Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara,
a metrical exposition of Jaimini's Mimamsasutra,
with Madhava's prose commentary
Based on the ed. by Pandit Sivadatta: Jaiminiyanyayamala, Poona 1892.
(Anandasrama Sanskrit Series, 24)


ADHYAYA 2


Input by members of the Sansknet project
(formerly: www.sansknet.org)


This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.
These and other irregularities cannot be standardized at present.


THE TEXT IS NOT PROOF-READ!



STRUCTURE OF REFERENCES (added):
Jaim_n,n.n = Jaimini: Mimamsasutra_Adhyaya,Pada.Sutra
MJaiNy_n,n.n = Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara_Adhyaya,Pada.Sutra
MJaiNyC_n,n.n = Madhava: JaiminiyanyayamalavistaraCommentary_Adhyaya,Pada.Sutra

#<...># = BOLD


___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________




÷rãþ

atha dvitãyo 'dhyàyaþ /
(tatra prathamaþ pàdaþ)

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.1



pramàõamupajãvyatvàtprathame 'dhyàya ãritam /
mànàdhãnasya dharmasya dbitãye bheda ucyate // MJaiNy_2,1.1 //

------------------

anena prathamadvitãyayoradhyàyayoþ pårvottarabhàva upapàditaþ || 1 ||


(prathame 'pårvasyà'khyàtapritipàdyatvàdhikaraõe såtràõi 1 - 4)

#<bhàvàrthàþ karma÷abdàs tebhyaþ kriyà pratãyeta eùa hy artho vidhãyate  / Jaim_2,1.1 />#

#<sarveùàü bhàvo 'rtha iti cet  / Jaim_2,1.2 />#

#<yeùàm utpattau sve prayoge råpopalabdhis tàni nàmàni tasmàt tebhyaþ paràkàïkùà bhåtatvàt sve prayogai  / Jaim_2,1.3 />#

#<yeùàü tåtpattàv arthe sve prayogo na vidyate tàny àkhyàtàni tasmàt tebhyaþ pratãyetà÷ritatvàt prayogasya  / Jaim_2,1.4 />#


____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.2-3


dvitãyàdhyàyasya prathame pàde prathamàdhikaraõe prathamaü varõakamàracayati -


vidhivàkye padaiþ sarvairapårve pratipàdyate /
pratyekamathavaikyena sarvaistatpratipàdanam // MJaiNy_2,1.2 //
phalànvayitvàtsarveùàü pradhànànvayalàbhataþ /
làghavàdekabodhyatvaü taccheùastu padàntaram // MJaiNy_2,1.3 //

------------------

vidhivàkyamadçùñàrthamakhilamatrodàharaõama |
vidhivàkye yàvanti padàni santi tàni sarvàõi kriyàkàrakasaübandhamanàdçtya pratyekamapårvasya pratipàdakàni |
kutaþ |
apårvasya phalatvena sarveùàü padànàü phalànvayitvàta |
apårvapratipàdanàbhàve 'pi kriyàkàrakayoþ parasparànvayo 'styeveti cet |
satyam |
tathàpi pradhànànvayo labhyeta |
phalaü hi pradhànam |
puråùàrthatayà sàdhyamànatvàditi pràpte , bråmaþ - apårvasyàntyantamadçùñatvàdekakalpanayaiva vàkyasyopapattàvanekakalpane gauravaü syàt |
tasmàdekamapårvamekena ÷abdena pratipàdyate |
padàntaraü tu taccheùatayànveti |
nanu yasya padasyàrtho 'pårvasya kalpakastatpadàrthasya phalasàdhanatayà phalaü pratyupàdeyatvavidheyatvaguõatvànyabhyupagantavyàni |
tathà tasyaiva ÷eùabhåtapadàntaràrthe pratyudde÷yatvànuvàdyatvapradhànatvànàmapi pràptatvàdviruddhatrikadvayàpattiriti cet |
mevam |
"udbhidà yajeta pa÷ukàmaþ" "÷yenenàbhicaranyajeta"ityàdàvudbhidàdi÷abdànàü nàmatvenàtvaye sati yàgasàdhanavàcitvàbhàvena yajatàvudde÷yatvàditrikàpàdakatvàbhàvàt |
tasmàdekameva padamapårvapratipàdakam |
na ca dharmabhedacintàü prastutà parityajya kimityapårve cintyata iti vàcyam |
apårvasyaiva dharmatvàt || MJaiNyC_2,1.2-3 ||

dvitãyaü varõakamàracayati --

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.4-7

dravyàdi÷abdato 'pårvadhãrbhàvàrthapadàduta /
dravyàdãnàü phalàrthatvàttacchabdena hyapårvadhãþ // MJaiNy_2,1.4 //
kriyàdvàramçte dravyaü phalena nahi yujyate /
bhàvanàvàcino 'pårvamàkhyàtàdavagamyate // MJaiNy_2,1.5 //
dhàtvarthavyatirekeõa bhàvanà neti cenna tat /
sarvadhàtvarthasaübaddhaþ karotyartho hi bhàvanà // MJaiNy_2,1.6 //
dhàtvarthaþ karaõaü tasyàü samànapadavarõitaþ /
dravyàdyupakçtirdçùñà dhàtvarthotpàdanàtmikà // MJaiNy_2,1.7 //

------------------

idamàmnàyate -"somena yajeta" "hiraõyamàtreyàya dadàti" "tasmàtsuvarõe hiraõyaü dhàryam" "÷yenenàbhicaranyajeta" "citrayà yajeta pa÷ukàmaþ"ityàdi |
tatra somahiraõya÷abdau dravyavàcinau, suvarõa÷abdo guõavàcã, ÷yenacitrà÷abdau karmavàcinau |
tairetairdravyàdi÷abdairapårve pratyeti kutaþ |
dravyàdãnàü siddharåpàõàü sàdhyaü phalaü prati sàdhanatvasaübhavàt |
yàgadànàdiråpastu bhàvàrthaþ svayamapi phalavatsàdhyaråpatvànna sàdhanaü bhavitumarhapti |
tato dravyàdãnàü phalaü prati karaõatvàddravyàdi÷abdà apårvapratyàyakà iti pràpte - bråmaþ- kriyàü vinà dravyàõi phalaü sàdhayituü na kùamante |
pacikrãyàmantareõa kàùñhasthàlyàdãnàmodanasàdhakatvàdar÷anàt |
ato bhàvanàvàcinà yajati dadàtãtyàkhyàtenàpårve pratãyate |
nanu dhàtvartha eva bhàvanà, tadanyà và |
na tàvaddhàtvarthaþ |
tasya tàü prati karaõatvokteþ |
na dvitãyaþ |
dhàtvarthavyatiriktàyàþ kriyàyàdurlakùyatvàditi cet |
maivam |
sarvadhàtvarthasaübaddhasya karotiråpasya lakùayituü ÷akyatvàt |
taduktamàcàryaiþ-
"dhàtvarthavyatirekeõa yadyapyeùà na lakùyate |
tathàpi sarvasàmànyaråpeõaivàvagamyate"iti |
anyairapyuktam -
"siddhasàdhyasvabhàvàbhyàü dhàtvartho dvividhastayoþ |
anyotpàdànukålàtmà bhàvanà sàdhyaråpiõã"iti |
' pacati ' ityukte ' pàkaü karotri ' ityetamarthe sarve janàþ pratiyanti |
tatra pàkaþ, paktiþ pacanam, ityetaiþ ÷abdairvyavahriyamàõo liïgakàrakasaükhyàyogyo dhàtvarthaþ siddhasvabhàvaþ |
' karoti ' ityanena vyavahriyamàõo liïgàdyapetaþ sàdhyasvabhàvadyotanàyà'khyàtapratyayavidhiþ |
sa cà'khyàtapratyayàrtha odanotpatteranukålaþ |
tato bhaviturodanasya prayojakavyàpàratvàõõijantena bhàvanà÷abdenocyate - iti |
anye bhàvanàpakùà ayuktàþ |
prayatno bhàvaneti cet |
na |
'ratho gacchati' ityatra tadabhàvaprasaïgàt |
spanda iti cet |
na |
mànasatyàgaråpe yajatàvavyàpteþ |
ubhayasàdhàraõamudàsãnatvavicchedasàmànyaü bhàvaneti cet |
na |
÷abdabhàvanàyàmavyàptiþ na hi ÷abdasya vibhoracetanasya spandaþ prayatno vàsti |
liï - leñ - loñtavyapratyayamàtragatà ÷abdabhàvanà |
sarvàkhyàtagatàr'thabhàvanà |
taduktam --
"abhidhàü bhàvanàmàhuranyàmeva liïïàdayaþ |
arthàtmabhàvanà tvanyà sarvàkhyàteùu gamyate"iti ||
kiüca spandàdivàdino 'pi na svaråpeõa spandàdãnàü bhàvanàtvamàhuþ, kiütvanyotpàdànukålaü svaråpam |
tasmàdasmaduktaiva bhàvanà |
yathà ' pacati, ityatraudanaphalotpattyanukålà, tathà 'yajati' ityatra svargàdiphalotpattyanukålà |
tasyàü ca phalabhàvanàyàü pratyayavàcyàyàmekapadopàttatvena pratyàsamnatvàtprakçtyarthaþ karaõam , na tu dravyàdi |
tasya padàntaropàttatvena viprakçùñatvàt |
sàdhyaråpo 'pi prakçtyarthaþ svasàdhananiùpàditaþ sa¤÷aknoti phalaü sàdhayitum |
dravyàdãnàü tu prakçtyarthotpàdanena dçùña evopakàraþ |
dravyàdiniùpàditena dhàtuvàcyena yàgàdikaraõena svargàdiphalotpattau satyàü yeyamanukålavyàpàràtmà kçti÷abdàbhidheyà phalotpàdanà seyaü yajyàdidhàtånàmanyatameva kenàpi nàbhidhãyate |
sarvadhàtvarthànuyàyisvàt |
ato na bhàvanàyàþ prakçtyarthatvamà÷aïkituü ÷akyam |
astu tarhi -- dhàtvarthasàmànyameva bhàvaneti cet |
na |
pratidhàtvarthe vilakùaõaråpatvàt |
anyaddhi pàkasyaudanaü pratyànukålyam |
anyacca calanasya saüyogavibhàgau prati |
anyathà phalavibhàgànupapatteþ |
bhinnàsu bhàvanàvyaktiùu bhàvanàtvasàmànyamanuvartatàü nàma |
naitàvatàprakçtyarthasàmànyaü tadbhavati |
tasmàdvi÷eùaråpàtsàmànyaråpàcca yajyàdidhàtuvàcyàdanyaivà'khyàtapratyayavàcyà bhàvanà |
tathàsati 'yajeta' ityatrà'khyàtasya 'bhàvayet' ityartho bhavati |
tatra ' kiü bhàvayet, kena bhàvayet, kathaü bhàvayet, ityakàïkùàyàü ' svarge bhàvayet ' yàgena bhàvayem, agnyanvàdhànaprayàjàvaghàtàdibhirupakàraü saüpàdya bhàvayet , ityevaü bhàjyakaraõetikartavyatàsamarpaõenà'kàïkùàpåraõàtprakaraõàmnàtaþ sakalaþ ÷abdasaüdarbho bhàvanàvàcina àkhyàtasyaiva prapa¤caþ |
bhàvyàdyaü÷atrayavatã seyamàrthã bhàvanetyucyate |
sà sarvàpi ÷abdabhàvanàyà bhàvyà, vidhàyako liïïàdiþ karaõam |
arthavàdasaüpàdità stutiritikartavyatà |
seyaü ÷abdabhàvanà liïïàdibhireva gamyate |
' arthabhàvanàü sarvairàkhyàtapratyaiyargamyata ityuktam |
tasyàü càrthabhàvanàyàü svargasya bhàvyatvaü kamiyogàdavagamyate |
prakçtyarthasya karaõatvaü tçtãyà÷rutyà |
tathà ca ÷råyate -"dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajeta"' citrayà yajeta pa÷ukàmaþ ' iti |
tacca karaõatvamapårvakalpanàmantareõa na saübhavatãtyabhidhàsyate |
tasmàdàkhyàtapratyayàntàdbhàvàrthapadàdapårve ganyate |
cintàprayojanaü tu - 'pårvapakùe dravyàdyapacàre pratinidhyabhàvaþ |
siddhànte tu tatsadbhàvaþ ' iti || MJaiNyC_2,1.4-7 ||

(dvitãye 'pårvasyàstitvàdhikaraõe såtram)

#<codanà punar àrambhaþ  / Jaim_2,1.5 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.8-10

dvitãyàdhikaraõamàracayati -


apårvasadasadbhàvasaü÷aye sati nàsti tat /
mànàbhàvàtphalaü yàgàtsidhyecchàstrapramàõataþ // MJaiNy_2,1.8 //
kùaõikasya vinaùñasya svargahetutvakalpanam /
viruddhaü màntareõàtaþ ÷reyo 'pårvasya kalpanam // MJaiNy_2,1.9 //
avàntaravyàpçtirvà ÷aktirvà yàgajocyate /
apårvamiti tadbhedaþ prakriyàto 'vagamyatàm // MJaiNy_2,1.10 //

------------------

pårvàdhikaraõe varõakàbhyàü yadidamuktam - 
'apårvasyaikameva padaü pratyàyakam ' tacca 'yajeta' ityàkhyàtàntabhàvàrthapadam, iti |
tadanupannam |
apårvasadbhàvemànàbhàvàt |
' yajeta ' ityàbhyàü prakçtipratyayàbhyàü karaõabhàvanayorabhidhànàt |
apårvàbhàve kàlàntarabhàvisvargasàdhanatvaü vina÷varasya yàgasyànupapannamiti cet |
na |
÷àstrapràmàõyena tadupapatteriti pràpte -
bråmaþ- ' dar÷apårõamàsàbhyàm ' iti tçtãyà÷rutyà tàvadyàgasya svargasàdhanatvaü pramitam |
tadyathopapadyate tathàva÷yaü bhavatàpi kalpanãyam |
tatra kiü yàvatphalaü yàgasyàvasthànaü kalpyate, kiüvà vinaùñasyàpi svargotpàdanam |
nà'dyaþ |
yàge kùaõikatvasya pratyakùasiddhatvàt |
na dvitãyaþ |
mçtayordaüpatyoþ putrotpattyadar÷anàt |
ato mànàntaraviruddhàdbhavadãyakalpanàdasmadãyamaviråddhamapårvakalpanaü jyàyaþ |
kalpite 'pyapårve tasyaiva svargasàdhanatvàdyàgasya svargasàdhanatva÷rutirvirådhyeteti cet |
na |
' yàgàvàntaravyàpàro 'pårvam ' ityaïgãkàràt |
na hyudyamananipatanayoravàntaravyàpàrayoþ sattve kuñhàrasya sàdhanatvamapaiti |
yadi vyàpàravato yàgasya nà÷e vyàpàre na tiùñhettarhi yàgajanyà kàcicchaktirapårvamastu |
÷aktivyavadhàne 'pi yàgasya sàdhanatvamaviråddham |
auùõyavyavahite 'pyagnau dàhakatvàïgãkàràt |
yathàïgàrajanyamauùõyaü ÷ànteùyapyaïgàreùu jale 'nuvartate, tathà yàgajanyamapårve naùñe 'pi yàge karrtayàtmanyavanuvartatàm |
tasmàdastyarpåvam |
tadvi÷eùastu saüpradàyasiddhayàgaprakriyayàvagantavyaþ |
tathà hi - prakriyà pårvàcàryairitthaü dar÷ità -"prathamaü tàvatphalavàkyena karmaõaþ phalasàdhanatà bodyate - ' yàgena svarge kuryàt ' iti |
'kathaü vina÷vareõa phalaü kartavyam ' ityapekùàyàm ' apårve kçtvà ' ityucyate |
' kathamapårve kriyate ' ityapekùàyàü ' yàgànuùñhànaprakàreõa ' iti |
taccàpårve dar÷apårõamàsayoranekavidham - phalàpårvam |
samudàyàpårvam ùa utpattyapårvam, aïgàpårve ceti |
yena svarga àrabhyate tatphalàpårvam |
amàvàsyàyàü trayàõàü yàgànàmekaþ samudàyaþ, paurõamàsyàmaparaþ, tayorbhinnakàlavartinoþ saühatya phalàpårvàrambhàyogàttadàrambhàya samudàyadvayajanyamapårvadvayaü kalpanãyam |
tayorekaikasyà' rambhàyaikaikasamudàyavartinàü trayàõàü yàgàmàü bhinnakùaõavartitvena saüghàtàpattyabhàvàdyàgatrayaõanyàni trãõyutpattyapårvàõi kalpanãyàni |
teùàü càïgepakàramantareõàniùpatteraïgànàü cànekakùaõavartinàü saüghàtàsaübhavàdaïgàpårvàõi kalpanãyàni |
tatra tvayaü vibhàgaþ- saüvipatyopakàrakàõyavaghàtàdãni dravyadevatàsaüskàradvàreõa yàgasvaråpasyaivàti÷ayàdhànena tadatpattyapårvaniùpattau vyàpriyante |
taddvàreõa phalàpårve |
àràdupakàrakàõi tu prayàjàdãnyutpattyupårvebhyaþ phalàpårvaniùpattau sàkùàdeva vyàpriyante |
evaü prakàrabhede satyapi sarvàõyaïgànyapårvaniùpattàvanugràhakàõi - ityekaråpeõetthaübhàvena svã kriyante |
anayaiva di÷à sarvatràpårvaprakriyàvagantavyà || MJaiNyC_2,1.8-10 ||

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.11-12


atra gurumatamàha -

yàgakriyà såkùmaråpà paramàõvàtmasaü÷rità /
yàvatphalaü niyogàkhyaü nàpårvamiti cenna tat // MJaiNy_2,1.11 //
mànahãnaü kriyàsaukùmyaü niyogastu liïàdinà /
abhidheyaþ pçthagyàgàdapårve kàryamastyataþ // MJaiNy_2,1.12 //

