Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara,
a metrical exposition of Jaimini's Mimamsasutra,
with Madhava's prose commentary
Based on the ed. by Pandit Sivadatta: Jaiminiyanyayamala, Poona 1892.
(Anandasrama Sanskrit Series, 24)
ADHYAYA 2
Input by members of the Sansknet project
(formerly: www.sansknet.org)
This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.
These and other irregularities cannot be standardized at present.
THE TEXT IS NOT PROOF-READ!
STRUCTURE OF REFERENCES (added):
Jaim_n,n.n = Jaimini: Mimamsasutra_Adhyaya,Pada.Sutra
MJaiNy_n,n.n = Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara_Adhyaya,Pada.Sutra
MJaiNyC_n,n.n = Madhava: JaiminiyanyayamalavistaraCommentary_Adhyaya,Pada.Sutra
#<...># = BOLD
___________________________________________________________________
THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.
Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS
and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions):
description character =ASCII
long a à 195
long A ù 249
long i Å 197
long I ý 253
long u Æ 198
long U ô 244
vocalic r 173
vocalic R ã 227
long vocalic r Ì 204
vocalic l Ê 202
long vocalic l Ë 203
velar n Ç 199
velar N § 167
palatal n ¤ 164
palatal N ¥ 165
retroflex t  194
retroflex T è 232
retroflex d ¬ 172
retroflex D Ö 214
retroflex n ï 239
retroflex N × 215
palatal s Ó 211
palatal S Á 193
retroflex s « 171
retroflex S å 229
anusvara æ 230
capital anusvara õ 245
visarga ÷ 247
capital visarga ê 234
Other characters of the REE encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.
For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________
ÓrÅ÷
atha dvitÅyo 'dhyÃya÷ /
(tatra prathama÷ pÃda÷)
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.1
pramÃïamupajÅvyatvÃtprathame 'dhyÃya Åritam /
mÃnÃdhÅnasya dharmasya dbitÅye bheda ucyate // MJaiNy_2,1.1 //
------------------
anena prathamadvitÅyayoradhyÃyayo÷ pÆrvottarabhÃva upapÃdita÷ || 1 ||
(prathame 'pÆrvasyÃ'khyÃtapritipÃdyatvÃdhikaraïe sÆtrÃïi 1 - 4)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.2-3
dvitÅyÃdhyÃyasya prathame pÃde prathamÃdhikaraïe prathamaæ varïakamÃracayati -
vidhivÃkye padai÷ sarvairapÆrve pratipÃdyate /
pratyekamathavaikyena sarvaistatpratipÃdanam // MJaiNy_2,1.2 //
phalÃnvayitvÃtsarve«Ãæ pradhÃnÃnvayalÃbhata÷ /
lÃghavÃdekabodhyatvaæ tacche«astu padÃntaram // MJaiNy_2,1.3 //
------------------
vidhivÃkyamad«ÂÃrthamakhilamatrodÃharaïama |
vidhivÃkye yÃvanti padÃni santi tÃni sarvÃïi kriyÃkÃrakasaæbandhamanÃdtya pratyekamapÆrvasya pratipÃdakÃni |
kuta÷ |
apÆrvasya phalatvena sarve«Ãæ padÃnÃæ phalÃnvayitvÃta |
apÆrvapratipÃdanÃbhÃve 'pi kriyÃkÃrakayo÷ parasparÃnvayo 'styeveti cet |
satyam |
tathÃpi pradhÃnÃnvayo labhyeta |
phalaæ hi pradhÃnam |
purÆ«Ãrthatayà sÃdhyamÃnatvÃditi prÃpte , brÆma÷ - apÆrvasyÃntyantamad«ÂatvÃdekakalpanayaiva vÃkyasyopapattÃvanekakalpane gauravaæ syÃt |
tasmÃdekamapÆrvamekena Óabdena pratipÃdyate |
padÃntaraæ tu tacche«atayÃnveti |
nanu yasya padasyÃrtho 'pÆrvasya kalpakastatpadÃrthasya phalasÃdhanatayà phalaæ pratyupÃdeyatvavidheyatvaguïatvÃnyabhyupagantavyÃni |
tathà tasyaiva Óe«abhÆtapadÃntarÃrthe pratyuddeÓyatvÃnuvÃdyatvapradhÃnatvÃnÃmapi prÃptatvÃdviruddhatrikadvayÃpattiriti cet |
mevam |
"udbhidà yajeta paÓukÃma÷" "ÓyenenÃbhicaranyajeta"ityÃdÃvudbhidÃdiÓabdÃnÃæ nÃmatvenÃtvaye sati yÃgasÃdhanavÃcitvÃbhÃvena yajatÃvuddeÓyatvÃditrikÃpÃdakatvÃbhÃvÃt |
tasmÃdekameva padamapÆrvapratipÃdakam |
na ca dharmabhedacintÃæ prastutà parityajya kimityapÆrve cintyata iti vÃcyam |
apÆrvasyaiva dharmatvÃt || MJaiNyC_2,1.2-3 ||
dvitÅyaæ varïakamÃracayati --
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.4-7
dravyÃdiÓabdato 'pÆrvadhÅrbhÃvÃrthapadÃduta /
dravyÃdÅnÃæ phalÃrthatvÃttacchabdena hyapÆrvadhÅ÷ // MJaiNy_2,1.4 //
kriyÃdvÃramte dravyaæ phalena nahi yujyate /
bhÃvanÃvÃcino 'pÆrvamÃkhyÃtÃdavagamyate // MJaiNy_2,1.5 //
dhÃtvarthavyatirekeïa bhÃvanà neti cenna tat /
sarvadhÃtvarthasaæbaddha÷ karotyartho hi bhÃvanà // MJaiNy_2,1.6 //
dhÃtvartha÷ karaïaæ tasyÃæ samÃnapadavarïita÷ /
dravyÃdyupaktird«Âà dhÃtvarthotpÃdanÃtmikà // MJaiNy_2,1.7 //
------------------
idamÃmnÃyate -"somena yajeta" "hiraïyamÃtreyÃya dadÃti" "tasmÃtsuvarïe hiraïyaæ dhÃryam" "ÓyenenÃbhicaranyajeta" "citrayà yajeta paÓukÃma÷"ityÃdi |
tatra somahiraïyaÓabdau dravyavÃcinau, suvarïaÓabdo guïavÃcÅ, ÓyenacitrÃÓabdau karmavÃcinau |
tairetairdravyÃdiÓabdairapÆrve pratyeti kuta÷ |
dravyÃdÅnÃæ siddharÆpÃïÃæ sÃdhyaæ phalaæ prati sÃdhanatvasaæbhavÃt |
yÃgadÃnÃdirÆpastu bhÃvÃrtha÷ svayamapi phalavatsÃdhyarÆpatvÃnna sÃdhanaæ bhavitumarhapti |
tato dravyÃdÅnÃæ phalaæ prati karaïatvÃddravyÃdiÓabdà apÆrvapratyÃyakà iti prÃpte - brÆma÷- kriyÃæ vinà dravyÃïi phalaæ sÃdhayituæ na k«amante |
pacikrÅyÃmantareïa këÂhasthÃlyÃdÅnÃmodanasÃdhakatvÃdarÓanÃt |
ato bhÃvanÃvÃcinà yajati dadÃtÅtyÃkhyÃtenÃpÆrve pratÅyate |
nanu dhÃtvartha eva bhÃvanÃ, tadanyà và |
na tÃvaddhÃtvartha÷ |
tasya tÃæ prati karaïatvokte÷ |
na dvitÅya÷ |
dhÃtvarthavyatiriktÃyÃ÷ kriyÃyÃdurlak«yatvÃditi cet |
maivam |
sarvadhÃtvarthasaæbaddhasya karotirÆpasya lak«ayituæ ÓakyatvÃt |
taduktamÃcÃryai÷-
"dhÃtvarthavyatirekeïa yadyapye«Ã na lak«yate |
tathÃpi sarvasÃmÃnyarÆpeïaivÃvagamyate"iti |
anyairapyuktam -
"siddhasÃdhyasvabhÃvÃbhyÃæ dhÃtvartho dvividhastayo÷ |
anyotpÃdÃnukÆlÃtmà bhÃvanà sÃdhyarÆpiïÅ"iti |
' pacati ' ityukte ' pÃkaæ karotri ' ityetamarthe sarve janÃ÷ pratiyanti |
tatra pÃka÷, pakti÷ pacanam, ityetai÷ ÓabdairvyavahriyamÃïo liÇgakÃrakasaækhyÃyogyo dhÃtvartha÷ siddhasvabhÃva÷ |
' karoti ' ityanena vyavahriyamÃïo liÇgÃdyapeta÷ sÃdhyasvabhÃvadyotanÃyÃ'khyÃtapratyayavidhi÷ |
sa cÃ'khyÃtapratyayÃrtha odanotpatteranukÆla÷ |
tato bhaviturodanasya prayojakavyÃpÃratvÃïïijantena bhÃvanÃÓabdenocyate - iti |
anye bhÃvanÃpak«Ã ayuktÃ÷ |
prayatno bhÃvaneti cet |
na |
'ratho gacchati' ityatra tadabhÃvaprasaÇgÃt |
spanda iti cet |
na |
mÃnasatyÃgarÆpe yajatÃvavyÃpte÷ |
ubhayasÃdhÃraïamudÃsÅnatvavicchedasÃmÃnyaæ bhÃvaneti cet |
na |
ÓabdabhÃvanÃyÃmavyÃpti÷ na hi Óabdasya vibhoracetanasya spanda÷ prayatno vÃsti |
liÇ - le - loÂtavyapratyayamÃtragatà ÓabdabhÃvanà |
sarvÃkhyÃtagatÃr'thabhÃvanà |
taduktam --
"abhidhÃæ bhÃvanÃmÃhuranyÃmeva liÇÇÃdaya÷ |
arthÃtmabhÃvanà tvanyà sarvÃkhyÃte«u gamyate"iti ||
kiæca spandÃdivÃdino 'pi na svarÆpeïa spandÃdÅnÃæ bhÃvanÃtvamÃhu÷, kiætvanyotpÃdÃnukÆlaæ svarÆpam |
tasmÃdasmaduktaiva bhÃvanà |
yathà ' pacati, ityatraudanaphalotpattyanukÆlÃ, tathà 'yajati' ityatra svargÃdiphalotpattyanukÆlà |
tasyÃæ ca phalabhÃvanÃyÃæ pratyayavÃcyÃyÃmekapadopÃttatvena pratyÃsamnatvÃtpraktyartha÷ karaïam , na tu dravyÃdi |
tasya padÃntaropÃttatvena viprak«ÂatvÃt |
sÃdhyarÆpo 'pi praktyartha÷ svasÃdhanani«pÃdita÷ sa¤Óaknoti phalaæ sÃdhayitum |
dravyÃdÅnÃæ tu praktyarthotpÃdanena d«Âa evopakÃra÷ |
dravyÃdini«pÃditena dhÃtuvÃcyena yÃgÃdikaraïena svargÃdiphalotpattau satyÃæ yeyamanukÆlavyÃpÃrÃtmà ktiÓabdÃbhidheyà phalotpÃdanà seyaæ yajyÃdidhÃtÆnÃmanyatameva kenÃpi nÃbhidhÅyate |
sarvadhÃtvarthÃnuyÃyisvÃt |
ato na bhÃvanÃyÃ÷ praktyarthatvamÃÓaÇkituæ Óakyam |
astu tarhi -- dhÃtvarthasÃmÃnyameva bhÃvaneti cet |
na |
pratidhÃtvarthe vilak«aïarÆpatvÃt |
anyaddhi pÃkasyaudanaæ pratyÃnukÆlyam |
anyacca calanasya saæyogavibhÃgau prati |
anyathà phalavibhÃgÃnupapatte÷ |
bhinnÃsu bhÃvanÃvyakti«u bhÃvanÃtvasÃmÃnyamanuvartatÃæ nÃma |
naitÃvatÃpraktyarthasÃmÃnyaæ tadbhavati |
tasmÃdviÓe«arÆpÃtsÃmÃnyarÆpÃcca yajyÃdidhÃtuvÃcyÃdanyaivÃ'khyÃtapratyayavÃcyà bhÃvanà |
tathÃsati 'yajeta' ityatrÃ'khyÃtasya 'bhÃvayet' ityartho bhavati |
tatra ' kiæ bhÃvayet, kena bhÃvayet, kathaæ bhÃvayet, ityakÃÇk«ÃyÃæ ' svarge bhÃvayet ' yÃgena bhÃvayem, agnyanvÃdhÃnaprayÃjÃvaghÃtÃdibhirupakÃraæ saæpÃdya bhÃvayet , ityevaæ bhÃjyakaraïetikartavyatÃsamarpaïenÃ'kÃÇk«ÃpÆraïÃtprakaraïÃmnÃta÷ sakala÷ Óabdasaædarbho bhÃvanÃvÃcina ÃkhyÃtasyaiva prapa¤ca÷ |
bhÃvyÃdyaæÓatrayavatÅ seyamÃrthÅ bhÃvanetyucyate |
sà sarvÃpi ÓabdabhÃvanÃyà bhÃvyÃ, vidhÃyako liÇÇÃdi÷ karaïam |
arthavÃdasaæpÃdità stutiritikartavyatà |
seyaæ ÓabdabhÃvanà liÇÇÃdibhireva gamyate |
' arthabhÃvanÃæ sarvairÃkhyÃtapratyaiyargamyata ityuktam |
tasyÃæ cÃrthabhÃvanÃyÃæ svargasya bhÃvyatvaæ kamiyogÃdavagamyate |
praktyarthasya karaïatvaæ ttÅyÃÓrutyà |
tathà ca ÓrÆyate -"darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ svargakÃmo yajeta"' citrayà yajeta paÓukÃma÷ ' iti |
tacca karaïatvamapÆrvakalpanÃmantareïa na saæbhavatÅtyabhidhÃsyate |
tasmÃdÃkhyÃtapratyayÃntÃdbhÃvÃrthapadÃdapÆrve ganyate |
cintÃprayojanaæ tu - 'pÆrvapak«e dravyÃdyapacÃre pratinidhyabhÃva÷ |
siddhÃnte tu tatsadbhÃva÷ ' iti || MJaiNyC_2,1.4-7 ||
(dvitÅye 'pÆrvasyÃstitvÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.8-10
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati -
apÆrvasadasadbhÃvasaæÓaye sati nÃsti tat /
mÃnÃbhÃvÃtphalaæ yÃgÃtsidhyecchÃstrapramÃïata÷ // MJaiNy_2,1.8 //
k«aïikasya vina«Âasya svargahetutvakalpanam /
viruddhaæ mÃntareïÃta÷ Óreyo 'pÆrvasya kalpanam // MJaiNy_2,1.9 //
avÃntaravyÃptirvà Óaktirvà yÃgajocyate /
apÆrvamiti tadbheda÷ prakriyÃto 'vagamyatÃm // MJaiNy_2,1.10 //
------------------
pÆrvÃdhikaraïe varïakÃbhyÃæ yadidamuktam -
'apÆrvasyaikameva padaæ pratyÃyakam ' tacca 'yajeta' ityÃkhyÃtÃntabhÃvÃrthapadam, iti |
tadanupannam |
apÆrvasadbhÃvemÃnÃbhÃvÃt |
' yajeta ' ityÃbhyÃæ praktipratyayÃbhyÃæ karaïabhÃvanayorabhidhÃnÃt |
apÆrvÃbhÃve kÃlÃntarabhÃvisvargasÃdhanatvaæ vinaÓvarasya yÃgasyÃnupapannamiti cet |
na |
ÓÃstraprÃmÃïyena tadupapatteriti prÃpte -
brÆma÷- ' darÓapÆrïamÃsÃbhyÃm ' iti ttÅyÃÓrutyà tÃvadyÃgasya svargasÃdhanatvaæ pramitam |
tadyathopapadyate tathÃvaÓyaæ bhavatÃpi kalpanÅyam |
tatra kiæ yÃvatphalaæ yÃgasyÃvasthÃnaæ kalpyate, kiævà vina«ÂasyÃpi svargotpÃdanam |
nÃ'dya÷ |
yÃge k«aïikatvasya pratyak«asiddhatvÃt |
na dvitÅya÷ |
mtayordaæpatyo÷ putrotpattyadarÓanÃt |
ato mÃnÃntaraviruddhÃdbhavadÅyakalpanÃdasmadÅyamavirÆddhamapÆrvakalpanaæ jyÃya÷ |
kalpite 'pyapÆrve tasyaiva svargasÃdhanatvÃdyÃgasya svargasÃdhanatvaÓrutirvirÆdhyeteti cet |
na |
' yÃgÃvÃntaravyÃpÃro 'pÆrvam ' ityaÇgÅkÃrÃt |
na hyudyamananipatanayoravÃntaravyÃpÃrayo÷ sattve kuÂhÃrasya sÃdhanatvamapaiti |
yadi vyÃpÃravato yÃgasya nÃÓe vyÃpÃre na ti«Âhettarhi yÃgajanyà kÃcicchaktirapÆrvamastu |
ÓaktivyavadhÃne 'pi yÃgasya sÃdhanatvamavirÆddham |
au«ïyavyavahite 'pyagnau dÃhakatvÃÇgÅkÃrÃt |
yathÃÇgÃrajanyamau«ïyaæ ÓÃnte«yapyaÇgÃre«u jale 'nuvartate, tathà yÃgajanyamapÆrve na«Âe 'pi yÃge karrtayÃtmanyavanuvartatÃm |
tasmÃdastyarpÆvam |
tadviÓe«astu saæpradÃyasiddhayÃgaprakriyayÃvagantavya÷ |
tathà hi - prakriyà pÆrvÃcÃryairitthaæ darÓità -"prathamaæ tÃvatphalavÃkyena karmaïa÷ phalasÃdhanatà bodyate - ' yÃgena svarge kuryÃt ' iti |
'kathaæ vinaÓvareïa phalaæ kartavyam ' ityapek«ÃyÃm ' apÆrve ktvà ' ityucyate |
' kathamapÆrve kriyate ' ityapek«ÃyÃæ ' yÃgÃnu«ÂhÃnaprakÃreïa ' iti |
taccÃpÆrve darÓapÆrïamÃsayoranekavidham - phalÃpÆrvam |
