# -
#
# - yathà 'prabhinnakamalodare madhÆni madhukara÷ pibati' ityatra madhukarapadasyÃrthamajÃnannanyapadÃrthamavagatya tatyamabhivyÃhÃrÃt kamalasya madhyagate madhupÃnaæ kurvati dÓyamÃnabhramare madhukaraÓabdasya saÇgatiæ ghÅtvà vÃkyÃrthaæ pratipadyate, tathà 'kÃrÅryà v«ÂikÃmo yajeta' ityatra lokaprasiddhÃrthav«ÂyÃdipadasamabhivyÃhÃrÃdalaukikabhÃvanÃyÃæ vidhe÷ saÇgatiæ ghÅtvà vidhivÃkyÃrthaæ puru«o budhyate |
tasmÃdabodhakatvalak«aïamaprÃmÃïyaæ nÃsti |
na ca saævÃdÃbhÃvÃdaprÃmÃïyam, samanantarabhÃvipratiniyataphale v«ÂyÃdau saævÃdasyÃpi saæbhavÃt |
aniyatad«Âaphale citrayÃgÃdau, pratiniyatajanmÃntaraphale jyoti«ÂomÃdau ca saævÃda÷ kathamiti cet, evaæ tarhi svata÷prÃmaïyÃbhyupagamÃnnÃsti kvÃpi saævÃdÃdyapek«Ã |
tasmÃdabodhakatvasÃpek«atvayoraprÃmÃïyakÃraïayorabhÃvÃdvidhe÷ svata÷siddhaæ prÃmÃïyaæ nÃpahnotuæ Óakyam || MJaiNyC_1,1.47-48 ||
(«a«Âhe #<ÓabdanityatÃdhikaraïe># sÆtrÃïi 6-23)
##
##
##
##
##
##
##
##
##
#<Ãdittyavadyaugapadyam / Jaim_1,1.15 />#
##
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,1.49-50
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati -
vidhyÃdirÆpo ya÷ Óabda÷ so 'nityo 'thÃvinaÓvara÷ /
anityo varïarÆpatvÃdvarïe janmopalambhanÃt // MJaiNy_1,1.49 //
abÃdhitapratyabhij¤ÃbalÃdvarïasya nityatà /
uccÃraïaprayatnena vyajyate 'sau na janyate // MJaiNy_1,1.50 //
------------------
ÓabdanityatvavÃdino vaiyÃkaraïÃstÃvadevaæ manyante - varïasamÆhaÓravaïÃnantaraæ 'idamekaæ padam' iti pratyayo mÃnasapratyak«eïotpadyate |
tasya ca pratyayasya varïavyatirikta÷ kaÓcit sphoÂanÃmaka÷ padÃrtho vi«aya÷ |
sa ca nitya÷ |
sa eva Óabda÷, na tu varïà iti |
tadetannaiyÃyikÃdayo na sahante |
varïe«vevaikÃrthÃvacchedopÃdhinà padaikyabuddherupapattau varïÃtiriktasphoÂakalpanà nirarthikà |
tasmÃdvarïÃnÃmeva Óabdatvam |
varïÃÓca pratipuru«aæ pratyuccÃraïaæ ca janmavinÃÓavanta upalabhyante |
tasmÃdanitya÷ Óabda÷ |
tasya ca kÃraïado«asaæbhavÃdvidheraprÃmÃïyamiti ## ||
bahubhi÷ puru«ai÷ pratyekaæ bahuktva uccÃrite goÓabde 'ta eveme gakÃrÃdayo varïÃ÷' ityabÃdhitapratyabhij¤Ã jÃyate |
tadbalÃnnityà varïÃ÷ |
na ca varïÃnÃæ janmÃbhÃve bahuktva uccÃraïaprayatno vyartha iti ÓaÇkanÅyam, tatprayatnasya vya¤jakatvÃÇgÅkÃrÃt |
evaæ sati puru«abhedÃduccÃraïabhedÃÓca yathÃyogamudÃttÃdibhedai÷ paÂumdutvÃdibhedaiÓcopetÃndhvaniviÓe«ÃnutpÃdya caritÃrthà bhavi«yanti |
tasmÃnnitye Óabde kÃraïado«ÃbhÃvÃnnÃstyaprÃmÃïyam || MJaiNyC_1,1.49-50 ||
(saptame vedapratyÃyakatvÃdhikaraïe sÆtrÃïi 24-26)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,1.51-52
saptamÃdhikaraïamÃracayati -
vedavÃkyamamÃnaæ syÃnmÃnaæ và nÃsya mÃnatà /
pthaksaÇgatyapek«ÃyÃmanapek«atvavarjanÃt // MJaiNy_1,1.51 //
vede 'pi lokavannaiva vÃkyÃrthe saÇgati÷ pthak /
grahÅtavyà tato vÃkyaæ pramÃïaæ nairapek«yata÷ // MJaiNy_1,1.52 //
------------------
yadyapi varïÃnÃæ nityatvÃdekÃrthÃvacchedakasya padasyÃpi varïarÆpatayÃnityatvÃdvarïapadadvÃrà vedasya kÃraïasÃpek«atvaæ nÃsti, tathÃpi 'agnihotraæ juhuyÃtsvargakÃma÷' ityÃdivÃkyasya vÃkyÃrthe saÇgatigrahaïamapek«itam |
tasmÃnnairapek«yÃbhÃvÃtprÃmÃïyaæ nÃstÅti prÃpte -
brÆma÷ - loke 'gÃmÃnaya' ityÃdivddhaprayoge padapadÃrthayoreva saÇgatirghyate |
vÃkyaæ tvÃkÃÇk«ÃyogyatÃsannidhivaÓÃt svÃrthaæ pratipÃdayatÅtyavivÃdam |
tathà vedavÃkyasyÃpi pratyÃyakatvÃdanapek«atvena prÃmÃïyamaviruddham || MJaiNyC_1,1.51-52 ||
(a«Âame ## sÆtrÃïi 27-32)
##
##
##
#<Ãkhyà pravacanÃt / Jaim_1,1.30 />#
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,1.53-54
a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati -
pauru«yaæ na và vedavÃkyaæ syÃtpauru«yatà /
kÃÂhakÃdisamÃkhyÃnÃdvÃkyatvÃccÃnyavÃkyavat // MJaiNy_1,1.53 //
samÃkhyÃdhyÃpakatvena vÃkyatvaæ tu parÃhatam /
tatkartranupalambhena syÃttato 'pauru«eyatà // MJaiNy_1,1.54 //
------------------
'kÃÂhakam, kauthumam, taittirÅyakam' ityÃdisamÃkhyà tattadvedavi«ayà loke d«Âà |
taddhitapratyayaÓca 'tena proktam' [pÃïi. sÆ. 4.3.101] ityarthe vartate |
tathà sati 'vyÃsena proktaæ vaiyÃsikaæ bhÃratam' ityÃdÃviva pauru«eyatvaæ pratÅyate |
ki¤ca 'vimataæ vedavÃkyaæ pauru«eyam, vÃkyatvÃt, kÃlidÃsÃdivÃkyavat' iti ## -
#
# - adhyayanasaæpradÃyapravartakatvena samÃkhyopapadyate |
kÃlidÃsÃdigranthe«u tattatsargÃvasÃne kartÃra upalabhyante |
tathà vedasyÃpi pauru«eyatve tatkartopalabhyeta |
na copalabhyate |
ato vÃkyatvahetu÷ pratikÆlatarkaparÃhata÷ |
tasmÃdapauru«eyo veda÷ |
tathà sati puru«abuddhido«aktasyÃprÃmÃïyasyÃnÃÓaÇkanÅyatvÃdvidhivÃkyasya dharme prÃmÃïyaæ susthitam || MJaiNyC_1,1.53-54 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare prathamÃdhyÃyasya prathama÷ pÃda÷ //
_________________________________________________________________________
(atha dvitÅya÷ pÃda÷)
(prathame #<'rthavÃdÃdhikaraïe># sÆtrÃïi 1-18)
#<ÃmnÃyasya kriyÃrthatvÃd Ãnarthakyam atadarthÃnÃæ tasmÃd anityam ucyate / Jaim_1,2.1 />#
#<ÓÃstrad«ÂÃvirodhÃc ca / Jaim_1,2.2 />#
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
#<ÃkÃlikepsà / Jaim_1,2.14 />#
##
##
##
##
dvitÅyapÃdasya prathamÃdhikaraïamÃracayati -
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.1-3
vÃyurvà ityevamÃderarthavÃdasya mÃnatà /
na vidheye 'sti dharme kiæ kiævÃsau tatra vidyate // MJaiNy_1,2.1 //
vidhyarthavÃdaÓabdÃnÃæ mithopek«Ãparik«ayÃt /
nÃstyekavÃkyatà dharme prÃmÃïyaæ saæbhavetkuta÷ // MJaiNy_1,2.2 //
vidhyarthavÃdau sÃkÃÇk«au prÃÓastyapuru«Ãrthayo÷ /
tenaikavÃkyatà tasmÃdvÃdÃnÃæ dharmamÃnatà // MJaiNy_1,2.3 //
------------------
kÃmyapaÓukÃï¬e vidhyarthavÃdau ÓrÆyete |
'vÃyavyaæ ÓvetamÃlabheta bhÆtikÃma÷' iti vidhi÷ |
'vÃyurvai k«epi«Âhà devatÃ, vÃyumeva svena bhÃgadheyenopadhÃvati, sa evainaæ bhÆtiæ gamayati' ityarthavÃda÷ |
tatra vidhivÃkyagatà vÃyavyÃdiÓabdà arthavÃdaÓabdanairapek«yeïaiva viÓi«Âamarthaæ vidadhati |
arthavÃdaÓabdaÓcetaranairapek«yeïaiva bhÆtÃrthamanvÃcak«ate |
'k«ipragÃmÅ vÃyu÷ svocitena bhÃgena to«ito bhÃgapradÃyaiÓvaryaæ prayacchati' ityukte rÃmÃyaïabhÃratÃdÃviva vttÃnta÷ kaÓcit pratÅyate, na tvanu«Âheyaæ ki¤cit |
ata ekavÃkyatvÃbhÃvÃnnÃstyarthavÃdasya dharme prÃmÃïyamiti ## -
#
# - mà bhÆtpadaikavÃkyatà |
vÃkyaikavÃkyatà tu vidyate |
vidhivÃkyaæ tÃvat puru«aæ prerayituæ vidheyÃrthasya prÃÓastyamapek«ate |
arthavÃdavÃkyaæ ca phalavadarthÃvabodhaparyavasitÃdhyayanavidhiparighÅtatvena puru«Ãrthamapek«ate |
tatra puru«Ãrthaparyavasitavidhyapek«itaæ prÃÓastyaæ lak«aïÃvttyà samarpayadarthavÃdavÃkyaæ vidhivÃkyena sahaikavÃkyatÃmÃpadyate |
'yata÷ k«ipragÃmisvabhÃvatayà ÓÅghraphalaprado vÃyurasya paÓordevatÃ, tata÷ praÓastamimaæ vÃyavyaæ paÓumÃlabheta' iti vÃkyayoranvaya÷ |
tasmÃdarthavÃdà dharme pramÃïam || MJaiNyC_1,2.1-3 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.4
asminnevÃdhikaraïematÃntaramanustya pÆrvottarapak«ÃvÃha -
vÃdoktahetvapek«atvÃnna vidhermÃnateti cet /
satyanvaye stutidvÃrà nÃpek«eti gururjagau // MJaiNy_1,2.4 //
------------------
'yato vÃyu÷ k«iprameva phalaprada÷, ato vÃyavyamÃlabheta' ityevamarthavÃdoktaæ hetumapek«ya vidhi÷ puru«aæ niyuÇkte |
tata÷ sÃpek«atvÃdapramÃïamiti ## ||
'vimataæ karmÃnu«Âheyam, phalapradadevatopetatvÃt, rÃjasevÃdivat' ityanumÃnaæ yadyarthavÃde vivak«yate, tadÃnÅmÃgamapramÃïasya vidhivÃkyasya pramÃïÃntarasÃpek«atvaæ syÃt |
na tvevaæ vivak«itam |
kintu phalapradadevatÃto«akatvopanyÃsamukhena karmaprÃÓastyamupalak«yate |
tathà sati 'praÓastaæ karmÃnu«Âheyam' ityasminnarthe sÃrthavÃdasya vide÷ paryavasÃnÃdekavÃkyatà labhyate |
tatra kuta÷ sÃpek«atvam |
tasmÃt vidhi÷ pramÃïam iti#< siddhÃnta÷># || MJaiNyC_1,2.4 ||
(dvitÅye ## sÆtrÃïi 19-25)
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.5-7
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati -
Ærjo 'varudhyà itye«a vidhivannigado na kim /
yÆpaudumbaratÃæ stauti stauti và tadvidhitsayà // MJaiNy_1,2.5 //
caturthyà phalatÃlÃbhÃdyÆpaudumbaratà phalam /
Ærjo 'varodhaæ kathayankathaæ stutiparo bhavet // MJaiNy_1,2.6 //
astutaudumbaratvasyÃvidhÃnÃtkasya tatphalam /
arthadvaidhe vÃkyabhedastena stÃvaka eva sa÷ // MJaiNy_1,2.7 //
------------------
idamÃmnÃyate - 'audumbaro yÆpo bhavati, Ærgvà udumbara÷, ÆrkpaÓava÷, ÆrjaivÃsmà Ærjaæ paÓÆnÃpnoti, Ærjo 'varudhyai' iti |
amtaÓabdÃbhidheyo 'tyantasÃrabhÆta÷ sÆk«mo 'nnarasa÷ Ærgucyate |
udumbararÆpayorjà yajamÃnÃrthamadhvaryu÷ paÓurÆpÃmÆrjamÃpnoti |
tato yÆpasyaudumbaratvamÆrja÷ sampÃdanÃya bhavatÅtyartha÷ |
atra 'avarudhyai' iti tÃdarthye caturthÅ |
tayà phalatvaæ gamyate |
'dhanalÃbhÃya rÃjasevÃ' ityÃdau taddarÓanÃt |
na ca phalaparasya vacanasya stÃvakatvaæ yujyate |
anyathà svargakÃma ityatra svargaÓabdasyÃpi jyoti«ÂomastÃvakatvaprasaÇgÃditi ## -
#
# - ayamÆrjo 'varodha÷ kasya phalaæ syÃt - kimavihitasyaudumbaratvasya, uta vihitasya |
nÃ'dya÷, anu«ÂhÃnamantareïa dravyamÃtrÃt phalÃnutpatte÷ |
dvitÅye kimatra vidhi÷ pratyak«a÷, utonneya÷ |
nÃ'dya÷, 'audumbaro yÆpo bhavati' ityatra liÇpratyayÃÓravaïÃt |
dvitÅye stutyà sa unneya÷ |
na cÃtra stutimaÇgÅkaro«i |
athocyeta - 'vidhÃnÃyaudumbaratvaæ stÆyate tatphalaæ cÃvabodhyate' iti |
tarhi vÃkyaæ bhidyeta |
tata÷ phalavidhivannigadyamÃnamapyetadvÃkyaæ stÃvakameva || MJaiNyC_1,2.5-7 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.8
atraivagurumatenapÆrvottarapak«ÃvÃha -
ÃpnotÅti vidhitvasya vÃdatvasyÃpyanirïayÃt /
na pramà codanetyetan vÃdo hyekavÃkyata÷ // MJaiNy_1,2.8 //
------------------