------------------

guruõà yanniyogàkhyamapårvamabhipreyate tannàsti |
kutaþ |
antareõaiva tadapårve phalaniùpatteþ |
na ca yàganà÷àtkathaü phalasiddhiriti vàcyam |
na hi yàgakriyà sarvàtmanà na÷yati, kiütu såkùmaråùatvenàdç÷yà satã svargadehàrambhakeùu yàgasaübandhidravyagataparamàõuùu yàgakarrtayàtmani vàvasthàya phalamàrabhata iti pårvapakùaþ |
naitadyuktam |
ukter'the pramàõàbhàvàt |
na ca niyoge 'pi pramàõàbhàvaþ ÷aïkanãyaþ |
vaidikaliïàdãnàü tadabhidhàyakatvàt |
tato dhàtvarthàtiriktaü kàlàntarabhàvyakàmyaphalasàdhanamapårvamatvita || MJaiNyC_2,1.11-12 ||


(tçtãye karmaõàü guõapradhànabhàvavibhàgàdhikaraõe såtràõi 6 - 8)

#<tàni dvaidhaü guõapradhànabhåtàni  / Jaim_2,1.6 />#

#<yair dravyaü na cikãrùyate tàni pradhànabhåtàni dravyasya guõabhåtatvàt  / Jaim_2,1.7 />#

#<yais tu dravyaü cikãrùyate guõas tatra pratãyeta tasya dravyapradhànatvàt  / Jaim_2,1.8 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.13-14


tçtãyàdhikaraõamàracayati --

avaghàtàdinàpårvamutpàdyaü vidyate na và /
yajatyàdivadastyeva vàkyavaiyarthyamanyathà // MJaiNy_2,1.13 //
dçùñe tuùavimoke tu nàpårve dravyatantrataþ /
syàdyajatyàdivaiùamyaü niyamàpårvakçdvacaþ // MJaiNy_2,1.14 //

------------------

dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate -"vrãhãnavahanti" "taõóulànpinaùñi"iti |
tatra akdhàtapeùaõe apårvajanake, vihitadhàtvarthatvàt, yajatyàdighàtvarthavat ' |
vipakùe - vidhivàkyavaiyarthyaråpo bàdhakastarko 'vagantavyaþ |
tuùavimokacårõatvayordçùñaprayojanayorlokasiddhatvena tàdarthye 'vaghàtapeùaõayorvidhirrvyathaþ syàt |
tasmàt - astyapårvamiti pràpte, bråmaþ- dçùñaphale saübhavatyapårve na kalpanãyam |
yajatyàdidçùñàntastu viùamaþ |
tatra hi kriyàpràdhànyena dravyapàratantryàbhàvàdapårvasàdhanatvaü kriyàyà yuktam |
iha tu ' vrãhãn ' iti karmakàrakavibhaktyà vrãhãõàmãpsitatamatvena pràdhànyàvagamàddravyaparatantro 'vaghàto dravya evàti÷ayaü kuryàt, na tvapårve janayati |
na ca vidhivaiyarthyam |
nakhanirbhedanàdinà tuùavimokasaübhave 'pi 'avaghàtenaivàsau kartavyaþ ' iti yo niyamastasya niyamasyàpårvahetutvena vidheyatvàt |
tasmànnàstyavavàtàdijanyamapårnam || MJaiNyC_2,1.13-14 ||

atra gurumatamàha -

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.15


dvitãyàü saktuvadbhaïktvà niyoge 'nvayitàü krãyà /
sàkùàditi na mantavyaü dçùñasyàtropapattitaþ // MJaiNy_2,1.15 //

------------------

"saktå¤juhoti"ityatra dravyapràdhànyaü parityajya dvitãyàyà bhaïgaü kçtvà kriyàpràdhànyàya"saktubhirjuhoti"iti tçtãyàtvena vipariõàmo vakùyate |
tathà"vrãhibhiravahanti"iti vipariõàmena pradhànabhåtà kriyà dravyavyavadhànamantareõa sàkùàdeva niyoge 'nvetavyeti cet |
maivam |
vaiùamyàt |
tatra"homena saktuùu saüskàro na bhavati"bhasmãbhåtànàmanyatra viniyogàsaübhavàt , ityabhipretya saüskàrakarmatvaü parityaktam |
iha dçùñastuùavimàkesaüskàra upapadyate |
vituùàõàü teùàü puroóà÷e viniyogasaübhavàt || MJaiNyC_2,1.15 ||

(caturthe saümàrjanàdãnàmapradhànatàdhikaraõe såtràõi 9 - 12)
#<dharmamàtre tu karma syàd anirvçtteþ prayàjavat  / Jaim_2,1.9 />#

#<tulya÷rutitvàd vetaraiþ sadharmaþ syàt  / Jaim_2,1.10 />#

#<dravyopade÷a iti cet  / Jaim_2,1.11 />#
#<na tadarthatvàl lokavat tasya ca ÷eùabhåtatvàt  / Jaim_2,1.12 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.16-17


caturthàdhikaraõamàracayati --

saümàrùña struca ityatra kiü pradhànàkhyakarmatà /
guõakarmatvamathavà dçùñàbhàve 'vaghàtavat // MJaiNy_2,1.16 //
guõatvaü nahi saübhàvyaü pràdhànyaü tu prayàjavat /
adçùñakalpanenàpi guõatvaü syàddvitãyayà // MJaiNy_2,1.17 //

------------------

dar÷apårõamàsayorjuhvàdãnàü darbhaiþ saümàrjanamàmnàtam -"strucaþ saümàrùñi"iti |
tatra saümàrjanaü pradhànakarma |
kutaþ |
guõakarmalakùaõarahitatvàt, pradhànakarmalakùaõayuktatvàcca |
såtrakàro hi karmaõàü rà÷idvayaü pratij¤àya tayorlakùaõaü pçthaksåtrayàmàsa-"tàni dvaidhaü guõapradhànabhåtàni""yaistu dravyaü cikãrùyate, guõastatra pratãyeta, tasya dravyapradhànatvàt""yaistu dravyaü na cikãrùyate, tàni pradhànabhåtàni, dravyasya guõabhåtatvàt"ccpå.mã.så. 2 | 1 | 6 - 8 chtaiti |
yaiþ karmabhirdravyamutpàdayituü saüskartu veùyate, teùu karmasu guõatvam |
kutaþ |
tasya karmaõo dravyapradhànatvàt |
dravyaü pradhànamasya, iti bahuvrãhiþ |
"yåpaü takùati"àhavanãyamàdaghàti" ityàdau yåpàhavanãyàdidravyamutpàdayitumiùyate |
"vrãhãnavahanti" "taõóulànpinaùñi"ityàdau vrãhyàdidravyaü saüskartumiùñam | prayàjàdiùåktavaiparãtyàtpradhànakarmatvam |
evaü satyavaghàtena yathà vrãhãõàü tuùavimoko dçùñaþ saüskàraþ, tathà saümàrjanena juhvàdiùu kaücidati÷ayaü na pa÷yàmaþ |
ato 'vaghàtavadguõakarmatvàbhàvàtprayàjàdivatpradhànakarmatvamiti pràpte --
bråmaþ- 'struca' iti dvitãyà karmakàrake vihità |
karmatvaü cepsitatamatvesati bhavati |
"karturãpsitatamaü karma"ccpà.så. 1 | 4 | 49 chtaiti karmasaüj¤àvidhànàt |
kratusàdhanatvena ca strucàü yuktamãpsitatamatvam |
ataþ pradhànabhåtàþ strucaþ |
tathàsati saümàrjanakriyàyà guõakarmatvamavaghàtavadbhaviùyati |
yadi strukùudçùño 'ti÷ayo na syàt, tarhyapårve kalpanãyam || MJaiNyC_2,1.16-17 ||

(pa¤came stotràdipràdhànyàdhikaraõe såtràõi 13 - 29)

#<stuta÷astrayos tu saüskàro yàjyàvad devatàbhidhànatvàt  / Jaim_2,1.13 />#

#<arthena tv apakçùyeta devatànàm acodanàrthasya guõabhåtatvàt  / Jaim_2,1.14 />#

#<va÷àvad và guõàrthaü syàt  / Jaim_2,1.15 />#

#<na ÷rutisamavàyitvàt  / Jaim_2,1.16 />#

#<vyapade÷abhedàc ca  / Jaim_2,1.17 />#
#<guõa÷ cànarthakaþ syàt  / Jaim_2,1.18 />#

#<tathà yàjyàpurorucoþ  / Jaim_2,1.19 />#

#<va÷àyàm arthasamavàyàt  / Jaim_2,1.20 />#

#<yatreti vàrthavattvàt syàt  / Jaim_2,1.21 />#

#<na tvàmnàteùu  / Jaim_2,1.22 />#

#<dç÷yate  / Jaim_2,1.23 />#

#<api và ÷rutisaüyogàt prakaraõe stauti÷aüsatã kriyotpàttiü vidadhyàtàm  / Jaim_2,1.24 />#

#<÷abdapçthaktvàc ca  / Jaim_2,1.25 />#

#<anarthakaü ca tadvacanam  / Jaim_2,1.26 />#

#<anya÷ càrthaþ pratãyate  / Jaim_2,1.27 />#

#<abhidhànaü ca karmavat  / Jaim_2,1.28 />#

#<phalanirvçtti÷ ca  / Jaim_2,1.29 />#
____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.18-19


pa¤camàdhikaraõamàracayati -

praugaü ÷aüsatãtyàdau guõatota pradhànatà /
dçùñà devasmçtistena guõatà stotra÷astrayoþ // MJaiNy_2,1.18 //
smçtyarthatve stauti÷aüsyordhàtvoþ ÷rautàrthabàdhanam /
tenàdçùñamupetyàpi pràdhànyaü ÷rutaye matam // MJaiNy_2,1.19 //

------------------

jyotiùñome ÷råyate -"praugaü ÷aüsati" "niùkevalyaü ÷aüsati" "àjyaiþ stuvate" "pçùñaiþ stuvate"prauganiùkevalya÷abdau ÷astravi÷eùanàmanã |
àjyapçùña÷abdau tu vyàkhyàtau |
apragãtamantrasàdhyà stutiþ ÷astram |
pragãtamantrasàdhyàstutiþ stotram |
tayoþ stuta÷astrayorguõakarmatvaü yuktam |
kutaþ |
tuùavimokavaddçùñàrthalàbhàt |
ùañhyamàneùu mantreùvanusmaraõena devatà saüskriyata iti pràpte --
bråmaþ- stotavyàyà devatàyàþ stàvakairguõaiþ saübandhakãrtanaü stauti÷aüsatidhàtvorvàcyor'thaþ |
yadi mantravàkyàni guõasaübandhàbhidhànaparàõi , tadà dhàtvormukhyàrthalàbhàcchratiranugçhãtà bhaviùyati |
yadà tu guõadvàreõànusmaraõãyadevatàsvaråpa prakà÷anaparàõi mantravàkyàni syuþ, tadà dhàtvormukhyor'tho na syàt |
loke hi ' devadatta÷caturvedàbhij¤aþ ' ityukte stutiþ pratãyate |
tasya vàkyasya guõasaübandhaparatvàbhàvàt |
yadà tu devadattaråpaparatà ' ya÷caturvedã tamànaya, ityàdau, tatra na stutipratãtiþ |
tasya caturvedasaübandhadvàreõa devadattasvaråpopalakùaõaparatvena guõasaübandhaparatvàbhàvàt |
tata÷ca - ' àjyairdevaü prakà÷ayet , ' pçùñairdevaü prakà÷ayet, ityevaü vidhyarthaparyavasànàddhàtvormukhyàrtho bàdhyeta |
tato dhàtu÷rutimabàdhituü stotra÷astrayoþ pradhànakarmatvamabhyupetavyam |
tatra dçùñaü prayojanaü nàstãti cet |
tarhyapårvamastu || MJaiNyC_2,1.18-19 ||

(ùaùñhe mantràvidhàyakatvàdhikaraõe såtre 30 - 31)

#<vidhimantrayor aikàrthyam aika÷abdyàt  / Jaim_2,1.30 />#

#<api và prayogasàmarthyàn mantro 'bhidhànavàcã syàt  / Jaim_2,1.31 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.20-21


ùaùñhàdhikaraõamàracayati -

devàü÷ca yàbhiryajata ityàkhyàtaü tu mantragam /
vidhàyakaü na vànyena samatvàttadvidhàyakam // MJaiNy_2,1.20 //
yacchabdàdeþ kùãõa÷aktirna vidhistrividhaü tataþ /
àkhyàtamabhidhànaü ca pradhànaguõakarmaõã // MJaiNy_2,1.21 //

------------------

ayaü mantra àmnàyate -"devàü÷ca yàbhiryajate dadàti ca jyogittàbhiþ sacate gopatiþ saha"iti |
ayamarthaþ-
gopatiryajamàno yàbhirgobhirdevànyajate yà÷ca gà bràhmaõebhyo dadàti cirameva tàbhiþ saha paraloke 'vatiùñhate iti |
tatra yathà bràhmaõagatamàkhyàtapadaü pradhànaguõakarmaõoranyantarasya vidhàyakam, tathà mantragatamapãti cet |
maivam |
yacchabdàdinà vidhi÷akteþ kùãõatvàt |
sati hi yacchabde tasya vàkyasyànuvàdakatvaü pratãyate, na tu vidhàyakatvam |
'yacchabdàdeþ ' ityàdi÷abdenottamapuruùàmantraõàdayaþ |
' barhirdevasadanaü dàmi ' ityuttamapuråmaþ |
'agnãdagnãnvihara' ityàmantraõam |
evaü brahmaõe 'pi - ' yasyobhayaü haviràrtimàrcchat ' ityudàharaõãyam |
tasmàt - ' àkhyàtasya pradhànakarmavidhàyatvaü, guõavidhàyakatvaü và ' ityevaü dvàveva prakàrau na bhavataþ, kiütu - ' abhidhàyakatvam ' ityapyasti tçtãyaþ prakàraþ |
tato na mantragatàkhyàtasya vidhàyakatvam || MJaiNyC_2,1.20-21 ||

(saptame mantranirvacanàdhikaraõe såtram)

#<taccodakeùu mantràkhyà  / Jaim_2,1.32 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.22-23

saptamàdhikaraõamàracayati --

ahe budhiõya mantraü ma iti mantrasya lakùaõam /
nàstyasti vàsya nàstyetadavyàptyàderavàraõàt // MJaiNy_2,1.22 //
yàj¤ikànàü samàkhyànaü lakùaõaü doùavarjitam /
te 'nuùñhànasmàrakàdau mantra÷abdaü prayu¤jate // MJaiNy_2,1.23 //

------------------

àdhàna idamàmnàyate -"ahe budhiõya mantraü me gopàya"iti |
tatra mantrasya lakùaõaü nàsti, avyàptyativyàptyorvàrayituma÷akyatvàt |
'vihitàrthàbhidhàya ko mantraþ ' ityukte ' vasantàya kapi¤jalànàlabheta ' ityasya mantrasya vidhiråpatvàdavyàptiþ |
' mananaheturmantraþ ' ityukte - bràhmaõe 'tivyàptiþ |
evam - ' asipadànto mantraþ ' ' uttamapuruùànto mantraþ ' ityàdilakùaõànàü parasparamavyàptiriti cet |
maivam |
yàj¤ikasamàkhyànasya nirdoùalakùaõatvàt |
tacca samàkhyànamanuùñhànasmàrakàdãnàü mantratvaü gamayati |
' uru prathasva ' - ityàdayo 'nuùñhànasmàrakàþ |
'agnimãle purohitam ' ityàdayaþ stutiråpàþ |
'iùe tvà' - ityàdayastvàntàþ |
'agna à yàhi vãtaye ' ityàdaya àmantraõopetàþ |
' agnãdagnãnvihara ' - ityàdayaþ praiùaråpàþ |
' adhaþ svidàsãdupari svidàsãt ' ityàdayo vicàraråpàþ |
' ambe ambike ambàlike na mànayati ka÷rcana ' - ityàdayaþ paridevanaråpàþ |
' pçcchàmi tvà paramantaü pçthivyàþ ' ityàdayaþ pra÷naråpàþ |
'vedimàhuþ paramantaü pçthivyàþ ' ityàdaya uttararåpàþ |
evamanyadapyudàhartavyarm |
idç÷eùvatyantavijàtãyeùu samàkhyànamantareõa nànyaþ ka÷cidanugato dharmo 'sti, yasya lakùaõatvamucyeta |
lakùaõasyopayoga÷ca pårvàcàryairdar÷itaþ-
"çùayo 'pi padàrthànàü nàntaü yànti pçthaktva÷aþ |
lakùaõena tu siddhànàmantaü yànti vipa÷citaþ" || iti |
tasmàt - abhiyuktànàm ' mantro 'yam ' iti samàkhyànaü lakùaõam || MJaiNyC_2,1.22þ23 ||

(aùñame bràhmaõanirvacanàdhikaraõe såtram)

#<÷eùe bràhmaõa÷abdaþ  / Jaim_2,1.33 />#


____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.24-25


aùñamàdhikaraõamàracayati --

nàstyetadbrahmaõetyatra lakùaõaü vidyate 'thavà /
nàstãyanto vedabhàgà iti këpterabhàvataþ // MJaiNy_2,1.24 //
mantra÷ca bràhmaõaü ceti dvau bhàgau tena mantrataþ /
anyadbràhmaõamityetadbhavedbràhmaõalakùaõam // MJaiNy_2,1.25 //

