Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara, a metrical exposition of Jaimini's Mimamsasutra, with Madhava's prose commentary Based on the ed. by Pandit Sivadatta: Jaiminiyanyayamala, Poona 1892. (Anandasrama Sanskrit Series, 24) ADHYAYA 1 Input by members of the Sansknet project (formerly: www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. THE TEXT IS NOT PROOF-READ! STRUCTURE OF REFERENCES (added): Jaim_n,n.n = Jaimini: Mimamsasutra_Adhyaya,Pada.Sutra MJaiNy_n,n.n = Madhava: Jaiminiyanyayamalavistara_Adhyaya,Pada.Sutra MJaiNyC_n,n.n = Madhava: JaiminiyanyayamalavistaraCommentary_Adhyaya,Pada.Sutra #<...># = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ oæ tatsadbrahmaïai nama÷ #<ÓrÅmÃdhavapraïÅto jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistara÷ /># vÃgÅÓÃdyÃ÷ sumanasa÷ sarvÃrthÃnÃmupakrame / yaæ natvà k­tak­tyÃ÷ syustaæ namÃmi gajÃnanam // MJaiNy_1.0.1 // yuktiæ mÃnavatÅæ vidansthiradh­tirbhede viÓe«ÃrthabhÃg Ãptoha÷ kramak­tprayuktinipuïa÷ ÓlÃdhyÃtideÓonnati÷ / nityasphÆrtyadhikÃravÃngatasadÃbÃdha÷ svatantreÓvaro jÃgarti ÓrutimatprasaÇgacarita÷ ÓrÅ bukkaïak«mÃpati÷ // MJaiNy_1.0.2 // yadbrahma pratipÃdyate praguïayattatpa¤camÆrtiprathÃæ tatrÃyaæ sthitimÆrtimÃkalayati ÓrÅ bukkaïak«mÃpati÷ / vidyÃtÅrthamunistadÃtmani lasanmÆrtistvanugrÃhikà tenÃsya svaguïairakhaï¬itaradaæ sÃrvaj¤amuddyotate // MJaiNy_1.0.3 // indrasyÃ'Çgiraso nalasya sumati÷ Óaibyasya medhÃtithir dhaumyo dharmasutasya vainyan­pate÷ svaujà nimergautami÷ / pratyagd­«ÂirarundhatÅsahacaro rÃmasya puïyÃtmano yadvattasya vibhorabhÆtkulagururmantrÅ tathà mÃdhava÷ // MJaiNy_1.0.4 // sa khalu prÃj¤ajÅvÃtu÷ sarvaÓÃstraviÓÃrada÷ / akarojjaiminimate nyÃyamÃlÃæ garÅyasÅm // MJaiNy_1.0.5 // tÃæ praÓasya sabhÃmadhye vÅraÓrÅbukkabhÆpati÷ / kuru vistarayasyÃstvamiti mÃdhavamÃdiÓat // MJaiNy_1.0.6 // sa bhavyÃdbhÃratÅtÅrthayatÅndracaturÃnanÃt / k­pÃmavyÃhatÃæ labdhvà parÃrdhyapratimo 'bhavat // MJaiNy_1.0.7 // nirmÃya mÃdhavÃcÃryo vidvadÃnandadÃyinÅm / jaiminÅyanyÃyamÃlÃæ vyÃca«Âe bÃlabuddhaye // MJaiNy_1.0.8 // nyÃyamÃlÃyà Ãdau svakÅyagranthatvadyotanÃya svamudrÃrÆpamanekÃrthagarbhe devatÃnamaskÃrapratipÃdakaæ Ólokaæ paÂhati - ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.1 vÃgÅÓÃdyÃ÷ sumanasa÷ sarvÃrthÃnÃmupakrame / yaæ natvà k­tak­tyÃ÷ syustaæ namÃmi gajÃnanam // MJaiNy_1,1.1 // ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.2 i«ÂadevatÃæ namask­tya cikÅr«itÃrthaparipÃlanÃya pÃlake svÃmini vidyamÃnaæ mahimÃnamanusmarati -- yuktiæ mÃnavatÅæ vidansthiradh­tirbhede viÓe«ÃrthabhÃg Ãptoha÷ kramak­tprayuktinipuïa÷ ÓlÃdhyÃtideÓonnati÷ / nityasphÆrtyadhikÃravÃngatasadÃbÃdha÷ svatantreÓvaro jÃgarti ÓrutimatprasaÇgacarita÷ ÓrÅbukkaïak«mÃpati÷ // MJaiNy_1,1.2 // ------------------ atra cikÅr«ite dharmaÓÃstre vartamÃnÃnÃæ dvÃdaÓÃnÃmadhyÃyÃnÃæ ye pratipÃdyà arthÃ÷, ye ca nÅtiÓÃstroktà rÃjadharmÃ÷, te sarve 'pyasminbhÆpatÃvupalabhyante | nÅtipak«e - yuktiryoga÷ saædhi÷ | sà ca yuktirmÃnavatÅ | mÃna÷ satkÃraÓcatur«u sÃmabhedadÃnadaï¬e«ÆpÃye«u prathama upÃya÷ | vairiïo buddhibhedo dvitÅya÷ | etÃbhyÃæ dÃnadaï¬Ãvapyupalak«yete | etaiÓcaturbhirÆpÃyairviÓe«eïÃrthaæ dhanaæ bhajati prÃpnoti | etÃvatà Óatruk«aya÷ kathita÷ | avaÓi«Âena svarÃjyapratipÃlanaprakÃra÷ pratipadyate -- Ãpte«vamÃtyaprabh­ti«u puru«e«u 'ayamÅd­Óasya vyÃpÃrasya yogyo nÃnyasya' ityevamÆhÃpohakuÓala÷ | 'rÃjasabhÃyÃmete tapasvina÷ pÆjyà viprà dak«iïabhÃga upaveÓanÅyÃ÷, ete ca bh­tyà vÃmabhÃge' iti kramaæ karoti tattadgrÃme«vadhik­tÃnpuru«ÃnucitabuddhipradÃnena prayoktuæ nipuïa÷ | samudraparyantatvenÃtibahalasya deÓasyonnati÷ samastavastusaæpatti÷ | sà ca pararëÂranivÃsibhi÷ sakalapraïibhi÷ ÓlÃghyate | 'idaæ kartavyam, idaæ na' ityevaæ kÃryÃkÃryavi«ayà sphÆrtistasyÃmadhikÃro 'sya rÃj¤o nitya÷ sarvatrÃpratihatabuddhitvÃt | gato nivÃrita÷ satÃæ tapasvinÃmÃbÃdho vighno yenÃsau gatasadÃbÃdha÷ | deÓÃntarÃdhipatÅnÃæ rÃj¤ÃmetadadhÅnatvenÃparapre«yatvÃdayaæ svatantra÷ | jagadÅÓvarasya vidyÃtÅrthamunerbhogamÆrtitvenÃyamÅÓvara÷ | yasya sabhÃyÃæ go«ÂhÅrÆpa÷ prasaÇgo vedÃrthavi«ayatvena ÓrutimÃn | yadÅyaæ caritamapi nirantaraæ vedoktarahasyÃrthandhyÃnarÆpatvena Órutimadbhavati so 'yaæ ÓrutimatprasaÇgcarita÷ | evaævidho bukkabhÆpatiranta÷ parameÓvaradhyÃne, bahi÷ prajÃpÃlane ca nityaæ jÃgarti | yathà nÅtiÓÃstrokte«u sÃmabhedÃdi«vayaæ kuÓalastathà sarvaj¤ÃvatÃratvÃddharmaÓÃstrokte«u pramÃïÃdiprasaÇgÃnte«vadhyÃyÃrthe«u kuÓala÷ | te cÃdhyÃyÃrthà upari«ÂÃtpradarÓyante || MJaiNyC_1,1.2 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.3 rÃj¤a÷ sarvaj¤atvaæ sopapattikaæ prakaÂayati -- yadbrahma pratipÃdyate praguïayattatpa¤camÆrtiprathÃæ tatrÃyaæ sthitimÆrtimÃkalayati ÓrÅ bukkaïak«mÃpati÷ / vidyÃtÅrthamunistadÃtmani lasanmÆrtistvanugrÃhikà tenÃsya svaguïairakhaï¬itapadaæ sÃrva muddyotate // MJaiNy_1,1.3 // ------------------ sarvÃsÆpani«atsu pratÅyamÃnaæ yatparaæ brahma tadeva ÓaivÃgame«u s­«ÂisthitisaæhÃranirodhanÃnugrahalak«aïapa¤cak­tya siddhyarthamÅÓÃnatatpuru«ÃghoravÃmadevasadyojÃtalak«aïÃnÃæ pa¤cÃnÃæ mÆrtÅnÃæ prathÃæ prasiddhiæ vistÃraæ và praguïayati prakaÂÅ karotÅti pratipÃdyate | tatra tÃsu mÆrti«vayaæ bhÆpÃla÷ sthitimÆrtiæ dhatte | tasyà mÆrterÃtmani lasanvidyÃtÅrthamuni÷ k­tsnasya jagato 'nugrÃhikà mÆrtirityucyate | yasmÃdayaæ bhÆpo vedÃntoktaæ paraæ brahma, yasmÃccÃ'gamoktà maheÓvarasya sthitimÆrti÷, yasmÃcca ÓrÅvidyÃtÅrthamunistadÃtmani saænidhÃya prakÃÓate, tasmÃtsarvaj¤atvamasya rÃj¤a utkar«eïÃ'vidva- daÇganÃgopÃlamavivÃdena pratibhÃsate || MJaiNyC_1,1.3 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.4 uktaguïopetasya rÃj¤o mantriïaæ nÃnÃpurÃïaprasiddhad­«ÂÃntairhitakÃritayà praÓaæsati -- indrasyÃÇgiraso nalasya sumati÷ Óaivyasya medhÃtithir dhaumyo dharmasutasya vainyan­pate÷ svaujà nimergautami÷ / pratyagd­«ÂirarundhatÅsahacaro rÃmasya puïyÃtmano yadvattasya vibhorabhÆtkulagururmantrÅ tathà mÃdhava÷ // MJaiNy_1,1.4 // ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.5 cikÅr«itagranthe ÓraddhÃtiÓayamutpÃdayituæ kart­gauravaæ prakaÂayati -- Órutism­tisadÃcÃrapÃlako mÃdhavo budha÷ / smÃrtaæ vyÃkhyÃya sarvÃrthaæ dvijÃrthaæ Órauta udyata÷ // MJaiNy_1,1.5 // ------------------ sarvavarïÃÓramÃnugrahÃya purÃïasÃrapÃrÃÓarasm­tivyÃkhyÃdinà smÃrto dharma÷ pÆrvevyÃkhyÃta÷ | idÃnÅæ dvijÃnÃæ viÓe«Ãnu grahÃya ÓrautadharmavyÃkhyÃnÃya prav­tta÷ || MJaiNyC_1,1.5 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.6 granthamÃripsurgurumÆrtyupÃdhikaæ sakalavedaÓÃstrapravartakatvenÃtrocite«ÂadevatÃrÆpaæ parameÓvaramÃdau namask­tya Órot­prav­ttisiddhyarthaæ vi«ayaprayojane darÓayaæstaæ granthaæ pratijÃnÅte -- praïamya paramÃtmÃnaæ ÓrÅvidyÃtÅrtharÆpiïam / jaiminÅyanyÃyamÃlà Ólokai÷ saæg­hyate sphuÂam // MJaiNy_1,1.6 // ------------------ jaiminÅproktÃni dharmanirïÃyakÃnyadhikaraïÃni nyÃyÃ÷ | te 'sya granthasya vi«aya÷ | paÂhituæ suÓakai÷ katipayaireva Ólokaiste«Ãæ sphuÂÅbhÃva÷ prayojanam | nyÃyamÃlà saæg­hyata iti granthanÃmanirdeÓapÆrvikà pratij¤Ã || MJaiNyC_1,1.6 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.7-8 kari«yamÃïasya granthasya prakÃraæ darÓayati -- eko vi«ayasaædehapÆrvapak«ÃvabhÃsaka÷ / Óloko 'parastu siddhÃntavÃdÅ prÃyeïa kathyate // MJaiNy_1,1.7 // catvÃro 'vayavà ekaÓlokenoktÃ÷ kvacitkvacit / yatra kvÃpi bahuÓlokairucyante 'to na vistara÷ // MJaiNy_1,1.8 // ------------------ ekaikasyÃdhikaraïasya vi«aya÷, saædeha÷, saægati÷, pÆrvapak«a÷, siddhÃntaÓceti paÓcÃvayavÃ÷ | tatra saægatiranantarameva vyutpÃdayi«yamÃïena prakÃreïa pratyadhikaraïaæ svayamevohituæ Óakyate | avaÓi«ÂÃnÃæ caturïÃmavayavÃnÃæ saægrÃhakÃ÷ kvacidbhahava÷ ÓlokÃ÷, kvacideka ityÃvÃpodvÃpÃbhyÃmantata÷ pratyadhikaraïaæ Ólokadvitve saækhyà paryavasyati | ato bahutvÃdbibhyatà granthagauravaÓaÇkà na kartavyà || MJaiNyC_1,1.7 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.9 tameva granthÃgauvarabhÃvaæ sphuÂÅkurvanrÆpakavyÃjena subodhatvaæ darÓayati -- sarvathÃpi sahasre dve nÃtikrÃmati saægraha÷ / mÅmÃæsÃsÃgarastena krŬÃpu«kariïÅ bhavet // MJaiNy_1,1.9 // ------------------ Ólokena ÓlokÃbhyÃæ Ólokairvà yathÃsaæbhavaæ nyÃya÷ saæg­hyatÃm | sarvathÃpisahasranyÃyasaægraharÆpo grantha÷ ÓlokasahasradvayapÆrterarvÃgeva samÃæpsyate, na tu sahasradvayamattikrÃmati | bhëyaÂÅkÃdÅnÃæ bahutvÃdduravagÃhatvÃcca mÅmÃæsà sÃgarasabhà pÆrvamÃsÅt | kriyamÃïenÃnena granthena do«advayarahitena rÃjaputrÃïÃæ bÃlÃnÃæ krŬÃrthaæ nirmitayà nÃbhidaghnyà pu«kariïyà samà bhavi«yati | yadyapi ÓÃstradÅpikÃdau kvacitkvacitsaægrahaÓloko 'sti, tathÃpi na sarvatra vidyate | yatrÃsti tatrÃpi vi«ayasaæÓayayoresaægrahÃnna ÓlokapÃÂhamÃtreïÃdhikaraïamupanyasituæ Óakyate | ato na kvÃpi gatÃrthatvaæ ÓaÇkanÅyam || MJaiNyC_1,1.9 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.10 saægatiæ vyutpÃdayati - ÓÃstre 'dhyÃye tathà pÃde nyÃyasaægatayastridhà / ÓÃstrÃdivi«aye j¤Ãte tattatsaægatirÆhyatÃm // MJaiNy_1,1.10 // ------------------ ÓÃstrasaægita÷, adhyÃyasaægati÷, pÃdasaægatiÓceti tridhà saægati÷ | sà ca ÓÃstrÃdÅnÃæ trayÃïÃmasÃdharaïe vi«aye j¤Ãte sati svayamepvohituæ Óakyà || MJaiNyC_1,1.10 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.11-12 ÓÃstrasyÃdhyÃyÃnÃæ cÃsÃdhÃraïaæ vi«ayaæ darÓayati - dharmo dvÃdaÓalak«aïyà vyutpÃdyastatra lak«aïai÷ / pramÃïabhedaÓe«atvaprayuktikramasaæj¤akÃ÷ // MJaiNy_1,1.11 // adhikÃro 'tideÓaÓca sÃmÃnyena viÓe«ata÷ / Æho bÃdhaÓca tantraæ ca prasaÇgaÓcoditÃ÷ kramÃt // MJaiNy_1,1.12 // ------------------ lak«aïÃnyadhyÃyÃ÷ | dvÃdaÓÃnÃæ lak«aïÃnÃæ samÃhÃro dvÃdaÓalak«aïÅ | tÃd­Óasya dvÃdaÓalak«aïopetasya ÓÃstrasya dharmo vi«aya÷ | pramÃïÃdaya÷ prasaÇgÃntà dvÃdaÓa padÃrthÃ÷ kramÃddvÃdaÓÃnÃmadhyÃyÃnÃæ vi«ayÃ÷ | prathame 'dhyÃye - vidhyarthavÃdÃdirÆpaæ pramÃïaæ nirÆpitam | dvitÅye-yÃgadÃnÃdi karmabheda÷ | t­tÅye - prayÃjÃdÅnÃæ darÓapÆrïamÃsÃdyarthatvena tacche«atvam | caturthe - 'godohanasya puru«ÃrthatvaprayuktyÃnu«ÂhÃnam, na tu kratvarthatvaprayuktyÃ' ityevamÃdaya÷ | pa¤came - kramaniyatividheyatvÃdaya÷ | «a«Âhe - 'karturadhikÃro nÃndhÃde÷' ityÃdaya÷ | saptame -"samÃna«itaracchayenena"ityÃdipratyak«avacanena, agnihotrÃdinÃmnÃnumitavacanena ca sÃæmÃnyato 'tideÓa÷ | a«Âame -"saurye caruæ nirvapet"ityatra nirvÃpastaddhitena devatÃnirdeÓa ekadevatÃtvamau«adhadravyakatvamiti liÇgenÃ'gneyapuro¬ÃÓetikartavyataiva, nÃnyasyetyevamÃdirviÓe«ato 'tideÓa÷ | navame - prak­tau"agnaye ju«Âaæ nirvapÃmi"iti paÂhite mantre vik­tau sauryacarÃvagnipadaparityÃgena sÆryapadaprak«epeïa 'sÆryÃya ju«Âaæ nirvapÃmi ' ityevamÃdyÆha÷ | daÓame - k­«ïale«u codakaprÃptasyÃvaghÃtasya vitu«ÅkaraïÃsaæbhavena lopa ityevamÃdirbÃdha÷ | ekÃdaÓe - bahÆnÃmagneyÃdÅnÃæ pradhÃnÃnÃæ sak­danu«Âhitena prayÃjÃdyaÇgenopakÃra iti tantram | dvÃdaÓe - pradhÃnasya paÓorupakÃrÃyÃnu«Âhitena prayÃjÃdyaÇgena paÓvaÇgapuro¬Ã«e 'pyupakÃra ityÃdiprasaÇga÷ || MJaiNyC_1,1.11-12 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.13 pÃdÃnÃmasÃdhÃraïaæ vi«ayaæ darÓayati - vidhyarthavÃdasm­tayo nÃma ceti caturvidham / prathamÃdhyÃyagai÷ pÃdaiÓcaturbhirmÃnamÅritam // MJaiNy_1,1.13 // ------------------ prathame pÃde - vidhirÆpaæ mÃnamÅritam | dvitÅye - arthavÃdarÆpam | arthavÃdo mantrasyÃpyupalak«aka÷ | t­tÅye - sm­tirÆpam | sm­tirÃcÃramapyupalak«ayati | caturthe - ubhdi¤citrÃdinÃmarÆpam || MJaiNyC_1,1.13 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.14 upoddhÃta÷ karmabhedamÃnaæ tasyÃpavÃdagÅ÷ / prayogabheda ityete dvitÅyÃdhyÃyapÃdagÃ÷ // MJaiNy_1,1.14 // ------------------ dvitÅyÃdhyÃyasya prathame pÃde - ÃkhyÃtamevÃpÆrvabodhakam, apÆrvasabhdÃvaÓcetyÃdika÷ karmabhedacintopayukta upodghÃto varïita÷ | dvitÅye - dhÃtubhedapunaruktyÃdibhi÷ karmabheda÷ | t­tÅye - rathantarÃdÅnÃæ karmabhedaprÃmÃïyÃpavÃda÷ | caturthe - nityakÃmyayo÷ prayogayorbheda÷ || MJaiNyC_1,1.14 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.15 ÓrutirliÇgaæ ca vÃkyÃdivirodhapratipattaya÷ / anÃrabhyoktibahvarthasvÃmyarthà a«ÂapÃdagÃ÷ // MJaiNy_1,1.15 // ------------------ t­tÅyÃdhyÃyasya prathame pÃde - Óe«atvabodhakÃnÃæ ÓrutiliÇgÃdÅnÃæ madhye ÓrutirvicÃrità | dvitÅye - liÇgam | t­tÅye - vÃkyaprakaraïÃdi | caturthe - nivÅtopavÅtÃdi«varthavÃdatvavidhitvÃdinirïayahetu÷ ÓrutyÃde÷ parasparavirodhasadasabhdÃva÷ | pa¤came - pratipattikarmÃïi | «a«Âhe - anÃrabhyÃdhÅtÃni | saptame - bahupradhÃnopakÃrakaprayÃjÃdÅni | a«Âame - yÃjamÃnÃni || MJaiNyC_1,1.15 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.16 pradhÃnasya prayokt­tvamapradhÃnaprayokt­tà / phalacintà jaghanyÃÇgacintetyete caturthagÃ÷ // MJaiNy_1,1.16 // ------------------ caturthÃdhyÃyasya prathame pÃde - pradhÃnabhÆtÃ'mik«Ã dadhyÃnayanasya prayojikesyÃdi pradhÃnaprayokt­tvaæ vicÃritam | dvitÅye tu -apradhÃnaæ vatsÃpÃkaraïaæ ÓÃkhÃchede prayodakamityÃdyapradhÃnaprayokt­tvam | t­tÅye - juhÆparïamayÅtvÃderapÃpaÓlokaÓravaïÃdiphalabhÃvÃbhÃvacintà | caturthe - rÃjasÆyagatajaghanyÃÇgÃk«adyÆtÃdicintà || MJaiNyC_1,1.16 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.17 ÓrutyÃdibhi÷ kramastasya viÓe«o v­ddhyavardhane / ÓrutyÃderbalità ceti pa¤camÃdhyÃyapÃdagÃ÷ // MJaiNy_1,1.17 // ------------------ pa¤camÃdhyÃyasya prathame pÃde - ÓrutyarthapÃÂhÃdibhi÷ kramo nirÆpita÷ | dvitÅye - vÃjapeyagate«u saptadaÓasu paÓu«vekaikadharmasamÃpanamityÃdikramaviÓe«a÷ | t­tÅye - pa¤caprayÃjÃdÅnÃmÃvartanenaikÃdaÓyamityÃdiv­ddhi÷, adÃbhyagrahacitriïyoranÃv­ttirityÃdiv­ddhyabhÃva÷ | caturthe - kramaniyÃmakÃnÃæ ÓrutyarthapÃÂhÃdÅnÃæ prabaladurbalabhÃva÷ || MJaiNyC_1,1.17 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.18 adhikÃrÅ tasya dharmÃ÷ pratinidhyarthalopane / dÅk«Ã satraæ deyuhnÅ «a«Âhe pÃde«vamÅ sthitÃ÷ // MJaiNy_1,1.18 // ------------------ «a«ÂhÃdhyÃyasya prathame pÃde - karmÃdhikÃra÷ karturasti, andhÃdernÃsti, striyà asti, sa ca patyà saha, ityevamÃdinÃdhikÃrÅ nirÆpita÷ | dvitÅye - tatrÃdhikÃriïÃæ pratyekaæ k­tsnnaæ phalam, darÓapÆrïamÃsayo÷ kartraikyaniyama÷, kÃmyaæ karma samÃpanÅyam, ityevamÃdayo 'dhikÃridharmà uktÃ÷ | t­tÅye - dravyasya pratinidhirasti, devÃdÅnÃmagnyÃdÅnÃmadhikÃriïaÓca sa nÃsti, ityÃdinirÆpaïam | caturthe - padÃrthalopanaæ vicÃritam, 'avattanÃÓe tatyÃjyena yajet, i¬Ãjyasya nÃÓe sati Óe«Ãnnaæ grÃhyam' ityÃdikam | pa¤came - kÃlÃparÃdhena candrodaye satyabhyudaye«Âi÷ prÃyaÓcittam , jyoti«ÂomasyaikÃdayo dÅk«Ã÷, dvÃdaÓÃhasya dvÃdaÓa dÅk«Ã÷, ityÃdi nirÆpitam | «a«Âhe - tatrÃdhikÃriïastulyakalpà eva, satraæ viprasyaiva, ityevamÃdikaæ cintitam | saptame - pitrÃdikaæ na deyam, mahÃbhÆmirna deyÃ, ityevamÃdirdeyavicÃra÷ | a«Âame - laukikÃgnà vupanayanahoma÷, sthapatÅ«Âistathaiva, ityevamÃdyagnivicÃra÷ k­ta÷ || MJaiNyC_1,1.18 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.19 pratyak«oktyÃtideÓo 'sya Óe«a÷ sÃmanirÆpaïam / nÃmaliÇgÃtideÓau dvau saptamÃdhyÃyapÃdagÃ÷ // MJaiNy_1,1.19 // ------------------ saptamÃdhyÃyasya prathame pÃde - 'samÃnamitaracchyenena' ityÃdipratyak«avacanÃtideÓa÷ | dvitÅye - rathantaraÓabdena gÃnamÃtrÃbhidhÃyinà gÃnasyaivÃtideÓyatvamityetÃd­Óa÷ pÆrvoktÃtideÓasya Óe«o vicÃrita÷ | t­tÅye - agnihotranÃmnÃtideÓa÷ | caturthe - nirvÃpau«adhadravyÃdiliÇgÃtideÓa÷ || MJaiNyC_1,1.19 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.20 spa«ÂaliÇgÃdathÃspa«ÂÃtprabalÃdapavÃdata÷ / atideÓaviÓe«Ã÷ syura«ÂamÃdhyÃyapÃdagÃ÷ // MJaiNy_1,1.20 // ------------------ a«ÂamÃdhyÃyasya prathame pÃde - spa«Âena liÇgenÃtideÓaviÓe«a÷ | tadyathà sauryacarÃrvatideÓakÃni nirvÃpa÷, taddhitena devatÃnirdeÓa÷, ekadevatatvam, au«adhadravyakatvam, ityÃdÅni spa«ÂÃnyagniyaliÇgÃni | dvitÅye tu-aspa«ÂairliÇgaratideÓa÷ | tadyathà - vÃjine havi÷ sÃmÃnyena liÇgena payovidhyanto 'tidiÓyate | tatra liÇgamaspa«Âam | ÓÅghraæ tadbuddhyanutpÃdanÃt | t­tÅye - prabalena liÇgenÃtideÓa÷ | tadyathà - ÃbhicÃrika«ÂÃvÃgnÃvai«ïavasÃrasvatabÃrhaspatye«u havi÷«u tritvena liÇgena yathÃkramamÃgneyÃdividhyante prÃpte dvidaivatyatvena liÇgena prathama ÃgnÃvai«ïave t­tÅyasÃyÃgnÅ«omÅyasya vidhyanto 'tidi«Âa÷ | prabalaæ ca dvidaivatyatvam | ÓabdoccÃraïamÃtreïa sahasà pratibhÃsÃt | kramastu vilambitapratÅtyà durbala÷ | caturthe - darvihome«vatideÓo 'podyate || MJaiNyC_1,1.20 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.21 ÆhÃrambho 'tha sÃmoho mantrohastatprasaÇgata÷ / navamÃdhyÃyapÃde«u catur«vete prakÅrtitÃ÷ // MJaiNy_1,1.21 // ------------------ navamÃdhyÃyasya prathame pÃde - upodghÃtapÆrvakamÆhavicÃraprÃrambha÷ | tatra prayÃjÃdayo dharmà apÆrvaprayuktÃ÷ | avadhÃtamantrÃdi«vavivak«itaæ vrÅhyagnyÃdisvarÆpaæ sÃdhanaviÓe«atvamÃtraæ vivak«itamityÃdirÆpoddhÃta÷ | savitraÓvipÆ«aÓabdÃnÃæ vik­ti«u nÃstyÆha÷ | agniÓabdasyÃstyÆha ityÃdika ÆhavicÃrÃrambha÷ | dvitÅye - saparikara÷ sÃmoha÷ | t­tÅye - mantroha÷ | caturthe - mantrohaprasaÇgÃpatito vicÃra÷ || MJaiNyC_1,1.21 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.22 dvÃralopo 'sya vistÃra÷ kÃryaikatvaæ samuccaya÷ / grahasÃmaprakÅrïÃni na¤arthaÓcëÂapÃdagÃ÷ // MJaiNy_1,1.22 // daÓamÃdhyÃyasya prathame pÃde - bÃdhaheturdvÃralopo nirÆpita÷ | tadyathà - 'svayaÇk­tà vedirbhavati 'ityatra vedini«pÃdanarÆpasya dvÃrasya lopena ni«pÃdakÃnÃmuddhananÃdÅnÃæ bÃdha÷ | k­«ïale«u vitu«ÅkaraïarÆpasya dvÃrasya lopenÃvaghÃtasya bÃdha÷ | dvitÅye - saæk«epeïoktasya dvÃralopasya bahubhirudÃharaïairvistÃra÷ | t­tÅye - bÃdhakÃraïaæ kÃryaikatvam | tadyathà - prak­tau gavÃÓvÃdidak«iïÃyà ­tvikparikraya÷ kÃryam | tathà vik­tirÆpe bhÆnÃmnyekÃhe dhenurÆpÃyà dak«iïÃyÃstadeva kÃryam | tato dhenvÃgavÃÓvÃdidak«iïà vik­tau codakapraptà bÃdhyate | caturthe - nak«atre«Âivihità upahomÃÓcodakaprÃptairnÃri«Âhahomai÷ saha samuccÅyante, ityÃdi÷ samuccaya÷ | pa¤came - «o¬aÓigraha÷ prak­tigÃmÅ | sa cÃ'grayaïapÃtrÃdeva grahÅtavya÷, ityÃdirbÃdhaprasaÇgÃgato grahÃdivicÃra÷ | «a«Âhe - 'sÃma t­ce geyam ' ityÃdirbÃdhaprasaÇgÃgata÷ sÃmavicÃra÷ | saptame - paÓvaÇge«u - pratyaÇgaæ havirbheda÷, na k­tsna÷ paÓurhavirbheda÷ | g­hamedhÅyamapÆrve karmetyÃdirbÃdhaprasaÇgÃgata÷ prakÅrïavicÃra÷ | a«Âame - 'nÃnuyÃje«u ' iti paryudÃsa÷ , ' na some ityarthavÃda÷, 'nÃtirÃtre ' iti prati«edha÷ ' ityÃdirbÃdhopayukto na¤arthavicÃra÷ || MJaiNyC_1,1.22 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.23 upodghÃtastathà tantrÃvÃpau tantrasya vist­ti÷ / ÃvÃpavist­tiÓcaikÃdaÓÃdhyÃyasya pÃdagÃ÷ // MJaiNy_1,1.23 // ------------------ ekÃdaÓÃdhyÃyasya prathame pÃde - tantrasyopodghÃto varïita÷ | dvitÅye - tantrÃvÃpau saæk«epeïoktau | t­tÅye - tantramudÃharaïabÃhulyena prapa¤citam | caturthe - tathaivÃ'vÃpa÷ prapa¤cita÷ || MJaiNyC_1,1.23 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.24 prasaÇgastantrinirïÅti÷ samuccayavikalpane / dvÃdaÓÃdhyÃyapÃdÃrthà iti pÃdÃrthasaægraha÷ // MJaiNy_1,1.24 // ------------------ dvÃdaÓÃdhyÃyasya prathame pÃde - paÓudharmÃïÃæ paÓupuro¬ÃÓe prasaÇga÷, saumikavederuttarakÃlÅmakarmasu prasaÇga÷, ityÃdivicÃra÷ | dvitÅye - savanÅyapaÓostantritvam , na tu savanÅyapuro¬ÃÓÃnÃm | vik­tistantriïÅ, na prak­ti÷, anvÃrambhaïÅyà vikayati«vapi syÃt, na tu prak­tÃvevetyÃdivicÃra÷ | t­tÅye - tvagvÃsaso÷ samuccaya÷ | ÃdÃragatÃnÃm­jutvasamatatatvÃdÅnÃæ samuccaya ityÃdikaæ prÃdhÃnyena, yavavrÅhyorvikalpa ityÃdikaæ samuccayÃpavÃdatvena, ityubhayaæ cintitam | caturthe ca - aindrÃbÃrhaspatyayÃjyÃnuvÃkyÃyagalayorvikalpa ityÃdikaæ prÃdhÃnyena, prÃjyÃnuvÃkyayo÷ samuccaya ityÃdikaæ vikalpÃpadÃdatvenetyubhayaæ cintitam | caturthe ca - aindrÃbÃrhaspatyayÃjyÃnuvÃkyÃyugalayorvikalpa ityÃdikaæ prÃdhÃnyena, prÃjyÃnuvÃkyayo÷ samuccaya ityÃdikaæ vikalpÃpadÃdatvenetyubhayaæ cintitam | tadevaæ dvÃdaÓÃdhyÃyagate«u «a«ÂisaækhyÃke«u pÃde«u pratipÃhyà arthà saæg­hÅtÃ÷ || MJaiNyC_1,1.24 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.25 nanu yathoktebhya÷ pÃdÃrthebhyo 'pyarthà bahavastattatpÃde«u vicÃryante, te«Ãæ kathaæ tattatpÃdÃntarbhÃva ityÃÓaÇkyÃ'ha - upodghÃtÃpavÃdÃbhyÃæ prasaÇgÃnuprasaÇgata÷ / tattatpÃdagatatvena vicÃrÃntaramunnayet // MJaiNy_1,1.25 // ------------------ yathoktapÃdapratipÃdyadanye«varthe«u yathocitaæ kaÓcidupoddhÃta÷, kaÓcidapavÃda÷ , kaÓcitprasaÇgapatita÷, kaÓcidanuprasaÇgapatita÷, ityevaæ pÃdÃntarbhÃva unneya÷ || MJaiNyC_1,1.25 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.26 nanu santvevamadhyÃyÃnÃæ pÃdÃnÃæ ca vyavasthità arthÃ÷ / tadÅyastu krama÷ kathamanagantavya ityata Ãha - ÓÃstre pÆrvottarÅbhÃvo 'dhyÃyÃnÃmabhidhÃsyate / pÃdÃnÃæ tu tamatraiva leÓÃdvyatpÃdayÃmahe // MJaiNy_1,1.26 // ------------------ ekasminnadhyÃye samÃpti rasti , adhyÃyÃntarÃrambhe, tayoradhyÃyayo÷ pÆrvoparÅ bhÃvo vak«yate || MJaiNyC_1,1.26 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.27 prathamÃdhyà gatÃmÃæ pÃdÃnÃæ pÆrvottarÅbhÃva udh­te sati tadvyutpatyà pÃdÃntare«vapi tasyotpek«itu Óakyatayà tamudÃharati - vidhi÷ mÃk«Ãmitirdharme tasya Óe«or'thavÃdagÅ÷ / vedamÆlà sm­tirnÃma vÃkyÃæÓo 'mÅpvata÷ krama÷ // MJaiNy_1,1.27 // ------------------ jij¤Ãsya vama pratij¤Ãta dharme vivivÃkyaæ sÃk«ÃtpramÃïamiti tadvicÃra÷ prathame pÃde yukta÷ | arthavÃdavÃkya vividvÃrà prÃmaïyadvidhyanantarabhÃvitvam sm­ti vÃkyasya sÃrthavÃdavidhirÆpavedamÆlatayà prÃmÃïyÃdarthavÃdottarabhÃvitvam | nÃmadheyasya vÃkyaikadeÓatvena pÆrvoktatrividhavÃkyavicÃrottarakÃlÅnatvam | anena nyÃyenottarÃdhyÃyagatapÃdÃnÃæ parasparaæ krama unneya÷ || MJaiNyC_1,1.27 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.27* itthaæ ÓÃstrasyÃdhyÃyÃnÃæ pÃdÃnÃæ ca kramaviÓe«aviÓi«ÂÃnÃmasÃdhÃraïapratipÃdyamarthe nirÆpya tannirïayaphalaæ darÓayati - Æhitvà saægatÅstistrastathÃvÃntarasaægatim / ÆhetÃ'k«epad­«ÂÃntapratyudÃharaïÃdikam // MJaiNy_1,1.27* // ------------------ ÓÃstrÃdipratipÃdyÃrthasaæbandhitayÃdhikaraïe yojite sati tasyÃdhikaraïasya ÓÃstrasaægati÷, adhyÃyasaægati÷, pÃdasaægatiÓceti tistra Æhità bhavanti | tadyathà - prathamÃdhyÃyasya prathamapÃdasya dvitÅyadhikaraïe dharmasya lak«aïapramÃïarÃhityaæ pÆrvapak«Åk­tya tatsadbhÃva÷ pratipÃdita÷ | tasyÃdhikaraïasya dharmasaæbandhitayà dharmavicÃraÓÃstre saægita÷ | pramÃïavicÃrarÆpatvÃtprathamÃdhyÃye saægati÷ | vidhivÃkyasya pramÃïatvenopanyÃsÃtprathamapÃde saægati÷ | yathaitatsaægatitrayamÆhitam, tathà pÆrvottarÃdhikaraïayo÷ parasparamavÃntarasaægatirÆhanÅyà | sà cÃnekarÆpà - Ãk«epasaægati÷, d­«ÂÃntasaægati÷, pratyudÃharaïasaægati÷, prÃsaÇgikasaægita÷, upodghÃtasaægati÷, apavÃdasaægati ÓcetyevamÃdirÆpà || MJaiNyC_1,1.27* || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.28 tÃsÃmÃk«epÃdisaægatÅnÃmÆhaæ vyutpÃdayati -- pÆrvanyÃyasya siddhÃntayuktiæ vÅk«ya pare naye / pÆrvapak«oktayuktiæ ca tatrÃ'k«epÃdi yojayet // MJaiNy_1,1.28 // ------------------ tadetatsarve yojayitvà pradarÓyate - prathame 'dhyÃye prathamapÃdasya prathamÃdhikaraïagato 'dharmavicÃraÓÃstra vaidham ' iti siddhÃnta÷ | ' arthaj¤ÃnapetÃvadhyayane niyamavidhe÷ saæbhavÃt ' iti tadyukti÷ | dvitÅyÃdhikaraïe - 'dharme lak«aïaæ pramÃïaæ ca nÃsti ' iti pÆrvapak«a÷ | 'laukikÃkÃrahÅnatvÃt, pratyak«Ãdyaprav­tteÓca ' iti tadyukti÷ | tayà yuktyà dharmasya lak«aïapramÃïarahitatve sati naravi«Ãïasamo dharma iti tadvicÃraÓÃstrasya vidheyatvamamupapannamityÃk«epasaægati÷ | yathà prathamÃdhikaraïe niyamavidhisaæbhavena hetunà vicÃraÓÃstrasya vidheyatvamuktam, tathà dvitÅyÃdhikaraïe laukikÃkÃrahÅnatvapratyak«Ãdyaprav­ttirÆpeïa hatunà dharme lak«aïapramÃïe na sta iti d­«ÂÃntasaægati÷ | yathà prathamÃdhikaraïasiddhÃnte pÆrvoktayuktiravalokyate, tathà dvitÅyÃdhikaraïe käcidapi yuktiæ na paÓyÃma iti pratyudÃharaïasaægati÷ | ete d­«ÂÃntapratyudÃharaïasaægatÅ mandabuddhibhirapi sarvatrotprek«ituæ Óakyete | pa¤camÃdhikaraïe vidhivÃkyasya nirapek«atvÃtprÃmÃïyaæ varïitam | tasya ca vÃkyasya Óabdarthayormadhye ÓabdakoÂinivi«ÂatvÃdvÃkya prasaÇgena Óabdanityatvaæ «a«ÂhÃdhikaraïe varïyata iti prÃsaÇgikasaægati÷ | saptamÃdhyÃyasya caturthe pÃde dvitÅyÃdhikaraïena sauryÃdivik­ti«u vaidikamaÇgajÃtamupade«Âuæ tadupayogitvena prathamÃdhikaraïe dharmasÃpak«atvaæ sÃdhitam | tatra prathamÃdhikaraïamupodghÃta÷ | seyamuttarÃdhikaraïena saha pÆrvÃdhikaraïasyopodghÃtasaægati÷ | prathamÃdhyÃyasya t­tÅyapÃdasya prathamÃdhikaraïe - a«ÂakÃdism­te÷ prÃmÃïyamuktam | dvitÅyÃdhikaraïe - sarvave«Âanasm­te÷ pÆrvavatprÃptaprÃmÃïyamapodyate | seyamapavÃdasaægati÷ | anayà diÓÅ sarvatra saægatirÆhanÅyà || MJaiNyC_1,1.28 || (prathame dharmaÓÃstrÃrambhapratij¤Ãdhikaraïe sÆtram ) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.29-31 itthaæ saægatÅrvyutpÃdyÃtha pratyadhikaraïaæ vi«ayasaæÓayapÆrvapak«asiddhÃntÃæÓcaturo 'vayavÃnta¤jigh­k«u÷ prathamÃdhyÃyasya prathame pÃde prathamÃdhikaraïaæ bhaÂÂamatenÃ'racayati - svÃdhyÃyo 'dhyeya ityasya vidhÃnasya prayuktita÷ / vicÃraÓÃstraæ nÃ'rabhyamÃrabhyaæ veti saæÓaya÷ // MJaiNy_1,1.29 // arthadhÅhetutÃdhÅtelokasiddhÃvaghÃtavat / niyÃmakaæ na caivÃto vaidhÃrambho na saæbhavÅ // MJaiNy_1,1.30 // darÓÃpÆrvavadastyatra kratvapÆrve niyÃmakam / arthanirïÃyakaæ ÓÃstramata ÃrabhyatÃæ vidhe÷ // MJaiNy_1,1.31 // ------------------ ''codanÃlak«aïor'tho dharma÷ '' ityÃrabhya"anvÃhÃrye ca darÓanÃt"ityetadantaæ jaiminiproktaæ sÆtrajÃtaæ dharmavicÃraÓÃstram | tadetasya prathamÃdhikaraïasya vi«aya÷ 'svÃdhyÃyo 'dhyetavya÷' ityadhyayamavidhirak«aragrahaïamÃtraparyavasÃyÅti kecinmanyante | apare tvevamÃhu÷ - 'arthaj¤ÃnarÆpad­«ÂaprayojanÃyedamadhyayanaæ vidhÅyate | arthaj¤Ãnaæ vicÃramantareïa na saæbhavati | tato vidhirvicÃraÓÃstrasya prayojaka÷' iti | tatraivaæ saæÓaya÷ - 'idaæ vicÃraÓÃstraæ vidhiprayuktyà nÃ'rambhaïÅyam , utÃ'rambhaïÅyam ' iti | tatra ' arthaj¤ÃnÃyÃdhyayanasya vidhi÷ ' iti vadanvÃdÅ pra«Âavya÷ - kimantyantamaprÃptamadhyayanaæ vidhÅyate, kiævà pak«e 'prÃptamavaghÃtavanniyamyate, iti | nÃ'dya÷ - ' vimataæ vedÃdhyayanamarthaj¤Ãnahetu÷, adhyayanatvÃt , bhÃratÃdhyayamavat , ityanumÃnenaiva vidhinirapek«eïa prÃptatvÃt | tarhyastu dvitÅya÷ pak«a÷ | avaghÃtavanniyamavidhitvasaæbhavÃt | yathà nakhairavadhÃtena và taï¬ulÅna«pattisaæbhavÃtpak«e 'prÃpto 'vadhÃto vidhinÃvaÓyaæ kartavya iti niyamyate, tathà likhitapÃÂhena gurupÆrvakÃdhyayanena vÃr'thaj¤ÃnasaæbhavÃtpak«e 'prÃptamadhyayanaæ vidhinà niyamyata iti cet | na | vai«amyÃt | avaghÃtani«panaireva taï¬ulaikhÃntarÃpÆrvadvÃreïa darÓapÆrïamÃsau paramÃpÆrve janayata÷, nÃnyathà | tato darÓapÆrïamÃsÃpÆrvamavaghÃtasya niyamahetu÷ | atra tu likhitapÃÂhajanyenaivÃrthaj¤Ãnena kratvanu«ÂhÃnasiddheradhyayanasya niyamaheturnÃsti | ato dvividhavidhyasaæbhavÃdarthaj¤ÃnahetuvicÃraÓÃstrÃrambhasya vaidhatvaæ nÃsti | tarhi ÓrÆyamÃïasya vidhe÷ kà gatiriti cet, svargayÃk«aragrahaïamÃtraæ vidheyamiti vadÃma÷ | aÓruto 'pi svargo viÓvajinnyÃyena kalpanÅya÷ | "sa svarga÷syÃtsarvÃnpratyaviÓe«Ãt" [pÆ . mÅ. sÆ. 4.3.15 ] iti sÆtreïa viÓvajityaÓrÆyamÃïamapyadhikÃriïaæ saæpÃdayituæ tadviÓe«aïaæ svargaphalaæ yuktyà sthÃvitam | tadvadadhyayane 'pyastu | etadevÃbhipretyoktam - '' vinÃpi vidhinà d­«ÂalÃbhÃnnahi tadarthatà | kalpyastu vidhisÃmarthyÃtsvargo viÓvajidÃdivat '' || iti | evaæ ca sati 'vedamadhÅtya snÃyÃt ' iti ÓÃstramanug­hyate | asmi¤ÓÃstrevedÃdhyayanatamÃvartanayornairantarye pratÅyate | tvatpak«e tu - adhÅte 'pi vede dharmavicÃraïÃya gurukula evÃdhivÃsa÷ kartavya÷ | tathà sati tannaipantarye bÃdhyate | tasmÃdvicÃraÓÃstrasyaæ vaidhatvÃbhÃvÃtpÃÂhamÃtreïa dharmasiddhe÷ samÃvartanaÓÃstrÃcca dharmavicÃraÓÃstraæ nÃ'rambhaïÅyamiti pÆrva÷ pak«a÷ | atrocyate - yaduktam - 'lokasiddhatvÃnnÃpraptavidhi÷ ' iti | tatathaivÃstu | niyamavidhitvaæ tu na vÃrayituæ Óakyam | yathà darÓapÆrïamÃsajanyaæ paramÃpÆrvamavÃcÃtà niyamavidhitvaæ t­ na vÃrayituæ Óakyam | yathà darÓapÆrïamÃsajanyaæ paramÃpÆrvamavavÃtÃniyamajanyasyÃvÃntarÃpÆrvasya kalpakaæ bhavi«yati | niyamÃd­«ÂÃnaÇgÅkÃre ca ÓrÆyamÃïe vidhiranarthaka÷ syÃt | na ca viÓvajinnyÃyena svargÃrthatvaæ yuktam | d­«Âaphaler'thaj¤Ãne saæbhavatyad­«Âasya kalpayitumaÓakyatvÃt | ata evoktam - "labhyamÃne phale d­«Âe nÃd­«Âaparikalpanà | vidhestu niyamÃrthatvÃnnÃ'narthakyaæ bhavi«yati" || iti || nanvevamapi ÓrutavyÃkaraïÃdyaÇgasyÃdhÅtavedasya puru«asyÃrthaj¤ÃnasaæbhavÃdvicÃraÓÃstrasya vaiyarthyamiti cet | na | j¤ÃnamÃtrasaæbhave 'pi nirïayasya vicÃrÃdhÅnatvÃt | 'aktÃ÷ Óarkarà upadadhÃti ' ityatra 'gh­tenaiva, na tailÃdinÃ' ityayaæ nirïayo vyÃkaraïena niruktena nigamena và na sidhyati | vicÃraÓÃstraæ tu ' tejo vai gh­tam ' iti vÃkyaÓe«Ãdarthe nirïe«yati | ato vicÃro vaidha÷ | ' vedamadhÅtya snÃyÃt ' iti ÓÃstraæ tvadhyayanasamÃvartanayo÷ pÆrvÃparÅbhÃvasamÃnakart­katve evÃca«Âe, na tvÃnantaryam | tasmÃdvidhivaÓÃdeva vicÃraÓÃstramÃpambhaïÅyamiti siddhÃnta÷ || MJaiNyC_1,1.29-31 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.32-34 asminnevÃdhikaraïe gurumatamÃha - athavÃdhyÃpanÃtsiddhernaivÃstyadhyayane vidhi÷ / tena pÆrvottarau pak«au prasÃdhyÃvanyahetubhi÷ // MJaiNy_1,1.32 // vidheyÃdhyÃpanaæ sidhyedvÃlasyÃrthadhiyaæ vinà / tena nirvi«ayaæ ÓÃstraæ ni«phalaæ cetyupek«yatÃm // MJaiNy_1,1.33 // svata÷ prÃptÃrthabodhasya vivak«ÃnapanopanÃt / vi«ayÃdi susaæpÃdaæ ÓÃstramÃrabhyate tata÷ // MJaiNy_1,1.34 // ------------------ 'a«Âavar«e brÃhmaæmupanayÅta, tamadhyÃpayÅta ' ityadhyÃpanaæ vihitam | na cÃtra niyojyÃbhÃva÷ | ÃcÃryatvakÃmino niyojyatvÃt | ' upanayÅta ' ityanenÃ'cÃryakaraïe"saæmÃnanotsa¤janÃcÃryakaraïaj¤Ãnabh­tivigaïanavyaye«u niya÷" [pÃ. sÆ. 1.3.36 ] iti pÃïinisÆtreïa vihitenÃ'tmanepadena niyojyaviÓe«aïamÃcÃryatvaæ pratÅyate | upanayane yo niyojya÷ | sa evÃdhyÃpane 'pi | tayorekaprayojanatvÃt | evaæ satyÃcÃryakart­kamadhyÃpanaæ mÃïavakakart­keïÃdhyayanena vinà na sidhyatÅtyadhyÃpanaviÓvipratyuktyaivÃdhyayanÃnu«ÂhÃnatiddherna vidhirabhyupagantavya÷ | ÓrÆyamÃïaæ vidhivÃkyaæ nityÃnuvÃdatvenÃpyupapadyate | tato 'dhyayana vidhimupajÅvya pÆrvamupanyastau pÆrvottarapak«Ãvanyathà varïanÅyau | vi«ayasaæÓayayostu nÃsti vipratipatti÷ | vicÃraÓÃstraæ vi«aya÷ | avaidhaæ vaidhaæ veti saæÓaya÷ | tatra vaidhatvavÃdÅ pra«Âavya÷- vidheyamÃcÃryakart­kamadhyÃpanaæ kiæ mÃïavakasyÃrthaj¤Ãnamapi prayu¤jÅta kiævà pÃÂhamÃtram | nÃ'dya÷ | antareïÃpyarthaj¤ÃnamadhyÃpanasiddhe÷ | pÃÂhamÃtre tu vicÃrasya vi«ayo na bhavati | ÃpÃtata÷ pratÅta÷ saædigdhor'tho vi«aya÷ | tathà sati yatrÃrthapratÅtireva nÃsti tatra saædehasya kà kathà | nirïayo vicÃrasya phalama | so 'pi vi«ayavaddÆrÃpeta÷ | ato vi«ayaprayojanÃbhÃvÃdvicÃraÓÃstraæ nÃ'rambhaïÅyamiti pÆrva÷ pak«a÷ | atrocyate - mà nÃmÃdhyÃpanenÃrthÃvabodha÷ prayujyatÃm | tathÃpi sÃÇgavedÃdhyÃyino nigamaniruktavyÃkaraïairvyutpannasya pauru«eyagranthe«viva vede 'pyarthÃvabodha÷ svata eva prÃpnoti | nanu yathà 'vi«aæ bhuÇk«va 'ityatra pratÅyamÃmano 'pyartho na vivak«ita÷, tathà vedÃrthasyÃvi«ayÃdyabhÃvastadavastha iti ceta | na | vivak«Ãyà amanodituma«akyatvÃt | vi«abhojanavÃkÃyasyÃ'ptapraïÅtatvena bÃdho mà bhrÆditi mukhyÃrthastatra parityakta÷ | vede tu - kuto na vivak«itÃrthatvam | vivak«ite ca vedÃrthe yatra yatra puru«asya saædeha÷ sa sarvo 'pi vicÃraÓÃstrasya vi«aya÷ | tannirïaya÷ prayojanam | tato 'dhyÃpanavidhiprayuktenÃdhyayanena budhyamÃnasyÃrthasya vicÃrthatvÃdvicÃraÓÃstrasya vaidhatvaæ siddham || MJaiNyC_1,1.32-34 || (dvitÅye dharmalak«aïÃdhikaraïe sÆtram ) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.35-37 dvitÅyÃdhikaraïaæ bhaÂÂamatenÃracayati -- vicÃravi«ayo dharmo lak«aïena vivarjita÷ / mÃnenaæ vÃthavopetasvÃbhyÃmiti vicintyate // MJaiNy_1,1.35 // laukikÃkÃrahÅnasya tasya kiæ nÃma lak«aïam / mÃnaÓaÇkà tu dÆre 'tra pratyak«ÃdyapravartanÃt // MJaiNy_1,1.36 // codamÃgasya ÃkÃro hyarthatve sati lak«aïam / ata eva pramÃïaæ ca codanaivÃtra no kuta÷ // MJaiNy_1,1.37 // ------------------ lak«aïapramÃïÃbhyÃæ hi vastusiddhi÷ | ata evÃ'hu÷- "mÃnÃdhÅnà meyasiddhirmÃnasiddhiÓca lak«aïÃt"iti | sajÃtÅyavijÃtÅyavyÃvartako lak«yagata÷ kaÓcillokaprasiddha ÃkÃro lak«aïam | tena ca lak«aïena lak«ye vastuni saæbhÃvanÃbuddhau jÃtÃyÃæ pramÃtumudyukta÷ pramÃïena tadavagacchati | tadyathà - ' sÃsnÃdimatÅ gau÷ ' ityupaÓrutya catu«pÃtsu jÅve«u tallak«aïalak«itapadÃrthamanvi«ya 'ittha gau÷ ' iti cak«u«Ãvagacchati | evaæ ca satyalaukikatvÃddharmasya nÃsti lak«aïam | tatra kuta÷ pramÃtumudyoga÷ | katha¤cittadupayoge 'pi na tatra pramÃïasabhdÃva÷ ÓÃÇkitumapi Óakya÷ | na tÃvadatra pratyak«a kramate | dharmasya rÆpÃdirahitatvÃt | ata eva vyÃptigrahaïÃbhÃvÃrnnÃnumÃnam | pratyak«ÃdyanumÃnamÆlaÓca Óabdasya saægatigraha÷ | tato vyutpattyabhÃvÃnnÃ'gamo 'pi tatra pravartate | tasmÃddharmo lak«aïapramÃïarahita iti prÃpte brÆma÷- mà bhÆccak«urÃdigamyo laukika ÃkÃra÷ | tathÃpi codanÃgamya÷ svargaphalasÃdhanatvÃdilak«aïa ÃkÃro 'sti | ' tena arthatve sati codanÃgamyo dharma÷ ' iti lak«aïaæ bhavati | 'artho dharma÷' ityukte brahmaïi caityavandanÃdau ghaÂÃdau cÃtivyÃpti÷ | tadvyavacchedÃya 'codanÃgamya÷' ityuktam | tÃvatyevokte vidhigamye 'narthaphalatvenÃnartharÆpe ÓyenÃdyabhicÃrakarmaïyativyÃpti÷ | tadvyavacchedÃya 'artha÷' ityuktam | yadyapi Óyenasya Óatruvadha÷ phalam, natu naraka÷, tathÃpi tasya vadhasya narakahetutvÃdvadhadvÃrà Óyeno 'nartha÷ | na caivamagnÅ«omÅyapaÓuhiæsÃyà api vadhatvena narakahetutvaæ syÃditi ÓaÇkanÅyam | tasyÃ÷ kratvaÇgatvena kratuphalasvargavyatirekeïa phalÃntarÃbhÃvÃt | yataÓcodanÃgamyatve satyarthatvaæ dharmalak«aïam | ata eva garme dharme gamakaæ vidhivÃkyaæ pramÃïam | yadyapi pratyak«ÃnumÃnayoravi«ayo dharma÷, tathÃpi prasiddhepadasamabhivyÃhÃreïa vyutpatti÷ saæbhavati | tasmÃllak«aïapramÃïÃbhyÃmupeto dharma÷ || MJaiNyC_1,1.35-37 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.38-40 asminnevÃdhikaraïe gurutamamÃha - yadvà jij¤ÃsyavedÃrtha÷ kiæ mantrÃdyavabodhita÷ / siddhÃrtho 'pyatha vidhyekagamya÷ kÃryÃrtha eva và // MJaiNy_1,1.38 // siddhe 'pi putrajanmÃdau vyutpatterÆpapattita÷ / mantrÃdigamyasiddhasya vedÃrthatve 'pi kà k«ati÷ // MJaiNy_1,1.39 // har«ahetubahutvena vyutpatti÷ putrajanmani / durlabhà sulabhà kÃrye vedÃrtho 'ta÷ sa eva hi // MJaiNy_1,1.40 // ------------------ "athÃto dharmajij¤ÃsÃ" [pÆ.mÅ.sÆ.1.1.1 ] ityatrÃthaÓabdena k­tsna vedÃdhyayanÃnantaryamucyate | ata÷Óabdena k­tsnasya vedasya vivak«itÃrthatvaæ hetÆ"kriyate | uktaÓabdadvayÃnusÃreïa dharmaÓabdo 'pi k­tsnaæ vedÃrthamÃca«Âe | tata÷ sÆtre 'vedÃrtho jij¤Ãsya÷ ' iti pratij¤Ã k­tà | tatra saæÓaya÷ - kiæ mantrÃrthavÃdapratÅta÷ siddhÃrtho 'pi vedÃrtho bhavati, kiævà vidhivÃkyapratÅta÷ kÃryÃrthaæ eva vedÃrtha÷, iti | tatra - "lokÃvagatasÃmarthya÷ Óabdo vede 'pi bodhaka÷" iti j¤Ãyena vyutpattyanusÃrÅ vedÃrtho varïanÅya÷ | vyutpattiÓca siddhÃrthe 'pyasti | 'putraste jÃta÷ ' iti vÃrtÃharavyÃhÃrajanyaæ Óroturhar«amanumÃya har«ahetau putrajanmani saægatiæ pratipadyate | ato mantrÃrthavÃdapratÅto 'pyartho vedÃrtha iti prÃpte brÆma÷ - putrajanmavaddhar«ahetÆnÃæ dhanalÃbhÃdÅnÃæ bahutvÃdasya vÃkyaskaya putrajanmaivÃrtha iti nirïayo durlabha÷ | 'gÃmÃnaya ' iti vÃkye tu gavÃnayanarÆpÃæ madhyamab­ddhapravattimavalokya saægatigrahaïaæ sulabham | tasmÃtkÃryarÆpa eva vaidÃrtha iti || MJaiNyC_1,1.38-40 || (t­tÅye dharmapramÃïaparÅk«Ãdhikaraïe sÆtram ) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.41-42 t­tÅyÃdhikaraïaæ bhaÂÂamatenÃracayati - dharmasya j¤Ãpakaæ mÃnaæ yaduktaæ codanÃtmakam / etatkiæ na parÅk«yaæ syÃtkiævà samyakparÅk«yatÃm // MJaiNy_1,1.41 // mÃnopadeÓÃnmeyasya siddhatvÃtkiæ parÅk«ayà / maivaæ vicÃraÓÃstre 'sminparÅk«opek«ate kuta÷ // MJaiNy_1,1.42 // ------------------ spa«Âortha÷ || MJaiNyC_1,1.41-42 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.43-44 asminnevÃdhikaraïe gurÆmatamÃha - Ãdau parÅk«yo vedÃrthaÓcodanÃmÃnatÃthavà / vedÃrthasya pradhÃnatvÃtprathamaæ tatparÅk«yatÃm // MJaiNy_1,1.43 // codanÃmÃnataivÃtra prathamaæ sÃdhyatÃæ gatà / anapek«atayà tasya yato mukhyatvamÃÓritam // MJaiNy_1,1.44 // ------------------ dvitÅyÃdhyÃyÃdyai÷ karmabhedaÓe«aÓe«itvÃdirÆpo vedÃrtha÷ sÆtrakÃreïa parÅk«i«yate | cojanÃprÃmÃïyaæ tu prathamÃdhyÃye parÅk«yate | tadaitadayuktam | kuta÷ | vedÃrthasya pradhÃnatvenÃ'dau parÅk«yayÅtvÃt | pradhÃnabhÃge hi veda÷ | purÆ«ÃrthatvenÃnu«ÂheyatvÃt | pradhÃïaæ tu tadvevanÃya prav­ttaæ sattacche«atayÃna pradhÃnamiti prÃpte brÆma÷- astvanu«ÂhÃnopÃyo vedÃrthapramÃïayo÷ pradhÃnotsarjatabhÃva÷ | pramÃïaprameyabhÃvopÃyau tu pramÃïasyaiva mukhyatvaæ nirapek«atvÃt | nahi svata÷ pramÃïyavÃdinÃæ mate sÃpek«ayà pramÃïasyÃsti | prameyaæ tu sÃrek«am | 'mÃnÃvÅnà methasiddhi÷ ' ityuktatvÃt | tadetanmukhyatvamÃÓritya sÆtrakÃra÷ pramÃïaparÅk«ÃmÃdau cakÃreti yajyate | ayÃnvatprà athÃnyatprÃdhÃnyamÃÓritya dharmavicÃra evÃdau kasmÃnna k­ta÷? | na k­ta÷ - aparÅk«itena pramÃïena dharmasyÃsiddhau tadvicÃrasyÃ'ÓrayÃsiddhe÷ || tadevamadhikaraïatraye vyutpÃdanÃya bhÃÂÂaprÃbhÃkaramatabheda upanyasta÷ || MJaiNyC_1,1.43-44 || atha prÃyeïa bhaÂÂamatamevopanyasyate - (caturthe ## sÆtram ||) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.45-46 caturthÃdhikaraïamÃracayati - pratyak«Ãdibhirapye«a gamyate vidhinaiva và / ak«ÃdÅnÃæ pramÃïatvÃnmeyadharmÃvabhÃsità // MJaiNy_1,1.45 // vartamÃnaikavi«ayamak«aæ dharmastu bhÃvyasau / ak«amÆlo 'numÃnÃdistena vidhyekameyatà // MJaiNy_1,1.46 // ------------------ ak«aæ pratyak«am / pratyak«ÃdÅnÃæ pramÃïatvÃtprameyÃvabhÃsakatvaæ tÃvadavivÃdam | dharmaÓca prameya÷, asaædigdhÃviparyastatve sati budhyamÃnatvÃt, ghaÂÃdivat | tasmÃtpratyak«Ãdibhirapye«a dharmo gamyata iti ## - ## - dharmasya prameyatve 'pi pratyak«ayogyatà nÃsti, pratyak«asya vartamÃnamÃtravi«ayatvÃt | yastu pratyak«asyÃtyantamavi«aya÷, tatrÃnumÃnÃdÅnÃæ kaiva kathà | kvacitpratyak«eïa g­hÅte vyÃptyÃdau paÓcÃdanumÃnÃdÅnÃæ prav­tti÷ | tasmÃdvidhinaiva dharmo gamyate || MJaiNyC_1,1.45-46 || (pa¤came ## sÆtram ||) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.47-48 pa¤camÃdhikaraïamÃracayati - abodhako bodhako và na tÃvadbodhako vidhi÷ / Óakteralaukike dharme grahaïaæ durghaÂaæ yata÷ // MJaiNy_1,1.47 // samabhivyÃh­te dharme ÓaktigrahaïasaæbhavÃt / bodhakasya vidhermÃtvamanapek«atayà sthitam // MJaiNy_1,1.48 // ------------------ yathà dharme pratyak«ÃdÅnÃæ prÃmÃïyaæ nÃsti, tathà vidherapi nÃsti prÃmÃïyam | ÓaktigrahaïapÆrvakaæ hi prÃmÃïyamÃptavÃkyasya loke d­«Âam | ÓaktiÓca lokaprasiddhe gavÃdau g­hyate | dharmastvalaukika÷ | atastatra Óaktigrahaïaæ durghaÂam | tasmÃdvidherabodhakatvÃnna dharme prÃmÃïyamiti ## - ## - yathà 'prabhinnakamalodare madhÆni madhukara÷ pibati' ityatra madhukarapadasyÃrthamajÃnannanyapadÃrthamavagatya tatyamabhivyÃhÃrÃt kamalasya madhyagate madhupÃnaæ kurvati d­ÓyamÃnabhramare madhukaraÓabdasya saÇgatiæ g­hÅtvà vÃkyÃrthaæ pratipadyate, tathà 'kÃrÅryà v­«ÂikÃmo yajeta' ityatra lokaprasiddhÃrthav­«ÂyÃdipadasamabhivyÃhÃrÃdalaukikabhÃvanÃyÃæ vidhe÷ saÇgatiæ g­hÅtvà vidhivÃkyÃrthaæ puru«o budhyate | tasmÃdabodhakatvalak«aïamaprÃmÃïyaæ nÃsti | na ca saævÃdÃbhÃvÃdaprÃmÃïyam, samanantarabhÃvipratiniyataphale v­«ÂyÃdau saævÃdasyÃpi saæbhavÃt | aniyatad­«Âaphale citrayÃgÃdau, pratiniyatajanmÃntaraphale jyoti«ÂomÃdau ca saævÃda÷ kathamiti cet, evaæ tarhi svata÷prÃmaïyÃbhyupagamÃnnÃsti kvÃpi saævÃdÃdyapek«Ã | tasmÃdabodhakatvasÃpek«atvayoraprÃmÃïyakÃraïayorabhÃvÃdvidhe÷ svata÷siddhaæ prÃmÃïyaæ nÃpahnotuæ Óakyam || MJaiNyC_1,1.47-48 || («a«Âhe #<ÓabdanityatÃdhikaraïe># sÆtrÃïi 6-23) ## ## ## ## ## ## ## ## ## #<Ãdittyavadyaugapadyam / Jaim_1,1.15 /># ## ## ## ## ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.49-50 «a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati - vidhyÃdirÆpo ya÷ Óabda÷ so 'nityo 'thÃvinaÓvara÷ / anityo varïarÆpatvÃdvarïe janmopalambhanÃt // MJaiNy_1,1.49 // abÃdhitapratyabhij¤ÃbalÃdvarïasya nityatà / uccÃraïaprayatnena vyajyate 'sau na janyate // MJaiNy_1,1.50 // ------------------ ÓabdanityatvavÃdino vaiyÃkaraïÃstÃvadevaæ manyante - varïasamÆhaÓravaïÃnantaraæ 'idamekaæ padam' iti pratyayo mÃnasapratyak«eïotpadyate | tasya ca pratyayasya varïavyatirikta÷ kaÓcit sphoÂanÃmaka÷ padÃrtho vi«aya÷ | sa ca nitya÷ | sa eva Óabda÷, na tu varïà iti | tadetannaiyÃyikÃdayo na sahante | varïe«vevaikÃrthÃvacchedopÃdhinà padaikyabuddherupapattau varïÃtiriktasphoÂakalpanà nirarthikà | tasmÃdvarïÃnÃmeva Óabdatvam | varïÃÓca pratipuru«aæ pratyuccÃraïaæ ca janmavinÃÓavanta upalabhyante | tasmÃdanitya÷ Óabda÷ | tasya ca kÃraïado«asaæbhavÃdvidheraprÃmÃïyamiti ## || bahubhi÷ puru«ai÷ pratyekaæ bahuk­tva uccÃrite goÓabde 'ta eveme gakÃrÃdayo varïÃ÷' ityabÃdhitapratyabhij¤Ã jÃyate | tadbalÃnnityà varïÃ÷ | na ca varïÃnÃæ janmÃbhÃve bahuk­tva uccÃraïaprayatno vyartha iti ÓaÇkanÅyam, tatprayatnasya vya¤jakatvÃÇgÅkÃrÃt | evaæ sati puru«abhedÃduccÃraïabhedÃÓca yathÃyogamudÃttÃdibhedai÷ paÂum­dutvÃdibhedaiÓcopetÃndhvaniviÓe«ÃnutpÃdya caritÃrthà bhavi«yanti | tasmÃnnitye Óabde kÃraïado«ÃbhÃvÃnnÃstyaprÃmÃïyam || MJaiNyC_1,1.49-50 || (saptame vedapratyÃyakatvÃdhikaraïe sÆtrÃïi 24-26) ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.51-52 saptamÃdhikaraïamÃracayati - vedavÃkyamamÃnaæ syÃnmÃnaæ và nÃsya mÃnatà / p­thaksaÇgatyapek«ÃyÃmanapek«atvavarjanÃt // MJaiNy_1,1.51 // vede 'pi lokavannaiva vÃkyÃrthe saÇgati÷ p­thak / grahÅtavyà tato vÃkyaæ pramÃïaæ nairapek«yata÷ // MJaiNy_1,1.52 // ------------------ yadyapi varïÃnÃæ nityatvÃdekÃrthÃvacchedakasya padasyÃpi varïarÆpatayÃnityatvÃdvarïapadadvÃrà vedasya kÃraïasÃpek«atvaæ nÃsti, tathÃpi 'agnihotraæ juhuyÃtsvargakÃma÷' ityÃdivÃkyasya vÃkyÃrthe saÇgatigrahaïamapek«itam | tasmÃnnairapek«yÃbhÃvÃtprÃmÃïyaæ nÃstÅti prÃpte - brÆma÷ - loke 'gÃmÃnaya' ityÃdiv­ddhaprayoge padapadÃrthayoreva saÇgatirg­hyate | vÃkyaæ tvÃkÃÇk«ÃyogyatÃsannidhivaÓÃt svÃrthaæ pratipÃdayatÅtyavivÃdam | tathà vedavÃkyasyÃpi pratyÃyakatvÃdanapek«atvena prÃmÃïyamaviruddham || MJaiNyC_1,1.51-52 || (a«Âame ## sÆtrÃïi 27-32) ## ## ## #<Ãkhyà pravacanÃt / Jaim_1,1.30 /># ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,1.53-54 a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati - pauru«yaæ na và vedavÃkyaæ syÃtpauru«yatà / kÃÂhakÃdisamÃkhyÃnÃdvÃkyatvÃccÃnyavÃkyavat // MJaiNy_1,1.53 // samÃkhyÃdhyÃpakatvena vÃkyatvaæ tu parÃhatam / tatkartranupalambhena syÃttato 'pauru«eyatà // MJaiNy_1,1.54 // ------------------ 'kÃÂhakam, kauthumam, taittirÅyakam' ityÃdisamÃkhyà tattadvedavi«ayà loke d­«Âà | taddhitapratyayaÓca 'tena proktam' [pÃïi. sÆ. 4.3.101] ityarthe vartate | tathà sati 'vyÃsena proktaæ vaiyÃsikaæ bhÃratam' ityÃdÃviva pauru«eyatvaæ pratÅyate | ki¤ca 'vimataæ vedavÃkyaæ pauru«eyam, vÃkyatvÃt, kÃlidÃsÃdivÃkyavat' iti ## - ## - adhyayanasaæpradÃyapravartakatvena samÃkhyopapadyate | kÃlidÃsÃdigranthe«u tattatsargÃvasÃne kartÃra upalabhyante | tathà vedasyÃpi pauru«eyatve tatkartopalabhyeta | na copalabhyate | ato vÃkyatvahetu÷ pratikÆlatarkaparÃhata÷ | tasmÃdapauru«eyo veda÷ | tathà sati puru«abuddhido«ak­tasyÃprÃmÃïyasyÃnÃÓaÇkanÅyatvÃdvidhivÃkyasya dharme prÃmÃïyaæ susthitam || MJaiNyC_1,1.53-54 || iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare prathamÃdhyÃyasya prathama÷ pÃda÷ // _________________________________________________________________________ (atha dvitÅya÷ pÃda÷) (prathame #<'rthavÃdÃdhikaraïe># sÆtrÃïi 1-18) #<ÃmnÃyasya kriyÃrthatvÃd Ãnarthakyam atadarthÃnÃæ tasmÃd anityam ucyate / Jaim_1,2.1 /># #<ÓÃstrad­«ÂÃvirodhÃc ca / Jaim_1,2.2 /># ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## #<ÃkÃlikepsà / Jaim_1,2.14 /># ## ## ## ## dvitÅyapÃdasya prathamÃdhikaraïamÃracayati - ____________________________________________________ START MJaiNy 1,2.1-3 vÃyurvà ityevamÃderarthavÃdasya mÃnatà / na vidheye 'sti dharme kiæ kiævÃsau tatra vidyate // MJaiNy_1,2.1 // vidhyarthavÃdaÓabdÃnÃæ mithopek«Ãparik«ayÃt / nÃstyekavÃkyatà dharme prÃmÃïyaæ saæbhavetkuta÷ // MJaiNy_1,2.2 // vidhyarthavÃdau sÃkÃÇk«au prÃÓastyapuru«Ãrthayo÷ / tenaikavÃkyatà tasmÃdvÃdÃnÃæ dharmamÃnatà // MJaiNy_1,2.3 // ------------------ kÃmyapaÓukÃï¬e vidhyarthavÃdau ÓrÆyete | 'vÃyavyaæ ÓvetamÃlabheta bhÆtikÃma÷' iti vidhi÷ | 'vÃyurvai k«epi«Âhà devatÃ, vÃyumeva svena bhÃgadheyenopadhÃvati, sa evainaæ bhÆtiæ gamayati' ityarthavÃda÷ | tatra vidhivÃkyagatà vÃyavyÃdiÓabdà arthavÃdaÓabdanairapek«yeïaiva viÓi«Âamarthaæ vidadhati | arthavÃdaÓabdaÓcetaranairapek«yeïaiva bhÆtÃrthamanvÃcak«ate | 'k«ipragÃmÅ vÃyu÷ svocitena bhÃgena to«ito bhÃgapradÃyaiÓvaryaæ prayacchati' ityukte rÃmÃyaïabhÃratÃdÃviva v­ttÃnta÷ kaÓcit pratÅyate, na tvanu«Âheyaæ ki¤cit | ata ekavÃkyatvÃbhÃvÃnnÃstyarthavÃdasya dharme prÃmÃïyamiti ## - ## - mà bhÆtpadaikavÃkyatà | vÃkyaikavÃkyatà tu vidyate | vidhivÃkyaæ tÃvat puru«aæ prerayituæ vidheyÃrthasya prÃÓastyamapek«ate | arthavÃdavÃkyaæ ca phalavadarthÃvabodhaparyavasitÃdhyayanavidhiparig­hÅtatvena puru«Ãrthamapek«ate | tatra puru«Ãrthaparyavasitavidhyapek«itaæ prÃÓastyaæ lak«aïÃv­ttyà samarpayadarthavÃdavÃkyaæ vidhivÃkyena sahaikavÃkyatÃmÃpadyate | 'yata÷ k«ipragÃmisvabhÃvatayà ÓÅghraphalaprado vÃyurasya paÓordevatÃ, tata÷ praÓastamimaæ vÃyavyaæ paÓumÃlabheta' iti vÃkyayoranvaya÷ | tasmÃdarthavÃdà dharme pramÃïam || MJaiNyC_1,2.1-3 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,2.4 asminnevÃdhikaraïematÃntaramanus­tya pÆrvottarapak«ÃvÃha - vÃdoktahetvapek«atvÃnna vidhermÃnateti cet / satyanvaye stutidvÃrà nÃpek«eti gururjagau // MJaiNy_1,2.4 // ------------------ 'yato vÃyu÷ k«iprameva phalaprada÷, ato vÃyavyamÃlabheta' ityevamarthavÃdoktaæ hetumapek«ya vidhi÷ puru«aæ niyuÇkte | tata÷ sÃpek«atvÃdapramÃïamiti ## || 'vimataæ karmÃnu«Âheyam, phalapradadevatopetatvÃt, rÃjasevÃdivat' ityanumÃnaæ yadyarthavÃde vivak«yate, tadÃnÅmÃgamapramÃïasya vidhivÃkyasya pramÃïÃntarasÃpek«atvaæ syÃt | na tvevaæ vivak«itam | kintu phalapradadevatÃto«akatvopanyÃsamukhena karmaprÃÓastyamupalak«yate | tathà sati 'praÓastaæ karmÃnu«Âheyam' ityasminnarthe sÃrthavÃdasya vide÷ paryavasÃnÃdekavÃkyatà labhyate | tatra kuta÷ sÃpek«atvam | tasmÃt vidhi÷ pramÃïam iti#< siddhÃnta÷># || MJaiNyC_1,2.4 || (dvitÅye ## sÆtrÃïi 19-25) ## ## ## ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,2.5-7 dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati - Ærjo 'varudhyà itye«a vidhivannigado na kim / yÆpaudumbaratÃæ stauti stauti và tadvidhitsayà // MJaiNy_1,2.5 // caturthyà phalatÃlÃbhÃdyÆpaudumbaratà phalam / Ærjo 'varodhaæ kathayankathaæ stutiparo bhavet // MJaiNy_1,2.6 // astutaudumbaratvasyÃvidhÃnÃtkasya tatphalam / arthadvaidhe vÃkyabhedastena stÃvaka eva sa÷ // MJaiNy_1,2.7 // ------------------ idamÃmnÃyate - 'audumbaro yÆpo bhavati, Ærgvà udumbara÷, ÆrkpaÓava÷, ÆrjaivÃsmà Ærjaæ paÓÆnÃpnoti, Ærjo 'varudhyai' iti | am­taÓabdÃbhidheyo 'tyantasÃrabhÆta÷ sÆk«mo 'nnarasa÷ Ærgucyate | udumbararÆpayorjà yajamÃnÃrthamadhvaryu÷ paÓurÆpÃmÆrjamÃpnoti | tato yÆpasyaudumbaratvamÆrja÷ sampÃdanÃya bhavatÅtyartha÷ | atra 'avarudhyai' iti tÃdarthye caturthÅ | tayà phalatvaæ gamyate | 'dhanalÃbhÃya rÃjasevÃ' ityÃdau taddarÓanÃt | na ca phalaparasya vacanasya stÃvakatvaæ yujyate | anyathà svargakÃma ityatra svargaÓabdasyÃpi jyoti«ÂomastÃvakatvaprasaÇgÃditi ## - ## - ayamÆrjo 'varodha÷ kasya phalaæ syÃt - kimavihitasyaudumbaratvasya, uta vihitasya | nÃ'dya÷, anu«ÂhÃnamantareïa dravyamÃtrÃt phalÃnutpatte÷ | dvitÅye kimatra vidhi÷ pratyak«a÷, utonneya÷ | nÃ'dya÷, 'audumbaro yÆpo bhavati' ityatra liÇpratyayÃÓravaïÃt | dvitÅye stutyà sa unneya÷ | na cÃtra stutimaÇgÅkaro«i | athocyeta - 'vidhÃnÃyaudumbaratvaæ stÆyate tatphalaæ cÃvabodhyate' iti | tarhi vÃkyaæ bhidyeta | tata÷ phalavidhivannigadyamÃnamapyetadvÃkyaæ stÃvakameva || MJaiNyC_1,2.5-7 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,2.8 atraivagurumatenapÆrvottarapak«ÃvÃha - ÃpnotÅti vidhitvasya vÃdatvasyÃpyanirïayÃt / na pramà codanetyetan vÃdo hyekavÃkyata÷ // MJaiNy_1,2.8 // ------------------ Ærjaæ paÓÆnÃpnoti ityapÆrvÃrthatvÃdvidhitvaæ pratibhÃsate, liÇÇÃdyabhÃvÃdarthavÃdatvam | ata÷ sandigdhatvÃnna prÃmÃïyaæ codanÃyà iti ## || ekavÃkyatvalÃbhenÃrthavÃdatvaæ nirïÅyate | ata÷ pramÃïaæ codanà iti ## || MJaiNyC_1,2.8 || (t­tÅye hetuvannigadÃdhikaraïe sÆtrÃïi 26 - 30 ) ## ## ## ## ## t­tÅyÃdhikaraïamÃracayati - ____________________________________________________ START MJaiNy 1,2.9-10 tena hyannamiti prokto vÃdo heturuta stuti÷ / hinà Órutà hetutÃta÷ ÓÆrpamanyacca sÃdhanam // MJaiNy_1,2.9 // ÓÆrpasÃdhanatà ÓrautÅ nÃÓrautai÷ sà vikalpyate / ato nirarthako hetu÷ stutistasmÃtpravartikà // MJaiNy_1,2.10 // ------------------ idamÃmnÃyeta - 'ÓÆrpeïa juhoti tena hyannaæ kriyate' ayamarthavÃdo vidheye ÓÆrpe hetutvenÃnveti | hiÓabdasya hetuvÃyitvÃt | ' yasmÃdannasÃdhanaæ, tasmÃcchÆrpeïa hotavyam ' ityukte ' yadyadannasÃdhanaæ darvÅpiÂharÃdikaæ tena sarveïa hotavyam ' iti labhyate | tata÷ ' piÂharÃdaya÷ ÓÆrpeïa saha vikalpyante ' iti prÃpte - brÆma÷-- ÓÆrpasya homasÃdhanatvaæ Órautam, t­tÅyayà tadavagamÃt | piÂharÃdÅnÃæ tvÃnumÃnikam | ato 'samÃnabalatvÃnna vikalpo yukta÷ | tato heturvyartha÷ | stutri÷ prarocanÃyopayuktÃ, tasmÃtstutitvenÃnvaya÷ || MJaiNyC_1,2.9-10 || (caturthe mantraliÇgÃdhikaraïe sÆtrÃïi 31 - 53 ) ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## ## #<Æha÷ / Jaim_1,2.52 /># ## caturthÃdhikaraïamÃracayati - ____________________________________________________ START MJaiNy 1,2.11-12 mantrà uru prathasveti kimad­«Âaikahetava÷ / yÃge«Æta puro¬ÃÓaprathanÃdeÓca bhÃsakÃ÷ // MJaiNy_1,2.11 // brÃhmaïenÃpi tadbhÃnÃnmantrÃ÷ puïyaikahetava÷ / na tadbhÃnasya d­«ÂatvÃdd­«Âaæ varamad­«Âata÷ // MJaiNy_1,2.12 // ------------------ 'uru prathasva' ityayaæ kaÓcinmantra÷ | tasyÃyamartha÷ - bho÷ puro¬ÃÓa, svamuruvipulatà yathà bhavati tathà prasara ' iti | evamÃdayo mantrà yÃgaprayogepÆccÃryamÃïà ad­«Âameva janayanti | natvarthaprakÃÓanÃya taduccÃraïam | puro¬ÃÓaprathana lak«aïasyÃrthasya vrÃhmaïavÃkyenÃpi bhÃsanÃt tha 'uru prathasveti puro¬ÃÓaæ prathayati' iti hi brÃhmaïavÃkyam ,[iti cetÂa | naitadyuktam | arthapratyÃyanasya d­«Âaprayojanaskaya saæbhave sati kevalÃd­«Âasya kalpayitumaÓakyatvÃt | tasmÃdd­«ÂamarthÃnusmapaïameva yÃgaprayoge mantroccÃraïasya prayojanam | brÃhmaïavÃkyenÃpyarthÃnusmaraïasaæbhave 'mantreïaivÃnusmapaïÅyam ' iti yo niyama÷, tasya d­«ÂÃsaæbhavÃdad­«Âaæ prayojanamastu || MJaiNyC_1,2.11-12 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,2.13 atraiva matÃntareïa pÆrvottarapak«ÃvÃha - mantrabrÃhmaïayoryadvà kalaho viniyojane / na mantraliÇgasiddhÃrthamanuvaktÅtaradyata÷ // MJaiNy_1,2.13 // ------------------ asya mantrasya liÇgena viniyoge brÃhmaïavÃkyamavivak«itÃrthe syÃt | vÃkyena viniyoga mantraliÇgaæ na vivak«yeta | ityubhayorvirodhÃdaprÃmÃïyaæ codanÃyà iti pÆrve÷ pak«a÷ | nÃyaæ virodha÷, prabalena hi liÇgena viniyogasiddhau vÃkyasyÃnuvÃdakatvÃditi - rÃddhÃnta÷ || MJaiNyC_1,2.13 || iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare prathamÃdhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷ _________________________________________________________________________ atha t­tÅya÷ pÃda÷ (prathame sm­tiprÃmÃïyÃdhikaraïe sÆtre 1-2) ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.1-2 t­tÅyapÃdasya prathamÃdhikaraïamÃracayati - a«ÂakÃdism­terdharme na mÃtvaæ mÃnatÃthavà / nirmÆlatvÃnna mÃnaæ sà vedÃrthoktau nirarthatà // MJaiNy_1,3.1 // vaidikai÷ smaryamÃïatvÃtsaæbhÃvyà vedamÆlatà / viprakÅrïÃrthasek«epÃtsÃrthatvÃdasti mÃnatà // MJaiNy_1,3.2 // ------------------ "a«ÂakÃ÷ kartavyÃ÷"ityÃdi sm­tivÃkyaæ na dharme pramÃïama , pauru«eyavÃkyatve sati mÆlapramÃïarahitatvÃt , vipralambhakavÃkyatvÃt | atha mÆlapramÃïavattvÃya vedÃrtha eva