Ærjaæ paÓÆnÃpnoti ityapÆrvÃrthatvÃdvidhitvaæ pratibhÃsate, liÇÇÃdyabhÃvÃdarthavÃdatvam |
ata÷ sandigdhatvÃnna prÃmÃïyaæ codanÃyà iti ## ||
ekavÃkyatvalÃbhenÃrthavÃdatvaæ nirïÅyate |
ata÷ pramÃïaæ codanà iti ## || MJaiNyC_1,2.8 ||
(ttÅye hetuvannigadÃdhikaraïe sÆtrÃïi 26 - 30 )
##
##
##
##
##
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati -
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.9-10
tena hyannamiti prokto vÃdo heturuta stuti÷ /
hinà Órutà hetutÃta÷ ÓÆrpamanyacca sÃdhanam // MJaiNy_1,2.9 //
ÓÆrpasÃdhanatà ÓrautÅ nÃÓrautai÷ sà vikalpyate /
ato nirarthako hetu÷ stutistasmÃtpravartikà // MJaiNy_1,2.10 //
------------------
idamÃmnÃyeta - 'ÓÆrpeïa juhoti tena hyannaæ kriyate' ayamarthavÃdo vidheye ÓÆrpe hetutvenÃnveti |
hiÓabdasya hetuvÃyitvÃt |
' yasmÃdannasÃdhanaæ, tasmÃcchÆrpeïa hotavyam ' ityukte ' yadyadannasÃdhanaæ darvÅpiÂharÃdikaæ tena sarveïa hotavyam ' iti labhyate |
tata÷ ' piÂharÃdaya÷ ÓÆrpeïa saha vikalpyante ' iti prÃpte -
brÆma÷-- ÓÆrpasya homasÃdhanatvaæ Órautam, ttÅyayà tadavagamÃt |
piÂharÃdÅnÃæ tvÃnumÃnikam |
ato 'samÃnabalatvÃnna vikalpo yukta÷ |
tato heturvyartha÷ |
stutri÷ prarocanÃyopayuktÃ, tasmÃtstutitvenÃnvaya÷ || MJaiNyC_1,2.9-10 ||
(caturthe mantraliÇgÃdhikaraïe sÆtrÃïi 31 - 53 )
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
#<Æha÷ / Jaim_1,2.52 />#
##
caturthÃdhikaraïamÃracayati -
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.11-12
mantrà uru prathasveti kimad«Âaikahetava÷ /
yÃge«Æta puro¬ÃÓaprathanÃdeÓca bhÃsakÃ÷ // MJaiNy_1,2.11 //
brÃhmaïenÃpi tadbhÃnÃnmantrÃ÷ puïyaikahetava÷ /
na tadbhÃnasya d«ÂatvÃdd«Âaæ varamad«Âata÷ // MJaiNy_1,2.12 //
------------------
'uru prathasva' ityayaæ kaÓcinmantra÷ |
tasyÃyamartha÷ - bho÷ puro¬ÃÓa, svamuruvipulatà yathà bhavati tathà prasara ' iti |
evamÃdayo mantrà yÃgaprayogepÆccÃryamÃïà ad«Âameva janayanti |
natvarthaprakÃÓanÃya taduccÃraïam |
puro¬ÃÓaprathana lak«aïasyÃrthasya vrÃhmaïavÃkyenÃpi bhÃsanÃt tha 'uru prathasveti puro¬ÃÓaæ prathayati' iti hi brÃhmaïavÃkyam ,[iti cetÂa |
naitadyuktam |
arthapratyÃyanasya d«Âaprayojanaskaya saæbhave sati kevalÃd«Âasya kalpayitumaÓakyatvÃt |
tasmÃdd«ÂamarthÃnusmapaïameva yÃgaprayoge mantroccÃraïasya prayojanam |
brÃhmaïavÃkyenÃpyarthÃnusmaraïasaæbhave 'mantreïaivÃnusmapaïÅyam ' iti yo niyama÷, tasya d«ÂÃsaæbhavÃdad«Âaæ prayojanamastu || MJaiNyC_1,2.11-12 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.13
atraiva matÃntareïa pÆrvottarapak«ÃvÃha -
mantrabrÃhmaïayoryadvà kalaho viniyojane /
na mantraliÇgasiddhÃrthamanuvaktÅtaradyata÷ // MJaiNy_1,2.13 //
------------------
asya mantrasya liÇgena viniyoge brÃhmaïavÃkyamavivak«itÃrthe syÃt |
vÃkyena viniyoga mantraliÇgaæ na vivak«yeta |
ityubhayorvirodhÃdaprÃmÃïyaæ codanÃyà iti pÆrve÷ pak«a÷ |
nÃyaæ virodha÷, prabalena hi liÇgena viniyogasiddhau vÃkyasyÃnuvÃdakatvÃditi -
rÃddhÃnta÷ || MJaiNyC_1,2.13 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare prathamÃdhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷
_________________________________________________________________________
atha ttÅya÷ pÃda÷
(prathame smtiprÃmÃïyÃdhikaraïe sÆtre 1-2)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.1-2
ttÅyapÃdasya prathamÃdhikaraïamÃracayati -
a«ÂakÃdismterdharme na mÃtvaæ mÃnatÃthavà /
nirmÆlatvÃnna mÃnaæ sà vedÃrthoktau nirarthatà // MJaiNy_1,3.1 //
vaidikai÷ smaryamÃïatvÃtsaæbhÃvyà vedamÆlatà /
viprakÅrïÃrthasek«epÃtsÃrthatvÃdasti mÃnatà // MJaiNy_1,3.2 //
------------------
"a«ÂakÃ÷ kartavyÃ÷"ityÃdi smtivÃkyaæ na dharme pramÃïama , pauru«eyavÃkyatve sati mÆlapramÃïarahitatvÃt , vipralambhakavÃkyatvÃt |
atha mÆlapramÃïavattvÃya vedÃrtha eva smtiranarthà syÃt |
tadÃnÅmanuvÃdakatvÃdaprÃmÃïyamiti prÃpte - brÆma÷ -- ' vimatà smtirvedamÆlÃ, vaidikamanvÃdipraïÅtasmtitvÃt , upanayÃnÃdhyayanÃdismtivat ' |
na ca vaiyarthye ÓaÇkanÅyam |
asmadÃdÅnÃæ pratyak«e«u parok«e«u caæ nÃnÃvede«u viprakÅrïasyÃnu«ÂheyÃrthasyaikatra saæk«ipyamÃïatvÃt |
tasmÃdiyaæ smtidharme pramÃïam || MJaiNyC_1,2.1-2 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.3
asminneva matÃntareïa pÆrvottarapak«ÃvÃha -
na mà smÃrtëÂaÇkÃÇgatvÃdyÃæ janà iti mantragÅ÷ /
tanna smtermÆlavede 'numite mÃtvasaæbhavÃt // MJaiNy_1,3.3 //
------------------
'yÃæ janÃ÷ pratinandati ' ityayaæ mantro«ÂakÃÓrÃddhasyÃÇgam |
tecca ÓrÃddhaæ smÃrtam |
na hi tasya pratipÃdakaæ vedavÃkyamupalabhÃmahe |
tasmÃdidaæ mantravÃkyaæ na dharme pramÃïamiti cet |
na |
tanmÆlasya vedasyÃnumeyatvÃt |
anumÃnaæ ca darÓitam |
tasmÃdasau mantro dharme pramÃïam || MJaiNyC_1,2.3 ||
(dvitÅye ÓrutiprÃbalyÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.4-5
dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati -
audumbarÅ ve«ÂanÅyà sarvetye«Ã smtirmiti÷ /
amitirveti saædehe miti÷ syÃda«ÂakÃdivat // MJaiNy_1,3.4 //
audumbarÅæ spÓangÃyediti pratyak«avedata÷ /
virodhÃnmÆlavedasyÃnanumÃnÃdamÃnatà // MJaiNy_1,3.5 //
------------------
jyoti«Âome sadonÃmakasya maï¬apasya madhye kÃcidaudumbarÅ ÓÃkhà nikhanyate |
tasyÃÓrca vÃsasà ve«Âanaæ smaryate- ' audumbarÅ sarvà ve«ÂayitavyÃ' iti |
sà smti÷ pramÃïam, a«ÂakÃdismti«viva mÆlavedasyÃnumÃtuæ ÓakyatvÃditi prÃpte -
brÆma÷ - ' audumbarÅæ sp«ÂvodgÃyet ' iti pratyak«evadavacanena sparÓo vidhÅyate |
na ca sarvave«Âane sparÓa÷ saæbhavati |
ato mÆlavedÃnumÃnaæ kÃlÃtyayÃpadi«Âama |
ato vipralambhakavÃkyavannirmÆlà smtirapramÃïam || MJaiNyC_1,2.4-5 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.6-7
asminnevÃdhikaraïe matÃntaramÃha -
pratyak«ÃnumitaÓrutyoryadvà vyÃghÃtadarÓanÃt /
amÃtve ÓaÇkite bÃdho 'numÃnasyÃtra varïyate // MJaiNy_1,3.6 //
parapratyak«avedo 'tra mÆlaæ cedve«Âanasya tat /
astvevamapyanu«ÂhÃnaæ svapratyak«Ãnurodhata÷ // MJaiNy_1,3.7 //
------------------
sparÓasarvave«Âanavi«ayayo÷ pratyak«ÃnumitaÓrutyo÷ parasparavirodhÃdubhayorapyaprÃmÃïyamiti pÆrvapak«a÷ |
anumÃnasya kÃlÃtyayÃpadi«Âatayà viruddhaÓrutyabhÃvena sparÓaÓruti÷ svÃrthe pramÃïam |
yadi puru«Ãntarapratyak«aveda÷ sarvave«ÂanasmtermÆlamityucyate, tarhi mà bhÆttasyà aprÃmÃïyam |
tathÃpi parapratyak«Ãtsvapratyak«asyÃbhyarhitatvena sparÓa evÃtrÃnu«Âheyo natu sarvave«Âanam || MJaiNyC_1,2.6-7 ||
(ttÅye d«ÂamÆlakasmtyaprÃmÃïyÃdhikaraïe sÆtram ) /
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.8-9
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati -
vaisarjanÃkhyahomÅyanÃsaso grahaïasmti÷ /
pramà na và ÓrutyabÃdhÃtpramà syÃda«ÂakÃdivat // MJaiNy_1,3.8 //
d«ÂalobhaikamÆlatvasaæbhave ÓrutyakalpanÃt /
sarvave«ÂanavadvÃdhahÅnÃpye«Ã na hi pramà // MJaiNy_1,3.9 //
------------------
jyoti«Âom'gnÅ«omÅyasya paÓostantre prakrÃnte vaisarjanahomo vihita÷ |
tatra yajamÃnaæ patnÅæ putrÃæÓrca bhrÃtÌæÓrcÃhatena vÃsasà pracchÃdya vÃsaso 'nte strugdaï¬amupanibadhya juhoti |
tasminvÃsasyevaæ smaryate - ' vaisarjanahomÅyaæ vÃso 'dhvaryurghïÃti' iti |
seyaæ smti÷ sarvave«Âanasmtivatpratyak«aÓrutyà na bÃdhyate |
tato '«ÂakÃdismtivatpramÃïamiti prÃpte -
brÆma÷- kadÃcitkaÓrcidadhvaryurlobhÃdatadvÃso jagrÃha |
tanmÆlaivai«Ã smtirityapi kalpanà saæbhavati |
d«ÂÃmusÃriïÅ cai«Ãæ kalpanà |
dak«iïayà parikrÅtÃnÃmtvijÃæ lobhadarÓanÃt |
tathà satyasyÃ÷ smteranyathÃpyupapattÃva«ÂakÃdiÓrutivanna mÆlaÓruti÷ kalpayituæ Óakyate |
ato bÃdhÃbhÃve 'pi mÆlabhedÃbhÃvÃnneyaæ smti÷ pramÃïam || MJaiNyC_1,2.8-9 ||
(caturthe padÃrthaprabalyÃdhikaraïe sÆtrÃïi 5 - 7)
#<Ói«ÂÃkope 'viruddham iti cet / Jaim_1,3.5 />#
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.10-11
caturthÃdhikaraïaæ bhëyamatenÃ'racayati -
ÃcÃntenetyamà mà và smtire«Ã na mà bhavet /
vedaæ ktveti ya÷ Órauta÷ kramastena virodhata÷ // MJaiNy_1,3.10 //
ÃcÃntyÃdi÷ padÃrtho 'tra kramo dharma÷ padÃrthaga÷ /
dharmasya dharmyapek«atvÃdabÃdhÃdasti mÃnatà // MJaiNy_1,3.11 //
------------------
'k«uta ÃcÃmet ' iti vihitaæ puru«ÃrthamÃcamanam |
yadà tu kratumadhye k«utÃdi nimittaæ prapnoti tadà naimittikamÃcamanaæ kratvaÇgatvena smtyà vidhÅyate |
' ÃcÃntena kartavyam ' iti |
seyaæ smtirna pramÃïam |
kuta÷ |
virÆddhatvÃt |
'vedaæ ktvà vediæ karoti ' iti Órutau pÆrvakÃlavÃcinà tvÃpratyayena krama÷ pratÅyate |
vedo nÃma darbhamayaæ saæmÃrjanasÃdhanam |
vedirÃhavanÅyagÃrhapatyamadhyavartinÅ caturaÇgulakhÃtà bhÆmi÷ |
tayormadhye yadi k«utÃdinimittamÃcamanaæ kuryÃt , tadà Órutyuktaæ nairantaryaæ virÆdhyeta |
tasmÃdve«ÂanasmtivadÃcamanasmtirna pramÃïamiti prapte -
brÆma÷- vedavedyÃdiÓrutyuktapadÃrthavadÃcamanÃdaya÷ smtyuktà anu«ÂheyapadÃrthÃ÷ |
kramastu padÃrthani«Âho dharma÷ |
sa ca padÃrthÃnupajÅvati |
tata upajÅvyavirodhÃtkrama eva bÃdhyate |
natu krameïÃ'camanasya bÃdho 'sti |
tasmÃdiyaæ smti÷ pramÃïam |
asminneva vÃrtikakÃra÷ prakÃrÃntareïa vicÃradvayaæ cakÃra || MJaiNyC_1,2.10-11 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.12
tatra prathamaæ vicÃraæ darÓayati -
ÓÃkyoktÃhiæsanaæ dharmo na và dharma÷ Órutatvata÷ /
na dharmo nahi pÆtaæ syÃdgok«Åraæ Órvadtau dhtam // MJaiNy_1,3.12 //
------------------
'brahmacaryamahiæsÃæ cÃparigrahaæ ca satyaæ ca yatnena rak«et ' iti ÓrutÃvahiæsÃdirdharmatvenokta÷ |
sa eva dharma÷ ÓÃkyenÃpyukta÷ |
tasmÃcchÃkyasmtirdharme pramÃïamiti cet |
na |
svarÆpeïa dharmasyÃpi gok«ÅranyÃyena ÓÃkyasaæbandhe satyadharmatvaprasaÇgÃt |
tadÅyagranthenÃhiæsÃdirnÃvagantavya÷ |
tasmÃnna sà smutirdharme pramÃïam || MJaiNyC_1,2.12 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.13
vicÃrÃntaraæ darÓayati -
