃti yo 'Óvaæ pratighïÃti' ityaÓvadÃne jalodakhyÃdhirÆpo d«Âado«o varuïagrahavÃkyenocyate |
na ca laukikasyÃÓvadÃnasya taddhetutvaæ pramitam |
vaidikasya tu janmÃntaravi«ayaæ do«aÓravaïam |
ato vaidikadÃne se«Âi÷ prÃyaÓcittam |
asti hi vaidikamaÓvadÃnam |
'va¬avà dak«iïÃ' ityÃdiÓravaïÃt || MJaiNyC_3,4.26-28 ||
(pa¤cÃdaÓe dÃturvÃruïÅ«Âyadhikaraïe sÆtre 36-37)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.29-30
pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati-
yÃvata÷ pratighïÅyÃdaÓvÃæstÃvatya i«Âaya÷ /
pratigrahÅturdÃturvà syÃdÃdyo 'stu yathÃvidhi // MJaiNy_3,4.29 //
asaæjÃtavirodhyarthavÃdÃddÃtu÷ prajÃpate÷ /
i«Âi÷ Órutà tato dÃturïijarthe 'pi vidhiæ nayet // MJaiNy_3,4.30 //
------------------
pÆrvodÃhte vÃkye 'pratighïÅyÃt' iti vidhipadaÓravaïÃtpratigrahÅturi«Âi÷- iti cet |
na |
upakramarÆpeïÃrthavÃdena dÃtustadi«ÂipratÅte÷ |
upakramaÓcaivaæ ÓrÆyate- 'prajÃpativaruïÃyÃÓvamanayat, sa svÃæ devatÃmÃrchat |
sa paryadÅryata, sa etaæ vÃruïaæ catu«kapÃlamapaÓyat, taæ niravapat, tato vai sa varuïapÃÓÃdamucyata' iti |
anayadvattavÃn |
sa ca dÃtà prajÃpati÷ svakÅyÃæ varuïadevatÃæ jalodararogapradÃæ prÃptavÃna |
tena ca rogeïa grasta÷ sa prajÃpatirvidÅrïo bhÆtvà rogaparihÃrÃye«Âiæ ktvà rogÃdamucyata, ityatra- dÃturi«Âi÷- ityavagamyate |
asaæjÃtavirodhyupakramÃnusÃreïa vidhÃvakapadamapi 'pratigrÃhayet' ityevamantarbhÃvitaïijarthaparatayà vyÃkhyaiyam || MJaiNyC_3,4.29-30 ||
(«o¬aÓe vaidikapÃnavyÃpadadhikaraïe sÆtre 38-39)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.31-32
«o¬aÓÃdhikaraïamÃracayati-
somavÃmicarurloke vede vendriyasaæk«aya÷ /
d«Âado«o lokike 'to vamane vihitaÓcaru÷ // MJaiNy_3,4.31 //
ado«o vamanÃyaiva loke pÃnaæ Órutau puna÷ /
jaraïÃya tato vÃntido«aÓÃntyai bhaveccaru÷ // MJaiNy_3,4.32 //
------------------
idamÃmnÃyate- 'saumendraæ caruæ nirvapecchyÃmÃkaæ somavÃmina÷'' iti |
tatra-laukike somavamane vihito 'yaæ caru÷ |
kuta÷ |
'vi và e«a indriyeïa vÅryeïa vydhyave ya÷ somaæ vamati' iti d«Âado«amupanyasya tacchÃntaye caruvidhÃnÃt - iti cet |
maivam |
loke dhÃtusÃmyÃrthino vamanÃyaiva somasya pÃne sati vamanasya do«ahetusvÃbhÃvÃt |
vede tu 'hinva me gÃtrà hariva÷' ityanena mantreïa jarayituæ soma÷ pÅyate |
tatra vamanaprÃyaÓcittÃrtho 'yaæ caru÷ || MJaiNyC_3,4.31-32 ||
(saptadaÓe saumendracaroryajamÃnapÃnavyÃpadvi«ayatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 40-42)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.33
saptaÓÃdhikaraïamÃracayati-
tvijÃæ vamane 'pye«a karturevota varjanÃt /
viÓe«asyÃgrimo maivaæ kartureva niruptita÷ // MJaiNy_3,4.33 //
------------------
'ÅdÓasya somasya vamane caru÷' iti viÓe«asyÃbhÃvÃdtvijÃæ yajamÃnasya ca vamane sarvatrÃsau caru÷- iti cet |
maivam |
'yo vamati sa nirvapati' iti nirvapturvamanaæ carunimittam |
nirvaptà ca yajamÃna÷ |
tviyo nirvapttve 'dhikÃryantaratvaprasaÇgÃt |
tasmÃt- yajamÃnasyaiva vamane caruvidhi÷ || MJaiNyC_3,4.33 ||
(a«ÂÃdaÓe - ÃgneyëÂÃkapÃlacarordvyavadÃnamÃ-
trasya hotavyatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 43-47)
##
##
##
##
#<Óe«adarÓanÃc ca / Jaim_3,4.47 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.34
a«ÂÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
yÃge havistyajetktsnaæ ko 'pyaæÓa÷ Ói«yate 'pi và /
devÃrthatvÃdyajetsarve Ói«yate dviravattata÷ // MJaiNy_3,4.34 //
------------------
'Ãgneyo '«ÂÃkapÃla÷' ityatra ktsno 'pi puro¬ÃÓo 'gnaye tyaktavya÷ |
taddhitena ktsnasyÃgnidevatÃsaæbandhÃvagate÷ |
tyÃgamantareïaitadanupapatti÷- iti cet |
maivam |
'dvirhavi«o 'vadyati' ityavadÃnadvayaæ ÓrÆyate |
avadeyaæ cÃÇgu«ÂhaparvamÃvam |
tathà ca kalpasÆtrakÃra÷- 'Ãgneyasya puro¬ÃÓasya madhyÃdaÇgu«ÂhaparvamÃtramavadÃnaæ tiraÓcÅnamavadyati' iti |
tato havi«a÷ sakÃÓÃdaÇgu«ÂhaparvadvayamÃtraæ khaï¬ayitvà tyaktavyam |
itaracche«aïÅyam |
devatÃsaæbandhaÓcÃæÓadvÃreïÃpyupayujyate || MJaiNyC_3,4.34 ||
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.35
ekonaviæÓÃdhikaraïamÃracayati-
Óe«Ãtsvi«ÂakdekasmÃtsarvebhyo vaikata÷ kte /
ÓÃstrÃrthasiddhi÷sarvebhya÷ kÃrya÷ saæskÃrasÃmyata÷ // MJaiNy_3,4.35 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate- 'Óe«Ãtsvi«Âakte samavadyati' iti |
tatra-ÃgneyÃdÅnÃæ trayÃïÃæ havi«Ãæ madhye yasya kasyacidekasya havi«a÷ Óe«ÃdavadÃtavyam |
tÃvataiva ÓÃstrÃrthÃnu«ÂhÃnasiddha÷- iti cet |
maivam |
upayuktaæ havi÷ saæskartumidamavadÅyate |
saæskÃraÓca sarve«vapi havi÷«u samÃna÷ |
tasmÃt- sarvebhyo havi÷Óe«ebhya÷ svi«Âakdanu«Âheya÷ || MJaiNyC_3,4.35 ||
(viæÓe prÃthamikaÓe«Ãtsvi«Âakdanu«ÂhÃnÃdhikaraïe sÆtre 52-53)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.36
viæÓÃdhikaraïamÃracayati-
yadaikasmÃttadà mukhyaniyÃtirnota vidyate /
nÃÓruterasti mukhyÃtikramaïe hetvabhÃvata÷ // MJaiNy_3,4.36 //
------------------
'ekasmÃdeva havi÷Óe«Ãtsvi«Âakt' iti ya÷ pÆrvÃdhikaraïe pÆrvapak«a÷, tasminpak«e niyÃmakasyÃÓrutatvÃt-
yasmÃtkasmÃcciddhavi÷Óe«Ãt- iti prÃpte, -
brÆma÷- prathamÃtikrame mÃnÃbhÃvÃtprathamahavi÷Óe«eïaiva saæskÃrÃsiddhÃvitaratra prÃptyabhÃvÃdasti niyati÷ || MJaiNyC_3,4.36 ||
(ekaviæÓe puro¬ÃÓavibhÃgasya bhak«ÃrthatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 54-57)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,4.37-38
ekaviæÓÃdhikaraïamÃracayati-
idaæ brahmaïa ityakti÷ krayÃrthà bhak«aïÃya và /
bhak«ÃÓrute÷ krayÃrthÃto yathe«Âaæ tairniyujyatÃm // MJaiNy_3,4.37 //
devatÃya samastasya kÊptatvÃtsvÃmità na hi /
Óe«asya pratipattyarthe bhak«aïaæ tatra yujyate // MJaiNy_3,4.38 //
------------------
caturdhÃktapuro¬ÃÓasya bhÃgÃnyajamÃna evaæ nirdiÓet- 'idaæ brahmaïa÷, idaæ hotu÷, idamadhvaryo÷, idamagnÅdha÷, iti |
so 'yaæ nirdeÓa na bhak«aïÃrtha÷ |
bhak«aïasyÃÓrutatvÃt |
tato bhtidÃnena tÃntvija÷ parikretumayaæ nirdeÓa÷ kta÷ |
krayaÓca tadaÇgÅkÃrÃnusÃreïa svalpenÃpyupapadyate |
tasmÃtsvakÅyà bhÃgÃstairicchayopayoktuæ ÓakyÃ÷- iti prÃpte, -
brÆma÷- 'agneya ju«Âaæ nirvapÃmi' iti ktsnasya havi«o devatÃrthe saækalpitatvena tatra yajamÃnasya svÃmitvÃbhÃvÃnna yukta÷ parikraya÷ |
bhak«aïaæ tu pratipattyarthatvÃdyuktam |
avaÓi«Âasya ya÷ ko 'pyupayoga÷ pratipatti÷ |
puro¬ÃÓasya bhak«aïÃhatvÃdbhak«aïena karmakarÃïÃmtsÃhajananÃcca bhak«aïÃrtho 'yaæ nirdeÓo yujyate || MJaiNyC_3,4.37-38 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare ttÅyÃdhyÃyasya caturtha÷ pÃda÷
_________________________________________________________________________
atha ttÅyÃdhyÃyasya pa¤cama÷ pÃda÷ /
(prathame pravÃjyÃdibhi÷ svi«ÂakdÃdiÓe«Ãnanu«ÂhÃnÃdhikaraïe sÆtrÃïi 1-12 )
#<ÃjyÃc ca sarvasaæyogÃt / Jaim_3,5.1 />#
##
##
#<Ãjye ca darÓanÃt svi«Âakdarthavadasya / Jaim_3,5.4 />#
##
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.1-2
pa¤camapÃdasya prathamÃdhikaraïamÃracayati
upÃæÓuyÃjadravyeïa Óe«akÃrye bhavenna và /
bhaveddhavirbhya÷ sarvebhya ityuktyà prÃpitatvata÷ // MJaiNy_3,5.1 //
uktÃjyadravyaÓe«astu bhÃvyupastaraïÃdikt /
ato na pratipattyarha÷ Óe«akÃrye tata÷ katham // MJaiNy_3,5.2 //
------------------
dhrauvÃdÃjyÃjupÃæÓuyÃjÃrthamavadÃne kte tacche«eïa dhrauveïa dravyeïa svi«ÂakdÃdikaæ Óe«akÃrya kartavyam |
kuta÷ |
'tadyatsarvebhyo havirbhya÷ samavadyati' iti vÃkyena prÃpitatvÃt- iti cet |
maivam |
ktÃrthadravyaÓe«o hyupayogÃpek«a÷ pratipattimarhati |
dhrauvaæ tvÃjyaæ na ktÃrtham |
tena kartavyÃnÃmupastaraïÃdÅnÃæ sadbhÃvÃt |
tasmÃt - na tena Óe«akÃrye bhavati || MJaiNyC_3,5.1-2 ||
(dvitÅye sÃkaæprasthÃyye Óe«akarmÃnanu«ÂhÃnÃdhikaraïe sÆtram -)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.3-4
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati-
ÃkrÃmansaha kumbhÅbhirasti Óe«akriyà na và /
juhvÃvadÃnÃtpraktÃviva Óe«akriyocità // MJaiNy_3,5.3 //
kumbhÅ«u Óe«Ãsaæsiddha÷sÃkaæprasthÃyyakarmaïi /
na svi«Âakdi¬aæ kÃryamagnÅdha÷ strukpradÃnata÷ // MJaiNy_3,5.4 //
------------------
'sÃkaæprasthÃyÅyena yajeta paÓukÃma÷' iti vihite karmaïi ÓrÆyate- 'saha kumbhÅbhirabhikrÃmannÃha' iti |
tatra catasbhirdadhipaya÷kumbhÅbhi÷ sahÃ'havanÅyadeÓe 'bhikramaïa mÃtraæ Órutam |
na tu tatra kumbhÅbhirhoma÷ Óruta÷ |
tathà satyasya karmaïa÷ sÃænÃyyavikttitvÃjjuhvà kumbhÅbhyo 'vadÃya hotavyam |
hutaÓe«eïa ca svi«ÂakdÃdikaæ sÃænÃyyaÓe«eïaiva kartavyam- iti prÃpte, -
brÆma÷- nÃtra kumbhÅ«u hutaÓe«a÷ sidhyati |
sÃænÃyyavajjuhvà tadavadÃnÃbhÃvÃt |
'agnÅdhe strucau pradÃya saha kumbhÅbhirabhikrÃman' ityuktyà juhÆpabhto÷ prattatvÃdabhikramaïasya homÃrthatvÃcca kumbhÅbhireva dadhipayasorhome sati kumbhÅmÃtrÃmavaÓi«yate, na tu havi÷Óe«a÷ |
tatra kuta÷ Óe«akÃryam || MJaiNyC_3,5.3-4 ||
(ttÅye sautrÃmaïyÃæ Óe«akarmÃnanu«ÂhÃnÃdhikaraïe sÆtre 14-15)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.5
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati-
sautrÃmaïyÃæ grahe svi«ÂakdÃdyasti na vÃsti tat /
Óe«aïÃnna surÃk«Årayoranyatropayogata÷ // MJaiNy_3,5.5 //
------------------
sautrÃmaïinÃmake yÃge ÓrÆyate - 'payograhÃ÷ surÃgrahÃÓca ghyante' iti |
tatra praktigata somadyahe«viva Óe«akÃrye svi«ÂakdÃdikamasti |
na cÃtra pÆrvavacche«ÃbhÃva÷ |
'ucchina«Âi, na sarve juhoti' ityavaÓe«ayitavyatvaÓravaïÃt- iti cet |
maivam |
avaÓi«ÂasyÃnyatropayogaÓravaïÃt |
'brÃhmaïaæ parikrÅïÅyÃducche«aïasya pÃtÃram' iti ÓrÆyate |
'yadi brÃhmaïaæ na vindeta, valmÅkavapÃyÃmavanayet' iti ca |
'ÓatÃtïÃyÃmavaneyat' iti ca |
Óatacchidrà kumbhÅ ÓatÃtïà |
tasmÃt- nÃsti svi«ÂakdÃdikam || MJaiNyC_3,5.5 ||
(caturthe sarvap«Âhe«Âau svi«Âakdi¬ÃdÅnÃæ sakdanu«ÂhÃnÃdhikaraïe sÆtre 16-17)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.6-7
caturthÃdhikaraïamÃracayati-
rathaætarÃdibhirminnà indrÃste«Ãæ na bhidyate /
puro¬ÃÓastatra Óe«akÃrye kiæ bhidyate na và // MJaiNy_3,5.6 //
bhidyate karmaïÃæ bhedÃccauddakai÷ pthaguktita÷ /
Óe«asya sarvatulyatvÃttatkÃrye sakdi«yatÃm // MJaiNy_3,5.7 //
------------------
'ya indriyakÃmo vÅryakÃma÷ syÃt, tametayà sarvap«Âhayà yÃjayet' iti vihitÃyÃmi«Âau «a¬indrà evaæ ÓrÆyante- 'indrÃya rÃthaætarÃya, indrÃya bÃrhatÃya, indrÃya vairÃjÃya, indrÃyaÓÃkvarÃya, indrÃya raivatÃya' iti |
tatra svarÆpeïaiko 'pÅndra÷ p«Âhastotre«u «aÂsu vihitÃnÃæ «aïïÃæ rathaætarÃdi sÃmnÃæ saæbandhena viÓe«yamÃïa÷ «oÂhà bhidyate |
tÃsÃæ sarvÃsÃmindradevatÃnÃmeka eva puro¬ÃÓo vidhÅyate- 'dvÃdaÓakapÃla÷ puro¬ÃÓo bhavati |
vaiÓvadevatvÃya' iti |
tasmiæÓca puro¬ÃÓe proktadevatÃbhya÷ pthakpthakpradÃnÃya bahubhya÷ pradeÓebhyo 'vadÃnaæ ÓrÆyate- 'samantaæ paryavadyati' iti |
tatra devatÃbhedena pradÃnabhedena ca karmaïÃæ bhede sati pthagatideÓÃtsvi«Âakdi¬Ãdi Óe«akÃrye «aÂktva÷ pthakkartavyam - iti cet |
maivam |
Óe«asyaikatvena tatpratipatte÷ pthaktvÃsaæbhavÃt |
tasmÃt- sakdeva kÃryam || MJaiNyC_3,5.6-7 ||
(pa¤came - aindravÃyavagrahe dvi÷Óe«amak«aïÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.8
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati-
aindravÃyavaÓe«asya sakdbhak«a utÃsakt /
pÆrvanyÃyÃtsaktprÃptau dvirbhak«o vacanÃdbhavet // MJaiNy_3,5.8 //
------------------
jyoti«Âome yo 'yamaindravÃyavagraha÷' tatra saæskÃryasya somasyaikatvÃtsakdeva Óe«akÃryam- iti cet |
maivam |
'dviraindravÃyavasya bhak«ayati, dvirhyetasya va«aÂkaroti' iti vacanÃdvirbhak«aïam || MJaiNyC_3,5.8 ||
(«a«Âhe some Óe«abhak«aïÃdhikaraïe sÆtrÃïi 19-21)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.9
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati -
some«vabhak«o bhak«o và na bhak«o grahahomata÷ /
alpokterasti Óe«o 'sya bhak«o 'pÆrvavacobalÃt // MJaiNy_3,5.9 //
------------------
somayÃge«u Óe«abhak«o nÃsti, 'yadgrahäjuhoti' iti ktsnagraheïÃ'huti ÓravaïÃtkumbhÅ«viva Óe«ÃbhÃvÃt- iti cet |
maivam |
'alpaæ juhoti' iti viÓe«avacanÃcche«a÷ sidhyati |