------------------

càturmàsyeùvidamàmnàyate - ' etadbràhmaõànyeva pa¤ca harvãùi ' iti |
tatra - bràhmaõasya lakùaõaü nàsti |
kutaþ |
vedabhàgànàmiyattànavadhàraõena bràhmaõabhàgeùvanyabhàgeùu ca lakùaõasyàvyàptyativyàptyoþ ÷odhayituma÷akyatvàt |
pårvokto mantrabhàga ekaþ |
bhàgàntaràõi ca kànicitpårvairudàhartu saügçhãtàni -
"heturnirvacanaü nindà pra÷aüsà saü÷ayo vidhiþ |
parakriyà puràkalpo vyavadhàraõakalphanà |
"iti |
' tena hmannaü kriyate ' iti hetuþ |
' taddadhaõe dadhitvam ' iti nirvacanam |
' amàdhyà vai màùàþ ' iti nindà |
'vàyurvai kùepiùñhà devatà' iti pra÷aüsà |
' tadvyacikitsajjuhavàni , mà hauùam ' iti saü÷ayaþ |
' yajamànena saümitaudumbarã bhavati ' iti vidhiþ |
' bhàùàneva mahyaü pacata ' iti parakçtiþ |
' purà bràhmaõà abhaiùuþ ' iti puràkalpaþ |
' yàvato '÷cànpratigçhõãyàt, tàvato vàruõàü÷catuùkapàlannirvapet ' iti vi÷eùàvadhàraõakalpanà |
evamanyadapyudàhàryam |
na ca ' hetvàdãnàmanyatamaü bràhmaõam'iti lakùaõam |
mantreùvapi hetvàdisadbhàvàt |
tathà hi - ' indavovàmu÷anti hi ' iti hetuþ |
' udàniùurmahãrãti tasmàdudakamucyate ' iti nirvacanam |
'moghamannaü vindate apracetàþ ' iti nindà |
' agnirmårdhà divaþ kakutpatiþ ' iti pra÷aüsà |
' adhaþ svidàsãdupari svidàsãt ' iti saü÷ayaþ |
' kapi¤jalànàlabheta ' iti vidhiþ |
' sahastramaüyutaü dadat ' iti parakçtiþ |
' yaj¤ena yaj¤amayajanta devàþ ' iti puràkalpaþ |
' itikaraõabahulaü bràhmaõam ' iti cet |
na |
' ityadadà ityayajathà ityapaca iti bràhmaõo gàyet ' ityasminbrahmaõena gàtavye mantre ativyàpteþ |
' ityàhetyanena vàkyenopanibaddhaü bràhmaõam ' iti cet |
na |
' ràjà cidyaü bhagaü bhakùãtyàha ' ' yo và rakùàþ ÷ucirasmãtyàha ' ityanayormantrayorativyàpteþ |
' àkhyàyikàråpaü bràhmaõam ' iti cet |
na |
yamayamãsaüvàdasåktàdàvativyàpteþ |
tasmàt - ' nàsti bràhmaõasya lakùaõam ' iti pràpte -
bråmaþ- ' mantrabràhmaõaråpau dvàveva vedabhàgau ' ityaïgãkàrànmantralakùaõasya pårvamabhihitatvàt ' ava÷iùño vedabhàgo bràhmaõam ' ityetallakùaõaü bhavati -- iti || MJaiNyC_2,1.24-25 ||

(navama åhàdyamantratàdhikaraõe såtram)

#<anàmnàteùv amantratvamàmnàteùu hi vibhàgaþ  / Jaim_2,1.34 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.26


navamàdhikaraõamàracayati -

åhapravaranàmnàü kiü mantratàstyathavà na hi /
mantràstadekavàkyatvànna tallakùaõavarjanàt // MJaiNy_2,1.26 //

"agnaye juùñaü nirvapàmi"ityasya saurye carau ' såryàya juùñaü nirvapàmi ' ityevaü padàntaraprakùepa åhaþ |
' adãkùiùñàyaü bràhmaõaþ ' ityasya mantrasya ÷eùatvena prayogakàle bràhmaõanàmadheyavi÷eùaü tadãyapravaraü caivaü pañhanti -"asau devadatto 'muùya putro 'muùya pautro 'muùya naptàmuùyàþ putro 'muùyàþ pautro 'muùyà naptà ' iti |
' àïgirasabàrhaspatyabhàradvàjagotraþ ' iti ca |
eteùàmåhapravaranàmadheyànàü mantratvamasti |
kutaþ |
mantreõa sahaikavàkyatvàditi cet |
maivam |
yàj¤ikaprasiddhiråpasya mantralakùaõasyaiteùvabhàvàt |
na hyadhyetàra åhàdãnmantrakàõóe 'vãyate |
tasmàt - nàsti mantratvam || MJaiNyC_2,1.26 ||

(da÷ama çglakùaõàdhikaraõe såtram)

#<teùàm çgyatràrthava÷ena pàdavyavasthà  / Jaim_2,1.35 />#

(ekàda÷e sàmalakùaõàdhikaraõe såtram)


#<gãtiùu samàkhyà  / Jaim_2,1.36 />#

(dvàda÷e yajurlakùaõàdhikaraõe såtram)

#<÷eùe yajuþ ÷abdàþ  / Jaim_2,1.37 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.27


da÷amaikàda÷advàda÷àdhikaraõamàracayati --

narksàmayajuùàü lakùma sàükaryàditi ÷aïkite /
pàda÷ca gãtiþ pra÷liùñapàñha ityastvasaükaraþ // MJaiNy_2,1.27 //

------------------

idamàmnàyate - ' ahe budhiõya mantraü me gopàya yamçùayastraividà viduþ |
çcaþ sàmàni, yajåüùi ' iti |
"trãnvedànvidanti"iti trividaþ, trividàü saübandhino 'dhyetàrastraividàþ |
te ca yaü mantrabhàgamçgàdiråpeõa trividhamàhuþ, taü gopàya, iti yojanà |
tatra trividhànàmçksamayajuùàü vyavasthitaü lakùaõaü nàsti |
kutaþ |
sàükaryasya duùpariharatvàt |
'adhyàpakaprasiddherhyçgvedàdiùu pañhito mantra çgàdiþ ' iti hi lakùaõaü vaktavyam |
tacca saükãrõam |
'devo vaþ savitotpånàtvacchidreõa pavitreõa vasoþ såryasya ra÷mibhiþ ' ityayaü mamtro yajurvede saüpratipannayajuùàü madhye pañhitaþ |
na ca tasya yajuùñvamàsti |
tadbràhmaõe ' sàvitryarcà ' ityçktvena vyavahçtatvàt |
' etatsàma gàyannàste ' iti pratij¤àya kiücitsàma yajurvede gãtam |
' akùitamasi ' ' acyutamasi ' ' pràõasaü÷itamasi ' iti trãõi yajåüùi sàmavede samàmnàtàni |
tathà gãyamànasya sàmnà à÷rayabhåtà çcaþ sàmavede samàmnàyante |
tasmàt - nàsti lakùaõam - iti cet |
na |
pàdàdãnàmasaükãrõalakùaõatvàt |
' pàdenàrthena copetà vçttabaddhàmantrà çcaþ |
gãtiråpà mantràþ sàmàni |
vçttagãtivarjitatvena pra÷liùñapañhità mantrà yajåüùi ' ityukte na kvàpi saükaraþ || MJaiNyC_2,1.27 ||

(trayoda÷e nigadànàü yajuùñravàdhikaraõe såtràõi 38 - 45)

#<nigado và caturthaü syàd dharmavi÷eùàt  / Jaim_2,1.38 />#

#<vyapadeֈc ca  / Jaim_2,1.39 />#

#<yajåüùi và tadråpatvàt  / Jaim_2,1.40 />#

#<vacanàd dharmavi÷eùaþ  / Jaim_2,1.41 />#

#<arthàc ca  / Jaim_2,1.42 />#

#<guõàrtho vyapade÷aþ  / Jaim_2,1.43 />#

#<sarveùàm iti cet  / Jaim_2,1.44 />#

#<na çgvyapade÷àt  / Jaim_2,1.45 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.28-29


trayoda÷àdhikaraõamàracayati -

prokùaõãràsàdayeti nigadastrividhàdbahiþ /
yajurvoccaistvadharmasya bhedàdasya caturthatà // MJaiNy_2,1.28 //
parapratyàyanàrthatvàduccaistvaü yajureva saþ /
tallakùaõena yuktatvàtraividhyamiti susthitam // MJaiNy_2,1.29 //

------------------

' prokùaõãràsàdaya ' ' idhmaü barhirupasàdaya ' ' agnãdagnãnvihara' ' barhiþ stçõãhi ' 'indra àgaccha' 'hariva àgaccha' ityàdayo nigadà àmnàtàþ |
parapratyàyanàrthà mantrà nigadaþ |
ete ca pårvoktebhya çgyajuþsàmabhyo bahirbhåtà÷caturthaprakàràþ |
kutaþ |
pàdagãtkayorçksàmalakùaõayorabhàvàt |
pra÷liùñapàñhasya yajurlakùaõasya sattve 'pi dharmabhedena yajuùyantarbhàvànupapatteþ |
' upàü÷uyajuùà ' ' uccairnigadena ' iti hi dharmabhedaþ - iti pràpte ---
bråmaþ- ' vahirbràhmaõà bhojyantàm ' ' piravràjakàstvantaþ ' ityatra satyeva parivràjakànàü bràhmaõye påjànimitto vi÷eùo yathà tathà nigadànàü yajurlakùaõopetatvena yajuùàmeva satàü parapratyàyananimittamuccaistvadharmaþ |
tato mantràõàü traividhyaü susthitam || MJaiNyC_2,1.28-29 ||

(caturda÷a ekavàkyatvalakùaõàdhikaraõe såtram)

#<arthaikatvàd ekaü vàkyaü sàkàïkùaü ced vibhàge syàt  / Jaim_2,1.46 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.30-31


caturda÷àdhikaraõamàracayati -

devasya tveti vàkyasya bhinnatvamathavaikatà /
aikyaprayojakasyàtra durbodhatvena bhinnatà // MJaiNy_2,1.30 //
vibhàge sati sàkàïkùasyaikàrthatvaü prayojakam /
tasmàdvàkyaikyametena yajuranto 'vardhàyate // MJaiNy_2,1.31 //

------------------

dar÷apårõamàsayoràmnàyate -
"devasya tvà savituþ prasave, a÷vinorbàhubhyàm , påùõo hastàbhyàm, agnaye juùñaü rnivapàmi"iti |
tatra vàkyàni bhinnàni bhavitumarhanti |
kutaþ |
ekatvaniyàmakasya durvodhatvàt |
arthaikyaü vàkyaikye prayojakamiti cet |
na |
ekasminpade 'tivyàpteþ |
padasamåhasya vàkyatve, samåhànàmatra bahånàü saübhavàdvàkyabhedaþ syàt - iti cet |
maivam |
' yadvibhàge sàkàïkùamavibhàge caikàrtham, tadekaü vàkyam ' iti prayojakasya boddhuü ÷akyatvàt |
'vibhàge sàkàïkùam ' ityukte 'tivyàptiþ syàt |
"syonaü te sadanaü kçõomi ghçtasya dhàrayà susevaü kalpayàmi, tasminsãdàmçte pratitiñha vrãhãõàü medha sumanasyamànaþ"ityatra 'tasmin' - ityàdipadasamåhasya vibhàge sati prakçtavàcitacchabdàrthanirõayàya pårvapadasamåhasàkàïkatvamasti, atastadvyavacchettum 'ekàrtham ' ityucyate |
nahi tatraikàrthatvamasti |
pårvasamåhasya sadanakaraõamarthaþ, uttarasamåhasya puroóà÷apratiùñhàpanam |
syonaü samãcãnam |
susevaü suùñhu sevituü yogyam |
medha sàrabhåtapuroóà÷etyarthaþ |
atra dvayoþ samçhayorvàkyadvayamubhayavàdisiddham |
tat ' ekàrtham ' ityanena vyàvartyate |
' ekàrtham ' ityukte 'tivyàptiþ syàt |
"bhago vàü vibhajatu, påùà vàü vibhajatu"ityanayorvibhajanamantratvena saümatayoþ padasamåbayostàtparyaviùayasya dravyavibhàgaråpasyàrthasyaikatvàt , tadravyavacchettuü ' vibhàge sàkàïkùam ' ityuktam |
prakçte tu ' agnaye juùñam ' ityàdisamåhe pçthakkçte pårvo ' devasya tvà 'iti samåhaþ sàkàïkùo bhavati |
ekãkçte tu kçtsnasyaika eva nirvàpor'thaþ |
etenaikavàkyatvanirõayenàniyataparimàõasya yajuùo 'vasànaü ni÷cetuü ÷akyam || MJaiNyC_2,1.30-31 ||

(pa¤cada÷e vàkyabhedàdhikaraõe såtram)

#<sameùu vàkyabhedaþ syàt  / Jaim_2,1.47 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.32-33


pa¤cada÷àdhikaraõamàracayati -

iùe tvàdirmantra eko bhinno vaikaþ kriyàpade /
asatyarthàsmàrakatvàdekàdçùñasya kalpanàt // MJaiNy_2,1.32 //
chedane màrjane caitau viniyuktau kriyàpade /
adhyàhçte smàrakatvànmantrabhedor'thabhedataþ // MJaiNy_2,1.33 //
------------------

"iùe tvorje tvà"iti ÷råyate |
so 'yaü padasamudàya eko mantraþ |
kutaþ |
asya mantrasyàdçùñatve tvekasyaivàdçùñasya kalpane làghavàt |
na ca"uru prathasva"ityàdimantravadanuùñheyàrthasmàrakatvaü saübhavati |
kriyàpadàbhàvena tadarthapratãtyabhàvàt -- iti pràpte, bråmaþ- ' iùe tveti cchinatti, årje tvetyanumàrùñi ' iti palà÷a÷àkhàyà÷chedanamàrjanayoretau viniyuktau |
tatastadamanusàreõa"chinadmi"iti kriyàpade 'dhyàhçte satyanuùñheyàrthasmàrakatvàdarthabhedena vàkyabhedàdyajurmantrabhedaþ |
iùyamàõàyànnàya bhoþ palà÷a÷àkhe tvà chinadmi ' ' årje rasàya balàya và tvàmanumàrjmi ' ityarthabhedaþ |
evam"àyuryaj¤ena kalpatàm" "pràõo yaj¤ena kalpatàm"ityàdau këptisàmànyaråpasyàrthasyaikatve 'pyàyuràdibhirbhinnatvàdarthabhedavàkya bhedayoþ spaùñatvàt , ' këptãrvàcayati ' iti këptibahutvasya coditatvàcca yajurbhedo draùñavyaþ || MJaiNyC_2,1.32-33 ||


(ùoóa÷e (saptada÷e ca) anuùaïgàdhikaraõe såtram)

#<anuùaïgo vàkyasamàptiþ sarveùu tulyayogitvàt  / Jaim_2,1.48 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.34-35


ùoóa÷àdhikaraõamàracayati -

yà te agne rajetyadhyàhàro yadvànuùa¤janam /
tanårityanya÷eùatvàdadhyàhàro 'tra laukikaþ // MJaiNy_2,1.34 //
vedàkàïkùà påraõãyà vedenetyanuùa¤janam /
anya÷eùo 'pir buddhastho laukikastu na tàdç÷aþ // MJaiNy_2,1.35 //

------------------

jyotiùñome upasaddhomeùvevamàmnàyate --
"yà te agne 'yà÷ayà tanårvarùiùñhà gahvareùñhà |
ugraü vaco apàvadhãtveùaü vaco apàvadhãtsvàhà |
yà te agne rajà÷ayà, yà te agne harà÷ayà"iti |
ayamarthaþ- ' ayasà rajatena hiraõye na ca nirmità agnestistrastanavaþ, tàsvàdyà yeyamuktà tanuþ sàti÷ayena vçddhaü, gahvare tãkùõe dravye lohe 'vasthità tayà tanvà kùutpipàse upapàtakam, vãrahatyàdi mahàpatakaü ca hatavànasmi ' iti |
tathà ca bràhmaõam,"yadugraü vaco apàvadhãttveùaü vaco apàvadhãtsvàheti |
a÷anàyàpipàse havà ugraü vacaþ |
ena÷ca vairahatyaü ca tveùaü vacaþ"iti |
tatra svàhàntaþ prathamo mantraþ saüpårõavàkyatvànni÷eùo 'dhyàhartavyaþ |
na hi ' tanårvarùiùñhà ' ityàdibhàgastayoranvetuü yogyaþ |
tasya prathamamantra÷eùatvàt, iti pràpte, bråmaþ- vaidikayormantrayoràkàïkùà vaidikenaiva vàkya÷eùeõa påraõãyà |
tataþ ' tanårvarùiùñhà ' ityàdibhàga uttarayormantrayoranuùajyate |
yadyapyasàvanya÷eùaþ, tathàpir buddhasthaþ sankalpanãyàdadhyàhàràtsaünikçùyate |
tasmàt - anuùaïgaþ kartavyaþ || MJaiNyC_2,1.34-35 || 

____________________________________________________

START MJaiNy 2,1.36-37


saptada÷àdhikaraõamàracayati --

nànuùaïgo 'nuùaïgo vàcchidroõotyasya ÷eùiõau /
citpatistvetyanàkàïkùàvato nàtrànuùajyate // MJaiNy_2,1.36 //
karaõatvaü kriyàpekùaü kriyà caikà punàtviti /
mantratraye 'tastaddvàrà sarva÷eùo 'nuùajyate // MJaiNy_2,1.37 //

------------------

jyotiùñome dãkùàprakaraõe pañhyate -"citpatistvà punàtu" "vàkpatistvà punàtu" "devastvà savità punàtvàcchidreõa pavitreõa vasoþ såryasya ra÷mibhiþ"iti |
tatra tçtãyamantra÷eùaþ ' acchidreõa ' - ityàdibhàgaþ prathamadvitãyayormantrayornànuùajyate |
kutaþ |
niràkàïkùatvàt |
na hi"citpatistvà punàtu""vàkpatistvà punàtu"ityanayoþ ÷eùiõoþ saüpårõavàkyayoþ kàciccheùàkàïkùàsti - iti pràpte -
bråmaþ- ' mà bhåccheùiõoràkàïkùà, tathàpi ÷eùasyà'kàïkùàsti ' iti |
' pavitreõa ra÷mibhiþ ' ityuktaü karaõatvaü hi kriyàmapekùate |
kriyà ca ' punàtu ' ityeùà triùvapi mantreùvekà |
tayà kriyayà saübaddhaþ ÷eùaþ kriyàdvàrà tçtãyamantre nirapekùe 'pi yathànveti, tathà pårvayorapyanvetumarhati |
tasmàt - astyanuùaïgaþ || MJaiNyC_2,1.36-37 ||

(aùñàda÷e (saptada÷e) vyavetànanuùaïgàdhikaraõe såtram)

#<vyavàyàn nànuùajyeta  / Jaim_2,1.49 />#

____________________________________________________
START MJaiNy 2,1.38-39


aùñàda÷à(saptada÷à) dhikaraõamàracayati -

gacchatàmiti÷abdasyàmuùaïgo 'sti na vopari /
saü yaj¤apatirityatra yogyatvàtso 'sti pårvabat // MJaiNy_2,1.38 //
tadekavacanaü madhyamantre 'ïgànãtyanena hi /
nànveti tadvyavàyena noparyapyanuùajyate // MJaiNy_2,1.39 //