sadÃcÃro 'pramà mà và nirmÆlatvÃdamÃnatà /
a«ÂakÃderivaitasya samÆlatvÃtpramÃïatà // MJaiNy_1,3.13 //
------------------
holÃkotsavÃdisadÃcÃrasya mÆlabhÆtavedÃbhÃvÃdaprÃmÃïyamiti cet |
na |
vaidikai÷ Ói«Âai÷ parighÅtatvenëÂakÃdivadvedamÆlatvÃt |
ata eva manvÃdibhirgranthagauravabhayÃdviÓe«ÃkÃreïÃnupadi«Âo 'pi sadÃcÃra÷ sÃmÃnyÃkÃreïopadi«Âa÷ |
"Óruti÷ smti÷ sadÃcÃra÷"ityevaæ dharme pramÃïopanyÃsÃt |
tasmÃcchi«ÂacÃra pramÃïam || MJaiNyC_1,2.13 ||
(pa¤cameÓÃstraprasiddhÃrthaprÃmÃïyÃdhikaraïe[ÃryamlecchÃdhikaraïeÂasÆtre 8 - 9)
##
#<ÓÃstrasthà và tannimittatvÃt / Jaim_1,3.9 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.14-15
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati -
yaævÃndiÓabdÃ÷ kiæ dvyarthà no vÃr''yamlecchasÃmyata÷ /
dÅrghaÓÆkapriyaÇgvÃdyà dvaye 'pyarthà vikalpitÃ÷ // MJaiNy_1,3.14 //
yatrÃnyà iti ÓÃstrasthà prasiddhistu balÅyasÅ /
ÓÃstrÅyadharme tenÃtra priyaÇgvÃdi na ghyate // MJaiNy_1,3.15 //
------------------
'yavamayaÓrcarurbhavati ' 'vÃrÃhÅ upÃnahÃvupamu¤cate ' iti ÓrÆyate |
tatra yava ÓabdamÃryà dÅrghaÓÆke«u prayu¤jate varÃhaÓabdaæ ca sÆkare |
mlecchÃstu yavaÓabdaæ priyaÇgu«u , varÃhaÓabdaæ ca k«ïaÓakunau |
tathà sati lokavyavahÃreïa niÓrcetavye«u ÓabdÃrthe«vÃryamlecchaprasiddhyo÷ samÃnabalatvÃdubhayavidhà a«yarthà vikalpena svÅkÃryà iti prapte -
brÆma÷- ÓÃstrÅyadharmÃvabodhe ÓÃstraprasiddhirbalÅyasÅ |
pratyÃsannatvÃdavicchinnapÃramparyÃgatatvÃcca |
ÓÃstre yavavidhyarthavÃda evaæ ÓrÆyate - ' yatrÃnyà o«adhayo mlÃyante, athaite modamÃnà ivoti«Âhanti ' iti |
itarau«adhivinÃÓakÃle 'bhivddhirghaÓÆke«u dÓyate, na tu priyaÇgu«u |
te«Ãmitarau«adhiparipÃkÃtpÆrve pacyamÃnatvÃt |
vÃrÃhopÃnadvidhyarthavÃdaÓrcaivaæ bhavati - ' varÃhaæ gÃvo 'nudhÃvanti ' iti |
gavÃmanudhÃvanaæ ÓÆkare saæbhavati na tu k«ïaÓakunau |
tasmÃddÅrghaÓÆkdiryavÃdiÓabdÃrtha÷ |
atra vÃrtikakÃra÷ pÅluÓabdamudÃjahÃra |
taæ ca mlecchà hastini prayu¤jate, ÃryÃstu vk«e |
tatrÃviplutavyavahÃrasyÃr''ye«u saæbhavÃdvk«a eva pÅluÓabdÃrtha÷ || MJaiNyC_1,2.14-15 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.16
asminnevÃdhikaraïe gurumatamÃha -
yavÃdyarthÃnirïayena tadvÃkyaæ na prameti cet /
na ÓÃstrasya balitvena tatprasiddhyÃr'thanirïayÃt // MJaiNy_1,3.16 //
------------------
spa«Âo 'rtha÷ || MJaiNyC_1,2.16 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.17-18
asminnevÃdhikaraïe vÃrtikakÃramatena varïakÃntaramÃracayati -
yo mÃtulavivÃhÃdau Ói«ÂÃcÃra÷ sa mà na và /
itarÃcÃravanmÃtvamamÃtvaæ smartabÃdhanÃta // MJaiNy_1,3.17 //
smtimÆlo hi sarvatra Ói«ÂÃcÃrastato 'tra ca /
anumeyà smti÷ smtyà bÃdhyà pratyak«ayà tu sà // MJaiNy_1,3.18 //
------------------
ke«uciddak«iïadeÓe«u mÃtulasya duhitaraæ Ói«ÂÃ÷ pariïayanti |
so 'yamÃyÃra÷ pramÃïaæ, Ói«ÂÃcÃratvÃt , holÃkÃdyÃcÃravat , iti cet |
na |
smtiviruddhatvena kÃlÃtyayÃpadi«ÂatvÃt |
tathà ca smti÷-
"mÃtulasya sutÃmƬhvà mÃtgotrÃæ tathaiva ca |
samÃnapravarÃæ caiva tyaktvà cÃndrÃyaïaæ caret" || iti |
na ca smtyÃcÃrayormÆlavaidÃnumÃpakasÃmyÃtsamabalatvamiti ÓaÇkanÅyam |
holÃkÃdisadÃcÃrasya manvÃdismtivadvedÃnumÃpakatvÃyogÃt |
nahÅdÃnÅntanÃ÷ Ói«Âà manvÃdivaddeÓakÃlaviprak«Âaæ vedaæ divyaj¤Ãnena sÃk«Ãtkartu Óaknuvanti |
yena Ói«ÂacÃro mÆlavedamanumÃpayet |
Óaknoti ca ya÷ kopi Ói«Âo yatra kvÃpi deÓaviÓe«e kÃlaviÓe«e ca yaæ ka¤canÃpi holÃkÃdyÃcarasya mÆlabhÆtaæ smtigranthamavalokayitum |
tasmÃcchi«ÂÃcÃreïa smtirevÃnumÃtuæ Óakyate, natu Óruti÷ |
anumità ca smtirvirÆddhayà pratyak«ayà smtyà bÃdhyate |
ata evÃ'hu÷-
"ÃcÃrÃttu smtiæ j¤Ãtvà smtiÓrca Órutikalpamam |
tena dvayantaritaæ te«Ãæ prÃmÃïyaæ vipraka«yate" || iti |
tasmÃdÅdÓasyÃ'cÃrasyÃprÃmÃïyamabhyupeyam || MJaiNyC_1,2.17-18 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.19
tatraivÃparaæ varïakamÃracayati -
laukiko vÃkyago vÃr'thastrivdÃde÷ samatvata÷ /
ubhau vidhyarthavÃdaikavÃkyatvÃdastvihÃntima÷ // MJaiNy_1,3.19 //
------------------
'trivdvahi«pavamÃnam' iti Órutau vivcchabdasya traiguïyaæ lokasiddhor'tha÷ |
vÃkyaÓe«ÃdktrayÃtmake«u tri«u sÆkte«vavasthitÃnÃæ bahi«pavamÃnÃtmakastotrani«pÃdanak«amÃïÃm ' upÃsmai gÃyatà nara÷ ' -- ityÃdÅnÃmcÃæ navakamartha÷ |
tatra dharmaniïaye vedasya prabalatve 'pi padapadÃrthanirïaye lokavedayo÷ samÃnabalatvÃdubhÃvapyarthau vikalpeva grahÅtavyÃviti cet |
maivam |
laukikÃrthasvÅkÃrapak«e vidhivÃkyer'thastraiguïyam, arthavÃdavÃkye stotriyÃïÃmcÃæ navakam , ityevaæ vidhyarthavÃdayorvaiyadhikaraïyÃdekavÃkyatvaæ na syÃt |
ata ekavÃkyatvÃya stotriyÃïÃæ navakamityeva vidhivÃkye niyator'tha÷ || MJaiNyC_1,2.19 ||
(«a«Âhe mlecchaprasiddhÃrthaprÃmÃïyÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.20-21
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati -
kalpya÷ pikÃdiÓabdÃrtho grÃhyo và mleccharƬhita÷ /
kalpya Ãryo«vasiddhatvÃdanÃryÃïÃnamÃdarÃt // MJaiNy_1,3.20 //
grÃhya mlocchaprasiddhistu virodhÃdarÓane sati /
pikanemÃdiÓabdÃnÃæ kokilÃdyarthatà tata÷ // MJaiNy_1,3.21 //
------------------
ÃryÃ÷ pikÃdiÓabdaæ na kvÃpyarthe prayu¤jate, mlecchÃÓrca na pramÃïabhÆtÃ÷ |
tasmÃnnigamanirÆktavyÃkaraïai÷ pikanemÃdiÓabdÃnÃmartha÷ kalpanÅya iti cet |
maivam |
ÃryaprasiddhivirodhasyÃd«ÂatvenedÓe viÓaya mlecchaprasiddherapyÃdaraïÅyatvÃt |
kalpyamÃnÃdabyavasthitÃdarthÃdvare mleccharƬhi÷ |
yatredÓyà api rƬherabhÃvastatra nirÆktÃdayaÓrcaritÃrthÃ÷ |
tasmÃdanÃrya prasiddhyà pika÷ kokila÷, nemaÓabdor'dhavÃcÅ , tÃmarasaÓabda÷ padmavÃcÅ, ityevaæ dra«Âavyam || MJaiNyC_1,2.20-21 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.22
asminnevÃdhikaraïe gurumatamÃha -
arthÃbodhÃdapramÃïaæ pikÃlambhanacodanà /
maivaæ mlecchaprasiddhyÃpi tabdodhÃdaviruddhayà // MJaiNy_1,3.22 //
------------------
spa«Âo 'rtha÷ || MJaiNyC_1,2.22 ||
(saptame kalpasÆtrÃsvata÷ prÃmÃïyÃdhikaraïe sÆtrÃïi 11 - 14 ) /
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.23-24
saptamÃdhikaraïamÃracayati -
apauru«eyÃ÷ kalpÃdyÃ÷ ktrimà và na ktrimÃ÷ /
Órutismatyordharmabuddhe÷ svato mÃtvaæ yata÷ samam // MJaiNy_1,3.23 //
puænÃmokte÷ pauru«eyÃ÷ kÃÂhakÃdyasamatvata÷ /
tatropalebhire kecidÃpastambÃdikarttÃm // MJaiNy_1,3.24 //
------------------
baudhÃyanÃpastambà ÓrvalÃyanakÃtyÃyanÃdinÃmÃÇkitÃ÷ kalparsÆtragranthÃ÷, nigamaniruktÃdi«a¬aÇgagranthÃ÷, manvÃdismtayaÓrcëauru«eyÃ÷, dharmabuddhijanakatvÃt, vedavat |
na ca mÆlapramÃïasÃpek«atvena vedavai«amyamiti ÓaÇkanÅyam |
utpannÃyà buddhe÷ svata÷- prÃmÃïyÃÇgÅkÃreïa nirapek«atvÃt |
maivam |
uktÃnumÃnasya kÃlÃtyayÃpadi«ÂatvÃt |
baudhÃyanasÆtram , ÃpastambasÆtram, ityevaæ puru«anÃmnà te granthà ucyante |
na ca kÃÂhakÃdisamÃkhyavatpravacananimittatvaæ yuktam |
tadgranthanirmÃïakÃle tadÃnÅntanai÷ kaiÓrcidupalabdhatvÃt |
taccÃvicchinnapÃramparyeïÃnuvartate |
tata÷ kÃlidÃsÃdigranthavatpauru«eyÃ÷ |
tathÃpi vedamÆlatvÃtpramÃïam || MJaiNyC_1,2.23-24 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.25
atraiva gurumatamÃha -
kalpe sarvatithau darÓakÃryatokte÷ Órutirna mà /
na kalpe sÃdhyavedatvaprahÃïÃddurbalatvata÷ // MJaiNy_1,3.25 //
------------------
sarvatithau darÓayÃgakartavyatÃæ kalpasÆtrakÃra Ãha -"sarvÃsu tithi«vamÃvÃsyà kartavyÃ"iti |
ÓrutistvamÃvÃsyÃyÃmeva tithau kartavyatÃæ brÆte |
tata÷ kalpasÆtrarÆpeæïa vedena viruddhatvÃdiyaæ Órutirna mÃnamiti cet |
maivam |
kalpasya vedatvaæ nÃdyÃpi siddham |
kintu yatnena sÃdhyam |
na ca tatsÃdhayituæ Óakyam |
pauru«eyatvasya samÃkhyayà tatkarturupalambhena ca sÃdhitatvÃt |
ata÷ kalpasÆtrasya durbalatayà na ÓruteraprÃmÃïyam || MJaiNyC_1,2.25 ||
(a«Âame holÃkÃdhikaraïe sÆtrÃïi 14 - 23)
##
##
##
##
#<Ãkhyà hi deÓasaæyogÃt / Jaim_1,3.19 />#
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.26
a«ÂamÃdhikaraïamÃcarayati --
holÃkÃdervyavasthà syÃtsÃdhÃraïyamutÃgrima÷ /
deÓabhedena d«ÂatvÃtsÃmyaæ mÆlasamatvata÷ // MJaiNy_1,3.26 //
------------------
holÃkÃdiÓi«ÂÃcÃrÃïÃæ hÃrÅtÃdismtiviÓe«ÃïÃæ cÃnu«ÂhÃtpuru«abhedena vyavasthitaæ prÃmÃïyam |
kuta÷ |
deÓaviÓe«e te«Ãæ d«ÂatvÃt |
holÃkÃdaya÷ prÃcyaireva kriyante |
vasantotsavo holÃkà |
ÃhnÅnaibukÃdayo dÃk«iïÃtyai svasvakulÃgataæ kara¤jÃrkÃdisthÃvaradevatÃpÆjÃdikamÃhnÅnaibukaÓabdenocyate |
udv«abhayaj¤Ãdaya udÅcyai÷ |
jye«ÂhamÃsasya paurïamÃsyÃæ balÅvardÃnabhyarcya dhÃvayanti so 'yamudv«abhayaj¤a÷ |
evaæ hÃrÅtÃdismti÷ kÃcitkvaciddeÓaviÓe«e dÓyate |
tasmÃdvyavasthitaæ prÃmÃïyamiti cet |
maivam |
tanmÆlatvenÃnumitasya vedasya sarvasÃdhÃraïatvena te«Ãmapi sarvasÃdhÃraïatvÃt || MJaiNyC_1,2.26 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.27
atraiva gurumatamÃha -
prÃcyÃdipadayuktÃyÃ÷ Óruteranumitau pade /
arthÃbodhÃdamÃtvaæ cenna sÃmÃnyÃmumÃnata÷ // MJaiNy_1,3.27 //
------------------
prÃcyÃdibhirvyavasthayà holÃkÃdi«vanu«ÂhÅyamÃne«u tanmÆlaÓrutirapi prÃcyÃdipadayuktaivÃnumÃtavyà |
tatra prÃcyÃdipadasyÃrtho na budhyate |
ye puru«Ã÷ ka¤citkÃlaæ prÃcyÃæ nivasanti , ta eva kÃlÃntare pratÅcyÃæ nivasanta upalabhyante |
tatra ÓrautaprÃcyÃdipadasyÃrthÃbodhÃdapramÃïaæ Órutiriti cet |
maivam |
anu«ÂhÃnasÃmÃnyasya mÆlaÓrutikalpakatvÃt |
ata÷ prÃcyÃdipadarÃhitye satyarthabodhÃdanumità Óruti÷ pramÃïam || MJaiNyC_1,2.27 ||
(navame sÃdhupadaprayuktyadhikaraïe sÆtrÃïi 24 - 29 )
##
#<Óabde prayatnani«patter aparÃdhasya bhÃgitvam / Jaim_1,3.25 />#
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.28-29
navamÃdhikaraïamÃracayati -
gogÃvyÃdi«u sÃdhutve prayoge và na kaÓrcana /
niyamo 'trÃsti bà nÃsti vyÃktermÆlavarjanÃt // MJaiNy_1,3.28 //