tadbhak«aïaæ tvapÆrvÃrtha pratipÃdakavacanebhyo 'vagamyate |
'ÃÓvinaæ bhak«ayanti' dviraindravÃyavasya bhak«ayanti' 'sadasi bhak«ayanti' ityÃdÅni vacanÃnyapÆrvÃrtha pratipÃdayanti |
tato bhak«avidhÃnÃdasti some«u bhak«a÷ || MJaiNyC_3,5.9 ||
(saptame camasinÃæ Óe«abhak«Ãdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.10
saptamÃdhikaraïamÃracayati-
kiæ praitu hotuÓrcamasa ityabhak«o 'tha bhak«aïam /
abhak«o 'nuktito hotuÓrvamasetyÃkhyayÃstu tat // MJaiNy_3,5.10 //
------------------
jyoti«Âome ÓrÆyate- 'praitu hotuÓrvamasa÷, pra brahmaïa÷, prodvÃtÌïÃæ, pra yajamÃnasya, prayantu sadasyÃnÃm' iti |
tatra- vacanÃmÃvÃdabhak«a÷- iti cet |
maivam |
samÃkhyÃgate camasaÓabde bhak«aïasya pratÅyamÃnatvÃt |
'camvate bhak«yate somo 'sminpÃtraviÓe«e' iti hi tadvyutpatti÷ |
tasmÃt-þasti tadbhak«aïam || MJaiNyC_3,5.10 ||
(a«Âame- udvÃtÌïÃæ saha subrahmaïyena bhak«Ãdhikaraïe sÆtrÃïi - 23-26)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.11-13
a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati -
prodvÃtÌïÃmiti hyeka udgÃtà bhak«ayeduta /
sarve 'pi kiævà subrahmaïyenoktÃ÷ sÃmagÃyina÷ // MJaiNy_3,5.11 //
sahitÃstena te vÃ'dya udgÃtÓrutito 'khilÃ÷ /
bahutvÃdgÃnayogena ttÅyo rƬhibÃdhite // MJaiNy_3,5.12 //
yoge samÃkhyayà daï¬inyÃyÃdantyo 'tra bhëyaga÷ /
sadasi sthityabhÃvena ttÅyo vÃtiækodita÷ // MJaiNy_3,5.13 //
------------------
pÆrvodÃhtavÃkye 'prodvÃtÌïÃm' ityatraikasyaiva bhak«a÷ |
udvÅthaÓabdÃbhidheyÃyÃ÷ sÃmabhakteru- dgÃtaryudgÃtprÃtipadikasya rƬhatvÃt - ityeka÷ pÆrvapak«a÷ |
'udgÃtÌïÃm' ityasya bahutvasyaikasmi nnasaæbhavÃdudgÃtropalak«itÃ÷ «o¬aÓartvija÷ sarve 'pi bhak«ayeyu÷- iti dvitÅya÷ |
udgÅthaprastÃvaprati hÃrÃntÃmabhÃgÃnudvÃtprastotpratihartÃra÷ prayogakÃle gÃyanti |
'udutkar«eïa gÃyanti' iti yogenodvÃtÃrastrayo bhak«ayeyu÷- iti ttÅya÷ pak«a÷ |
'rƬhiryogamapaharati' iti nyÃyÃdeka evodgÃtà |
tena ca bahuvacanopapattaye pratyÃsannà upalak«yante |
pratyÃsattiÓca prastotpratihartroriva subrahmaïyasyÃpyasti |
sÃmavedÃdhyÃyitvena subrahmaïyÃhvÃnarÆpe tadÅyakarmaïyapyaudgÃtrasamÃkhyÃyÃ÷ sattvÃt |
tasmÃt- 'subrahmaïyena sahitÃÓcatvÃra÷ sÃmagà bhak«ayeyu÷'- ityayamantya÷ pak«o bhëyakÃrasyÃbhimata÷ |
vÃrtikakÃrastu - sadaso bhak«aïasthÃnatvÃtsubrahmaïyasya sadasyapraveÓÃttena virahità avaÓi«ÂÃ÷ sÃmagà bhak«ayanti- iti ttÅyaæ pak«amaÇgÅcakÃra || MJaiNyC_3,5.11-13 ||
(navame prÃvastuto 'pi somabhak«aïÃdhikaraïe sÆtrÃïi 27-30)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.14-15
navamÃdhikaraïamÃracayati-
kiæ syÃccamasinÃmeva hÃriyojanabhak«aïam /
sarve«Ãæ vÃgrimaste«Ãæ pÆrvavÃkyeïa saænidhe÷ // MJaiNy_3,5.14 //
lipsante sarva eveti hÃriyojanavÃkyata÷ /
prÃvastuto 'pyasti bhak«aÓcamasitvamakÃraïam // MJaiNy_3,5.15 //
------------------
'harirasi hÃriyojana÷' ityanena mantreïa ghyamÃïo graho hÃriyojana÷ |
hotbrahmÃdaya Ócamasima÷ |
yastu caturïo hotÌïÃæ madhye caturtho grÃvastunnÃmake 'sti, nÃsau camasÅ |
tatra camasinÃmeva hÃriyojanabhak«aïam |
kuta÷-"yathÃcamasamanyÃæÓcamasÃæÓcamasino bhak«ayanti, athaitasya hÃriyojanasya sarva eva lipsante' ityatra pÆrvavÃkye camasinÃæ saænihitvenottaravÃkye sarvaÓabdena te«ÃmevÃbhidhÃtavyatvÃt |
ato nÃsti grÃvastutastatra bhak«a÷- iti prÃpte-
brÆma÷- athaÓabdenaivakÃreïa ca camasimÃtraÓaÇkÃmapodya vÃkyena vihitasya sarvamak«aïasya saænidhimÃtreïa saækocÃyogÃdasti grÃvastuto 'pi bhak«a÷ |
tasmÃt- camasitvaæ na bhak«aïe kÃraïam || MJaiNyC_3,5.14-15 ||
(daÓame va«aÂkaraïasyabhak«animittatÃdhikaraïe sÆtram -)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.16-17
daÓamÃdhikaraïamÃracayati-
Ãdyamak«o va«aÂkarturvidhi÷ prÃthamya eva kim /
kiævà tadyuktabhak«e syÃdva«aÂkÃranimittake // MJaiNy_3,5.16 //
aprÃpteragrimo maivaæ samÃsasthityasaæbhavÃt /
viÓi«Âasya vidhistasmÃdva«aÂkÃro 'pi kÃraïam // MJaiNy_3,5.17 //
------------------
'va«aÂkartu÷ prathamabhak«a÷' ityevaæ ÓrÆyate |
va«aÂkartà hotà |
tasya bhak«aïaæ samÃkhyÃyà prÃptam |
prÃthamyaæ tvaprÃptamiti tadevÃtra vidhiyate - iti cet |
maivam |
'prathamabhak«a÷' ityasya samastapadatvena 'yo bhak«a÷, sa prathama÷' ityeyaæ vicchidyÃnve tumayogyatvÃtprÃthampaviÓi«Âabhak«aïamatra vidhÅyate |
tasminbhak«aïe va«aÂkÃra÷ kÃraïam || MJaiNyC_3,5.16-17 ||
(ekÃdaÓe homÃbhi«avayorapi bhak«animittatÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.18-19
ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
ÃkhyÃvacova«aÂkÃrà eva kiæ bhak«ahetava÷ /
kiævÃbhi«avahomau ca tatrÃ'dyo 'stÆktayà diÓà // MJaiNy_3,5.18 //
havirdhÃne 'bhi«utyÃtha hutvà sadasi bhak«ayet /
iti Órutatvatastau ca bhak«ahetÆ yathettare // MJaiNy_3,5.19 //
------------------
'praitu hotuÓcamasa÷' ityatra samÃkhyà bhak«ahetu÷ |
hÃriyojane vÃkyam |
'va«aÂkartu÷ prathamabhak«a÷' ityatra va«aÂkÃra÷ |
ityevamuktatvÃtraya eva bhak«ahetava÷- iti cet |
maivam |
'havirdhÃne grÃvabhirabhi«utyÃ'havanÅye hutvà pratya¤ca÷ paretya sadasi bhak«Ãnbhak«ayanti' iti ÓrÆyate |
uttaravedyÃ÷ pratÅcÅne sadasa÷ prÃcÅne maï¬ale 'mi«ava÷ |
uttaravedyÃæ homa÷ |
sadasi bhak«aïam |
tatra- abhi«avahomayorvacanÃntaraprÃptayoravidheyatayà tau nimittatvenÃnÆdya bhak«aïaæ vidhÅyate |
tasmÃt- samÃkhyÃdivadetayorapi bhak«aïahetutvamasti || MJaiNyC_3,5.18-19 ||
(dvÃdaÓe va«aÂkartrÃdÅnÃæ camase somabhak«Ãdhikaraïe sÆtrÃïi 33-35)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.20-21
dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
hetusaæghe vikalpa÷ kiæ bÃdho vÃtha samuccaya÷ /
sÃmyÃdvikalpo bÃdhyantÃæ sÃvakÃÓÃ÷ samÃkhyayà // MJaiNy_3,5.20 //
naiva vÃcanikaæ bÃdhyaæ bhak«aïe 'tra vibhÃgaÓa÷ /
siddhevikalpo no yukta÷ svÅkÃryo 'ta÷ samuccaya÷ // MJaiNy_3,5.21 //
------------------
'praitu hotuÓcamasa÷, pra brahmaïa÷'- ityatra cimasi«u samÃkhyà bhak«aïe hetu÷ |
'va«aÂkartu÷ prathamabhak«a÷' ityatra va«aÂkÃro hoturbhak«ahetu÷ |
'havirdhÃne grÃvamirabha«utyÃ'havanÅye hutvà sadasi bhak«ayanti' ityatrÃbhi«avasahito homo 'dhvaryorbhak«ahetu÷ |
tatra camasava«aÂkÃrayo÷ saægho hotari prÃpta÷ |
camasÃbhi«avasaægho 'dhvaryau prÃpta÷ |
tatra hetudvayasya samÃnabalatvÃdvikalpe satyanyatara nimittaktamevaæ bhak«aïam- ityÃdya÷ pak«a÷ |
va«aÂkÃrÃdihetoÓcamasetaragrahe sÃvakÃÓatvÃnniravakÃÓayà camasisamÃkhyayà tadbÃdhe sati camasi«u pÃk«ikamapi va«aÂkÃrÃdi hetukaæ bhak«aïaæ nÃsti- iti dvitÅya÷ pak«a÷ |
'va«aÂkartu÷' ityÃdivÃkyasya prabalatvÃtsamÃkhyayà bÃdho na yukta÷ |
miravakÃÓatayà sÃpi prabalÃ- iti cet |
tarhi pramÃïadvayena pthagbhak«aïe vihite samuccayo 'bhyupeya÷, na ca vrÅhiyavavadvikalpa÷ |
tatra puro¬ÃÓÃni«pÃdanasya d«ÂaprayojanasyaikatvÃt |
iha tu niyamÃd«ÂÃrthe bhak«aïam |
taccÃd«Âaæ yathÃvacanaæ dvividham |
tasmÃtsamuccaya÷ || MJaiNyC_3,5.20-21 ||
(trayodaÓe hotu÷ prathamabhak«Ãdhikaraïe sÆtrÃïi 36-39)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.22-23
trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati-
ekapÃtre kimadhvaryuradyÃtpÆrvaprutetara÷ /
taddhaste pÃtrasaæsthÃnÃttasya prathamabhak«aïam // MJaiNy_3,5.22 //
pÃhi hoteva na÷ pÆrvamiti mantreïa pÆrvatà /
va«aÂkartustadukteÓca nyÃyabÃdhyaæ vaco nahi // MJaiNy_3,5.23 //
------------------
ekasminpÃtre vahanÃæ kvacidvihitaæ bhak«aïam- tatra- adhvaryu÷ prathamaæ bhak«ayetpÃtrasaænidhÃnÃt - iti cet |
maivam |
liÇgavÃkyÃbhyÃæ hotu÷ prathamamak«ÃvagamÃt |
'hoteva na÷ prathama÷ pÃhi' iti tvijo 'dhvaryu saæbodhyaivaæ prÃrthayante- 'yathà hotÃsmatta÷ pÆrve bhak«ayitvà Óe«apradÃnenÃsmÃnpÃlitavÃn, tathà tvamapi vÃhi' iti |
tadetaddhotu÷ prathamabhak«e liÇgam |
vÃkyaæ caivamÃmnÃtam- 'va«aÂkartu÷ prathamabhak«a÷' iti |
tatra viÓi«ÂavidhÃnÃtprÃthamyamipa sidhyati |
na caitadvacanaæ pÃtrasaænidhirÆpeïa nyÃyamÃtreïa bÃdhituæ Óakyam |
tasmÃt - hotà prathamaæ bhak«ayet || MJaiNyC_3,5.22-23 ||
(caturdaÓe bhak«asyÃnuj¤ÃpÆrvakatvÃdhikaraïe sÆtram -)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.24
caturdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
nÃnuj¤ÃpÆrvako bhak«astatpÆrvo vÃtra lÃghavÃt /
Ãdyo nÃnupahÆtena peya ityuktito 'ntima÷ // MJaiNy_3,5.24 //
------------------
anuj¤Ãbhak«ayordvayoranu«Âhitau gauravÃdbhak«amÃtram - iti cet |
maivam |
'tasmÃtsomÃæ nÃnupahÆtena peya÷' iti vacanenÃnuj¤Ãyà ÃvaÓyakatvÃt || MJaiNyC_3,5.24 ||
(pa¤cadaÓe vaidikavacanenÃnuj¤ÃpanÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.25
pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati-
kimanuj¤Ã laukikoktyà vedoktyà và yathà tathà /
aviÓe«ÃdupahvÃnamantraliÇgÃttu vaidikÅ // MJaiNy_3,5.25 //
------------------
'upahÆta upahvayasya'- ityayaæ mantro liÇgena mantramanuj¤ÃyÃæ viniyuÇkte |
tasmÃt- vaidikoktyà tadanuj¤Ãnam || MJaiNyC_3,5.25 ||
(«o¬aÓe vaidikavÃkyena prativacanÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.26-27
«o«ÂhaÓÃdhikaraïamÃracayati -
upahvayasvopahÆta ityaÓe«o dvayorbhavet /
anuj¤Ãnuj¤ÃpanayorathavÃsau vibhajyate // MJaiNy_3,5.26 //
vibhÃgakaraïÃbhÃvÃdaÓe«aÓrcenna liÇgata÷ /
upahvayetvanuj¤aptÃvanuj¤Ãne tathetara÷ // MJaiNy_3,5.27 //
------------------
'upahÆta upahÆvayasva' ityasminmantre madhyamapuru«ekavacanÃnto bhÃga÷ paÓcÃtpaÂhito 'pi praÓcasamatvÃtprathamabhÃvinyanuj¤Ãpane samartha÷ |
prathamaikavacanÃntastu prathamapaÂhito 'pyuttarasamÃnatvà tpaÓcÃdbhÃvinyÃmanuj¤ÃyÃæ samartha÷ |
tasmÃt- liÇgena vibhajya viniyujyate || MJaiNyC_3,5.26-27 ||
(saptadaÓe- ekapÃtrÃïÃmanuj¤ÃpanÃdhikaraïe sÆtram - )
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.28
saptadaÓÃdhikaraïamÃracayati-
upahvÃnamaÓe«ÃïÃmuta syÃdekapÃtriïÃm /
ad«ÂahetorÃdya÷ syÃdd«ÂÃdhikyÃdito 'ntima÷ // MJaiNy_3,5.28 //
------------------
anuj¤ÃpanasyÃd«Âaæ prayojanam |
tacca vibhinnapÃtre«vapi samÃnam- iti cet |
na |
d«Âaprayojanasya sadbhÃvÃt |
sÃdhÃraïe vastuni kathaæcidbhÃgÃdhikye 'parÃdho bhavati |
ato nyÆnÃdhikatvaparihÃranimittamanuj¤ÃpanamekapÃtriïÃmeva || MJaiNyC_3,5.28 ||
(a«ÂÃdaÓe svayaæya«Âurbhak«ÃstitvÃdhikaraïe sÆtrÃïi 44-45)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.29-30
a«ÂÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
hoturyÃjyÃpanÅtau kiæ na va«aÂkÃrabhak«ayo÷ /
apanÅtirutÃpÃyo nÃpanÅtirvibhedata÷ // MJaiNy_3,5.29 //
yajamÃnena ya«Âavyaæ na vine«Âirva«aÂktim /
va«aÂkÃro yÃjyayÃta÷ sahÃpaityadanaæ tathà // MJaiNy_3,5.30 //
------------------
jyoti«Âoma tuyÃjanÃmake«u yÃge«vÃmnÃyate-"yajamÃnasya yÃjyà so 'bhipre«yati- hotaretadyaja- iti, svayaæ vÃæ ni«adya yajati"iti |
hautre kÃï¬e samÃmnÃtà yÃjyÃ÷ samÃkhyayà hotu÷ prÃptÃ÷ |
tÃsu kÃcidyÃjyà hoturapanÅya yajamÃnasya vidhÅyate |
tato yajamÃna÷ svecchayà hotÃraæ và pre«yati, svayaæ và yÃjyÃæ paÂhati |
tatra tvapÃÂhapak«e yÃjyà hoturapanÅyate, na tu va«aÂkÃrabhak«ÃvapanÅyete |
tayoryÃjyÃyÃmanantarbhÃvÃt |
ato hotà va«aÂkaroti bhak«ayati ca iti prÃpte, -
brÆma÷- 'svayaæ và ni«adya yajati' iti pak«asvÅkÃrÃdyajamÃnena svayaæ yÃga÷ kartavya÷ |
sa ca yÃgo va«aÂkÃramantareïa na saæbhavati |
'yÃjyÃyà adhi va«aÂkaroti' iti tadvidhÃnÃt |
nanu- yajamÃno yÃjyÃæ paÂhatu, hotà va«aÂkarotu- iti cet |
maivam |
'anavÃnaæ yajati' iti yÃjyÃva«aÂkÃrayormadhye ÓvÃsani«edhenaikakartkatvÃvagamÃt |
ato yÃjyayà saha va«aÂkÃro hoturapaiti |
tadapÃye va«aÂkÃranimitto bhak«aÓca hoturapetya yajamÃne niviÓate || MJaiNyC_3,5.29-30 ||
(ekonaviæÓe phalacamasasyejyÃvikÃratÃdhikaraïe sÆtrÃïi 47-51)
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.31-33
ekonaviæÓÃdhikaraïamÃracayati-
nyaprodhapi«Âaæ somasya sthÃne k«atriyavaiÓyayo÷ /
bhak«amÃtre vikuryÃttatsomayÃge 'pi và tathà // MJaiNy_3,5.31 //
bibhak«ayi«ayà vÃkyamupakramyopasaæhtam /
bhak«aæ yacchediti tato vikÃro bhak«amÃtraga÷ // MJaiNy_3,5.32 //
phalÃkhyacamasenÃsau yajeteti Órutatvata÷ /
ijyÃyÃæ ca vikÃro 'sti yÃgÃrthà bhak«asaæskti÷ // MJaiNy_3,5.33 //
------------------
jyoti«Âome ÓrÆyate- 'yadi rÃjanyaæ vaiÓyaæ và yÃjayet, sa yadi somaæ bibhak«ayipet, nyagrodhastibhinÅrÃhtya tÃ÷ saæpi«ya dadhanyunmjya tamasyai bhak«aæ prayacchet, na somam' iti |
stibhinyo mukulÃni |
tatra- upakramopasaæhÃrayorbhak«avi«ayatvÃdbhak«amÃtre soma÷ pi«Âena vikriyate - iti cet |
maivam |
'yadÃnyÃÓcamasäjuhvati, athaitasya darbhataruïakeno«ahatya juhoti' iti Órutam |
tatra phalacamasarÆpeïa yathoktapi«Âena yÃgamaÇgÅktya taruïakaguïo vidhÅyate |
kiæca - i«Âadravya saæskÃro hi bhak«a÷ |
sa ca yÃgamantareïÃnupapanna÷ |
tasmÃt- yÃge 'pi vikÃra÷ || MJaiNyC_3,5.31-33 ||
(viæÓe brÃhmaïÃnÃmeva rÃjanyacamasÃnuprasarpaïÃdhikaraïe sÆtre 52-53)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,5.34-35
viæÓÃdhikaraïamÃracayati-
rÃjasÆye kvacitkartuÓcamaso daÓabhirjanai÷ /
mak«ya÷ kiæ tatra rÃjanyà bhak«akà brÃhmaïà uta // MJaiNy_3,5.34 //
Ãdyo bhÃnÃtsaækhyayaikajaiterviprÃ÷ Óataæ daÓa /
camasÃnadyurityuktyà rÃjapÃtraæ ca vipragam // MJaiNy_3,5.35 //
------------------
rÃjasÆye daÓapeyanÃmake yÃge ÓrÆyate- 'daÓa daÓaikaikaæ camasamanuprasarpanti' iti |
tatra yajamÃnasya rÃjanyasya yaÓcamasa÷, so 'yaæ rÃjanyaireva daÓabhirbhak«aïÅya÷ |
kuta÷ |
'daÓa' iti saækhyÃyà jÃtyekatvapratibhÃnÃt |
tathà hi - daÓapoyasya jyoti«ÂomaviktvÃtprÃktaæ dharmajÃtaæ codakena prÃptam |
praktau ca - yajamÃnacamasasya bhinnajÃtibhirbhak«aïaæ nÃsti, ityatrÃpi tathaiva praptam |
yadi- atra 'daÓa' iti viÓe«o vidhÅyate, tarhi prÃktaæ bhak«asaækhyÃmÃtraæ nivartatÃm, natvekajÃtitvam |
tasmÃt- rÃjanyo yajamÃno 'nyai rÃjanyairnavabhi÷ saha bhak«ayet- iti prÃpte,- brÆma÷- praktita÷ prÃpte«u daÓasu camase«u bhak«aïÃyÃmuprasarpatÃæ puru«ÃïÃæ 'daÓa, daÓa, iti vÅpsayà praticamasaæ daÓasaækhyÃæ vidhÃyÃrthasiddhÃæ ÓatasaækhyÃmanÆdya saækhyeyÃnÃæ sarve«Ãæ brÃhmaïyaæ vidhÅyate -'Çgha Óataæ brÃhmaïÃ÷ pibanti' iti |
tathà sati- yajamÃnasyÃpi rÃjanyasya yatra camasabhak«o nÃsti, tatra kuto 'nye rÃjanyà bhak«ayeyu÷ |
tasmÃt - brÃhmaïà eva bhak«akÃ÷ || MJaiNyC_3,5.34-35 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare ttÅyÃdhyÃyasya pa¤cama÷ pÃda÷
_________________________________________________________________________
atha ttÅyÃdhyÃyasya «a«Âha÷ pÃda÷ /
(prathame struvÃdi«u khÃdiratÃdividhai÷ praktigÃmitÃdhikaraïe sÆtrÃïi 1-8 )
##
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.1-2
«a«ÂhapÃdasya prathamÃdhikaraïamÃracayati-
praktau viktau và syÃdyasya parïetyasau vidhi÷ /
praktÃveva và tulyÃdvacanÃdubhayorasau // MJaiNy_3,6.1 //
juhÆmÃÓritya parïatvavidhi÷ praktimÃtraga÷ /
codakenobhayaprÃpterviktau vidhinÃtra kim // MJaiNy_3,6.2 //
------------------
anÃrabhya ÓrÆyate- 'yasya parïamayÅ jÆhÆrbhavati, na sa pÃpaæ Ólokaæ Óïoti' iti |
tatra- avyabhicaritakratusaæbandhavatÅæ juhÆmÃÓritya taddhetu÷ parïavk«o vÃkyena vidhÅyate- 'yà juhÆ÷ sà parïamayÅ' iti |
vÃkyaæ ca praktiviktyostulyameva pravartate |
ubhayatrÃ'ÓrayabhÆtÃyà juhvÃ÷ satvÃt |
tasmÃt- praktiviktyorÆmayorapyayaæ vidhi÷- iti prÃpte, -
brÆma÷- kimayaæ vidhirviktau codakÃtpÆrve niviÓate, paÓcÃdvà |
nÃ'dya÷ |
ÃÓrayabhÆtÃyà juhvÃÓcodakamantareïÃsaæbhavÃt |
dvitÅye tu parïatvamapi juhvà sahaiva codakenÃtidiÓyate |
tatra punarvidhivaiyarthyÃdayaæ vidhi÷ praktimÃtraga÷ |
evaæ 'yasya svÃdira÷ strubo bhavati' ityudÃharaïÅyam || MJaiNyC_3,6.1-2 ||
(dvitÅye sÃmidhenÅnÃæ saptadaÓasaækhyÃyà viktigÃmitÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.3-4
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati-
sÃmidhenÅ÷ saptadaÓa praktau viktÃvuta /
pÆrvavatpraktau päcadaÓyenaitadvikalpyate // MJaiNy_3,6.3 //
viktau sÃptadaÓyaæ syÃtpraktau prakriyÃbalÃt /
päcadaÓyÃvaruddhatvÃdÃkÃÇk«Ãyà nivttita÷ // MJaiNy_3,6.4 //
------------------
anÃrabhya ÓrÆyate- 'saptadaÓa sÃmidhenÅranubrÆyÃt' iti |
'pravo vÃjà abhidyava' - ityÃdyà agnisamindhanÃrthà ca÷ sÃmidhenya÷ |
tÃsÃæ sÃptadaÓyaæ pÆrvabhyÃyena praktigatam |
yadi praktau 'pa¤cadaÓa sÃmidhenÅranvÃha' iti vidhi÷ syÃt, tarhi päcadaÓyasÃptadaÓye vikalpeyÃtÃm- iti prÃpte, -
brÆma÷- viktÃveva sÃptadaÓyaæ niviÓate |
praktau päcadaÓyenÃvaruddhÃnÃæ sÃmidhenÅnÃæ saækhyÃkÃÇk«Ãyà abhÃvÃt |
na ca - präcadaÓyasÃptadaÓyavÃkyayo÷ samÃnabalatvÃdavarodhà bhÃva÷- iti ÓaÇkanÅyam |
päcadaÓye prakaraïÃnugrahasyÃdhikatvÃt |
tasmÃt- mitravindÃdhvara kalpÃdiviktau sÃptadaÓyamavati«Âhate |
na cÃtra pÆrvanyÃyo 'sti |
sÃptadaÓyasya codakaprÃptyabhÃvena punarvidhÃne do«ÃbhÃvÃt || MJaiNyC_3,6.3-4 ||
(ttÅye naimittikasÃptadaÓyasya praktigÃmitÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.5-6
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati-
sÃptadaÓyaæ tu vaiÓyasya viktau praktÃvuta /
pÆrvavaccenna saækocÃnnitye naimittikoktita÷ // MJaiNy_3,6.5 //
godohanena praïayetkÃmÅtyetadudÃharat /
bhëyakÃrastadapyastu nyÃyasyÃtra samatvata÷ // MJaiNy_3,6.6 //
------------------
'saptadaÓÃnubrÆyÃdvaiÓyasya' iti vihitaæ vaiÓyanimittaæ sÃptadaÓyaæ pÆrvanyÃyena viktigatam- iti cet |
maivam |
naimittikenÃnena vacanena praktigatasya nityasya päcadaÓyasya vaiÓyavyatirikta vi«ayatayà saækocanÅyatvÃt |
nityaæ sÃmÃnyarÆpatayà sÃvakÃÓatvena ca durbalam |
naimittikaæ tu viÓe«arÆpatvaniravakÃÓatvÃbhyÃæ prabalam |
tasmÃt- vaiÓyanimittakaæ sÃptadaÓyaæ praktÃvavati«Âhate |
atra bhëyakÃro 'nyadudÃjahÃra- 'camasenÃpa÷ praïayevgodohanena paÓukÃmasya' iti |
tatra- prakteÓcamasenÃvaruddhatvÃdgodohanaæ viktau- iti pÆrvapak«a÷ |
kÃmanÃnimittakena godohanena nityasya camasasya ni«kÃmavi«ayatayà saækocanÅyatvÃtpraktÃveva godohanam- iti rÃddhÃnta÷ || MJaiNyC_3,6.5-6 ||
(caturthe,- ÃdhÃnasya pavamÃne«ÂyanaÇgatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 11-13)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.7-8
caturthÃdhikaraïamÃracayati -
ÃdhÃnaæ pavamÃnÃderi«ÂeraÇgaæ na và bhavet /
agnÅnÃmi«ÂiÓe«atvÃttaddvÃrÃsya tadaÇgatà // MJaiNy_3,6.7 //
anÃrabhya vidhÃmÃttu nÃÇgaæ kasyacidÃhiti÷ /
agnyarthatvÃttatsame«ÂiragnayastvagnihotragÃ÷ // MJaiNy_3,6.8 //
------------------
idamÃmnÃyate- 'agnaye pavamÃnÃyëÂÃdaÓakapÃlaæ nirvapat, agnaye pÃvakÃya, agnaye Óucaye' iti |
'vasante brÃhmaïo 'gnÅnÃdadhÅta' iti ca |
tatra- ÃdhÃnaæ pavamÃnÃdÅ«ÂÅnÃmaÇgaæ bhavet |
kuta÷ |
darÓapÆrïamÃsavikti«u pavamÃnÃdÅ«Âi«u codakaprÃptÃnÃmÃhavamanÅyÃdyagnÅnÃmi«ÂyaÇgatve satyagnidvÃrà tatsaæskÃrarÆpasyÃ'dhÃnasyÃpi tadaÇgatÃyà anivÃryatvÃt - iti cet |
maivam |
na hyetadÃdhÃnaæ kasyacitkrato÷ prakaraïe paÂhitam |
kiætu - anÃrabhyÃdhÅtam |
ato na kasyÃpyetadaÇgam, kiætvÃdhÃnavadi«ÂÅnÃmapyagnisaæskÃrÃrthatvÃtparasparaæ nÃstyaÇgÃÇgibhÃvaÓaÇkà |
nanu- pavamÃne«ÂhyaÇgatvÃbhÃve 'gnisaæskÃravaiyarthyÃdagnidvÃrà tadaÇgatvaæ yuktam- iti cet |
na |
saæsknÃmagnÅnÃmagnihotrÃdyuttarakratu«u tattadvÃkyairviniyogÃvagamÃt |
tasmÃt- nÃ'dhÃnamaÇgam || MJaiNyC_3,6.7-8 ||
(pa¤came,- ÃdhÃnasya sarvÃrthatÃdhikaraïe sÆtre 14-15)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.9-10
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati -
ÃdhÃnaæ kiæ praktyarthe vahnimÃtreïa và yutam /
saæsktÃgnipranìyaitatparïavatpraktau sthitam // MJaiNy_3,6.9 //
laukikÃkÃramÃtratve viphalatvÃtkratau yuti÷ /
parïasyÃ'havanÅyÃdau ÓÃstrÅye 'stu svatantratà // MJaiNy_3,6.10 //
------------------
anÃrabhyÃdhÅtaæ parïamayÅtvaæ yathà juhÆpranìyà praktau nivi«Âam, tathaivÃgnipranìyà tatsaæskÃrarÆpamÃdhÃnaæ praktau niviÓate- iti cet |
maivam |
vai«amyÃt |
dvividho hi juhvà ÃkÃra÷- laukika÷ ÓÃstrÅyaÓca |
aratnimÃtradairghya hasamukhatvatvagbilatvÃdirÆpo dÓyamÃno laukika÷ |
apÆrvÅyatvÃkÃrastu ÓÃstrÅya÷ |
tayorapÆrvÅyatvaæ kratupraveÓamantareïa nÃsti |
tatra yadi laukikÃkÃramÃtre paryavasyati, tadà parïamayÅtvaæ viphalaæ bhavet |
këÂhÃntareïÃpi tadÃkÃrasya susaæpÃdatvÃt |
aco 'pÆrvÅyatvÃya parïa÷ kratau pravi«Âa÷ |
ÃhavanÅyÃdÅnÃæ tveka eva ÓÃstrÅyÃkÃra÷ |
sa ca viÇibalÃdÃdhÃnenaiva janyate, nÃnyathà |
tasmÃdÃdhÃnasya kratupraveÓaæ vinaiva ÓÃstrÅvÃhavanÅyÃdyÃkÃrasaæpÃdanasamartha tvÃdagnihotreïa tatsaæyujyate |
tathà sati parïavai«amyÃtpraktÃvapraviÓyÃgnÅnutpÃdya kratuvatsvÃta tryeïÃvati«Âhate |
tato laukikopÃyasaæpÃditasuvarïavrÅhyÃdivadÃdhÃnasaæpÃditÃnÃæ svatantrÃïà mevÃ'havanÅyÃdyagnÅnÃæ paÓcÃdvÃkyai÷ kratu«u viniyogo 'stu || MJaiNyC_3,6.9-10 ||
(«a«Âhe pavamÃne«ÂÅnÃmasaæskte 'gnau kartavyatÃdhikaraïe sÆtre 16-17)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.11-12
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati-
saæskte pavamÃne«Âyà vahnau se«Âirna ve«Âaya÷ /
vahnau tatsaæskte kÃryÃÓcodakasyÃnurodhata÷ // MJaiNy_3,6.11 //
codaka÷ pavamÃne«Âau na tÃæ prÃpayituæ prabhu÷ /
anaÇgatve«ÂyasiddhibhyÃmi«Âayasyadasaæskte // MJaiNy_3,6.12 //
------------------
pÃvamÃnÃdÅ«ÂibhirÃhavanÅyÃdyagnaya÷ saæskriyante |
saæskte«vagni«vagnihotradarÓapÆrïamÃsÃdi kratava÷pravartante |
tathà sati- vimatÃ÷ pavamÃne«ÂayastÃbhiri«Âibhi÷ saæskte bahnau kartavyÃ÷, i«ÂitvÃt, itare«Âivat |
codako 'pyevaæ |
satyanughÅto bhavati |
etÃbhiri«Âibhi÷ saæskte bahnau praktyanu«ÂhÃnÃt- iti prÃpte-
brÆma÷- yadyapi pavamÃne«Âirvikti÷, tathÃpi codako na tasyÃæ pavamÃne«Âau pavamÃne«Âi matide«Âuæ prabhavati |
praktau prayÃjÃdivatpavamÃne«ÂeraÇgatvÃbhÃvÃt |
kiæca- 'etasyÃ÷ pavamÃne«Âe÷ saæsktÃgnisiddhyartha pavamÃne«ÂyantarÃÇgÅkÃre tatrÃpi tathÃ' ityanavasthÃyÃmi«Âireva na sidhyet |
tasmÃt- tÃbhiri«Âibhirasaæskte vahnau pavamÃne«Âaya÷ kartavyÃ÷ || MJaiNyC_3,6.11-12 ||
(saptame- upÃkaraïÃdÅnÃmagnÅ«omÅyadharmatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 18-27)
##
##
#<Óvas tv eke«Ãæ tatra prÃkÓrutir guïÃrthà / Jaim_3,6.20 />#
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.13-15
saptamÃdhikaraïamÃracayati -
agnÅ«omÅyasavanÅyÃnubandhyapaÓu«vamÅ /
upÃkaraïamukhyÃstu dharmÃ÷ sÃdhÃraïa na và // MJaiNy_3,6.13 //
jyoti«Âomaprakaraïe pÃÂhÃtsÃdhÃraïa amÅ /
paÓudharmÃgrahÃtsomayÃge te syurnirarthakÃ÷ // MJaiNy_3,6.14 //
agnÅ«omÅyadharmatvaæ te«Ãæ sthÃnÃtprasidhyati /
dvayoritarayo÷ paÓrvo÷ prÃpyante codakena te // MJaiNy_3,6.15 //
------------------
agnÅ«omÅya÷, savanÅya÷, anubandhyaÓca, ityete traya÷ paÓavo jyoti«Âomaprakaraïe samÃmnÃtÃ÷ |
paÓudharmÃÓcopÃkaraïaparyagnikaraïÃdayastatrÃ'mnÃtÃ÷ |
'prajÃpaterjÃyamÃnÃ÷' 'imaæ paÓum'- ityÃbhyÃmgbhyÃæ paÓorupasparÓanamupÃkaraïam |
darbhajvÃlayà tri÷ pradak«iïÅkaraïaæ paryagnikaraïam |
ta ete dharmÃstri«vapi paÓu«u sÃdhÃraïyena vidhÅyante |
trayÃïÃmapi jyoti«ÂomaprakaraïapÃÂhasÃmyÃt |
nanu jyoti«Âhomasya prakaraïe paÂhitÃnetÃndharmÃnsa eva grahÅ«yati, na tu paÓava÷- iti cet |
na |
tasya somayÃgatvÃt |
somo hyabhi«avÃdÅndharmÃnÃkà Çk«ati, na tu yÆpaniyojanaviÓasanÃdÅn |
tasmÃt- aÇginyanarthakÃ÷ santo 'Çge«u niviÓamÃnà aviÓe«atastri«vapi paÓu«vavati«Âhante- iti prÃpte-
brÆma÷- astyatra viÓe«a÷ saænidhilak«aïa÷ |
sautyanÃmakÃdahna÷ prÃcÅna aupavasathyanÃmake 'hni dhi«ïyanirmÃïÃdÆrdhvamete dharmà ÃmnÃtÃ÷ |
agnÅ«omÅyasyÃpi tadeva sthÃnam |
savanÅyastu sautye 'hani ÓrÆyate- 'ÃÓvinaæ grahaæ ghÅtvà trivtà yÆpaæ parivÅyÃ'gneyaæ savanÅyaæ paÓumupÃkaroti' iti |
anubandhyastvavabhthÃnte samÃmnÃta÷ |
tata÷ saænidhinà te dharmà agnÅ«omÅye saæbadhyante, savanÅyÃnubandhyayostu codakÃdatidiÓyante || MJaiNyC_3,6.13-15 ||
(a«Âame ÓÃkhÃharaïÃdÅnÃmubhayadohadharmatÃdhikaraïe sÆtre 28-29)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.16-17
a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati-
ÓÃkhÃchedÃdayo dohe dharmÃ÷ sÃyaæ vyavasthitÃ÷ /
prÃtaÓca santi và sÃyaæ sthÃnÃtte pÆrvavatsthitÃ÷ // MJaiNy_3,6.16 //
Ãnarthakyapratihati÷ pÆrvavanneha vidyate /