------------------

agnãùomãyapa÷au ÷råyate --"saü te apràõo vàtena gacchatàm, samaïgàni yajatraiþ, saü yaj¤apatirà÷iùà"iti |
ayamarthaþ- ' bhoþ pa÷o tava pràõo ' vàtena bàhyena vàyunà saügacchatàm, tava hçdayàdyaïgàni yàgavi÷eùaiþ saüyujyantàm, yaj¤apatirà÷iùà saüyujyatàm ' iti |
tatra"yaj¤apatiþ"ityasmiüstçtãye mantre 'sam' ityupasargasya kriyàpadàkàïkùatvàtprathamamantragatasya ' gacchatàm ' iti padasyaikavacanàntasya yaj¤apati÷abdenànvetuü yogyatvàtpårvavadbuddhisthatvena saünihitatvàdàkàïkùàsaünidhiyogyatànàü sadbhàvena kriyàpadamanuùajyate -- iti pràpte , -
bråmaþ- madhyamamantre bahuvacanàntena ' aïgàni ' ityanenànvetumayogyatvàttadvyavàyena buddhisaünidhyabhàvànnàstyanuùaïgaþ |
tato dvitãyatçtãyamantrayoryathocitaü vàkya÷eùo 'dhyàhartavyaþ || MJaiNyC_2,1.38-39 ||


iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare dvitãyàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ 


_________________________________________________________________________



(atha dvitãyàdhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ)


(prathame 'ïgàpårvabhedàdhikaraõe såtram)

#<÷abdàntare karmabhedaþ kçtànubandhatvàt  / Jaim_2,2.1 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.1-2


dvitãyapàdasya prathamàdhikaraõamàcarayati --

dadàti yajatãtyàdau bhàvanaikyamutànyatà /
àkhyàtaikyàttadekatvaü dhàtubhedo 'prayojakaþ  // MJaiNy_2,2.1 //
dhàtubhedena bhinnatvamàkhyàte ÷råyate tataþ /
utpattyekànuraktatvàdbhidyante bhàvanà mithaþ  // MJaiNy_2,2.2 //

------------------

ihaikaprakaraõagatànyaparyàyadhàtuniùpannànyàkhyàtàni yajati, dadàti, juhoti, ityàdãnyudàharaõam |
tàni caivaü ÷råyate --"somena yajeta""hiraõyamàtreyàya dadàti" "dàkùiõàni juhoti"iti |
teùu bhàvanàvàcina àkhyàtasyaikatvàdbhàvanàyà ekatvaü yuktam |
na ca dhàtubhedàdbhàvanàbhedaþ |
tadvàcitvàbhàvena dhàtostasyàmaprayojakatvàt - iti pràpte , bråmaþ-  astvàkhyàtameva bhàvanàyàþ prayojakam |
taccàkhyàrta pratidhàtu bhinnam |
na hi bahånàü dhàtånàmuparyeka àkhyàtapratyayaþ ÷råyate |
nàpi vyàkaraõe dhàtusamåhàdekamàkhyàtaü vihitam |
tata àkhyàtànàü bahånàmekaikadhàtuvi÷eùàmuraktatvenaivotpannànàü bhàvanàvàcitvena yàgadànahomabhàvanàþ parasparaü bhidyante || 1-2 ||

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.3

atra gurumatamàha -

niyogaikatvataþ ÷àstramabhinnamiti cenna tat /
dhàtubhedàcchàstrabhede niyogo bhidyate balàt  // MJaiNy_2,2.3 //

------------------

' karmabhedacintà nàdhyàyàrthaþ, kiütu  ÷àstrabhedacintà ' iti gurormatam |
tatra ' yajeta, dadyàt, juhuyàt ' ityeteùu liïpratyayabàcyasya niyogasyaikatvàdhàtånàü niyogavàcakatvàbhàvenàprayojakatvàdekaniyogàrthe kçtsnaü ÷àstramekam - iti pårvapakùaþ |
pratidhàtu liïpratyayasya bhinnatvàddhàtvarthànubandhabhedena tadvi÷iùñe niyoge 'pi bhedasya vàrayituma÷akyatayà niyogànusàri ÷àstraü bhinnam - iti siddhàntaþ  || MJaiNyC_2,2.3 ||

(dvitãye samidàdyapårvabhedàdhikaraõe såtram)

#<ekasyaivaü punaþ ÷rutir avi÷eùàd anarthakaü hi syàt  / Jaim_2,2.2 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.4-5


dvitãyàdhikaraõamàracayati -

samidho yajatãtyàdàvekatvamuta bhinnatà /
dhàtupratyayayoraikyàdekatvaü bhinnatà kutaþ  // MJaiNy_2,2.4 //
abhyàsàtkarmabhedo 'tra nàmatvànna vidhirguõe /
vidhitvaü ÷rutito bhàti saünidheranuvàdatà // MJaiNy_2,2.5 //

------------------

dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate -"samidho yajati" 'tanånapàtaü yajati ' ' ióo yajati '"barhiryajati""svàhàkàraü yajati"iti |
tatra pa¤cakçtvaþ ÷råyamàõe yajatipade pårvokteùu ' yajati dadàti ' ityàdipadeùviva dhàtubhedo nàsti, yena bhàvanàbheda à÷aïkyeta |
tasmàdàkhyàtaikyaprayuktaü bhàvanaikyamanivàryamiti cet |
maivam |
yajatipadàbhyàsena karmabhedàvagamàt |
karmaikatve 'bhyàso nirarthakaþ syàt |
athocyeta -- ' samigho yajati ' ityanena prathama÷rutena vàkyena vihitaü saminnàmakaü yàgamuparitanai÷rcaturbhiryajatipadairanådya tanånapàdàdayo devatàråpà dravyaråpà và guõà÷catvàro vikalpità vidhãyante, tato 'nuvàdàrthatvànnàbhyàsavaiyarthyam --- iti |
tanna |
tanånapàdàdi÷abdànàü yàganàmatvena guõavidhitvàbhàvàt |
na tàvadatra devatàvidhiþ |
caturthãtaddhitayora÷ravaõàt |
nàpi dravyavidhiþ, tçtãyàntatvàbhàvàt |
tataþ ' agnihotraü juhoti ' ityàdàvina dvitãyàntànàü yuktaü nàmatvam |
yattu - caturõàmuparitànàü yajatipadànàmanuvàdatvam |
tadasat |
teùàü vidhàyakatvàt |
yathà ' samidho yajati ' ityatra yajatipade vidhitvaü ÷rutyà pratãyate, tathànyeùvapi caturùu padeùu vidhitvaü ÷rautam |
anuvàdatvaü tu purovàdaråpasya ' samidho yajati' ityasya saünidhinàvagamyate |
saünidhi÷ca ÷ruterdurbalaþ |
vidhitve ca pårvavàkyavihitasya saminnàmakasya yàgasya punarvidhànàyogàttanånapàdàdinàmakàni yàgàntaràõi vidhãyante |
nanvevaü sati saüj¤àbhedàtkarmabhedaþ saüpadyate, natvabhyàsàt |
tathàsati vakùyamàõenàdhikaraõena saükãryate |
maivam |
vaiùamyàt |
' athaiùa jyotiþ ' ityasminvakùyamàõodàharaõe yàgàvagaptàtpràgena saüj¤àtvàvagamàtsaüj¤àyàþ karmabhedahetutvam |
iha tu vidhàyakairyajatipadairyàgeùvavagateùu, bhede càbhyàsàdavagate, bhinnànàü yàgànàü samitsaüj¤àyà anyàþ saüj¤à apekùitaþ |
iti tanånapàdàdãnàü saüj¤àtvaü pa÷càdavagamyate |
tasmàt - abhyàsa evàtra bhedahetuþ || MJaiNyC_2,2.4-5 ||


(tçtãya àghàràdyagneyàdãnàmaïgàïgibhàvàdhikaraõe såtràõi 3-8)

#<prakaraõaü tu paurõamàsyàü råpàvacanàt  / Jaim_2,2.3 />#

#<vi÷eùadar÷anàc ca sarveùàü sameùu hy apravçttiþ syàt  / Jaim_2,2.4 />#

#<guõas tu ÷rutisaüyogàt  / Jaim_2,2.5 />#

#<codanà và guõànàü yugapacchàstràc codite hi tadarthatvàt tasya tasyopadi÷yeta  / Jaim_2,2.6 />#

#<vyapade÷a÷ ca tadvat  / Jaim_2,2.7 />#

#<liïgadar÷anàc ca  / Jaim_2,2.8 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.6-10


tçtãyàdhikaraõamàracayati --

evaü vidvànpaurõamàsãmamàvàsyàmitãritam /
karmànyaduta pårvoktasamudàyànuvàdakam  // MJaiNy_2,2.6 //
karmàntaraü syàdabhyàsàddhrauvaü dravyaü hi devatà /
vàrtraghaõãtyàdito labhyànuvàdastu na yujyate // MJaiNy_2,2.7 //
vàrtraghaõãtyàjyabhàgàïgavyavasthokterna devatà /
paurõetyanådyate paurõamàsãyuktaü trikaü tathà  // MJaiNy_2,2.8 //
ametyapi samåhasya dvitvasiddhiþ prayojanam /
sahasthitiþ paurõamàsyàmityuktibhyàü trike trike // MJaiNy_2,2.9 //
vidvadvàkyavidhau vidhyàvçttiràgneyakàdinà /
vihitasya phalitvena pràdhànyamitare guõàþ  // MJaiNy_2,2.10 //

------------------

idamàmnàyate ---- ' ya evaü vidvànpaurõamàsãü yajate ' ' ya evaü vidvànamàvàsyàü yajate ' iti |
atra yajatinà karmàntaraü vidhãyate, na tu prakçtà àgneyàdayaþ ùaóyàgà anådyante |
àgneyàdaya÷ca kàlasaüyuktàstasminprakaraõa evamàmnàyante - ' yadàgneyo 'ùñàkapàlo 'màvàsyàyàü paurõamàsyàü càcyuto bhavati ' iti, ' tàvabråtàmagnãùomàvàjyasyaiva anàvupàü÷u paurõamàsyàü yajan ' iti , tàbhyàmetamagnãùomãyamekàda÷akapàlaü pårõamàse pràyacchat '  iti, ' aindraü dadhyamàvàsyàyàm"iti, ' aindraü payo 'màvàsyàyàm '  iti |
etebhyaþ prakçtebhyaþ ùaóbhya àgneyàdibhyo vidvadvàkyavihitasya, karmaõo 'nyatve sati pårvàdhikaraõanyàyena vidhyabhyàsa upapadyate |
na ca karmàntare dravyadevatayorabhàvaþ, dhrauvàjyasadbhàvàt |
ata evoktam ----
"dhrauvaü sàdhàraõaü dravyaü devatà màntravarõikã |
råpavantau tato yàgau vidhãyete pçthaktayà"iti |
"sarvasmai và etadyaj¤àya gçhyate yaddhruvàyàmàjyam"iti dhrauvasya sàdhàraõatvaü ÷rutam |
devatàyà màntravarõikatvamitthamunnetavyam --"tasmàdvàrtraghaõã paurõamàsyàmanåcyete, vçdhanvatã amàvàsyàyàm"eti vàrtraghnyau vçdhanvatyau carcau krameõa kàladvayopete karmaõi vidhãyete |
tatra --"agnirvçtràõi jaïghanat"ityeko vàrtraghro mantraþ |
' tvaü somàsi satpatistvaü ràjota vçtrahà ' ityaparaþ |
tayoruktàvagnãùomau paurõamàsadevate |
evamantaràmnàtayorvçdhidhàtuyuktayormantrayoruktàvagnãùomàvamàvasyàdevate |
àbhyàü dravyadevatàbhyàü råpavattvàdyàgàntaramatra vidhãyate |
ùaóyàgànuvàdatve tadanuvàdeva vidheyàntarasya kasyacidadar÷anàdvidvadvàkyamanarthakaü syàt |
na kevalaü tadànarthakyam, kiütu"paurõamàsyàü paurõamàsyà yajeta, amàvàsyàyàmamàvàsyayà yajeta ' ityetadapi vyartha syàt |
na caitatkàlavidhàyakam,"yadàgneyaþ"-- ityàdyutpattivàkyaireva tadvidhànàt |
karmàntaratve tu kàlaü vidhàsyati |
tasmàtkarmàntaravidhiþ- iti pràpte , bråmaþ- àstàü tàvaddravyam |
devatà tu vidhitsitasya karmàntarasya sarvathà na labhyate |
vàrtraghnyorvçdhanvatyo÷cà'jyabhàgadevatàpratipàdakatvàt |
hautre mantrakàõóe sànidhenãràvàhananigadaü prayàjamantràü÷cà'mnàya prayàjànantarabhàvinoràjyabhàgayoþ krame vàrtraghnyau vçdhanvatyau cà'mnàte liïgaü càgniviùayaü somaviùayaü ca tatropalabhyate |
tato liïgakramàbhyàmàjyabhàgaviùayatvamavagamyate |
yattu -"vàrtraghnã paurõamàsyàm"- ityàdi vàkyam, talliïgakramakëptayoràjyabhàgàghgayormantrayugalayoþ kàladvaye vyavasthàmàcaùñe |
na tu nåtanakarmàïgatàmanayorvidadhàti |
ato råparàhityàdvidvadvàkyaü karmàntaravidhàyakaü na bhavati , kiü tarhi - pårvaprakçteùvàgneyàdiùu ùañsu trikaråpau dvau samudàyàvanuvadati |
na ca kàlavàcibhyàü paurõamàsyamàvàsyà÷abdàbhyàü yàgànuvàdànupapattiþ |
tatkàlavihitayoryàgatrikayorupalakùitatvàt |
na cànuvàdo vyarthaþ |
samudàyadvitvasiddhestatprayojanatvàt |
tatsiddhau ca"dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajeta"ityasminphalavàkye ùaóyàgavivakùayà dvivacananirde÷a upapadyate |
yadapyuktam - anuvàdapakùe"paurõamàsyàm"ityàdivàkyavairthyam - iti |
tadayuktam |
kàlavidhànà saübhave 'pyekasya trikasya sahaprayogavidhànàt |
àgneyopàü÷uyàjàgnãùomãyàõàü trayàõàü paurõamàsãkàlavihitànàü sahaprayogaþ ' porõamàsyà ' ityanena tçtãyaikavacanàntena vidhãyate |
evamitaratràpi |
nanu - vidvadvàkyasya karmàntaravidhàyakatvàbhàve 'pi nànuvàdakatvam |
tasya yàgàvidhàyakatvàbhyupagamàt |
"àgneyo 'ùñàkapàlaþ"ityàdivàkyàni tu vihitayàgànuvàdena dravyadevatàlakùaõaguõavidhàyakàni - iti cet |
na |
tathàsatyekena vàkyenànekaguõavidhyasaübhavàt  |
pratiguõaü pçthagvidhau vidhyàvçttiþ prasajyeta |
àgneyàdivàkyànàü vidhàyakatve tu vi÷iùñavidhitvànnàsti vidhyàvçttidoùaþ |
tasmàdàgneyàdivàkyavihitànàü vidvadvàkyamanuvàdakam |
kiücànuvàdatvamabhyupagamya karmàntaravidhiü vadataþ prayojàdãnàmàgneyàdãnàü ca guõapradhànabhàvo na sidhyet |
tathà hi -- ' samidho yajati ' ' àghàramàghàrayati ' ityàdayaþ kàlayogarahitàþ kecidvidhaya àmnàtàþ |
' yadàgneyo 'ùñàkapàlo 'màvàsyàyàü ca paurõamàsyàü ca ' ityàdayaþ kàlayuktà apare |
teùàmubhayeùàü prakçtatvàt"dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajeta"iti vàkye sarveùàü phalasaübandho bodhanãyaþ |
'dar÷apårõamàsàbhyàm, iti dvivacanaü bahuvacanatvena pariõetavyam |
vidvadvàkyavihite dve karmàntare prayàjàdaya àgneyàdaya÷ceti |
eteùu dvitvàsaübhavàt |
sarveùàü ca phalasaübandhe ràjasåyagateùñipa÷usomavatsamapràdhànyàtprayàjàdãnàü guõabhàvo na syàt |
tadabhàve cànaïgatvàtsauryàdivikçtiùvàgneyàdãnàmivàtide÷o na syàt |
anuvàdapakùe tu trikayoþ kàlayogena dar÷apårõamàsa÷abdàrhatvàt |
samudàyadvitvena dvivacanàrhatvàccà'gneyàdãnàmeva phalasaübandhena pràdhànyam |
prayàjàdãnàü tu guõabhàva iti na ko 'pi doùaþ |
tasmàt -- vidvadvàkyamanuvàdakam  || MJaiNyC_2,2.6-10 ||

(caturtha upàü÷uyàjàpårvatàdhikaraõe såtràõi  9 - 12)

#<paurõamàsãvad upàü÷uyàjaþ syàt  / Jaim_2,2.9 />#

#<codanà vàprakçtatvàt  / Jaim_2,2.10 />#

#<guõopabandhàt  / Jaim_2,2.11 />#

#<pràye vacanàc ca  / Jaim_2,2.12 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.11-12


caturthàdhikaraõamàracayati --

upàü÷uyàjamityeùo 'nuvàdo 'tràthavà vidhiþ /
viùõvàdivàkye vispaùñavidherasyànuvàdatà // MJaiNy_2,2.11 //
jàmitvokterantaràla upàü÷uguõake vidhau /
satyarthavàdo viùõvàdistadråpaü dhrauvamantrataþ // MJaiNy_2,2.12 //