samudÃyÃpÆrvam «a utpattyapÆrvam, aÇgÃpÆrve ceti |
yena svarga Ãrabhyate tatphalÃpÆrvam |
amÃvÃsyÃyÃæ trayÃïÃæ yÃgÃnÃmeka÷ samudÃya÷, paurïamÃsyÃmapara÷, tayorbhinnakÃlavartino÷ saæhatya phalÃpÆrvÃrambhÃyogÃttadÃrambhÃya samudÃyadvayajanyamapÆrvadvayaæ kalpanÅyam |
tayorekaikasyÃ' rambhÃyaikaikasamudÃyavartinÃæ trayÃïÃæ yÃgÃmÃæ bhinnak«aïavartitvena saæghÃtÃpattyabhÃvÃdyÃgatrayaïanyÃni trÅïyutpattyapÆrvÃïi kalpanÅyÃni |
te«Ãæ cÃÇgepakÃramantareïÃni«patteraÇgÃnÃæ cÃnekak«aïavartinÃæ saæghÃtÃsaæbhavÃdaÇgÃpÆrvÃïi kalpanÅyÃni |
tatra tvayaæ vibhÃga÷- saævipatyopakÃrakÃïyavaghÃtÃdÅni dravyadevatÃsaæskÃradvÃreïa yÃgasvarÆpasyaivÃtiÓayÃdhÃnena tadatpattyapÆrvani«pattau vyÃpriyante |
taddvÃreïa phalÃpÆrve |
ÃrÃdupakÃrakÃïi tu prayÃjÃdÅnyutpattyupÆrvebhya÷ phalÃpÆrvani«pattau sÃk«Ãdeva vyÃpriyante |
evaæ prakÃrabhede satyapi sarvÃïyaÇgÃnyapÆrvani«pattÃvanugrÃhakÃïi - ityekarÆpeïetthaæbhÃvena svÅ kriyante |
anayaiva diÓà sarvatrÃpÆrvaprakriyÃvagantavyà || MJaiNyC_2,1.8-10 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.11-12
atra gurumatamÃha -
yÃgakriyà sÆk«marÆpà paramÃïvÃtmasaæÓrità /
yÃvatphalaæ niyogÃkhyaæ nÃpÆrvamiti cenna tat // MJaiNy_2,1.11 //
mÃnahÅnaæ kriyÃsauk«myaæ niyogastu liÇÃdinà /
abhidheya÷ pthagyÃgÃdapÆrve kÃryamastyata÷ // MJaiNy_2,1.12 //
------------------
guruïà yanniyogÃkhyamapÆrvamabhipreyate tannÃsti |
kuta÷ |
antareïaiva tadapÆrve phalani«patte÷ |
na ca yÃganÃÓÃtkathaæ phalasiddhiriti vÃcyam |
na hi yÃgakriyà sarvÃtmanà naÓyati, kiætu sÆk«marÆ«atvenÃdÓyà satÅ svargadehÃrambhake«u yÃgasaæbandhidravyagataparamÃïu«u yÃgakarrtayÃtmani vÃvasthÃya phalamÃrabhata iti pÆrvapak«a÷ |
naitadyuktam |
ukter'the pramÃïÃbhÃvÃt |
na ca niyoge 'pi pramÃïÃbhÃva÷ ÓaÇkanÅya÷ |
vaidikaliÇÃdÅnÃæ tadabhidhÃyakatvÃt |
tato dhÃtvarthÃtiriktaæ kÃlÃntarabhÃvyakÃmyaphalasÃdhanamapÆrvamatvita || MJaiNyC_2,1.11-12 ||
(ttÅye karmaïÃæ guïapradhÃnabhÃvavibhÃgÃdhikaraïe sÆtrÃïi 6 - 8)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.13-14
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati --
avaghÃtÃdinÃpÆrvamutpÃdyaæ vidyate na và /
yajatyÃdivadastyeva vÃkyavaiyarthyamanyathà // MJaiNy_2,1.13 //
d«Âe tu«avimoke tu nÃpÆrve dravyatantrata÷ /
syÃdyajatyÃdivai«amyaæ niyamÃpÆrvakdvaca÷ // MJaiNy_2,1.14 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate -"vrÅhÅnavahanti" "taï¬ulÃnpina«Âi"iti |
tatra akdhÃtape«aïe apÆrvajanake, vihitadhÃtvarthatvÃt, yajatyÃdighÃtvarthavat ' |
vipak«e - vidhivÃkyavaiyarthyarÆpo bÃdhakastarko 'vagantavya÷ |
tu«avimokacÆrïatvayord«Âaprayojanayorlokasiddhatvena tÃdarthye 'vaghÃtape«aïayorvidhirrvyatha÷ syÃt |
tasmÃt - astyapÆrvamiti prÃpte, brÆma÷- d«Âaphale saæbhavatyapÆrve na kalpanÅyam |
yajatyÃdid«ÂÃntastu vi«ama÷ |
tatra hi kriyÃprÃdhÃnyena dravyapÃratantryÃbhÃvÃdapÆrvasÃdhanatvaæ kriyÃyà yuktam |
iha tu ' vrÅhÅn ' iti karmakÃrakavibhaktyà vrÅhÅïÃmÅpsitatamatvena prÃdhÃnyÃvagamÃddravyaparatantro 'vaghÃto dravya evÃtiÓayaæ kuryÃt, na tvapÆrve janayati |
na ca vidhivaiyarthyam |
nakhanirbhedanÃdinà tu«avimokasaæbhave 'pi 'avaghÃtenaivÃsau kartavya÷ ' iti yo niyamastasya niyamasyÃpÆrvahetutvena vidheyatvÃt |
tasmÃnnÃstyavavÃtÃdijanyamapÆrnam || MJaiNyC_2,1.13-14 ||
atra gurumatamÃha -
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.15
dvitÅyÃæ saktuvadbhaÇktvà niyoge 'nvayitÃæ krÅyà /
sÃk«Ãditi na mantavyaæ d«ÂasyÃtropapattita÷ // MJaiNy_2,1.15 //
------------------
"saktƤjuhoti"ityatra dravyaprÃdhÃnyaæ parityajya dvitÅyÃyà bhaÇgaæ ktvà kriyÃprÃdhÃnyÃya"saktubhirjuhoti"iti ttÅyÃtvena vipariïÃmo vak«yate |
tathÃ"vrÅhibhiravahanti"iti vipariïÃmena pradhÃnabhÆtà kriyà dravyavyavadhÃnamantareïa sÃk«Ãdeva niyoge 'nvetavyeti cet |
maivam |
vai«amyÃt |
tatra"homena saktu«u saæskÃro na bhavati"bhasmÅbhÆtÃnÃmanyatra viniyogÃsaæbhavÃt , ityabhipretya saæskÃrakarmatvaæ parityaktam |
iha d«Âastu«avimÃkesaæskÃra upapadyate |
vitu«ÃïÃæ te«Ãæ puro¬ÃÓe viniyogasaæbhavÃt || MJaiNyC_2,1.15 ||
(caturthe saæmÃrjanÃdÅnÃmapradhÃnatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 9 - 12)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.16-17
caturthÃdhikaraïamÃracayati --
saæmÃr«Âa struca ityatra kiæ pradhÃnÃkhyakarmatà /
guïakarmatvamathavà d«ÂÃbhÃve 'vaghÃtavat // MJaiNy_2,1.16 //
guïatvaæ nahi saæbhÃvyaæ prÃdhÃnyaæ tu prayÃjavat /
ad«ÂakalpanenÃpi guïatvaæ syÃddvitÅyayà // MJaiNy_2,1.17 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayorjuhvÃdÅnÃæ darbhai÷ saæmÃrjanamÃmnÃtam -"struca÷ saæmÃr«Âi"iti |
tatra saæmÃrjanaæ pradhÃnakarma |
kuta÷ |
guïakarmalak«aïarahitatvÃt, pradhÃnakarmalak«aïayuktatvÃcca |
sÆtrakÃro hi karmaïÃæ rÃÓidvayaæ pratij¤Ãya tayorlak«aïaæ pthaksÆtrayÃmÃsa-"tÃni dvaidhaæ guïapradhÃnabhÆtÃni""yaistu dravyaæ cikÅr«yate, guïastatra pratÅyeta, tasya dravyapradhÃnatvÃt""yaistu dravyaæ na cikÅr«yate, tÃni pradhÃnabhÆtÃni, dravyasya guïabhÆtatvÃt"ccpÆ.mÅ.sÆ. 2 | 1 | 6 - 8 chtaiti |
yai÷ karmabhirdravyamutpÃdayituæ saæskartu ve«yate, te«u karmasu guïatvam |
kuta÷ |
tasya karmaïo dravyapradhÃnatvÃt |
dravyaæ pradhÃnamasya, iti bahuvrÅhi÷ |
"yÆpaæ tak«ati"ÃhavanÅyamÃdaghÃti" ityÃdau yÆpÃhavanÅyÃdidravyamutpÃdayitumi«yate |
"vrÅhÅnavahanti" "taï¬ulÃnpina«Âi"ityÃdau vrÅhyÃdidravyaæ saæskartumi«Âam | prayÃjÃdi«ÆktavaiparÅtyÃtpradhÃnakarmatvam |
evaæ satyavaghÃtena yathà vrÅhÅïÃæ tu«avimoko d«Âa÷ saæskÃra÷, tathà saæmÃrjanena juhvÃdi«u kaæcidatiÓayaæ na paÓyÃma÷ |
ato 'vaghÃtavadguïakarmatvÃbhÃvÃtprayÃjÃdivatpradhÃnakarmatvamiti prÃpte --
brÆma÷- 'struca' iti dvitÅyà karmakÃrake vihità |
karmatvaæ cepsitatamatvesati bhavati |
"karturÅpsitatamaæ karma"ccpÃ.sÆ. 1 | 4 | 49 chtaiti karmasaæj¤ÃvidhÃnÃt |
kratusÃdhanatvena ca strucÃæ yuktamÅpsitatamatvam |
ata÷ pradhÃnabhÆtÃ÷ struca÷ |
tathÃsati saæmÃrjanakriyÃyà guïakarmatvamavaghÃtavadbhavi«yati |
yadi struk«ud«Âo 'tiÓayo na syÃt, tarhyapÆrve kalpanÅyam || MJaiNyC_2,1.16-17 ||
(pa¤came stotrÃdiprÃdhÃnyÃdhikaraïe sÆtrÃïi 13 - 29)
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
#<ÓabdapthaktvÃc ca / Jaim_2,1.25 />#
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.18-19
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati -
praugaæ ÓaæsatÅtyÃdau guïatota pradhÃnatà /
d«Âà devasmtistena guïatà stotraÓastrayo÷ // MJaiNy_2,1.18 //
smtyarthatve stautiÓaæsyordhÃtvo÷ ÓrautÃrthabÃdhanam /
tenÃd«ÂamupetyÃpi prÃdhÃnyaæ Órutaye matam // MJaiNy_2,1.19 //
------------------
jyoti«Âome ÓrÆyate -"praugaæ Óaæsati" "ni«kevalyaæ Óaæsati" "Ãjyai÷ stuvate" "p«Âai÷ stuvate"praugani«kevalyaÓabdau ÓastraviÓe«anÃmanÅ |
Ãjyap«ÂaÓabdau tu vyÃkhyÃtau |
apragÅtamantrasÃdhyà stuti÷ Óastram |
pragÅtamantrasÃdhyÃstuti÷ stotram |
tayo÷ stutaÓastrayorguïakarmatvaæ yuktam |
kuta÷ |
tu«avimokavadd«ÂÃrthalÃbhÃt |
«aÂhyamÃne«u mantre«vanusmaraïena devatà saæskriyata iti prÃpte --
brÆma÷- stotavyÃyà devatÃyÃ÷ stÃvakairguïai÷ saæbandhakÅrtanaæ stautiÓaæsatidhÃtvorvÃcyor'tha÷ |
yadi mantravÃkyÃni guïasaæbandhÃbhidhÃnaparÃïi , tadà dhÃtvormukhyÃrthalÃbhÃcchratiranughÅtà bhavi«yati |
yadà tu guïadvÃreïÃnusmaraïÅyadevatÃsvarÆpa prakÃÓanaparÃïi mantravÃkyÃni syu÷, tadà dhÃtvormukhyor'tho na syÃt |
loke hi ' devadattaÓcaturvedÃbhij¤a÷ ' ityukte stuti÷ pratÅyate |
tasya vÃkyasya guïasaæbandhaparatvÃbhÃvÃt |
yadà tu devadattarÆpaparatà ' yaÓcaturvedÅ tamÃnaya, ityÃdau, tatra na stutipratÅti÷ |
tasya caturvedasaæbandhadvÃreïa devadattasvarÆpopalak«aïaparatvena guïasaæbandhaparatvÃbhÃvÃt |
tataÓca - ' Ãjyairdevaæ prakÃÓayet , ' p«Âairdevaæ prakÃÓayet, ityevaæ vidhyarthaparyavasÃnÃddhÃtvormukhyÃrtho bÃdhyeta |
tato dhÃtuÓrutimabÃdhituæ stotraÓastrayo÷ pradhÃnakarmatvamabhyupetavyam |
tatra d«Âaæ prayojanaæ nÃstÅti cet |
tarhyapÆrvamastu || MJaiNyC_2,1.18-19 ||
(«a«Âhe mantrÃvidhÃyakatvÃdhikaraïe sÆtre 30 - 31)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.20-21
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati -
devÃæÓca yÃbhiryajata ityÃkhyÃtaæ tu mantragam /
vidhÃyakaæ na vÃnyena samatvÃttadvidhÃyakam // MJaiNy_2,1.20 //
yacchabdÃde÷ k«ÅïaÓaktirna vidhistrividhaæ tata÷ /
ÃkhyÃtamabhidhÃnaæ ca pradhÃnaguïakarmaïÅ // MJaiNy_2,1.21 //
------------------
ayaæ mantra ÃmnÃyate -"devÃæÓca yÃbhiryajate dadÃti ca jyogittÃbhi÷ sacate gopati÷ saha"iti |
ayamartha÷-
gopatiryajamÃno yÃbhirgobhirdevÃnyajate yÃÓca gà brÃhmaïebhyo dadÃti cirameva tÃbhi÷ saha paraloke 'vati«Âhate iti |
tatra yathà brÃhmaïagatamÃkhyÃtapadaæ pradhÃnaguïakarmaïoranyantarasya vidhÃyakam, tathà mantragatamapÅti cet |
maivam |
yacchabdÃdinà vidhiÓakte÷ k«ÅïatvÃt |
sati hi yacchabde tasya vÃkyasyÃnuvÃdakatvaæ pratÅyate, na tu vidhÃyakatvam |
'yacchabdÃde÷ ' ityÃdiÓabdenottamapuru«ÃmantraïÃdaya÷ |
' barhirdevasadanaæ dÃmi ' ityuttamapurÆma÷ |
'agnÅdagnÅnvihara' ityÃmantraïam |
evaæ brahmaïe 'pi - ' yasyobhayaæ havirÃrtimÃrcchat ' ityudÃharaïÅyam |
tasmÃt - ' ÃkhyÃtasya pradhÃnakarmavidhÃyatvaæ, guïavidhÃyakatvaæ và ' ityevaæ dvÃveva prakÃrau na bhavata÷, kiætu - ' abhidhÃyakatvam ' ityapyasti ttÅya÷ prakÃra÷ |
tato na mantragatÃkhyÃtasya vidhÃyakatvam || MJaiNyC_2,1.20-21 ||
(saptame mantranirvacanÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.22-23
saptamÃdhikaraïamÃracayati --
ahe budhiïya mantraæ ma iti mantrasya lak«aïam /
nÃstyasti vÃsya nÃstyetadavyÃptyÃderavÃraïÃt // MJaiNy_2,1.22 //
yÃj¤ikÃnÃæ samÃkhyÃnaæ lak«aïaæ do«avarjitam /
te 'nu«ÂhÃnasmÃrakÃdau mantraÓabdaæ prayu¤jate // MJaiNy_2,1.23 //
------------------
ÃdhÃna idamÃmnÃyate -"ahe budhiïya mantraæ me gopÃya"iti |
tatra mantrasya lak«aïaæ nÃsti, avyÃptyativyÃptyorvÃrayitumaÓakyatvÃt |
'vihitÃrthÃbhidhÃya ko mantra÷ ' ityukte ' vasantÃya kapi¤jalÃnÃlabheta ' ityasya mantrasya vidhirÆpatvÃdavyÃpti÷ |
' mananaheturmantra÷ ' ityukte - brÃhmaïe 'tivyÃpti÷ |
evam - ' asipadÃnto mantra÷ ' ' uttamapuru«Ãnto mantra÷ ' ityÃdilak«aïÃnÃæ parasparamavyÃptiriti cet |
maivam |
yÃj¤ikasamÃkhyÃnasya nirdo«alak«aïatvÃt |
tacca samÃkhyÃnamanu«ÂhÃnasmÃrakÃdÅnÃæ mantratvaæ gamayati |
' uru prathasva ' - ityÃdayo 'nu«ÂhÃnasmÃrakÃ÷ |
'agnimÅle purohitam ' ityÃdaya÷ stutirÆpÃ÷ |
'i«e tvÃ' - ityÃdayastvÃntÃ÷ |
'agna à yÃhi vÅtaye ' ityÃdaya ÃmantraïopetÃ÷ |
' agnÅdagnÅnvihara ' - ityÃdaya÷ prai«arÆpÃ÷ |
' adha÷ svidÃsÅdupari svidÃsÅt ' ityÃdayo vicÃrarÆpÃ÷ |
' ambe ambike ambÃlike na mÃnayati kaÓrcana ' - ityÃdaya÷ paridevanarÆpÃ÷ |
' pcchÃmi tvà paramantaæ pthivyÃ÷ ' ityÃdaya÷ praÓnarÆpÃ÷ |
'vedimÃhu÷ paramantaæ pthivyÃ÷ ' ityÃdaya uttararÆpÃ÷ |
evamanyadapyudÃhartavyarm |
idÓe«vatyantavijÃtÅye«u samÃkhyÃnamantareïa nÃnya÷ kaÓcidanugato dharmo 'sti, yasya lak«aïatvamucyeta |
lak«aïasyopayogaÓca pÆrvÃcÃryairdarÓita÷-
"«ayo 'pi padÃrthÃnÃæ nÃntaæ yÃnti pthaktvaÓa÷ |
lak«aïena tu siddhÃnÃmantaæ yÃnti vipaÓcita÷" || iti |
tasmÃt - abhiyuktÃnÃm ' mantro 'yam ' iti samÃkhyÃnaæ lak«aïam || MJaiNyC_2,1.22þ23 ||
(a«Âame brÃhmaïanirvacanÃdhikaraïe sÆtram)
#<Óe«e brÃhmaïaÓabda÷ / Jaim_2,1.33 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.24-25
a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati --
nÃstyetadbrahmaïetyatra lak«aïaæ vidyate 'thavà /
nÃstÅyanto vedabhÃgà iti kÊpterabhÃvata÷ // MJaiNy_2,1.24 //
mantraÓca brÃhmaïaæ ceti dvau bhÃgau tena mantrata÷ /
anyadbrÃhmaïamityetadbhavedbrÃhmaïalak«aïam // MJaiNy_2,1.25 //
------------------
cÃturmÃsye«vidamÃmnÃyate - ' etadbrÃhmaïÃnyeva pa¤ca harvÅ«i ' iti |
tatra - brÃhmaïasya lak«aïaæ nÃsti |
kuta÷ |
vedabhÃgÃnÃmiyattÃnavadhÃraïena brÃhmaïabhÃge«vanyabhÃge«u ca lak«aïasyÃvyÃptyativyÃptyo÷ ÓodhayitumaÓakyatvÃt |
pÆrvokto mantrabhÃga eka÷ |
bhÃgÃntarÃïi ca kÃnicitpÆrvairudÃhartu saæghÅtÃni -
"heturnirvacanaæ nindà praÓaæsà saæÓayo vidhi÷ |
parakriyà purÃkalpo vyavadhÃraïakalphanà |
"iti |
' tena hmannaæ kriyate ' iti hetu÷ |
' taddadhaïe dadhitvam ' iti nirvacanam |
' amÃdhyà vai mëÃ÷ ' iti nindà |
'vÃyurvai k«epi«Âhà devatÃ' iti praÓaæsà |
' tadvyacikitsajjuhavÃni , mà hau«am ' iti saæÓaya÷ |
' yajamÃnena saæmitaudumbarÅ bhavati ' iti vidhi÷ |
' bhëÃneva mahyaæ pacata ' iti parakti÷ |
' purà brÃhmaïà abhai«u÷ ' iti purÃkalpa÷ |
' yÃvato 'ÓcÃnpratighïÅyÃt, tÃvato vÃruïÃæÓcatu«kapÃlannirvapet ' iti viÓe«ÃvadhÃraïakalpanà |
evamanyadapyudÃhÃryam |
na ca ' hetvÃdÅnÃmanyatamaæ brÃhmaïam'iti lak«aïam |
mantre«vapi hetvÃdisadbhÃvÃt |
tathà hi - ' indavovÃmuÓanti hi ' iti hetu÷ |
' udÃni«urmahÅrÅti tasmÃdudakamucyate ' iti nirvacanam |
'moghamannaæ vindate apracetÃ÷ ' iti nindà |
' agnirmÆrdhà diva÷ kakutpati÷ ' iti praÓaæsà |
' adha÷ svidÃsÅdupari svidÃsÅt ' iti saæÓaya÷ |
' kapi¤jalÃnÃlabheta ' iti vidhi÷ |
' sahastramaæyutaæ dadat ' iti parakti÷ |
' yaj¤ena yaj¤amayajanta devÃ÷ ' iti purÃkalpa÷ |
' itikaraïabahulaæ brÃhmaïam ' iti cet |
na |
' ityadadà ityayajathà ityapaca iti brÃhmaïo gÃyet ' ityasminbrahmaïena gÃtavye mantre ativyÃpte÷ |
' ityÃhetyanena vÃkyenopanibaddhaæ brÃhmaïam ' iti cet |
na |
' rÃjà cidyaæ bhagaæ bhak«ÅtyÃha ' ' yo và rak«Ã÷ ÓucirasmÅtyÃha ' ityanayormantrayorativyÃpte÷ |
' ÃkhyÃyikÃrÆpaæ brÃhmaïam ' iti cet |
na |
yamayamÅsaævÃdasÆktÃdÃvativyÃpte÷ |
tasmÃt - ' nÃsti brÃhmaïasya lak«aïam ' iti prÃpte -
brÆma÷- ' mantrabrÃhmaïarÆpau dvÃveva vedabhÃgau ' ityaÇgÅkÃrÃnmantralak«aïasya pÆrvamabhihitatvÃt ' avaÓi«Âo vedabhÃgo brÃhmaïam ' ityetallak«aïaæ bhavati -- iti || MJaiNyC_2,1.24-25 ||
(navama ÆhÃdyamantratÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.26
navamÃdhikaraïamÃracayati -
ÆhapravaranÃmnÃæ kiæ mantratÃstyathavà na hi /
mantrÃstadekavÃkyatvÃnna tallak«aïavarjanÃt // MJaiNy_2,1.26 //
"agnaye ju«Âaæ nirvapÃmi"ityasya saurye carau ' sÆryÃya ju«Âaæ nirvapÃmi ' ityevaæ padÃntaraprak«epa Æha÷ |
' adÅk«i«ÂÃyaæ brÃhmaïa÷ ' ityasya mantrasya Óe«atvena prayogakÃle brÃhmaïanÃmadheyaviÓe«aæ tadÅyapravaraæ caivaæ paÂhanti -"asau devadatto 'mu«ya putro 'mu«ya pautro 'mu«ya naptÃmu«yÃ÷ putro 'mu«yÃ÷ pautro 'mu«yà naptà ' iti |
' ÃÇgirasabÃrhaspatyabhÃradvÃjagotra÷ ' iti ca |
ete«ÃmÆhapravaranÃmadheyÃnÃæ mantratvamasti |
kuta÷ |
mantreïa sahaikavÃkyatvÃditi cet |
maivam |
yÃj¤ikaprasiddhirÆpasya mantralak«aïasyaite«vabhÃvÃt |
na hyadhyetÃra ÆhÃdÅnmantrakÃï¬e 'vÅyate |
tasmÃt - nÃsti mantratvam || MJaiNyC_2,1.26 ||
(daÓama glak«aïÃdhikaraïe sÆtram)
##
(ekÃdaÓe sÃmalak«aïÃdhikaraïe sÆtram)
##
(dvÃdaÓe yajurlak«aïÃdhikaraïe sÆtram)
#<Óe«e yaju÷ ÓabdÃ÷ / Jaim_2,1.37 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.27
daÓamaikÃdaÓadvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati --
narksÃmayaju«Ãæ lak«ma sÃækaryÃditi ÓaÇkite /
pÃdaÓca gÅti÷ praÓli«ÂapÃÂha ityastvasaækara÷ // MJaiNy_2,1.27 //
------------------
idamÃmnÃyate - ' ahe budhiïya mantraæ me gopÃya yam«ayastraividà vidu÷ |
ca÷ sÃmÃni, yajÆæ«i ' iti |
"trÅnvedÃnvidanti"iti trivida÷, trividÃæ saæbandhino 'dhyetÃrastraividÃ÷ |
te ca yaæ mantrabhÃgamgÃdirÆpeïa trividhamÃhu÷, taæ gopÃya, iti yojanà |
tatra trividhÃnÃmksamayaju«Ãæ vyavasthitaæ lak«aïaæ nÃsti |
kuta÷ |
sÃækaryasya du«pariharatvÃt |
'adhyÃpakaprasiddherhygvedÃdi«u paÂhito mantra gÃdi÷ ' iti hi lak«aïaæ vaktavyam |
tacca saækÅrïam |
'devo va÷ savitotpÆnÃtvacchidreïa pavitreïa vaso÷ sÆryasya raÓmibhi÷ ' ityayaæ mamtro yajurvede saæpratipannayaju«Ãæ madhye paÂhita÷ |
na ca tasya yaju«ÂvamÃsti |
tadbrÃhmaïe ' sÃvitryarcà ' ityktvena vyavahtatvÃt |
' etatsÃma gÃyannÃste ' iti pratij¤Ãya kiæcitsÃma yajurvede gÅtam |
' ak«itamasi ' ' acyutamasi ' ' prÃïasaæÓitamasi ' iti trÅïi yajÆæ«i sÃmavede samÃmnÃtÃni |
tathà gÅyamÃnasya sÃmnà ÃÓrayabhÆtà ca÷ sÃmavede samÃmnÃyante |
tasmÃt - nÃsti lak«aïam - iti cet |
na |
pÃdÃdÅnÃmasaækÅrïalak«aïatvÃt |
' pÃdenÃrthena copetà vttabaddhÃmantrà ca÷ |
gÅtirÆpà mantrÃ÷ sÃmÃni |
vttagÅtivarjitatvena praÓli«ÂapaÂhità mantrà yajÆæ«i ' ityukte na kvÃpi saækara÷ || MJaiNyC_2,1.27 ||
(trayodaÓe nigadÃnÃæ yaju«ÂravÃdhikaraïe sÆtrÃïi 38 - 45)
##
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.28-29
trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati -
prok«aïÅrÃsÃdayeti nigadastrividhÃdbahi÷ /
yajurvoccaistvadharmasya bhedÃdasya caturthatà // MJaiNy_2,1.28 //
parapratyÃyanÃrthatvÃduccaistvaæ yajureva sa÷ /
tallak«aïena yuktatvÃtraividhyamiti susthitam // MJaiNy_2,1.29 //
------------------
' prok«aïÅrÃsÃdaya ' ' idhmaæ barhirupasÃdaya ' ' agnÅdagnÅnvihara' ' barhi÷ stïÅhi ' 'indra Ãgaccha' 'hariva Ãgaccha' ityÃdayo nigadà ÃmnÃtÃ÷ |
parapratyÃyanÃrthà mantrà nigada÷ |
ete ca pÆrvoktebhya gyaju÷sÃmabhyo bahirbhÆtÃÓcaturthaprakÃrÃ÷ |
kuta÷ |
pÃdagÅtkayorksÃmalak«aïayorabhÃvÃt |
praÓli«ÂapÃÂhasya yajurlak«aïasya sattve 'pi dharmabhedena yaju«yantarbhÃvÃnupapatte÷ |
' upÃæÓuyaju«Ã ' ' uccairnigadena ' iti hi dharmabheda÷ - iti prÃpte ---
brÆma÷- ' vahirbrÃhmaïà bhojyantÃm ' ' piravrÃjakÃstvanta÷ ' ityatra satyeva parivrÃjakÃnÃæ brÃhmaïye pÆjÃnimitto viÓe«o yathà tathà nigadÃnÃæ yajurlak«aïopetatvena yaju«Ãmeva satÃæ parapratyÃyananimittamuccaistvadharma÷ |
tato mantrÃïÃæ traividhyaæ susthitam || MJaiNyC_2,1.28-29 ||
(caturdaÓa ekavÃkyatvalak«aïÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.30-31
caturdaÓÃdhikaraïamÃracayati -
devasya tveti vÃkyasya bhinnatvamathavaikatà /
aikyaprayojakasyÃtra durbodhatvena bhinnatà // MJaiNy_2,1.30 //
vibhÃge sati sÃkÃÇk«asyaikÃrthatvaæ prayojakam /
tasmÃdvÃkyaikyametena yajuranto 'vardhÃyate // MJaiNy_2,1.31 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayorÃmnÃyate -
"devasya tvà savitu÷ prasave, aÓvinorbÃhubhyÃm , pÆ«ïo hastÃbhyÃm, agnaye ju«Âaæ rnivapÃmi"iti |
tatra vÃkyÃni bhinnÃni bhavitumarhanti |
kuta÷ |
ekatvaniyÃmakasya durvodhatvÃt |
arthaikyaæ vÃkyaikye prayojakamiti cet |
na |
ekasminpade 'tivyÃpte÷ |
padasamÆhasya vÃkyatve, samÆhÃnÃmatra bahÆnÃæ saæbhavÃdvÃkyabheda÷ syÃt - iti cet |
maivam |
' yadvibhÃge sÃkÃÇk«amavibhÃge caikÃrtham, tadekaæ vÃkyam ' iti prayojakasya boddhuæ ÓakyatvÃt |
'vibhÃge sÃkÃÇk«am ' ityukte 'tivyÃpti÷ syÃt |
"syonaæ te sadanaæ kïomi ghtasya dhÃrayà susevaæ kalpayÃmi, tasminsÅdÃmte pratitiÂha vrÅhÅïÃæ medha sumanasyamÃna÷"ityatra 'tasmin' - ityÃdipadasamÆhasya vibhÃge sati praktavÃcitacchabdÃrthanirïayÃya pÆrvapadasamÆhasÃkÃÇkatvamasti, atastadvyavacchettum 'ekÃrtham ' ityucyate |
nahi tatraikÃrthatvamasti |
pÆrvasamÆhasya sadanakaraïamartha÷, uttarasamÆhasya puro¬ÃÓaprati«ÂhÃpanam |
syonaæ samÅcÅnam |
susevaæ su«Âhu sevituæ yogyam |
medha sÃrabhÆtapuro¬ÃÓetyartha÷ |
atra dvayo÷ samhayorvÃkyadvayamubhayavÃdisiddham |
tat ' ekÃrtham ' ityanena vyÃvartyate |
' ekÃrtham ' ityukte 'tivyÃpti÷ syÃt |
"bhago vÃæ vibhajatu, pÆ«Ã vÃæ vibhajatu"ityanayorvibhajanamantratvena saæmatayo÷ padasamÆbayostÃtparyavi«ayasya dravyavibhÃgarÆpasyÃrthasyaikatvÃt , tadravyavacchettuæ ' vibhÃge sÃkÃÇk«am ' ityuktam |
prakte tu ' agnaye ju«Âam ' ityÃdisamÆhe pthakkte pÆrvo ' devasya tvà 'iti samÆha÷ sÃkÃÇk«o bhavati |
ekÅkte tu ktsnasyaika eva nirvÃpor'tha÷ |
etenaikavÃkyatvanirïayenÃniyataparimÃïasya yaju«o 'vasÃnaæ niÓcetuæ Óakyam || MJaiNyC_2,1.30-31 ||
(pa¤cadaÓe vÃkyabhedÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.32-33
pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati -
i«e tvÃdirmantra eko bhinno vaika÷ kriyÃpade /
asatyarthÃsmÃrakatvÃdekÃd«Âasya kalpanÃt // MJaiNy_2,1.32 //
chedane mÃrjane caitau viniyuktau kriyÃpade /
adhyÃhte smÃrakatvÃnmantrabhedor'thabhedata÷ // MJaiNy_2,1.33 //
------------------
"i«e tvorje tvÃ"iti ÓrÆyate |
so 'yaæ padasamudÃya eko mantra÷ |
kuta÷ |
asya mantrasyÃd«Âatve tvekasyaivÃd«Âasya kalpane lÃghavÃt |
na ca"uru prathasva"ityÃdimantravadanu«ÂheyÃrthasmÃrakatvaæ saæbhavati |
kriyÃpadÃbhÃvena tadarthapratÅtyabhÃvÃt -- iti prÃpte, brÆma÷- ' i«e tveti cchinatti, Ærje tvetyanumÃr«Âi ' iti palÃÓaÓÃkhÃyÃÓchedanamÃrjanayoretau viniyuktau |
tatastadamanusÃreïa"chinadmi"iti kriyÃpade 'dhyÃhte satyanu«ÂheyÃrthasmÃrakatvÃdarthabhedena vÃkyabhedÃdyajurmantrabheda÷ |
i«yamÃïÃyÃnnÃya bho÷ palÃÓaÓÃkhe tvà chinadmi ' ' Ærje rasÃya balÃya và tvÃmanumÃrjmi ' ityarthabheda÷ |
evam"Ãyuryaj¤ena kalpatÃm" "prÃïo yaj¤ena kalpatÃm"ityÃdau kÊptisÃmÃnyarÆpasyÃrthasyaikatve 'pyÃyurÃdibhirbhinnatvÃdarthabhedavÃkya bhedayo÷ spa«ÂatvÃt , ' kÊptÅrvÃcayati ' iti kÊptibahutvasya coditatvÃcca yajurbhedo dra«Âavya÷ || MJaiNyC_2,1.32-33 ||
(«o¬aÓe (saptadaÓe ca) anu«aÇgÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.34-35
«o¬aÓÃdhikaraïamÃracayati -
yà te agne rajetyadhyÃhÃro yadvÃnu«a¤janam /
tanÆrityanyaÓe«atvÃdadhyÃhÃro 'tra laukika÷ // MJaiNy_2,1.34 //
vedÃkÃÇk«Ã pÆraïÅyà vedenetyanu«a¤janam /
anyaÓe«o 'pir buddhastho laukikastu na tÃdÓa÷ // MJaiNy_2,1.35 //
------------------
jyoti«Âome upasaddhome«vevamÃmnÃyate --
"yà te agne 'yÃÓayà tanÆrvar«i«Âhà gahvare«Âhà |
ugraæ vaco apÃvadhÅtve«aæ vaco apÃvadhÅtsvÃhà |
yà te agne rajÃÓayÃ, yà te agne harÃÓayÃ"iti |
ayamartha÷- ' ayasà rajatena hiraïye na ca nirmità agnestistrastanava÷, tÃsvÃdyà yeyamuktà tanu÷ sÃtiÓayena vddhaæ, gahvare tÅk«ïe dravye lohe 'vasthità tayà tanvà k«utpipÃse upapÃtakam, vÅrahatyÃdi mahÃpatakaæ ca hatavÃnasmi ' iti |
tathà ca brÃhmaïam,"yadugraæ vaco apÃvadhÅttve«aæ vaco apÃvadhÅtsvÃheti |
aÓanÃyÃpipÃse havà ugraæ vaca÷ |
enaÓca vairahatyaæ ca tve«aæ vaca÷"iti |
tatra svÃhÃnta÷ prathamo mantra÷ saæpÆrïavÃkyatvÃnniÓe«o 'dhyÃhartavya÷ |
na hi ' tanÆrvar«i«Âhà ' ityÃdibhÃgastayoranvetuæ yogya÷ |
tasya prathamamantraÓe«atvÃt, iti prÃpte, brÆma÷- vaidikayormantrayorÃkÃÇk«Ã vaidikenaiva vÃkyaÓe«eïa pÆraïÅyà |
tata÷ ' tanÆrvar«i«Âhà ' ityÃdibhÃga uttarayormantrayoranu«ajyate |
yadyapyasÃvanyaÓe«a÷, tathÃpir buddhastha÷ sankalpanÅyÃdadhyÃhÃrÃtsaænik«yate |
tasmÃt - anu«aÇga÷ kartavya÷ || MJaiNyC_2,1.34-35 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.36-37
saptadaÓÃdhikaraïamÃracayati --
nÃnu«aÇgo 'nu«aÇgo vÃcchidroïotyasya Óe«iïau /
citpatistvetyanÃkÃÇk«Ãvato nÃtrÃnu«ajyate // MJaiNy_2,1.36 //
karaïatvaæ kriyÃpek«aæ kriyà caikà punÃtviti /
mantratraye 'tastaddvÃrà sarvaÓe«o 'nu«ajyate // MJaiNy_2,1.37 //
------------------
jyoti«Âome dÅk«Ãprakaraïe paÂhyate -"citpatistvà punÃtu" "vÃkpatistvà punÃtu" "devastvà savità punÃtvÃcchidreïa pavitreïa vaso÷ sÆryasya raÓmibhi÷"iti |