balino 'ta÷ prakaraïÃtprÃtardohe 'pi santi te // MJaiNy_3,6.17 //
------------------
darÓapÆrïamÃsaæprakaraïe - palÃÓaÓÃkhÃchedanam, tayà ÓÃkhayà vatsÃpÃkaraïam, ityÃdayo dohadharmÃ÷ samÃmnÃtÃ÷ |
dohau ca dvau vidyete-amÃvÃsyÃyÃæ rÃtrÃveko doha÷ |
pratipadi prÃtaraparo doha÷ |
tatra pÆrvanyÃyena prÃthamike sÃyaædohe prathamaÓrutÃste dharmà vyavati«Âhante- iti cet |
maivam |
ve«amyÃt |
pÆrvatra hi some viÓasanÃdidharmÃïÃmananvayÃtprakaraïamÃnarthakyaprati hatam |
iha tu nÃstyÃnarthakyapratihati÷ |
tata÷ prakaraïena sthÃnaæ bÃdhitvà dvayordohayoste dharmà abhyupeyÃ÷ || MJaiNyC_3,6.16-17 ||
(navame sÃdanÃdÅnÃæ savanatrayadharmatÃdhikaraïe sÆtram- )
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.18
navamÃdhikaraïamÃracayati-
grahadharmÃ÷ sÃdanÃdyÃ÷ prÃta÷savana eva te /
tri«u và niÓcitasthÃnÃdÃdya÷ pÆrvavaduttara÷ // MJaiNy_3,6.18 //
------------------
jyoti«Âome prÃta÷savane santyaindravÃyavÃdayo grahÃ÷, mÃdhyaædine savane marutvatÅyÃdaya÷, ttÅyasavana ÃdityÃdaya÷ |
tatra sÃdanasaæmÃrgÃdayo dharmÃ÷ prÃta÷savanÅyagrahasaænidhÃvÃmnÃyante - 'upopte 'nye grahÃ÷ sÃdyante, anupopte dhruva÷' iti |
'daÓÃpavitreïa grahaæ saæmÃr«Âi' iti ca |
dhruvavyatiriktÃnÃæ grahÃïÃmadhastÃnmttikopaveÓanaæ ktvà tatra sÃdanam, dhruvasya tu na tathà |
pÆrvÃdhikaraïe ÓÃÓÃharaïÃdaya÷ pradhÃnayordadhipayasorrdhamÃ÷ samÃmnÃtÃ÷ |
tacca dadhi pÆrvodyu÷ sÃyaædohamantareïa na sidhyatÅti tatsiddhyarthe kevalaæ sÃyaæ duhyate, na tu sÃyaædohasyÃsÃdhÃraïa tvena dharmai÷ sahaikasmindeÓe pÃÂho 'stÅti sthÃnaæ na niÓcitam, iha tu tanniÓcitamiti prÃta÷savana eva te dharmà iti cet |
maivam |
sÃdanÃdÅnÃæ vÃkyena grahadharmatvaæ, prakaraïena jyoti«Âomadharmatvaæ cÃvagamyate |
tasminniÓcitamapi sthÃnaæ vÃkyaprakaraïÃbhyÃæ bÃdhitvà tri«u sabane«u sÃdanÃdayo 'vati«Âhante || MJaiNyC_3,6.18 ||
(daÓame raÓanÃtrivttvÃdÅnÃæ sarvapaÓudharmatÃdhikaraïe sÆtram-)
##
daÓamÃdhikaraïamÃracayati-
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.19-18*
ekatraivota sarvatra raÓanÃve«ÂanÃdaya÷ /
agnÅ«omÅya evaite kramÃlliÇgÃdito 'ntima÷ // MJaiNyC_3,6.18* //
------------------
agnÅ«omÅyapaÓusaænidhau raÓanayà yÆpasya ve«Âanam, raÓanÃyÃstrivttvaæ darbhamayatvaæ ca, ityÃdayo dharmà ÃmnÃtÃ÷- 'parivyayati, Ærgvai raÓanÃ' iti, 'tri«dbhavati' iti, 'darbhamayÅ bhaviti' iti ca |
tatra yeyaæ raÓanÃ, ye ca ve«ÂanÃdaya÷, te sarve saænidheravÃntaraprakaraïà dvÃgnÅ«omÅya eva syu÷- iti cet |
maivam |
savanÅyapaÓÃvapi tatsadbhÃvo liÇgÃdavagamyate |
'trivtà yÆpaæ parinÅyÃ'gneyaæ savanÅyaæ paÓumupÃkaroti' iti trivttvaparivyÃïayo÷ siddhavadanuvÃdoliÇgam |
kiæca ttÅyÃÓrutyà vÃkyena ca parivyÃïasya yÆpadharmatÃ, na tu paÓudharmatà |
yÆpaÓca trayÃïÃæ paÓÆnÃæ tantram, iti vak«yate |
tasmÃt- sarve«u paÓudhvete dharmÃ÷ syu÷ || MJaiNyC_3,1.18* ||
(ekÃdaÓe, aæÓvadÃbhyayorapi sÃdanÃdidharmavattvÃdhikaraïe sÆtrÃïi 32-34)
#<ÃrÃc chi«Âam asaæyuktam itarai÷ saænidhÃnÃt / Jaim_3,6.32 />#
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.19
ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati -
grahadharmà anÃrabhyoktÃæÓvadÃbhyadvayena hi /
vidyante và prakaraïÃdÃdyo vÃkyÃdihÃntima÷ // MJaiNy_3,6.19 //
------------------
anÃrabhya dvau grahau Órutau- 'aæÓuæ ghïÃti' iti, 'adÃbhyaæ ghïÃti' iti ca |
tayo÷ sÃdanasaæmÃrgÃdayo grahadharmà na vidyante |
kuta÷ |
ÃrabhyÃdhÅte«vaindravÃyavÃdi«veva prakaraïena vyavasthÃpitatvÃt - iti cet |
maivam |
'grahÃ÷ sÃdyante' ityÃdivÃkyena grahadharmatvÃvagame tayorapi grahayoranivÃrya tvÃt |
na caindravÃyavÃdaya÷ prakaraïina÷ |
jyoti«Âhomo hi prakaraïÅ |
tasmÃtsanti tayorrdhamÃ÷ || MJaiNyC_3,6.19 ||
(dvÃdaÓe citriïyÃdÅ«ÂakÃnÃmagnyaÇgatÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.20-21
dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
akhaï¬ÃdÅ«ÂakÃdharmÃÓcitriïyÃdi«u nocitÃ÷ /
santi và vÃkyamapyatrÃnÃrabhyoktaæ tato na te // MJaiNy_3,6.20 //
praktÃpÆrvasaæbandhÃttÃdÓÃdapi vÃkyata÷ /
akhaï¬atvÃdayo 'gnyarthacitriïyÃdi«u santi te // MJaiNy_3,6.21 //
------------------
anÃrabhya ÓrÆyate- 'citriïÅrupadadhÃti' iti |
agniprakaraïe ce«ÂakÃnÃæ dharmÃ÷ ÓrutÃ÷- 'akhaï¬Ãmak«ïÃæ kuryÃt' iti |
pÆrvatra- aæÓvadÃbhyayorutpattivÃkyasyÃnÃrabhyÃdhÅtatve 'pi viniyojakavÃkyaæ prakaraïÃdhÅtam |
citriïyÃdinÃmakÃnÃæ tvi«ÂakÃviÓe«ÃïÃæ viniyojakaæ vÃkyamapyanÃrabhyÃghÅtam |
tacca cityantare tÃÓcitriïÅrviniyuÇkte |
akhaï¬atvÃdidharmÃstu «aïïÃæ citÅnÃæ madhye prathamacitÃvÃmnÃtÃ÷ |
tasmÃt- te citriïyÃdi«u nocitÃ÷- iti prÃpte, -
brÆma÷- yadyapyutpattiviniyojakavÃkyayoranyatarasyÃpi prakaraïapÃÂho nÃsti, tathÃpi 'ya evaæ vidvÃnagniæ cinute' iti praktaæ yadetadagnyapÆrve tatsaæbandhitvenaivacitriïyÃdayo 'pyaprakaraïa paÂhitenÃpi vÃkyena viniyujyante |
akhaï¬atvÃdaya¤cÃgnisÃdhanabhÆte«ÂakÃdharmÃ÷, na tu prathamaciti dharmÃ÷ |
tasmÃt- agnisÃdhanabhÆtÃsu citriïyÃdÅ«ÂakÃsvapi te santi || MJaiNyC_3,6.20-21 ||
(trayodaÓe- abhi«avÃdÅnÃæ somamÃtradharmatÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.22-23
trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati-
vidhayo 'bhi«avÃdyÃ÷ syu÷ phalÃkhye camase na và /
naimittikasya nityena tulyatvÃdasti tadvidhi÷ // MJaiNy_3,6.22 //
nitye ktÃrthÃ÷ saæskÃrÃ÷ paÓcÃdbhÃvinimittaje /
na vidheyÃ÷ kiætu tatra prÃpyantÃmatideÓata÷ // MJaiNy_3,6.23 //
------------------
nyagrodhamukularÆpasya phalasya pi«Âaæ camyate yatra sa phalacamasa÷ |
sa ca naimittika÷ |
rÃjanyavaiÓyau nimittÅktya vihitatvÃt |
somastu nitya÷ |
upÃdhikramamapyanupajÅvyaiva 'somena yajeta' iti vihitatvÃt |
tasya ca nitvasya somasya yathà yÃgasÃdhanatvam, tathà phalacamasasyÃpi tadasti |
tasmÃt 'somamabhipuïoti' 'somaæ krÅïÃti' ityÃdayo yÃgadravya saæskÃravidhaya÷ soma iva phalacamase 'pi pravartante- iti prÃpte, -
brÆma÷- nityà abhikvÃdisaæskÃrà nityaæ somaæ saæskÃrya labdhvà caritÃrthÃ÷ santo nÃnyaæ saæskÃryamapek«ante |
phalacamasastu soyavikÃratvÃtpaÓcÃdbhÃvÅ |
tato nirapek«Ã÷ saæskÃravidhayo na tatra pravartante |
na caitÃvatà saæskÃrÃbhÃva÷ |
codakena tatsiddha÷ |
tasmÃt- somamÃtrasaæbandhino vidhaya÷ || MJaiNyC_3,6.22-23 ||
(caturdaÓe pratinidhi«vapi mukhyadharmÃnu«ÂhÃnÃdhikaraïe sÆtrÃïi 37-39)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.24
caturdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
nÅvÃrÃdipratinidheratulyo và vidhi÷ sama÷ /
purevÃtulyatà sÃmyamÃkÃrÃdbrÅhità yata÷ // MJaiNy_3,6.24 //
------------------
'vrÅhibhiryajeta' iti vihitÃnÃæ vrÅhÅïÃmasaæbhave nÅbÃrÃ÷ pratinidhitvena svÅkÃryà iti vak«yate |
tatra pÆrvanyÃyenÃvaghÃtÃdividhayo vrÅhi«u ktÃrthÃ÷ paÓcÃdbhÃvini nÅvÃrÃdau na pravartante- iti cet |
maivam |
vrÅhiÓabdo hi jÃtiviÓe«eïÃ'kÃraviÓe«eïa vopetaæ dravyamÃca«Âe |
nÅvÃre«u jÃtito vrÅhiÓabdÃrthatvÃbhÃve 'pyÃkÃrato vrÅhiÓabdÃrthatvena 'vrÅhÅnavahanti' iti vidhi÷ pravartate |
yathà vrÅhijÃtÃveva samÅcÅnÃnÃæ vrÅhÅïÃmabhÃve jalavahnyÃdyupaghÃtena sÃravikale«vapi vidhi÷, tathà jÃtivikale«vapi brÅhi«u mukhyaikadeÓarÆpatvÃdvidhirastu || MJaiNyC_3,6.24 ||
(pa¤cadaÓe Órute«vapi pratinidhi«u mukhyadharmÃnu«ÂhÃnÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.25
pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati-
pÆtÅkÃbhi«avo 'tulyastulyo và somatulyatà /
nÃsti naimittikatvena tulya÷ pratinidhitvata÷ // MJaiNy_3,6.25 //
------------------
'yadi somaæ na vindeta, pÆti(tÅ) kÃnabhi«uïuyÃt' iti ÓrÆyate |
tatra somÃbhÃvaæ nimittÅktya pÆtÅkalatÃkhaï¬ÃnÃæ vihitatvÃtphalacamasavannaimittikatvena somÃbhi«avakrayÃdividhi÷ pÆtÅke«u na tulya÷- iti cet |
maivam |
nÅvÃrabatpratinidhitvÃt |
nanu- pratinidhitve svayamevopÃditsitatvÃdvidhirnÃpek«ita÷ |
ata eva nÅvÃre«u vidhirna Óruta÷- iti cet |
na |
vidherniyamÃrthatvasya «a«Âhe vak«yamÃïatvÃt |
tasmÃt- abhi«avakrayÃdividhi÷ somapÆtÅkayostulya÷ || MJaiNyC_3,6.25 ||
(«o¬aÓe dÅk«aïÅyÃdidharmÃïÃmagni«ÂomÃÇgatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 41-47)
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,6.26-27
«o¬aÓÃdhikaraïamÃracayati-
ukthyÃdi«u samo dÅk«aïÅyÃdyaÇgavidhirna và /
ekaprakaraïatvena phalavattvÃcca tulyatà // MJaiNy_3,6.26 //
ukthyÃdaya÷ kÃmayogÃdvikÃrÃ÷ prakriyà tata÷ /
agni«ÂomÃtmake jyoti«ÂomamÃtre ca tadvidhi÷ // MJaiNy_3,6.27 //
------------------
jyoti«Âoma÷- svayameko 'pi samÃptibhedÃdbhidyate |
yaj¤Ãyaj¤iyastotreïa samÃptau 'agni«Âoma÷' ityucyate |
tasmÃdapi stotrÃdÆrdhvamukthyastotreïa samÃptau 'ukthya÷' ityucyate |
evaæ «o¬aÓyÃdayo 'pi |
tÃdÓasya saptasaæsthÃvato jyoti«Âomasya prakaraïe dÅk«aïÅye«ÂiprÃyaïÅye«ÂyÃdÅnÃmaÇgÃnÃæ vidhirÃmnÃta÷ |
sa ca vidhirjyoti«Âomasya prathamasaæsthÃviÓe«e 'gni«Âome yathà pravtta÷, tathaivokthyÃdi«vapi pravartate |
kuta÷ |
prakaraïasaæbandhasya samÃnatvÃt |
kiæca- yathÃgni«Âoma÷ phalatvÃdaÇgavidhibhi÷ saæyujyate, evamukthyÃdayo 'pi |
te«Ãæ ca phalamevamÃmnÃyate-'paÓukÃma ukthyaæ ghïÅyÃt' '«o¬aÓinà vÅryakÃma÷ stuvÅta' 'atirÃtreïa prajÃkÃmaæ yÃjayet' iti |
tasmÃt - saptasvapi saæsthÃsu samÃno 'Çgavidhi÷- iti prÃpte, -
brÆma÷- yadetadukthyÃdÅnÃæ phalamudÃhtam, tattu te«Ãæ vikÃratvaæ gamayati |
'kÃmyo guïa÷ ÓrÆyamÃïo nityamartha viktya niviÓate' iti nyÃyÃdyathà godohanaguïo nityaæ camasasÃdhanakamapÃæ praïayanaæ viktya niviÓate,evamukthyaguïo nityÃmagni«Âomasya saæsthÃæ viktya saæsthÃntaratvaæ gamayati |
tato 'gni«Âomasya guïavikÃrà ukthyÃdaya iti na sarvasaæsthÃsÃdhÃraïaæ prakaraïam, kiætu - agni«Âomasyai vÃsÃdhÃraïama |
nanu- 'jyoti«Âomena yajeta' ityuktatvÃjjyoti«Âomasyedaæ prakaraïam, na tvagni«ÂomasaæsthÃyÃ÷- iti cet |
bìham |
asà jyoti«Âomo na kadÃcidapyagni«Âomaæ vyabhicarati |
ukthyÃdÅnÃmapyantarbhÃvitÃgni«ÂomakatvÃt |
ukthyÃdÅæstu vyabhicarati |
vinÃpi tairagni«ÂomaÓÓÃyÃæ jyoti«ÂomatvasaæbhavÃt |
ato 'gni«Âomasaæsthasya jyoti«Âomasyedaæ prakaraïaæ sattatraiva dÅk«aïÅyÃdyaÇgavidhiæ niveÓayati |
ukthyÃdi«u codakÃdaÇgÃnyatidiÓyante || MJaiNyC_3,6.26-27 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jauminÅyanyÃyamÃlÃvistare ttÅyÃdhyÃyasya «a«Âha pÃda÷
_________________________________________________________________________
atha ttÅyÃdhyÃyasya saptama÷ pÃda÷ /
(prathame barhirÃdÅnÃæ darÓapaurïamÃsatadaÇgobhayÃÇgatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 1-5)
##
##
#<ÃrÃdapÅti cet / Jaim_3,7.3 />#
##
##
saptamapÃdasya prathamÃdhikaraïamÃracayati -
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.1-2
mukhyÃÇgataiva vedyÃde÷ prayÃjÃdyaÇgato 'pi và /
tadvÃkyaæ prakriyÃyuktaæ mukhyÃÇgatvasya bodhakam // MJaiNy_3,7.1 //
mukhyÃÇgasyÃpi vedyÃde÷ prayÃjÃdi«u cÃÇgatà /
mukhyÃrthatvÃtprayÃjÃde÷ svÃpÆrvavyavadhÃnata÷ // MJaiNy_3,7.2 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate- 'vedyÃæ havÅæ«yÃsÃdayati' 'barhi«i havÅæ«yÃsÃdayati' iti |
tathà taddharmÃ÷ ÓrÆyante- 'vediæ khanati' 'barhirlunÃti' ityÃdaya÷ |
mukhyahavÅæ«yÃgneyapuro¬ÃÓÃdÅni, amukhyahavÅæ«i tu prayÃjÃdyarthÃni |
tatra-svasvadharmasahitÃni vedyÃdÅni prakaraïabalÃnmukhyahavi«Ã mevÃÇgÃni- 'vedyÃæ havÅæ«yÃsÃdayati' iti vÃkyÃtsarvahaviraÇgatÃ- iti cet |
na |
prakaraïena vÃkyasya saækocanÅyatvÃt |
yadi vÃkyaæ prakaraïanairapek«yeïa svatantraæ syÃt, tadà sÃdanamÃtraparyavasÃnena yÃgÃbhÃve vaiyarthya syÃt |
saumikahÅva«ÃmapyetadvedyÃsÃdanaæ prasajyeta |
tasmÃt- mukhyahaviraÇgaæ vedyÃdikam- iti prÃpte-
brÆma÷- astu vaiyarthyÃtiprasaÇgaparihÃreïa praktÃpÆrvasÃdhanabhÆtahavi÷«u vedyÃderaÇgatvam |
prayÃjÃdihavÅæ«yapi svakÅyÃvÃntarÃpÆrvadvÃrà mukhyÃpÆrvasÃdhanÃnyeveti tadaÇgatvamapi vedyÃderyuktam |
evaæ sati vÃkyasyÃtyantasaækoco na bhavi«yati || MJaiNyC_3,7.1-2 ||
(dvitÅye svÃmisaæskÃrÃïÃæ pradhÃnÃrthatÃdhikaraïe sÆtram)
##
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati-