------------------

idamàmnàyate -- ' jàmi và etadyaj¤asya kriyate |
yadanva¤cau puroóà÷àvapàü÷uyàjamantarà yajati |
viùõurupàü÷u yaùñavyo 'jàmitvàya |
prajàpatirupàü÷u yaùñavyo 'jãmatvàya |
agnãùomàvupàü÷u yaùñavyàvajàmitvàya"iti |
tatra viùõvàdivàkyeùu vihitasya yàgatrayasamudàyasyànuvàdaþ- iti cet |
maivam |
àgneyàgnãùomãyapuroóà÷advayanairavantaryakçtasya jàmitvadoùasya vàkyopakrama upanyàsàtparoóà÷ayorantaràle kiücidvidhitsitam |
na hyantaràlaguõavi÷iùñaü vidheyaü viùõvàdivàkyeùu pratãyate |
pårvavàkye tu tatpratãyata iti vidhàyakaü tadvàkyam |
na càtra 'yajati' iti vartamànàpade÷aþ ÷aïkanãyaþ |
pa¤camalakàrasyà'÷rayaõàt |
antaràlakàlavadupàü÷utvaguõasyàpi vi÷eùaõatvàttadvi÷iùñakarmaõa upàü÷uyàjanàprakatvam |
satyevaü guõadvayavi÷iùñakarmaõyàdyena vàkyena vihite viùõvàdivàkyamarthavàdaþ syàt |
na càtra vihitayàgànuvàdena devatàvidhiþ ÷aïkanãyaþ |
samàdhàtavyena jàmitvadoùeõopakramàt, àjàmitvena samàdhànenopasaühàràcca ' jàmi vai ' ityàdeþ ' ajàmitvàya ' ityantasya sarvasya mahàvàkyasyaikatvapratãteþ |
na khalvekasminvàkye vidheyabàhulyaü saübhavati |
na càtra vidhitsitasyopàü÷uyàjasya dravyàbhàvaþ |
dhrauvasya tadradravyatvàt |
nàpi devatàyà abhàvaþ |
nànà÷àkhàsåpàü÷uyàjakrame pañhitairvaiùõavapràjàpatyàgnãùomãyamantrairvikalpena devatàtrayasya pratãyamànatvàt |
tasmàt - yajatãtyetadvidhàyakam || MJaiNyC_2,2.11-12 ||

(pa¤cama àghàràdyapårvatàdhikaraõe såtràõi 13-16)

#<àghàràgnihotram aråpatvàt  / Jaim_2,2.13  />#

#<saüj¤opabandhàt  / Jaim_2,2.14 />#

#<aprakçtatvàc ca  / Jaim_2,2.15 />#

#<codanà và ÷abdàrthasya prayogabhåtatvàt tatsannidher guõàrthena punaþ ÷rutiþ  / Jaim_2,2.16 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.13-14


pa¤camàdhikaraõamàracayati --

agnihotràghàravàkyamanuvàdo 'thavà vidhiþ /
aråpatvàttu dadhyårdhvavàkyenoktamanådyate // MJaiNy_2,2.13 //
guõyasiddhau na dadhyàdirguõo duùñà vi÷iùñatà /
råpaü dadhyàdimantràbhyàmato 'sau guõino vidhiþ  // MJaiNy_2,2.14 //

------------------

idamàmnàyate - ' agnihotraü juhoti ' 'dadhaõa juhoti ' 'payasà juhoti' iti ca |
idamaparamàmnàyat - 'àdhàramàghàrayati' 'årdhvamàghàrayati' ' çjumàghàrayati' iti ca |
tatràgnihotravàkyaü dadhyàdivàkyavihitasya karmasamudàyasyànuvàdaþ |
àghàravàkyaü cordhvàdivàkyavihitasya |
na tvedvàkyadvayaü karmavidhàyakam |
kutaþ |
dravyadevatàlakùaõasya yàgaråpasyàbhàvàt - iti cet |
tatra vaktavyam - kiü dadhyàdivàkyena guõàmàtraü vidhãyate, kiüvà guõavi÷iùñakarma |
nà'dyaþ |
agnihotràdivàkyasya tvanmate karmavidhàyakatvàbhàvena guõinaþ kasyacidasiddhau guõyanuvàdapuraþsarasya guõamàtravidhànasyàsaübhavàt |
dvitãye vidhigauravaü syàt |
tacca satyàü gatàvayuktam |
ato 'gnihotràdivàkyaü karmavidhàyakam |
tatra dravyaü dadhyàdivàkyairlabhyate |
devatà tu màntravarõikã |
àghàre 'pyevaü dravyadevate unnetavye || MJaiNyC_2,2.13-14 ||


(ùaùñhe pa÷usomàpårvatàdhikaraõe såtràõi   17-20)

#<dravyacodanà pa÷usomayoþ prakaraõe hy anarthako dravyasaüyogo na hi tasya guõàrthena  / Jaim_2,2.17 />#

#<acodakà÷ ca saüskàràþ  / Jaim_2,2.18 />#

#<tadbhedàt karmaõo 'bhyàso dravyapçthaktvàd anarthakaü hi syàd bhedo dravyaguõãbhàvàt  / Jaim_2,2.19 />#

#<saüskàras tu na bhidyeta paràrthatvàd dravyasya guõabhåtatvàt  / Jaim_2,2.20 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.15-16


ùaùñhàdhikaraõamàracayati --

yajatyàlabhatãtyetàvanuvàdau vidhã uta /
gçhõàtyavadyatãtyàbhyàü vihiter'the 'nuvàdinau // MJaiNy_2,2.15 //
nànuvàdo 'purovàde yajyàlabhyorato vidhiþ /
brahmaõe somasaüskàro 'vadàne pa÷usaüskriyà  // MJaiNy_2,2.16 //

------------------

' somena yajeta '  iti ÷råyate |
tatra ' aindravàyavaü gçhraõàti, maitràvaråõaü gçhraõàti ' ityàdãnyapi ÷rutàni |
evam ' agniùomãyaü pa÷umàlabheta '  iti ÷råyate |
tatra ' hçdayasyàgre 'vadyati |
atha jihvàyàþ |
atha vakùasaþ ' ityàdãnyapi ÷rutàni |
tatraindravàyvàdivàkyairyàgà vidhãyante |
indravàyvàdipràtipadikairdevatànàrü, taddhatena somarasadravyasya ca pratãyamànatvàt |
eteùàü grahaõavàkyavihitànàü yàgànàü samudàyaþ ' somena yajeta ' ityanenànådyate |
tathàvadànavàkyeùu hçdayàdidravyaü ÷rutam |
tato dravyavi÷iùñà yàgàstatra vidhãyante |
tadanuvàdena pa÷vàlambhavàkye 'gnãùomaråpà devatà vidhãyate |
tasmàt - avadànavàkyavihitànàü yàgànàü samudàyaþ"pa÷umàlabheta"ityanenànådyate - iti pràpte --
bråmaþ- sati hi purovàde 'nuvàdo bhavati |
na càtra purovàdo 'sti |
'somena yajeta ' ityanena pratãtasyàrthasya grahaõavàkyeùvapratãteþ |
nahi grahaõaü yajanaü bhavati |
nàpi taddhitapratyayokto rasaþ somalatà |
na ca - taddhitapratyayaþ sarvanàmàrthe vihitaþ prakçtaü bråte, na tu rasam - iti ÷aïkanãyam |
' dhàrayà gçhràti ' iti rasasyaiva prakçtatvàt |
tathà"pa÷umàlabheta"ityanena pratãtor'tho nàvadànavàkyeùu pratãyate |
tataþ purovàdàbhàvenànuvàdàsaübhavàdyajatyàlabhatibhyàü karmaõã vidhãyete |
grahaõavàkyaistu devatàvi÷iùñaþ somasaüskàro vidhãyate |
avadànavàkyai÷ca pa÷usaüskàraþ || MJaiNyC_2,2.14-16 ||

(saptame saükhyàkçtakarmabhedàdhikaraõe såtram)

#<pçthakttvanive÷àt saükhyayà karmabhedaþ syàt  / Jaim_2,2.21 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.17-21


saptamàdhikaraõamàracayati --

àhutãstistra ityatra karmaikyamuta bhinnatà /
ekatvaü sakçdàkhyàtàtsaükhyàvçttyà prayàjavat // MJaiNy_2,2.17 //
àkhyàtamàtraü no mànaü saükhyayà bahukarmatà /
àvçttyaikàda÷atvaü tu prayàje gatyabhàvataþ  // MJaiNy_2,2.18 //
pa÷ånsaptada÷a pràjàpatyànityatra bhàùyakçt  /
vicàramàha pårvatra kriyàtritvasphuñatvataþ  // MJaiNy_2,2.19 //
bahutvopetapa÷ubhirdevayogàdabhinnatà /
råpasya tena karmaikyaü saükhyà nàtra kriyàgatà // MJaiNy_2,2.20 //
devatàsaügatasyaiva taddhitàrthasya pa÷cimaþ /
bahutvasaügamo råpasaükhyayà tatkriyàbhidà // MJaiNy_2,2.21 //

------------------

' tistra àhutãrjuhoti ' iti ÷råyate |
tatra ' juhoti ' ityetadàkhyàtaü ' samidho yajati ' ityàdivannàbhyastam, kiütu sakçdevà'mnàtam |
tata ekamidaü karma |
tritvasaükhyà tu tasyaiva karmaõa àvçttyà netavyà |
yathà prayàjeùvekàda÷atvasaükhyà pa¤cànàmeva prayàjànàmàvçttyà nãtà, tadvat - iti pràpte -
bråmaþ-  kimidamàkhyàtaü padàntaranirapekùameva karmaikye pramàõam, uta padàntarànvitam |
nà'dyaþ |
vàkyàü÷asya padamàtrasya pramitijanakatvàbhàvàt |
dvitãye - tri -tvasaükhyayà vi÷eùitenà'khyàtena karmabahutvaü gamyate |
prayojànàü tu pårvameva pa¤casaükhyàvaruddhatvàdàvçttimantareõaikàda÷atvaü duþsaüpàdam |
iha tvetadvidhitaþ pårva karmaõa ekatvasaükhyàvarodho nàstãti vaiùamyam |
tadetadvçttikàrodàharaõaü bhàùyakàro nànumanyate |
karmavàcina àhuti÷abdasya vi÷eùaõena tri÷abdena karmabahutvasya sphuñatayà pårvapakùànutthànàt |
idaü tvatrodàharaõam - ' saptada÷a pràjàpatyànpa÷ånàlabhate ' iti |
atra ' prajàpattirdevatà yeùàü pa÷ånàü te pràjàpatyàþ ' iti taddhitavyutpattau bahutvopotàþ pa÷ava ekaü dravyam |
tato dravyaikyàddevataikyàcca yàgasya råpamabhinnamityekamidaü karma |
yà tu 'saptada÷a' iti saükhyà, sà pa÷udravyagatà, na tu pårvodàhçtatritvasaükhyeva kriyàgatà |
tasmàt -- 'na karmabhedamàpàdayati ' iti pràpte -
bråmaþ- atra ' prajàpatirdevatà yasya pa÷oþ sa pràjàpatyaþ '  iti taddhitàntaü pràtipadikaü vyutpàdya pa÷càttaddhitàntapràtipàdikàrthasya prajàpatidevatàvi÷iùñapa÷oþ karmatvabahutvavivakùàyàmutpanne ime dvitãyàvibhaktibahuvacane |
tatra prathamabhàvinyà dvitãyàvibhaktereva taddhitotpattivelàyàmanvayo nàsti, kutaþ pa÷càdbhàvino bahuvacanasyànvayaþ |
evaü sati ' pràjàpatyaþ ' ityanena taddhitàntapràtipadikanaikapa÷udravyamekadevatopetaü yàgasya råpaü samarpyate |
tàdç÷ànàü råpàõàü bahutvàya bahuvacanam |
bahutvavi÷eùa÷ca ' saptada÷aþ ' iti nirdi÷yate |
tasmàt - atra saükhyayà karmabhedaþ |
evaü ca sati, aùñame vakùyamàõaü saptada÷apa÷ånàmaikàda÷inapa÷ugaõavikçtitvamupapadyate || MJaiNyC_2,2.17-21 ||

(aùñame saüj¤àkçtakarmabhedàdhikaraõe såtram)

#<saüj¤à cotpattisaüyogàt  / Jaim_2,2.22 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.22-23


aùñamàdhikaraõamàracayati --

athaiùa jyotirityatra guõo và karma và pçthak /
guõaþ sahastradànàtmà jyotiùñome hyanådite // MJaiNy_2,2.22 //
atheti prakçte chinna etacchabdo 'gragaü vadet /
saükhyayevànyakarmatvamiha nåtanasaüj¤ayà  // MJaiNy_2,2.23 //

------------------
"athaiùa jyotiþ, athaiùa vi÷vajyotiþ, athaiùa sarvajyotiþ, anena sahastradakùiõena yajeta ' iti ÷råyate |
atra prakçtaü jyotiùñopam 'eùa jyotiþ ' ityanådya tasminsahastradànalakùaõo guõo vidhãyate -- iti cet |
na |
prakçtasya jyotiùñomasya ' atha ' ityanena vicchinnatvàt |
na caivaü sati ' ayaiùa jyotiþ ' ityukta etacchabdo 'nupapanna iti vàcyam |
saünihitavàcinaitacchabdenàtãtasaünihitasyevà'gàmisaünihitasyàpi paràmar÷asaübhavàt |
àgàmisaünihita÷ca jyotiþ ÷abdàrthaþ |
sa ca jyotiþ ÷abdo 'tã maparàmç÷annapårvasaüj¤àråpatvànnåtanaü kiücitkarmàbhidhatte |
tato yathà pårvatra saükhyayà karmabhedaþ, tathàtràpi saüj¤ayà karma bhidyate |
vi÷vajyotiþ sarvajyotiþ ÷abdayorapyayaü nyàyo draùñavyaþ || MJaiNyC_2,2.22-23 ||

(navame devatàbhedakçtakarmabhedàdhikaraõe såtram)

#<guõà÷ càpårvasaüyoge vàkyoþ samatvàt  / Jaim_2,2.23 />#


____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.24-25


navamàdhikaraõamàracayati --

guõaþ karmàntaraü và syàdvàjibhyo vàjinaü tviti /
guõo devànanådyoktasamuccayavikalpataþ  // MJaiNy_2,2.24 //
àmikùotpatti÷iùñatvàtprabalà tatra vàjinam /
guõo 'pravi÷ya karmànyatkalpayedvàjidevakam  // MJaiNy_2,2.25 //

------------------

'tapte payasi dadhyànayati , sà vai÷vadevyàmikùà, vàjibhyo vàjinam ' iti ÷råyate |
ghanãbhåtaþ payaþpiõóa àmikùà, jalaü vàjinam |
tatra --- àmikùàdravyabhàjo ye vi÷ve devà uktàþ, te 'vàjibhyaþ' ityanenànådyante |
'vàjo 'nnamàmikùàråpameùàmasti ' iti tanniùpatteþ |
tànanådya vàjinadravyaråpo guõo vidhãyate |
tacca dravyamàmikùàdravyeõa saha samuccãnatàü vikalpyatàü và, iti pràpte --
bråmaþ-  utpatti÷iùñenà'mikùàdravyeõàvaruddhevai÷vadevayàge vàjinadravyasyotpanna÷iùñasya prave÷àbhàvàdvàjinaü vàji÷abdàrthasya devatàntaramàpàdayati |
tato dravyadevatàlakùaõasya råpasya bhinnatvàtkarmàntaram || MJaiNyC_2,2.24-25 ||
(da÷am dravyavi÷eùànuktikçtakarmaikyàdhikaraõe såtram)

#<aguõe tu karma÷abde guõas tatra pratãyeta  / Jaim_2,2.24 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.26


da÷amàdhikaraõamàracayati--

dadhihome 'nyakarmatvaü guõo vànyattu pårvavat /
nirguõatvàdagnihotre yukto dadhyàdiko guõaþ  // MJaiNy_2,2.26 //

------------------

"dadhaõa juhoti"iti ÷råyate |
tatra -"agnihotraü juhoti"ityetasmàtprakçtàtkarmaõo 'nyaddadhihomaråpaü karma - iti pårvanyàyenàvagamyate |
yathà pårvatra vàjinadravyeõa karma bhidyate, tathà dadhidravyeõeti cet |
na |
vaiùamyàt |
yathà vai÷vadevo yàga àmikùàguõàvaruddhaþ, tathàgnihotraü na guõàntaràvaruddham |
pratyuta - nirguõatvàdguõamàkàïkùati |
tasmàdayaü guõavidhiþ |
evaü"payasà juhoti"ityàdiùu draùñavyam |
payodadhyàdãnàü sarveùàmutpanna÷iùñatayàü samabalatvàdekaikena dravyeõàgnihotraniùpatte÷ca vrãhãyavavadvikalpaþ  || MJaiNyC_2,2.26 ||

(ekàda÷e dadhyàdidravyasaphalatvàdhikaraõe såtre  25 - 26 )

#<phala÷rutes tu karma syàt phalasya karmayogitvàt  / Jaim_2,2.25 />#

#<atulyatvàt tu vàkyayor guõe tasya pratãyeta  / Jaim_2,2.26 />#


ekàda÷àdhikaraõamàracayati --

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.27-28


yaddaghnendriyakàmasya juhuyàditi tatpçthak /
guõo và bhidyate karma dhàtvarthasya phalitvataþ  // MJaiNy_2,2.27 //
matvarthagauravàdibhyo nànyatkarma phalàya tu /
guõe vidheye dhàtvartho vihitatvàdanådyate  // MJaiNy_2,2.28 //

------------------

"daghnedriyakàmasya juhuyàt"iti ÷råyate |
tadidaü makçtàdagnihotràdanyatkarma |
ma tvatra vidhiþ |
kutaþ |
'indriyakàmasya' ityaktasya phalasya dhàtvartha mantareõa dravyamàtràdaniùpatteþ - iti cet |
naivam |
karmàntaravidhau 'dadhamatà homenondriyaü bhàvayet' iti matvarthalakùaõà prasaïgàt |
guõavi÷iùñakriyàvidhau, gauravàt |
prakçtahànàmakçtaprakriyàprasaïgàcca |
guõamàtraü tu phalàya vidhãyate |
yadyapi 'dadhaõa juhoti' iti pràptam, tathàpi phalasaübandho na praptaþ |
dhàtvarathàbhàte phalàsaübhava iti cet |
na |
'agnihotraü juhoti'iti vihitasya dhàtvarthasyànådyamànatvàt || MJaiNyC_2,2.27-28 ||

(dvàda÷e vàravantãyàdãnàü karmàntaratàdhikaraõe såtram)

#<sameùu karmayuktaü syàt  / Jaim_2,2.27 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.29-31


dvàda÷àdhikaraõamàracayati --

uktvàgniùñutametasya vàravantãyasàma hi /
revatãùvçkùu kçtveti ÷rutaü pa÷uphalàptaye  // MJaiNy_2,2.29 //
revatyàdiguõaþ karma pçthagvà pårvavadguõaþ /
revatãvàravantãyasaübandhàkhyaþ pa÷upradaþ  // MJaiNy_2,2.30 //
sàmno 'tra phalakarmabhyàü saübandhe vàkyabhinnatà /
tenoktaguõasaüyuktamanyatkarmocyate phale  // MJaiNy_2,2.31 //