sÃdhÆneva prayu¤jÅta gavÃdyà eva sÃdhava÷ /
ityasti niyama÷ pÆrvapÆrvavyÃktimÆlata÷ // MJaiNy_1,3.29 //
------------------
vyÃkaraïÃbhij¤ai÷ sÃsnÃdimadvastuni 'gau÷ ' itye«a Óabda÷ prayujyate |
tadanabhij¤aistu svasvadeÓÅyabhëÃmanustya gÃvÅ, goïÅ, gopotalikÃ, ityevamÃdaya÷ Óabda÷ prayujyante |
tatra - 'Åd«a eva Óabda÷ sÃdhu÷, nedÓa÷ ' -- ityasminnarthe niyÃmakaæ nÃsti |
tathà yoge 'pi tannÃsti - ' ÅdÓa eva Óabda÷ prayoktavya÷ , nedÓa÷ ' iti na tÃvadvddhavyavahÃro niyÃmaka÷ |
tasya sarve«u Óabde«u samÃnatvÃt |
nÃpi vyÃkaraïasmtirniyÃmikà |
tasyà nirmÆlatvenÃpramÃïatvÃt |
na hyabhiyuktaprayogastanmÆlama |
anyonyÃÓrayatvaprasaÇgÃt |
vyÃkaraïasmte÷ prÃmÃïyasiddhau tadanusÃreïa prayoktÌïÃmamiyuktatvasiddhi÷ |
tatsiddhau tatprayogamÆlatayà vyÃkaraïasya prÃmÃïyam |
tasmÃnnÃsti sÃdhutvaprayogayorniyama÷ , iti prÃpte --
brÆma÷- ' sÃdhÆneva prayu¤jati, na tvapabhraæÓÃn ' ityasti niyama÷ |
ubhayatra krameïa do«aguïavÃdinorvedavÃkyayo÷ ÓravaïÃt |
"eka÷ Óabda÷ samyagj¤Ãta÷ suprayukta÷ svarge loke kÃmadhugbhavati"iti guïavÃkyam |
"tasmÃdbrÃhmaïena na mlecchitavai ' nÃpabhëitavai , mleccho ha và e«a yadapaÓabda÷"iti do«avÃkyam |
yathà prayoge niyamastathà sÃdhutve 'pi niyamo dra«Âavya÷ - 'gavÃdyà eva sÃdhava÷, na tu gÃvyÃdaya÷ ' iti |
asminnarthe vyÃkaraïasya niyÃmakatvÃt |
na ca nirmÆlatvam , pÆrvapÆrvavyÃkaraïasya tanmÆlatvÃt |
etadevÃbhipretyoktam - ' tatra yÆpÃdhikaraïavadvyÃkaraïaparamparÃnÃditvÃdanupÃlambha÷ ' iti vyÃkaraïa prÃmÃïyaæ vedenaiva sÃk«Ãdupanyastam |
tathÃ'cÃrthavaïikà Ãmananti -"dve vidye veditavye iti ha sma yadbrahmavido vadanti parà caivÃparà ca |
tatrÃparà - gvedo yajurveda÷ sÃmavedo 'tharvaveda÷ Óik«Ã kalpo vyÃkaraïaæ niruktaæ chando jyoti«ama"iti |
taittirÅyakabrÃhmaïe 'pi vyÃkaraïasyopÃdeyatà ÓrÆyate - 'vÃgvai parÃcyavyÃktÃvadat |
te devà indramabruvan - 'imÃæ no vÃcaæ vyÃkuru, iti tÃmindro madhyato 'pakramya vyÃkarot |
tasmÃdiyaæ vyÃktà vÃgudyate ' iti |
vyÃkartÃraÓrca pÃïinikÃtyÃyanapata¤jalayo manvÃdisamÃnÃ÷ |
tasmÃtsÃdhÆnÃmeva prayoge gavÃdÅnÃmeva sÃdhutve vyÃkaraïasmti÷ pramÃïam || MJaiNyC_1,2.28-29 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.30
atraiva gurumatamÃha -
aÓrvÃlambhanaÓÃstrasya dantyatÃlavyasaæÓayÃt /
amÃtve 'dantyanirïÅtirÃptoktavyÃkterbalÃt // MJaiNy_1,3.30 //
------------------
"aÓrvamÃlabheta"ityatrÃkÃravakÃrayormadhyavartino varïasya dantyatve ' svaæ dhanam , tadrahitaæ daridramÃlabheta' ityartho bhavati |
tÃlavyatve turaÇgamavÃcitvam |
tata÷ saæÓayÃdaprÃmÃïyamiti cet |
na |
vyÃkaraïÃnusÃreïa"aÓÆ vyÃptau"ityasmÃddhÃtorauïÃdike vapratyaye sati tÃlavyatvanirïayÃt |
tasmÃdaÓrvÃlambhanaÓÃstraæ pramÃïam || MJaiNyC_1,2.30 ||
(daÓame lokavedayo÷ ÓabdaikyÃdhikaraïa Ãktyadhikaraïe và sÆtrÃïi 30 - 35) /
##
##
##
#<Ãktis tu kriyÃrthatvÃt / Jaim_1,3.33 />#
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.31-32
daÓamÃdhikaraïe prathamaæ varïakamÃcarayati -
loke padÃpadÃrthau yau na tau vede 'thavÃtra tau /
rÆpabhedÃtpadaæ bhinnamuttÃnÃdibhidà sphuÂà // MJaiNy_1,3.31 //
varïaikatvÃtpadaikatvaæ kvÃcitkÅ rÆpabhinnatà /
prÃyikeïa padaikyena tadarthaikyaæ tathÃvidham // MJaiNy_1,3.32 //
------------------
vaidikau padapadÃrthau laukikÃbhyÃæ padapadÃrthÃbhyÃmanyau |
kuta÷ |
rÆpabhedÃt |
pade tÃvadrÆpabhedo dÓyate |
ÃtmaÓabda ÃkÃrÃditvena loke niyata÷ |
vede tu kvacidÃkÃrarahita÷ paÂhyate -"prayataæ purÆ«aæ tmanÃ"iti |
'brÃhmaïÃ÷ ' iti loke |
vede tvanyathà paÂhyate -"brÃhmaïÃsa÷ pitara÷ somyÃsa÷"iti |
arthabhedo 'pi sphuÂa÷ |
uttÃnà vai devagavà vahanti"iti ÓrÆyate - devebhyo vanaspate havÅæ«i hiraïyaparïa pradivaste artham"iti |
tasmÃt ' lokavedayo÷ padapadÃrthÃvanyau ' iti prÃpte -
brÆma÷- ya eva laukikÃ÷ padÃrthÃ÷, ta eva vaidikÃ÷ |
tathà hi - varïÃnÃæ tÃvannityatvaæ prathamapÃde sÃdhitam |
yathà prayoktÌïÃæ puru«ÃïÃæ bhede 'pyekaikasya puru«asya bahuktva uccÃraïabhede 'pi ' ta evÃmÅ varïÃ÷ ' iti pratyabhij¤ÃnÃdvarïaikyam |
tathà ' yÃni loke gavÃdipadÃni , tÃnyeva vede 'dhÅyamÃnÃni ' ityavÃdhitapratyabhij¤ayà padaikatvamabhyupeyam |
' tmanÃ, devÃsa÷ ' ityÃdipadabhedastu kvÃcitka÷ |
naitÃvatà bahutarapratyabhij¤Ãvagataæ padaikyamapo¬huæ Óakyam |
anyathà 'so 'yaæ devadatta÷ ' iti pratyabhij¤Ãtaæ devadattaikyamapi deÓÃdibhedamÃtreïÃpodyeta |
padaikye cÃrthaikatvamavaÓyaæbhÃvi |
anyathà vede pthagvyutpattyabhÃvÃdabodhakatvaæ prasajyeta |
etadevÃbhipretyoktam -
"lokÃvagatasÃmarththa÷ Óabde vede 'pi bodhaka÷"iti |
svaruyÆpÃhavanÅyÃndiÓabdÃnÃæ tadarthÃnÃæ cÃlaukikatve 'pi prasiddhapadasamabhivyÃhÃrÃdva yuptatti÷ saæbhavati |
uttÃnavahanÃdikaæ tvarthavÃda÷ |
astu và tathÃvahanam , tathÃpyuttÃnÃdiÓÃbdÃstadarthÃÓrca lokaprasiddhà eva |
tasmÃdya eva laukikÃ÷ padapadÃrthÃsta eva vaidikÃ÷ || MJaiNyC_1,2.31-32 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.33-34
dvitÅyavarïakamÃracayati -
vyaktirævrÅhyÃdiÓabdÃrtha Ãktirvà kriyÃnvayÃt /
vyaktirvyutpattivelÃyÃmÃktyà sopalak«yate // MJaiNy_1,3.33 //
ÓaktigrahÃdiyuktibhya Ãkterarthatocità /
ktiyÃparyavasÃnÃya vyaktistatropalak«yatÃm // MJaiNy_1,3.34 //
------------------
"vrÅhÅnavahanti" "paÓumÃlabheta" "gÃmÃnayÃ" "brÃhmaïo na hantavya÷"ityÃdiprayoge«u vrÅhyÃdiÓabdÃnÃæ vyaktirartha÷ |
kuta÷ |
avahananÃdikriyÃbhirvyakteranvetuæ ÓakyatvÃt |
nahyÃktiravahantumÃlabdhumÃnetuæ và yogyà |
nanvÃnantyavyabhicÃrÃbhyÃæ na vyaktau vyutpatti÷ saæbhavati |
anantà hi vyaktaya÷ |
atÅtÃnÃgatÃnÃmanekadeÓavartinÃæ gavÃmiyattÃyà anavadhÃraïÃt |
ki¤ca Óullavyaktau vyutpanno goÓabda÷ k«ïavyaktau prayujyamÃna÷ svÃrthe vyabhicaret |
tatra kathaæ vyutpattiriti cet |
evaæ tarhi vyutpattikÃle sà vyaktirÃktyopalak«yatÃmiti prÃpte -
brÆma÷- anvayavyatirekÃbhyÃmÃkte÷ ÓaktigrahaïanimittatvÃcchÃbdÃrthatvaæ tasyà evocitam |
ki¤ca goÓabda uccÃrite vyaktivÃdina÷ saæÓayo bhavet |
tasmÃdÃkterevÃbhidheyatvam |
yadyÃktÃvavahananÃdikriyà na paryavasyettarhi vyaktistatropalak«aïÅyà |
ki¤ca"Óyonarcittaæ cinvÅta"ityÃdÃvÃktereva sÃdÓyapratiyogitayà kÃryÃnvayo dÓyate |
tasmÃt - Ãkti÷ ÓabdÃrtha÷ || MJaiNyC_1,2.33-34 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.35
atraiva gurumatamÃha -
gavÃdicodanà no mà jÃtivyaktyoranirïayÃt /
ÃnantyavyabhicÃrÃbhyÃæ na vyaktiriti nirïaya÷ // MJaiNy_1,3.35 //
------------------
spa«Âo 'rtha÷ || MJaiNyC_1,2.35 ||
iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare prathamÃdhyÃyasya ttÅya÷ pÃda÷
_________________________________________________________________________
(atha caturtha÷ pÃda÷)
(prathama udbhidÃdiÓabdÃnÃæ yÃganÃmatayà prÃmÃïyÃdhikaraïe sÆtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.1-2
caturthapÃdasya prathamÃdhikaraïaæ /
vÃrtikakÃronnÅtamÃracayati -
udbhidÃdipadaæ dharme kimamÃnamuta pramà /
vidhyarthavÃdamantrÃæÓe«vanantarbhÃvato na mà // MJaiNy_1,4.1 //
antarbhÃvo vidhÃvudbhidà yajeteti dÓyate /
nÃmatvenÃnvayo vÃkye vak«yate 'ta÷ pramaiva tat // MJaiNy_1,4.2 //
------------------
"udbhidà yadeta" "balabhidà yajeta" "viÓvajità yajeta"ityevaæ samÃmnÃyate |
tatrodbhidÃdipadaæ na dharme pramÃïam |
kuta÷ |
pramÃïatvanobhimate«u tri«u vedavebhÃge«vanantarbhÃvÃt |
tathà hi - vidhi÷ sÃk«ÃtpramÃïam |
arthavÃdamantrau tu vidhyanvayena |
tatra na tÃvadudbhidÃdipadaæ vidhÃvantarbhavati |
vidhyartharÆpÃyà bhÃvanÃyà aæÓe«u bhÃvyakaraïetikartavyatÃrÆpe«u kasyÃpyavÃcakatvÃt |
nÃpyarthavÃdatvam |
stutibuddherabhÃvÃt |
nÃpi mantratvam |
uttamapuru«ÃdÅnÃæ mantraliÇgÃnÃmabhÃvÃt |
tathà coktam -
"uttamÃmantraïÃsyantatvÃntarÆpÃdyabhÃvata÷ |
mantraprasiddhyabhÃvÃcca mantratai«Ãæ na yujyate" || iti |
"agnaye ju«Âaæ nirvapÃmi"ityuttamapuru«a÷ |
"agne yaÓasvinyaÓase samarpaya"ityÃmantraïam |
"urvÅ cÃsi, vasvÅ cÃsi"ityasyantarÆpam |
"i«e tvÃ, Ærje tvÃ"iti tvÃntarÆpam |
ÃdiÓabdeva - ÃÓÅrdevatÃpratipÃdanÃdaya÷ |
evamÃdyanantarbhÃvÃdamÃnamiti cet |
na |
vidhyaæÓe karaïe 'ntarbhÃvÃt |
yadyapi liÇpratyayena samÃnapadopÃtto yajidhÃtvartha÷ karaïam tathÃpi tasya yajernÃmatvenodbhidÃdipadamanveti |
tasmÃtpramÃïam || MJaiNyC_1,4.1-2 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.3-4
(dvitÅya udbhidÃdiÓabdÃnÃæ yÃganÃmadheyatÃdhikaraïe sÆtram )
##
dvitÅyÃdhikÃraïamÃracayati -
guïo 'yaæ nÃmadheyaæ và khanitre 'sya niruktita÷ /
jyoti«Âomaæ samÃÓritya paÓvarthe guïacodanà // MJaiNy_1,4.3 //
phalodbhedÃtsamÃnai«Ã niruktiryÃganÃmnyapi /
nÃmatvamucitaæ yÃgasÃmÃnÃdhikaraïyata÷ // MJaiNy_1,4.4 //
"udbhidà yajeta paÓukÃma÷"ityatra ttÅyÃntenodbhitpadena yor'tho vivak«ita÷ so 'yaæ yÃge kaÓcidguïa÷ syÃt |
"daghnÃjuhoti"ityanena guïavidhinà samÃnatvÃt |
athocyeta - ' dadhiÓabdÃrtho lokaprasiddha÷, udbhicchabdÃrthastvaprasiddha÷ ' iti |
tanna |
rƬhyabhÃve 'pyavayavÃrthaniruktyà tatprasiddhe÷ |
' udbhidyate bhÆmiranena ' iti vyutpattyà khanitravÃcyasau Óabda÷ |
na cÃtra paÓuphalaka÷ kaÓcidyÃgo vidhÅyata iti vÃcyam |
paÓÆnÃæ guïaphalatvÃt |
yathÃ"godohanena paÓukÃmasya"ityatra paÓavo godohanaguïasya phalam |
tatheha khanitraguïasya phalamastu |
yadi"camasenÃpa÷ praïayet"iti vihitaæ praktamapÃæ praïayanamÃÓritya godohanaæ vidhÅyate, tarhyatrÃpi"jyoti«Âomena yajeta ' iti vihitaæ praktaæ jyoti«ÂomamÃÓritya khanitraæ vidhÅyatÃm |
tasmÃdguïavidhiriti prÃpte , ----
brÆma÷- "paÓukÃmo yajeta"ityasya padadvayasyÃyamartha÷-- ' paÓurupaæ phalaæ yÃgena kuryÃt ' iti |
tatra 'kena yÃgena' ityapek«ÃyÃm ' udbhidà ' iti ttÅyÃntaæ padaæ yÃganÃmatvenÃnveti |
'udbhidyate paÓuphalamanena yÃgena ' iti niruktyà nÃmatvamudbhitpadasyopapadyate |