vapanÃdyupakÃra÷ kiæ dvayormukhÃÇgayoruta /
mukhya eva dvayorastu ktsnakartgatatvata÷ // MJaiNy_3,7.3 //
yukta÷ ÓÃstrÅyasaæskÃro mukhyasya phalabhojina÷ /
vinÃpi saæsaktiæ d«Âaæ karttvaæ tatra nÃsti sa÷ // MJaiNy_3,7.4 //
------------------
jyoti«Âome keÓaÓmaÓruvapanapayovratÃdayo yajamÃnasaæskÃrà ÃmnÃtÃ÷ |
grahai÷ somahomo jyoti«Âome mukhya÷ |
agnÅ«omÅyapaÓvÃdikamaÇgam |
tatra-dvayormukhyÃÇgayorete vapanÃdaya upakurvanti |
kuta÷ |
kartdharmatvÃt |
yajamÃno hi karttayà vapanÃdibhi÷ saæskriyate |
karttvaæ ca yathà mukhyaæ prati tasya vidyate, tathÃÇgaæ pratyapyasti |
tasmÃt-ubhayorupakÃra÷- iti cet |
maivam |
dvau hi yajamÃnasyÃ'kÃrau- kriyÃkarttvam, phalabhokttvaæ ceti |
tayorad«Âa÷ phalabhoga÷, kriyÃni«pattiÓca d«ÂÃ |
tathà sati- vapanÃdiktopakÃratyÃpyad«ÂatvÃdbhoktÓe«Ã vapanÃdaya÷ phalabhogasÃdhane mukhya eva paryavasyanti |
vapanÃdisaæskÃrarahitairapytvigbhi÷ k«ÅvalÃdibhiÓca kriyà ni«pÃdyamÃnà dÓyate |
tatastatra karttvÃkÃre vapanÃdikta÷ sa upakÃro nÃsti |
tasmÃt-ad«Âa phalabhojino 'sya yajamÃnasya yo 'yamad«ÂarÆpa÷ ÓÃstrÅya÷ saæskÃra÷ so 'yaæ mukhye karmaïi yukto nÃÇge«u |
nÃtra pÆrvavadvÃkyamasti, yena paramparÃphalasÃdhane«vaÇge«u vapanÃdyupakÃra÷ ÓaÇkayeta |
prakaraïaæ tu mukhyasyaiva, na tvaÇgÃnÃm |
tasmÃt- na te«ÆpakÃra÷ || MJaiNyC_3,7.3-4 ||
(ttÅye saumikavedyÃdÅnÃmaÇgapradhÃnobhayÃÇgatÃdhikaraïe sÆtre 7 / 9)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.5-6
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati-
mukhyÃrthà saumikÅ vedirubhayÃrthota mukhyagà /
cikÅr«itatvÃnmukhyasya vedyà tatktisaæbhavÃt // MJaiNy_3,7.5 //
mukhyapau«kalyahetutvÃttadaÇgaæ ca cikÅr«itam /
mukhyavattena tadvediraÇge«vapyupakÃriïÅ // MJaiNy_3,7.6 //
------------------
dÃrÓikÅæ vediæ madhye 'ntarbhÃvya prÃcÅnavaæÓo maï¬apo 'vasthita÷ |
tata÷ pÆrvasyÃæ diÓi sadohavirdhÃnÃdÅnÃæ paryÃpto bhÆbhÃgaviÓe«a÷ |
tai÷ sada÷prabhtibhi÷ saha saumikÅ vedirityucyate |
seyaæ mukhyasya somayÃgasyaivopakÃraæ karoti, na tvamukhyÃnÃmagnÅ«omÅyÃdyaÇgÃnÃm |
kuta÷ |
mukhyasya cikÅr«itatvÃt |
na ca - aÇgÃnyapi cikÅr«itÃni- iti vÃcyam |
cikÅr«ÃsvarÆpasya vedenaivÃbhihitatvÃt |
evaæ ÓrÆyate- '«aÂtriæÓatprakramà prÃcÅ, caturviæÓatiragreïa, triæÓajjaghanena, iyati Óak«yÃmahe' iti |
asyÃyamartha÷- ÓrÆyamÃïenÃnena dairdhyapramÃïena tiryakpramÃïadvayena ca pramite bhÆbhÃge phalahetusomayÃgaæ kartu Óak«yÃmahe' iti niÓcitya tathaiva kuryÃta- iti |
seyaæ cikÅr«Ã mukhyavi«ayà |
'iyati Óak«yÃmahe' iti parimÃïasya ÓakteÓcopanyÃsÃt |
aÇgÃnÃæ tu paÓÆnÃmi«ÂÅnÃæ ca sadohavirdhÃnÃdi maïÂapanirapek«ÃïÃæ yathoktaparimÃïamantareïÃpyanu«ÂhÃtuæ ÓakyatvÃtsa upanyÃsastatra nirarthaka÷ |
somasya tvanu«ÂhÃnaæ yathoktavedyÃmeva saæbhavati, natvanyatra |
tasmÃt- sà vedirmukhyasyaivopakaroti- iti prÃpte, -
brÆma÷- 'iyati Óak«yÃmahe' ityatra sÃÇgapradhÃnÃnu«ÂhÃne Óaktiruktà |
tÃdÓasyaiva phalaæ prati pu«kalahetutvÃt |
ato mukhyÃÇgayoÓcikÅr«ÃyÃstulyatvÃdvedirubhayÃrthà |
na ca- atra vapanÃdisÃmyaæ ÓaÇkanÅyam |
d«ÂopayogÃbhÃvasya tatroktatvÃt |
iha tu- havirÃsÃdanÃdird«Âa upayoga÷ |
sa ca mukhyÃÇgayo÷ sama ityubhayÃrthatvam || MJaiNyC_3,7.6 ||
(caturthe-amimarÓanasyÃÇgapradhÃnobhayÃÇgatÃdhikaraïe sÆtra 8 / 10)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.7-8
caturthÃdhikaraïamÃracayati-
caturhotrà paurïamÃsÅæ mÓedÃjyÃdimarÓane /
mantro mukhya utÃÇge 'pi mukhye tadvÃciÓabdata÷ // MJaiNy_3,7.7 //
Óabdasya karmavÃcitvÃttatra marÓanavarjanÃt /
vibhaktivyatyaye mantro mukhyÃÇgahavi«ordvayo÷ // MJaiNy_3,7.8 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate- 'caturhotrà paurïamÃsÅmabhimÓet, pa¤cahotrÃbhÃvÃsyÃm' iti |
pthivÅ hotÃ'- ityÃdiko mantraÓcaturhotà |
tasminmantre yaj¤ÃÇgÃnÃæ caturïà ÓrutatvÃt |
athavÃ- tasya mantrasyÃbhimÃnitvenÃ'tmabhÆta÷ kaÓcitpuru«a÷ prajÃpatinà caturthÃramÃmantrita÷ pratvuttaramuvÃceti sa puru«aÓcaturhÆta÷ |
tadÅyanÃmnà mantro 'pi 'caturhÆta÷' ityucyate |
'pÆjyÃnÃæ pratyak«anÃmagrahaïamayuktam' ityabhiprÃyeïa hÆtaÓabdasthÃne hotÓabda÷ paÂhyate |
ayamartha÷ sarvo 'pi taittirÅyabrÃhmaïe ÓrÆyate-
"ÃtmannÃtmannityÃmantrayata |
tasmai caturhÆta÷ pratyaÓïot |
sa caturhÆto 'bhavat |
caturhÆto ha vai nÃmai«a÷ |
taæ và etaæ caturhÆtaæ santaæ 'caturhotÃ' ityÃcak«ate parok«eïa |
parok«apriyà iva hi deva÷"iti |
'agnirhotÃ'- ityÃdiko mantra÷ pa¤cahotà |
tatrÃpyuktaprakÃro dra«Âavya÷ |
- atra-yo 'yamÃjyÃdihavi«a upasparÓanÃrtho mantra÷, asau mukhya eva havi«i niviÓate |
paurïamÃsyamÃvÃsyÃÓabdayormukhyahavirvi«aya tvÃt-iti prÃpte,-
brÆma÷- paurïamÃsyabhÃvÃsyaÓabdau karmavÃcinau, na tu havirvÃcinau |
na ca karmaïorupasparÓana saæbhava÷ |
atha kÃlavivak«ÃyÃæ vibhaktivyatyayena saptamyartho vyÃkhyÃyeta, tadà kÃlasaæbandhasya mukhyÃÇga yorubhayostulyatvÃdubhayavidhahavirupasparÓane mantro viniyujyate || MJaiNyC_3,7.7-8 ||
(pa¤came dÅk«Ãdak«iïayo÷ pradhÃnÃrthatÃdhikaraïe sÆtre - 11-12)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.9-10
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati-
daï¬adÅk«Ã dak«iïà tu Óataæ dvÃdaÓamiryutam /
dvayÃrthamuta mukhyÃrthe somasyetyuktisaæbhavÃt // MJaiNy_3,7.9 //
mukhyÃÇgadvayagaæ maivaæ pÃramparyavi¬ambanà /
vacanasya na yuktÃta÷ pradhÃnÃrthamidaæ sthitam // MJaiNy_3,7.10 //
------------------
jyoti«Âome dÅk«Ãdak«iïaæ ÓrÆyate- 'daï¬ena dak«iyati' iti, 'tasya dvÃdaÓaÓataæ dak«iïÃ' iti ca |
tatra dÅk«Ã mukhyÃÇgayorupakaroti, tathà dak«iïÃpi |
na ca - dÅk«Ã somasya, dak«iïà somasya' iti vÃkye «a«Âhyà mukhyasaæbandha evÃvagamyate, na tvaÇgasaæbandha÷- iti vÃcyam |
dÅk«Ãdak«iïe somanaiva sÃk«ÃtsaæbadhnÅtÃm, sa soma÷ punaraÇgai÷ saæbaddhaiti paramparayà dÅk«Ãdak«iïayoraÇgairapi saæbandho 'sti |
tasmÃt- ubhayÃrthe dÅk«Ãdikam- iti prÃpte,-
brÆma÷- avyavahitasaæbandha eva «a«Âhyà abhidheyor'tha÷ |
tadasaæbhave tu - paramparÃsaæbandha÷ kathaæcidghyate |
iha tu tatsaæbhavÃtpÃramparya na yuktam |
tasmÃt- pradhÃnÃrtha dÅk«Ãdikam || MJaiNyC_3,7.9-10 ||
(«a«Âhe - antavaideryÆpÃnaÇgatÃdhikaraïe sÆtre 13-14)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.11-12
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati -
antarvedi minotyardha yÆpÃÇgamuta lak«ayet /
deÓaæ yÆpÃÇgamÃvena vedibhÃgo 'tra codyate // MJaiNy_3,7.11 //
bahirvedyardhamityetadvÃkyaæ bhidyeta tadvidhau /
mÅyamÃnasya yÆpasya tÃvÃndeÓo 'tra lak«yate // MJaiNy_3,7.12 //
------------------
agnÅ«omÅyapaÓau 'yÆpaæ minoti' iti praktya ÓrÆyate- 'ardhamantarvedi minoti, ardha bahirvedi' iti |
'yÆpaæ sthÃpayituæ kiyadvistÃravÃnavaÂo 'pek«ita÷' iti bubhutsÃyÃæ tannirïayÃya yÆpamÆlasya sthaulyamaÇgulyÃdibhirmÃtavyam |
tasya ca pÅyamÃnasya yÆpasya vedyabhyantarabhÃgo 'laÇgatvenaæ vidhÅyate- iti cet |
maivam |
yathà saæskto vedyabhyantarabhÃga÷ 'ardhamantarvedi' ityanena vÃkyena vidhÅyate, tadvada saæskto bahirbhÃgo 'bahirvedi'- ityanena vÃkyena vidhÃtavya÷ |
tato vÃkyaæ bhidyeta |
yadà tu vederabhyantarabÃhyabhÃgÃbhyÃmupalak«ito 'saæskto' laukikadeÓa evÃtra yÆpÃÇgatvena vidhÅyate, na tu saæsktavedibhÃga÷ || MJaiNyC_3,7.11-12 ||
(saptame havirdhÃnasya sÃmidhenyanaÇgatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 15-17)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.13-14
saptamÃdhikaraïamÃracayati -
havirdhÃne sthito brÆyÃtsÃmidhenÅrihÃÇgatà /
havirdhÃnasya tÃsvÃho taddeÓo 'nena lak«yate // MJaiNy_3,7.13 //
vÃkyÃtsyÃdaÇgatà maivaæ praktyà paÓcime 'gnita÷ /
deÓa÷ prÃpto lÃghavena lak«ya÷ ÓakaÂasaænidhi÷ // MJaiNy_3,7.14 //
------------------
jyoti«Âome ÓrÆyate- 'uta yatsunvanti sÃmidhenÅstadanvÃhu÷' - iti |
havirdhÃnamaï¬apagatayor dak«iïottarabhÃgÃvasthitayorhavirdhÃnanÃmakayo÷ ÓakaÂayormadhye dak«iïaæ ÓakaÂamatra yattacchabdÃbhyà mabhidhÅyate |
tasya samÅpe somasyÃbhi«ava÷ |
'uta' ityayaæ Óabdo 'thabdÃrthe vartate |
'atha yasminhavirdhÃne somamabhi«uïvanti, tasminsÃmidhenÅranubrÆyu÷' |
aiha dak«iïasya havirdhÃnasya sÃmidhenÅ«vaÇgatvaæ pratÅyate |
na cÃtra pÆrvavadvÃkyabhedado«a÷ ÓaÇkya÷ |
akavÃkyatÃyÃ÷ spa«Âaæ pratibhÃsÃt- iti prÃpte-
brÆma÷- sÃmidhenÅnÃmi«ÂyaÇgatayà darÓapÆrïamÃsÃvatra prakti÷ |
praktau cÃ'havanÅyÃgne÷ paÓcimo deÓa÷ sÃmidhenÅnÃæ sthÃnam |
ihottaravederÃhavanÅyatvÃttadapek«ayà havirdhÃnasya paÓcimadeÓÃvasthÃnÃt |
sa deÓaÓcodakena prÃpta÷- iti na deÓasya sÃmidhenyaÇgatvaæ vidhÃtavyam |
kiætu dak«iïottarahavirdhÃnasamÅpa deÓayoraniyamena prÃptau- dak«iïasyaiva havirdhÃnasya samÅpadeÓa÷- iti niyantuæ havirdhÃnena saænidhirlak«yate |
tathà sati niyamamÃtravidhÃnÃllÃghavaæ bhavati |
tvatpak«e tvabhi«avopalak«itasya dak«iïasya havirdhÃnasyà tyantamaprÃptaæ sÃmidhenyaÇgatvaæ vidhÅyata iti gauravam |
tasmÃddeÓalak«aïà || MJaiNyC_3,7.13-14 ||
(a«Âame- aÇgÃnÃmanyadvÃrÃnu«ÂhÃnÃdhikaraïe sÆtrÃïi 18-20)
#<ÓÃstraphalaæ prayoktari tallak«aïatvÃt tasmÃt svayaæ prayoge syÃt / Jaim_3,7.18 />#
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.15-16
a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati -
yajamÃnena kartavyaæ nikhilaæ tyÃga eva và /
kartgÃmiphalaÓrutyà yujyate sarvakarttà // MJaiNy_3,7.15 //
prayojake 'pi karttvamasti no cetkrayo vthà /
kÃrye tena tyÃgamÃtramtvijo 'nyatra karttà // MJaiNy_3,7.16 //
------------------
'svargakÃmo yajeta' iti svargabhokturyÃgakartuÓca sÃmÃnÃdhikaraïyÃdekatvaæ gamyate |
pÃïiniÓca 'svarita¤ita÷ kartrabhiprÃye krimÃphale'[pÃ.sÆ.1.3.72 ]iti sÆtreïa kriyÃphalasya kartgÃmitve satyÃtmanepadaæ vidadhÃti |
ata÷ sÃÇgakarmÃnu«ÂhÃnamantareïa phalÃsaæbhavÃnnikhilaæ yajamÃnena kartavyam- iti prÃpte-
brÆma÷- nikhilÃnu«ÂhÃnÃbhÃve 'pi prayojakatayà yajamÃnasya sarvakarttvamasti |
'«ahÆbhirhalai÷ kar«ati' ityatra tathÃdarÓanÃt |
yadi svenaiva sarvamanu«ÂhÅyeta, tadÃnÅmtviïÃæ parikrayo vthà syÃt |
tasmÃt -yajamÃnena tyÃgamÃtraæ kÃryam |
anyatra sÃÇgapradhÃne krÅtasyartvijo 'nu«ÂhÃnam |
tathà sati sÃk«Ãtparamparayà ca sarvakarttvasya yajamÃne saæbhavÃttasya phalaæ na virudhyate || MJaiNyC_3,7.15-16 ||
(navame parikrÅtÃnÃmtvijÃæ saækhyÃviÓe«aniyamÃdhikaraïe sÆtrÃïi 21-24)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.17
navamÃdhikaraïamÃracayati -
na krÅtakartsaækhyÃyà niyamo 'satyasti và na hi /
aviÓe«Ãdasti yÃvatkÃrya tÃvanta eva hi // MJaiNy_3,7.17 //
------------------
ye yajamÃnena krÅtÃ÷ kartÃra tvija÷, te«Ãæ saækhyÃviÓe«o yadyapi na Óruta÷ |
tathÃpi kÃryÃnusÃreïa so 'vagantavya÷ |
te ca kÃryaviÓe«Ã÷ kartsaæyuktà evaæ ÓrÆyante- 'puro 'dhvaryurvibhajati, pratiprasthÃtà manthinaæ juhoti, ne«Âhà patnÅmudÃnayati, unnetà camasÃnunnayati, prastotà prastauti, udgÃtodgÃyati, pratihartà pratiharati, subrahmaïya÷ subrahmaïyÃmÃhvayati, hotà prÃtaranuvÃkamanubrÆte, maitrÃvarÆïa÷ pre«yati, acchÃvÃko yajati, grÃvastudgrÃvastotrÅyamanvÃha' iti |
evaæ brahmabrÃhmaïÃcchaæ syÃgnÅdhrapotÌïÃæ caturïà karmÃïyudÃhÃryÃïi |
tasmÃt-
yÃvanti karyÃïi tÃvanta tvijo varÅtavyÃ÷ || MJaiNyC_3,7.17 ||
(daÓame camasÃdhvaryÆïÃæ pthaktvÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.18
daÓamÃdhikaraïamÃracayati -
camasÃdhvaryavo nÃnya tvibhyo 'nye 'thavÃgnima÷ /
yaugikyà saæj¤ayà maivaæ «a«Âhyà tebhyo vibhedanÃt // MJaiNy_3,7.18 //
------------------
jyoti«Âome ÓrÆyate- 'camasÃdhvaryÆnvïÅte' iti |
ye pÆrvatra kÃryÃnusÃreïÃdhvaryupramukhà tvija uktÃ÷, tebhyo na vyatiriktÃÓcamasÃdhvaryava÷ |
kuta÷ |
yaugikasaæj¤ayà tadabhedapratÅte÷ |
ta(ya)thà devadatta eva pacikriyÃyogÃtpÃcako bhavati, tathÃdhvaryupramukhà eva camasayogÃccamasÃdhvaryava÷- iti cet |
maivam |
madhyata÷kÃriïÃæ camasÃdhvaryava÷, hotrakÃïÃæ, camasÃdhvaryava iti apaÂhyà bhedÃvabhÃsÃt |
madhyata÷kÃriïor'dhvayuhotrÃdaya÷ |
hotrakÃ÷ pratiprasthÃtmautrÃvaruïÃdaya÷ |