------------------

' trivçdagniùñudagniùñomastasya vàyavyàsvçkùvekaviü÷amagniùñomasàma kçtvà brahmavacasakàmo yajeta ' ityasya saünidhau ÷råyate - ' etasyaiva revatãùu vàravantãyamagniùñomasàma kçtvà pa÷ukàmo hyetena yajeta ' iti |
asyàyamarthaþ - ' agniùñomasya vikçtiråpaþ ka÷cidekàho 'gniùñunnàmakaþ |
sa ca pçùñhastotre trivçtsomayuktatayà 'trivçt' ityucyate |
agniùñomokthàdãnàü saptànàü somasaüsthànàü madhye 'gniùñomasaüsthàråpatvàt ' agniùñomaþ ' ityapyucyate |
prakçtau tçtãyasavana àrbhavapavamànasyopari yaj¤àyaj¤ãyaü sàma gãyate |
tena ca sàmnàgniùñomayàgasya samàpyamànatvàt ' agniùñomasàma ' ityucyate |
tacca prakçtau 'yaj¤àyaj¤à vo agnayaþ ' ityàdyàgneyãùvçkùu gãyate |
asmiüstvagniùñuti brahmavarcasakàmena vàyavyàsvçkùu tatsàma gàtavyam |
ta¤ca prakçtàvivaikaviü÷astomayuktam |
pa÷ukàmatya tu ' revatãrnaþ sadhamàdaþ'- ityàdiùu revatãùvakùu vàravantãyaü sàma gàyet, iti |
tatra revatãnàmçcàü vàravantãyanàmakena sàmnà yaþ saübandhaþ, so 'yaü pa÷uphalàyàgniùñuti vidhãyate |
'etasyaiva ' iti prakçtaparàmar÷akenaitacchabdena, anyavyàvartakenaivakàreõa càgniùñutaþ samarpyamàõatvàt |
yathà pårvàdhikaraõa indriyaphalàya prakçte 'gnihotre dadhiguõo vihitaþ,tadvat |
iti pràpte, bråmaþ- viùamo dçùñàntaþ |
dadhaõe homajanakatvaü na ÷àstreõa bodhanãyam |
tasya lokato 'vagantuü ÷akyatvàt |
phalasaübandha eka eva ÷àstrabodhya iti na tatra vàkyabhedaþ |
iha tu - revatyugàdhàrakavàravantãyasàmno 'gniùñutkarmasàdhanatvaü phalasàdhanatvaü cetyubhayasya ÷àstraikabodhyatvàddurvàro vàkyabhedaþ |
tena pa÷uphalakaü yathoktaguõavi÷iùñaü karmàntaramatra vidhãyate |
etacchabda evakàra÷ca vidhãyamànakarmàntaraviùayatayà yojanãyau  || MJaiNyC_2,2.29-31 ||

(trayoda÷e saubharanidhanayoþ kàmaikyàdhikaraõe såtre  28 - 29 )

#<saubhare puruùa÷ruter nidhanaü kàmasaüyogaþ  / Jaim_2,2.28 />#

#<sarvasya voktakàmatvàt tasmin kàma÷rutiþ syàn nidhanàrthà punaþ ÷rutiþ  / Jaim_2,2.29 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,2.32-35

trayoda÷àdhikaraõamàracayati --

vçùñannasvargakàmànàü saubharaü stotramãritam /
nidhanànyapi hãùårgå iti vçùñyàdikàbhinàm  // MJaiNy_2,2.32 //
phalàntaraü kiü vçùñyàdi hã÷àdãnàmutodite /
saubhare phalasaübhinne nidhanaü viniyamyate  // MJaiNy_2,2.33 //
phalàntaraü caturthyoktaü vçùñikàmàya hãùiti /
saubharasya phalaü vçùñihãùiyuktyà vivardhate // MJaiNy_2,2.34 //
noktavçùñyannakàmànàmanyatvaü pratyabhij¤ayà /
niyame 'pi caturthyeùà tàdarthyàdupapadyate  // MJaiNy_2,2.35 //

------------------

' yo vçùñikàmo yo 'nnàdyakàmo yaþ svargakàmaþ sa saubhareõa stuvãta, sarve vai kàmàþ saubhare ' iti samàmnàya punaþ samàmnàtam - hãùita vçùñikàmàya nidhanaü kuryàt, årgityannàdyakàmàya, å iti svargakàmàya ' iti |
saubharaü nàma sàmavi÷eùaþ |
nidhanaü nàma pa¤cabhiþ saptabhirvà bhàgairupetasya sàmno 'ntimo bhàgaþ |
tasminnidhane hãùàdayo vi÷eùàþ saubharasàmasàdhyastotraphalebhyo vçùñyàdibhyo 'nyàni vçùñryàdiphalàni janayituü vidhãyante |
kutaþ |
hãùàdividhivàkye 'vçùñikàmàya ' ityàdinà caturthã÷ravaõàt |
tàdarthye bruvatã [caturthã] hãùàdãnàü vçùñyàdikàmapuruùa÷eùatvaü gamayati |
taccheùatvaü ca puruùàbhilavitaphalasàdhanatve satyupapadyate |
tataþ saubharasya hãùitinidhanavi÷eùasya ca phalabhåte dve vçùñã bhavataþ |
tadubhayamelanànmahatã vçùñiþ- iti pràpte, bråmaþ- saubharavidhau yo vçùñyàdikàmaþ sa eva hãùàdividhau pratyabhij¤àyate |
tataþ saubharasya phalabhåtà ye vçùñyàdayaþ, ta eva hãùàdivàkyeùvanådyante, iti na phalàntaram |
athocyeta - nåtanaphalàntaràbhàvàt, hãùàdãnàü ca nànà÷àkhàdhyayanàdeva saubhare pràptatvàdanarthako 'yaü vidhiþ- iti |
tanna |
phalatrayakàmàõàü trayàõàmaniyamenaiva hãùàdiùu madhye yasya kasyacinnidhanasya pràptau vidherniyamàrthatvàt |
tàdarthya tu phalàntaràbhàve 'pi saubharavàkyoktavçùñyàdiphalasàdhane saubhare hãùàdãnàü niyamyamànatvàdupapadyate |
tasmàt - ayaü nidhanavi÷eùaniyamanàvidhiþ || MJaiNyC_2,2.32-35 ||

iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare dvitãyàdhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ


_________________________________________________________________________



(atha dvitãyàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ)
(prathame grahàgratàyà jyotiùñomàïgatàdhikaraõe såtre  1-2)

#<guõas tu kratusaüyogàt karmàntaraü prayojayet saüyogasyà÷eùabhåtvàt  / Jaim_2,3.1 />#

#<ekasya tu liïgabhedàt prayojanàrtham ucyetaikatvaü guõavàkyatvàt  / Jaim_2,3.2 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.1-3


tçtãyapàdasya prathamàdhikaraõamàracayati --
rathaütaraü sàma some bhavettadvadbçhajjagat /
aindravàyava÷ukràgrayaõàgrà÷ca grahàþ ÷rutàþ  // MJaiNy_2,3.1 //
rathaütaràdisaüyuktamanyatkarmàthavà guõaþ /
gàyatràdiyutàtpårvàdanyadvyàvçttito guõaiþ // MJaiNy_2,3.2 //
soma÷abdaprakaraõe jyotiùñomasamarpake /
grahàgratvaü guõastatra vyàvçttistu parasparam // MJaiNy_2,3.3 //

------------------

jyotiùñomaprakaraõe ÷råyate -"yadi rathaütarasàmà somaþ syàdaindravàyabàgràngrahàngçhõãyàt |
yadi bçhatsàmà ÷ukràgràn |
yadi jagatsàmà'grayaõàgràn"iti |
tatra - soma÷abdena somalatàsàdhanako yàgo ''bhidhãyate |
tasmiü÷ca yàge bàdhyaüdine savane pçùñhastotre rathaütarabçhajjagannàmakàni sàmàni vikalpena vihitàni |
"abhi tvà ÷åra"- ityetasyàü yonàvutpannaü rathaütaram |
"tvàmiddhi havàmahe"- ityetasyàmutpannaü bçhat |
jagatãchandaskàyàmçcyutpannaü jagat |
aindramàyavaþ, maitràvaruõaþ, à÷vinaþ, ÷ukraþ, manthyàgrayaõaþ, ukthyaþ, dhruvaþ, ityàdinàmakà grahàþ pràtaþsavane gçhyante |
dàrupàtreùu somaratasya grahaõàdgrahà bhavanti |
somayàgasya rathaütarasàmopetatvapakùa eteùu graheùvaindravàyavaþ prathamaü grahãtavyaþ |
bçhatsàmopetatvapakùe ÷ukraþ |
jagatsàmopetatvapakùa àgrayaõaþ pràthamikaþ- iti viùayavàkyàrthaþ |
tatra prakçto jyotiùñomo gàyatràdisàmopetaþ, tadvyàvçttyarthamiha rathaütaràdayo guõàþ kãrtyante |
tasmàt - aindravàyavàdiguõopetàni karmàntaràõyatra vidhãyante - iti pràpte, bråmaþ-"yadi rathaütarasàmà somaþ syàt"ityukto yaþ soma÷abdaþ, tena prakaraõena càtra jyotiùñomaþ samarpyate |
samarpite tasminyathoktagrahàgratvaü guõo vidhãyate |
na ca rathaütaràdiguõànuvàdena jyotiùñomasya vyàvçttiþ saübhavati |
tasya pràtaþ savanàdau gàyatràdisàmopetatve 'pi pçùñhastotre rathaütaràdiyogasyàpi sadbhàvàt |
kiü tarhi vyàvartyata iti cet |
rathaütarabçhajjagatàü parasparavyàvçttiþ- iti vadàmaþ |
rathaütaràdayaþ pçùñhastotre vikalpitàþ |
tatra rathaütarànuvàdenetarau pakùau vyàvartyete |
evamitaratràpi |
tasmàt - guõavidhiþ |
nanu yaþ prakçto jyotiùñomaþ so 'nyeùàü so 'nyeùàü somayàgànàü prakçtiþ |
nahi prakçtau jagatyàmutpannaü sàma vihitamasti |
ata eva da÷amàdhyàye pa¤camapàdasya pa¤cada÷àdhikaraõe prathamavarõake"yadi jagattàmà"iti vàkyoktamàgrayaõàgratvaü vikçtau viùuvannàmake mukhye 'hani vyavasthàpitam |
ùàóham, tathàpi nàtra ka÷cidvirodhaþ |
àgrayaõàgratvavàkyaü na karmàntaravidhàyakam, kiütu 'anyena vihite somayàge yatra jagatsàma saübhavati tatra guõavidhàyakam - ' ityetàvanmàtrasyàtra pratipàdyatvàt || MJaiNyC_2,3.1-3 ||

(dvitãye 'veùñeþ kratvantaratàdhikàratàdhikaraõe såtram)

#<aveùñau yaj¤asaüyogàtkratupradhànamucyate  / Jaim_2,3.3 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.4-6


dvitãyàdhikaraõamàracayati --

ràjasåyaü prakçtyeùñiraveùñyàkhyà ÷rutàtra tu /
viprakùattriyavióbhedàddhaviùàü vyatyayaþ krame // MJaiNy_2,3.4 //
vipràderanuvàdaþ syàtpràpaõaü vànuvàdagãþ /
vyatyayàya trayàõàü ca ràjatvàpràptirasti hi // MJaiNy_2,3.5 //
na ràjyayogàdràjatvaü kùatriyatvaü tu tattvataþ /
apràptapràpaõaü tasmànna rathaütaratulyatà  // MJaiNy_2,3.6 //

------------------

ràjasåyaprakaraõe kàcidiùñiraveùñinàmikà ÷råyate -
"àgneyamaùñàkapàlaü nirvapet , hiraõyaü dakùiõà |
aindramàkàda÷akapàlam, çùabho dakùiõà |
vai÷vadevaü carum , pi÷aïgã praùñhauhã dàkùiõà |
maitràvaruõãmàmikùàm, va÷à dakùiõà |
bàrhaspatyaü carum, ÷itipçùñho dikùaõàü"iti |
tasyàmeveùñau haviùàü kramavyatyayaþ ÷råyate -"yadi bràhmaõo yajeta, bàrhaspatyaü madhye nidhàyà'hutiü hutvà tamabhighàrayet |
yadi ràjanya aindram |
yadi vai÷yo vai÷vadevam"iti |
tatra yathà pårvàdhikaraõe - aindravàyavàgratvaü vyavasthàpayituü yadi÷abdayuktena vàkyena rathaütaraü nimittatvenànåditam, evamatràpi pa¤camasthàne ÷råyamàõaü bàrhaspatyaü caruü madhye tçtãyasthàne sthàpayituü 'yadi ràdanyaþ' ityanuvàdaþ |
vai÷vadevasya tu svata eva tçtãyasthàne ÷ravaõàttatra madhye nidhànavidhirnityàmuvàdaþ |
nanu ràjakartçke ràjasåye bràhmaõavai÷yayoþ pràptyabhàvànnànuvàdo yuktaþ- iti cet |
na |
tayorapi ràjyayogaheturàja÷abdàrthatvàt, iti pràpte, -
bråmaþ- ràja÷abdaþ kùattriyajàtau råóhaþ, na tu ràjyayogastasya pravçttinimittam |
pratyuta- ràjya÷abdasya ràjayogaþ pravçttinimittam |
'ràj¤aþ karma' iti vigçhya ràjapràtipadikasyopari |
pratyayavi÷eùavidhànàt |
bràhyaõavai÷yayoþ prajàpàlanena ràjya÷abda upacaritaþ |
tasmàt - aveùñau bràhmaõavai÷yau pårvamapràptàvanena vacanena pràpyete |
nanu ràjasåyasya ràjakartçkatvàttadantargatàyà aveùñerapi tathàtvàttasyàü bràhmaõavai÷yayoþ pràpaõamayuktam - iti cet |
maivam |
antaraveùñau tadasaübhave 'pi ràjasåyàdbahiþ prayujyamànàyàmaveùñau tatsaübhavàt |
tasmàt - atra bràhmaõàdikartçkaü  yathoktaguõavi÷iùñaü karmàntaraü vidhãyata iti na rathaütaràditulyatvam |
yadi÷abdastu nipàtatvàdanarthakor'thàntaravàcã vetyunneyam || MJaiNyC_2,3.4-6 ||

(tçtãya àdhànasya vidheyatvàdhikaraõe såtram)

#<àdhàne sarva÷eùatvàt  / Jaim_2,3.4 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.7-9


tçtãyàdhikaraõamàracayati -

vasante vipra àdadhyàttatraivopanayãta tam /
anuvàdaþ pràpaõaü vànuvàdaþ kàlasiddhaye // MJaiNy_2,3.7 //
antareõàgnividyàbhyàü karmànuùñhityasaübhavàt /
këpte àdhànopanãtã pràptà vipràdayastataþ  // MJaiNy_2,3.8 //
laukikàgneþ pustakà¤ca tatsiddhernàsti kalpanam /
kàlavipràdisaüyuktamato 'pràptaü vidhãyate // MJaiNy_2,3.9 //
------------------

"vasante bràhmaõo 'gnãnàdadhãta |
grãùme ràjanyaþ |
÷aradi vai÷yaþ"iti ÷råyate |
"vasante bràhmaõamupanayãta |
grãùme ràjanyam |
÷aradi vai÷yam"iti ca |
tatra vasantàdikàlavi÷eùaü vidhàtuü bràhmaõàdayo 'nådyante |
na ca teùàü pràptyabhàvaþ |
kratvanuùñhànànyathànupapattyà këptatvàt |
na hyàhutyàdhàrabhåtamagnim, anuùñhànaprakàraj¤àpikàü vidyàü ca vinà karmànuùñhànaü saübhavati |
agni÷ca nà'dhànamantareõàstãti bràhmaõàdikartçkamàdhànaü kalpayati, vidyà copanayanapårvakàdhyayanamantareõà saübhavantã bràhmaõàdyupanayanaü kalpayati - iti tatra pràptiþ- iti cet |
maivam |
laukikàgnau hotuü, pustakapàñhenàdhigantuü ca ÷akyatvenà'dhànopanayanayorakalpane bràhmaõàdãnàmapràpteþ |
tasmàt - vasantàdikàlavi÷iùñe bràhmaõàdikartçke àdhànopanayane atra vidhãyete || MJaiNyC_2,3.7-9 ||


(caturthe dàkùayaõàdãnàü guõatàdhikaraõe såtràõi  5-11)

#<ayaneùu codanàntaraü saüj¤opabandhàt  / Jaim_2,3.5 />#

#<aguõàc ca karmacodanà  / Jaim_2,3.6 />#

#<samàptaü ca phale vàkyam  / Jaim_2,3.7 />#

#<vikàro và prakaraõàt  / Jaim_2,3.8 />#

#<liïgadar÷anàc ca  / Jaim_2,3.9 />#

#<guõàt saüj¤opabandhaþ  / Jaim_2,3.10 />#


#<samàptir avi÷iùñà  / Jaim_2,3.11 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.10-11

caturthàdhikaraõamàracayati -
yaddàkùàyaõayaj¤ena svargakàmo yajeta tat /
karmàntaraü guõo voktadar÷àdau phalasiddhaye // MJaiNy_2,3.10 //
guõasyàsyàprasiddhatvàtkarmabhedo 'tra saüj¤ayà /
guõo vyutpatti÷eùàbhyàmàvçttyàkhyo na nàma tat // MJaiNy_2,3.11 //