sm­tiranarthà syÃt | tadÃnÅmanuvÃdakatvÃdaprÃmÃïyamiti prÃpte - brÆma÷ -- ' vimatà sm­tirvedamÆlÃ, vaidikamanvÃdipraïÅtasm­titvÃt , upanayÃnÃdhyayanÃdism­tivat ' | na ca vaiyarthye ÓaÇkanÅyam | asmadÃdÅnÃæ pratyak«e«u parok«e«u caæ nÃnÃvede«u viprakÅrïasyÃnu«ÂheyÃrthasyaikatra saæk«ipyamÃïatvÃt | tasmÃdiyaæ sm­tidharme pramÃïam || MJaiNyC_1,2.1-2 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.3 asminneva matÃntareïa pÆrvottarapak«ÃvÃha - na mà smÃrtëÂaÇkÃÇgatvÃdyÃæ janà iti mantragÅ÷ / tanna sm­termÆlavede 'numite mÃtvasaæbhavÃt // MJaiNy_1,3.3 // ------------------ 'yÃæ janÃ÷ pratinandati ' ityayaæ mantro«ÂakÃÓrÃddhasyÃÇgam | tecca ÓrÃddhaæ smÃrtam | na hi tasya pratipÃdakaæ vedavÃkyamupalabhÃmahe | tasmÃdidaæ mantravÃkyaæ na dharme pramÃïamiti cet | na | tanmÆlasya vedasyÃnumeyatvÃt | anumÃnaæ ca darÓitam | tasmÃdasau mantro dharme pramÃïam || MJaiNyC_1,2.3 || (dvitÅye ÓrutiprÃbalyÃdhikaraïe sÆtram) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.4-5 dvitÅyÃdhikaraïamÃracayati - audumbarÅ ve«ÂanÅyà sarvetye«Ã sm­tirmiti÷ / amitirveti saædehe miti÷ syÃda«ÂakÃdivat // MJaiNy_1,3.4 // audumbarÅæ sp­ÓangÃyediti pratyak«avedata÷ / virodhÃnmÆlavedasyÃnanumÃnÃdamÃnatà // MJaiNy_1,3.5 // ------------------ jyoti«Âome sadonÃmakasya maï¬apasya madhye kÃcidaudumbarÅ ÓÃkhà nikhanyate | tasyÃÓrca vÃsasà ve«Âanaæ smaryate- ' audumbarÅ sarvà ve«ÂayitavyÃ' iti | sà sm­ti÷ pramÃïam, a«ÂakÃdism­ti«viva mÆlavedasyÃnumÃtuæ ÓakyatvÃditi prÃpte - brÆma÷ - ' audumbarÅæ sp­«ÂvodgÃyet ' iti pratyak«evadavacanena sparÓo vidhÅyate | na ca sarvave«Âane sparÓa÷ saæbhavati | ato mÆlavedÃnumÃnaæ kÃlÃtyayÃpadi«Âama | ato vipralambhakavÃkyavannirmÆlà sm­tirapramÃïam || MJaiNyC_1,2.4-5 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.6-7 asminnevÃdhikaraïe matÃntaramÃha - pratyak«ÃnumitaÓrutyoryadvà vyÃghÃtadarÓanÃt / amÃtve ÓaÇkite bÃdho 'numÃnasyÃtra varïyate // MJaiNy_1,3.6 // parapratyak«avedo 'tra mÆlaæ cedve«Âanasya tat / astvevamapyanu«ÂhÃnaæ svapratyak«Ãnurodhata÷ // MJaiNy_1,3.7 // ------------------ sparÓasarvave«Âanavi«ayayo÷ pratyak«ÃnumitaÓrutyo÷ parasparavirodhÃdubhayorapyaprÃmÃïyamiti pÆrvapak«a÷ | anumÃnasya kÃlÃtyayÃpadi«Âatayà viruddhaÓrutyabhÃvena sparÓaÓruti÷ svÃrthe pramÃïam | yadi puru«Ãntarapratyak«aveda÷ sarvave«Âanasm­termÆlamityucyate, tarhi mà bhÆttasyà aprÃmÃïyam | tathÃpi parapratyak«Ãtsvapratyak«asyÃbhyarhitatvena sparÓa evÃtrÃnu«Âheyo natu sarvave«Âanam || MJaiNyC_1,2.6-7 || (t­tÅye d­«ÂamÆlakasm­tyaprÃmÃïyÃdhikaraïe sÆtram ) / ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.8-9 t­tÅyÃdhikaraïamÃracayati - vaisarjanÃkhyahomÅyanÃsaso grahaïasm­ti÷ / pramà na và ÓrutyabÃdhÃtpramà syÃda«ÂakÃdivat // MJaiNy_1,3.8 // d­«ÂalobhaikamÆlatvasaæbhave ÓrutyakalpanÃt / sarvave«ÂanavadvÃdhahÅnÃpye«Ã na hi pramà // MJaiNy_1,3.9 // ------------------ jyoti«Âom'gnÅ«omÅyasya paÓostantre prakrÃnte vaisarjanahomo vihita÷ | tatra yajamÃnaæ patnÅæ putrÃæÓrca bhrÃtÌæÓrcÃhatena vÃsasà pracchÃdya vÃsaso 'nte strugdaï¬amupanibadhya juhoti | tasminvÃsasyevaæ smaryate - ' vaisarjanahomÅyaæ vÃso 'dhvaryurg­hïÃti' iti | seyaæ sm­ti÷ sarvave«Âanasm­tivatpratyak«aÓrutyà na bÃdhyate | tato '«ÂakÃdism­tivatpramÃïamiti prÃpte - brÆma÷- kadÃcitkaÓrcidadhvaryurlobhÃdatadvÃso jagrÃha | tanmÆlaivai«Ã sm­tirityapi kalpanà saæbhavati | d­«ÂÃmusÃriïÅ cai«Ãæ kalpanà | dak«iïayà parikrÅtÃnÃm­tvijÃæ lobhadarÓanÃt | tathà satyasyÃ÷ sm­teranyathÃpyupapattÃva«ÂakÃdiÓrutivanna mÆlaÓruti÷ kalpayituæ Óakyate | ato bÃdhÃbhÃve 'pi mÆlabhedÃbhÃvÃnneyaæ sm­ti÷ pramÃïam || MJaiNyC_1,2.8-9 || (caturthe padÃrthaprabalyÃdhikaraïe sÆtrÃïi 5 - 7) #<Ói«ÂÃkope 'viruddham iti cet / Jaim_1,3.5 /># ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.10-11 caturthÃdhikaraïaæ bhëyamatenÃ'racayati - ÃcÃntenetyamà mà và sm­tire«Ã na mà bhavet / vedaæ k­tveti ya÷ Órauta÷ kramastena virodhata÷ // MJaiNy_1,3.10 // ÃcÃntyÃdi÷ padÃrtho 'tra kramo dharma÷ padÃrthaga÷ / dharmasya dharmyapek«atvÃdabÃdhÃdasti mÃnatà // MJaiNy_1,3.11 // ------------------ 'k«uta ÃcÃmet ' iti vihitaæ puru«ÃrthamÃcamanam | yadà tu kratumadhye k«utÃdi nimittaæ prapnoti tadà naimittikamÃcamanaæ kratvaÇgatvena sm­tyà vidhÅyate | ' ÃcÃntena kartavyam ' iti | seyaæ sm­tirna pramÃïam | kuta÷ | virÆddhatvÃt | 'vedaæ k­tvà vediæ karoti ' iti Órutau pÆrvakÃlavÃcinà tvÃpratyayena krama÷ pratÅyate | vedo nÃma darbhamayaæ saæmÃrjanasÃdhanam | vedirÃhavanÅyagÃrhapatyamadhyavartinÅ caturaÇgulakhÃtà bhÆmi÷ | tayormadhye yadi k«utÃdinimittamÃcamanaæ kuryÃt , tadà Órutyuktaæ nairantaryaæ virÆdhyeta | tasmÃdve«Âanasm­tivadÃcamanasm­tirna pramÃïamiti prapte - brÆma÷- vedavedyÃdiÓrutyuktapadÃrthavadÃcamanÃdaya÷ sm­tyuktà anu«ÂheyapadÃrthÃ÷ | kramastu padÃrthani«Âho dharma÷ | sa ca padÃrthÃnupajÅvati | tata upajÅvyavirodhÃtkrama eva bÃdhyate | natu krameïÃ'camanasya bÃdho 'sti | tasmÃdiyaæ sm­ti÷ pramÃïam | asminneva vÃrtikakÃra÷ prakÃrÃntareïa vicÃradvayaæ cakÃra || MJaiNyC_1,2.10-11 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.12 tatra prathamaæ vicÃraæ darÓayati - ÓÃkyoktÃhiæsanaæ dharmo na và dharma÷ Órutatvata÷ / na dharmo nahi pÆtaæ syÃdgok«Åraæ Órvad­tau dh­tam // MJaiNy_1,3.12 // ------------------ 'brahmacaryamahiæsÃæ cÃparigrahaæ ca satyaæ ca yatnena rak«et ' iti ÓrutÃvahiæsÃdirdharmatvenokta÷ | sa eva dharma÷ ÓÃkyenÃpyukta÷ | tasmÃcchÃkyasm­tirdharme pramÃïamiti cet | na | svarÆpeïa dharmasyÃpi gok«ÅranyÃyena ÓÃkyasaæbandhe satyadharmatvaprasaÇgÃt | tadÅyagranthenÃhiæsÃdirnÃvagantavya÷ | tasmÃnna sà smutirdharme pramÃïam || MJaiNyC_1,2.12 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.13 vicÃrÃntaraæ darÓayati - sadÃcÃro 'pramà mà và nirmÆlatvÃdamÃnatà / a«ÂakÃderivaitasya samÆlatvÃtpramÃïatà // MJaiNy_1,3.13 // ------------------ holÃkotsavÃdisadÃcÃrasya mÆlabhÆtavedÃbhÃvÃdaprÃmÃïyamiti cet | na | vaidikai÷ Ói«Âai÷ parig­hÅtatvenëÂakÃdivadvedamÆlatvÃt | ata eva manvÃdibhirgranthagauravabhayÃdviÓe«ÃkÃreïÃnupadi«Âo 'pi sadÃcÃra÷ sÃmÃnyÃkÃreïopadi«Âa÷ | "Óruti÷ sm­ti÷ sadÃcÃra÷"ityevaæ dharme pramÃïopanyÃsÃt | tasmÃcchi«ÂacÃra pramÃïam || MJaiNyC_1,2.13 || (pa¤cameÓÃstraprasiddhÃrthaprÃmÃïyÃdhikaraïe[ÃryamlecchÃdhikaraïeÂasÆtre 8 - 9) ## #<ÓÃstrasthà và tannimittatvÃt / Jaim_1,3.9 /># ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.14-15 pa¤camÃdhikaraïamÃracayati - yaævÃndiÓabdÃ÷ kiæ dvyarthà no vÃr''yamlecchasÃmyata÷ / dÅrghaÓÆkapriyaÇgvÃdyà dvaye 'pyarthà vikalpitÃ÷ // MJaiNy_1,3.14 // yatrÃnyà iti ÓÃstrasthà prasiddhistu balÅyasÅ / ÓÃstrÅyadharme tenÃtra priyaÇgvÃdi na g­hyate // MJaiNy_1,3.15 // ------------------ 'yavamayaÓrcarurbhavati ' 'vÃrÃhÅ upÃnahÃvupamu¤cate ' iti ÓrÆyate | tatra yava ÓabdamÃryà dÅrghaÓÆke«u prayu¤jate varÃhaÓabdaæ ca sÆkare | mlecchÃstu yavaÓabdaæ priyaÇgu«u , varÃhaÓabdaæ ca k­«ïaÓakunau | tathà sati lokavyavahÃreïa niÓrcetavye«u ÓabdÃrthe«vÃryamlecchaprasiddhyo÷ samÃnabalatvÃdubhayavidhà a«yarthà vikalpena svÅkÃryà iti prapte - brÆma÷- ÓÃstrÅyadharmÃvabodhe ÓÃstraprasiddhirbalÅyasÅ | pratyÃsannatvÃdavicchinnapÃramparyÃgatatvÃcca | ÓÃstre yavavidhyarthavÃda evaæ ÓrÆyate - ' yatrÃnyà o«adhayo mlÃyante, athaite modamÃnà ivoti«Âhanti ' iti | itarau«adhivinÃÓakÃle 'bhiv­ddhirghaÓÆke«u d­Óyate, na tu priyaÇgu«u | te«Ãmitarau«adhiparipÃkÃtpÆrve pacyamÃnatvÃt | vÃrÃhopÃnadvidhyarthavÃdaÓrcaivaæ bhavati - ' varÃhaæ gÃvo 'nudhÃvanti ' iti | gavÃmanudhÃvanaæ ÓÆkare saæbhavati na tu k­«ïaÓakunau | tasmÃddÅrghaÓÆkdiryavÃdiÓabdÃrtha÷ | atra vÃrtikakÃra÷ pÅluÓabdamudÃjahÃra | taæ ca mlecchà hastini prayu¤jate, ÃryÃstu v­k«e | tatrÃviplutavyavahÃrasyÃr''ye«u saæbhavÃdv­k«a eva pÅluÓabdÃrtha÷ || MJaiNyC_1,2.14-15 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.16 asminnevÃdhikaraïe gurumatamÃha - yavÃdyarthÃnirïayena tadvÃkyaæ na prameti cet / na ÓÃstrasya balitvena tatprasiddhyÃr'thanirïayÃt // MJaiNy_1,3.16 // ------------------ spa«Âo 'rtha÷ || MJaiNyC_1,2.16 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.17-18 asminnevÃdhikaraïe vÃrtikakÃramatena varïakÃntaramÃracayati - yo mÃtulavivÃhÃdau Ói«ÂÃcÃra÷ sa mà na và / itarÃcÃravanmÃtvamamÃtvaæ smartabÃdhanÃta // MJaiNy_1,3.17 // sm­timÆlo hi sarvatra Ói«ÂÃcÃrastato 'tra ca / anumeyà sm­ti÷ sm­tyà bÃdhyà pratyak«ayà tu sà // MJaiNy_1,3.18 // ------------------ ke«uciddak«iïadeÓe«u mÃtulasya duhitaraæ Ói«ÂÃ÷ pariïayanti | so 'yamÃyÃra÷ pramÃïaæ, Ói«ÂÃcÃratvÃt , holÃkÃdyÃcÃravat , iti cet | na | sm­tiviruddhatvena kÃlÃtyayÃpadi«ÂatvÃt | tathà ca sm­ti÷- "mÃtulasya sutÃmƬhvà mÃt­gotrÃæ tathaiva ca | samÃnapravarÃæ caiva tyaktvà cÃndrÃyaïaæ caret" || iti | na ca sm­tyÃcÃrayormÆlavaidÃnumÃpakasÃmyÃtsamabalatvamiti ÓaÇkanÅyam | holÃkÃdisadÃcÃrasya manvÃdism­tivadvedÃnumÃpakatvÃyogÃt | nahÅdÃnÅntanÃ÷ Ói«Âà manvÃdivaddeÓakÃlaviprak­«Âaæ vedaæ divyaj¤Ãnena sÃk«Ãtkartu Óaknuvanti | yena Ói«ÂacÃro mÆlavedamanumÃpayet | Óaknoti ca ya÷ kopi Ói«Âo yatra kvÃpi deÓaviÓe«e kÃlaviÓe«e ca yaæ ka¤canÃpi holÃkÃdyÃcarasya mÆlabhÆtaæ sm­tigranthamavalokayitum | tasmÃcchi«ÂÃcÃreïa sm­tirevÃnumÃtuæ Óakyate, natu Óruti÷ | anumità ca sm­tirvirÆddhayà pratyak«ayà sm­tyà bÃdhyate | ata evÃ'hu÷- "ÃcÃrÃttu sm­tiæ j¤Ãtvà sm­tiÓrca Órutikalpamam | tena dvayantaritaæ te«Ãæ prÃmÃïyaæ vipraka«yate" || iti | tasmÃdÅd­ÓasyÃ'cÃrasyÃprÃmÃïyamabhyupeyam || MJaiNyC_1,2.17-18 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.19 tatraivÃparaæ varïakamÃracayati - laukiko vÃkyago vÃr'thastriv­dÃde÷ samatvata÷ / ubhau vidhyarthavÃdaikavÃkyatvÃdastvihÃntima÷ // MJaiNy_1,3.19 // ------------------ 'triv­dvahi«pavamÃnam' iti Órutau viv­cchabdasya traiguïyaæ lokasiddhor'tha÷ | vÃkyaÓe«Ãd­ktrayÃtmake«u tri«u sÆkte«vavasthitÃnÃæ bahi«pavamÃnÃtmakastotrani«pÃdanak«amÃïÃm ' upÃsmai gÃyatà nara÷ ' -- ityÃdÅnÃm­cÃæ navakamartha÷ | tatra dharmaniïaye vedasya prabalatve 'pi padapadÃrthanirïaye lokavedayo÷ samÃnabalatvÃdubhÃvapyarthau vikalpeva grahÅtavyÃviti cet | maivam | laukikÃrthasvÅkÃrapak«e vidhivÃkyer'thastraiguïyam, arthavÃdavÃkye stotriyÃïÃm­cÃæ navakam , ityevaæ vidhyarthavÃdayorvaiyadhikaraïyÃdekavÃkyatvaæ na syÃt | ata ekavÃkyatvÃya stotriyÃïÃæ navakamityeva vidhivÃkye niyator'tha÷ || MJaiNyC_1,2.19 || («a«Âhe mlecchaprasiddhÃrthaprÃmÃïyÃdhikaraïe sÆtram) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.20-21 «a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati - kalpya÷ pikÃdiÓabdÃrtho grÃhyo và mleccharƬhita÷ / kalpya Ãryo«vasiddhatvÃdanÃryÃïÃnamÃdarÃt // MJaiNy_1,3.20 // grÃhya mlocchaprasiddhistu virodhÃdarÓane sati / pikanemÃdiÓabdÃnÃæ kokilÃdyarthatà tata÷ // MJaiNy_1,3.21 // ------------------ ÃryÃ÷ pikÃdiÓabdaæ na kvÃpyarthe prayu¤jate, mlecchÃÓrca na pramÃïabhÆtÃ÷ | tasmÃnnigamanirÆktavyÃkaraïai÷ pikanemÃdiÓabdÃnÃmartha÷ kalpanÅya iti cet | maivam | ÃryaprasiddhivirodhasyÃd­«Âatvened­Óe viÓaya mlecchaprasiddherapyÃdaraïÅyatvÃt | kalpyamÃnÃdabyavasthitÃdarthÃdvare mleccharƬhi÷ | yatred­Óyà api rƬherabhÃvastatra nirÆktÃdayaÓrcaritÃrthÃ÷ | tasmÃdanÃrya prasiddhyà pika÷ kokila÷, nemaÓabdor'dhavÃcÅ , tÃmarasaÓabda÷ padmavÃcÅ, ityevaæ dra«Âavyam || MJaiNyC_1,2.20-21 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.22 asminnevÃdhikaraïe gurumatamÃha - arthÃbodhÃdapramÃïaæ pikÃlambhanacodanà / maivaæ mlecchaprasiddhyÃpi tabdodhÃdaviruddhayà // MJaiNy_1,3.22 // ------------------ spa«Âo 'rtha÷ || MJaiNyC_1,2.22 || (saptame kalpasÆtrÃsvata÷ prÃmÃïyÃdhikaraïe sÆtrÃïi 11 - 14 ) / ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.23-24 saptamÃdhikaraïamÃracayati - apauru«eyÃ÷ kalpÃdyÃ÷ k­trimà và na k­trimÃ÷ / Órutismatyordharmabuddhe÷ svato mÃtvaæ yata÷ samam // MJaiNy_1,3.23 // puænÃmokte÷ pauru«eyÃ÷ kÃÂhakÃdyasamatvata÷ / tatropalebhire kecidÃpastambÃdikart­tÃm // MJaiNy_1,3.24 // ------------------ baudhÃyanÃpastambà ÓrvalÃyanakÃtyÃyanÃdinÃmÃÇkitÃ÷ kalparsÆtragranthÃ÷, nigamaniruktÃdi«a¬aÇgagranthÃ÷, manvÃdism­tayaÓrcëauru«eyÃ÷, dharmabuddhijanakatvÃt, vedavat | na ca mÆlapramÃïasÃpek«atvena vedavai«amyamiti ÓaÇkanÅyam | utpannÃyà buddhe÷ svata÷- prÃmÃïyÃÇgÅkÃreïa nirapek«atvÃt | maivam | uktÃnumÃnasya kÃlÃtyayÃpadi«ÂatvÃt | baudhÃyanasÆtram , ÃpastambasÆtram, ityevaæ puru«anÃmnà te granthà ucyante | na ca kÃÂhakÃdisamÃkhyavatpravacananimittatvaæ yuktam | tadgranthanirmÃïakÃle tadÃnÅntanai÷ kaiÓrcidupalabdhatvÃt | taccÃvicchinnapÃramparyeïÃnuvartate | tata÷ kÃlidÃsÃdigranthavatpauru«eyÃ÷ | tathÃpi vedamÆlatvÃtpramÃïam || MJaiNyC_1,2.23-24 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.25 atraiva gurumatamÃha - kalpe sarvatithau darÓakÃryatokte÷ Órutirna mà / na kalpe sÃdhyavedatvaprahÃïÃddurbalatvata÷ // MJaiNy_1,3.25 // ------------------ sarvatithau darÓayÃgakartavyatÃæ kalpasÆtrakÃra