tatra ttÅyamantraÓe«a÷ ' acchidreïa ' - ityÃdibhÃga÷ prathamadvitÅyayormantrayornÃnu«ajyate |
kuta÷ |
nirÃkÃÇk«atvÃt |
na hi"citpatistvà punÃtu""vÃkpatistvà punÃtu"ityanayo÷ Óe«iïo÷ saæpÆrïavÃkyayo÷ kÃcicche«ÃkÃÇk«Ãsti - iti prÃpte -
brÆma÷- ' mà bhÆcche«iïorÃkÃÇk«Ã, tathÃpi Óe«asyÃ'kÃÇk«Ãsti ' iti |
' pavitreïa raÓmibhi÷ ' ityuktaæ karaïatvaæ hi kriyÃmapek«ate |
kriyà ca ' punÃtu ' itye«Ã tri«vapi mantre«vekà |
tayà kriyayà saæbaddha÷ Óe«a÷ kriyÃdvÃrà ttÅyamantre nirapek«e 'pi yathÃnveti, tathà pÆrvayorapyanvetumarhati |
tasmÃt - astyanu«aÇga÷ || MJaiNyC_2,1.36-37 ||
(a«ÂÃdaÓe (saptadaÓe) vyavetÃnanu«aÇgÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.38-39
a«ÂÃdaÓÃ(saptadaÓÃ) dhikaraïamÃracayati -
gacchatÃmitiÓabdasyÃmu«aÇgo 'sti na vopari /
saæ yaj¤apatirityatra yogyatvÃtso 'sti pÆrvabat // MJaiNy_2,1.38 //
tadekavacanaæ madhyamantre 'ÇgÃnÅtyanena hi /
nÃnveti tadvyavÃyena noparyapyanu«ajyate // MJaiNy_2,1.39 //
------------------
agnÅ«omÅyapaÓau ÓrÆyate --"saæ te aprÃïo vÃtena gacchatÃm, samaÇgÃni yajatrai÷, saæ yaj¤apatirÃÓi«Ã"iti |
ayamartha÷- ' bho÷ paÓo tava prÃïo ' vÃtena bÃhyena vÃyunà saægacchatÃm, tava hdayÃdyaÇgÃni yÃgaviÓe«ai÷ saæyujyantÃm, yaj¤apatirÃÓi«Ã saæyujyatÃm ' iti |
tatra"yaj¤apati÷"ityasmiæsttÅye mantre 'sam' ityupasargasya kriyÃpadÃkÃÇk«atvÃtprathamamantragatasya ' gacchatÃm ' iti padasyaikavacanÃntasya yaj¤apatiÓabdenÃnvetuæ yogyatvÃtpÆrvavadbuddhisthatvena saænihitatvÃdÃkÃÇk«ÃsaænidhiyogyatÃnÃæ sadbhÃvena kriyÃpadamanu«ajyate -- iti prÃpte , -
brÆma÷- madhyamamantre bahuvacanÃntena ' aÇgÃni ' ityanenÃnvetumayogyatvÃttadvyavÃyena buddhisaænidhyabhÃvÃnnÃstyanu«aÇga÷ |
tato dvitÅyattÅyamantrayoryathocitaæ vÃkyaÓe«o 'dhyÃhartavya÷ || MJaiNyC_2,1.38-39 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare dvitÅyÃdhyÃyasya prathama÷ pÃda÷
_________________________________________________________________________
(atha dvitÅyÃdhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷)
(prathame 'ÇgÃpÆrvabhedÃdhikaraïe sÆtram)
#<ÓabdÃntare karmabheda÷ ktÃnubandhatvÃt / Jaim_2,2.1 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.1-2
dvitÅyapÃdasya prathamÃdhikaraïamÃcarayati --
dadÃti yajatÅtyÃdau bhÃvanaikyamutÃnyatà /
ÃkhyÃtaikyÃttadekatvaæ dhÃtubhedo 'prayojaka÷ // MJaiNy_2,2.1 //
dhÃtubhedena bhinnatvamÃkhyÃte ÓrÆyate tata÷ /
utpattyekÃnuraktatvÃdbhidyante bhÃvanà mitha÷ // MJaiNy_2,2.2 //
------------------
ihaikaprakaraïagatÃnyaparyÃyadhÃtuni«pannÃnyÃkhyÃtÃni yajati, dadÃti, juhoti, ityÃdÅnyudÃharaïam |
tÃni caivaæ ÓrÆyate --"somena yajeta""hiraïyamÃtreyÃya dadÃti" "dÃk«iïÃni juhoti"iti |
te«u bhÃvanÃvÃcina ÃkhyÃtasyaikatvÃdbhÃvanÃyà ekatvaæ yuktam |
na ca dhÃtubhedÃdbhÃvanÃbheda÷ |
tadvÃcitvÃbhÃvena dhÃtostasyÃmaprayojakatvÃt - iti prÃpte , brÆma÷- astvÃkhyÃtameva bhÃvanÃyÃ÷ prayojakam |
taccÃkhyÃrta pratidhÃtu bhinnam |
na hi bahÆnÃæ dhÃtÆnÃmuparyeka ÃkhyÃtapratyaya÷ ÓrÆyate |
nÃpi vyÃkaraïe dhÃtusamÆhÃdekamÃkhyÃtaæ vihitam |
tata ÃkhyÃtÃnÃæ bahÆnÃmekaikadhÃtuviÓe«ÃmuraktatvenaivotpannÃnÃæ bhÃvanÃvÃcitvena yÃgadÃnahomabhÃvanÃ÷ parasparaæ bhidyante || 1-2 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.3
atra gurumatamÃha -
niyogaikatvata÷ ÓÃstramabhinnamiti cenna tat /
dhÃtubhedÃcchÃstrabhede niyogo bhidyate balÃt // MJaiNy_2,2.3 //
------------------
' karmabhedacintà nÃdhyÃyÃrtha÷, kiætu ÓÃstrabhedacintà ' iti gurormatam |
tatra ' yajeta, dadyÃt, juhuyÃt ' ityete«u liÇpratyayabÃcyasya niyogasyaikatvÃdhÃtÆnÃæ niyogavÃcakatvÃbhÃvenÃprayojakatvÃdekaniyogÃrthe ktsnaæ ÓÃstramekam - iti pÆrvapak«a÷ |
pratidhÃtu liÇpratyayasya bhinnatvÃddhÃtvarthÃnubandhabhedena tadviÓi«Âe niyoge 'pi bhedasya vÃrayitumaÓakyatayà niyogÃnusÃri ÓÃstraæ bhinnam - iti siddhÃnta÷ || MJaiNyC_2,2.3 ||
(dvitÅye samidÃdyapÆrvabhedÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.4-5
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati -
samidho yajatÅtyÃdÃvekatvamuta bhinnatà /
dhÃtupratyayayoraikyÃdekatvaæ bhinnatà kuta÷ // MJaiNy_2,2.4 //
abhyÃsÃtkarmabhedo 'tra nÃmatvÃnna vidhirguïe /
vidhitvaæ Órutito bhÃti saænidheranuvÃdatà // MJaiNy_2,2.5 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate -"samidho yajati" 'tanÆnapÃtaæ yajati ' ' i¬o yajati '"barhiryajati""svÃhÃkÃraæ yajati"iti |
tatra pa¤caktva÷ ÓrÆyamÃïe yajatipade pÆrvokte«u ' yajati dadÃti ' ityÃdipade«viva dhÃtubhedo nÃsti, yena bhÃvanÃbheda ÃÓaÇkyeta |
tasmÃdÃkhyÃtaikyaprayuktaæ bhÃvanaikyamanivÃryamiti cet |
maivam |
yajatipadÃbhyÃsena karmabhedÃvagamÃt |
karmaikatve 'bhyÃso nirarthaka÷ syÃt |
athocyeta -- ' samigho yajati ' ityanena prathamaÓrutena vÃkyena vihitaæ saminnÃmakaæ yÃgamuparitanaiÓrcaturbhiryajatipadairanÆdya tanÆnapÃdÃdayo devatÃrÆpà dravyarÆpà và guïÃÓcatvÃro vikalpità vidhÅyante, tato 'nuvÃdÃrthatvÃnnÃbhyÃsavaiyarthyam --- iti |
tanna |
tanÆnapÃdÃdiÓabdÃnÃæ yÃganÃmatvena guïavidhitvÃbhÃvÃt |
na tÃvadatra devatÃvidhi÷ |
caturthÅtaddhitayoraÓravaïÃt |
nÃpi dravyavidhi÷, ttÅyÃntatvÃbhÃvÃt |
tata÷ ' agnihotraæ juhoti ' ityÃdÃvina dvitÅyÃntÃnÃæ yuktaæ nÃmatvam |
yattu - caturïÃmuparitÃnÃæ yajatipadÃnÃmanuvÃdatvam |
tadasat |
te«Ãæ vidhÃyakatvÃt |
yathà ' samidho yajati ' ityatra yajatipade vidhitvaæ Órutyà pratÅyate, tathÃnye«vapi catur«u pade«u vidhitvaæ Órautam |
anuvÃdatvaæ tu purovÃdarÆpasya ' samidho yajati' ityasya saænidhinÃvagamyate |
saænidhiÓca Óruterdurbala÷ |
vidhitve ca pÆrvavÃkyavihitasya saminnÃmakasya yÃgasya punarvidhÃnÃyogÃttanÆnapÃdÃdinÃmakÃni yÃgÃntarÃïi vidhÅyante |
nanvevaæ sati saæj¤ÃbhedÃtkarmabheda÷ saæpadyate, natvabhyÃsÃt |
tathÃsati vak«yamÃïenÃdhikaraïena saækÅryate |
maivam |
vai«amyÃt |
' athai«a jyoti÷ ' ityasminvak«yamÃïodÃharaïe yÃgÃvagaptÃtprÃgena saæj¤ÃtvÃvagamÃtsaæj¤ÃyÃ÷ karmabhedahetutvam |
iha tu vidhÃyakairyajatipadairyÃge«vavagate«u, bhede cÃbhyÃsÃdavagate, bhinnÃnÃæ yÃgÃnÃæ samitsaæj¤Ãyà anyÃ÷ saæj¤Ã apek«ita÷ |
iti tanÆnapÃdÃdÅnÃæ saæj¤Ãtvaæ paÓcÃdavagamyate |
tasmÃt - abhyÃsa evÃtra bhedahetu÷ || MJaiNyC_2,2.4-5 ||
(ttÅya ÃghÃrÃdyagneyÃdÅnÃmaÇgÃÇgibhÃvÃdhikaraïe sÆtrÃïi 3-8)
##
##
##
##
##
#
#
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.6-10
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati --
evaæ vidvÃnpaurïamÃsÅmamÃvÃsyÃmitÅritam /
karmÃnyaduta pÆrvoktasamudÃyÃnuvÃdakam // MJaiNy_2,2.6 //
karmÃntaraæ syÃdabhyÃsÃddhrauvaæ dravyaæ hi devatà /
vÃrtraghaïÅtyÃdito labhyÃnuvÃdastu na yujyate // MJaiNy_2,2.7 //
vÃrtraghaïÅtyÃjyabhÃgÃÇgavyavasthokterna devatà /
paurïetyanÆdyate paurïamÃsÅyuktaæ trikaæ tathà // MJaiNy_2,2.8 //
ametyapi samÆhasya dvitvasiddhi÷ prayojanam /
sahasthiti÷ paurïamÃsyÃmityuktibhyÃæ trike trike // MJaiNy_2,2.9 //
vidvadvÃkyavidhau vidhyÃvttirÃgneyakÃdinà /
vihitasya phalitvena prÃdhÃnyamitare guïÃ÷ // MJaiNy_2,2.10 //
------------------
idamÃmnÃyate ---- ' ya evaæ vidvÃnpaurïamÃsÅæ yajate ' ' ya evaæ vidvÃnamÃvÃsyÃæ yajate ' iti |
atra yajatinà karmÃntaraæ vidhÅyate, na tu praktà ÃgneyÃdaya÷ «a¬yÃgà anÆdyante |
ÃgneyÃdayaÓca kÃlasaæyuktÃstasminprakaraïa evamÃmnÃyante - ' yadÃgneyo '«ÂÃkapÃlo 'mÃvÃsyÃyÃæ paurïamÃsyÃæ cÃcyuto bhavati ' iti, ' tÃvabrÆtÃmagnÅ«omÃvÃjyasyaiva anÃvupÃæÓu paurïamÃsyÃæ yajan ' iti , tÃbhyÃmetamagnÅ«omÅyamekÃdaÓakapÃlaæ pÆrïamÃse prÃyacchat ' iti, ' aindraæ dadhyamÃvÃsyÃyÃm"iti, ' aindraæ payo 'mÃvÃsyÃyÃm ' iti |
etebhya÷ praktebhya÷ «a¬bhya ÃgneyÃdibhyo vidvadvÃkyavihitasya, karmaïo 'nyatve sati pÆrvÃdhikaraïanyÃyena vidhyabhyÃsa upapadyate |
na ca karmÃntare dravyadevatayorabhÃva÷, dhrauvÃjyasadbhÃvÃt |
ata evoktam ----
"dhrauvaæ sÃdhÃraïaæ dravyaæ devatà mÃntravarïikÅ |
rÆpavantau tato yÃgau vidhÅyete pthaktayÃ"iti |
"sarvasmai và etadyaj¤Ãya ghyate yaddhruvÃyÃmÃjyam"iti dhrauvasya sÃdhÃraïatvaæ Órutam |
devatÃyà mÃntravarïikatvamitthamunnetavyam --"tasmÃdvÃrtraghaïÅ paurïamÃsyÃmanÆcyete, vdhanvatÅ amÃvÃsyÃyÃm"eti vÃrtraghnyau vdhanvatyau carcau krameïa kÃladvayopete karmaïi vidhÅyete |
tatra --"agnirvtrÃïi jaÇghanat"ityeko vÃrtraghro mantra÷ |
' tvaæ somÃsi satpatistvaæ rÃjota vtrahà ' ityapara÷ |
tayoruktÃvagnÅ«omau paurïamÃsadevate |
evamantarÃmnÃtayorvdhidhÃtuyuktayormantrayoruktÃvagnÅ«omÃvamÃvasyÃdevate |
ÃbhyÃæ dravyadevatÃbhyÃæ rÆpavattvÃdyÃgÃntaramatra vidhÅyate |
«a¬yÃgÃnuvÃdatve tadanuvÃdeva vidheyÃntarasya kasyacidadarÓanÃdvidvadvÃkyamanarthakaæ syÃt |
na kevalaæ tadÃnarthakyam, kiætu"paurïamÃsyÃæ paurïamÃsyà yajeta, amÃvÃsyÃyÃmamÃvÃsyayà yajeta ' ityetadapi vyartha syÃt |
na caitatkÃlavidhÃyakam,"yadÃgneya÷"-- ityÃdyutpattivÃkyaireva tadvidhÃnÃt |
karmÃntaratve tu kÃlaæ vidhÃsyati |
tasmÃtkarmÃntaravidhi÷- iti prÃpte , brÆma÷- ÃstÃæ tÃvaddravyam |
devatà tu vidhitsitasya karmÃntarasya sarvathà na labhyate |
vÃrtraghnyorvdhanvatyoÓcÃ'jyabhÃgadevatÃpratipÃdakatvÃt |
hautre mantrakÃï¬e sÃnidhenÅrÃvÃhananigadaæ prayÃjamantrÃæÓcÃ'mnÃya prayÃjÃnantarabhÃvinorÃjyabhÃgayo÷ krame vÃrtraghnyau vdhanvatyau cÃ'mnÃte liÇgaæ cÃgnivi«ayaæ somavi«ayaæ ca tatropalabhyate |
tato liÇgakramÃbhyÃmÃjyabhÃgavi«ayatvamavagamyate |
yattu -"vÃrtraghnÅ paurïamÃsyÃm"- ityÃdi vÃkyam, talliÇgakramakÊptayorÃjyabhÃgÃghgayormantrayugalayo÷ kÃladvaye vyavasthÃmÃca«Âe |
na tu nÆtanakarmÃÇgatÃmanayorvidadhÃti |
ato rÆparÃhityÃdvidvadvÃkyaæ karmÃntaravidhÃyakaæ na bhavati , kiæ tarhi - pÆrvaprakte«vÃgneyÃdi«u «aÂsu trikarÆpau dvau samudÃyÃvanuvadati |
na ca kÃlavÃcibhyÃæ paurïamÃsyamÃvÃsyÃÓabdÃbhyÃæ yÃgÃnuvÃdÃnupapatti÷ |
tatkÃlavihitayoryÃgatrikayorupalak«itatvÃt |
na cÃnuvÃdo vyartha÷ |
samudÃyadvitvasiddhestatprayojanatvÃt |
tatsiddhau ca"darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ svargakÃmo yajeta"ityasminphalavÃkye «a¬yÃgavivak«ayà dvivacananirdeÓa upapadyate |
yadapyuktam - anuvÃdapak«e"paurïamÃsyÃm"ityÃdivÃkyavairthyam - iti |
tadayuktam |
kÃlavidhÃnà saæbhave 'pyekasya trikasya sahaprayogavidhÃnÃt |
ÃgneyopÃæÓuyÃjÃgnÅ«omÅyÃïÃæ trayÃïÃæ paurïamÃsÅkÃlavihitÃnÃæ sahaprayoga÷ ' porïamÃsyà ' ityanena ttÅyaikavacanÃntena vidhÅyate |
evamitaratrÃpi |
nanu - vidvadvÃkyasya karmÃntaravidhÃyakatvÃbhÃve 'pi nÃnuvÃdakatvam |
tasya yÃgÃvidhÃyakatvÃbhyupagamÃt |
"Ãgneyo '«ÂÃkapÃla÷"ityÃdivÃkyÃni tu vihitayÃgÃnuvÃdena dravyadevatÃlak«aïaguïavidhÃyakÃni - iti cet |
na |
tathÃsatyekena vÃkyenÃnekaguïavidhyasaæbhavÃt |
pratiguïaæ pthagvidhau vidhyÃvtti÷ prasajyeta |
ÃgneyÃdivÃkyÃnÃæ vidhÃyakatve tu viÓi«ÂavidhitvÃnnÃsti vidhyÃvttido«a÷ |
tasmÃdÃgneyÃdivÃkyavihitÃnÃæ vidvadvÃkyamanuvÃdakam |
kiæcÃnuvÃdatvamabhyupagamya karmÃntaravidhiæ vadata÷ prayojÃdÅnÃmÃgneyÃdÅnÃæ ca guïapradhÃnabhÃvo na sidhyet |
tathà hi -- ' samidho yajati ' ' ÃghÃramÃghÃrayati ' ityÃdaya÷ kÃlayogarahitÃ÷ kecidvidhaya ÃmnÃtÃ÷ |
' yadÃgneyo '«ÂÃkapÃlo 'mÃvÃsyÃyÃæ ca paurïamÃsyÃæ ca ' ityÃdaya÷ kÃlayuktà apare |
te«Ãmubhaye«Ãæ praktatvÃt"darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ svargakÃmo yajeta"iti vÃkye sarve«Ãæ phalasaæbandho bodhanÅya÷ |
'darÓapÆrïamÃsÃbhyÃm, iti dvivacanaæ bahuvacanatvena pariïetavyam |