tasmÃdtvigbhyo 'nye || MJaiNyC_3,7.18 ||
(ekÃdaÓe camasÃdhvaryÆïÃæ bahutvaniyamÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.19
ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati -
tÃnvïÅteti bahutà nÃsti vÃsti grahaikyavat /
neti cennÃtra vai«amyÃdutpattau bahutÃÓrute÷ // MJaiNy_3,7.19 //
------------------
'camasÃdhvaryÆnvïÅta' iti yadbahutvaæ Órutam, tanna vivak«itam |
grahaikatvavaduddeÓyagatatvÃt- iti cet |
maivam |
grahavai«amyÃt |
'grahaæ saæmÃr«Âi' ityetadgrahÃïÃæ notpattivÃkyam |
camasÃdhvaryÆïÃæ tvetadevotpattivÃkyam |
tataste«ÃmupÃdeyatvÃttadgataæ bahutvaæ vivak«itam || MJaiNyC_3,7.19 ||
(dvÃdaÓe camasÃdhvaryÆïÃæ daÓasaækhyÃniyamÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.20
dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati -
neyattÃstyasti và te«Ãæ na niyÃmakavarjanÃt /
camasÃnÃæ daÓatvena camasÃdhvaryavo daÓa // MJaiNy_3,7.20 //
------------------
spa«Âor'tha÷ || MJaiNyC_3,7.20 ||
(trayodaÓe ÓamiturapthaktvÃdhikaraïe sÆtre 28-29)
#<Óamità ca ÓabdabhedÃt / Jaim_3,7.28 />#
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.21
trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati-
tebhyo 'nya÷ ÓamitÃnanyo vÃnya÷ saæj¤Ãpthaktvata÷ /
varaïÃbhÃvato nÃnya÷ saæj¤Ãbhedastu yaugika÷ // MJaiNy_3,7.21 //
------------------
'ÓamitÃra upeta na yaj¤am' ityasminmantre ÓrutÃyÃ÷ Óamitsaæj¤ÃyÃ÷ pthaktyÃduktebhyo 'nya÷ ÓamitÃ- iti cet |
maivam |
pthagvaraïÃbhÃvÃt |
saæj¤Ãbhedastu paÓusaæj¤apanayogÃdupapadyate |
yadyapyayaæ mantro 'dhvaryu kÃï¬e paÂhita÷, tathÃpyadhvaryo÷ parÃvttiÓravaïÃdadhvaryupuru«Ã÷ pratiprasthÃtrÃdaya÷ ÓamitÃra÷ |
ata eva ÓrÆyate- 'parÃvartate 'dhvaryu÷ paÓo÷ saæj¤apyamÃnÃt' iti || MJaiNyC_3,7.21 ||
(caturdaÓe- upagasyÃpthaktvÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.22
caturdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
anye syurupagÃtÃra uditebhyo na và yathà /
loke 'trÃpi tathà maivaæ nÃdhvaryuritiliÇgata÷ // MJaiNy_3,7.22 //
------------------
yathà loke mukhyebhyo gÃyakanÃyakÃdibhyo 'nye pÃrÓvasthà upagÃtÃra÷, tathÃtrÃpi- iti cet |
maivam |
yadyuktebhya÷ puru«ebhya upagÃtÃro 'nye bhaveyu÷, tadÃnÅmadhvaryo÷ prasaktyabhÃvÃt 'nÃdhvaryurupagÃyet' iti prati«edho 'narthaka÷ syÃt |
tasmÃdukte«veva yaugika÷ saæj¤Ãbheda÷ || MJaiNyC_3,7.22 ||
(pa¤cadaÓe somavikretu÷ pthaktvÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.23
pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati-
somavikrayyeka e«u na và varaïavarjanÃt /
eka÷ kratvarthatà nÃsti vikrayasyeti bhidyate // MJaiNy_3,7.23 //
------------------
kraya eva jyoti«ÂomÃÇgatvena Óruta÷, na vikraya÷ |
na cÃvihitamtvija÷ kurvanti |
tasmÃdanyo vikretà || MJaiNyC_3,7.23 ||
(«o¬aÓe 'tvik' iti nÃmno 'sarvagÃmitÃdhikaraïe sÆtrÃïi 32-35)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.24-25
«o¬aÓÃdhikaraïamÃracayati-
kimtvignÃma sarve«u samÃnamuta ke«ucit /
tau yajanameti«Ãæ tulyamityasti nÃma tat // MJaiNy_3,7.24 //
saumyÃdhvarasya sapta syurdaÓa cetyÃdisaækhyayà /
na sarve«Ãæ samaæ nÃma ke«ÃæcidyogarƬhita÷ // MJaiNy_3,7.25 //
------------------
tvikÓabdasya pravttinimittamtau yajanama |
tacca brahmÃdi«viva canasÃdhvaryupvapyasti |
tasmÃt- sarve«ÃmtvignÃma samÃnam- iti cet |
maivam |
saækhyÃÓrutivirodhÃt |
'saumyasyÃdhvarasya yaj¤akrato÷ saptadaÓartvija÷, iti ÓrÆyate |
tasmÃt- yogamanatikramya ÓÃstrÅyarƬhimapyÃÓritya ke«ucidevaitamnÃnetyavagantavyam || MJaiNyC_3,7.24-25 ||
(saptadaÓe-dgadÅk«Ãdak«iïÃvÃkyoktabrahmÃdÅnÃmeva saptadaÓartviktvÃdhikaraïedgha-sÆtre 36-37)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.26
saptadaÓÃdhikaraïamÃracayati-
saækhyÃtà api ye kecinniyatà vÃviÓe«ata÷ /
Ãdyo na dak«iïÃdÃne dÅk«ÃyÃæ ca viÓe«ata÷ // MJaiNy_3,7.26 //
------------------
ye saptadaÓa saækhyÃtÃ÷, te brahmÃdi«u camasÃdhvaryu«u ca ye kecidicchayà grahÅtavyÃ÷ |
viÓe«asyÃÓravaïÃt- iti cet |
maivam |
dak«iïÃvÃkye dÅk«ÃvÃkye ca viÓe«aÓravaïÃt |
'tvigbhyo dak«iïÃæ dadÃti' ityuktvà tadviÓe«a÷ ÓrÆyate- 'agnÅdhe dadÃti' ' brahmaïe dadÃti' ityÃdinà |
dÅk«ÃvÃkyaæ ca tatra prakaraïe 'ye yajamÃnÃsta tvija÷' ityuktvÃnantarameva mÃmnÃdyate- 'adhvaryurghapatiæ dÅk«ayitvà brahmÃïaæ dÅk«ayati, tata udvÃtÃram, tato hotÃram, tatastaæ pratiprasthÃtà dÅk«ayitvÃrdhino dÅk«ayati brÃhmaïÃcchaæsinaæ brahmaïa÷, prastotÃramudgÃtu÷, maitrÃvaruïaæ hotu÷ |
tatastaæ ne«Âà dÅk«ayitvà ttÅyino dÅk«ayati- agnÅdhaæ brahmaïa÷, pratihartÃramudgÃtu÷, acchÃvÃkaæ hotu÷ |
tatastamunnetà dÅk«ayitvà pÃdino dÅk«ayati- potÃraæ brahmaïa÷, subrahmaïyamudgÃtu÷, grÃvastutaæ hotu÷ |
tatastamanyo brÃhmaïo dÅk«ayati' iti asyÃyamartha÷- 'adhvaryuryajurvedaproktaæ karoti, tasya puru«Ãstraya÷-brÃhmaïÃcchaæsÅ, agnÅt, potà ceti |
udgÃtodgÃnaæ karoti, tasya puru«Ãstraya÷ - prastotÃ, pratihartÃ, subrahmaïyaÓceti |
hotà Óaæsanaæ karoti, tasya puru«Ãstraya÷- maitrÃvaruïa÷ acchÃvÃka÷, grÃvastuditi |
catur«u varge«u ye prathamÃste dak«iïÃæ saæpÆrïà prÃpnuvanti |
ye dvitÅyÃste tadardha prÃpnuvanti- ityardhina÷ |
ye ttÅyÃste ttÅyÃæÓaæ prÃpnuvanti- iti ttÅyina÷ |
ye caturthÃste caturthamaæÓaæ prÃpnuvanti- iti pÃdina÷ |
tÃmetÃnuktakrameïa sa sa puru«a÷ saæskaroti' iti |
atra - dÅk«ÃvÃkye nirdi«ÂÃ adhvaryuprabhtaya tvija÷ «o¬aÓa, na tu camasÃdhvaryava÷- iti niyamo dra«Âavya÷ || MJaiNyC_3,7.26 ||
(a«ÂÃdaÓe - tvijÃæ svÃmisaptadaÓatvÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.27
a«ÂÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
sadasye yajamÃne và sÃptadaÓyaæ vtatvata÷ /
sadasye kurute kiæcinnÃsau svÃmini tattvata÷ // MJaiNy_3,7.27 //
------------------
adhvaryubrahmÃdi«u «o¬aÓasu vyavasthite«u saptadaÓasaækhyÃpÆraka÷ kaÓcidtvigavaik«ita÷ |
so 'tra sadasyo bhavi«yati |
sadasyavasthita÷ sadasya÷ |
na ca tasya varaïÃbhÃva÷ |
ke«ÃæcicchÃkhÃyÃæ tadvaraïasyÃ'mnÃtatvÃt |
tata÷ sÃptadaÓyaæ sadasye paryavasitam- iti cet |
maivam |
asau sadasya÷ kiæcidapi na karoti |
'sadasya idaæ kuryÃt' iti vidhyabhÃvÃt |
na ca vinà kriyÃmtuyajananimitta tvikÓabdastasminnavakalpate |
yajamÃnastu tyÃgaæ karotÅti tasminnupapadyate |
tasmÃtsÃptadaÓyaæ yajamÃne yuktam || MJaiNyC_3,7.27 ||
(ekonaviæÓe- ÃdhvaryavÃdi«vadhvaryvÃdÅnÃæ karttÃniyamÃdhikaraïe, (viæÓe- agne÷ praktiviktisarvÃrthatÃdhikaraïe, ca sÆtrÃïi 39 - Jaim_3,7.42)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.28
ekonaviæÓÃdhikaraïamÃracayati-
na kÃrya niyataæ te«Ãæ niyataæ vÃgrimo yata÷ /
ÓaktÃ÷ kena kimityatra niyati÷ syÃtsamÃkhyayà // MJaiNy_3,7.28 //
------------------
te«ÃmadhvaryuprabhtÅnÃæ kÃrya na niyatam |
yata÷ sarve sarvatra ÓaktÃ÷ |
prakaraïaæ ca sarvasÃdhÃraïatvÃnna niyÃmakam- iti cet-
maivam |
samÃkhyÃyà niyÃmakatvÃt |
yasminkarmaïi 'Ãdhvaryavam' iti samÃkhyà tatkarmÃdhvaryo÷ |
evamitaratrÃpi || MJaiNyC_3,7.28 ||
(viæÓe - agne÷ praktiviktisarvÃrthatÃdhikaraïe- uktasÆtraikadeÓa÷- )
agnayaÓca (sarvÃrthÃ÷) svakÃlatvÃt // MJaiNyC_3,7.31 //
viÓÃdhikaraïamÃracayati-
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.29
praktyartho 'tha sarvÃrtho vahnirÃdyo 'stu parïavat /
parïanyÃyo 'tidi«Âe syÃdupadi«Âe tu sarvaga÷ // MJaiNy_3,7.29 //
------------------
yathà 'yasya parïamayÅ juhÆrbhavati na sa pÃpaæ Ólokaæ Óïoti' ityasau parïavidhi÷ praktyartha÷ |
evamÃdhÃnasyÃpyanÃrabhyà dhÅtatvÃdÃhita ÃhavanÅyÃdyagni÷ praktyartha÷- iti cet-
maivam |
vai«amyÃt |
parïavÃkyÃtparïatÃyà yÃvatkratupraveÓe juhÆrdvÃram |
sà ca juhÆ÷ praktÃveva vihità vikti«u sarvatrÃtidiÓyate |
ÃhavanÅyÃdyagnestu kraptupradeÓe dvÃraæ homa÷ |
sa ca kvacitpraktÃveva vihita÷ sanviktÃvatidiÓyate |
tadyathÃprayÃïanÃri«ÂhÃdihomÃ÷ |
tÃdÓe vi«aye 'yadÃhavanÅye juhvati' iti vÃkyenÃgni÷ praktÃveva vidhÅyate |
viktau tu homena sahÃtidiÓyate |
tasmÃsatra parïanyÃya÷ |
yastu homo viktÃvupadiÓyate |
tadyathÃ- sÃægrahaïyÃmi«ÂÃvÃmanahoma÷ |
tatra dvÃrarabhÆtasya homasya viktÃvupadiÓyamÃnatayà dvÃriïo 'pi praktÃviva viktÃvapi vÃkyena vidhirdhÃrayitumaÓakya÷ |
tasmÃt- sarvÃrtho vahni÷ || MJaiNyC_3,7.29 ||
(ekaviæÓe samÃkhyÃbÃdhanÃdhikaraïe sÆtrÃïi 43-45)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.30-31
ekaviæÓÃdhikaraïamÃracayati-
yanmaitrÃvaruïa÷ pre«yatyanu cÃ'heti bÃdhanam /
hautrÃdikasamÃkhyÃyÃstatsarvatrota kutracit // MJaiNy_3,7.30 //
Ãdyo 'stu vacanÃnmaivaæ sÃhityoktyupalambhanÃt /
prai«Ãnuvacane yatra sahite tatra bÃdhanam // MJaiNy_3,7.31 //
------------------
agnÅ«omÅyapaÓau ÓrÆyate- 'maitrÃvaruïa÷ pre«yati cÃnu cÃ'ha' iti |
tadetadvÃkyaæ prai«ÃnuvacanayormaitrÃvaruïakartkatÃæ vidadhÃti |
tena ca vÃkyena samÃkhyà bÃdhyate |
'agnaye samidhyamÃnÃyÃnubrÆhi' 'yÆpÃyÃjyamÃnÃyÃnubrÆhi' ityÃdiprai«ÃïÃmadhvaryu kartkatvadarÓanÃt- 'ÃdhvaryavÃ÷ prai«Ã÷' ityasti yÃj¤ikÃnÃæ samÃkhyà |
tathà |
'pravo bÃjà abhidyava÷'- 'a¤janti tvÃmadhvare devayanta÷' ityÃdyanuvacanÃnÃæ hotkartkatvadarÓanÃt |
'anuvacanÃni hautrÃïi'- iti yÃj¤ikasamÃkhyà |
prai«Ãnuvacane ca dvividhe- samaste vyaste ca |
pÆrvodÃhte vyaste |
'hotÃpak«adagniæ samidham'- ityÃdyanuvacanamantrasyÃnte 'hotaryaja' iti prai«a ÃmnÃta÷ |
ete prai«Ãnuvacane samaste |
te«u ca vyastasamastaprai«Ãnuvacane«u sarvatra prabalena vÃkyena samÃkhyÃæ bÃdhitvà hotkartkatvamadhvaryukartkatvaæ ca parityajya maitrÃvaruïakartkatvamevÃbhyupayem- iti prÃpte-
abhidhÅyate- 'pre«yati cÃnu cÃ'ha' iti cakÃradvayena prai«Ãnuvacanayo÷ samuccayo vÃkye 'sminnupalabhyate |
tata÷ samuccitrayoreva samÃkhyÃbÃdhanam |
vyastayostu yathÃsamÃkhyaæ hotrÃdikartkatvamevÃbhyupeyam || MJaiNyC_3,7.30-31 ||
(dvÃviæÓe camasahome 'dhvaryucamasÃdhvaryukatkatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 46 -49)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.32-33
dvÃviæÓÃdhikaraïamÃracayati-
camasaiÓcamasÃdhvaryurjuhotyadhvaryureva và /
saæj¤ÃviÓe«ÃdÃdyo 'stu maivamadhvaryusaæj¤ayà // MJaiNy_3,7.32 //
viÓe«asyÃnapek«atvÃttenÃnyasyà apek«aïÃt /
adhvaryurjuhuyÃcchaktestadaÓaktau paro 'pi và // MJaiNy_3,7.33 //
------------------
'camasÃdhvaryu÷' ityevaævidhasaæj¤ÃviÓe«ÃccamasÃdhvaryava eva camasairjuhuyu÷ - iti cet |
maivam |
adhvaryusaæj¤Ãyà nirapek«atvena prabalatvÃt |
kevalÃdhvaryau camasÃdhvaryu«u cÃnugato 'dhvaryuÓabda÷ sÃmÃnyarÆpa÷ |
camasaÓabdastu camasÃdhvaryu«veveti viÓe«arÆpa÷ |
taæ ca viÓe«amanapek«yaivÃdhvaryuÓabda tviksaæj¤ÃrÆpeïa vartituæ prabhavati |
camasaÓabdastu sÃmÃnyavÃcinamadhvaryuÓabdamapek«yaiva puru«e«u saæj¤Ã bhavati |
tathà sati 'Ãdhvaryavo homa÷' ityanayÃæ nirapek«ayÃæ prabalayà samÃkhyayÃdhvaryureva satyÃæ Óaktau camasairjuhuyÃt |
grahahomavyÃptatvena kadÃcidaÓaktau camasÃdhvaryavo juhuyu÷ || MJaiNyC_3,7.32-33 ||
(trayoviæÓe ÓyenavÃjapeyayoranekakartkatÃdhikaraïe sÆtre 50-51)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,7.34-35
trayoviæÓÃdhikaraïamÃracayati-
Óyena udgÃtvedokto vÃjapeyo yaju«yam /
udgÃtrÃdhvaryuïà kÃryau yathÃprakti vÃgrima÷ // MJaiNy_3,7.34 //
ÃkhyÃviÓe«ÃdÃkhyÃyÃ÷ pÆrvabhÃvÅ hi codaka÷ /
praktÃviva kartÃrastattaddharme vyavasthitÃ÷ // MJaiNy_3,7.35 //
------------------
ÓyenayÃga÷ sÃmavede samÃmnÃta iti tatratyÃ÷ sarve padÃrthà udgÃtrÃnu«ÂheyÃ÷, bahi«pavamÃnÃjyap«ÂhÃdistotre«vivodgÃtratva samÃkhyÃyÃ÷ Óyone 'pi samatvÃt |
tathÃ- yajurvede samÃmnÃto vÃjapeya÷ sarvo 'pyadhvaryuïaivÃnu«Âheya÷ |
samÃkhyÃvaÓÃt- iti prÃpte-
brÆma÷- ÓyenavÃjapeyau hi jyoti«ÂomavikÃrau |
tatra codakastattatpadÃrthestaistai÷ puru«airanu«Âheyatayà samarpayati |
aÇge«vatidi«Âe«u pa«cÃtsÃÇgapradhÃnÃnu«ÂhÃpakasya prayogavacanasÃya pravtti÷ |
prayogavacanÃdhÅnà tu samÃkhyÃtyantajaghanyà |
tata÷ prabalacodakavaÓÃtpraktÃviva nÃnÃvidhÃ÷ kartÃra÷ svasvadharme«u vyavati«Âhante || MJaiNyC_3,7.34-35 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅya jaiminÅyanyÃyamÃlavistare ttÅyÃdhyÃyasya saptama÷ pÃda÷