Ãha -"sarvÃsu tithi«vamÃvÃsyà kartavyÃ"iti | ÓrutistvamÃvÃsyÃyÃmeva tithau kartavyatÃæ brÆte | tata÷ kalpasÆtrarÆpeæïa vedena viruddhatvÃdiyaæ Órutirna mÃnamiti cet | maivam | kalpasya vedatvaæ nÃdyÃpi siddham | kintu yatnena sÃdhyam | na ca tatsÃdhayituæ Óakyam | pauru«eyatvasya samÃkhyayà tatkarturupalambhena ca sÃdhitatvÃt | ata÷ kalpasÆtrasya durbalatayà na ÓruteraprÃmÃïyam || MJaiNyC_1,2.25 || (a«Âame holÃkÃdhikaraïe sÆtrÃïi 14 - 23) ## ## ## ## #<Ãkhyà hi deÓasaæyogÃt / Jaim_1,3.19 /># ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.26 a«ÂamÃdhikaraïamÃcarayati -- holÃkÃdervyavasthà syÃtsÃdhÃraïyamutÃgrima÷ / deÓabhedena d­«ÂatvÃtsÃmyaæ mÆlasamatvata÷ // MJaiNy_1,3.26 // ------------------ holÃkÃdiÓi«ÂÃcÃrÃïÃæ hÃrÅtÃdism­tiviÓe«ÃïÃæ cÃnu«ÂhÃt­puru«abhedena vyavasthitaæ prÃmÃïyam | kuta÷ | deÓaviÓe«e te«Ãæ d­«ÂatvÃt | holÃkÃdaya÷ prÃcyaireva kriyante | vasantotsavo holÃkà | ÃhnÅnaibukÃdayo dÃk«iïÃtyai svasvakulÃgataæ kara¤jÃrkÃdisthÃvaradevatÃpÆjÃdikamÃhnÅnaibukaÓabdenocyate | udv­«abhayaj¤Ãdaya udÅcyai÷ | jye«ÂhamÃsasya paurïamÃsyÃæ balÅvardÃnabhyarcya dhÃvayanti so 'yamudv­«abhayaj¤a÷ | evaæ hÃrÅtÃdism­ti÷ kÃcitkvaciddeÓaviÓe«e d­Óyate | tasmÃdvyavasthitaæ prÃmÃïyamiti cet | maivam | tanmÆlatvenÃnumitasya vedasya sarvasÃdhÃraïatvena te«Ãmapi sarvasÃdhÃraïatvÃt || MJaiNyC_1,2.26 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.27 atraiva gurumatamÃha - prÃcyÃdipadayuktÃyÃ÷ Óruteranumitau pade / arthÃbodhÃdamÃtvaæ cenna sÃmÃnyÃmumÃnata÷ // MJaiNy_1,3.27 // ------------------ prÃcyÃdibhirvyavasthayà holÃkÃdi«vanu«ÂhÅyamÃne«u tanmÆlaÓrutirapi prÃcyÃdipadayuktaivÃnumÃtavyà | tatra prÃcyÃdipadasyÃrtho na budhyate | ye puru«Ã÷ ka¤citkÃlaæ prÃcyÃæ nivasanti , ta eva kÃlÃntare pratÅcyÃæ nivasanta upalabhyante | tatra ÓrautaprÃcyÃdipadasyÃrthÃbodhÃdapramÃïaæ Órutiriti cet | maivam | anu«ÂhÃnasÃmÃnyasya mÆlaÓrutikalpakatvÃt | ata÷ prÃcyÃdipadarÃhitye satyarthabodhÃdanumità Óruti÷ pramÃïam || MJaiNyC_1,2.27 || (navame sÃdhupadaprayuktyadhikaraïe sÆtrÃïi 24 - 29 ) ## #<Óabde prayatnani«patter aparÃdhasya bhÃgitvam / Jaim_1,3.25 /># ## ## ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.28-29 navamÃdhikaraïamÃracayati - gogÃvyÃdi«u sÃdhutve prayoge và na kaÓrcana / niyamo 'trÃsti bà nÃsti vyÃk­termÆlavarjanÃt // MJaiNy_1,3.28 // sÃdhÆneva prayu¤jÅta gavÃdyà eva sÃdhava÷ / ityasti niyama÷ pÆrvapÆrvavyÃk­timÆlata÷ // MJaiNy_1,3.29 // ------------------ vyÃkaraïÃbhij¤ai÷ sÃsnÃdimadvastuni 'gau÷ ' itye«a Óabda÷ prayujyate | tadanabhij¤aistu svasvadeÓÅyabhëÃmanus­tya gÃvÅ, goïÅ, gopotalikÃ, ityevamÃdaya÷ Óabda÷ prayujyante | tatra - 'Åd­«a eva Óabda÷ sÃdhu÷, ned­Óa÷ ' -- ityasminnarthe niyÃmakaæ nÃsti | tathà yoge 'pi tannÃsti - ' Åd­Óa eva Óabda÷ prayoktavya÷ , ned­Óa÷ ' iti na tÃvadv­ddhavyavahÃro niyÃmaka÷ | tasya sarve«u Óabde«u samÃnatvÃt | nÃpi vyÃkaraïasm­tirniyÃmikà | tasyà nirmÆlatvenÃpramÃïatvÃt | na hyabhiyuktaprayogastanmÆlama | anyonyÃÓrayatvaprasaÇgÃt | vyÃkaraïasm­te÷ prÃmÃïyasiddhau tadanusÃreïa prayoktÌïÃmamiyuktatvasiddhi÷ | tatsiddhau tatprayogamÆlatayà vyÃkaraïasya prÃmÃïyam | tasmÃnnÃsti sÃdhutvaprayogayorniyama÷ , iti prÃpte -- brÆma÷- ' sÃdhÆneva prayu¤jati, na tvapabhraæÓÃn ' ityasti niyama÷ | ubhayatra krameïa do«aguïavÃdinorvedavÃkyayo÷ ÓravaïÃt | "eka÷ Óabda÷ samyagj¤Ãta÷ suprayukta÷ svarge loke kÃmadhugbhavati"iti guïavÃkyam | "tasmÃdbrÃhmaïena na mlecchitavai ' nÃpabhëitavai , mleccho ha và e«a yadapaÓabda÷"iti do«avÃkyam | yathà prayoge niyamastathà sÃdhutve 'pi niyamo dra«Âavya÷ - 'gavÃdyà eva sÃdhava÷, na tu gÃvyÃdaya÷ ' iti | asminnarthe vyÃkaraïasya niyÃmakatvÃt | na ca nirmÆlatvam , pÆrvapÆrvavyÃkaraïasya tanmÆlatvÃt | etadevÃbhipretyoktam - ' tatra yÆpÃdhikaraïavadvyÃkaraïaparamparÃnÃditvÃdanupÃlambha÷ ' iti vyÃkaraïa prÃmÃïyaæ vedenaiva sÃk«Ãdupanyastam | tathÃ'cÃrthavaïikà Ãmananti -"dve vidye veditavye iti ha sma yadbrahmavido vadanti parà caivÃparà ca | tatrÃparà - ­gvedo yajurveda÷ sÃmavedo 'tharvaveda÷ Óik«Ã kalpo vyÃkaraïaæ niruktaæ chando jyoti«ama"iti | taittirÅyakabrÃhmaïe 'pi vyÃkaraïasyopÃdeyatà ÓrÆyate - 'vÃgvai parÃcyavyÃk­tÃvadat | te devà indramabruvan - 'imÃæ no vÃcaæ vyÃkuru, iti tÃmindro madhyato 'pakramya vyÃkarot | tasmÃdiyaæ vyÃk­tà vÃgudyate ' iti | vyÃkartÃraÓrca pÃïinikÃtyÃyanapata¤jalayo manvÃdisamÃnÃ÷ | tasmÃtsÃdhÆnÃmeva prayoge gavÃdÅnÃmeva sÃdhutve vyÃkaraïasm­ti÷ pramÃïam || MJaiNyC_1,2.28-29 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.30 atraiva gurumatamÃha - aÓrvÃlambhanaÓÃstrasya dantyatÃlavyasaæÓayÃt / amÃtve 'dantyanirïÅtirÃptoktavyÃk­terbalÃt // MJaiNy_1,3.30 // ------------------ "aÓrvamÃlabheta"ityatrÃkÃravakÃrayormadhyavartino varïasya dantyatve ' svaæ dhanam , tadrahitaæ daridramÃlabheta' ityartho bhavati | tÃlavyatve turaÇgamavÃcitvam | tata÷ saæÓayÃdaprÃmÃïyamiti cet | na | vyÃkaraïÃnusÃreïa"aÓÆ vyÃptau"ityasmÃddhÃtorauïÃdike vapratyaye sati tÃlavyatvanirïayÃt | tasmÃdaÓrvÃlambhanaÓÃstraæ pramÃïam || MJaiNyC_1,2.30 || (daÓame lokavedayo÷ ÓabdaikyÃdhikaraïa Ãk­tyadhikaraïe và sÆtrÃïi 30 - 35) / ## ## ## #<Ãk­tis tu kriyÃrthatvÃt / Jaim_1,3.33 /># ## ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.31-32 daÓamÃdhikaraïe prathamaæ varïakamÃcarayati - loke padÃpadÃrthau yau na tau vede 'thavÃtra tau / rÆpabhedÃtpadaæ bhinnamuttÃnÃdibhidà sphuÂà // MJaiNy_1,3.31 // varïaikatvÃtpadaikatvaæ kvÃcitkÅ rÆpabhinnatà / prÃyikeïa padaikyena tadarthaikyaæ tathÃvidham // MJaiNy_1,3.32 // ------------------ vaidikau padapadÃrthau laukikÃbhyÃæ padapadÃrthÃbhyÃmanyau | kuta÷ | rÆpabhedÃt | pade tÃvadrÆpabhedo d­Óyate | ÃtmaÓabda ÃkÃrÃditvena loke niyata÷ | vede tu kvacidÃkÃrarahita÷ paÂhyate -"prayataæ purÆ«aæ tmanÃ"iti | 'brÃhmaïÃ÷ ' iti loke | vede tvanyathà paÂhyate -"brÃhmaïÃsa÷ pitara÷ somyÃsa÷"iti | arthabhedo 'pi sphuÂa÷ | uttÃnà vai devagavà vahanti"iti ÓrÆyate - devebhyo vanaspate havÅæ«i hiraïyaparïa pradivaste artham"iti | tasmÃt ' lokavedayo÷ padapadÃrthÃvanyau ' iti prÃpte - brÆma÷- ya eva laukikÃ÷ padÃrthÃ÷, ta eva vaidikÃ÷ | tathà hi - varïÃnÃæ tÃvannityatvaæ prathamapÃde sÃdhitam | yathà prayoktÌïÃæ puru«ÃïÃæ bhede 'pyekaikasya puru«asya bahuk­tva uccÃraïabhede 'pi ' ta evÃmÅ varïÃ÷ ' iti pratyabhij¤ÃnÃdvarïaikyam | tathà ' yÃni loke gavÃdipadÃni , tÃnyeva vede 'dhÅyamÃnÃni ' ityavÃdhitapratyabhij¤ayà padaikatvamabhyupeyam | ' tmanÃ, devÃsa÷ ' ityÃdipadabhedastu kvÃcitka÷ | naitÃvatà bahutarapratyabhij¤Ãvagataæ padaikyamapo¬huæ Óakyam | anyathà 'so 'yaæ devadatta÷ ' iti pratyabhij¤Ãtaæ devadattaikyamapi deÓÃdibhedamÃtreïÃpodyeta | padaikye cÃrthaikatvamavaÓyaæbhÃvi | anyathà vede p­thagvyutpattyabhÃvÃdabodhakatvaæ prasajyeta | etadevÃbhipretyoktam - "lokÃvagatasÃmarththa÷ Óabde vede 'pi bodhaka÷"iti | svaruyÆpÃhavanÅyÃndiÓabdÃnÃæ tadarthÃnÃæ cÃlaukikatve 'pi prasiddhapadasamabhivyÃhÃrÃdva yuptatti÷ saæbhavati | uttÃnavahanÃdikaæ tvarthavÃda÷ | astu và tathÃvahanam , tathÃpyuttÃnÃdiÓÃbdÃstadarthÃÓrca lokaprasiddhà eva | tasmÃdya eva laukikÃ÷ padapadÃrthÃsta eva vaidikÃ÷ || MJaiNyC_1,2.31-32 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.33-34 dvitÅyavarïakamÃracayati - vyaktirævrÅhyÃdiÓabdÃrtha Ãk­tirvà kriyÃnvayÃt / vyaktirvyutpattivelÃyÃmÃk­tyà sopalak«yate // MJaiNy_1,3.33 // ÓaktigrahÃdiyuktibhya Ãk­terarthatocità / ktiyÃparyavasÃnÃya vyaktistatropalak«yatÃm // MJaiNy_1,3.34 // ------------------ "vrÅhÅnavahanti" "paÓumÃlabheta" "gÃmÃnayÃ" "brÃhmaïo na hantavya÷"ityÃdiprayoge«u vrÅhyÃdiÓabdÃnÃæ vyaktirartha÷ | kuta÷ | avahananÃdikriyÃbhirvyakteranvetuæ ÓakyatvÃt | nahyÃk­tiravahantumÃlabdhumÃnetuæ và yogyà | nanvÃnantyavyabhicÃrÃbhyÃæ na vyaktau vyutpatti÷ saæbhavati | anantà hi vyaktaya÷ | atÅtÃnÃgatÃnÃmanekadeÓavartinÃæ gavÃmiyattÃyà anavadhÃraïÃt | ki¤ca Óullavyaktau vyutpanno goÓabda÷ k­«ïavyaktau prayujyamÃna÷ svÃrthe vyabhicaret | tatra kathaæ vyutpattiriti cet | evaæ tarhi vyutpattikÃle sà vyaktirÃk­tyopalak«yatÃmiti prÃpte - brÆma÷- anvayavyatirekÃbhyÃmÃk­te÷ ÓaktigrahaïanimittatvÃcchÃbdÃrthatvaæ tasyà evocitam | ki¤ca goÓabda uccÃrite vyaktivÃdina÷ saæÓayo bhavet | tasmÃdÃk­terevÃbhidheyatvam | yadyÃk­tÃvavahananÃdikriyà na paryavasyettarhi vyaktistatropalak«aïÅyà | ki¤ca"Óyonarcittaæ cinvÅta"ityÃdÃvÃk­tereva sÃd­Óyapratiyogitayà kÃryÃnvayo d­Óyate | tasmÃt - Ãk­ti÷ ÓabdÃrtha÷ || MJaiNyC_1,2.33-34 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,3.35 atraiva gurumatamÃha - gavÃdicodanà no mà jÃtivyaktyoranirïayÃt / ÃnantyavyabhicÃrÃbhyÃæ na vyaktiriti nirïaya÷ // MJaiNy_1,3.35 // ------------------ spa«Âo 'rtha÷ || MJaiNyC_1,2.35 || iti ÓrÅmÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare prathamÃdhyÃyasya t­tÅya÷ pÃda÷ _________________________________________________________________________ (atha caturtha÷ pÃda÷) (prathama udbhidÃdiÓabdÃnÃæ yÃganÃmatayà prÃmÃïyÃdhikaraïe sÆtram) ## ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.1-2 caturthapÃdasya prathamÃdhikaraïaæ / vÃrtikakÃronnÅtamÃracayati - udbhidÃdipadaæ dharme kimamÃnamuta pramà / vidhyarthavÃdamantrÃæÓe«vanantarbhÃvato na mà // MJaiNy_1,4.1 // antarbhÃvo vidhÃvudbhidà yajeteti d­Óyate / nÃmatvenÃnvayo vÃkye vak«yate 'ta÷ pramaiva tat // MJaiNy_1,4.2 // ------------------ "udbhidà yadeta" "balabhidà yajeta" "viÓvajità yajeta"ityevaæ samÃmnÃyate | tatrodbhidÃdipadaæ na dharme pramÃïam | kuta÷ | pramÃïatvanobhimate«u tri«u vedavebhÃge«vanantarbhÃvÃt | tathà hi - vidhi÷ sÃk«ÃtpramÃïam | arthavÃdamantrau tu vidhyanvayena | tatra na tÃvadudbhidÃdipadaæ vidhÃvantarbhavati | vidhyartharÆpÃyà bhÃvanÃyà aæÓe«u bhÃvyakaraïetikartavyatÃrÆpe«u kasyÃpyavÃcakatvÃt | nÃpyarthavÃdatvam | stutibuddherabhÃvÃt | nÃpi mantratvam | uttamapuru«ÃdÅnÃæ mantraliÇgÃnÃmabhÃvÃt | tathà coktam - "uttamÃmantraïÃsyantatvÃntarÆpÃdyabhÃvata÷ | mantraprasiddhyabhÃvÃcca mantratai«Ãæ na yujyate" || iti | "agnaye ju«Âaæ nirvapÃmi"ityuttamapuru«a÷ | "agne yaÓasvinyaÓase samarpaya"ityÃmantraïam | "urvÅ cÃsi, vasvÅ cÃsi"ityasyantarÆpam | "i«e tvÃ, Ærje tvÃ"iti tvÃntarÆpam | ÃdiÓabdeva - ÃÓÅrdevatÃpratipÃdanÃdaya÷ | evamÃdyanantarbhÃvÃdamÃnamiti cet | na | vidhyaæÓe karaïe 'ntarbhÃvÃt | yadyapi liÇpratyayena samÃnapadopÃtto yajidhÃtvartha÷ karaïam tathÃpi tasya yajernÃmatvenodbhidÃdipadamanveti | tasmÃtpramÃïam || MJaiNyC_1,4.1-2 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.3-4 (dvitÅya udbhidÃdiÓabdÃnÃæ yÃganÃmadheyatÃdhikaraïe sÆtram ) ## dvitÅyÃdhikÃraïamÃracayati - guïo 'yaæ nÃmadheyaæ và khanitre 'sya niruktita÷ / jyoti«Âomaæ samÃÓritya paÓvarthe guïacodanà // MJaiNy_1,4.3 // phalodbhedÃtsamÃnai«Ã niruktiryÃganÃmnyapi / nÃmatvamucitaæ yÃgasÃmÃnÃdhikaraïyata÷ // MJaiNy_1,4.4 // "udbhidà yajeta paÓukÃma÷"ityatra t­tÅyÃntenodbhitpadena yor'tho vivak«ita÷ so 'yaæ yÃge kaÓcidguïa÷ syÃt | "daghnÃjuhoti"ityanena guïavidhinà samÃnatvÃt | athocyeta - ' dadhiÓabdÃrtho lokaprasiddha÷, udbhicchabdÃrthastvaprasiddha÷ ' iti | tanna | rƬhyabhÃve 'pyavayavÃrthaniruktyà tatprasiddhe÷ | ' udbhidyate bhÆmiranena ' iti vyutpattyà khanitravÃcyasau Óabda÷ | na cÃtra paÓuphalaka÷ kaÓcidyÃgo vidhÅyata iti vÃcyam | paÓÆnÃæ guïaphalatvÃt | yathÃ"godohanena paÓukÃmasya"ityatra paÓavo godohanaguïasya phalam | tatheha khanitraguïasya phalamastu | yadi"camasenÃpa÷ praïayet"iti vihitaæ prak­tamapÃæ praïayanamÃÓritya godohanaæ vidhÅyate, tarhyatrÃpi"jyoti«Âomena yajeta ' iti vihitaæ prak­taæ jyoti«ÂomamÃÓritya khanitraæ vidhÅyatÃm | tasmÃdguïavidhiriti prÃpte , ---- brÆma÷- "paÓukÃmo yajeta"ityasya padadvayasyÃyamartha÷-- ' paÓurupaæ phalaæ yÃgena kuryÃt ' iti | tatra 'kena yÃgena' ityapek«ÃyÃm ' udbhidà ' iti t­tÅyÃntaæ padaæ yÃganÃmatvenÃnveti | 'udbhidyate paÓuphalamanena yÃgena ' iti niruktyà nÃmatvamudbhitpadasyopapadyate | evamapi guïavidhinÃmadheyatvayo÷ ÓabdanirvacanasÃmyÃnna nirïaya iti cet | maivam | sÃmÃnÃdhikaraïyasya nirïÃyakatvÃt | 'udbhinnÃmakena yÃgena phalaæ kuryÃt ' ityukte sÃmÃnÃdhikaraïyaæ labhyate | guïatve tu ' khanitreïa sÃdhyo yo yÃga÷, tena '- ityevaæ vaiyadhikaraïyaæ syÃt | yadi 'khanitravatà yÃgena ' iti sÃmÃnÃdhikaraïyaæ yojyeta tadà matvarthalak«aïà prasajyeta | tasmÃdudbhidÃdipadaæ nÃmadheyam | ' dadhnà juhoti ' ' vrÅhibhiryajeta ' ityÃdi«u dravyaviÓe«e dadhyÃdiÓabdÃnÃmatyantarƬhatayà yÃganÃmatvÃsaæbhavÃdagatyà guïatvamÃÓritam | ' somena yajeta ' ityatrÃpi ' aprasiddhÃrthanÃmadheyatvakalpanÃto varaæ prasiddhÃrthadvÃreïa lak«aïÃÓrayaïam ' ityabhipretya ' somadravyavatà yÃgena ' iti matvarthalak«aïà svÅk­tà | udbhicchabdasya tu lokaprasiddhÃrthÃbhÃvÃduktarÅtyà nÃmatvaæ yuktam | prayojanaæ tu nÃmna÷ sarvatra vyavahÃra eva | na hyantareïa nÃmadheyam­tvigvaraïÃdi«u ' anenÃhaæ yak«ye ' ityÃkhyÃnopÃyo laghu÷ kaÓcidasti | tasmÃt - udbhidÃdÅkaæ nÃmadheyam || MJaiNyC_1,4.3-4 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.5 atraiva gurumatamÃha -- laukike gaïayÃge 'sya vidhe÷ sÃpek«ateti cet / niruktyà ÓrautayÃgasya nÃmatvÃnnirapek«atà // MJaiNy_1,4.5 // ------------------ 'udbhidà yajeta ' ityayaæ guïavidhi÷ | na cÃsya kaÓcicchrauta ÃÓrayo labhyate | tato laukiko mÃt­gaïayÃgÃdirÃÓrayatvenÃpek«aïÅya÷ | tasminyoge maivam | pÆrvoktaniruktyà ÓrautayÃganÃmatve sati nirapek«atvÃt || MJaiNyC_1,4.5 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.6-7 (t­tÅye citrÃdiÓabdÃnÃæ yÃganÃmadheyatÃdhikaraïe sÆtram) ## t­tÅyÃdhikaraïamÃracayati --- yaccitrayà yajeteti tadguïo nÃma và bhavet / citrastrÅtvaguïo rƬheragnÅ«omÅyake paÓau // MJaiNy_1,4.6 // dvayorvidhau vÃkyabhedo vaiÓi«Âye gauravaæ tata÷ / syÃnnÃma p­«ÂhÃjyabahi«pavamÃne«u tattathà // MJaiNy_1,4.7 // ------------------ "citrayà yajeta paÓukÃma÷"ityÃmnÃyate | tatra citrÃÓabdo nodbhicchabdavadyaugika÷, kintu rƬhyà citratvaæ strÅtvaæ cÃbhidhatte | tato na pÆrvanyÃyena nÃmatvam | tathà sati"agnÅ«omÅyaæ paÓumÃlabheta"iti vihitaæ paÓuyÃgamÃtraæ ' yajeta ' ityanena padenÃnÆdya tasminpaÓau citratvastrÅtve guïau vidhÅyete iti prÃpte --- brÆma÷ - citratvaæ strÅtvaæ ceti dvÃvetau guïau | tayordvayorvidhÃne vÃkyaæ bhidyeta | tathà coktam -- "prÃpte karmaïi nÃneko bidhÃtuæ Óakyate guïa÷ | aprÃpte tu vidhÅyante bahavo 'pyekayatnata÷" || iti | atha vÃkyabhedapirahÃrÃya guïadvayÃvÅÓÅ«Âa paÓudravyarÆpaæ kÃrakaæ vidhÅyate tadà gauravaæ syÃt | tasmÃccitrÃÓabda÷ pÆrvavadyajisÃmÃnÃdhikaraïyena yÃganÃmadheyaæ bhavati | citratvaæ tu tasya vilak«aïadravyadvÃreïopapadyate | ' dadhi, madhu, gh­tam , Ãpa÷, dhÃnÃ÷, taï¬ulÃ÷, tatsaæs­«Âaæ prÃjÃpatyam ' iti dadhyÃdÅni vicitrÃïi pradeyadravyÃïi «a¬ÃmnÃtÃni | tradetaccitrÃnÃmakasya yÃgasyotpattivÃkyam | yÃgasvarÆpabhÆtayordadhyÃdidravyaprajÃpatidevatayoratropadiÓyamÃnatvÃt | utpannasya tasya yÃgasya ' citrayà yajeta paÓukÃma÷ ' ityetatphalavÃkyam | evaæ sati prak­tÃrtho labhyate | agnÅ«omÅyapaÓvanuvÃdena guïavidhÃne prak­tahÃnÃprak­taprakriye prasajyeyÃtÃm | liÇpratyayasyÃnuvÃdakatvÃÇgÅkÃrÃnmukhyo vidhyartho bÃdhyeta | tasmÃccitrÃpadaæ nÃmadheyam | yathà citrÃÓabde nÃmadheyatvam | tathà bahi«pavamÃnaÓabde, ÃjyaÓabde, p­«ÂhaÓabde ca tannÃmadheyatvaæ yojanÅyam | evaæ hi ÓrÆyate -"triv­ddhahi«pavamÃnam" "pa¤cadaÓÃnyÃjyÃni" "saptadaÓÃni p­«ÂhÃni"iti | asya vÃkyatrayasyÃrtho vivriyate - sÃmagÃnÃmuttarÃgranthe t­cÃtmakÃni sÆktÃnyÃmnÃtÃni | tatra"upÃsmai gÃyatà nara÷"ityÃdyaæ sÆtram | "davidyutatyà rucÃ"iti dvitÅyam | "pÃvamÃnasya te kave"iti t­tÅyam | jyoti«Âomasya prÃta÷ savanÃnu«ÂhÃne te«u tri«uæ sÆkte«u gÃyatraæ sÃma gÃtavyam | tadidaæ sÆktatrayagÃnasÃdhyaæ stotraæ bahi«pavamÃnamityucyate tatrÃvasthitÃnÃm­cÃæ pavamÃnÃrthatvÃt | bahi÷ saæbandhÃcca | na khalbidaæ stotramitarastotravatsadonÃmakasya maï¬apasya madhya audumbaryÃ÷ stambaÓÃkhÃyÃ÷ saænidhau prayujyate, kintu sadaso bahi÷ prasarpadbhi÷ prayujyate | tasya ca bahi«pavamÃnasya triv­nnÃmaka÷ stomo bhavati | tasya ca stomasya vidhÃyakaæ brÃhmaïavÃkkayamevamÃmnÃyate ---"tis­bhyo hiæ karoti sa prathamayÃ, tis­myo hiæ karoti sa madhyamayà tis­bhyo hiæ karoti sa uttamayÃ, uhyatÅ triv­to vi«Âuti÷"iti | ayamartha÷ --- ' sÆktatrayapaÂhitÃnÃæ navÃnÃm­cÃæ gÃnÃntribhi÷ paryÃyai÷ -kartavyam | tatra prathame paryÃye - tri«u sÆkte«vÃdyÃstustra kraca÷ , dvitÅye paryÃye -- madhyamÃ÷, t­tÅye paryÃye cottamÃ÷ | tis­bhya iti t­tÅyÃrthe pa¤camÅ | hiæ karoti gÃyati ' ityartha÷ | seyaæ yathoktaprakÃropetà gÅtistriv­tstomasya vi«Âuti÷ stutiprakÃraviÓe«a÷ | tasyà vi«ÂuterudyatÅ nÃma, iti | evaæ parivartinÅ kulÃyinÅti dve vi«ÂutÅ | tayo÷ parivartinyevamÃmnÃyate -"tis­bhyo hiæ karoti sa parÃcÅbhi÷, tis­bhyo hiæ karoti sa parÃcÅbhi÷ , tis­bhyo hiæ karoti sa parÃcÅbhi÷, parivartinÅ triv­to vi«Âuti÷"iti | parÃcÅbhiranukrameïÃ'mnÃtÃbhirityartha÷ | kulÃyinyevamÃmnÃyate --"tis­bhyo hiæ karoti sa parÃcÅbhistis­bhyo hiæ karoti, yà madhyamà sà prathamÃ, pottamà sà madhyamÃ, yà prathamà sottamÃ, tis­bhyo hiæ karoti yottamà sà prathamÃ, yà prathamÃ, sà madhyamà yà madhyamà sottamÃ, kulÃyinÅ triv­tto vi«Âuti÷"iti | atra prathamasÆkte pÃÂhakrama eva | dvitÅye madhyamottamaprathamÃ÷ | t­tÅyetÆttamaprathamamadhyamà ityevaæ vyatyayena mantrà gÃtavyÃ÷ | tadidaæ vi«Âutitrayaæ vikalpitam | triv­cchabdasyed­Óaæ stomasvarÆpamartho, na tu traiguïyamiti pÆrvapÃde nirïÅtam | uttarÃgranthe bahi«pavamÃnasÆktebhyastribhya Ærdhve catvÃri sÆktÃnyÃmnÃtÃni --"agna à yÃhi vÅtaye"ityÃdyaæ sÆktam | "à no mitrÃvaruïa" --iti dvitÅyam | "à yÃhi su«umà hi te" ---iti t­tÅyam | "indrÃgnÅ Ã gataæ sutam" ---iti caturtham | tÃnyetÃni prÃta÷ savane gÃyatrasÃmnà gÅyamÃnÃni catvÃryÃjyastotrÃïÅtyucyante | tannirvacanaæ ca ÓrÆyate --"yadÃjimÅyu÷, tadÃjyÃnÃmÃjyatvam"iti | te«vÃjyastotre«u pa¤cadaÓanÃmaka÷ stomo bhavati | tasya stomasya vi«ÂutirevamÃmnÃyate -"pa¤cabhyo hiæ karoti sa tis­bhi÷ sa ekayà sa ekayà pa¤cabhyo hiæ karoti sa ekayà sa tis­bhi÷ sa ekayÃ, pa¤cabhyo hiæ karoti sa ekayà sa ekayà sa tis­bhi÷"iti | ekaæ sÆktaæ trirÃvartanÅyam | tatra prathamÃv­ttau prathamÃyà ­castrirabhyÃsa÷ | dvitÅyÃv­ttau madhyamÃyÃ÷ | t­tÅyÃv­ttÃv­ttamÃyÃ÷ | so 'yaæ pa¤cadaÓastoma÷ | uktebhyaÓcaturbhya÷ sÆktebhya ÆrdhvamuttarÃgranthe trÅïi mÃdhyandinapavamÃnasÆktÃnyÃmnÃya tata Ærdhve catvÃri sÆktÃnyÃmnÃtÃni - te«u"abhi tvà ÓÆra nonuma" -ityÃdyam ,"kayà naÓcitra Ãbhuvat"iti dvitÅyam | "taæ vo dasmam­tÅ«aham"iti t­tÅyam | "tarobhirvo vidadvasum"iti caturtham | etÃni krameæ rathantaravÃmadevyanaudhasakÃleyasÃmabhirmÃdhyandinasavane gÅyamÃnÃni p­«ÂhastotrÃïÅtyucyante | "sparÓanÃtp­«ÂhÃni"ityeva niruktirdra«Âavyà | te«u stotre«u saptadaÓastomo bhavati | tasya stomasya vi«ÂutirevamÃmnÃyate -"pa¤cabhyo hiæ karoti sa tis­bhi÷ sa ekayà sa ekayÃ, pa¤cabhyo hiæ karoti sa ekayà sa tis­bhi÷ sa ekayà sa ekayÃ, pa¤cabhyo hiæ karoti sa ekayà sa tis­bhi÷ sa ekayÃ, saptabhyo hiæ karoti sa ekayà sa tis­bhi÷ sa tis­bhi÷"iti | atra prathamÃv­ttau prathamÃyà ­castrirabhyÃsa÷, dvitÅyÃv­ttau madhyamÃyÃ÷ , t­tÅyÃv­ttau madhyamottamayo÷ so 'yaæ saptadaÓastoma÷ | atra tri«vapi vÃkye«u triv­tpa¤cadaÓasaptadaÓaÓabdà guïavidhÃyakatvena saæmatÃ÷ | yadi bahi«pavamÃnÃjyap­«ÂhaÓabdà api guïavidhÃyakÃ÷ syustadà pratyudÃharaïam | guïadvayÅvadhÃnÃdvÃkyabheda÷ syÃt | tasmÃdvahi«pavamÃnÃdiÓabdÃ÷ stotranÃmadheyÃni | tairnÃmabhi÷ karmÃïyanÆdya triv­dÃdiguïà vidhÅyante || MJaiNyC_1,4.6-7 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.8-12 (caturthe 'gnihotrÃdiÓabdÃnÃæ yÃganÃmadheyatÃdhikaraïe (matprakhyanyÃye) sÆtram) ## caturthÃdhikaraïamÃracayati --- agnihotraæ juhotyÃghÃramÃghÃrayatÅtyamÆ / vidheyau guïasaæskÃrÃvÃhosvitkarmanÃmanÅ // MJaiNy_1,4.8 // agnaye hotramatreti bahuvrÅhigato 'nala÷ / guïo vidheyo nÃmatve rupaæ na syÃtk«aradgh­te // MJaiNy_1,4.9 // saæskriyÃ'ghÃramÃghÃrayatÅtyuktà dvitÅyayà / ÃghÃretyagnihotreti yaugike karmanÃmanÅ // MJaiNy_1,4.10 // agnirjyotiriti prÃpto mantrÃddevastathà gh­tam / caturg­hÅtavÃkyoktaæ dvitÅyÃyÃstviyaæ gati÷ // MJaiNy_1,4.11 // nÃsÃdhite hi dhÃtvarthe karaïatvaæ tato 'sya sà / sÃdhyatÃæ vakti saæskÃro naivÃ'ÓaÇkya÷ kriyÃtvata÷ // MJaiNy_1,4.12 // ------------------ "agnihotraæ juhoti" "ÃghÃramÃghÃrayati"ityatrÃgnihotraÓabdasya kamanÃmatve dravyadevatayorabhÃvÃdyÃgasya svarupameva na sidhyet | tasmÃdagnidevatÃrÆpoguïo 'nena darvihome vidhÅyate | ÃghÃraÓabdaÓca"gh­ k«araïadÅptyo÷"ityasmÃddhÃtorutpanna÷ k«aradgh­tamÃta«Âe | tasmiæÓca gh­te dvitÅyÃvibhaktvà saæskÃryatvaæ pratÅyate | tacca saæsk­taæ gh­tamupÃæÓuyÃje (ge) dravyaæ bhavati | tasmÃt ' agnihotrÃghÃraÓabdau guïasaæskÃrayorvidhÃyakau ' iti prÃpte --- brÆma÷-"agnirjyotirjyotiragni÷ svÃheti sÃyaæ juhoti, sÆryo jyotirjyoti÷ sÆrya÷ svÃheti prÃta÷"iti vihitena mantreïa prÃptatvÃddevatà na vidheyà | tato 'gnisÆryadevatÃkasya sÃyaæprÃta÷ kÃlayorniyamenÃnu«Âheyasya karmaïa÷ ' agnihotram ' iti yaugikaæ nÃmadheyam | yogaÓca bahuvrÅhiïà darÓita÷ | "caturg­hÅtaæ và etadabhÆttasyÃ'ghÃramÃghÃrya÷"ityanenaivÃ'jyadravyasya praptatayà k«araddh­tasaæskÃrasyÃvidheyatvÃdÃghÃraÓabdo 'pi yaugikaæ karmanÃmadheyam | 'yasminkarmÃïi nair­tÅæ diÓamÃrabhyaiÓÃnÅæ diÓamavadhiæ k­tvà saætatyà gh­taæ k«Ãryate ' tasya karmaïa etaænnÃma | nanu nÃmadheyatve sati"udbhidà yajeta" "jyoti«Âomena yajeta"ityÃdÃviva dhÃtvarthena karaïena sÃmÃnÃdhikaraïyÃya 'agnihotreïa juhoti ' 'ÃghÃreïÃ'ghÃrayati ' iti t­tÅyayà bhavitavyam | nai«a do«a÷ | anu«ÂhÃnÃdÆrdhve cÃtvarthasya siddhatvÃkÃreïa karaïatve 'pi tata÷ pÆrve sÃdhyatvÃkÃraæ vaktum 'agnihotram ' ' ÃghÃram ' iti dvitÅyÃyà yuktatvÃt | na cÃtra dvitÅyÃnusÃreïa 'vrÅhÅnprok«ati ' itrayadÃvidya saæskÃra÷ ÓaÇkanÅya÷ | vrÅhiÓabdavadagnihotrÃghÃraÓabdayo÷ prasiddhadravyavÃcakatvÃbhÃvena kriyÃvÃcitvÃbhyupagamÃt | tasmÃt - agnihotrÃghÃraÓabdau darvihomopÃæÓuyÃjayorguïasaæskÃravidhÃyinau na bhavata÷, kintu karmÃntarayornÃmanÅ || MJaiNyC_1,4.8-12 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.13-15 (pa¤came ÓyenÃdiÓabdÃnÃæ yÃganÃmadheyatÃdhikaraïe (tadvyapadeÓanyÃye) sÆtram) ## pa¤camÃdhikaraïamÃracayati -- ÓyenenÃbhicaranmartyo yajeteti Órutau guïa÷ / vidhÅyate pak«irÆpo nÃma và tasya karmaïa÷ // MJaiNy_1,4.13 // Óyoneneti guïa÷ kÃmya÷ saumika÷ somabÃdhayà / na citrÃvadvÃkyabhedo rƬhoÓcaivamanugraha÷ // MJaiNy_1,4.14 // yathà vai Óyena ityuktà hyupamÃnopameyatà / naikasmiæstena gaiæïyÃsya v­ttyà syÃtkarmanÃmatà // MJaiNy_1,4.15 // ------------------ "ÓyenenÃbhicaranyajeta"ityatra karmanÃmatve dravyadevatayorabhÃvÃdyÃgasvarÆpamapi na sidhyet | tata÷ somayÃge nityaæ somadravyaæ bÃdhitvà somasya sthÃne pak«idravyarÆpo guïa÷ kÃmyo vidhÅyate | tathà sati Óyena Óabdasya pak«iïi lokasiddhà rƬhiranug­hyate | na ca guïavidhitve citrÃyÃmiva vÃkyabheda ÃpÃdayituæ Óakya÷ | citratvastrÅtvavadguïadvayÃbhÃvÃditi prÃpte -- brÆma÷-"yathà vai Óyono nipatyÃ'datte, evamayaæ dvi«antaæ bhrÃt­vyaæ nipatyÃ'datte yamabhicarati Óyenena"iti vÃkyenokta upamÃnopameyabhÃva÷ pak«iïyekasminna yujyate | tasmÃtpak«iïa upamÃnasya guïa upameye karmaïyastÅti ÓyevaÓabdasyÃbhicÃrakarmanÃmatvam | "saædaæÓevanÃbhicanyajeta" " | gavÃbhicaryamÃïo yajeta"ityatra saædaæÓagoÓabdayornÃmatvaæ ÓyenaÓabdavaddra«Âavyam | "yathà saædaæÓena durÃdÃnamÃdatte" "yathà gÃvo gopÃyanti"iti vÃkyaÓe«ÃbhyÃmupamÃnopameyabhÃvÃbhidhÃnÃt || MJaiNyC_1,4.13-15 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.15*-18 («a«Âhe vÃjapeyÃdiÓabdÃnÃæ nÃmadheyatÃdhikaraïe sÆtrÃïi) / ## ## ## «a«ÂhÃdhikaraïamÃracayati- yajeta vÃjapeyena svÃrÃjyÃrthÅtyasau guïa÷ / nÃma và guïatà tantrayogÃdguïaphaladvaye // MJaiNy_1,4.15* // sÃdhÃraïayaje÷ karmakaraïatvena tantratà / trikadvayaæ viruddhaæ syÃttantratÃyÃæ phalaæ prati // MJaiNy_1,4.16 // upÃdeyavidheyatvaguïatvÃkhyaæ trikaæ yaje÷ / uddeÓyÃnÆktimukhyatvatrikaæ tasya guïaæ prati // MJaiNy_1,4.17 // tyaktvà tantraæ tadÃv­ttau vÃkyaæ bhidyate tena sa÷ / vÃjapeyetiÓabdo 'pi karmanÃmÃgnihotravat // MJaiNy_1,4.18 // "vÃjapeyena svÃrÃjyakÃmo yajeta"ityatra vÃjapeyaÓabdena guïo vidhÅyate | annavÃcÅ vÃjaÓabda÷ | taccÃnnaæ peyaæ surÃdravyam | taccÃtra guïa÷ | surÃgrahÃïÃmanu«ÂheyatvÃt | nanu guïatve ' vÃjapeyaguïavatà yÃgena svÃrÃjaæ bhÃvayet ' iti matvarthalak«aïà prasajyeta | maivam | sak­duccaritasya, yajeta, itvÃkhyÃtasya vÃjapeyaguïe svÃrÃjyaphale ca tantreïa saæbandhÃÇgÅkÃrÃt | vÃjapeyena dravyeïa svÃrÃjyÃya yajeta, ityevamubhayasaæbandha÷ | nanu guïasaæbandhe sati vÃjapeyaguïena yÃgaæ kuryÃt, iti yaje÷ karmakÃrakatvaæ bhavati, phalasaæbandhe tu ' yÃgena svÃrÃjyaæ saæpÃdayet ' iti karaïakÃrakatvam | tatkathaæ tadubhayasaæbandha iti cet | nÃyaæ do«a÷ | yaje÷ sÃdhÃraïatvena dvirÆpatvasaæbhavÃt | ' yajeta ' ityatra prak­tyà yÃga ukta÷, pratyayena bhÃvanoktÃ, tayostu samabhivyÃhÃrÃtsaæbandhamÃtraæ gamyate | tacca karmatvakaraïatvayo÷ sÃdhÃraïam | na khalu tatra karmatvasya karaïatvasya và sÃk«ÃdabhidhÃyikà kÃcidasÃdhÃraïÅ vibhakti÷ ÓrÆyate | ata÷ sÃdhÃraïasya yajerubhÃbhyÃæ yugapatsaæbandhe sita yathocitasaæbandhaviÓe«a÷ paryavasyati | evaæ tantreïa saæbandhÃÇgÅkÃre ' vÃjapeyadravyeïa yÃgaæ kuryÃt ' ityarthasya lamyamÃnatvÃdguïavidhitve 'pi nÃsti matvarthalak«aïà | yadyudbhidÃdi«vapyevaæ guïavidhi÷ syÃt, tarhi tÃnyapi vÃkyÃnyatrodÃh­tya tadÅya÷ siddhÃnta÷ punarÃk«ipyatÃmiti prÃpte -- brÆma÷- yajestantreïobhayasaæbandhe sati viruddhatrikadvayÃpatti÷ syÃt | upÃdeyatvaæ, vidheyatvaæ, guïatvaæ cetyekaæ trikam | uddeÓyatvam, anuvÃdyatvaæ, mukhyatvaæ cetyaparaæ trikam | tatroddeÓyatvÃdayastraya÷ svÃrÃjyaphalani«Âhà dharmÃ÷ | upÃdeyatvÃdayastraya÷ sÃdhanabhÆtayajini«Âhà dharmÃ÷ | phalamuddiÓya yajirupasarjanam | phalasyoddeÓyatvaæ nÃma mÃnatÃpek«o vi«ayatvÃkÃra÷ | yajerupÃdeyatvaæ nÃmÃnu«ÂhÅyamÃnatÃkÃra÷ | tÃvubhau mana÷ ÓarÅropÃdhikau