vidvadvÃkyavihite dve karmÃntare prayÃjÃdaya ÃgneyÃdayaÓceti |
ete«u dvitvÃsaæbhavÃt |
sarve«Ãæ ca phalasaæbandhe rÃjasÆyagate«ÂipaÓusomavatsamaprÃdhÃnyÃtprayÃjÃdÅnÃæ guïabhÃvo na syÃt |
tadabhÃve cÃnaÇgatvÃtsauryÃdivikti«vÃgneyÃdÅnÃmivÃtideÓo na syÃt |
anuvÃdapak«e tu trikayo÷ kÃlayogena darÓapÆrïamÃsaÓabdÃrhatvÃt |
samudÃyadvitvena dvivacanÃrhatvÃccÃ'gneyÃdÅnÃmeva phalasaæbandhena prÃdhÃnyam |
prayÃjÃdÅnÃæ tu guïabhÃva iti na ko 'pi do«a÷ |
tasmÃt -- vidvadvÃkyamanuvÃdakam || MJaiNyC_2,2.6-10 ||
(caturtha upÃæÓuyÃjÃpÆrvatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 9 - 12)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.11-12
caturthÃdhikaraïamÃracayati --
upÃæÓuyÃjamitye«o 'nuvÃdo 'trÃthavà vidhi÷ /
vi«ïvÃdivÃkye vispa«ÂavidherasyÃnuvÃdatà // MJaiNy_2,2.11 //
jÃmitvokterantarÃla upÃæÓuguïake vidhau /
satyarthavÃdo vi«ïvÃdistadrÆpaæ dhrauvamantrata÷ // MJaiNy_2,2.12 //
------------------
idamÃmnÃyate -- ' jÃmi và etadyaj¤asya kriyate |
yadanva¤cau puro¬ÃÓÃvapÃæÓuyÃjamantarà yajati |
vi«ïurupÃæÓu ya«Âavyo 'jÃmitvÃya |
prajÃpatirupÃæÓu ya«Âavyo 'jÅmatvÃya |
agnÅ«omÃvupÃæÓu ya«ÂavyÃvajÃmitvÃya"iti |
tatra vi«ïvÃdivÃkye«u vihitasya yÃgatrayasamudÃyasyÃnuvÃda÷- iti cet |
maivam |
ÃgneyÃgnÅ«omÅyapuro¬ÃÓadvayanairavantaryaktasya jÃmitvado«asya vÃkyopakrama upanyÃsÃtparo¬ÃÓayorantarÃle kiæcidvidhitsitam |
na hyantarÃlaguïaviÓi«Âaæ vidheyaæ vi«ïvÃdivÃkye«u pratÅyate |
pÆrvavÃkye tu tatpratÅyata iti vidhÃyakaæ tadvÃkyam |
na cÃtra 'yajati' iti vartamÃnÃpadeÓa÷ ÓaÇkanÅya÷ |
pa¤camalakÃrasyÃ'ÓrayaïÃt |
antarÃlakÃlavadupÃæÓutvaguïasyÃpi viÓe«aïatvÃttadviÓi«Âakarmaïa upÃæÓuyÃjanÃprakatvam |
satyevaæ guïadvayaviÓi«ÂakarmaïyÃdyena vÃkyena vihite vi«ïvÃdivÃkyamarthavÃda÷ syÃt |
na cÃtra vihitayÃgÃnuvÃdena devatÃvidhi÷ ÓaÇkanÅya÷ |
samÃdhÃtavyena jÃmitvado«eïopakramÃt, ÃjÃmitvena samÃdhÃnenopasaæhÃrÃcca ' jÃmi vai ' ityÃde÷ ' ajÃmitvÃya ' ityantasya sarvasya mahÃvÃkyasyaikatvapratÅte÷ |
na khalvekasminvÃkye vidheyabÃhulyaæ saæbhavati |
na cÃtra vidhitsitasyopÃæÓuyÃjasya dravyÃbhÃva÷ |
dhrauvasya tadradravyatvÃt |
nÃpi devatÃyà abhÃva÷ |
nÃnÃÓÃkhÃsÆpÃæÓuyÃjakrame paÂhitairvai«ïavaprÃjÃpatyÃgnÅ«omÅyamantrairvikalpena devatÃtrayasya pratÅyamÃnatvÃt |
tasmÃt - yajatÅtyetadvidhÃyakam || MJaiNyC_2,2.11-12 ||
(pa¤cama ÃghÃrÃdyapÆrvatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 13-16)
#<ÃghÃrÃgnihotram arÆpatvÃt / Jaim_2,2.13 />#
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.13-14
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati --
agnihotrÃghÃravÃkyamanuvÃdo 'thavà vidhi÷ /
arÆpatvÃttu dadhyÆrdhvavÃkyenoktamanÆdyate // MJaiNy_2,2.13 //
guïyasiddhau na dadhyÃdirguïo du«Âà viÓi«Âatà /
rÆpaæ dadhyÃdimantrÃbhyÃmato 'sau guïino vidhi÷ // MJaiNy_2,2.14 //
------------------
idamÃmnÃyate - ' agnihotraæ juhoti ' 'dadhaïa juhoti ' 'payasà juhoti' iti ca |
idamaparamÃmnÃyat - 'ÃdhÃramÃghÃrayati' 'ÆrdhvamÃghÃrayati' ' jumÃghÃrayati' iti ca |
tatrÃgnihotravÃkyaæ dadhyÃdivÃkyavihitasya karmasamudÃyasyÃnuvÃda÷ |
ÃghÃravÃkyaæ cordhvÃdivÃkyavihitasya |
na tvedvÃkyadvayaæ karmavidhÃyakam |
kuta÷ |
dravyadevatÃlak«aïasya yÃgarÆpasyÃbhÃvÃt - iti cet |
tatra vaktavyam - kiæ dadhyÃdivÃkyena guïÃmÃtraæ vidhÅyate, kiævà guïaviÓi«Âakarma |
nÃ'dya÷ |
agnihotrÃdivÃkyasya tvanmate karmavidhÃyakatvÃbhÃvena guïina÷ kasyacidasiddhau guïyanuvÃdapura÷sarasya guïamÃtravidhÃnasyÃsaæbhavÃt |
dvitÅye vidhigauravaæ syÃt |
tacca satyÃæ gatÃvayuktam |
ato 'gnihotrÃdivÃkyaæ karmavidhÃyakam |
tatra dravyaæ dadhyÃdivÃkyairlabhyate |
devatà tu mÃntravarïikÅ |
ÃghÃre 'pyevaæ dravyadevate unnetavye || MJaiNyC_2,2.13-14 ||
(«a«Âhe paÓusomÃpÆrvatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 17-20)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.15-16
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati --
yajatyÃlabhatÅtyetÃvanuvÃdau vidhÅ uta /
ghïÃtyavadyatÅtyÃbhyÃæ vihiter'the 'nuvÃdinau // MJaiNy_2,2.15 //
nÃnuvÃdo 'purovÃde yajyÃlabhyorato vidhi÷ /
brahmaïe somasaæskÃro 'vadÃne paÓusaæskriyà // MJaiNy_2,2.16 //
------------------
' somena yajeta ' iti ÓrÆyate |
tatra ' aindravÃyavaæ ghraïÃti, maitrÃvarÆïaæ ghraïÃti ' ityÃdÅnyapi ÓrutÃni |
evam ' agni«omÅyaæ paÓumÃlabheta ' iti ÓrÆyate |
tatra ' hdayasyÃgre 'vadyati |
atha jihvÃyÃ÷ |
atha vak«asa÷ ' ityÃdÅnyapi ÓrutÃni |
tatraindravÃyvÃdivÃkyairyÃgà vidhÅyante |
indravÃyvÃdiprÃtipadikairdevatÃnÃræ, taddhatena somarasadravyasya ca pratÅyamÃnatvÃt |
ete«Ãæ grahaïavÃkyavihitÃnÃæ yÃgÃnÃæ samudÃya÷ ' somena yajeta ' ityanenÃnÆdyate |
tathÃvadÃnavÃkye«u hdayÃdidravyaæ Órutam |
tato dravyaviÓi«ÂÃ yÃgÃstatra vidhÅyante |
tadanuvÃdena paÓvÃlambhavÃkye 'gnÅ«omarÆpà devatà vidhÅyate |
tasmÃt - avadÃnavÃkyavihitÃnÃæ yÃgÃnÃæ samudÃya÷"paÓumÃlabheta"ityanenÃnÆdyate - iti prÃpte --
brÆma÷- sati hi purovÃde 'nuvÃdo bhavati |
na cÃtra purovÃdo 'sti |
'somena yajeta ' ityanena pratÅtasyÃrthasya grahaïavÃkye«vapratÅte÷ |
nahi grahaïaæ yajanaæ bhavati |
nÃpi taddhitapratyayokto rasa÷ somalatà |
na ca - taddhitapratyaya÷ sarvanÃmÃrthe vihita÷ praktaæ brÆte, na tu rasam - iti ÓaÇkanÅyam |
' dhÃrayà ghrÃti ' iti rasasyaiva praktatvÃt |
tathÃ"paÓumÃlabheta"ityanena pratÅtor'tho nÃvadÃnavÃkye«u pratÅyate |
tata÷ purovÃdÃbhÃvenÃnuvÃdÃsaæbhavÃdyajatyÃlabhatibhyÃæ karmaïÅ vidhÅyete |
grahaïavÃkyaistu devatÃviÓi«Âa÷ somasaæskÃro vidhÅyate |
avadÃnavÃkyaiÓca paÓusaæskÃra÷ || MJaiNyC_2,2.14-16 ||
(saptame saækhyÃktakarmabhedÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.17-21
saptamÃdhikaraïamÃracayati --
ÃhutÅstistra ityatra karmaikyamuta bhinnatà /
ekatvaæ sakdÃkhyÃtÃtsaækhyÃvttyà prayÃjavat // MJaiNy_2,2.17 //
ÃkhyÃtamÃtraæ no mÃnaæ saækhyayà bahukarmatà /
ÃvttyaikÃdaÓatvaæ tu prayÃje gatyabhÃvata÷ // MJaiNy_2,2.18 //
paÓÆnsaptadaÓa prÃjÃpatyÃnityatra bhëyakt /
vicÃramÃha pÆrvatra kriyÃtritvasphuÂatvata÷ // MJaiNy_2,2.19 //
bahutvopetapaÓubhirdevayogÃdabhinnatà /
rÆpasya tena karmaikyaæ saækhyà nÃtra kriyÃgatà // MJaiNy_2,2.20 //
devatÃsaægatasyaiva taddhitÃrthasya paÓcima÷ /
bahutvasaægamo rÆpasaækhyayà tatkriyÃbhidà // MJaiNy_2,2.21 //
------------------
' tistra ÃhutÅrjuhoti ' iti ÓrÆyate |
tatra ' juhoti ' ityetadÃkhyÃtaæ ' samidho yajati ' ityÃdivannÃbhyastam, kiætu sakdevÃ'mnÃtam |
tata ekamidaæ karma |
tritvasaækhyà tu tasyaiva karmaïa Ãvttyà netavyà |
yathà prayÃje«vekÃdaÓatvasaækhyà pa¤cÃnÃmeva prayÃjÃnÃmÃvttyà nÅtÃ, tadvat - iti prÃpte -
brÆma÷- kimidamÃkhyÃtaæ padÃntaranirapek«ameva karmaikye pramÃïam, uta padÃntarÃnvitam |
nÃ'dya÷ |
vÃkyÃæÓasya padamÃtrasya pramitijanakatvÃbhÃvÃt |
dvitÅye - tri -tvasaækhyayà viÓe«itenÃ'khyÃtena karmabahutvaæ gamyate |
prayojÃnÃæ tu pÆrvameva pa¤casaækhyÃvaruddhatvÃdÃvttimantareïaikÃdaÓatvaæ du÷saæpÃdam |
iha tvetadvidhita÷ pÆrva karmaïa ekatvasaækhyÃvarodho nÃstÅti vai«amyam |
tadetadvttikÃrodÃharaïaæ bhëyakÃro nÃnumanyate |
karmavÃcina ÃhutiÓabdasya viÓe«aïena triÓabdena karmabahutvasya sphuÂatayà pÆrvapak«ÃnutthÃnÃt |
idaæ tvatrodÃharaïam - ' saptadaÓa prÃjÃpatyÃnpaÓÆnÃlabhate ' iti |
atra ' prajÃpattirdevatà ye«Ãæ paÓÆnÃæ te prÃjÃpatyÃ÷ ' iti taddhitavyutpattau bahutvopotÃ÷ paÓava ekaæ dravyam |
tato dravyaikyÃddevataikyÃcca yÃgasya rÆpamabhinnamityekamidaæ karma |
yà tu 'saptadaÓa' iti saækhyÃ, sà paÓudravyagatÃ, na tu pÆrvodÃhtatritvasaækhyeva kriyÃgatà |
tasmÃt -- 'na karmabhedamÃpÃdayati ' iti prÃpte -
brÆma÷- atra ' prajÃpatirdevatà yasya paÓo÷ sa prÃjÃpatya÷ ' iti taddhitÃntaæ prÃtipadikaæ vyutpÃdya paÓcÃttaddhitÃntaprÃtipÃdikÃrthasya prajÃpatidevatÃviÓi«ÂapaÓo÷ karmatvabahutvavivak«ÃyÃmutpanne ime dvitÅyÃvibhaktibahuvacane |
tatra prathamabhÃvinyà dvitÅyÃvibhaktereva taddhitotpattivelÃyÃmanvayo nÃsti, kuta÷ paÓcÃdbhÃvino bahuvacanasyÃnvaya÷ |
evaæ sati ' prÃjÃpatya÷ ' ityanena taddhitÃntaprÃtipadikanaikapaÓudravyamekadevatopetaæ yÃgasya rÆpaæ samarpyate |
tÃdÓÃnÃæ rÆpÃïÃæ bahutvÃya bahuvacanam |
bahutvaviÓe«aÓca ' saptadaÓa÷ ' iti nirdiÓyate |
tasmÃt - atra saækhyayà karmabheda÷ |
evaæ ca sati, a«Âame vak«yamÃïaæ saptadaÓapaÓÆnÃmaikÃdaÓinapaÓugaïaviktitvamupapadyate || MJaiNyC_2,2.17-21 ||
(a«Âame saæj¤ÃktakarmabhedÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.22-23
a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati --
athai«a jyotirityatra guïo và karma và pthak /
guïa÷ sahastradÃnÃtmà jyoti«Âome hyanÆdite // MJaiNy_2,2.22 //
atheti prakte chinna etacchabdo 'gragaæ vadet /
saækhyayevÃnyakarmatvamiha nÆtanasaæj¤ayà // MJaiNy_2,2.23 //
------------------
"athai«a jyoti÷, athai«a viÓvajyoti÷, athai«a sarvajyoti÷, anena sahastradak«iïena yajeta ' iti ÓrÆyate |
atra praktaæ jyoti«Âopam 'e«a jyoti÷ ' ityanÆdya tasminsahastradÃnalak«aïo guïo vidhÅyate -- iti cet |
na |
praktasya jyoti«Âomasya ' atha ' ityanena vicchinnatvÃt |
na caivaæ sati ' ayai«a jyoti÷ ' ityukta etacchabdo 'nupapanna iti vÃcyam |
saænihitavÃcinaitacchabdenÃtÅtasaænihitasyevÃ'gÃmisaænihitasyÃpi parÃmarÓasaæbhavÃt |
ÃgÃmisaænihitaÓca jyoti÷ ÓabdÃrtha÷ |
sa ca jyoti÷ Óabdo 'tÅ maparÃmÓannapÆrvasaæj¤ÃrÆpatvÃnnÆtanaæ kiæcitkarmÃbhidhatte |
tato yathà pÆrvatra saækhyayà karmabheda÷, tathÃtrÃpi saæj¤ayà karma bhidyate |
viÓvajyoti÷ sarvajyoti÷ Óabdayorapyayaæ nyÃyo dra«Âavya÷ || MJaiNyC_2,2.22-23 ||
(navame devatÃbhedaktakarmabhedÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.24-25
navamÃdhikaraïamÃracayati --
guïa÷ karmÃntaraæ và syÃdvÃjibhyo vÃjinaæ tviti /
guïo devÃnanÆdyoktasamuccayavikalpata÷ // MJaiNy_2,2.24 //
Ãmik«otpattiÓi«ÂatvÃtprabalà tatra vÃjinam /
guïo 'praviÓya karmÃnyatkalpayedvÃjidevakam // MJaiNy_2,2.25 //
------------------
'tapte payasi dadhyÃnayati , sà vaiÓvadevyÃmik«Ã, vÃjibhyo vÃjinam ' iti ÓrÆyate |
ghanÅbhÆta÷ paya÷piï¬a Ãmik«Ã, jalaæ vÃjinam |
tatra --- Ãmik«ÃdravyabhÃjo ye viÓve devà uktÃ÷, te 'vÃjibhya÷' ityanenÃnÆdyante |
'vÃjo 'nnamÃmik«ÃrÆpame«Ãmasti ' iti tanni«patte÷ |
tÃnanÆdya vÃjinadravyarÆpo guïo vidhÅyate |
tacca dravyamÃmik«Ãdravyeïa saha samuccÅnatÃæ vikalpyatÃæ vÃ, iti prÃpte --
brÆma÷- utpattiÓi«ÂenÃ'mik«ÃdravyeïÃvaruddhevaiÓvadevayÃge vÃjinadravyasyotpannaÓi«Âasya praveÓÃbhÃvÃdvÃjinaæ vÃjiÓabdÃrthasya devatÃntaramÃpÃdayati |
tato dravyadevatÃlak«aïasya rÆpasya bhinnatvÃtkarmÃntaram || MJaiNyC_2,2.24-25 ||
(daÓam dravyaviÓe«ÃnuktiktakarmaikyÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.26
daÓamÃdhikaraïamÃracayati--
dadhihome 'nyakarmatvaæ guïo vÃnyattu pÆrvavat /
nirguïatvÃdagnihotre yukto dadhyÃdiko guïa÷ // MJaiNy_2,2.26 //
------------------
"dadhaïa juhoti"iti ÓrÆyate |
tatra -"agnihotraæ juhoti"ityetasmÃtpraktÃtkarmaïo 'nyaddadhihomarÆpaæ karma - iti pÆrvanyÃyenÃvagamyate |
yathà pÆrvatra vÃjinadravyeïa karma bhidyate, tathà dadhidravyeïeti cet |
na |
vai«amyÃt |
yathà vaiÓvadevo yÃga Ãmik«ÃguïÃvaruddha÷, tathÃgnihotraæ na guïÃntarÃvaruddham |
pratyuta - nirguïatvÃdguïamÃkÃÇk«ati |
tasmÃdayaæ guïavidhi÷ |
evaæ"payasà juhoti"ityÃdi«u dra«Âavyam |
payodadhyÃdÅnÃæ sarve«ÃmutpannaÓi«ÂatayÃæ samabalatvÃdekaikena dravyeïÃgnihotrani«patteÓca vrÅhÅyavavadvikalpa÷ || MJaiNyC_2,2.26 ||