------------------

dar÷apårõamàsaprakaraõe ÷råyate -"dàkùàyaõayaj¤ena svargakàmo yajeta"iti |
tatra - dàkùàyaõa÷abdavàcyasya kasyacidguõasya loke prasiddhyabhàvàdudbhidàdivadyaõisàmànàdhikaraõyena karmanàmatvàt |
"athaiùa jyotiþ"ityàdivadarpåvasaüj¤àyàü karmàntaravidhiþ- iti cet |
na |
dàkùàyaõa÷abdasyà'vçttivàcakatvàt |
tacca ÷abdanirvacanàdvàkya÷eùàdvàvagamyate |
tathà hi - 'ayanam' ityàvçttirucyate |
'dakùasyeme dàkùàþ, teùàmayanam' iti tannirvacanam |
dakùa utsàhã punaþ punaràvçttàvanalasa ityarthaþ |
tadãyànàü prayogàõàmàvçttirdàkùàyaõa÷abdàrthaþ |
tathà cà'vçttyà yuktaþ prakçto dar÷apårõamàsàtmako yaj¤o dàkùàyaõayaj¤aþ |
àvçttiprakàrastu"dve paurõamàsyau yajeta |
dve amàvàsye"ityàdivàkya÷eùàdavagamyate |
tato dadhyàdivatprasiddhàrthatvàddar÷apårõamàsayoþ prakçtayorayaü svargaphalasiddyarthamàvçttyàkhyaguõavidhiþ, na tådbhidàdivatkarmanàmadheyam |
evaü"sàkaüprasthàpyena yajeta pa÷ukàmaþ"ityatràpi draùñavyam |
amàvàsyàyàge dvau dvau dohau saüpàdya catasçõàü dadhipayasoþ kumbhãnàü saha prasthàpanaü sàkaü prasthàpyaþ |
tadyukto yàgaþ sàkaüprasthàpyaþ |
tathàsati prakçte dar÷ayàgo pa÷uphalàya sàkaüprasthàpyàkhyo guõo vidhãyate || MJaiNyC_2,3.10-11 ||

(pa¤came dravyadevatàyuktànàü yàgàntaratàdhikaraõe såtràõi   12 - 15)

#<saüskàra÷ càprakaraõe 'karma÷abdatvàt  / Jaim_2,3.12 />#

#<yàvad uktaü và karmaõaþ ÷rutimålatvàt  / Jaim_2,3.13 />#

#<yajatis tu dravyaphalabhoktçsaüyogàd eteùàü karmasambandhàt  / Jaim_2,3.14 />#

#<liïgadar÷anàc ca  / Jaim_2,3.15 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.12-14


pa¤camàdhikaraõamàracayati -

vàyavyaþ ÷veta àlabhyo bhåtyai saurye caruü tathà /
nirvapedbahmatejorthamãùàmuùñiniruptayoþ // MJaiNy_2,3.12 //
guõau ÷vetaü caruü kiüvà yàvatkathitakarmaõã /
phalàrthe athavà yàge vi÷iùñau vihitàviha // MJaiNy_2,3.13 //
÷vaityaü vàyuspçgãùàyàmàgneye ca raviprabhe /
carurguõa÷caruþ sthàlã nirvàpastu tadà÷ritaþ // MJaiNy_2,3.14 //
phalàhànerna tatkiü tu yàvaccoditakarma tat /
dravyàdiråpasaüpatteravàryà yàgatà'rthikã // MJaiNy_2,3.15 //

------------------

anàrabhyedamàmnàyat - 'vàyavyaü ÷vetamàlabheta bhåtikàmaþ' iti, 'saurye caruü nirvapedbrahmavarcasakàmaþ' iti ca |
tathà -dar÷apårõamàsayoridamàmnàyater -"iùàmàlabheta"iti,"caturo muùñãnnirvapati"iti car |
iùà ÷akañagato làïgaladaõóavaddãrghaþ kàùñhavi÷eùaþ |
tasyà àlambhaþ spar÷aþ |
tametaü dar÷apårõamàsagatamãùàlambhamanådya tasyàmàlabhyàyàmãùàyàü ÷vetatvaguõo vidhãyate |
tasya ca ÷vetakàùñhasya vàyunà spç÷yamànatvàdvàyavyatà saübhavati |
tathà - caturmuùñinirvapaõamanådya carurguõatvena vidhãyate |
caruþ sthàlã |
sà ca nirvàpasyà'÷rayaþ |
niruptasya haviùa àgneyatayà såryavatprabhàsaübandhàtsauryavat |
bhåtibrahmavarcase phale ca sarvakàmikayordar÷apårõamàsayoþ pårvasiddhe evànådyete |
tasmàt - guõavidhã - ityekaþ pårvapakùaþ |
nahi phalapadayornityavacchrutayoþ saübhavatprayojanayo÷ca pàkùikànuvàdatvam, ànarthakyaü và yuktam |
tasmàt --guõaphalavi÷iùñe karmàntare vidhãyete |
tadàpi yàgasyà÷ravaõàdãlambhanirvàpayoreva ÷ravaõàdyàvaduktakarmavidhiþ- iti dvitãyaþ pårvapakùaþ |
÷vetapa÷ucarudravyayoþ, vàyusåryadevatayo÷ca spaùñaü pratãyamànatayà råpavatoryàgayoràrthikayorvàrayituma÷akyatvàddravyadevatàvi÷iùñayoryàgayorvidhirabhyupagantavyaþ |
'bhåtikàmo vàyavyena ÷vetena pa÷unà yajeta' 'brahmavarcasakàmaþ sauryeõa caruõà yajeta' ityevaüvidhor'thasiddho vidhiþ |
dravyadevatàsaübandhakalpitasya yàgasya liïpratyayena kartavyatàvidhàvàlambhanirvàpayordhàtvarthayoþ kà gatiþ- iti cet |
'anuvàdaþ' iti bråmaþ- iti siddhàntaþ || MJaiNyC_2,3.12-15 ||

(ùaùñhe vatsàlambhàdãnàü saüskàratàdhikaraõe såtre   16-17)

#<viùaye pràyadar÷anàt  / Jaim_2,3.16 />#

#<arthavàdopapatte÷ ca  / Jaim_2,3.17 />#


____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.16


ùaùñhàdhikaraõamàracayati -

ùatsàlambho yajiþ spar÷o và vàyavyàdivadyajiþ /
spar÷aþ syàddevaràhityàtsaüskàraþ pràyapàñhataþ  // MJaiNy_2,3.16 //

------------------

agnihotradohàdhikàre ÷råyate -"vatsamàlabheta"iti |
tatra 'vimato vatsàlambho yajiþ syàt, pràõidravyakàlambhatvàt, vàyavyàlambhavat' iti cet |
na |
devatàràhityena tadvaiùamyàt |
kiüca - 'ayaü vatsàlambho 'gnihotràïgasaüskàraþ, tatpràye pañhitatvàt, itarasaüskàravat' |
tasmàt - aye spar÷amàtravidhiþ || MJaiNyC_2,3.16 ||

(saptame naivàracaroràdhànàrthatàdhikaraõe såtram)

#<saüyuktas tv artha÷abdena tadarthaþ ÷rutisaüyogàt  / Jaim_2,3.18 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.17-18


saptamàdhikaraõamàracayati -

carurbhavati naivàra upadhatte caruü tviti /
yàgaþ syàdupadhànaü và yàgaþ ÷eùoktadaivataþ // MJaiNy_2,3.17 //
yàgatvàni÷caye ÷eùo nàpekùyo 'to yajiþ kutaþ /
kiütåpadhànamàtratvaü yàvaduktaü carau sthitam // MJaiNy_2,3.18 //

------------------

agnau ÷råyate - 'naivàra÷carurbhavati' iti, 'carumupadadhàti' iti ca |
tatra - nãvàracarudravyako yàgo vidhãyate |
na càtra devatàyà abhàvaþ |
'bçhaspatevàü etadannaü yadmãvàràþ' iti vàkya÷eùeõa devatàsiddheþ |
upadhànaü tu yàgopayuktasya pratipattiþ sviùñakçdàdivat - iti pràpte, bråmaþ- 'yàgavidhau ni÷cite sati pa÷càddevatàyàmapekùitàyàü vàkya÷eùabalàddevatàkëùñiþ, iha tu devatàkalpanena yàgavidhitvani÷cayaþ |
ityanyonyà÷rayaþ |
tasmàt - ihopadhànamàtraü vidhãyate || MJaiNyC_2,3.17-18 ||

(aùñame pàtnãvatasya paryagnikaraõaguõakatvàdhikaraõe såtram)

#<pàtnãvate tu pårvatvàd avacchedaþ  / Jaim_2,3.19 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.19-21


aùñamàdhikaraõamàracayati --

paryagnikçtaþ pàtnãvata utsçjyata ityasau /
yàgau guõo và yàgaþ syàdanvayàvyavadhànataþ // MJaiNy_2,3.19 //
pratyabhij¤àtamàlabhyamanådyotsarga÷abdataþ /
guõaü paryagnikçtyàkhyaü vaktyuttaranivçttaye // MJaiNy_2,3.20 //
na duùñà parisaükhyàtra codakàtpràgvidhau sati /
paryagnikaraõàntàïgarãtiþ këptopakàrataþ  // MJaiNy_2,3.21 //

------------------

'tvàùñraü pàtnãvatamàlabheta' iti prakçtyedamàmnàtam-'paryàgnikçtaü pàtnãvatamutsçjanti' iti |
tatra paryagnikçta÷abdena saüskçtapa÷udravyasya pàtnãvata÷abdena patnãvannàmakadevatàsaübandhasya ca pratãyamànatvàdamaü yàgavidhiþ |
evaü sati paryagnikçtapàtnãvata÷abdayoravyavahitànvayo labhyate |
siddhànte tu 'paryagnikçtamutsçjanti' ityanvayaü và¤chanti |
tadà vyavahitànvayo durvàraþ |
tasmàt-ùàyavyapa÷uvadyàgavidhiþ- iti pràpte, bråmaþ- anàrabhyàdhãtatvànnàsti sayavye prakçtapratyabhij¤à |
iha tvàlabhyatvena prakçtaþ pa÷uþ pàtnãvata÷abdena pratyabhij¤àyate |
tamanådya paryagnikçta÷abdànvitena 'utsçjanti' ityàkhyàtena paryagnikaraõàkhyo guõo vidhãyate |
na ca prakçtimatasya paryagnikaraõasya vikçtau codakena pràptatvàdanarthako 'yaü vidhiridhivàcyam |
uparitanàïgànanuvçtterdidhiprayojanatvàt |
nanvevaü sati parisaükhyà syàt |
sà ca doùatrayaduùñà |
svàrthatyàgaþ, anyàrthasvãkàraþ, pràptavàdha÷ceti trayo doùàþ |
paryagnikaraõavàkye svàrtho bidhistyajyeta, anyàrthe niùedhaþ svã kriyeta, codakapràptànyuparitanàïgàni bàdhyeran |
maivam |
'paryagnikaraõottaramàvãnyaïgàni nànuùñheyàni' ityetasyàþ parisaükhyàyà anaïgãkàràt |
kathaü tarhi tannivçttiþ- 'àrthikã' iti bråmaþ |
codakapravçtteþ pràgevàyaü vidhiþ pravartate, pratyakùopade÷asya ÷ãghrabuddhijanakatayà kalpyàtide÷àtprabalatvàt |
tathàsatyupadiùñairevàïgairniràkàïkùàyàü vikçtau codakasyàpravçtyaivoparitanànyaïgàni na pràpyante |
na cànena nyàyena paryagnikaraõàtpràcãnànàmapya pràptiriti vàcyam |
vidhãyamànasya paryàgnikaraõasya nåtanatve satyupakàrakalpanàpattyà prakçtau yatkëptopakàraü paryagnikaraõaü, tadavasthàpannasyaivàtra vidheyatvàt |
prakçtau ca pràcãnàïganantaramàdina evopakàraþ këpta ityatràpi tàdç÷asyaiva vidhànàtparyàgnikaraõàntàïgarãtiþ sidhyati |
evaü ca sati 'utsçjanti' ityàkhyàtena yathoktaparyagnikaraõavidhàvarthasiddha uparitanàïgotsargo dhàtunànådyate |
tadegmatra guõavidhiþ  || MJaiNyC_2,3.19-21 ||

(navame, adàbhyàdãnàü grahanàmatàdhikaraõe såtram)

#<adravyatvàt kavele karma÷eùaþ syàt  / Jaim_2,3.20 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.22-23


navamàdhikaraõamàracayati -

yadadàbhyaü gçhãtveti gçhõàtyaü÷umiti dvayam /
tadyàgo và guõo yàgaþ syàdadàbhyàü÷unàmataþ  // MJaiNy_2,3.22 //
grahayoreva nàma syàdànantaryàdvidhistayoþ /
guõo 'stasya vàkyena jyotiùñomàbhigàminà // MJaiNy_2,3.23 //

------------------
amàrabhya ÷råyate - 'eùa vai ddaviùà haviryajate, yo 'dàbhyaü gçhãtvà somàya yajate' iti 'parà và etasyà'yuþ pràõa eti, yoü'÷uü gçhõàti' iti ca |
tatra- adàbhya÷abdasya jyotiràdivadapårvanàmatvàttannàmako yàgo 'yajate' ityàkhyàtena vidhãyate |
'aü÷uma' ityatra yajaterava÷ravaõe 'pi nàmavi÷eùabalàdevàpårvayàgavidhiþ |
na càtra dravyadevatayorabhàvaþ |
grahaõaliïgena jyotiùñomavikçtitvàdagatau tadãyavidhyantàtide÷ena tatsiddheþ - iti pràpte, bråmaþ- bhavatvadàbhyàü÷u÷abdayornàmatvam |
te ca nàmanã grahayoreva syàtàm, na tu yàgayoþ |
'gçhãtvà' iti÷abdasyànantarameva pàñhàt |
yajatistu vyavahitaþ |
tàdç÷o 'pi yajiraü÷uvàkye nàsti |
tasmàdgrahayorevàtra vidhiþ |
grahaõaü ca jyotiùñomagatasya somarasasya saüskàraråpo guõaþ, aindravàyavàdigrahaõasamànatvàt |
yadyapyatra na prakçto jyotiùñhomaþ, tathàpi tatsaübandhigrahaõadvàrà vàkyasya jyotiùñobhagàmitvam |
ata eva 'somàyàdàbhyaü gçhãtvà' iti nirdi÷yate |
athavà-taittirãyàõàü ùaùñhakàõóe ùaùñhe prapàñhake pràkaraõikaü viniyojakaü vàkyaü draùñavyam |
tasmàt-jyotiùñome guõavidhiþ || MJaiNyC_2,3.22-23 ||

(da÷ame agnicayanasya saüskàratàdhikaraõe såtràõi  21-23)

#<agnis tu liïgadar÷anàt kratu÷abdaþ pratãyeta  / Jaim_2,3.21 />#

#<dravyaü và syàc codanàyàs tadarthatvàt  / Jaim_2,3.22 />#

#<tatsaüyogàt kratus tadàkhyaþ syàt tena dharmavidhànàni  / Jaim_2,3.23 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.24-25


da÷amàdhikaraõamàracayati-

agniü cinuta ityatra yàgo và saüskçtiyaüjiþ /
liïgena yàganàmatvàdyajimà cànuvàdataþ // MJaiNy_2,3.24 //
råóhyà dravyasya nàmaitadvahaneràdhànavaccitiþ /
saüskàraþ saüskçte vahnàvagniùñomo vidhãyate // MJaiNy_2,3.25 //

------------------

'ya evaü vidvànagniü cinute' ityevaü vidhàya ÷råyate-'athàto 'gnimàgniùñomenànuyajati,tamukthyena 'taü ùoóa÷inà, tamatiràtreõa, ityàdi |
atra - agni÷abdo yàgavàcã |
stotra÷astràdeþ kratuliïgasya ÷råyamàõatvàt |
tacca liïgamevaü ÷råyate-'agneþ stotraü,agneþ ÷astram' iti, 'ùaóupasado 'gni÷rityasya bhavanti' iti ca |
yadi liïgaü pràpakàpekùam, tarhi yajinà tadanuvàdaþ pràpake 'stu |
agnimagniùñomenànuyajati' ityatesminvàkye 'agniü yajati' iti yajisàmànàdhikaraõyàt 'upàü÷u yajati' itivadyàganàmatvam |
athocyeta - anu÷abdasyàgni÷abdenànvayàdyajyanvayo 'gniùñomasya, iti |
tathàpyagneþ puroyajane satyagniùñomasyànuyajanaü saübhavati |
'devadattamanugacchati yaj¤adattaþ' ityatra devadatte purogamanadar÷anàt |
tasmàt 'agniü cinute' ityatràgninàmako yàga àkhyàtena vidhãyate |
cinotistu 'iùñakàbhiragniü cinute' iti vàkyapràptasya cayanasya somayàgavikçtitvena pràptasya grahasamudàyasyevànuvàdaþ- iti pràpte, bråmaþ- agni÷abdo råóhyà bahnidravyamàcaùñe |
råóhi÷ca këptatayà liïgàdikalpyàdyàgavàcitvà-
dbalãyasãti na yàganàmatvam |
na càtra ùàgarupamasti |
dravyadetayorasiddheþ |
ataþ 'agnimàdadhãta' ityuktàdhànatvàt 'agniü cinute' ityuktaü cayanamagnidravyasaüskàraþ |
na ca saüskçtasya viniyogàbhàvaþ |
'agnimagniùñomena yajate' ityàdivàkyairagniùñomàdau viniyogàt |
tasmàt-saüskàravidhiþ || MJaiNyC_2,3.24-25 ||

(ekàda÷e màsàgnihotràdãnàü kratvantaratàdhikaraõe såtram)

#<prakaraõàntare prayojanànyatvam  / Jaim_2,3.24 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.26-27


ekàda÷àdhikaraõamàracayati-

màsaü juhotyagnihotraü guõo 'nyatkarma và guõaþ /
anådya pràptakarmàtra màso 'pràpto vidhãyate  // MJaiNy_2,3.26 //
upasadbhi÷caritveti nitye tàsàmasaübhavàt /
anekasyàvidhe÷cànyatkarma prakaraõàntaràt // MJaiNy_2,3.27 //