_________________________________________________________________________
atha ttÅyÃdhyÃyasyëÂama÷ pÃda÷ /
(prathame krayasya svÃmikarmatÃdhikaraïe sÆtram- )
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.1-2
a«ÂamapÃde prathamÃdhikaraïamÃracayati-
dak«iïÃdiparikrÅtitvija÷ svÃmino 'thavà /
parikraya÷ samÃkhyÃnÃdtvija÷ syÃdyathetarat // MJaiNy_3,8.1 //
parikrayÃtpurÃdhvaryuhotrÃdÅnÃmabhÃvata÷ /
parikrayaïakarttvaæ yajamÃnasya nartvija÷ // MJaiNy_3,8.2 //
------------------
dak«iïÃdÃnena karmakarÃ÷ parikretavyÃ÷ |
tatra havistyÃgavyatiriktaæ sarvamÃrtvivyam- iti nirïÅtam |
dak«iïà ca dvÃdaÓaÓatarÆpÃdhvaryuveda udgÃtvede ca samÃmnÃtai |
anvÃhÃryadak«iïÃdhvaryuvede |
tata÷ samÃkhyayà parikrattvamtvija÷- iti cet |
maivam |
tvijÃæ parikrayaïottarakÃlÅnÃnÃæ tatkarttvÃsaæbhavena yajamÃnasyaiva tatkarttvÃt || MJaiNyC_3,8.1-2 ||
(dvitÅye varadÃnasyÃdhvaryukarmatÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.3
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati-
i«ÂakÃvaradÃnaæ kiæ svÃmina÷ syÃdutartvija÷ /
svÃmina÷ pÆrvavanmaivamadhvaryorvacanÃdayam // MJaiNy_3,8.3 //
------------------
'ya etÃmi«ÂakÃmupadadhyÃt, sa trÅnvÃrÃndadyÃt' ityupadhÃturadhvaryorgotrayadÃnaæ vÃcanikam |
nahvasti vacanasyÃtibhÃra÷ || MJaiNyC_3,8.3 ||
(ttÅye vapanÃdisaæskÃrÃïÃæ yÃjamÃnatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 3- 8)
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.4-5
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati-
saæskÃrà vapanÃdyÃ÷ kimadhvaryo÷ svÃmino 'thavà /
adhvaryostatra ÓaktatvÃttadvedokteÓca tasya te // MJaiNy_3,8.4 //
saæskÃrairyogyatÃæ prÃpya svakÃrya kartumtvija÷ /
krÅïÃtyata÷ kriyà te«Ãæ saæskriyà yajamÃnagà // MJaiNy_3,8.5 //
------------------
'Ãpa undantu jÅvase' ityÃdyÃ÷ saæskÃramantrÃ÷ |
tadvidhayaÓcÃdhvaryuvede samÃmnÃtÃ÷- 'keÓaÓmaÓru vapate','nakhÃni nikntate' iti |
ÓaktaÓcÃdhvaryurvapanÃdau |
tasmÃt- tasyÃdhvaryoste vapanÃdisaæskÃrÃ÷- iti cet |
maivam |
vapanÃdisaæskÃrà yajamÃnagatamÃlinyamapanÅya yÃgayogyatÃmutpÃdayituæ kriyante |
tathà ca brÃhmaïam- 'keÓaÓmaÓru vapate |
mtà và e«Ã tvagamedhyà yatkeÓaÓmaÓru |
mutÃmeva tvacamamedhyÃmapahatya yaj¤iyo bhÆtvà medhamupaiti' iti |
nahyadhvayuvapanena yajamÃnagatà mtà tvagapaiti |
yogyasya hi karmÃdhikÃra sati paÓcÃtprayÃsarÆpe«u vyÃpÃre«u svayamaÓakta÷ sankarmakarÃntvija÷ parikrÅïÃti |
loke 'pi rogiïa÷ svÃmina au«adhÃdyÃnayana eva bhtyo jÅvitadÃnena parikrÅyate |
na tu tadau«adhaæ bhtya÷ sevate |
tasmÃt- itarakriyartvijÃm, saæskÃrastu yajamÃnasya |
kvacittu |
vacanÃdtvijÃmapi saæskÃro 'stu || MJaiNyC_3,8.4-5 ||
(caturthe tapaso yÃjamÃnatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 9-11)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.5*-6
caturthÃdhikaraïamÃracayati-
nÃÓnÃti dvayahamityetattapa÷ kasya tayordvayo÷ /
du÷khatvÃdbhoktsaæskÃrÃdadhvaryoryujyate tapa÷ // MJaiNy_3,8.5* //
phalÃntarÃyapÃpasya nÃÓakatvena saæskti÷ /
liÇgÃttapa÷ svÃmigÃmi saæskÃrÃntaravattata÷ // MJaiNy_3,8.6 //
------------------
jyoti«Âhome- 'dvyahaæ nÃÓnÃti' 'tryahaæ nÃÓnÃti'ityÃdinoktaæ tapo 'ghvaryoryuktam |
tasya du÷khÃtmakatvena parikrÅtapuru«ai÷ kartumucitatvÃt |
du÷khatvÃdeva phalabhoktsaæskÃratvÃbhÃvÃdyajamÃnasya na yuktam- iti cet |
maivam |
bhÃvina÷ sukharÆpasya phalasya pratibandhakaæ du÷khajanakaæ yatpÃpaæ tasya nÃÓakatvena du÷kharÆpasyÃpi tapasa÷ svÃmisaæskÃratvasaæbhavÃt |
asminnarthe vÃkyaÓe«agataæ liÇgaæ kalpasÆtrakÃreïaivamudÃhtam- 'yadà vai dÅk«ita÷ kÓo bhavati, atha medhyo bhavati |
yadÃsminnantarna kiæcana bhavati, atha medhyo bhavati |
yadÃsya k«ïaæ cak«u«ornaÓyati, atha medhyo bhavati |
yadÃsya tvacÃsthi saædhÅyate, atha medhyo bhavati |
pÅtvà dÅk«ate, kÓo yajate |
yadasyÃÇgÃnÃæ mÅyate juhotyeva taditi vij¤Ãyate' iti |
na hi du÷kharÆpaæ tapo vinà du÷khapradaæ pÃpaæ naÓyati |
yathà pÃÂanamantareïa vi«avraïÃnÃæ nopaÓÃnti÷, tadvat |
tasmÃt- vapanÃdisaæskÃravattapo 'pi yajamÃnasyaiva || MJaiNyC_3,8.5-6 ||
(pa¤came lohito«ïÅ«atÃdÅnÃæ sarvartvirgdhamatÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.7-8
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati-
hiraïyamÃlitÃdyÃstu saæskÃrà vacanÃnmatÃ÷ /
tvijÃæ te yathÃkhyÃnaæ kartavyà nikhilairuta // MJaiNy_3,8.7 //
Ãdya ÃkhyÃvaÓÃnmaivaæ sarvasaænidhipÃÂhata÷ /
pratimukhyaæ guïÃvtte÷ kartavyà nikhilairapi // MJaiNy_3,8.8 //
------------------
vÃjapeye ÓrÆyate- 'hiraïyamÃlina tvija÷ pracaranti' iti |
Óyene ÓrÆyate- 'lohito«ïÅ«Ã lohitavasanà nivÅtà tvija÷ pracaranti' iti |
yadyapi hiraïyamÃlitvÃdÅnÃæ saæskÃratvÃdyajamÃnavi«ayatvaæ pÆrvanyÃyena prÃptam, tathÃpi vacanÃdaya mtviksaæskÃra÷ |
tatra hiraïyamÃlitvaæ yajurvedoktatvÃdadhvaryÆïÃmeva, lohito«ïÅ«Ãdikaæ sÃmavedoktatvÃdudgÃtÌïÃmeva iti samÃkhyÃvaÓÃdabhyupeyam- iti cet |
maivam |
'hiraïyamÃlina tvija÷ pracaranti' iti sarve«ÃmtvijÃæ saænidhau paÂhyamÃno hiraïyamÃlitvasaæskÃra÷ saænidhinà samÃkhyÃæ bÃdhitvà sarvairapytvigbhi÷ saæbadhyate |
kiæca- saærakÃryatvÃdtvijÃæ prÃdhÃnye sati pratipradhÃnaæ guïÃvttyà sarve«ÃmapytvijÃæ hiraïyamÃlitvÃdisaæskÃro 'bhyupatevya÷ || MJaiNyC_3,8.7-8 ||
(«a«Âhe v«ÂikÃmanÃyà yÃjamÃnatÃdhikaraïe sÆtre - 13-14)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.9-10
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati-
v«ÂikÃmÅ sado nÅcairminuyÃditi kÃmanà /
adhvaryo÷ svÃmino vÃ'dyo vÃkyÃnmÃtustaducyate // MJaiNy_3,8.9 //
parasmaipadato 'dhvaryuvyÃpÃrasya parÃrthatà /
pratÅtÃto vÃkyabÃdhe tapovatsvÃmino 'stu tat // MJaiNy_3,8.10 //
------------------
jyoti«Âhome ÓrÆyate- 'yadi kÃmayeta- var«uka÷ parjanya÷ syÃt- iti nÅcai÷ sado minuyÃt' iti |
-yathà purastÃtpaÓcÃccÃvasthitau havirdhÃnaprÃcÅnavaæÓÃvuccai÷, tathà sado noccaæ, kiætu nÅcai÷ kÃryam- ityartha÷ |
atra- v«ÂikÃmanÃdhvaryoryuktà |
'ya÷ kÃmayet, sa minuyÃt' iti vÃkyena kÃmayitmÃtrorekatvÃvagamÃt |
mÃttvaæ cÃdhvaryorityabivÃdam |
tasmÃt- sa kÃmayitÃ- iti cet |
maivam |
'minuyÃt' iti parasmaipadenÃdhvaryuvyÃpÃraphalasya paragÃmità pratÅyate |
tato v«Âilak«aïaphalasya yajamÃnagÃmitvÃtparasmaipadaÓrutyà vÃkyaæ bÃdhitvà kÃmasya yajamÃnakartkatvaæ dra«Âavyam |
- 'yajamÃnakÃmitÃæ v«Âiæ parjanya÷ saæpÃdayatu' ityeva yo 'dhvaryu÷ kÃmayate, sa nÅcairminuyÃt, iti vÃkyaæ vyÃkhyeyam |
- 'evaævidudvÃtÃ'tmane và yajamÃnÃya và yaæ kÃmaæ kÃmayate, tamÃgÃyati' iti tvijo 'pi kÃma÷- iti cet |
tarhi tasminnudgÅthopÃsane vacanÃdtvijo 'pi phalamastu || MJaiNyC_3,8.9-10 ||
(saptame, Ãyurdà ityÃdimantrÃïÃæ yÃjamÃnatÃdhikaraïe- sÆtre 15-16)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.11
saptamÃdhikaraïamÃracayati-
Ãyurdà iti mantrokti÷ kasyÃdhvaryo÷ samÃkhyayà /
tadbÃdhe liÇgata÷ svÃmigÃmità kÃmabanmatà // MJaiNy_3,8.11 //
------------------
idamÃmnÃyate-'Ãyurdà agne 'syÃyurme dehi' iti |
tasyaitasya mantrasya pÃÂho 'dhvaryoryajamÃnasya và -ityayaæ saæÓaya÷ 'kasya' ityanena padena sÆcita÷ |
asminmantre 'Ãyurme dehi' iti phalasya svÃtmasaæbandha÷ pratÅyate |
sa ca yajamÃnasya yukta÷, nÃdhvaryo÷ |
tasmÃt- kÃmavanmantro 'pi yÃjamÃna÷ || MJaiNyC_3,8.11 ||
(a«Âame dvyÃmnÃtasyobhayaprayojyatÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.12
a«ÂhamÃdhikaraïamÃracayati-
vÃjasya metyamuæ brÆyÃdeko dvau và ktÃrthata÷ /
eka÷ kÃï¬advaye pÃÂhÃdadhvaryusvÃminÃvubhau // MJaiNy_3,8.12 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷- 'vÃjasya mà prasavena' ityayaæ mantro 'dhvaryukÃï¬e yajamÃnakÃï¬e cÃ'mnÃta÷ |
tatraikena paÂhite sati mantrasya caritÃrthatvÃditarastaæ na paÂhet- iti cet |
maivam |
kÃï¬ÃntarapÃÂhavaiyarythaprasaÇgÃt |
tasmÃdubhÃbhyÃæ paÂhanÅya÷ |
tayo÷ paÂhatorÃÓayabhedo 'sti |
'anena mantreïa prakÃÓitamarthamanu«ÂhÃsyÃmi' ityadhvaryurmanute |
'atra na pramadi«yÃmi' iti yajamÃna÷ || MJaiNyC_3,8.12 ||
(navame- abhij¤asyaiva vÃcayitavyatÃdhikaraïe sÆtram-)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.13
navamÃdhikaraïamÃracayati-
vÃcayetsvÃminaæ j¤Ãj¤au vÃcamÅyau j¤a eva và /
aviÓe«Ãdubhau j¤asya svÃmitvÃdvÃcayedamum // MJaiNy_3,8.13 //
------------------
vÃjapeye ÓrÆyate-'kÊptÅryajamÃnaæ vÃcayati' iti |
'Ãryuyaj¤ena kalpatÃm' ityÃdayo mantrÃ÷ kÊptaya÷ |
tatra- mantratadarthÃbhij¤amanabhij¤aæ cobhÃvapi vÃcayet |
'vidvÃsaæ vÃcayet' ityevaæ viÓe«asyÃÓravaïÃt |
anabhij¤aæ tadaiva Óik«ayitvÃpi vÃcayituæ ÓakyatvÃt- iti cet |
maivam |
adhyayanavidhibalÃdadhÅtavedasya viditavedÃrthasyaiva yajamÃnatvÃt |
tasmÃt- abhij¤ameva vÃcayetu || MJaiNyC_3,8.13 ||
(daÓame dvÃdaÓadvaædvÃnÃmÃdhvaryavatvÃdhikaraïe sÆtre 19-20)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.14-15
daÓamÃdhikaraïamÃracayati-
vatsaæ copasjettadvadukhÃæ cÃdhiÓrayoditi /
dvÃdaÓadvaædvakarmaitatsvÃmino vetarasya và // MJaiNy_3,8.14 //
Ãdya÷ pÃÂhÃtsvÃmikÃï¬e tÃdarthyena parikrayÃt /
mahÃkÃï¬oktito 'ntyo 'stu dvaædvataivÃtra kÅrtyate // MJaiNy_3,8.15 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayoryÃjamÃne kÃï¬e ÓrÆyate- 'dvÃdaÓa dvaædvÃni darÓapÆrïamÃsayostÃni saæpÃdyÃni- ityÃhu÷- vatsaæ copÃvasjati, ukhÃæ cÃdhiÓrayati' ayaæ ca hanti, d«adau ca samÃhanti' ityÃdi |
tatra- palÃÓaÓÃkhayà vatsÃpÃkaraïamekaæ karma, dohanena saæpÃditaæ k«Åraæ dhÃrayituæ piÂharasthÃpanamaparaæ karma, tadetadubhavamekaæ dvaædvam |
tathà vrÅhÅïÃmavaghÃta÷, d«adupalayo÷ pëÃïÃntareïa samÃghÃta÷, ityetadubhayaæ dvitÅyaæ dvaædvam |
evaæ dvÃdaÓa karmadvaædvÃnyanu«ÂheyÃnyÃmnÃtÃni |
te«Ãæ yÃjamÃne kÃï¬e paÂhitatvÃtsamÃkhyayà yajamÃnena tÃnyanu«ÂheyÃni- iti prÃpte-
brÆma÷- yajamÃnasya yÃni kÃryÃïi, tÃnyanu«ÂhÃtumeva parikrÅtà tvija÷ |
kiæca- yajurvede yÃjamÃnamidamavÃntara kÃï¬am, mahÃkÃï¬aæ tvÃdhvaryavameva |
tatraivaite vatsÃpÃkaraïÃdayo dharmà ÃmnÃtÃ÷ |
tasmÃdardhvayureva tÃnanuti«Âhet |
yÃjamÃne tu kÃï¬e na yevÃmanu«ÂhÃnaprakÃraÓcodita÷, kiætu parigaïanayà dvaædvatÃsaæpÃdanamÃtramÃmnÃtam |
tena yajamÃnastÃmÃnupÆrvÅ manasi nidhÃyÃdhvaryoranu«ÂhÃne pramÃdarÃhityamanusaædhÃtuæ prabhavati |
tasmÃdadhvaryorevÃnu«ÂhÃnam || MJaiNyC_3,8.14-15 ||
(ekÃdaÓe hoturÃdhvaryavakaraïÃnu«ÂhÃttvÃdhikaraïe sÆtram- )
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.16-17
ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
yo hotÃdhvaryureva syÃdityÃdhvaryavamÃcaran /
hautraæ kuryÃnna và tyÃgahetvamÃvÃtkaroti tat // MJaiNy_3,8.16 //
hotaiko yugapatkarmadvayaæ kartu nahi prabhu÷ /
tyajoccodakata÷ prÃptaæ hautraæ vÃcanikÃryakt // MJaiNy_3,8.17 //
------------------
agnÅ«omÅyavaÓau 'parivÅrasi' ityanena karaïamantreïÃdhvaryuryÆpasya raÓanayà pari«yÃïaæ karoti |
tadÃnÅæ kriyamÃïaæ tatparivyaïaæ hotà 'yuvà suvÃsÃ÷'- ityanena mantreïÃnuvadati |
tadetadubhayaæ codakaparamparayà kuï¬apÃyinÃmayane prÃptam |
tatrÃdhvaryorhotuÓca samÃsa ÃmnÃta÷- 'yo hotà so 'dhvaryu÷' iti |
hotÃramanÆ«Âhà dhvaryutvavidhÃnÃdadhvaryukÃrye hotrÃnu«Âheyam |
tata÷ 'parivÅrasi' ityanena karaïamantreïa hotà yÆpaparivyÃïaæ kurvÅta |
tadÃnÅæ svasya codakata÷ prÃptaæ hautramapi hotà na tyajet |
nahi tyÃgahetuæ kaæcinni«edhaæ paÓyÃma÷ |
tasmÃtkriyamÃïaæ tatparivyÃïaæ 'yuvà stru«ÃsÃ÷' ityanena mantreïa hotÃnuvadet- iti prÃpte-
brÆma÷- dvayoradhvaryuhotrorucitaæ karmadvayameko hotà yugapatkartu na Óaknoti |
tato 'nyatarasyÃvaÓyaæbhÃvini tyÃge codakata÷ prÃptaæ hautrameva tyajet |
Ãdvayava tu 'yo hotà so 'dhvaryu÷' ityanena prÃpitatvÃdanu«Âheyam || MJaiNyC_3,8.16-17 ||
(dvÃdaÓe prok«aïyÃsÃdanÃdÅnÃmanÃdhvaryavatÃdhikaraïe sÆtram- )
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.18
dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati -
prok«aïyÃsÃdanaæ kuryÃdadhvaryuritaro 'thavà /
ÃkhyayÃ'dya÷ sÃdayeti pre«ito 'nyo 'stu liÇgata÷ // MJaiNy_3,8.18 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷- prok«aïÅnÃæ kenacitpÃtreïa vedyÃmÃtÃdanaæ Órutam |
tadetadyajurvedoktatvÃdÃdhvaryam- iti cet |
maivam |
prai«amantravirodhaprasaÇgÃt |
'prok«aïÅrÃsÃdaya |
idmÃvarhirupatÃdava |
agnÅdagnÅnvihara |
varhi÷ stïÅhi' ityÃdi«vÃdhvaryave«u prai«amantre«u ÓrÆyamÃïamÃgnÅæprasaæbodhanaæ madhyamapuru«aÓcÃnyena tadanu«ÂhÃne satyupapadyate |
tasmÃt- nÃ'dhvarthavam || MJaiNyC_3,8.18 ||
(trayodaÓe prai«amantrÃïÃmÃdhvaryavatvÃdhikaraïe sÆtre 23-24)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.19
trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati-
agnÅtpre«yadutÃdhvaryuragnÅdastvavirodhata÷ /
ÃkhyÃvirodhÃdadhvaryu÷ prai«advÃrÃr'thakdyata÷ // MJaiNy_3,8.19 //
------------------
yathà prok«aïÅrÃgnÅdhra ÃsÃdayati, tathà prai«amantramapyÃgnÅdhra eva paÂhatu |
virodhÃbhÃvÃt - iti cet |
maivam |
ÃdhvaryavasamÃkhyÃyÃ÷ pÆrvodÃhtasaæbodhanamadhyamapuru«ayoÓca virodhÃt |
na ca - prok«aïyÃsÃdanÃdÅnÃma dhvaryukartkatvÃbhÃve 'pi samÃkhyÃvirodhastadavastha÷- iti vÃcyam |
prai«advÃrà prayojakakarttve 'pi tadavirodhÃt |
tasmÃt - adhvaryoreva prai«amantra÷ || MJaiNyC_3,8.19 ||
(caturdaÓe -dgakaraïamantre«u svÃmiphalasyÃ'ÓÃsitavyatÃdhikaraïe (varconyÃye)dghasÆtrÃïi -- 25-27)
#<tvik phalaæ karaïe«v arthatvÃt / Jaim_3,8.25 />#
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.20
caturdaÓÃdhikaraïamÃracayati -
mamÃgna iti kasyÃtra phalaæ liÇgena vaktgam /
Órutyà svÃmini na krÅte liÇgaæ tatropacaryatÃm // MJaiNy_3,8.20 //
------------------
'mamÃgne varco vihave«vastu' ityayamÃhavanÅyasyÃnvÃdhÃne karaïabhÆto mantro 'dhva- |
rpuïà paÂhyate |
'viÓi«Âaæ havanaæ ye«Ãæ yaj¤ÃnÃæ te vihavÃste«u varcastejasopalak«itaæ yatphalaæ tanmamÃstu' ityanena liÇgena mantramuccÃrayituradhvaryostatphalam- iti cet |
maivam |
'darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ svargakÃmo yajeta' ityÃtmanepadaÓrutyà sÃÇgapradhÃnaphalasya yajamÃnagÃmitvaæ pratÅyate |
na ca parikrÅtasyÃdhvaryordak«iïÃtiktaphalasaæbandho nyÃyya÷ |
tasmÃt- ÓrutinyÃyÃbhyÃæ viruddhaæ talliÇgaæ yajamÃnaparatvenopacaraïÅyam |
'madÅyayajamÃnasya tadvarco 'stu' iti hyupacÃra÷ |
tasmÃt- yajamÃnena pÃÂhye«u 'Ãyurdà agne 'syÃyurme dehi' ityÃdi«u kriyamÃïÃnuvÃdi«u pratyagÃÓÅrmantre«u Órutaæ phalaæ yathà yÃjamÃnam, tathaivÃdhvaryuïà pÃÂhye«u karaïamantre«u Órutamapi phalaæ yÃjamÃnameva || MJaiNyC_3,8.20 ||
(pa¤cadaÓe karaïamantre«u karmÃrthaphalasyartvigdharmatÃdhikaraïe sÆtram - )
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.21
pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati -
mà mà saætÃptamityetatkasminsvÃmini pÆrvavat /
adhvaryÃvastu tattena svÃmikarmopayogata÷ // MJaiNy_3,8.21 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayorÃghÃrahomÃrthamÃjyapÆrïau strukstruvau ghÅtvà nÃbhisamÅpe hastena dhÃrayate |
tatrÃyaæ karaïamantro 'dhvaryuïà paÂhyate - 'agnÃvi«ïÆ mà vÃmavakramivaæ vijihÃthÃæ mà mà saætÃptaæ lokaæ me lokaktau kuïutam' iti |
'bho strukstruvarÆpÃvagnÃvi«ïÆ yuvÃæ nÃbhideÓe dhÃrayannahamadhvaryurmà vÃmavakrami«aæ yuvayoratikramaæ na ktavÃnasmi |
yuvÃæ ca matto viyuktau mà bhavatam |
tato mÃæ dehadhÃriïaæ mà saætÃptaæ mama dehe saætÃpaæ jvarÃdirÆpaæ mà kurutam |
sthÃnaktau yuvÃmÃghÃrahomÃya sthÃnaæ kurutam' ityartha÷ |
tatra pÆrvoktavarconyÃyena saætÃpÃbhÃvo 'pi yajamÃnasyaiva, na tvadhvaryo÷- iti cet |
maivam |
adhvaryÃvasaætapte satyavighnena svÃmina÷ karma samÃpyate |
tasmÃt - adhvayurgato 'pi saætÃpÃbhÃvo yajamÃnasyaiva phalam - iti nÃtra macchabdasyopacÃra÷ || MJaiNyC_3,8.21 ||
(«o¬aÓe bhadramityasyobhayagÃmitÃdhikaraïe sÆtram- )
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.22
«o¬aÓÃdhikaraïamÃracayati-
bhadraæ tannau sahetyetatkasminsvÃmini yujyate /
dvitvaÓrutyà dvayoretadadhvaryuyajamÃnayo÷ // MJaiNy_3,8.22 //
------------------
jyoti«Âome havirdhÃnamaï¬ape somÃbhi«avÃdhÃrayo÷ phalakayoradhastÃccatas«vÃgneyyÃdividik«u catvÃra uparavanÃmakà gartà aratnimÃtrakhÃtà adhobhÃge parasparaæ milità ÆrdhvabhÃge parasparaæ prÃdeÓamÃtravyavahità vartante |
te«vekasminnuparave yajamÃno dak«iïahastaæ prasÃrayati, tathaivÃdhvaryuranyasminsvahastaæ prasÃryÃdhastÃdyajamÃnahastaæ ghïÃti |
tadà yajamÃna÷ 'kimatra' ityanena mantreïa phalaæ pcchati |
adhvaryuÓca 'bhadram-' ityanena mantreïottaraæ brÆte |
tato yajamÃna÷ 'tannau saha - ' ityanena mantreïa tatphalaæ svakÅyatvena svÅ karoti |
tasmÃt- yajamÃnasyaiva tat -
iti cet |
maivam |
'nau' ityanena dvivacanena, 'saha' ityanena cobhayagÃmitayaiva svÅkÃrÃt || MJaiNyC_3,8.22 ||
(saptadaÓe dravyasaæskÃrasyÃÇgapradhÃnÃrthatÃdhikaraïe sÆtre - 30-31)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.23-24
saptadaÓÃdhikaraïamÃracayati-
dharmÃïÃæ praktisthÃnÃæ viktÃvatideÓata÷ /
prÃptirviÓe«ato vÃ'dyo viÓe«asyÃnirÆpaïÃt // MJaiNy_3,8.23 //
praktau kÃryakddharmà viktau syurna cetare /
yÆpÃvaÂÃstti÷ kÃrya na hi prÃktabarhi«a÷ // MJaiNy_3,8.24 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayorvedidharmà barhirrdhamÃÓca havirÃsÃdanÃdayo 'ÇgapradhÃnÃrthà iti pÆrvatra nirïÅtam |
te ca dharmà viktÃvatiddiÓyamÃnà niyÃmakÃbhÃvÃtsarve 'pyatidiÓyantÃm- iti prÃpte, -
brÆma÷- kÃryamatra niyÃmakam |
praktau hi havirÃsÃdanaæ vedikÃryam |
tacca viktÃvapi prÃpyamÃïaæ svasiddhayekhananÃdÅnvedidharmÃnprÃpayati |
yÆpÃvaÂÃstaraïarÆpaæ tu kÃrya na praktÃvasti |
darÓapÆrïamÃsayoryÆpÃvaÂÃbhÃvÃt |
tarcca''staraïakÃrye viktau vidhÅyamÃnamapyaprÃktakÃryatayà prÃktÃllaævanÃdÅnvarhi÷ saæskÃrÃnna prÃpayanti |
tasmÃtpraktigatÃ÷ kÃryakddharmà eva viktau prÃpyante || MJaiNyC_3,8.23-24 ||
(a«ÂÃdaÓe pavitrasya paribhojanÅyabarhi«Ã kartavyatÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.25
a«ÂÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati -
yadvarhistatpavitrÃrtha na vÃ'dyastasya saæbhavÃt /
saæsktaæ staraïe k«Åïaæ pavitraæ tvanyato bhavet // MJaiNy_3,8.25 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayorÃmananti- 'samÃvapracchinnÃgnau darmau prÃdeÓamÃtrau pavitre karoti' iti |
tatra- yadetadvedistaraïÃrtha lavanasaæsktaæ barhi÷, tena pavitrasaæbhavÃdÃstaraïavatpavitramapi barhipa÷ kÃryam - iti cet |
maivam |
Ãstaraïa eva saæsktasya sarvasya barhi«a upak«ÅïatvÃt |
na hi 'vediæ stïÃti' iti vihitasya staraïasyÃkasmÃdbarhirekadeÓe saækoco yukta÷ |
tasmÃt- yathà yÆpÃvaÂamasaæsktena barhi«Ã stïÃti, tathà pavitrani«pattirapi ÓÃstrÅyalavanÃdisaæskÃrarahitai÷ paribhojanÅyanÃmakairdarbhe÷ saæpÃdanÅyà || MJaiNyC_3,8.25 ||
(ekonaviæÓe prÃktapuro¬ÃÓÃdÅnÃæ nidhÃnÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.26-27
ekonaviæÓÃdhikaraïamÃracayati-
puro¬ÃÓasya ÓakalamaindravÃyavapÃtrake /
avadadhyÃtpuro¬ÃÓo navo 'tha savanÅyaka÷ // MJaiNy_3,8.26 //
siddhasya yajanÃrtatvÃnnavaæ saæpÃdya tatkriyà /
savanÅyena tatkÃrye saæskÃryatvÃddvitÅyayà // MJaiNy_3,8.27 //
------------------
jyoti«Âome ÓrÆyate - 'puro¬ÃÓaÓakalamaindravÃyavasya pÃtre nidadhÃti' iti |
tatra- stravanÅyapuro¬ÃÓasya Óakalaæ yadyapi ni«pannam, tathÃpi tasya yajamÃrthatvena saæsktabarhirbadupak«ayÃnnÆtanaæ kaæcitpuro¬ÃÓaæ saæpÃdya tadÅyaÓaphalasyaindravÃyavapÃtraprak«epakriyà kartavyà - iti cet |
maivam |
savanÅyapuro¬ÃÓaÓakalenaitannidhÃnaæ kartavyam |
kuta÷ |
saæskÃryatvÃt |
'Óakalaæ nidadhÃti' iti dvitÅyayà saæskÃryatvaæ gamyate |
i«ÂaÓi«Âasya hi pratipattirÆpa÷ saæskÃra÷ |
na cÃtra ktsnaæ yajanÃrtham |
avadÃnasyeyattapÃpuro¬ÃÓabhÃgasyÃvaÓe«itatvÃt |
yathÃtra pÆrvasiddhapuro¬ÃÓaÓakalam, tathÃ'dhÃnà ÃÓcinapÃtre' 'payasyÃæ maitrÃvaruïapÃtre' ityatrÃpi pÆrvaÓe«asyaiva prak«epa÷ || MJaiNyC_3,8.26-27 ||
(viæÓe tÃmye«ÂipÆpÃæÓutvadharmasya pradhÃnÃrthatÃdhikaraïe sÆtre -34-35)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.28-29
viæÓÃdhikaraïamÃracayati -
kÃmyà upÃæÓu ya«ÂhavyÃ÷ kiæ tadaÇgapradhÃnayo÷ /
pradhÃna eva và nÃtra viÓe«oktirato dvayo÷ // MJaiNy_3,8.28 //
mukhyÃnÃmeva kÃmyatvÃtte«veva paricodanà /
aÇgÃnÃmatathÃbhÃvÃdupÃæÓutvaæ pradhÃnagam // MJaiNy_3,8.29 //
------------------
idamÃmnÃyate - 'yaj¤Ãtharvaïaæ vai kÃmyà i«Âaya÷, tà upÃæÓu «a«ÂavyÃ÷' iti |
atharvavedoktakarmavadyaj¤e«u kÃmyà i«Âayo gomyÃ÷ |
tasmÃttÃsÃmupÃæÓutvaæ yuktamityartha÷ |
yathà vedidharmÃïÃæ barhirrdhamÃïÃæ cÃÇgapradhÃnayo÷ samÃno vidhi÷, tathopÃæÓutvasyÃpi |
nahyatra kaÓcidviÓe«a ÃmnÃta÷- iti cet |
maivam |
kÃmyatvasyaivÃtra viÓe«aniyÃmekatvÃt |
na tvaÇgÃnÃæ kÃmyatvamasti |
karaïapau«kalyasaæpÃdakÃnÃæ te«Ãæ phale sÃk«ÃtsaæbandhÃbhÃvÃt |
tata÷- sÃk«ÃtphalasÃdhane pradhÃna evopÃæÓutvam |
aÇge«u tu tattadvedÃnusÃreïa dhvaniviÓe«a÷ || MJaiNyC_3,8.28-29 ||
(ekaviæÓe ÓyenÃÇgÃnÃæ navanÅtÃjyatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 36-38)
##
#<ÃdhÃne 'pi tatheti cet / Jaim_3,8.37 />#
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.30-31
ekaviæÓÃdhikaraïamÃracayati -
navanÅtaæ Óyena Ãjyaæ mukhye 'Çge vÃstu mukhyagam /
vidheyamÃjyamapraptaæ dtisthanavanÅtakam // MJaiNy_3,8.30 //
mukhya÷ somavikÃro 'Çge codakaprÃptamÃjyakam /
anÆdya dtisaæsthÃnaæ navanÅtaguïo vidhi÷ // MJaiNy_3,8.31 //
------------------
Óyene ÓrÆyate - 'dtinavanÅtamÃjyaæ bhavati' iti |
dtau ciraæ saæghÅtaæ navanÅtaæ yasyÃ'jyasya praktidravyaæ tadetadÅdÓamÃjyaæ mÃnÃntareïa pÆrvamaprÃptatvÃtpradhÃnakarmaïi vidheyam- iti cet |
maivam |
pradhÃnaÓyenasya somayÃgavikÃratvenÃ'jyÃpek«Ãyà abhÃvÃt |
aÇge«vi«ÂiviÓe«e«u codakaprÃptasyÃ'jyasya praktidravyatvena yathoktanavanÅtaguïo vidhÅyate || MJaiNyC_3,8.30-31 ||
(dvÃviæÓe sarvaÓyenÃÇgÃnÃæ navanÅtÃjyatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 39-41)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.32
dvÃviæÓÃdhikaraïamÃracayati-
sutyÃkÃlagatÃÇge«u guïa÷ sarve«u vodita÷ /
Ãdyo vaiÓe«ikÃÇgatvÃdvÃkyÃtsarvÃÇgasaægati÷ // MJaiNy_3,8.32 //
------------------
yo 'yaæ ÓyenasyÃÇge«u dtinavanÅtatvaguïo vihita÷ so 'yaæ sutyÃkÃlÅne«veva savanÅyapaÓutatpuro¬ÃÓarÆpe«vaÇge«u, na tu kÃlÃntaravartidÅk«aïÅyÃdyaÇge«u |
vimato guïa÷ sutyÃkÃlÅnÃÇgamÃtraga÷, ÓyenavaiÓe«ikatvÃt, paÓusÃhityavat |
yathà 'saha paÓÆnÃlabhate' iti vihitaæ paÓusÃhityaæ Óyena eva viÓe«atvenocyamÃnaæ sutyÃkÃlÅne«veva savanÅyapaÓu«vavasthitam, tathà - navanÅtamapi- iti prÃpte -
brÆma÷- 'yadÃjyaæ taddtinavanÅtam' itivÃkyena sarvÃÇgatÃjyavi«ayatvapratÅtÃvanumÃnaæ kÃlÃtyayÃpadi«Âam |
tasmÃt- sarve«vaÇge«u tannavanÅtam || MJaiNyC_3,8.32 ||
(trayoviæÓe savanÅyÃnÃæ mÃæsamayatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 42-44)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 3,8.33-34
trayoviæÓÃdhikaraïamÃracayati -
ÓÃkyÃyane puro¬ÃÓÃstarasà iti mÃæsatà /
sarvatra savanÅye và sarvatra navanÅtavat // MJaiNy_3,8.33 //
tarasÃ÷ savanÅyÃ÷ syuriti tatsaænidhi÷ Óruta÷ /
puro¬ÃÓasya mÃæsatvaæ te«vevÃto niyamyate // MJaiNy_3,8.34 //
------------------
«aÂtriæÓatsu saævatsare«vanu«Âheyaæ ÓÃkyÃyanam |
tatra ÓrÆyate - saæsthito 'hani ghapatirmgayÃæ yÃti, sa yÃnmgÃnhanti, te«Ãæ tarasÃ÷ savamÅyÃ÷ puro¬ÃÓà bhavanti' iti |
tatra- yathà navanÅtaæ sarve«vaÇge«u nivi«Âam, tathà mÃæsatvamapi sarve«u puro¬ÃÓe«u niviÓate - iti cet |
maivam |
tadà hi 'ye puro¬ÃÓÃste tarasÃ÷' iti vacanavyaktau vyavahitÃnvaya÷ syÃt |
tarasaÓabdapuro¬ÃÓaÓabdayormadhye savanÅyaÓabdena vyavadhÃnÃt |
iha tu 'tarasÃ÷ savanÅyÃ÷' ityanayo÷ saænidhi÷ ÓrÆyate |
tathà sati 'ye savanÅyÃste tarasÃ÷' ityanena saænidhyanughÅtena vÃkyena mÃæsatvaæ savanÅyapuro¬ÃÓe«veva niyamyate || MJaiNyC_3,8.33-34 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare ttÅyÃdhyÃyasyëÂama÷ pÃda÷
samÃptaÓcÃyaæ ttÅyo 'dhyÃya÷