(ekÃdaÓe dadhyÃdidravyasaphalatvÃdhikaraïe sÆtre 25 - 26 )
##
##
ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati --
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.27-28
yaddaghnendriyakÃmasya juhuyÃditi tatpthak /
guïo và bhidyate karma dhÃtvarthasya phalitvata÷ // MJaiNy_2,2.27 //
matvarthagauravÃdibhyo nÃnyatkarma phalÃya tu /
guïe vidheye dhÃtvartho vihitatvÃdanÆdyate // MJaiNy_2,2.28 //
------------------
"daghnedriyakÃmasya juhuyÃt"iti ÓrÆyate |
tadidaæ maktÃdagnihotrÃdanyatkarma |
ma tvatra vidhi÷ |
kuta÷ |
'indriyakÃmasya' ityaktasya phalasya dhÃtvartha mantareïa dravyamÃtrÃdani«patte÷ - iti cet |
naivam |
karmÃntaravidhau 'dadhamatà homenondriyaæ bhÃvayet' iti matvarthalak«aïà prasaÇgÃt |
guïaviÓi«ÂakriyÃvidhau, gauravÃt |
praktahÃnÃmaktaprakriyÃprasaÇgÃcca |
guïamÃtraæ tu phalÃya vidhÅyate |
yadyapi 'dadhaïa juhoti' iti prÃptam, tathÃpi phalasaæbandho na prapta÷ |
dhÃtvarathÃbhÃte phalÃsaæbhava iti cet |
na |
'agnihotraæ juhoti'iti vihitasya dhÃtvarthasyÃnÆdyamÃnatvÃt || MJaiNyC_2,2.27-28 ||
(dvÃdaÓe vÃravantÅyÃdÅnÃæ karmÃntaratÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.29-31
dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati --
uktvÃgni«Âutametasya vÃravantÅyasÃma hi /
revatÅ«vk«u ktveti Órutaæ paÓuphalÃptaye // MJaiNy_2,2.29 //
revatyÃdiguïa÷ karma pthagvà pÆrvavadguïa÷ /
revatÅvÃravantÅyasaæbandhÃkhya÷ paÓuprada÷ // MJaiNy_2,2.30 //
sÃmno 'tra phalakarmabhyÃæ saæbandhe vÃkyabhinnatà /
tenoktaguïasaæyuktamanyatkarmocyate phale // MJaiNy_2,2.31 //
------------------
' trivdagni«Âudagni«Âomastasya vÃyavyÃsvk«vekaviæÓamagni«ÂomasÃma ktvà brahmavacasakÃmo yajeta ' ityasya saænidhau ÓrÆyate - ' etasyaiva revatÅ«u vÃravantÅyamagni«ÂomasÃma ktvà paÓukÃmo hyetena yajeta ' iti |
asyÃyamartha÷ - ' agni«Âomasya viktirÆpa÷ kaÓcidekÃho 'gni«ÂunnÃmaka÷ |
sa ca p«Âhastotre trivtsomayuktatayà 'trivt' ityucyate |
agni«ÂomokthÃdÅnÃæ saptÃnÃæ somasaæsthÃnÃæ madhye 'gni«ÂomasaæsthÃrÆpatvÃt ' agni«Âoma÷ ' ityapyucyate |
praktau ttÅyasavana ÃrbhavapavamÃnasyopari yaj¤Ãyaj¤Åyaæ sÃma gÅyate |
tena ca sÃmnÃgni«ÂomayÃgasya samÃpyamÃnatvÃt ' agni«ÂomasÃma ' ityucyate |
tacca praktau 'yaj¤Ãyaj¤Ã vo agnaya÷ ' ityÃdyÃgneyÅ«vk«u gÅyate |
asmiæstvagni«Âuti brahmavarcasakÃmena vÃyavyÃsvk«u tatsÃma gÃtavyam |
ta¤ca praktÃvivaikaviæÓastomayuktam |
paÓukÃmatya tu ' revatÅrna÷ sadhamÃda÷'- ityÃdi«u revatÅ«vak«u vÃravantÅyaæ sÃma gÃyet, iti |
tatra revatÅnÃmcÃæ vÃravantÅyanÃmakena sÃmnà ya÷ saæbandha÷, so 'yaæ paÓuphalÃyÃgni«Âuti vidhÅyate |
'etasyaiva ' iti praktaparÃmarÓakenaitacchabdena, anyavyÃvartakenaivakÃreïa cÃgni«Âuta÷ samarpyamÃïatvÃt |
yathà pÆrvÃdhikaraïa indriyaphalÃya prakte 'gnihotre dadhiguïo vihita÷,tadvat |
iti prÃpte, brÆma÷- vi«amo d«ÂÃnta÷ |
dadhaïe homajanakatvaæ na ÓÃstreïa bodhanÅyam |
tasya lokato 'vagantuæ ÓakyatvÃt |
phalasaæbandha eka eva ÓÃstrabodhya iti na tatra vÃkyabheda÷ |
iha tu - revatyugÃdhÃrakavÃravantÅyasÃmno 'gni«ÂutkarmasÃdhanatvaæ phalasÃdhanatvaæ cetyubhayasya ÓÃstraikabodhyatvÃddurvÃro vÃkyabheda÷ |
tena paÓuphalakaæ yathoktaguïaviÓi«Âaæ karmÃntaramatra vidhÅyate |
etacchabda evakÃraÓca vidhÅyamÃnakarmÃntaravi«ayatayà yojanÅyau || MJaiNyC_2,2.29-31 ||
(trayodaÓe saubharanidhanayo÷ kÃmaikyÃdhikaraïe sÆtre 28 - 29 )
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,2.32-35
trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati --
v«ÂannasvargakÃmÃnÃæ saubharaæ stotramÅritam /
nidhanÃnyapi hÅ«ÆrgÆ iti v«ÂyÃdikÃbhinÃm // MJaiNy_2,2.32 //
phalÃntaraæ kiæ v«ÂyÃdi hÅÓÃdÅnÃmutodite /
saubhare phalasaæbhinne nidhanaæ viniyamyate // MJaiNy_2,2.33 //
phalÃntaraæ caturthyoktaæ v«ÂikÃmÃya hÅ«iti /
saubharasya phalaæ v«ÂihÅ«iyuktyà vivardhate // MJaiNy_2,2.34 //
noktav«ÂyannakÃmÃnÃmanyatvaæ pratyabhij¤ayà /
niyame 'pi caturthye«Ã tÃdarthyÃdupapadyate // MJaiNy_2,2.35 //
------------------
' yo v«ÂikÃmo yo 'nnÃdyakÃmo ya÷ svargakÃma÷ sa saubhareïa stuvÅta, sarve vai kÃmÃ÷ saubhare ' iti samÃmnÃya puna÷ samÃmnÃtam - hÅ«ita v«ÂikÃmÃya nidhanaæ kuryÃt, ÆrgityannÃdyakÃmÃya, Æ iti svargakÃmÃya ' iti |
saubharaæ nÃma sÃmaviÓe«a÷ |
nidhanaæ nÃma pa¤cabhi÷ saptabhirvà bhÃgairupetasya sÃmno 'ntimo bhÃga÷ |
tasminnidhane hÅ«Ãdayo viÓe«Ã÷ saubharasÃmasÃdhyastotraphalebhyo v«ÂyÃdibhyo 'nyÃni v«ÂryÃdiphalÃni janayituæ vidhÅyante |
kuta÷ |
hÅ«ÃdividhivÃkye 'v«ÂikÃmÃya ' ityÃdinà caturthÅÓravaïÃt |
tÃdarthye bruvatÅ [caturthÅ] hÅ«ÃdÅnÃæ v«ÂyÃdikÃmapuru«aÓe«atvaæ gamayati |
tacche«atvaæ ca puru«ÃbhilavitaphalasÃdhanatve satyupapadyate |
tata÷ saubharasya hÅ«itinidhanaviÓe«asya ca phalabhÆte dve v«ÂÅ bhavata÷ |
tadubhayamelanÃnmahatÅ v«Âi÷- iti prÃpte, brÆma÷- saubharavidhau yo v«ÂyÃdikÃma÷ sa eva hÅ«Ãdividhau pratyabhij¤Ãyate |
tata÷ saubharasya phalabhÆtà ye v«ÂyÃdaya÷, ta eva hÅ«ÃdivÃkye«vanÆdyante, iti na phalÃntaram |
athocyeta - nÆtanaphalÃntarÃbhÃvÃt, hÅ«ÃdÅnÃæ ca nÃnÃÓÃkhÃdhyayanÃdeva saubhare prÃptatvÃdanarthako 'yaæ vidhi÷- iti |
tanna |
phalatrayakÃmÃïÃæ trayÃïÃmaniyamenaiva hÅ«Ãdi«u madhye yasya kasyacinnidhanasya prÃptau vidherniyamÃrthatvÃt |
tÃdarthya tu phalÃntarÃbhÃve 'pi saubharavÃkyoktav«ÂyÃdiphalasÃdhane saubhare hÅ«ÃdÅnÃæ niyamyamÃnatvÃdupapadyate |
tasmÃt - ayaæ nidhanaviÓe«aniyamanÃvidhi÷ || MJaiNyC_2,2.32-35 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare dvitÅyÃdhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷
_________________________________________________________________________
(atha dvitÅyÃdhyÃyasya ttÅya÷ pÃda÷)
(prathame grahÃgratÃyà jyoti«ÂomÃÇgatÃdhikaraïe sÆtre 1-2)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.1-3
ttÅyapÃdasya prathamÃdhikaraïamÃracayati --
rathaætaraæ sÃma some bhavettadvadbhajjagat /
aindravÃyavaÓukrÃgrayaïÃgrÃÓca grahÃ÷ ÓrutÃ÷ // MJaiNy_2,3.1 //
rathaætarÃdisaæyuktamanyatkarmÃthavà guïa÷ /
gÃyatrÃdiyutÃtpÆrvÃdanyadvyÃvttito guïai÷ // MJaiNy_2,3.2 //
somaÓabdaprakaraïe jyoti«Âomasamarpake /
grahÃgratvaæ guïastatra vyÃvttistu parasparam // MJaiNy_2,3.3 //
------------------
jyoti«Âomaprakaraïe ÓrÆyate -"yadi rathaætarasÃmà soma÷ syÃdaindravÃyabÃgrÃngrahÃnghïÅyÃt |
yadi bhatsÃmà ÓukrÃgrÃn |
yadi jagatsÃmÃ'grayaïÃgrÃn"iti |
tatra - somaÓabdena somalatÃsÃdhanako yÃgo ''bhidhÅyate |
tasmiæÓca yÃge bÃdhyaædine savane p«Âhastotre rathaætarabhajjagannÃmakÃni sÃmÃni vikalpena vihitÃni |
"abhi tvà ÓÆra"- ityetasyÃæ yonÃvutpannaæ rathaætaram |
"tvÃmiddhi havÃmahe"- ityetasyÃmutpannaæ bhat |
jagatÅchandaskÃyÃmcyutpannaæ jagat |
aindramÃyava÷, maitrÃvaruïa÷, ÃÓvina÷, Óukra÷, manthyÃgrayaïa÷, ukthya÷, dhruva÷, ityÃdinÃmakà grahÃ÷ prÃta÷savane ghyante |
dÃrupÃtre«u somaratasya grahaïÃdgrahà bhavanti |
somayÃgasya rathaætarasÃmopetatvapak«a ete«u grahe«vaindravÃyava÷ prathamaæ grahÅtavya÷ |
bhatsÃmopetatvapak«e Óukra÷ |
jagatsÃmopetatvapak«a Ãgrayaïa÷ prÃthamika÷- iti vi«ayavÃkyÃrtha÷ |
tatra prakto jyoti«Âomo gÃyatrÃdisÃmopeta÷, tadvyÃvttyarthamiha rathaætarÃdayo guïÃ÷ kÅrtyante |
tasmÃt - aindravÃyavÃdiguïopetÃni karmÃntarÃïyatra vidhÅyante - iti prÃpte, brÆma÷-"yadi rathaætarasÃmà soma÷ syÃt"ityukto ya÷ somaÓabda÷, tena prakaraïena cÃtra jyoti«Âoma÷ samarpyate |
samarpite tasminyathoktagrahÃgratvaæ guïo vidhÅyate |
na ca rathaætarÃdiguïÃnuvÃdena jyoti«Âomasya vyÃvtti÷ saæbhavati |
tasya prÃta÷ savanÃdau gÃyatrÃdisÃmopetatve 'pi p«Âhastotre rathaætarÃdiyogasyÃpi sadbhÃvÃt |
kiæ tarhi vyÃvartyata iti cet |
rathaætarabhajjagatÃæ parasparavyÃvtti÷- iti vadÃma÷ |
rathaætarÃdaya÷ p«Âhastotre vikalpitÃ÷ |
tatra rathaætarÃnuvÃdenetarau pak«au vyÃvartyete |
evamitaratrÃpi |
tasmÃt - guïavidhi÷ |
nanu ya÷ prakto jyoti«Âoma÷ so 'nye«Ãæ so 'nye«Ãæ somayÃgÃnÃæ prakti÷ |
nahi praktau jagatyÃmutpannaæ sÃma vihitamasti |
ata eva daÓamÃdhyÃye pa¤camapÃdasya pa¤cadaÓÃdhikaraïe prathamavarïake"yadi jagattÃmÃ"iti vÃkyoktamÃgrayaïÃgratvaæ viktau vi«uvannÃmake mukhye 'hani vyavasthÃpitam |
«Ã¬ham, tathÃpi nÃtra kaÓcidvirodha÷ |
ÃgrayaïÃgratvavÃkyaæ na karmÃntaravidhÃyakam, kiætu 'anyena vihite somayÃge yatra jagatsÃma saæbhavati tatra guïavidhÃyakam - ' ityetÃvanmÃtrasyÃtra pratipÃdyatvÃt || MJaiNyC_2,3.1-3 ||
(dvitÅye 've«Âe÷ kratvantaratÃdhikÃratÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.4-6
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati --
rÃjasÆyaæ praktye«Âirave«ÂyÃkhyà ÓrutÃtra tu /
viprak«attriyavi¬bhedÃddhavi«Ãæ vyatyaya÷ krame // MJaiNy_2,3.4 //
viprÃderanuvÃda÷ syÃtprÃpaïaæ vÃnuvÃdagÅ÷ /
vyatyayÃya trayÃïÃæ ca rÃjatvÃprÃptirasti hi // MJaiNy_2,3.5 //
na rÃjyayogÃdrÃjatvaæ k«atriyatvaæ tu tattvata÷ /
aprÃptaprÃpaïaæ tasmÃnna rathaætaratulyatà // MJaiNy_2,3.6 //
------------------
rÃjasÆyaprakaraïe kÃcidi«Âirave«ÂinÃmikà ÓrÆyate -
"Ãgneyama«ÂÃkapÃlaæ nirvapet , hiraïyaæ dak«iïà |
aindramÃkÃdaÓakapÃlam, «abho dak«iïà |
vaiÓvadevaæ carum , piÓaÇgÅ pra«ÂhauhÅ dÃk«iïà |
maitrÃvaruïÅmÃmik«Ãm, vaÓà dak«iïà |
bÃrhaspatyaæ carum, Óitip«Âho dik«aïÃæ"iti |
tasyÃmeve«Âau havi«Ãæ kramavyatyaya÷ ÓrÆyate -"yadi brÃhmaïo yajeta, bÃrhaspatyaæ madhye nidhÃyÃ'hutiæ hutvà tamabhighÃrayet |
yadi rÃjanya aindram |
yadi vaiÓyo vaiÓvadevam"iti |
tatra yathà pÆrvÃdhikaraïe - aindravÃyavÃgratvaæ vyavasthÃpayituæ yadiÓabdayuktena vÃkyena rathaætaraæ nimittatvenÃnÆditam, evamatrÃpi pa¤camasthÃne ÓrÆyamÃïaæ bÃrhaspatyaæ caruæ madhye ttÅyasthÃne sthÃpayituæ 'yadi rÃdanya÷' ityanuvÃda÷ |
vaiÓvadevasya tu svata eva ttÅyasthÃne ÓravaïÃttatra madhye nidhÃnavidhirnityÃmuvÃda÷ |
nanu rÃjakartke rÃjasÆye brÃhmaïavaiÓyayo÷ prÃptyabhÃvÃnnÃnuvÃdo yukta÷- iti cet |
na |
tayorapi rÃjyayogaheturÃjaÓabdÃrthatvÃt, iti prÃpte, -
brÆma÷- rÃjaÓabda÷ k«attriyajÃtau rƬha÷, na tu rÃjyayogastasya pravttinimittam |
pratyuta- rÃjyaÓabdasya rÃjayoga÷ pravttinimittam |
'rÃj¤a÷ karma' iti vighya rÃjaprÃtipadikasyopari |
pratyayaviÓe«avidhÃnÃt |
brÃhyaïavaiÓyayo÷ prajÃpÃlanena rÃjyaÓabda upacarita÷ |
tasmÃt - ave«Âau brÃhmaïavaiÓyau pÆrvamaprÃptÃvanena vacanena prÃpyete |
nanu rÃjasÆyasya rÃjakartkatvÃttadantargatÃyà ave«Âerapi tathÃtvÃttasyÃæ brÃhmaïavaiÓyayo÷ prÃpaïamayuktam - iti cet |
maivam |
antarave«Âau tadasaæbhave 'pi rÃjasÆyÃdbahi÷ prayujyamÃnÃyÃmave«Âau tatsaæbhavÃt |
tasmÃt - atra brÃhmaïÃdikartkaæ yathoktaguïaviÓi«Âaæ karmÃntaraæ vidhÅyata iti na rathaætarÃditulyatvam |
yadiÓabdastu nipÃtatvÃdanarthakor'thÃntaravÃcÅ vetyunneyam || MJaiNyC_2,3.4-6 ||
(ttÅya ÃdhÃnasya vidheyatvÃdhikaraïe sÆtram)
#<ÃdhÃne sarvaÓe«atvÃt / Jaim_2,3.4 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.7-9
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati -
vasante vipra ÃdadhyÃttatraivopanayÅta tam /
anuvÃda÷ prÃpaïaæ vÃnuvÃda÷ kÃlasiddhaye // MJaiNy_2,3.7 //
antareïÃgnividyÃbhyÃæ karmÃnu«ÂhityasaæbhavÃt /
kÊpte ÃdhÃnopanÅtÅ prÃptà viprÃdayastata÷ // MJaiNy_2,3.8 //
laukikÃgne÷ pustakäca tatsiddhernÃsti kalpanam /
kÃlaviprÃdisaæyuktamato 'prÃptaæ vidhÅyate // MJaiNy_2,3.9 //
------------------
"vasante brÃhmaïo 'gnÅnÃdadhÅta |
grÅ«me rÃjanya÷ |
Óaradi vaiÓya÷"iti ÓrÆyate |