evamapi guïavidhinÃmadheyatvayo÷ ÓabdanirvacanasÃmyÃnna nirïaya iti cet |
maivam |
sÃmÃnÃdhikaraïyasya nirïÃyakatvÃt |
'udbhinnÃmakena yÃgena phalaæ kuryÃt ' ityukte sÃmÃnÃdhikaraïyaæ labhyate |
guïatve tu ' khanitreïa sÃdhyo yo yÃga÷, tena '- ityevaæ vaiyadhikaraïyaæ syÃt |
yadi 'khanitravatà yÃgena ' iti sÃmÃnÃdhikaraïyaæ yojyeta tadà matvarthalak«aïà prasajyeta |
tasmÃdudbhidÃdipadaæ nÃmadheyam |
' dadhnà juhoti ' ' vrÅhibhiryajeta ' ityÃdi«u dravyaviÓe«e dadhyÃdiÓabdÃnÃmatyantarƬhatayà yÃganÃmatvÃsaæbhavÃdagatyà guïatvamÃÓritam |
' somena yajeta ' ityatrÃpi ' aprasiddhÃrthanÃmadheyatvakalpanÃto varaæ prasiddhÃrthadvÃreïa lak«aïÃÓrayaïam ' ityabhipretya ' somadravyavatà yÃgena ' iti matvarthalak«aïà svÅktà |
udbhicchabdasya tu lokaprasiddhÃrthÃbhÃvÃduktarÅtyà nÃmatvaæ yuktam |
prayojanaæ tu nÃmna÷ sarvatra vyavahÃra eva |
na hyantareïa nÃmadheyamtvigvaraïÃdi«u ' anenÃhaæ yak«ye ' ityÃkhyÃnopÃyo laghu÷ kaÓcidasti |
tasmÃt -
udbhidÃdÅkaæ nÃmadheyam || MJaiNyC_1,4.3-4 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.5
atraiva gurumatamÃha --
laukike gaïayÃge 'sya vidhe÷ sÃpek«ateti cet /
niruktyà ÓrautayÃgasya nÃmatvÃnnirapek«atà // MJaiNy_1,4.5 //
------------------
'udbhidà yajeta ' ityayaæ guïavidhi÷ |
na cÃsya kaÓcicchrauta ÃÓrayo labhyate |
tato laukiko mÃtgaïayÃgÃdirÃÓrayatvenÃpek«aïÅya÷ |
tasminyoge maivam |
pÆrvoktaniruktyà ÓrautayÃganÃmatve sati nirapek«atvÃt || MJaiNyC_1,4.5 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.6-7
(ttÅye citrÃdiÓabdÃnÃæ yÃganÃmadheyatÃdhikaraïe sÆtram)
##
ttÅyÃdhikaraïamÃracayati ---
yaccitrayà yajeteti tadguïo nÃma và bhavet /
citrastrÅtvaguïo rƬheragnÅ«omÅyake paÓau // MJaiNy_1,4.6 //
dvayorvidhau vÃkyabhedo vaiÓi«Âye gauravaæ tata÷ /
syÃnnÃma p«ÂhÃjyabahi«pavamÃne«u tattathà // MJaiNy_1,4.7 //
------------------
"citrayà yajeta paÓukÃma÷"ityÃmnÃyate |
tatra citrÃÓabdo nodbhicchabdavadyaugika÷, kintu rƬhyà citratvaæ strÅtvaæ cÃbhidhatte |
tato na pÆrvanyÃyena nÃmatvam |
tathà sati"agnÅ«omÅyaæ paÓumÃlabheta"iti vihitaæ paÓuyÃgamÃtraæ ' yajeta ' ityanena padenÃnÆdya tasminpaÓau citratvastrÅtve guïau vidhÅyete iti prÃpte ---
brÆma÷ - citratvaæ strÅtvaæ ceti dvÃvetau guïau |
tayordvayorvidhÃne vÃkyaæ bhidyeta |
tathà coktam --
"prÃpte karmaïi nÃneko bidhÃtuæ Óakyate guïa÷ |
aprÃpte tu vidhÅyante bahavo 'pyekayatnata÷" || iti |
atha vÃkyabhedapirahÃrÃya guïadvayÃvÅÓÅ«Âa paÓudravyarÆpaæ kÃrakaæ vidhÅyate tadà gauravaæ syÃt |
tasmÃccitrÃÓabda÷ pÆrvavadyajisÃmÃnÃdhikaraïyena yÃganÃmadheyaæ bhavati |
citratvaæ tu tasya vilak«aïadravyadvÃreïopapadyate |
' dadhi, madhu, ghtam , Ãpa÷, dhÃnÃ÷, taï¬ulÃ÷, tatsaæs«Âaæ prÃjÃpatyam ' iti dadhyÃdÅni vicitrÃïi pradeyadravyÃïi «a¬ÃmnÃtÃni |
tradetaccitrÃnÃmakasya yÃgasyotpattivÃkyam |
yÃgasvarÆpabhÆtayordadhyÃdidravyaprajÃpatidevatayoratropadiÓyamÃnatvÃt |
utpannasya tasya yÃgasya ' citrayà yajeta paÓukÃma÷ ' ityetatphalavÃkyam |
evaæ sati praktÃrtho labhyate |
agnÅ«omÅyapaÓvanuvÃdena guïavidhÃne praktahÃnÃpraktaprakriye prasajyeyÃtÃm |
liÇpratyayasyÃnuvÃdakatvÃÇgÅkÃrÃnmukhyo vidhyartho bÃdhyeta |
tasmÃccitrÃpadaæ nÃmadheyam |
yathà citrÃÓabde nÃmadheyatvam |
tathà bahi«pavamÃnaÓabde, ÃjyaÓabde, p«ÂhaÓabde ca tannÃmadheyatvaæ yojanÅyam |
evaæ hi ÓrÆyate -"trivddhahi«pavamÃnam" "pa¤cadaÓÃnyÃjyÃni" "saptadaÓÃni p«ÂhÃni"iti |
asya vÃkyatrayasyÃrtho vivriyate -
sÃmagÃnÃmuttarÃgranthe tcÃtmakÃni sÆktÃnyÃmnÃtÃni |
tatra"upÃsmai gÃyatà nara÷"ityÃdyaæ sÆtram |
"davidyutatyà rucÃ"iti dvitÅyam |
"pÃvamÃnasya te kave"iti ttÅyam |
jyoti«Âomasya prÃta÷ savanÃnu«ÂhÃne te«u tri«uæ sÆkte«u gÃyatraæ sÃma gÃtavyam |
tadidaæ sÆktatrayagÃnasÃdhyaæ stotraæ bahi«pavamÃnamityucyate tatrÃvasthitÃnÃmcÃæ pavamÃnÃrthatvÃt |
bahi÷ saæbandhÃcca |
na khalbidaæ stotramitarastotravatsadonÃmakasya maï¬apasya madhya audumbaryÃ÷ stambaÓÃkhÃyÃ÷ saænidhau prayujyate, kintu sadaso bahi÷ prasarpadbhi÷ prayujyate |
tasya ca bahi«pavamÃnasya trivnnÃmaka÷ stomo bhavati |
tasya ca stomasya vidhÃyakaæ brÃhmaïavÃkkayamevamÃmnÃyate ---"tisbhyo hiæ karoti sa prathamayÃ, tismyo hiæ karoti sa madhyamayà tisbhyo hiæ karoti sa uttamayÃ, uhyatÅ trivto vi«Âuti÷"iti |
ayamartha÷ --- ' sÆktatrayapaÂhitÃnÃæ navÃnÃmcÃæ gÃnÃntribhi÷ paryÃyai÷ -kartavyam |
tatra prathame paryÃye - tri«u sÆkte«vÃdyÃstustra kraca÷ , dvitÅye paryÃye -- madhyamÃ÷, ttÅye paryÃye cottamÃ÷ |
tisbhya iti ttÅyÃrthe pa¤camÅ |
hiæ karoti gÃyati ' ityartha÷ |
seyaæ yathoktaprakÃropetà gÅtistrivtstomasya vi«Âuti÷ stutiprakÃraviÓe«a÷ |
tasyà vi«ÂuterudyatÅ nÃma, iti |
evaæ parivartinÅ kulÃyinÅti dve vi«ÂutÅ |
tayo÷ parivartinyevamÃmnÃyate -"tisbhyo hiæ karoti sa parÃcÅbhi÷, tisbhyo hiæ karoti sa parÃcÅbhi÷ , tisbhyo hiæ karoti sa parÃcÅbhi÷, parivartinÅ trivto vi«Âuti÷"iti |
parÃcÅbhiranukrameïÃ'mnÃtÃbhirityartha÷ |
kulÃyinyevamÃmnÃyate --"tisbhyo hiæ karoti sa parÃcÅbhistisbhyo hiæ karoti, yà madhyamà sà prathamÃ, pottamà sà madhyamÃ, yà prathamà sottamÃ, tisbhyo hiæ karoti yottamà sà prathamÃ, yà prathamÃ, sà madhyamà yà madhyamà sottamÃ, kulÃyinÅ trivtto vi«Âuti÷"iti |
atra prathamasÆkte pÃÂhakrama eva |
dvitÅye madhyamottamaprathamÃ÷ |
ttÅyetÆttamaprathamamadhyamà ityevaæ vyatyayena mantrà gÃtavyÃ÷ |
tadidaæ vi«Âutitrayaæ vikalpitam |
trivcchabdasyedÓaæ stomasvarÆpamartho, na tu traiguïyamiti pÆrvapÃde nirïÅtam |
uttarÃgranthe bahi«pavamÃnasÆktebhyastribhya Ærdhve catvÃri sÆktÃnyÃmnÃtÃni --"agna à yÃhi vÅtaye"ityÃdyaæ sÆktam |
"Ã no mitrÃvaruïa" --iti dvitÅyam |
"à yÃhi su«umà hi te" ---iti ttÅyam |
"indrÃgnÅ Ã gataæ sutam" ---iti caturtham |
tÃnyetÃni prÃta÷ savane gÃyatrasÃmnà gÅyamÃnÃni catvÃryÃjyastotrÃïÅtyucyante |
tannirvacanaæ ca ÓrÆyate --"yadÃjimÅyu÷, tadÃjyÃnÃmÃjyatvam"iti |
te«vÃjyastotre«u pa¤cadaÓanÃmaka÷ stomo bhavati |
tasya stomasya vi«ÂutirevamÃmnÃyate -"pa¤cabhyo hiæ karoti sa tisbhi÷ sa ekayà sa ekayà pa¤cabhyo hiæ karoti sa ekayà sa tisbhi÷ sa ekayÃ, pa¤cabhyo hiæ karoti sa ekayà sa ekayà sa tisbhi÷"iti |
ekaæ sÆktaæ trirÃvartanÅyam |
tatra prathamÃvttau prathamÃyà castrirabhyÃsa÷ |
dvitÅyÃvttau madhyamÃyÃ÷ |
ttÅyÃvttÃvttamÃyÃ÷ |
so 'yaæ pa¤cadaÓastoma÷ |
uktebhyaÓcaturbhya÷ sÆktebhya ÆrdhvamuttarÃgranthe trÅïi mÃdhyandinapavamÃnasÆktÃnyÃmnÃya tata Ærdhve catvÃri sÆktÃnyÃmnÃtÃni - te«u"abhi tvà ÓÆra nonuma" -ityÃdyam ,"kayà naÓcitra Ãbhuvat"iti dvitÅyam |
"taæ vo dasmamtÅ«aham"iti ttÅyam |
"tarobhirvo vidadvasum"iti caturtham |
etÃni krameæ rathantaravÃmadevyanaudhasakÃleyasÃmabhirmÃdhyandinasavane gÅyamÃnÃni p«ÂhastotrÃïÅtyucyante |
"sparÓanÃtp«ÂhÃni"ityeva niruktirdra«Âavyà |
te«u stotre«u saptadaÓastomo bhavati |
tasya stomasya vi«ÂutirevamÃmnÃyate -"pa¤cabhyo hiæ karoti sa tisbhi÷ sa ekayà sa ekayÃ, pa¤cabhyo hiæ karoti sa ekayà sa tisbhi÷ sa ekayà sa ekayÃ, pa¤cabhyo hiæ karoti sa ekayà sa tisbhi÷ sa ekayÃ, saptabhyo hiæ karoti sa ekayà sa tisbhi÷ sa tisbhi÷"iti |
atra prathamÃvttau prathamÃyà castrirabhyÃsa÷, dvitÅyÃvttau madhyamÃyÃ÷ , ttÅyÃvttau madhyamottamayo÷ so 'yaæ saptadaÓastoma÷ |
atra tri«vapi vÃkye«u trivtpa¤cadaÓasaptadaÓaÓabdà guïavidhÃyakatvena saæmatÃ÷ |
yadi bahi«pavamÃnÃjyap«ÂhaÓabdà api guïavidhÃyakÃ÷ syustadà pratyudÃharaïam |
guïadvayÅvadhÃnÃdvÃkyabheda÷ syÃt |
tasmÃdvahi«pavamÃnÃdiÓabdÃ÷ stotranÃmadheyÃni |
tairnÃmabhi÷ karmÃïyanÆdya trivdÃdiguïà vidhÅyante || MJaiNyC_1,4.6-7 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.8-12
(caturthe 'gnihotrÃdiÓabdÃnÃæ yÃganÃmadheyatÃdhikaraïe (matprakhyanyÃye) sÆtram)
##
caturthÃdhikaraïamÃracayati ---
agnihotraæ juhotyÃghÃramÃghÃrayatÅtyamÆ /
vidheyau guïasaæskÃrÃvÃhosvitkarmanÃmanÅ // MJaiNy_1,4.8 //
agnaye hotramatreti bahuvrÅhigato 'nala÷ /
guïo vidheyo nÃmatve rupaæ na syÃtk«aradghte // MJaiNy_1,4.9 //
saæskriyÃ'ghÃramÃghÃrayatÅtyuktà dvitÅyayà /
ÃghÃretyagnihotreti yaugike karmanÃmanÅ // MJaiNy_1,4.10 //
agnirjyotiriti prÃpto mantrÃddevastathà ghtam /
caturghÅtavÃkyoktaæ dvitÅyÃyÃstviyaæ gati÷ // MJaiNy_1,4.11 //
nÃsÃdhite hi dhÃtvarthe karaïatvaæ tato 'sya sà /
sÃdhyatÃæ vakti saæskÃro naivÃ'ÓaÇkya÷ kriyÃtvata÷ // MJaiNy_1,4.12 //
------------------
"agnihotraæ juhoti" "ÃghÃramÃghÃrayati"ityatrÃgnihotraÓabdasya kamanÃmatve dravyadevatayorabhÃvÃdyÃgasya svarupameva na sidhyet |
tasmÃdagnidevatÃrÆpoguïo 'nena darvihome vidhÅyate |
ÃghÃraÓabdaÓca"gh k«araïadÅptyo÷"ityasmÃddhÃtorutpanna÷ k«aradghtamÃta«Âe |
tasmiæÓca ghte dvitÅyÃvibhaktvà saæskÃryatvaæ pratÅyate |
tacca saæsktaæ ghtamupÃæÓuyÃje (ge) dravyaæ bhavati |
tasmÃt ' agnihotrÃghÃraÓabdau guïasaæskÃrayorvidhÃyakau ' iti prÃpte ---
brÆma÷-"agnirjyotirjyotiragni÷ svÃheti sÃyaæ juhoti, sÆryo jyotirjyoti÷ sÆrya÷ svÃheti prÃta÷"iti vihitena mantreïa prÃptatvÃddevatà na vidheyà |
tato 'gnisÆryadevatÃkasya sÃyaæprÃta÷ kÃlayorniyamenÃnu«Âheyasya karmaïa÷ ' agnihotram ' iti yaugikaæ nÃmadheyam |
yogaÓca bahuvrÅhiïà darÓita÷ |
"caturghÅtaæ và etadabhÆttasyÃ'ghÃramÃghÃrya÷"ityanenaivÃ'jyadravyasya praptatayà k«araddhtasaæskÃrasyÃvidheyatvÃdÃghÃraÓabdo 'pi yaugikaæ karmanÃmadheyam |
'yasminkarmÃïi nairtÅæ diÓamÃrabhyaiÓÃnÅæ diÓamavadhiæ ktvà saætatyà ghtaæ k«Ãryate ' tasya karmaïa etaænnÃma |
nanu nÃmadheyatve sati"udbhidà yajeta" "jyoti«Âomena yajeta"ityÃdÃviva dhÃtvarthena karaïena sÃmÃnÃdhikaraïyÃya 'agnihotreïa juhoti ' 'ÃghÃreïÃ'ghÃrayati ' iti ttÅyayà bhavitavyam |