------------------

kuõóapàyinàmayane ÷råyate-'upasadbhi÷caritvà' 'màsamagnihotraü juhoti' 'màsaü dar÷apårõamàsàbhyàü yajeta' iti |
atra- pràptaü nityàgnihotramanådya màsalakùaõo guõo 'pràptatvàdvidhãyate - iti cet |
maivam |
kiü màsa eva vidhãyate,'upasadbhi÷caritvà' ityuktopasado 'pi |
nà'dyaþ |
upasadàmapi nityàgnihotrapràptirahitànàü tvanmate vidhàtavyatvàt |
na dvitãyaþ |
pràpte karmaõyanekaguõavidhau vàkyabhedàpatteþ |
nanu mà bhåttarhi guõavidhiþ |
karmàntaratve kiü pramàõam - iti cet |
'prakaraõàntaram'- iti bråmaþ |
na setagnityàgnihotrasya prakaraõam |
asaünihitatvàt |
ayanasya hyetatprakaraõam |
ayanamàrabhyàdhãtatvàt |
kà tarhi nityàgnihotre guõavidhi÷aïkà - iti cet |
prakaraõasyàsamarpakatve 'pyagnihotra÷abdenaitatsamarpaõàdeùà ÷aïkà bhavati |
sà ca vàkyabhedàpattyà niràkçtà |
tathà sati svataþsiddhaü prakaraõabhedaü niràkçtya prakaraõaikyàpàdanena guõaü vidhàpayituü pravçttasyàgnihotra÷abdasya ÷aktau niråddhàyàü tadavasthaþ prakaraõabhedo nityàgnihotràdidaü karma bhinatti |
agnihotra÷abdau dharmàtide÷àrtha iti saptame vakùyate |
nanåpasanmàsàbhyàü vi÷iùñamidaü karma vidhãyate |
tato vàjinanyàyena guõabhedàtkarmabhedaþ, na prakaraõabhedàditi cet |
na |
vaiùamyàt |
'upàdeyatayà vidheyo guõo vàjinam |
màso na tathà ityaparaü vaiùamyam |
paramàrthatastvatra prathamatarapratãtena prakaraõabhedena siddhaü karmabhedaü guõabheda upodbalayati |
tataþ prakaraõàntaramevàtra bhedahetuþ || MJaiNyC_2,3.26-27 ||

(dvàda÷e, àgneyàdikàmyeùñyadhikaraõe såtram)

#<phalaü càkarmasaünidhau  / Jaim_2,3.25 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.28-29


dvàda÷àdhikaraõamàracayati-

aùñàkapàlamàgneyaü rukkàmaþ pràkçte phalam /
karmànyadvà phalaü bhànàtpårvanyàyàprave÷anàt // MJaiNy_2,3.28 //
mà bhådbhinnaü prakaraõaü karmàntaramasaünidheþ /
anàrabhyàdhãtametadråpaü tvanyånamãkùate // MJaiNy_2,3.29 //

------------------

anàrabhya ÷råyate- 'àgneyamaùñàkapàlaü nirvapedrukkàmaþ' iti |
rukkàmastejaskàmaþ |
atra - iùñãnàü prakçtibhåtadar÷apårõamàsagatamàgneyayàgamanådya tatra tejaskàmaråpaü phalaü vidhãyate |
kutaþ |
vàkyenà'gneyaphalasaübandhasya màsamànatvàt |
na ca pårvoktamàsàgnihotranyàyena karmàntaratvam |
vaiùamyàt |
tatràyanamàrabhyàdhãtatvàdasti prakaraõàntaratvam |
iha tvanàrabhyàdhãtatvena prakaraõameva tàvannàsti, kuto 'tra prakaraõàntaratvam |
kiüca màso 'nupàdeyaþ |
agnihotrànusàreõa saüpàdayituma÷akyatvàt |
phalaü tåpàdeyam, dàr÷apaurõamàsikàgneyànusàreõa tejasaþ kàmayituü ÷akyatvàt |
tasmàt-phalavidhiþ- iti pràpte, bråmaþ- prakaraõàntaratvàbhàve 'pyanàrabhyàdhãtatvàdasaünidhirastyeva |
sa evàtra karma bhinatti |
na càtra vàjinanyàyena karmabhedaþ, aùñàkapàladravyàgnidevatàtmano råpasyobhayatraikavidhatvàt |
yadi prakaraõàntaratvamapyasaünidhikçtamityasaünidhireva màsàgnihotrakarmabhedahetuþ, tarhi tasyaivàyaü prapa¤co 'stu |
phalaü ca màsavadanupàdeyam |
anyathà sàdhanavadaphalatvaprasaïgàt |
kàmanà ca viùayasaundaryaj¤ànàtsvata evotpadyate |
na tu vidhi÷ravaõàtsaüpadyate |
yadyadhikaraõayornyàyabhedaþ, yadi và nyàyaikyam |
sarvathà tejaskàmeùñiþ karmàntaram |
kàmyeùñikàõóapañhiteùu 'aindràgnamekàda÷akapàlaü nirvapetprajàkàmaþ' ityàdiùvayameva nyàyo draùñavyaþ || MJaiNyC_2,3.28-29 ||

(trayoda÷e - aveùñerannàdyaphalakatvàdhikaraõe såtram)

#<saünidhau tv avibhàgàt phalàrthena punaþ ÷rutiþ  / Jaim_2,3.26 />#

____________________________________________________
START MJaiNy 2,3.30-32


trayoda÷àdhikaraõamàracayati-

yajotsame paurõamàsyàü yàvajjãvaü tathaitayà /
annàdyakàma ityàdau karmabhedau'thavà guõaþ // MJaiNy_2,3.30 //
vidhyupàdànayoraikyàdde÷àderanutrvpattitaþ /
àva÷yake karmavidhau tadbhedaþ punaruktitaþ // MJaiNy_2,3.31 //
de÷àdiyogasyàpràptervidhirna hyekatà tayoþ /
puü÷abdayorvyàpçtitvàtpunaruktvà tvanådyate // MJaiNy_2,3.32 //

------------------

dar÷apårõamàsaprakaraõe de÷akàlanimittànyàmnàyante- 'same yajeta' paurõamàsyàü yajeta' 'yàvajjãvaü dar÷apårõamàsàbhyàü yajeta' iti |
aveùñiprakaraõe phalamàmnàtam-'etayànnàdyakàmaü yàjayaüt' iti |
àdi÷abdena saüskàro gçhãtaþ |
sa ca dar÷apårõamàsaprakaraõe samàmnàtaþ-'÷eùaü sviùñakçte samavadyati' iti |
tatra-de÷akàlanimittaphalasaüskàrà ananuùñheyatvàdanupàdeyàþ |
ata eva na vidheyàþ |
upàdànavidhi÷abdayoþ paryàyatvàt |
tataþ-karmavidhiþ - ityava÷yamabhyupeyam |
tatra-prakaraõino dar÷àdeþ pårvavihitasyaivaibhirvàkyaiþ punarvidhàne 'samidho yajati' ityàdivadabhyàsàdeva karmabhedaþ - iti pràpte, bråmaþ- de÷àdãnàmavidheyatve 'pi vihitakarmaõà saha teùàü saübandho vidhãyatàm |
sa ca karmavatpårve na vihita ityapràptatvàdvidhimarhati |
yaduktama- upàdànavidhi÷abdau paryàyau - iti |
tadasat |
'apravçttapravartanaü vidhànama, tacca puruùaviùayaþ ÷abdavyàpàraþ |
ananuùñhitasyànuùñhànamupàdànama, tacca karmàviùayaþ puruùavyàpàraþ' iti mahànbhedaþ |
yo 'pi-dar÷àdãnàü punarvidhiþ so 'pi de÷àdisaübandhaü vidhàtuü karmànuvàdaþ - iti na karmabhedamàvahati |
samidho 'yajati' ityàdau vidheyaguõàntaràbhàvenànuvàdàüsabhavàtpunarvidhànaü bhedahotuþ- iti vaiùamyam || MJaiNyC_2,3.30-32 ||

(caturda÷e,àgneyadvirukteþ stutyarthatàdhikaraõe såtràõi 27-29)

#<àgneyasåktahetutvàd abhyàsena pratãyeta  / Jaim_2,3.27 />#

#<avibhàgàt tu karmaõàü dvirukter na vidhãyate  / Jaim_2,3.28 />#

#<anyàrthà và punaþ ÷rutiþ  / Jaim_2,3.29 />#
____________________________________________________

START MJaiNy 2,3.33-34


caturda÷àdhikaraõamàracayati-

dar÷apårõamàsaprokta àgneyaþ kevalo 'pyasau /
dar÷e yaditi vàkyàbhyàü karmànyadvànuvàdagãþ // MJaiNy_2,3.33 //
abhyàsàdanyakarmatvaü dar÷eùñau dviþ prayujyatàm /
ekatvapratyabhij¤ànàdanåktyaindràgnasaüstutiþ  // MJaiNy_2,3.34 //

------------------

yadàgneyo 'ùñàkapàlo 'màvasyàyàü paurõamàsyàü càcyuto bhavati |
iti kàladvaye vihitam |
'yadàgneyo 'ùñàkapàlo 'màvàsyàyàü bhavati' ityekasminkàle punarvihitam |
tatra - avi÷eùapunaþ÷rutilakùaõenàbhyàsena prayàjànàmiva bhedaþ |
tathà satyàgneyayàgasya dar÷akàle dviþprayogaþ- iti cet |
na |
pratyabhij¤ànàdàgneyasyaikatve satyekakàlavàkyasyànuvàdakatvàt |
na cànuvàdo vyarthaþ |
vidheyaindràgnastutyarthatvàt |
yadyapyàgneyo 'ùñàkapàlo 'màvàsyàyàü bhavati, tathàpi na kevalenàgninà sàdhurbhavati |
indrasahito 'gniþ samãcãnataraþ |
tasmàt---
'aindràgnaþ kartavyaþ' iti vidheyastutiþ |
prayàjavaiùamyaü tåktamevànusaüdheyam || MJaiNyC_2,3.33-34 ||

iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlavistare dvitãyàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ


_________________________________________________________________________



(atha dvitãyàdhyàyasya caturthaþ pàdaþ)

(prathame yàvajjãvikàgnihotràdhikaraõe såtràõi 1 - 7)

#<yàvajjãviko 'bhyàsaþ karmadharmaþ prakaraõàt  / Jaim_2,4.1 />#

#<kartur và ÷rutisaüyogàt  / Jaim_2,4.2 />#

#<liïgadar÷anàc ca karmadharme hi prakrameõa niyamyeta tatrànarthakam anyat syàt  / Jaim_2,4.3 />#

#<apavarge ca dar÷ayati kàla÷ cet karmabhedaþ syàt  / Jaim_2,4.4 />#

#<anityatvàt tu naivaü syàt  / Jaim_2,4.5 />#

#<virodha÷ càpi pårvavat  / Jaim_2,4.6 />#

#<kartus tu niyamàt kàla÷àstraü nimittaü syàt  / Jaim_2,4.7 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,4.1-2


caturthapàdasya prathamàdhikaraõamàracayati-

yàvajjãvaü juhotãti dharmaþ karmaõi puüsi và /
kàlatvàtkarmadhàrmo 'taþ kàmya ekaþ prayujyatàm // MJaiNy_2,4.1 //
na kàlo jãvanaü tena nimittapravibhàgataþ /
kàmyaprayogo bhinnaþ syàdyàvajjãvaprayogataþ // MJaiNy_2,4.2 //

------------------

bahvçcabràhmaõe ÷råyate- 'yàvajjãvamàgnihotraü juhoti' iti |
tatraü yàvajjãva÷abdo maraõàvadhikàlaparaþ |
tatkàlasaübandha÷ca prakçte kàmyàgnihotre pårvamapràptatvàt 'juhoti' ityanådite karmaõi vidhãyate |
tathà satyasya vàkyasya nityaprayogavidhàyakatvàbhàvena vàkyàntaravihitaþ kàmyaprayoga eka evàgnihotrasya paryavasyati |
sa ca kàmyaprayogo 'bhyasitavyaþ |
sakçdanuùñhànasya 'agnihotraü juhuyàtsvargakàmaþ' ityanenaiva siddhatvàt |
'yàvajjãvam' ityasya kàlavidhervaiyarthyaprasaïgàt |
tasmàt-ayaü kàmyakarmaõo 'bhyàsasiddhaye kàlaråpadharmavidhiþ |
iti pràpte,- bråmaþ- 
yàvajjãva÷abdo na kàlasya vàcakaþ, kiütu lakùakaþ |
vàcyàrthastukçtsnajãvanam |
na ca-jãvanaü karmadharmatvena vidhàtuü ÷akyam |
tasya puruùadharmatvàt |
taü ca puruùadharme nimittãkçtyàgnihotraprayogo vidhãyate |
na ca - atra karmabhedaþ |
taddhetånàü ÷abdàntaràdãnàmabhàvàt |
na ca-abhyàsastaddhetuþ |
nimittavi÷eùasadbhàvenàvi÷eùapunaþ÷ruterabhàvàt |
ataþ prayogabhedaþ paryavasyati |
jãvanasyàtra nimittatvàt |
sati nimitte naimittikasya tyàgàyogànnityatvamarthasiddham |
na ca-jãvananimittanairantaryeõa prayoganairantaryàpattiþ |
sàyaüpràtaþkàlayorvihitatvàt |
tasmàt-jãvanasya puråùadharmatvànnãtyakàmyaprayogau bhinnau || MJaiNyC_2,4.1-2 ||



(dvitãye sarva÷àkhàpratyayaikakarmatàdhikaraõe såtràõi 8 - 32)

#<nàmaråpadharmavi÷eùapunaruktinindà÷àktisamàptivacanapràya÷cittànyàrthadar÷anàc chàkhàntareùu karmabhedaþ syàt  / Jaim_2,4.8 />#

#<ekaü và saüyogaråpacodanàkhyàvi÷eùàt  / Jaim_2,4.9 />#

#<na nàmnà syàd acodanàbhidhànatvàt  / Jaim_2,4.10 />#

#<sarveùàü caikakarmyaü syàt  / Jaim_2,4.11 />#

#<kçtakaü càbhidhànam  / Jaim_2,4.12 />#

#<ekatve 'pi param  / Jaim_2,4.13 />#

#<vidyàyàü dharma÷àstram  / Jaim_2,4.14 />#

#<agneyavatpunarvacanam  / Jaim_2,4.15 />#

#<advirvacanaü và ÷rutisaüyogàvi÷eùàt  / Jaim_2,4.16 />#
#<arthàsannidhe÷ ca  / Jaim_2,4.17 />#

#<na caikaü prati÷iùyate  / Jaim_2,4.18 />#

#<samàptivac ca saüprekùà  / Jaim_2,4.19 />#

#<ekatve 'pi paràõi nindà÷aktisamàptivacanàni  / Jaim_2,4.20 />#

#<pràya÷cittaü nimittena  / Jaim_2,4.21 />#

#<prakramàd và niyogena  / Jaim_2,4.22 />#

#<samàptiþ pårvavattvàdyathàj¤àte pratãyeta  / Jaim_2,4.23 />#

#<liïgamavi÷iùñaü sarva÷eùatvàn na hi tatra karmacodanà tasmàd dvàda÷àhasyàhàravyapade÷aþ syàt  / Jaim_2,4.24 />#
#<dravye càcoditatvàd vidhãnàm avyavasthà syàn nirde÷àd vyatiùñheta tasmàn nityànuvàdaþ syàt  / Jaim_2,4.25 />#

#<vihitapratiùedhàt pakùe 'tirekaþ syàt  / Jaim_2,4.26 />#

#<sàrasvate vipratiùedhàdyadeti syàt  / Jaim_2,4.27 />#

#<upahavye 'pratiprasavaþ  / Jaim_2,4.28 />#

#<guõàrthà và punaþ ÷rutiþ  / Jaim_2,4.29 />#

#<pratyayaü càpi dar÷ayati  / Jaim_2,4.30 />#

#<api và kramasaüyogàd vidhipçthaktvam ekasyàü vyavatiùñheta  / Jaim_2,4.31 />#

#<virodhinà tv asaüyogàd aikakarmye tatsaüyogàd vidhãnàü sarvakarmapratyayaþ syàt  / Jaim_2,4.32 />#

____________________________________________________

START MJaiNy 2,4.3-4


dvitãyàdhikaraõamàracayati -

÷àkhàbhedàtkarmabhedo na và, karmàtra bhidyate /
dçùñaü kàñhakanàmàdi bahu bhedasya kàraõam // MJaiNy_2,4.3 //
granthadvàràdinà hyete yujyante bhedahetavaþ /
råpàdipratyabhij¤ànàdabhinnaü karma gamyate // MJaiNy_2,4.4 //

------------------

kàñhakakàõvamàdhyaüdinataittirãyàdi÷àkhàsu dar÷apårõamàsàkhyaü karmà'nnàtam |
tatra ÷àkhàbhedàtkarma bhidyate |
kutaþ |
bhedakàraõànàü nàmabhedàdãnàü bahånàmupalambhàt |
kàñhaka-kàõvàdiko nàmabhedaþ |
kàrãrãvàkyànyadhãyànàþ kecicchàkhino bhåmau bhojanamàcaranti, ÷àkhàntaradhyàyino nà'caranti, iti dharmabhedaþ |
ekasyàü ÷àkhàyàmadhãtàþ 'iùe tvà' ityàdayo mantràþ, palà÷a÷àkhàcchedàdayaþ kriyà÷ca, ÷àkhàntare 'pyadhãyanta iti punaruktiþ |
evama÷aktyàdayo bhedahetava udàhàryàþ |
na hyalpàyuvà manuùyeõa sarva÷àkhàdhyayanapårvakaü karmànuùñhànaü kartu ÷akyam |
tasmàt-÷àkhàbhedena karmabhedaþ |
iti pràpte-
bråmaþ- råpàdyabhedàdekaü karma |
àgneyàùñàkapàlàdiyàgaråpaü ùadevaikasyàü ÷àkhàyàm, tadevànyatràpyupalabhyate |
'dar÷apårõamàsàbhyàü yajeta' iti yàgaråpaþ puråùavyàpàra÷caikavidhaþ |
'dar÷apårõamàsau' iti karmanàmàpyekam |
'svargakàmaþ' iti phalasaübadho 'pyekaþ |
tasmàt- abhinnaü karma |
pårvapakùahetavastvanyathà saügacchante |
kàñhakàdikaü jyotiràdivanna karmasàma, 'kàñhakena yajeta' itya÷ravaõàt |
'kàñhakavadhãte' iti prayogàdgranthanomatyavagantavyam |
bhåbhojanàdiradhyayanadharmaþ |
punaruktiradhyetçbhedànna duùyati' |
alpàyuvàpi ÷àkhàntarasthopasaühàranyàyena karmànuùñhàtuü ÷akyate |
tasmàt- ananyathàsiddharåpapratyabhij¤ànàcchàkhàbhede 'pi karma na bhidyate || MJaiNyC_2,4.3-4 ||

iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare dvitãyàdhyàyasya caturthaþ pàdaþ

dvitãyo 'dhyàyasya samàptaþ