"vasante brÃhmaïamupanayÅta |
grÅ«me rÃjanyam |
Óaradi vaiÓyam"iti ca |
tatra vasantÃdikÃlaviÓe«aæ vidhÃtuæ brÃhmaïÃdayo 'nÆdyante |
na ca te«Ãæ prÃptyabhÃva÷ |
kratvanu«ÂhÃnÃnyathÃnupapattyà kÊptatvÃt |
na hyÃhutyÃdhÃrabhÆtamagnim, anu«ÂhÃnaprakÃraj¤ÃpikÃæ vidyÃæ ca vinà karmÃnu«ÂhÃnaæ saæbhavati |
agniÓca nÃ'dhÃnamantareïÃstÅti brÃhmaïÃdikartkamÃdhÃnaæ kalpayati, vidyà copanayanapÆrvakÃdhyayanamantareïà saæbhavantÅ brÃhmaïÃdyupanayanaæ kalpayati - iti tatra prÃpti÷- iti cet |
maivam |
laukikÃgnau hotuæ, pustakapÃÂhenÃdhigantuæ ca ÓakyatvenÃ'dhÃnopanayanayorakalpane brÃhmaïÃdÅnÃmaprÃpte÷ |
tasmÃt - vasantÃdikÃlaviÓi«Âe brÃhmaïÃdikartke ÃdhÃnopanayane atra vidhÅyete || MJaiNyC_2,3.7-9 ||
(caturthe dÃk«ayaïÃdÅnÃæ guïatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 5-11)
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.10-11
caturthÃdhikaraïamÃracayati -
yaddÃk«Ãyaïayaj¤ena svargakÃmo yajeta tat /
karmÃntaraæ guïo voktadarÓÃdau phalasiddhaye // MJaiNy_2,3.10 //
guïasyÃsyÃprasiddhatvÃtkarmabhedo 'tra saæj¤ayà /
guïo vyutpattiÓe«ÃbhyÃmÃvttyÃkhyo na nÃma tat // MJaiNy_2,3.11 //
------------------
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe ÓrÆyate -"dÃk«Ãyaïayaj¤ena svargakÃmo yajeta"iti |
tatra - dÃk«ÃyaïaÓabdavÃcyasya kasyacidguïasya loke prasiddhyabhÃvÃdudbhidÃdivadyaïisÃmÃnÃdhikaraïyena karmanÃmatvÃt |
"athai«a jyoti÷"ityÃdivadarpÆvasaæj¤ÃyÃæ karmÃntaravidhi÷- iti cet |
na |
dÃk«ÃyaïaÓabdasyÃ'vttivÃcakatvÃt |
tacca ÓabdanirvacanÃdvÃkyaÓe«ÃdvÃvagamyate |
tathà hi - 'ayanam' ityÃvttirucyate |
'dak«asyeme dÃk«Ã÷, te«Ãmayanam' iti tannirvacanam |
dak«a utsÃhÅ puna÷ punarÃvttÃvanalasa ityartha÷ |
tadÅyÃnÃæ prayogÃïÃmÃvttirdÃk«ÃyaïaÓabdÃrtha÷ |
tathà cÃ'vttyà yukta÷ prakto darÓapÆrïamÃsÃtmako yaj¤o dÃk«Ãyaïayaj¤a÷ |
ÃvttiprakÃrastu"dve paurïamÃsyau yajeta |
dve amÃvÃsye"ityÃdivÃkyaÓe«Ãdavagamyate |
tato dadhyÃdivatprasiddhÃrthatvÃddarÓapÆrïamÃsayo÷ praktayorayaæ svargaphalasiddyarthamÃvttyÃkhyaguïavidhi÷, na tÆdbhidÃdivatkarmanÃmadheyam |
evaæ"sÃkaæprasthÃpyena yajeta paÓukÃma÷"ityatrÃpi dra«Âavyam |
amÃvÃsyÃyÃge dvau dvau dohau saæpÃdya catasïÃæ dadhipayaso÷ kumbhÅnÃæ saha prasthÃpanaæ sÃkaæ prasthÃpya÷ |
tadyukto yÃga÷ sÃkaæprasthÃpya÷ |
tathÃsati prakte darÓayÃgo paÓuphalÃya sÃkaæprasthÃpyÃkhyo guïo vidhÅyate || MJaiNyC_2,3.10-11 ||
(pa¤came dravyadevatÃyuktÃnÃæ yÃgÃntaratÃdhikaraïe sÆtrÃïi 12 - 15)
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.12-14
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati -
vÃyavya÷ Óveta Ãlabhyo bhÆtyai saurye caruæ tathà /
nirvapedbahmatejorthamÅ«Ãmu«Âiniruptayo÷ // MJaiNy_2,3.12 //
guïau Óvetaæ caruæ kiævà yÃvatkathitakarmaïÅ /
phalÃrthe athavà yÃge viÓi«Âau vihitÃviha // MJaiNy_2,3.13 //
Óvaityaæ vÃyuspgÅ«ÃyÃmÃgneye ca raviprabhe /
carurguïaÓcaru÷ sthÃlÅ nirvÃpastu tadÃÓrita÷ // MJaiNy_2,3.14 //
phalÃhÃnerna tatkiæ tu yÃvaccoditakarma tat /
dravyÃdirÆpasaæpatteravÃryà yÃgatÃ'rthikÅ // MJaiNy_2,3.15 //
------------------
anÃrabhyedamÃmnÃyat - 'vÃyavyaæ ÓvetamÃlabheta bhÆtikÃma÷' iti, 'saurye caruæ nirvapedbrahmavarcasakÃma÷' iti ca |
tathà -darÓapÆrïamÃsayoridamÃmnÃyater -"i«ÃmÃlabheta"iti,"caturo mu«ÂÅnnirvapati"iti car |
i«Ã ÓakaÂagato lÃÇgaladaï¬avaddÅrgha÷ këÂhaviÓe«a÷ |
tasyà Ãlambha÷ sparÓa÷ |
tametaæ darÓapÆrïamÃsagatamÅ«ÃlambhamanÆdya tasyÃmÃlabhyÃyÃmÅ«ÃyÃæ Óvetatvaguïo vidhÅyate |
tasya ca ÓvetakëÂhasya vÃyunà spÓyamÃnatvÃdvÃyavyatà saæbhavati |
tathà - caturmu«ÂinirvapaïamanÆdya carurguïatvena vidhÅyate |
caru÷ sthÃlÅ |
sà ca nirvÃpasyÃ'Óraya÷ |
niruptasya havi«a Ãgneyatayà sÆryavatprabhÃsaæbandhÃtsauryavat |
bhÆtibrahmavarcase phale ca sarvakÃmikayordarÓapÆrïamÃsayo÷ pÆrvasiddhe evÃnÆdyete |
tasmÃt - guïavidhÅ - ityeka÷ pÆrvapak«a÷ |
nahi phalapadayornityavacchrutayo÷ saæbhavatprayojanayoÓca pÃk«ikÃnuvÃdatvam, Ãnarthakyaæ và yuktam |
tasmÃt --guïaphalaviÓi«Âe karmÃntare vidhÅyete |
tadÃpi yÃgasyÃÓravaïÃdÅlambhanirvÃpayoreva ÓravaïÃdyÃvaduktakarmavidhi÷- iti dvitÅya÷ pÆrvapak«a÷ |
ÓvetapaÓucarudravyayo÷, vÃyusÆryadevatayoÓca spa«Âaæ pratÅyamÃnatayà rÆpavatoryÃgayorÃrthikayorvÃrayitumaÓakyatvÃddravyadevatÃviÓi«ÂayoryÃgayorvidhirabhyupagantavya÷ |
'bhÆtikÃmo vÃyavyena Óvetena paÓunà yajeta' 'brahmavarcasakÃma÷ sauryeïa caruïà yajeta' ityevaævidhor'thasiddho vidhi÷ |
dravyadevatÃsaæbandhakalpitasya yÃgasya liÇpratyayena kartavyatÃvidhÃvÃlambhanirvÃpayordhÃtvarthayo÷ kà gati÷- iti cet |
'anuvÃda÷' iti brÆma÷- iti siddhÃnta÷ || MJaiNyC_2,3.12-15 ||
(«a«Âhe vatsÃlambhÃdÅnÃæ saæskÃratÃdhikaraïe sÆtre 16-17)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.16
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati -
«atsÃlambho yaji÷ sparÓo và vÃyavyÃdivadyaji÷ /
sparÓa÷ syÃddevarÃhityÃtsaæskÃra÷ prÃyapÃÂhata÷ // MJaiNy_2,3.16 //
------------------
agnihotradohÃdhikÃre ÓrÆyate -"vatsamÃlabheta"iti |
tatra 'vimato vatsÃlambho yaji÷ syÃt, prÃïidravyakÃlambhatvÃt, vÃyavyÃlambhavat' iti cet |
na |
devatÃrÃhityena tadvai«amyÃt |
kiæca - 'ayaæ vatsÃlambho 'gnihotrÃÇgasaæskÃra÷, tatprÃye paÂhitatvÃt, itarasaæskÃravat' |
tasmÃt - aye sparÓamÃtravidhi÷ || MJaiNyC_2,3.16 ||
(saptame naivÃracarorÃdhÃnÃrthatÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.17-18
saptamÃdhikaraïamÃracayati -
carurbhavati naivÃra upadhatte caruæ tviti /
yÃga÷ syÃdupadhÃnaæ và yÃga÷ Óe«oktadaivata÷ // MJaiNy_2,3.17 //
yÃgatvÃniÓcaye Óe«o nÃpek«yo 'to yaji÷ kuta÷ /
kiætÆpadhÃnamÃtratvaæ yÃvaduktaæ carau sthitam // MJaiNy_2,3.18 //
------------------
agnau ÓrÆyate - 'naivÃraÓcarurbhavati' iti, 'carumupadadhÃti' iti ca |
tatra - nÅvÃracarudravyako yÃgo vidhÅyate |
na cÃtra devatÃyà abhÃva÷ |
'bhaspatevÃæ etadannaæ yadmÅvÃrÃ÷' iti vÃkyaÓe«eïa devatÃsiddhe÷ |
upadhÃnaæ tu yÃgopayuktasya pratipatti÷ svi«ÂakdÃdivat - iti prÃpte, brÆma÷- 'yÃgavidhau niÓcite sati paÓcÃddevatÃyÃmapek«itÃyÃæ vÃkyaÓe«abalÃddevatÃkÊ«Âi÷, iha tu devatÃkalpanena yÃgavidhitvaniÓcaya÷ |
ityanyonyÃÓraya÷ |
tasmÃt - ihopadhÃnamÃtraæ vidhÅyate || MJaiNyC_2,3.17-18 ||
(a«Âame pÃtnÅvatasya paryagnikaraïaguïakatvÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.19-21
a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati --
paryagnikta÷ pÃtnÅvata utsjyata ityasau /
yÃgau guïo và yÃga÷ syÃdanvayÃvyavadhÃnata÷ // MJaiNy_2,3.19 //
pratyabhij¤ÃtamÃlabhyamanÆdyotsargaÓabdata÷ /
guïaæ paryagniktyÃkhyaæ vaktyuttaranivttaye // MJaiNy_2,3.20 //
na du«ÂÃ parisaækhyÃtra codakÃtprÃgvidhau sati /
paryagnikaraïÃntÃÇgarÅti÷ kÊptopakÃrata÷ // MJaiNy_2,3.21 //
------------------
'tvëÂraæ pÃtnÅvatamÃlabheta' iti praktyedamÃmnÃtam-'paryÃgniktaæ pÃtnÅvatamutsjanti' iti |
tatra paryagniktaÓabdena saæsktapaÓudravyasya pÃtnÅvataÓabdena patnÅvannÃmakadevatÃsaæbandhasya ca pratÅyamÃnatvÃdamaæ yÃgavidhi÷ |
evaæ sati paryagniktapÃtnÅvataÓabdayoravyavahitÃnvayo labhyate |
siddhÃnte tu 'paryagniktamutsjanti' ityanvayaæ vächanti |
tadà vyavahitÃnvayo durvÃra÷ |
tasmÃt-«ÃyavyapaÓuvadyÃgavidhi÷- iti prÃpte, brÆma÷- anÃrabhyÃdhÅtatvÃnnÃsti sayavye praktapratyabhij¤Ã |
iha tvÃlabhyatvena prakta÷ paÓu÷ pÃtnÅvataÓabdena pratyabhij¤Ãyate |
tamanÆdya paryagniktaÓabdÃnvitena 'utsjanti' ityÃkhyÃtena paryagnikaraïÃkhyo guïo vidhÅyate |
na ca praktimatasya paryagnikaraïasya viktau codakena prÃptatvÃdanarthako 'yaæ vidhiridhivÃcyam |
uparitanÃÇgÃnanuvtterdidhiprayojanatvÃt |
nanvevaæ sati parisaækhyà syÃt |
sà ca do«atrayadu«Âà |
svÃrthatyÃga÷, anyÃrthasvÅkÃra÷, prÃptavÃdhaÓceti trayo do«Ã÷ |
paryagnikaraïavÃkye svÃrtho bidhistyajyeta, anyÃrthe ni«edha÷ svÅ kriyeta, codakaprÃptÃnyuparitanÃÇgÃni bÃdhyeran |
maivam |
'paryagnikaraïottaramÃvÅnyaÇgÃni nÃnu«ÂheyÃni' ityetasyÃ÷ parisaækhyÃyà anaÇgÅkÃrÃt |
kathaæ tarhi tannivtti÷- 'ÃrthikÅ' iti brÆma÷ |
codakapravtte÷ prÃgevÃyaæ vidhi÷ pravartate, pratyak«opadeÓasya ÓÅghrabuddhijanakatayà kalpyÃtideÓÃtprabalatvÃt |
tathÃsatyupadi«ÂairevÃÇgairnirÃkÃÇk«ÃyÃæ viktau codakasyÃpravtyaivoparitanÃnyaÇgÃni na prÃpyante |
na cÃnena nyÃyena paryagnikaraïÃtprÃcÅnÃnÃmapya prÃptiriti vÃcyam |
vidhÅyamÃnasya paryÃgnikaraïasya nÆtanatve satyupakÃrakalpanÃpattyà praktau yatkÊptopakÃraæ paryagnikaraïaæ, tadavasthÃpannasyaivÃtra vidheyatvÃt |
praktau ca prÃcÅnÃÇganantaramÃdina evopakÃra÷ kÊpta ityatrÃpi tÃdÓasyaiva vidhÃnÃtparyÃgnikaraïÃntÃÇgarÅti÷ sidhyati |
evaæ ca sati 'utsjanti' ityÃkhyÃtena yathoktaparyagnikaraïavidhÃvarthasiddha uparitanÃÇgotsargo dhÃtunÃnÆdyate |
tadegmatra guïavidhi÷ || MJaiNyC_2,3.19-21 ||
(navame, adÃbhyÃdÅnÃæ grahanÃmatÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.22-23
navamÃdhikaraïamÃracayati -
yadadÃbhyaæ ghÅtveti ghïÃtyaæÓumiti dvayam /
tadyÃgo và guïo yÃga÷ syÃdadÃbhyÃæÓunÃmata÷ // MJaiNy_2,3.22 //
grahayoreva nÃma syÃdÃnantaryÃdvidhistayo÷ /
guïo 'stasya vÃkyena jyoti«ÂomÃbhigÃminà // MJaiNy_2,3.23 //
------------------
amÃrabhya ÓrÆyate - 'e«a vai ddavi«Ã haviryajate, yo 'dÃbhyaæ ghÅtvà somÃya yajate' iti 'parà và etasyÃ'yu÷ prÃïa eti, yoæ'Óuæ ghïÃti' iti ca |
tatra- adÃbhyaÓabdasya jyotirÃdivadapÆrvanÃmatvÃttannÃmako yÃgo 'yajate' ityÃkhyÃtena vidhÅyate |
'aæÓuma' ityatra yajateravaÓravaïe 'pi nÃmaviÓe«abalÃdevÃpÆrvayÃgavidhi÷ |
na cÃtra dravyadevatayorabhÃva÷ |
grahaïaliÇgena jyoti«ÂomaviktitvÃdagatau tadÅyavidhyantÃtideÓena tatsiddhe÷ - iti prÃpte, brÆma÷- bhavatvadÃbhyÃæÓuÓabdayornÃmatvam |
te ca nÃmanÅ grahayoreva syÃtÃm, na tu yÃgayo÷ |
'ghÅtvÃ' itiÓabdasyÃnantarameva pÃÂhÃt |
yajatistu vyavahita÷ |
tÃdÓo 'pi yajiraæÓuvÃkye nÃsti |
tasmÃdgrahayorevÃtra vidhi÷ |
grahaïaæ ca jyoti«Âomagatasya somarasasya saæskÃrarÆpo guïa÷, aindravÃyavÃdigrahaïasamÃnatvÃt |
yadyapyatra na prakto jyoti«Âhoma÷, tathÃpi tatsaæbandhigrahaïadvÃrà vÃkyasya jyoti«ÂobhagÃmitvam |
ata eva 'somÃyÃdÃbhyaæ ghÅtvÃ' iti nirdiÓyate |
athavÃ-taittirÅyÃïÃæ «a«ÂhakÃï¬e «a«Âhe prapÃÂhake prÃkaraïikaæ viniyojakaæ vÃkyaæ dra«Âavyam |
tasmÃt-jyoti«Âome guïavidhi÷ || MJaiNyC_2,3.22-23 ||
(daÓame agnicayanasya saæskÃratÃdhikaraïe sÆtrÃïi 21-23)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.24-25
daÓamÃdhikaraïamÃracayati-
agniæ cinuta ityatra yÃgo và saæsktiyaæji÷ /
liÇgena yÃganÃmatvÃdyajimà cÃnuvÃdata÷ // MJaiNy_2,3.24 //
rƬhyà dravyasya nÃmaitadvahanerÃdhÃnavacciti÷ /
saæskÃra÷ saæskte vahnÃvagni«Âomo vidhÅyate // MJaiNy_2,3.25 //
------------------
'ya evaæ vidvÃnagniæ cinute' ityevaæ vidhÃya ÓrÆyate-'athÃto 'gnimÃgni«ÂomenÃnuyajati,tamukthyena 'taæ «o¬aÓinÃ, tamatirÃtreïa, ityÃdi |
atra - agniÓabdo yÃgavÃcÅ |
stotraÓastrÃde÷ kratuliÇgasya ÓrÆyamÃïatvÃt |
tacca liÇgamevaæ ÓrÆyate-'agne÷ stotraæ,agne÷ Óastram' iti, '«a¬upasado 'gniÓrityasya bhavanti' iti ca |
yadi liÇgaæ prÃpakÃpek«am, tarhi yajinà tadanuvÃda÷ prÃpake 'stu |
agnimagni«ÂomenÃnuyajati' ityatesminvÃkye 'agniæ yajati' iti yajisÃmÃnÃdhikaraïyÃt 'upÃæÓu yajati' itivadyÃganÃmatvam |
athocyeta - anuÓabdasyÃgniÓabdenÃnvayÃdyajyanvayo 'gni«Âomasya, iti |
tathÃpyagne÷ puroyajane satyagni«ÂomasyÃnuyajanaæ saæbhavati |
'devadattamanugacchati yaj¤adatta÷' ityatra devadatte purogamanadarÓanÃt |