nai«a do«a÷ |
anu«ÂhÃnÃdÆrdhve cÃtvarthasya siddhatvÃkÃreïa karaïatve 'pi tata÷ pÆrve sÃdhyatvÃkÃraæ vaktum 'agnihotram ' ' ÃghÃram ' iti dvitÅyÃyà yuktatvÃt |
na cÃtra dvitÅyÃnusÃreïa 'vrÅhÅnprok«ati ' itrayadÃvidya saæskÃra÷ ÓaÇkanÅya÷ |
vrÅhiÓabdavadagnihotrÃghÃraÓabdayo÷ prasiddhadravyavÃcakatvÃbhÃvena kriyÃvÃcitvÃbhyupagamÃt |
tasmÃt - agnihotrÃghÃraÓabdau darvihomopÃæÓuyÃjayorguïasaæskÃravidhÃyinau na bhavata÷, kintu karmÃntarayornÃmanÅ || MJaiNyC_1,4.8-12 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.13-15
(pa¤came ÓyenÃdiÓabdÃnÃæ yÃganÃmadheyatÃdhikaraïe (tadvyapadeÓanyÃye) sÆtram)
##
pa¤camÃdhikaraïamÃracayati --
ÓyenenÃbhicaranmartyo yajeteti Órutau guïa÷ /
vidhÅyate pak«irÆpo nÃma và tasya karmaïa÷ // MJaiNy_1,4.13 //
Óyoneneti guïa÷ kÃmya÷ saumika÷ somabÃdhayà /
na citrÃvadvÃkyabhedo rƬhoÓcaivamanugraha÷ // MJaiNy_1,4.14 //
yathà vai Óyena ityuktà hyupamÃnopameyatà /
naikasmiæstena gaiæïyÃsya vttyà syÃtkarmanÃmatà // MJaiNy_1,4.15 //
------------------
"ÓyenenÃbhicaranyajeta"ityatra karmanÃmatve dravyadevatayorabhÃvÃdyÃgasvarÆpamapi na sidhyet |
tata÷ somayÃge nityaæ somadravyaæ bÃdhitvà somasya sthÃne pak«idravyarÆpo guïa÷ kÃmyo vidhÅyate |
tathà sati Óyena Óabdasya pak«iïi lokasiddhà rƬhiranughyate |
na ca guïavidhitve citrÃyÃmiva vÃkyabheda ÃpÃdayituæ Óakya÷ |
citratvastrÅtvavadguïadvayÃbhÃvÃditi prÃpte --
brÆma÷-"yathà vai Óyono nipatyÃ'datte, evamayaæ dvi«antaæ bhrÃtvyaæ nipatyÃ'datte yamabhicarati Óyenena"iti vÃkyenokta upamÃnopameyabhÃva÷ pak«iïyekasminna yujyate |
tasmÃtpak«iïa upamÃnasya guïa upameye karmaïyastÅti ÓyevaÓabdasyÃbhicÃrakarmanÃmatvam |
"saædaæÓevanÃbhicanyajeta" " |
gavÃbhicaryamÃïo yajeta"ityatra saædaæÓagoÓabdayornÃmatvaæ ÓyenaÓabdavaddra«Âavyam |
"yathà saædaæÓena durÃdÃnamÃdatte" "yathà gÃvo gopÃyanti"iti vÃkyaÓe«ÃbhyÃmupamÃnopameyabhÃvÃbhidhÃnÃt || MJaiNyC_1,4.13-15 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.15*-18
(«a«Âhe vÃjapeyÃdiÓabdÃnÃæ nÃmadheyatÃdhikaraïe sÆtrÃïi) /
##
##
##
«a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati-
yajeta vÃjapeyena svÃrÃjyÃrthÅtyasau guïa÷ /
nÃma và guïatà tantrayogÃdguïaphaladvaye // MJaiNy_1,4.15* //
sÃdhÃraïayaje÷ karmakaraïatvena tantratà /
trikadvayaæ viruddhaæ syÃttantratÃyÃæ phalaæ prati // MJaiNy_1,4.16 //
upÃdeyavidheyatvaguïatvÃkhyaæ trikaæ yaje÷ /
uddeÓyÃnÆktimukhyatvatrikaæ tasya guïaæ prati // MJaiNy_1,4.17 //
tyaktvà tantraæ tadÃvttau vÃkyaæ bhidyate tena sa÷ /
vÃjapeyetiÓabdo 'pi karmanÃmÃgnihotravat // MJaiNy_1,4.18 //
"vÃjapeyena svÃrÃjyakÃmo yajeta"ityatra vÃjapeyaÓabdena guïo vidhÅyate |
annavÃcÅ vÃjaÓabda÷ |
taccÃnnaæ peyaæ surÃdravyam |
taccÃtra guïa÷ |
surÃgrahÃïÃmanu«ÂheyatvÃt |
nanu guïatve ' vÃjapeyaguïavatà yÃgena svÃrÃjaæ bhÃvayet ' iti matvarthalak«aïà prasajyeta |
maivam |
sakduccaritasya, yajeta, itvÃkhyÃtasya vÃjapeyaguïe svÃrÃjyaphale ca tantreïa saæbandhÃÇgÅkÃrÃt |
vÃjapeyena dravyeïa svÃrÃjyÃya yajeta, ityevamubhayasaæbandha÷ |
nanu guïasaæbandhe sati vÃjapeyaguïena yÃgaæ kuryÃt, iti yaje÷ karmakÃrakatvaæ bhavati, phalasaæbandhe tu ' yÃgena svÃrÃjyaæ saæpÃdayet ' iti karaïakÃrakatvam |
tatkathaæ tadubhayasaæbandha iti cet |
nÃyaæ do«a÷ |
yaje÷ sÃdhÃraïatvena dvirÆpatvasaæbhavÃt |
' yajeta ' ityatra praktyà yÃga ukta÷, pratyayena bhÃvanoktÃ, tayostu samabhivyÃhÃrÃtsaæbandhamÃtraæ gamyate |
tacca karmatvakaraïatvayo÷ sÃdhÃraïam |
na khalu tatra karmatvasya karaïatvasya và sÃk«ÃdabhidhÃyikà kÃcidasÃdhÃraïÅ vibhakti÷ ÓrÆyate |
ata÷ sÃdhÃraïasya yajerubhÃbhyÃæ yugapatsaæbandhe sita yathocitasaæbandhaviÓe«a÷ paryavasyati |
evaæ tantreïa saæbandhÃÇgÅkÃre ' vÃjapeyadravyeïa yÃgaæ kuryÃt ' ityarthasya lamyamÃnatvÃdguïavidhitve 'pi nÃsti matvarthalak«aïà |
yadyudbhidÃdi«vapyevaæ guïavidhi÷ syÃt, tarhi tÃnyapi vÃkyÃnyatrodÃhtya tadÅya÷ siddhÃnta÷ punarÃk«ipyatÃmiti prÃpte --
brÆma÷- yajestantreïobhayasaæbandhe sati viruddhatrikadvayÃpatti÷ syÃt |
upÃdeyatvaæ, vidheyatvaæ, guïatvaæ cetyekaæ trikam |
uddeÓyatvam, anuvÃdyatvaæ, mukhyatvaæ cetyaparaæ trikam |
tatroddeÓyatvÃdayastraya÷ svÃrÃjyaphalani«Âhà dharmÃ÷ |
upÃdeyatvÃdayastraya÷ sÃdhanabhÆtayajini«Âhà dharmÃ÷ |
phalamuddiÓya yajirupasarjanam |
phalasyoddeÓyatvaæ nÃma mÃnatÃpek«o vi«ayatvÃkÃra÷ |
yajerupÃdeyatvaæ nÃmÃnu«ÂhÅyamÃnatÃkÃra÷ |
tÃvubhau mana÷ ÓarÅropÃdhikau dharmau |
anuvÃdyatvavidheyatvadharmau tu ÓabdopÃdhikau |
j¤Ãtasya kathanamanuvÃda÷ |
aj¤ÃtasyÃnu«Âheyatvakathanaæ vidhi÷ |
phalayÃgayo÷ sÃdhyasÃdhanatvarÆpatayà pradhÃnatvopasarjanatve |
evaæ sati phalatatsÃdhanayo÷ svÃrÃjyayÃgayo÷ svabhÃvaparyÃlocanÃyÃæ yathà phalasyoddeÓyatvÃditrikaæ yÃgasyopÃdeyatvÃditrikaæ vyavati«Âhate tathà yÃgasya vÃjapeyasya ca sÃdhyasÃdhanabhÃvÃparyÃlocanÃyÃæ yÃgasyoddeÓatvÃditrikam, vÃjapeyadrayasyopÃdeyatvÃditrikaæ ca paryavasyati |
tato yÃgasya phaladravyÃbhyÃæ yugapatsaæbandhe sati viruddhaæ trikadvayamÃpadyate |
nanu tarhi mà bhÆttantreïobhayasaæbandha÷, pthaksaæbandhÃya yajirÃvartyatÃmiti cet |
vÃkyabhedaprasaÇgÃt |
' dravyeïa yÃgaæ kuryÃt ' ityekaæ vÃkyam |
' yÃgena phalaæ kuryÃt ' ityaparam |
tasmÃdvÃjapeyaÓabdo na guïavidhÃyaka÷, kintu yathektaæ dravyaæ nimittÅktyÃgnihotraÓabdavatkarmanÃmadheyam || MJaiNyC_1,4.15*-18 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.19-20
(saptama ÃgneyÃdÅnÃmanÃmatÃdhikaraïe sÆtram)
##
saptamÃdhikaraïamÃracayati --
yadÃgneyo '«ÂÃkapÃla iti nÃma guïo 'thavà /
nÃmÃgnihotravanmaivaæ nÃmatve devatà nahi // MJaiNy_1,4.19 //
mantro 'pi neha pratyak«astaddhitÃddevatÃvidhi÷ /
devadravyaviÓi«Âasya vidhÃnÃdekavÃkyatà // MJaiNy_1,4.20 //
darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate -"yadÃgneyo '«ÂÃkapÃlo 'mÃvÃsyÃyÃm, paurïamÃsyÃæ cÃcyuto bhavati"iti |
tatra yathÃgnihotraÓabda÷ ' agnaye hotramatra ' ityamuparthe nimittÅktya karmanÃmadheyam, tathÃ'gneyaÓabdo 'gnisaæbandhaæ nimittÅktya karmanÃma syÃditi cet |
maivam |
nÃmatve devatÃrÃhityaprasaÇgÃt |
agnihotre tu"agnirjyotirjyotiragni÷ svÃheti sÃyaæ juhoti"ityanena vacanena vihito mantra÷ pratyak«avihita iti mÃntravarïikÅ devatà labhyate |
iha tu na tÃdÓo mantro 'sti |
ÃgneyaÓabdastu devatÃæ vidhÃtuæ Óaknoti |
' agnirdevatÃsya ' itrayasminnarthe taddhitasyotpannatvÃt |
na ca dravyadevatayorubhayorguïavidhÃnÃdvÃkyabheda iti ÓaÇkanÅyam |
karmaïo 'prÃptatvena guïadvayaviÓi«Âasya karmaïa ekena vÃkyena vidhÃnÃt |
tasmÃt - ÃgneyaÓabdena devatÃguïo vidhÅyate || MJaiNyC_1,4.19-20 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.21
atra gurupatamÃha -
yadÃgneya iti proktaæ na mÃnaæ vidhyasaæbhavÃt /
iti cenna viÓi«ÂÃrthavidhau satyapramà kuta÷ // MJaiNy_1,4.21 //
------------------
udÃhtavÃkye devatÃrÃhityaprasaÇgena nÃmatvÃbhÃvÃdguïayorvidhau vÃkkayabhedäca vidhyasaæbhavÃdaprÃmÃïyamiti pÆrvapak«a÷ | guïadvayaviÓi«ÂakarmavidhisaæbhavÃtprÃmÃïyamiti siddhÃnta÷ || MJaiNyC_1,4.21 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.22-23
(a«Âame barhirÃdiÓabdÃnÃæ jÃtivÃcitÃdhikaraïe sÆtram)
##
a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati -
varhirÃjyapuro¬ÃÓaÓabdÃ÷ saæskÃravÃcina÷ /
jÃtyarthà và ÓÃstrarƬheste syu÷ saæskÃravÃcina÷ // MJaiNy_1,4.22 //
jÃtiæ tyaktvà na saæskÃre prayuktà lokavedayo÷ /
vinÃpi saæsktiæ loke d«ÂatvÃjjÃtivÃcina÷ // MJaiNy_1,4.23 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate -"barhirlunÃti" "Ãjyaæ vilÃpayati" "puro¬ÃÓaæ paryÃgni karoti" iti |
atra barhirÃdiÓabdÃnÃæ ÓÃstre sarvartra saæskte«u tïÃdi«u prayogÃt, pÅlvÃdiÓabde«u ÓÃstrÅyarƬhiprÃbalyasyoktatvÃt, yÆpÃhavanÅyÃdiÓabdavatsaæskÃravÃcino barhirÃdiÓabdà iti cet |
maivam |
anvayavyatirekÃbhyÃæ jÃtivÃcitvÃt |
yatra yatra barhirÃdiÓabdaprayoga÷, tatra tatra jÃti÷ ' ityasyà vyÃpterloke vede ca nÃsti vyabhicÃra÷ |
saæskÃravyÃpterlaukikaprayoge vyabhicÃro dÓyate |
kvaciddeÓaviÓe«e laukikavyavahÃro jÃtimÃtramupajÅvya vinà saæskÃraæ te ÓabdÃ÷ prayujyante - ' barhirÃdÃya gÃvo gatÃ÷ ' iti, ' ktayyamÃjyam ' iti, ' puro¬ÃÓena me mÃtà prahelakaæ dadÃti ' iti ca |
tasmÃjjÃtivÃcina÷ |
prayojanaæ tu"barhi«Ã yÆpÃvaÂamavastïÃti"ityatra vinà saæskÃreïa staraïasiddhi÷ || MJaiNyC_1,4.22-23 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.24
atra gurumatamÃha --
barhirÃdau nimittaskaya durvacatvÃnna meti cet /
jÃtestatra nimittatvÃttadyuktà codanà pramà // MJaiNy_1,4.24 //
------------------
spa«Âor'tha÷ || MJaiNyC_1,4.24 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.25-26
(navame prok«aïyÃdiÓabdÃnÃæ yaugikatÃdhikaraïe sÆtram)
##
navamÃdhikaraïamÃracayati --
prok«aïÅ÷ saæsktirjÃtiryogo và sarvabhÆmi«u /
tathokte÷ saæsktirjÃti÷ syÃdrƬhe÷ prabalatvata÷ // MJaiNy_1,4.25 //
anyonyÃÓrayato nÃ'dyo na jÃti÷ kalpyaÓaktita÷ /
yoga÷ syÃtkÊptaÓaktitvÃtkÊptarvyÃkaraïÃdbhavet // MJaiNy_1,4.26 //
------------------
darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate -"prok«aïÅrÃsÃdaya"iti |
tatra prok«aïÅÓabdasyÃbhimantraïÃsÃdamÃdisaæskti÷ pravttinimitam | kuta÷- sarve«u vaidikaprayogapradeÓe«u saæsktÃnÃmevÃpÃæ prok«aïÅÓabdenocyamÃnatvÃdityeka÷ pak«a÷ |
loke jalakrŬÃyÃæ ' prok«aïÅbhirudvejitÃ÷ sma÷ ' ityasaæsktÃsvapsu prayogÃdvarhirÃdiÓabdavajjÃtau rƬhatvÃdudakatvajÃti÷ pravttinimittam |
na ca ' prakar«eïok«yata Ãbhi÷ ' iti yogo 'tra ÓaÇkanÅya÷ |
rƬhe÷ prabalatvÃditi pak«Ãntaram |
tatra na tÃvatsaæskÃro yukta÷ |
anyonyÃÓrayatvÃt |
vihite«vabhimantraïÃdi«u saæskÃre«vanu«Âhite«u paÓcÃtsaæsktÃsvapsu prok«aïÅÓabdapravtti÷ |
tatpravttau satyÃæ prok«aïÅÓabdenÃpo 'mÆdyÃbhimantraïasiddhiriti |
nÃpi jÃtipak«o yukta÷ |
udakajÃtau prok«aïÅ Óabdasya vddhavya vahÃre pÆrvamakÊptatveneta÷ paraæ Óakte÷ kalpanÅyatvÃt |
tato goÓabdavadaÓvakarïaÓabdavacca rƬho na bhavati |
yogastu vyÃkaraïena kÊpta÷ |
sopasargÃddhÃto÷ karaïe lyuÂpratyayena vyutpÃdanÃt |
tasmÃt -- prok«aïÅÓabdo yaugika÷ |
ghtÃde÷ prok«aïatvaæ prayojanam || MJaiNyC_1,4.25-26 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.27
(daÓame nirmanthyaÓabdasya yaugikatÃdhikaraïe sÆtram)
##
daÓamÃdhikaraïamÃracayati --
rƬhiryogo yogarƬhirvà nirmanthyasya vartanam /
Ãdyau pÆrvavadanttyo 'cirajÃternÃvanÅtavat // MJaiNy_1,4.27 //
------------------
agnicayane ÓrÆyate -"nirmanthyene«ÂakÃ÷ pacanti"iti |
tatra nirmanthyaÓabdasya svÃrthe kÅdÓÅ vtti÷, iti saæÓaye barhirÃdiÓabdavallaukikavaidikasÃdhÃraïyÃdÆvahnijÃtau rƬhirityeka÷ pak«a÷ |
prok«aïÅÓabdavadgƬherakÊptatvÃdaraïinirmanthanajanyasÃcca yoga iti pak«Ãntaram |
laukikanirmanthanena ciranirmanthanena ca janyaæ vÃrayituæ yogarƬhi÷ paÇkajÃdivadÃÓrayaïÅyà |
ÃdhÃnakÃle nirmathya gÃrhapatye nityaæ dhto 'gniÓciranirmathita÷ |
cayanakÃle nirmathyokhÃsu dhto 'gniraciranirmathita÷ |
sadya eva laukikamathanena jÃto 'gniraciranirmathita÷ |
tene«ÂakÃ÷ pacyante |
yathà purÃïamÆtamayorghtayornavanÅtajanyatve samÃne 'pi yogarƬhyà nÆtanameva ' nÃvanÅtam ' iti vyavahriyate tadvat || MJaiNyC_1,4.27 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.28-31
(ekÃdaÓe vaiÓvadevÃdiÓabdÃnÃæ nÃmadheyatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 13 - 16)
##
##
##
##
ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati -
cÃturmÃsyÃdyaparvaproktÃgneyÃdya«ÂakÃntike /
vaiÓvadeveti Óabdokto guïa÷ saæghasya nÃma và // MJaiNy_1,4.28 //
nÃmatve rÆparÃhityÃdavidhirguïatà sata÷ /
agnyÃdibhirvikalpyante viÓvadevÃstu saptasu // MJaiNy_1,4.29 //
anÆdyëÂau yajeteti tatsaæghe nÃma varïitam /
avidhitve 'pyarthavatsyÃnnÃma prÃkpravaïÃdi«u // MJaiNy_1,4.30 //
ijyante 'tra yajante và viÓve devà itÅdÓÅ /
niruktirna vikalpa÷ syÃdutpattyutpannaÓi«Âata÷ // MJaiNy_1,4.31 //
------------------
cÃturmÃsyayÃgasya catvÃri parvÃïi --- vaiÓvadeva÷ , varuïapraghÃsa÷ , sÃkamedha÷ , ÓunÃsÃrÅyaÓceti |
te«u prathame parvaïya«Âau yÃgà vihitÃ÷ --- Ãgneyama«ÂÃkapÃlaæ nirvapati, saumyaæ carum, sÃvitraæ dvÃdaÓakapÃlam, sÃrasvataæ carum, pau«ïaæ carum , mÃrutaæ saptakapÃlakam, vaiÓvadevÅmÃmik«Ãm, dyÃvÃpthivyamekakapÃlam, iti |
te«Ãma«ÂhÃnÃæ yÃgÃnÃæ saænidhÃvidamÃmnÃyate ---"vaiÓvadevena yajeta"iti |
tatrÃ'gneyÃdÅnyÃgÃn ' yajeta ' ityanÆdya vaiÓvadevaÓabdena devatÃrÆpo guïaste«u vidhÅyate |
yadyapi vaiÓvadevyÃmik«ÃyÃæ viÓve devÃ÷ prÃptÃ÷, tathÃpyÃgneyÃdi«u saptasu yÃge«vaprÃptasvÃdvidhÅyante |
te«vapyagnyÃdidevatÃ÷ santÅti cet, tarhi gatyabhÃvÃtte«u devatà vikalpyantÃm |
nÃmadheyatve tu nÃmamÃtrasyÃbhidheyatvÃddravyadevatayorabhÃvena yÃgasyÃtra svarÆpÃsaæbhavÃcchÆyamÃïo vidhiranarthaka÷ syÃt -- tasmÃt ' guïavidhi÷ ' -- iti prÃpte - ' brÆma÷- utpattivÃkyairvihitÃnÃgneyÃdÅna«Âau yÃgÃn 'yajeta' ityanÆdyëÂÃnÃæ saæghe vaiÓvadevaÓabdo nÃmatvenopavarïyate |
na ca vidhitvÃsaæbhave 'pi nÃmopadeÓavaiyarthyam, 'prÃcÅnapravaïe vaiÓvadevena yajeta ' ityÃdi«u vaiÓvadevaÓabdenaikenaivëÂÃnÃæ saæghasya vyavahartavyatvÃt |
nÃmapravttinimittabhÆtà niruktirdvidhà - Ãmik«ÃyÃge viÓve«Ãæ devÃnÃmijyamÃnatayà tatsahacaritÃrthÃnÃæ sarve«Ãæ chatrinyÃyena vaiÓvadevatvam |
athavà ' viÓve devà a«ÂÃnÃæ kartÃra÷ ' iti vaiÓvadevatvam |
tathà ca brÃhmaïam -"yadviÓve devÃ÷ samayajanta, tadvaiÓvadevasya vaiÓvadevatvam"iti |
devatÃvikalpastu samÃnabalatvÃbhÃvÃnna yujyate |
ÃgnyÃdaya utpattiÓi«ÂatvÃtprabalÃ÷, viÓve devà utpannaÓi«ÂatvÃdadurbalÃ÷ |
tasmÃt -- vaiÓvadevaÓabda÷ karmanÃmadheyam || MJaiNyC_1,4.28-31 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.32
atra gurumatamÃha --
guïanÃmatvasaædehÃdapramà codaneti cet /
noktanyÃyena saæghasya nÃmadheyatvanirïayÃt // MJaiNy_1,4.32 //
------------------
spa«Âor'tha÷ || MJaiNyC_1,4.32 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.33-35
(dvÃdaÓe vaiÓvÃnare '«ÂatvÃdyarthavÃdatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 17 - 22 )
##
##
##
##
##
#<ÃnarthakyÃd akÃraïaæ kartur hi kÃraïÃni guïÃrtho hi vidhÅyate / Jaim_1,4.22 />#
dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati --
yaddvÃdaÓakapÃle«ÂervaiÓvÃnayÃæ anantaram /
Órutama«ÂÃkapÃlÃdi tadguïo nÃma và stuti÷ // MJaiNy_1,4.33 //
antarbhÃvÃda«ÂatÃdernÃma syÃdagnihotravat /
dravyaæ dravyÃntare no cedguïastarhi phale tvasau // MJaiNy_1,4.34 //
vÃkyaikyamupasaæhÃrÃdvispa«Âaæ tattu bÃdhyate /
nÃnÃguïavidhau tasmÃdaæÓadvÃrÃæÓisaæstuti÷ // MJaiNy_1,4.35 //
kÃmye«ÂikÃï¬e ÓrÆyate -"vaiÓvÃnaraæ dvÃdaÓakapÃlaæ nirvapetputre jÃte" "yada«ÂÃkapÃlo bhavati gÃyatryaivainaæ brahmavarcasena punÃti, yannavakapÃlastrivtaivÃsmiæstejo dadhÃti, yaddaÓakapÃlo virÃjaivÃsminnannÃdyaæ dadhÃti, yadekÃdaÓakapÃlastri«ÂumaivÃsminnindriyaæ dadhÃti, yaddvÃdaÓakapÃlo jagatyaivÃsminpaÓÆndadhÃti, yasmi¤jÃta etÃmi«Âiæ nirvapati pÆta eva sa tejasvyannÃda indrÅyÃvÅ paÓumÃnbhavati"iti |
atrëÂatvÃdisaækhyÃsÃmÃnyÃtpuro¬ÃÓÃdÅnÃæ gÃyatryÃdirÆpatvakalpanà ktà |
i«Âi vidhÃyake vÃkye yeyaæ dvÃdaÓasaækhyà tasyÃma«ÂatvÃdisaækhyÃnÃmantarbhÃvÃttÃ÷ saækhyà nimittÅktyÃgnihotraÓabdavada«ÂÃkapÃlÃdiÓabdÃ÷ karmanÃmadheyÃnÅtyeka÷ pak«a÷ |
nÃtra dvÃdaÓakapÃlaÓabda÷ saækhyÃpara÷ , kintu puro¬oÓadravyapara÷ |
' dvÃdaÓasu kapÃle«u saæskta÷ ' iti vyutpatte÷ |
evama«ÂÃkapÃlÃdiÓabdà api |
tathà sati dravyasya dravyÃntare 'nantarbhÃvÃnnÃmadheyasya nimittaæ nÃstÅti cet , evaæ tarhi puro¬ÃÓabdavyarÆpo guïo vidhÅyatÃm |
na cotpattiÓi«ÂadvÃdaÓakapÃlapuro¬ÃÓÃvaruddhatvÃda«ÂakapÃlÃdranavakÃÓa iti vÃcyam |
brahmavarcasÃdiphalÃya tadvidhyupapatterityapara÷ pak«a÷ |
ayamapyupapanna÷ |
bahÆnÃæ guïÃnÃæ vidhau vÃkyabhedÃpatte÷ |
na ca bhinnÃnyevaitÃni vÃkyÃnÅti vÃcyam |
"vaiÓvÃnaraæ dvÃdaÓakapÃlaæ nirvapet"iti vihitasya"yasmi¤jÃta etÃm" -ityupasaæhÃreïa vÃkyaikatvÃvagamÃt |
tasmÃdaæÓaira«ÂÃkapÃlÃdibhiraæÓÅ dvÃdaÓakapÃla÷ stÆyate || MJaiNyC_1,4.33-35 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.36
atra gurumatamÃha --
aguïatvÃdanÃmatvÃdamantratvÃdananvaye /
a«ÂatvÃdyapramÃïaæ cennÃrthavÃdatayÃnvayÃt // MJaiNy_1,4.36 //
------------------
uktarÅtyà guïatvaæ nÃmatvaæ ca na saæbhavati |
uttamapuru«ÃmantraïÃdyabhÃvÃnnamantratvam |
ato '«ÂÃkapÃladÅnÃmananvayÃdaprÃmÃïyaæ vÃkyasyeti cet |
maivam |
stÃvakatvenÃnvayasyoktatvÃt || MJaiNyC_1,4.36 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.37-39
(trayodaÓe yajamÃnaÓabdasya prastarÃdistutyarthatvÃdhikaraïe sÆtram)
##
trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati ---
yajamÃna÷ prastaro 'tra guïo và nÃma và stuti÷ /
sÃmÃnÃdhikaraïyena syÃdekasyÃnyanÃmatà // MJaiNy_1,4.37 //
guïo và yajamÃno 'stu kÃrye prastaralak«ite /
aæÓÃæÓitvÃdyabhÃvena pÆrvavannÃtra saæstuti÷ // MJaiNy_1,4.38 //
arthabhedÃdanÃmatvaæ guïaÓvetprahriyeta sa÷ /
yÃgasÃdhakatÃdvÃrà vidheyaprastarastuti÷ // MJaiNy_1,4.39 //
------------------
idamÃmnÃyate -"yajamÃna÷ prastara÷"iti |
tatra yajamÃnasya prastaraÓabdo nÃmadheyam, prastarasya và yajamÃnaÓabdo nÃmadheyam |
kuta÷ - ' udbhidà yÃnena ' ityÃdÃviva sÃmÃnÃdhikaraïyÃdityeka÷ pak«a÷ |
guïavidhirityapara÷ pak«a÷ |
tadÃpi yajamÃnakÃrye japÃdau prastarasyÃcetanasya sÃmarthyÃbhÃvÃdguïatvaæ nÃsti |
prastarakÃrye strugdhÃraïÃdau yajamÃnasya ÓaktatvÃdyajamÃnarÆpo guïo vidhÅyate |
evaæ sati paÓcÃcchrutasya prastaraÓabdasya kÃryalak«akatve 'pi prathamaÓruto yajamÃnaÓabdo mukhyavttirbhavati |
na cÃtra pÆrvanyÃyena stuti÷ saæbhavati |
a«ÂÃkapÃladvÃdaÓakapÃlayoriva prastarayajamÃnayoraæÓÃæÓitvÃbhÃvÃt |
"vÃyurvai k«epi«Âhà devatÃ"Ærjo 'varudhyai"ityÃdivatstutiriti cet |
na |
k«ipratvÃdidharmavatkasyacidutkar«asyÃpratÅte÷ |
tasmÃt - ' nÃmaguïayoranyataratvam"iti prÃpte , --
brÆma÷- gomahi«ayorivÃrthabhedasyÃtyantaprasiddhatvÃnnÃmatvaæ na yuktam |
guïapak«e tu - agnau praharaïasya prastarakÃryatvÃdyajamÃne prahte sati karmalopa÷ syÃt |
tasmÃt - vidheya÷ prastaro yajamÃnaÓabdena stÆyate |
yathà ' siæho devadatta÷ ' ityatra siæhaguïena ÓauryÃdinopeto devadatta÷ siæhaÓabdena stÆyate, tathà yajamÃnaguïena yÃgasÃdhanatvena yukta÷ prastaro yajamÃnaÓabdena stÆyate |
evaæ"yajamÃna ekakapÃla÷"ityÃdi«u dra«Âavyam || MJaiNyC_1,4.37-39 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.40
(caturdaÓa ÃgneyÃdiÓabdÃnÃæ brÃhmaïÃdistutyarthatÃdhikaraïe sÆtram)
##
caturdaÓÃdhikaraïamÃracayati -
Ãgneyo brÃhyaïo 'trÃpi pÆrvavatsarvanirïaya÷ /
dvÃraæ tu mukhajanyatvasÃgneyatvena saæstave // MJaiNy_1,4.40 //
------------------
idamÃmnÃyate -"Ãgneyo vai brÃhmaïa÷"iti |
atrÃtyantaprasiddhÃrthabhedÃdÃgneyaÓabdo na brÃhyaïasya nÃmadheyam |
nÃpyagnidevatÃrÆpo guïo vidhÅyate |
' Ãgneyaæ sÆktam ' ' Ãgneyaæ havi÷, ityevaæ devatÃtaddhitasya sÆktahavirvi«ayatvÃt |
nahi brÃhmaïa÷ sÆktam, nÃpi havi÷ |
ata÷ saæbandhavÃcitaddhitÃntÃgneyaÓabdena brÃhmaïa÷ stÆyate |
yadyapi brÃhmaïe nÃgnisaæbandha÷, tathÃpyagnisaæbandho mukhajanyatvaguïo brÃhmaïe vidyate |
tathà cÃgnibrÃhmaïayormukhajanyatvaæ kvacidarthavÃde samÃmnÃyate -"prajÃpatirakÃmayata, prajÃ÷ sjeta, iti |
sa mukhatastrivtaæ niramimÅta, tamagnirdevatÃnvayujyata, gÃyatrÅ chanda÷, rathantaraæ sÃma, brÃhmaïo manu«yÃïÃm, aja÷ paÓÆnÃm, tasmÃtte mukhyà mukhato hyasjyanta"iti |