tasmÃt 'agniæ cinute' ityatrÃgninÃmako yÃga ÃkhyÃtena vidhÅyate |
cinotistu 'i«ÂakÃbhiragniæ cinute' iti vÃkyaprÃptasya cayanasya somayÃgaviktitvena prÃptasya grahasamudÃyasyevÃnuvÃda÷- iti prÃpte, brÆma÷- agniÓabdo rƬhyà bahnidravyamÃca«Âe |
rƬhiÓca kÊptatayà liÇgÃdikalpyÃdyÃgavÃcitvÃ-
dbalÅyasÅti na yÃganÃmatvam |
na cÃtra «Ãgarupamasti |
dravyadetayorasiddhe÷ |
ata÷ 'agnimÃdadhÅta' ityuktÃdhÃnatvÃt 'agniæ cinute' ityuktaæ cayanamagnidravyasaæskÃra÷ |
na ca saæsktasya viniyogÃbhÃva÷ |
'agnimagni«Âomena yajate' ityÃdivÃkyairagni«ÂomÃdau viniyogÃt |
tasmÃt-saæskÃravidhi÷ || MJaiNyC_2,3.24-25 ||
(ekÃdaÓe mÃsÃgnihotrÃdÅnÃæ kratvantaratÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.26-27
ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
mÃsaæ juhotyagnihotraæ guïo 'nyatkarma và guïa÷ /
anÆdya prÃptakarmÃtra mÃso 'prÃpto vidhÅyate // MJaiNy_2,3.26 //
upasadbhiÓcaritveti nitye tÃsÃmasaæbhavÃt /
anekasyÃvidheÓcÃnyatkarma prakaraïÃntarÃt // MJaiNy_2,3.27 //
------------------
kuï¬apÃyinÃmayane ÓrÆyate-'upasadbhiÓcaritvÃ' 'mÃsamagnihotraæ juhoti' 'mÃsaæ darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ yajeta' iti |
atra- prÃptaæ nityÃgnihotramanÆdya mÃsalak«aïo guïo 'prÃptatvÃdvidhÅyate - iti cet |
maivam |
kiæ mÃsa eva vidhÅyate,'upasadbhiÓcaritvÃ' ityuktopasado 'pi |
nÃ'dya÷ |
upasadÃmapi nityÃgnihotraprÃptirahitÃnÃæ tvanmate vidhÃtavyatvÃt |
na dvitÅya÷ |
prÃpte karmaïyanekaguïavidhau vÃkyabhedÃpatte÷ |
nanu mà bhÆttarhi guïavidhi÷ |
karmÃntaratve kiæ pramÃïam - iti cet |
'prakaraïÃntaram'- iti brÆma÷ |
na setagnityÃgnihotrasya prakaraïam |
asaænihitatvÃt |
ayanasya hyetatprakaraïam |
ayanamÃrabhyÃdhÅtatvÃt |
kà tarhi nityÃgnihotre guïavidhiÓaÇkà - iti cet |
prakaraïasyÃsamarpakatve 'pyagnihotraÓabdenaitatsamarpaïÃde«Ã ÓaÇkà bhavati |
sà ca vÃkyabhedÃpattyà nirÃktà |
tathà sati svata÷siddhaæ prakaraïabhedaæ nirÃktya prakaraïaikyÃpÃdanena guïaæ vidhÃpayituæ pravttasyÃgnihotraÓabdasya Óaktau nirÆddhÃyÃæ tadavastha÷ prakaraïabhedo nityÃgnihotrÃdidaæ karma bhinatti |
agnihotraÓabdau dharmÃtideÓÃrtha iti saptame vak«yate |
nanÆpasanmÃsÃbhyÃæ viÓi«Âamidaæ karma vidhÅyate |
tato vÃjinanyÃyena guïabhedÃtkarmabheda÷, na prakaraïabhedÃditi cet |
na |
vai«amyÃt |
'upÃdeyatayà vidheyo guïo vÃjinam |
mÃso na tathà ityaparaæ vai«amyam |
paramÃrthatastvatra prathamatarapratÅtena prakaraïabhedena siddhaæ karmabhedaæ guïabheda upodbalayati |
tata÷ prakaraïÃntaramevÃtra bhedahetu÷ || MJaiNyC_2,3.26-27 ||
(dvÃdaÓe, ÃgneyÃdikÃmye«Âyadhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.28-29
dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
a«ÂÃkapÃlamÃgneyaæ rukkÃma÷ prÃkte phalam /
karmÃnyadvà phalaæ bhÃnÃtpÆrvanyÃyÃpraveÓanÃt // MJaiNy_2,3.28 //
mà bhÆdbhinnaæ prakaraïaæ karmÃntaramasaænidhe÷ /
anÃrabhyÃdhÅtametadrÆpaæ tvanyÆnamÅk«ate // MJaiNy_2,3.29 //
------------------
anÃrabhya ÓrÆyate- 'Ãgneyama«ÂÃkapÃlaæ nirvapedrukkÃma÷' iti |
rukkÃmastejaskÃma÷ |
atra - i«ÂÅnÃæ praktibhÆtadarÓapÆrïamÃsagatamÃgneyayÃgamanÆdya tatra tejaskÃmarÆpaæ phalaæ vidhÅyate |
kuta÷ |
vÃkyenÃ'gneyaphalasaæbandhasya mÃsamÃnatvÃt |
na ca pÆrvoktamÃsÃgnihotranyÃyena karmÃntaratvam |
vai«amyÃt |
tatrÃyanamÃrabhyÃdhÅtatvÃdasti prakaraïÃntaratvam |
iha tvanÃrabhyÃdhÅtatvena prakaraïameva tÃvannÃsti, kuto 'tra prakaraïÃntaratvam |
kiæca mÃso 'nupÃdeya÷ |
agnihotrÃnusÃreïa saæpÃdayitumaÓakyatvÃt |
phalaæ tÆpÃdeyam, dÃrÓapaurïamÃsikÃgneyÃnusÃreïa tejasa÷ kÃmayituæ ÓakyatvÃt |
tasmÃt-phalavidhi÷- iti prÃpte, brÆma÷- prakaraïÃntaratvÃbhÃve 'pyanÃrabhyÃdhÅtatvÃdasaænidhirastyeva |
sa evÃtra karma bhinatti |
na cÃtra vÃjinanyÃyena karmabheda÷, a«ÂÃkapÃladravyÃgnidevatÃtmano rÆpasyobhayatraikavidhatvÃt |
yadi prakaraïÃntaratvamapyasaænidhiktamityasaænidhireva mÃsÃgnihotrakarmabhedahetu÷, tarhi tasyaivÃyaæ prapa¤co 'stu |
phalaæ ca mÃsavadanupÃdeyam |
anyathà sÃdhanavadaphalatvaprasaÇgÃt |
kÃmanà ca vi«ayasaundaryaj¤ÃnÃtsvata evotpadyate |
na tu vidhiÓravaïÃtsaæpadyate |
yadyadhikaraïayornyÃyabheda÷, yadi và nyÃyaikyam |
sarvathà tejaskÃme«Âi÷ karmÃntaram |
kÃmye«ÂikÃï¬apaÂhite«u 'aindrÃgnamekÃdaÓakapÃlaæ nirvapetprajÃkÃma÷' ityÃdi«vayameva nyÃyo dra«Âavya÷ || MJaiNyC_2,3.28-29 ||
(trayodaÓe - ave«ÂerannÃdyaphalakatvÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.30-32
trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati-
yajotsame paurïamÃsyÃæ yÃvajjÅvaæ tathaitayà /
annÃdyakÃma ityÃdau karmabhedau'thavà guïa÷ // MJaiNy_2,3.30 //
vidhyupÃdÃnayoraikyÃddeÓÃderanutrvpattita÷ /
ÃvaÓyake karmavidhau tadbheda÷ punaruktita÷ // MJaiNy_2,3.31 //
deÓÃdiyogasyÃprÃptervidhirna hyekatà tayo÷ /
puæÓabdayorvyÃptitvÃtpunaruktvà tvanÆdyate // MJaiNy_2,3.32 //
------------------
darÓapÆrïamÃsaprakaraïe deÓakÃlanimittÃnyÃmnÃyante- 'same yajeta' paurïamÃsyÃæ yajeta' 'yÃvajjÅvaæ darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ yajeta' iti |
ave«Âiprakaraïe phalamÃmnÃtam-'etayÃnnÃdyakÃmaæ yÃjayaæt' iti |
ÃdiÓabdena saæskÃro ghÅta÷ |
sa ca darÓapÆrïamÃsaprakaraïe samÃmnÃta÷-'Óe«aæ svi«Âakte samavadyati' iti |
tatra-deÓakÃlanimittaphalasaæskÃrà ananu«ÂheyatvÃdanupÃdeyÃ÷ |
ata eva na vidheyÃ÷ |
upÃdÃnavidhiÓabdayo÷ paryÃyatvÃt |
tata÷-karmavidhi÷ - ityavaÓyamabhyupeyam |
tatra-prakaraïino darÓÃde÷ pÆrvavihitasyaivaibhirvÃkyai÷ punarvidhÃne 'samidho yajati' ityÃdivadabhyÃsÃdeva karmabheda÷ - iti prÃpte, brÆma÷- deÓÃdÅnÃmavidheyatve 'pi vihitakarmaïà saha te«Ãæ saæbandho vidhÅyatÃm |
sa ca karmavatpÆrve na vihita ityaprÃptatvÃdvidhimarhati |
yaduktama- upÃdÃnavidhiÓabdau paryÃyau - iti |
tadasat |
'apravttapravartanaæ vidhÃnama, tacca puru«avi«aya÷ ÓabdavyÃpÃra÷ |
ananu«ÂhitasyÃnu«ÂhÃnamupÃdÃnama, tacca karmÃvi«aya÷ puru«avyÃpÃra÷' iti mahÃnbheda÷ |
yo 'pi-darÓÃdÅnÃæ punarvidhi÷ so 'pi deÓÃdisaæbandhaæ vidhÃtuæ karmÃnuvÃda÷ - iti na karmabhedamÃvahati |
samidho 'yajati' ityÃdau vidheyaguïÃntarÃbhÃvenÃnuvÃdÃæsabhavÃtpunarvidhÃnaæ bhedahotu÷- iti vai«amyam || MJaiNyC_2,3.30-32 ||
(caturdaÓe,Ãgneyadvirukte÷ stutyarthatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 27-29)
#<ÃgneyasÆktahetutvÃd abhyÃsena pratÅyeta / Jaim_2,3.27 />#
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.33-34
caturdaÓÃdhikaraïamÃracayati-
darÓapÆrïamÃsaprokta Ãgneya÷ kevalo 'pyasau /
darÓe yaditi vÃkyÃbhyÃæ karmÃnyadvÃnuvÃdagÅ÷ // MJaiNy_2,3.33 //
abhyÃsÃdanyakarmatvaæ darÓe«Âau dvi÷ prayujyatÃm /
ekatvapratyabhij¤ÃnÃdanÆktyaindrÃgnasaæstuti÷ // MJaiNy_2,3.34 //
------------------
yadÃgneyo '«ÂÃkapÃlo 'mÃvasyÃyÃæ paurïamÃsyÃæ cÃcyuto bhavati |
iti kÃladvaye vihitam |
'yadÃgneyo '«ÂÃkapÃlo 'mÃvÃsyÃyÃæ bhavati' ityekasminkÃle punarvihitam |
tatra - aviÓe«apuna÷Órutilak«aïenÃbhyÃsena prayÃjÃnÃmiva bheda÷ |
tathà satyÃgneyayÃgasya darÓakÃle dvi÷prayoga÷- iti cet |
na |
pratyabhij¤ÃnÃdÃgneyasyaikatve satyekakÃlavÃkyasyÃnuvÃdakatvÃt |
na cÃnuvÃdo vyartha÷ |
vidheyaindrÃgnastutyarthatvÃt |
yadyapyÃgneyo '«ÂÃkapÃlo 'mÃvÃsyÃyÃæ bhavati, tathÃpi na kevalenÃgninà sÃdhurbhavati |
indrasahito 'gni÷ samÅcÅnatara÷ |
tasmÃt---
'aindrÃgna÷ kartavya÷' iti vidheyastuti÷ |
prayÃjavai«amyaæ tÆktamevÃnusaædheyam || MJaiNyC_2,3.33-34 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlavistare dvitÅyÃdhyÃyasya ttÅya÷ pÃda÷
_________________________________________________________________________
(atha dvitÅyÃdhyÃyasya caturtha÷ pÃda÷)
(prathame yÃvajjÅvikÃgnihotrÃdhikaraïe sÆtrÃïi 1 - 7)
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,4.1-2
caturthapÃdasya prathamÃdhikaraïamÃracayati-
yÃvajjÅvaæ juhotÅti dharma÷ karmaïi puæsi và /
kÃlatvÃtkarmadhÃrmo 'ta÷ kÃmya eka÷ prayujyatÃm // MJaiNy_2,4.1 //
na kÃlo jÅvanaæ tena nimittapravibhÃgata÷ /
kÃmyaprayogo bhinna÷ syÃdyÃvajjÅvaprayogata÷ // MJaiNy_2,4.2 //
------------------
bahvcabrÃhmaïe ÓrÆyate- 'yÃvajjÅvamÃgnihotraæ juhoti' iti |
tatraæ yÃvajjÅvaÓabdo maraïÃvadhikÃlapara÷ |
tatkÃlasaæbandhaÓca prakte kÃmyÃgnihotre pÆrvamaprÃptatvÃt 'juhoti' ityanÆdite karmaïi vidhÅyate |
tathà satyasya vÃkyasya nityaprayogavidhÃyakatvÃbhÃvena vÃkyÃntaravihita÷ kÃmyaprayoga eka evÃgnihotrasya paryavasyati |
sa ca kÃmyaprayogo 'bhyasitavya÷ |
sakdanu«ÂhÃnasya 'agnihotraæ juhuyÃtsvargakÃma÷' ityanenaiva siddhatvÃt |
'yÃvajjÅvam' ityasya kÃlavidhervaiyarthyaprasaÇgÃt |
tasmÃt-ayaæ kÃmyakarmaïo 'bhyÃsasiddhaye kÃlarÆpadharmavidhi÷ |
iti prÃpte,- brÆma÷-
yÃvajjÅvaÓabdo na kÃlasya vÃcaka÷, kiætu lak«aka÷ |
vÃcyÃrthastuktsnajÅvanam |
na ca-jÅvanaæ karmadharmatvena vidhÃtuæ Óakyam |
tasya puru«adharmatvÃt |
taæ ca puru«adharme nimittÅktyÃgnihotraprayogo vidhÅyate |
na ca - atra karmabheda÷ |
taddhetÆnÃæ ÓabdÃntarÃdÅnÃmabhÃvÃt |
na ca-abhyÃsastaddhetu÷ |
nimittaviÓe«asadbhÃvenÃviÓe«apuna÷ÓruterabhÃvÃt |
ata÷ prayogabheda÷ paryavasyati |
jÅvanasyÃtra nimittatvÃt |
sati nimitte naimittikasya tyÃgÃyogÃnnityatvamarthasiddham |
na ca-jÅvananimittanairantaryeïa prayoganairantaryÃpatti÷ |
sÃyaæprÃta÷kÃlayorvihitatvÃt |
tasmÃt-jÅvanasya purÆ«adharmatvÃnnÅtyakÃmyaprayogau bhinnau || MJaiNyC_2,4.1-2 ||
(dvitÅye sarvaÓÃkhÃpratyayaikakarmatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 8 - 32)
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 2,4.3-4
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati -
ÓÃkhÃbhedÃtkarmabhedo na vÃ, karmÃtra bhidyate /
d«Âaæ kÃÂhakanÃmÃdi bahu bhedasya kÃraïam // MJaiNy_2,4.3 //
granthadvÃrÃdinà hyete yujyante bhedahetava÷ /
rÆpÃdipratyabhij¤ÃnÃdabhinnaæ karma gamyate // MJaiNy_2,4.4 //
------------------
kÃÂhakakÃïvamÃdhyaædinataittirÅyÃdiÓÃkhÃsu darÓapÆrïamÃsÃkhyaæ karmÃ'nnÃtam |
tatra ÓÃkhÃbhedÃtkarma bhidyate |
kuta÷ |
bhedakÃraïÃnÃæ nÃmabhedÃdÅnÃæ bahÆnÃmupalambhÃt |
kÃÂhaka-kÃïvÃdiko nÃmabheda÷ |
kÃrÅrÅvÃkyÃnyadhÅyÃnÃ÷ kecicchÃkhino bhÆmau bhojanamÃcaranti, ÓÃkhÃntaradhyÃyino nÃ'caranti, iti dharmabheda÷ |
ekasyÃæ ÓÃkhÃyÃmadhÅtÃ÷ 'i«e tvÃ' ityÃdayo mantrÃ÷, palÃÓaÓÃkhÃcchedÃdaya÷ kriyÃÓca, ÓÃkhÃntare 'pyadhÅyanta iti punarukti÷ |
evamaÓaktyÃdayo bhedahetava udÃhÃryÃ÷ |
na hyalpÃyuvà manu«yeïa sarvaÓÃkhÃdhyayanapÆrvakaæ karmÃnu«ÂhÃnaæ kartu Óakyam |
tasmÃt-ÓÃkhÃbhedena karmabheda÷ |
iti prÃpte-
brÆma÷- rÆpÃdyabhedÃdekaæ karma |
ÃgneyëÂÃkapÃlÃdiyÃgarÆpaæ «adevaikasyÃæ ÓÃkhÃyÃm, tadevÃnyatrÃpyupalabhyate |
'darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ yajeta' iti yÃgarÆpa÷ purÆ«avyÃpÃraÓcaikavidha÷ |
'darÓapÆrïamÃsau' iti karmanÃmÃpyekam |
'svargakÃma÷' iti phalasaæbadho 'pyeka÷ |
tasmÃt- abhinnaæ karma |
pÆrvapak«ahetavastvanyathà saægacchante |
kÃÂhakÃdikaæ jyotirÃdivanna karmasÃma, 'kÃÂhakena yajeta' ityaÓravaïÃt |
'kÃÂhakavadhÅte' iti prayogÃdgranthanomatyavagantavyam |
bhÆbhojanÃdiradhyayanadharma÷ |
punaruktiradhyetbhedÃnna du«yati' |
alpÃyuvÃpi ÓÃkhÃntarasthopasaæhÃranyÃyena karmÃnu«ÂhÃtuæ Óakyate |
tasmÃt- ananyathÃsiddharÆpapratyabhij¤ÃnÃcchÃkhÃbhede 'pi karma na bhidyate || MJaiNyC_2,4.3-4 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare dvitÅyÃdhyÃyasya caturtha÷ pÃda÷
dvitÅyo 'dhyÃyasya samÃpta÷