tasmÃt - ÃgneyaÓabda÷ stÃvaka÷ |
evam"aindro rÃjanya÷" "vaiÓyo vaiÓvadeva÷"ityÃdi«u dra«Âavyam || MJaiNyC_1,4.40 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.41
(pa¤cadaÓe yÆpÃdiÓabdÃnÃæ yajamÃnastutyarthatÃdhikaraïe sÆtram)
##
pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati -
Ãdityo yÆpa ityatra stutirÃdityaÓabdata÷ /
dvÃraæ cÃk«u«asÃrÆpyaæ ghtÃkte taijase 'sti tat // MJaiNy_1,4.41 //
------------------
Ãditye yaccak«urgamyaæ tejasvitvaæ tadyÆpe 'pyasti |
ghtÃktasya yÆpasya tejasvitvÃdhyavasÃyÃt |
tata÷- ÃdityaÓabdena yÆpa÷ stÆyate |
evaæ"yajamÃno yÆpa÷"ityatra cak«urgamyasyordhvatvasya samÃnatvÃdyajamÃnaÓabdena yÆpa÷ stÆyate || MJaiNyC_1,4.41 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.42-44
(«o¬aÓe 'paÓvÃdiÓabdÃnÃæ gavÃdipraÓaæsÃrthatvÃdhikaraïe sÆtram)
##
«o¬aÓÃdhikaraïamÃracayati -
paÓavo 'nye gavÃÓvebhyo 'paÓavo và iti Órutam /
ajÃdi«vapaÓutvaæ yadguïo vÃdo 'thavÃstu tat // MJaiNy_1,4.42 //
stutyabhÃvÃdguïaste«u paÓukÃryani«edhanam /
aÓakyatvÃnni«edhasya ghaÂÃdyarthÃbhidhÃyinà // MJaiNy_1,4.43 //
paÓavo 'paÓuÓabdena prÃÓastyÃbhÃvasÃmyata÷ /
lak«yÃstatra nimittaæ tu praÓaæsaiva gavÃÓvayo÷ // MJaiNy_1,4.44 //
------------------
idamÃmnÃyate --"apaÓavo và anye goÓvebhya÷, paÓavo goaÓvÃ÷"iti |
tatrÃjÃdi«u ÓrÆyamÃïaæ yadapaÓutvaæ tasyÃrthavÃdatvaæ na saæbhavati |
paÓutvani«edhamÃtreïa stuterapratibhÃnÃt |
tata÷ paÓukÃryani«edharumo guïo vidhÅyata iti cet |
maivam |
ajÃdipaÓuvidhivaiyarththaprasaÇgena ni«eddhumaÓakyatvÃt |
apaÓuÓabda÷ paÓuvyatiriktaæ ghaÂÃdipadÃrthajÃtamabhidadhÃti |
tasminghaÂÃdau gavÃÓvavatprÃÓastyaæ nÃsti |
so 'yaæ prÃÓastyÃbhÃvo 'jÃdi«u paÓu«vastÅtyanenÃbhiprÃyeïa paÓava eva santo 'pyajÃdayo ghaÂÃdisÃmyÃdapaÓuÓabdena lak«yante |
pÆrvatra yajamÃnÃdiÓabdÃnÃæ prastarÃdyarthe«u pravttinimittam |
tatpravttiphalaæ prastarÃdipraÓaæsà |
iha tvapaÓuÓabdasyÃjÃdi«u mavttau gavÃÓvayo÷ praÓaæsaiva nimittaæ phalaæ ca |
dviprakÃrà praÓaæsÃ- vastÆnividyamÃnaguïotkar«a eka÷ prakÃra÷ |
stÃvakena Óabdena saæpÃdito guïotkar«o 'para÷ prakÃra÷ |
gavÃÓvayorajÃdibhya utkar«o lokasiddho ya÷ so 'tra nimittam |
' ajÃdaya÷ svabhÃvata÷ paÓavo 'pi santo gavÃÓvau pratyapaÓava÷ saæpannÃ÷ |
ÅdÓo gavÃÓvayormahimà ' iti stutiphalam |
tasmÃt --"apaÓavo vai"ityayamarthavÃda÷ |
ayameva nyÃya udÃharaïÃntare 'pi yojanÅya÷-"ayaj¤o và e«a yo 'sÃma"ityekamudÃharaïam |
"asatraæ và etadyacchandogam"ityaparamudÃharaïam |
"agnihotradarÓapÆrïamÃsÃdiryaj¤o 'pi sÃmahÅnatvÃdayaj¤o bhavati |
ÅdÓa÷ sÃmno mahimà |
chandogaÓabdena caturviÓa÷, catuÓcatvÃriæÓa÷, a«ÂacatvÃriæÓa ityete traya÷ stomà ucyante |
ak«arasaækhyÃsÃmyena gÃyatrÅtri«ÂubjagarÅchandobhirgÅyamÃnatvÃt |
te«Ãæ ca vi«Âuti÷ sÃmabrÃhmaïe dra«Âavyà |
ata÷ satramapi caturdaÓarÃtrÃdikaæ chandogarahitatvÃdasatraæ bhavati |
ÅdÓaÓchandogÃnÃæ mahimà |
ityevaæ stÃvakatvÃdarthavÃdatvam || MJaiNyC_1,4.42-44 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.45-48
(saptadaÓe bhÆmÃdhikaraïe bÃhulyena s«ÂivyapadeÓÃdhikaraïe sÆtram)
##
saptÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati ----
s«ÂÅrupadadhÃtÅti ye mantrÃ÷ s«ÂiliÇgakÃ÷ /
vidheyÃste guïatvena vÃdo vÃtra guïe vidhi÷ // MJaiNy_1,4.45 //
ÃkhyÃtenÃbhisaæbandhÃdavidhyantarayogata÷ /
liÇgaprakaraïaprÃptermantrÃïÃæ vidhyasaæbhavÃt // MJaiNy_1,4.46 //
tÃnanÆdye«ÂakÃdhÃnaæ vidadhyÃtsto«yate yata÷ /
yathÃs«ÂetyanenÃta÷ s«ÂÅrityarthavÃdagÅ÷ // MJaiNy_1,4.47 //
ekayÃstuvatetyÃdau mantrasaæghe kvacinnahi /
s«ÂiÓabdastathÃpyukti÷ s«ÂiÓabdena bhÆmata÷ // MJaiNy_1,4.48 //
------------------
agnicayane ÓrÆyate --"s«ÂÅrupadadhÃti"iti |
s«ÂiÓabdopetà mantrà yÃsÃmi«ÂakÃnÃmupadhÃne vidyante tà i«ÂakÃ÷ s«Âaya ucyante |
' s«ÂimÃnÃsÃmupadhÃno mantra÷ ' iti vighya"tadvÃmÃsÃmupadhÃna÷" [pÃ. sÆ. 4.4.125] ityÃdivyÃkaraïasÆtrasiddhaprakriyayà tanni«pÃdanÃt |
s«ÂiÓabdopetÃÓcopadhÃnamantrÃ÷"ekayÃstuvata"ityasminnanuvÃke samÃmnÃtÃ÷ |
"brahmÃsjyata, bhÆtÃnyasjyanta"ityÃdinà sjatidhÃtoste«u prayuktatvÃt |
te mantrà atra s«ÂiÓabdenopadhÃne guïatvena vidhÅyante |
kuta÷- ' upadadhÃti ' ityanenÃ'khyÃtenÃbhisaæbandhÃt |
na cÃrthavÃdatvamasya saæbhavati |
vidhyantareïa sahaikavÃkyatvÃbhÃvÃditi prÃpte, --
brÆma÷- agnicayanaprakaraïe paÂhitatvÃtte«Ãæ mantrÃïÃæ sÃmÃnyataÓcayanasaæbandho 'vaganyate |
viÓe«asaæbandha÷ sjatiliÇgÃdavagantavya÷ |
tathÃsati prÃptatvÃnna te mantrà atra vidhÅyante, kintu - tÃnmantrÃnanÆdye«ÂakopadhÃnaæ vidhÅyate |
s«ÂiÓabdenÃnuvÃdastu vak«yamÃïÃrthavÃdopapattyartha÷ |
"yathÃs«ÂamevÃvarÆndhe"iti hi vak«yarmÃïor'thavÃda÷ |
yadi vidhivÃkye mantrÃïÃmanuvÃdaka÷ s«ÂiÓabdo na syÃt , tadÃnÅmarthavÃde s«ÂiÓabdaprayogÃdvidhyarthavÃdayorvaiyadhikaraïyabhrama÷ syÃt |
tasmÃnmantrÃnuvÃdÅ s«ÂÅÓabdo na guïavidhÃyaka÷ , kintvarthavÃda÷ |
nanu prathamamantre sjatidhÃturna prayukta÷ , kintu dadhÃtidhÃtu÷ prayukta÷ |
"ekayÃstuvata" "prajÃadhÅyanta"iti tatpÃÂhÃt |
bìham |
tathÃpi dvitÅyattÅyÃdi«u bahu«u mantre«u sjatidhÃtuprayogÃddhÆmarÆpaæ sÃdÓyamasti |
yatra sarvÃïi vÃkyÃni s«ÂiÓabdopetÃni tatra yathà s«ÂiÓabdaprayoga÷ || MJaiNyC_1,4.45-48 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.49
(a«ÂÃdaÓe liÇgasamavÃyanyÃye (prÃïabhdÃdiÓabdÃnÃæ stutyarthatvÃdhikaraïe ) sÆtram)
##
a«ÂÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati --
s«ÂivatprÃïabhttatra sÃdÓyaæ liÇgabhÆmata÷ /
atraikamantrago liÇgasamavÃyo viÓi«yate // MJaiNy_1,4.49 //
------------------
"prÃïabhta upadadhÃti"ityatrÃpi s«ÂinyÃyena mantravidhiriti pÆrvapak«a÷ |
liÇgaprakaraïaprÃptamantrÃnuvÃdene«ÂakopadhÃnavidhi÷ |
"etasyaiva prÃïÃndadhÃti"ityasya vak«yamÃïÃrthavÃdasyopapattaye prÃïabhcchabdena mantrÃnuvÃda÷ |
pÆrvatra - dvitÅyà - dimantre«u s«ÂiliÇgÃnÃæ bÃhulyam |
iha tu - prathamamantra eva prÃïabhlliÇgamÃmnÃyate -"ayaæ purobhuvastasya prÃïo bhauvÃyana÷"iti |
ekasyaiva mantrasya prÃïabhttve 'pi ' chatriïo gacchanti ' itivattatsahacaritÃ÷ sarve mantrÃ÷ prÃïabhcchabdena lak«yante |
tadevaæ yajamÃnakÃryasiddhyÃdayo guïavttihetavo nirïÅtÃ÷ |
tathà coktam ---
"tatsiddhijÃtisÃrÆpyapraÓaæsÃliÇgabhÆmabhi÷ |
«a¬bhi÷ sarvatra ÓabdÃnÃæ gauïÅ vtti÷ prakalpitÃ" || iti |
|| MJaiNyC_1,4.49 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.50-53
(ekonaviæÓe vÃkyaÓe«eïa saædigdhÃrthanirÆpaïÃdhikaraïe sÆtram)
##
ekonaviæÓÃdhikaraïamÃracayati ---
Óarkarà upadhatte 'ktÃstejo vai ghtamatra kim /
tailÃdinäjità aktà ghtenaivÃthaväjanam // MJaiNy_1,4.50 //
tailÃdinÃpi mukhyatvÃdasaæjÃtavirodhanÃt /
aprÃptÃrthatvataÓcÃsya vidhervÃdÃdbalitvata÷ // MJaiNy_1,4.51 //
sÃmÃnyamananu«Âheyaæ viÓe«astu vidhau nahi /
ghtenaiväjanaæ vÃkyaÓe«ÃtsaædigdhanirïayÃt // MJaiNy_1,4.52 //
arthavÃdagatà ceyaæ stutirghtamupeyu«Å /
bodhayantÅ vidheyatvaæ ghtasya gamayedvidhim // MJaiNy_1,4.53 //
------------------
"aktÃ÷ Óarkarà upadadhÃti" "tejo vai ghtam"iti ÓrÆyate |
mttikÃmiÓrÃ÷ k«udÃpëÃïÃ÷ ÓarkarÃ÷ |
tÃÓca ghtatailavasÃdÅnÃmanyatamena dravyeïäjanÅyÃ÷ |
kuta÷ |
a¤janasÃmÃnyabodhakasya vidhivÃkyasya ghtaviÓe«abodhakÃdarthabÃdÃtprabalatvÃt |
tatprÃbalye ca mukhyatvÃdayastrayo hetava÷ |
svÃrthatayà vidhermukhyatvam , prathamaÓrutatvÃccÃsaæjÃtavirodhitvam , anadhigatÃrthabodhakatvÃdaprÃptÃrthatvam, arthavÃdastu - vidhistÃvakatvÃnna mukhya÷, caramaÓrutatvÃtsaæjÃtavirodhÅ, j¤ÃtÃrthÃnuvÃditvÃtprÃptÃrtha÷ |
tasmÃt - ' yena kenÃpya¤janam ' iti prÃpte, --
brÆma÷- vidhivÃkyena kima¤janasÃdhanasÃmÃnyaæ vidhÅyate, tadviÓe«o và |
nÃ'dya÷ |
sÃmÃnyasyÃnanu«ÂheyatvÃt |
na dvitÅya÷ |
ghtatailÃdiviÓe«avÃcakaÓabdÃbhÃvÃt |
tata uktarÅtyà prabalamapi vidhivÃkyamanu«ÂhÃnayogye viÓe«e saædehajanakatayà nirïayahetumarthavÃdamapek«ate, na tu tena saha virudhyate |
arthavÃde 'pi ghtasya vidhirnÃstÅti cet |
na |
vidherunneyatvÃt |
' tejo vai ghtam ' ityevaæ tejastvena ghtasya stÆyamÃnatvÃdvidheyatvaæ gamyate |
"stÆyate sa vidhÅyate"iti nyÃyÃt |
tena ca vidheyatvena vidhÃyaka÷ Óabda÷ kalpyate - ghtenÃktà iti |
tasmÃt - ghtenaiväjanam || MJaiNyC_1,4.50-53 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.54-55
(viæÓe sÃmarthyenÃvyavasthitÃnÃæ vyavasthÃdhikaraïe sÆtram)
##
viæÓÃdhikaraïamÃracayati --
struveïÃtha svadhitinà hastenÃvadyatÅtyamÅ /
Ãjye mÃæse puro¬ÃÓe saækÅrïà và vyavasthitÃ÷ // MJaiNy_1,4.54 //
vyavasthÃpakarÃhityÃtstrÆvÃdyà avyavasthitÃ÷ /
vyavasthÃpakatÃÓaktestadvaÓena vyavasthiti÷ // MJaiNy_1,4.55 //
------------------
"struveïÃvadyati" "svadhitinÃdyati" "hastenÃvadyati"iti ÓrÆyate |
tatrÃvadeye«vÃjyamÃæsapuro¬ÃÓe«u havi÷«vamÅ struvÃdyà avadÃnahetava÷ saækÅrïÃ÷ |
kuta÷ |
vyavasthÃpakasya ÓabdasyÃbhÃvÃditi cet |
maivam |
ÓaktervyavasthÃpakatvÃt |
"ÃkhyÃtÃnÃmarthe bruvatÃæ Óakti÷ sahakÃriïÅ" iti nyÃyÃt |
' kaÂe bhuÇkte ' ' kÃæsyapÃtryÃæ bhuÇkte ' ityatra laukikÃstattadvastuÓaktyanusÃreïa vyavasthÃæ kalpayanti --' kaÂa ÃsÅna÷ , ' kÃæsyapÃtryÃmodanaæ nidhÃya ' iti |
vede 'pi -"a¤jalinà saktÆnpradÃya juhuyÃt"ityatra yadyapi dvihastasaæyogo '¤jali÷, tathÃpi gurudevatÃdiprasÃdanÃrthäjalivanniÓchidrasaæyogo na bhavati |
tÃdÓe '¤jalau saktÆnÃmavakÃÓÃbhÃvÃt |
ata÷ sÃparthyÃtsaæyuktaprastidvayÃtmako madhyagatÃvakÃÓopeto '¤jalirghÅta÷ |
evamatrÃpi dravadravyasyÃ'jyasya struvo yogya÷, chedanÅyamÃæsasya ÓastraviÓe«a÷ svadhiti÷ |
saæhatasya puro¬ÃÓasya hasta÷, ityenena prakÃreïa struvÃdyà vyavasthitÃ÷ || MJaiNyC_1,4.54-55 ||
iti ÓrÅ mÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare prathamÃdhÃyÃyasya caturtha÷ pÃda÷
samÃptaÓca prathamo 'dhyÃya÷