dharmau | anuvÃdyatvavidheyatvadharmau tu ÓabdopÃdhikau | j¤Ãtasya kathanamanuvÃda÷ | aj¤ÃtasyÃnu«Âheyatvakathanaæ vidhi÷ | phalayÃgayo÷ sÃdhyasÃdhanatvarÆpatayà pradhÃnatvopasarjanatve | evaæ sati phalatatsÃdhanayo÷ svÃrÃjyayÃgayo÷ svabhÃvaparyÃlocanÃyÃæ yathà phalasyoddeÓyatvÃditrikaæ yÃgasyopÃdeyatvÃditrikaæ vyavati«Âhate tathà yÃgasya vÃjapeyasya ca sÃdhyasÃdhanabhÃvÃparyÃlocanÃyÃæ yÃgasyoddeÓatvÃditrikam, vÃjapeyadrayasyopÃdeyatvÃditrikaæ ca paryavasyati | tato yÃgasya phaladravyÃbhyÃæ yugapatsaæbandhe sati viruddhaæ trikadvayamÃpadyate | nanu tarhi mà bhÆttantreïobhayasaæbandha÷, p­thaksaæbandhÃya yajirÃvartyatÃmiti cet | vÃkyabhedaprasaÇgÃt | ' dravyeïa yÃgaæ kuryÃt ' ityekaæ vÃkyam | ' yÃgena phalaæ kuryÃt ' ityaparam | tasmÃdvÃjapeyaÓabdo na guïavidhÃyaka÷, kintu yathektaæ dravyaæ nimittÅk­tyÃgnihotraÓabdavatkarmanÃmadheyam || MJaiNyC_1,4.15*-18 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.19-20 (saptama ÃgneyÃdÅnÃmanÃmatÃdhikaraïe sÆtram) ## saptamÃdhikaraïamÃracayati -- yadÃgneyo '«ÂÃkapÃla iti nÃma guïo 'thavà / nÃmÃgnihotravanmaivaæ nÃmatve devatà nahi // MJaiNy_1,4.19 // mantro 'pi neha pratyak«astaddhitÃddevatÃvidhi÷ / devadravyaviÓi«Âasya vidhÃnÃdekavÃkyatà // MJaiNy_1,4.20 // darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate -"yadÃgneyo '«ÂÃkapÃlo 'mÃvÃsyÃyÃm, paurïamÃsyÃæ cÃcyuto bhavati"iti | tatra yathÃgnihotraÓabda÷ ' agnaye hotramatra ' ityamuparthe nimittÅk­tya karmanÃmadheyam, tathÃ'gneyaÓabdo 'gnisaæbandhaæ nimittÅk­tya karmanÃma syÃditi cet | maivam | nÃmatve devatÃrÃhityaprasaÇgÃt | agnihotre tu"agnirjyotirjyotiragni÷ svÃheti sÃyaæ juhoti"ityanena vacanena vihito mantra÷ pratyak«avihita iti mÃntravarïikÅ devatà labhyate | iha tu na tÃd­Óo mantro 'sti | ÃgneyaÓabdastu devatÃæ vidhÃtuæ Óaknoti | ' agnirdevatÃsya ' itrayasminnarthe taddhitasyotpannatvÃt | na ca dravyadevatayorubhayorguïavidhÃnÃdvÃkyabheda iti ÓaÇkanÅyam | karmaïo 'prÃptatvena guïadvayaviÓi«Âasya karmaïa ekena vÃkyena vidhÃnÃt | tasmÃt - ÃgneyaÓabdena devatÃguïo vidhÅyate || MJaiNyC_1,4.19-20 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.21 atra gurupatamÃha - yadÃgneya iti proktaæ na mÃnaæ vidhyasaæbhavÃt / iti cenna viÓi«ÂÃrthavidhau satyapramà kuta÷ // MJaiNy_1,4.21 // ------------------ udÃh­tavÃkye devatÃrÃhityaprasaÇgena nÃmatvÃbhÃvÃdguïayorvidhau vÃkkayabhedäca vidhyasaæbhavÃdaprÃmÃïyamiti pÆrvapak«a÷ | guïadvayaviÓi«ÂakarmavidhisaæbhavÃtprÃmÃïyamiti siddhÃnta÷ || MJaiNyC_1,4.21 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.22-23 (a«Âame barhirÃdiÓabdÃnÃæ jÃtivÃcitÃdhikaraïe sÆtram) ## a«ÂamÃdhikaraïamÃracayati - varhirÃjyapuro¬ÃÓaÓabdÃ÷ saæskÃravÃcina÷ / jÃtyarthà và ÓÃstrarƬheste syu÷ saæskÃravÃcina÷ // MJaiNy_1,4.22 // jÃtiæ tyaktvà na saæskÃre prayuktà lokavedayo÷ / vinÃpi saæsk­tiæ loke d­«ÂatvÃjjÃtivÃcina÷ // MJaiNy_1,4.23 // ------------------ darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate -"barhirlunÃti" "Ãjyaæ vilÃpayati" "puro¬ÃÓaæ paryÃgni karoti" iti | atra barhirÃdiÓabdÃnÃæ ÓÃstre sarvartra saæsk­te«u t­ïÃdi«u prayogÃt, pÅlvÃdiÓabde«u ÓÃstrÅyarƬhiprÃbalyasyoktatvÃt, yÆpÃhavanÅyÃdiÓabdavatsaæskÃravÃcino barhirÃdiÓabdà iti cet | maivam | anvayavyatirekÃbhyÃæ jÃtivÃcitvÃt | yatra yatra barhirÃdiÓabdaprayoga÷, tatra tatra jÃti÷ ' ityasyà vyÃpterloke vede ca nÃsti vyabhicÃra÷ | saæskÃravyÃpterlaukikaprayoge vyabhicÃro d­Óyate | kvaciddeÓaviÓe«e laukikavyavahÃro jÃtimÃtramupajÅvya vinà saæskÃraæ te ÓabdÃ÷ prayujyante - ' barhirÃdÃya gÃvo gatÃ÷ ' iti, ' ktayyamÃjyam ' iti, ' puro¬ÃÓena me mÃtà prahelakaæ dadÃti ' iti ca | tasmÃjjÃtivÃcina÷ | prayojanaæ tu"barhi«Ã yÆpÃvaÂamavast­ïÃti"ityatra vinà saæskÃreïa staraïasiddhi÷ || MJaiNyC_1,4.22-23 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.24 atra gurumatamÃha -- barhirÃdau nimittaskaya durvacatvÃnna meti cet / jÃtestatra nimittatvÃttadyuktà codanà pramà // MJaiNy_1,4.24 // ------------------ spa«Âor'tha÷ || MJaiNyC_1,4.24 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.25-26 (navame prok«aïyÃdiÓabdÃnÃæ yaugikatÃdhikaraïe sÆtram) ## navamÃdhikaraïamÃracayati -- prok«aïÅ÷ saæsk­tirjÃtiryogo và sarvabhÆmi«u / tathokte÷ saæsk­tirjÃti÷ syÃdrƬhe÷ prabalatvata÷ // MJaiNy_1,4.25 // anyonyÃÓrayato nÃ'dyo na jÃti÷ kalpyaÓaktita÷ / yoga÷ syÃtkÊptaÓaktitvÃtkÊptarvyÃkaraïÃdbhavet // MJaiNy_1,4.26 // ------------------ darÓapÆrïamÃsayo÷ ÓrÆyate -"prok«aïÅrÃsÃdaya"iti | tatra prok«aïÅÓabdasyÃbhimantraïÃsÃdamÃdisaæsk­ti÷ prav­ttinimitam | kuta÷- sarve«u vaidikaprayogapradeÓe«u saæsk­tÃnÃmevÃpÃæ prok«aïÅÓabdenocyamÃnatvÃdityeka÷ pak«a÷ | loke jalakrŬÃyÃæ ' prok«aïÅbhirudvejitÃ÷ sma÷ ' ityasaæsk­tÃsvapsu prayogÃdvarhirÃdiÓabdavajjÃtau rƬhatvÃdudakatvajÃti÷ prav­ttinimittam | na ca ' prakar«eïok«yata Ãbhi÷ ' iti yogo 'tra ÓaÇkanÅya÷ | rƬhe÷ prabalatvÃditi pak«Ãntaram | tatra na tÃvatsaæskÃro yukta÷ | anyonyÃÓrayatvÃt | vihite«vabhimantraïÃdi«u saæskÃre«vanu«Âhite«u paÓcÃtsaæsk­tÃsvapsu prok«aïÅÓabdaprav­tti÷ | tatprav­ttau satyÃæ prok«aïÅÓabdenÃpo 'mÆdyÃbhimantraïasiddhiriti | nÃpi jÃtipak«o yukta÷ | udakajÃtau prok«aïÅ Óabdasya v­ddhavya vahÃre pÆrvamakÊptatveneta÷ paraæ Óakte÷ kalpanÅyatvÃt | tato goÓabdavadaÓvakarïaÓabdavacca rƬho na bhavati | yogastu vyÃkaraïena kÊpta÷ | sopasargÃddhÃto÷ karaïe lyuÂpratyayena vyutpÃdanÃt | tasmÃt -- prok«aïÅÓabdo yaugika÷ | gh­tÃde÷ prok«aïatvaæ prayojanam || MJaiNyC_1,4.25-26 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.27 (daÓame nirmanthyaÓabdasya yaugikatÃdhikaraïe sÆtram) ## daÓamÃdhikaraïamÃracayati -- rƬhiryogo yogarƬhirvà nirmanthyasya vartanam / Ãdyau pÆrvavadanttyo 'cirajÃternÃvanÅtavat // MJaiNy_1,4.27 // ------------------ agnicayane ÓrÆyate -"nirmanthyene«ÂakÃ÷ pacanti"iti | tatra nirmanthyaÓabdasya svÃrthe kÅd­ÓÅ v­tti÷, iti saæÓaye barhirÃdiÓabdavallaukikavaidikasÃdhÃraïyÃdÆvahnijÃtau rƬhirityeka÷ pak«a÷ | prok«aïÅÓabdavadgƬherakÊptatvÃdaraïinirmanthanajanyasÃcca yoga iti pak«Ãntaram | laukikanirmanthanena ciranirmanthanena ca janyaæ vÃrayituæ yogarƬhi÷ paÇkajÃdivadÃÓrayaïÅyà | ÃdhÃnakÃle nirmathya gÃrhapatye nityaæ dh­to 'gniÓciranirmathita÷ | cayanakÃle nirmathyokhÃsu dh­to 'gniraciranirmathita÷ | sadya eva laukikamathanena jÃto 'gniraciranirmathita÷ | tene«ÂakÃ÷ pacyante | yathà purÃïamÆtamayorgh­tayornavanÅtajanyatve samÃne 'pi yogarƬhyà nÆtanameva ' nÃvanÅtam ' iti vyavahriyate tadvat || MJaiNyC_1,4.27 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.28-31 (ekÃdaÓe vaiÓvadevÃdiÓabdÃnÃæ nÃmadheyatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 13 - 16) ## ## ## ## ekÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati - cÃturmÃsyÃdyaparvaproktÃgneyÃdya«ÂakÃntike / vaiÓvadeveti Óabdokto guïa÷ saæghasya nÃma và // MJaiNy_1,4.28 // nÃmatve rÆparÃhityÃdavidhirguïatà sata÷ / agnyÃdibhirvikalpyante viÓvadevÃstu saptasu // MJaiNy_1,4.29 // anÆdyëÂau yajeteti tatsaæghe nÃma varïitam / avidhitve 'pyarthavatsyÃnnÃma prÃkpravaïÃdi«u // MJaiNy_1,4.30 // ijyante 'tra yajante và viÓve devà itÅd­ÓÅ / niruktirna vikalpa÷ syÃdutpattyutpannaÓi«Âata÷ // MJaiNy_1,4.31 // ------------------ cÃturmÃsyayÃgasya catvÃri parvÃïi --- vaiÓvadeva÷ , varuïapraghÃsa÷ , sÃkamedha÷ , ÓunÃsÃrÅyaÓceti | te«u prathame parvaïya«Âau yÃgà vihitÃ÷ --- Ãgneyama«ÂÃkapÃlaæ nirvapati, saumyaæ carum, sÃvitraæ dvÃdaÓakapÃlam, sÃrasvataæ carum, pau«ïaæ carum , mÃrutaæ saptakapÃlakam, vaiÓvadevÅmÃmik«Ãm, dyÃvÃp­thivyamekakapÃlam, iti | te«Ãma«ÂhÃnÃæ yÃgÃnÃæ saænidhÃvidamÃmnÃyate ---"vaiÓvadevena yajeta"iti | tatrÃ'gneyÃdÅnyÃgÃn ' yajeta ' ityanÆdya vaiÓvadevaÓabdena devatÃrÆpo guïaste«u vidhÅyate | yadyapi vaiÓvadevyÃmik«ÃyÃæ viÓve devÃ÷ prÃptÃ÷, tathÃpyÃgneyÃdi«u saptasu yÃge«vaprÃptasvÃdvidhÅyante | te«vapyagnyÃdidevatÃ÷ santÅti cet, tarhi gatyabhÃvÃtte«u devatà vikalpyantÃm | nÃmadheyatve tu nÃmamÃtrasyÃbhidheyatvÃddravyadevatayorabhÃvena yÃgasyÃtra svarÆpÃsaæbhavÃcchÆyamÃïo vidhiranarthaka÷ syÃt -- tasmÃt ' guïavidhi÷ ' -- iti prÃpte - ' brÆma÷- utpattivÃkyairvihitÃnÃgneyÃdÅna«Âau yÃgÃn 'yajeta' ityanÆdyëÂÃnÃæ saæghe vaiÓvadevaÓabdo nÃmatvenopavarïyate | na ca vidhitvÃsaæbhave 'pi nÃmopadeÓavaiyarthyam, 'prÃcÅnapravaïe vaiÓvadevena yajeta ' ityÃdi«u vaiÓvadevaÓabdenaikenaivëÂÃnÃæ saæghasya vyavahartavyatvÃt | nÃmaprav­ttinimittabhÆtà niruktirdvidhà - Ãmik«ÃyÃge viÓve«Ãæ devÃnÃmijyamÃnatayà tatsahacaritÃrthÃnÃæ sarve«Ãæ chatrinyÃyena vaiÓvadevatvam | athavà ' viÓve devà a«ÂÃnÃæ kartÃra÷ ' iti vaiÓvadevatvam | tathà ca brÃhmaïam -"yadviÓve devÃ÷ samayajanta, tadvaiÓvadevasya vaiÓvadevatvam"iti | devatÃvikalpastu samÃnabalatvÃbhÃvÃnna yujyate | ÃgnyÃdaya utpattiÓi«ÂatvÃtprabalÃ÷, viÓve devà utpannaÓi«ÂatvÃdadurbalÃ÷ | tasmÃt -- vaiÓvadevaÓabda÷ karmanÃmadheyam || MJaiNyC_1,4.28-31 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.32 atra gurumatamÃha -- guïanÃmatvasaædehÃdapramà codaneti cet / noktanyÃyena saæghasya nÃmadheyatvanirïayÃt // MJaiNy_1,4.32 // ------------------ spa«Âor'tha÷ || MJaiNyC_1,4.32 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.33-35 (dvÃdaÓe vaiÓvÃnare '«ÂatvÃdyarthavÃdatÃdhikaraïe sÆtrÃïi 17 - 22 ) ## ## ## ## ## #<ÃnarthakyÃd akÃraïaæ kartur hi kÃraïÃni guïÃrtho hi vidhÅyate / Jaim_1,4.22 /># dvÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati -- yaddvÃdaÓakapÃle«ÂervaiÓvÃnayÃæ anantaram / Órutama«ÂÃkapÃlÃdi tadguïo nÃma và stuti÷ // MJaiNy_1,4.33 // antarbhÃvÃda«ÂatÃdernÃma syÃdagnihotravat / dravyaæ dravyÃntare no cedguïastarhi phale tvasau // MJaiNy_1,4.34 // vÃkyaikyamupasaæhÃrÃdvispa«Âaæ tattu bÃdhyate / nÃnÃguïavidhau tasmÃdaæÓadvÃrÃæÓisaæstuti÷ // MJaiNy_1,4.35 // kÃmye«ÂikÃï¬e ÓrÆyate -"vaiÓvÃnaraæ dvÃdaÓakapÃlaæ nirvapetputre jÃte" "yada«ÂÃkapÃlo bhavati gÃyatryaivainaæ brahmavarcasena punÃti, yannavakapÃlastriv­taivÃsmiæstejo dadhÃti, yaddaÓakapÃlo virÃjaivÃsminnannÃdyaæ dadhÃti, yadekÃdaÓakapÃlastri«ÂumaivÃsminnindriyaæ dadhÃti, yaddvÃdaÓakapÃlo jagatyaivÃsminpaÓÆndadhÃti, yasmi¤jÃta etÃmi«Âiæ nirvapati pÆta eva sa tejasvyannÃda indrÅyÃvÅ paÓumÃnbhavati"iti | atrëÂatvÃdisaækhyÃsÃmÃnyÃtpuro¬ÃÓÃdÅnÃæ gÃyatryÃdirÆpatvakalpanà k­tà | i«Âi vidhÃyake vÃkye yeyaæ dvÃdaÓasaækhyà tasyÃma«ÂatvÃdisaækhyÃnÃmantarbhÃvÃttÃ÷ saækhyà nimittÅk­tyÃgnihotraÓabdavada«ÂÃkapÃlÃdiÓabdÃ÷ karmanÃmadheyÃnÅtyeka÷ pak«a÷ | nÃtra dvÃdaÓakapÃlaÓabda÷ saækhyÃpara÷ , kintu puro¬oÓadravyapara÷ | ' dvÃdaÓasu kapÃle«u saæsk­ta÷ ' iti vyutpatte÷ | evama«ÂÃkapÃlÃdiÓabdà api | tathà sati dravyasya dravyÃntare 'nantarbhÃvÃnnÃmadheyasya nimittaæ nÃstÅti cet , evaæ tarhi puro¬ÃÓabdavyarÆpo guïo vidhÅyatÃm | na cotpattiÓi«ÂadvÃdaÓakapÃlapuro¬ÃÓÃvaruddhatvÃda«ÂakapÃlÃdranavakÃÓa iti vÃcyam | brahmavarcasÃdiphalÃya tadvidhyupapatterityapara÷ pak«a÷ | ayamapyupapanna÷ | bahÆnÃæ guïÃnÃæ vidhau vÃkyabhedÃpatte÷ | na ca bhinnÃnyevaitÃni vÃkyÃnÅti vÃcyam | "vaiÓvÃnaraæ dvÃdaÓakapÃlaæ nirvapet"iti vihitasya"yasmi¤jÃta etÃm" -ityupasaæhÃreïa vÃkyaikatvÃvagamÃt | tasmÃdaæÓaira«ÂÃkapÃlÃdibhiraæÓÅ dvÃdaÓakapÃla÷ stÆyate || MJaiNyC_1,4.33-35 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.36 atra gurumatamÃha -- aguïatvÃdanÃmatvÃdamantratvÃdananvaye / a«ÂatvÃdyapramÃïaæ cennÃrthavÃdatayÃnvayÃt // MJaiNy_1,4.36 // ------------------ uktarÅtyà guïatvaæ nÃmatvaæ ca na saæbhavati | uttamapuru«ÃmantraïÃdyabhÃvÃnnamantratvam | ato '«ÂÃkapÃladÅnÃmananvayÃdaprÃmÃïyaæ vÃkyasyeti cet | maivam | stÃvakatvenÃnvayasyoktatvÃt || MJaiNyC_1,4.36 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.37-39 (trayodaÓe yajamÃnaÓabdasya prastarÃdistutyarthatvÃdhikaraïe sÆtram) ## trayodaÓÃdhikaraïamÃracayati --- yajamÃna÷ prastaro 'tra guïo và nÃma và stuti÷ / sÃmÃnÃdhikaraïyena syÃdekasyÃnyanÃmatà // MJaiNy_1,4.37 // guïo và yajamÃno 'stu kÃrye prastaralak«ite / aæÓÃæÓitvÃdyabhÃvena pÆrvavannÃtra saæstuti÷ // MJaiNy_1,4.38 // arthabhedÃdanÃmatvaæ guïaÓvetprahriyeta sa÷ / yÃgasÃdhakatÃdvÃrà vidheyaprastarastuti÷ // MJaiNy_1,4.39 // ------------------ idamÃmnÃyate -"yajamÃna÷ prastara÷"iti | tatra yajamÃnasya prastaraÓabdo nÃmadheyam, prastarasya và yajamÃnaÓabdo nÃmadheyam | kuta÷ - ' udbhidà yÃnena ' ityÃdÃviva sÃmÃnÃdhikaraïyÃdityeka÷ pak«a÷ | guïavidhirityapara÷ pak«a÷ | tadÃpi yajamÃnakÃrye japÃdau prastarasyÃcetanasya sÃmarthyÃbhÃvÃdguïatvaæ nÃsti | prastarakÃrye strugdhÃraïÃdau yajamÃnasya ÓaktatvÃdyajamÃnarÆpo guïo vidhÅyate | evaæ sati paÓcÃcchrutasya prastaraÓabdasya kÃryalak«akatve 'pi prathamaÓruto yajamÃnaÓabdo mukhyav­ttirbhavati | na cÃtra pÆrvanyÃyena stuti÷ saæbhavati | a«ÂÃkapÃladvÃdaÓakapÃlayoriva prastarayajamÃnayoraæÓÃæÓitvÃbhÃvÃt | "vÃyurvai k«epi«Âhà devatÃ"Ærjo 'varudhyai"ityÃdivatstutiriti cet | na | k«ipratvÃdidharmavatkasyacidutkar«asyÃpratÅte÷ | tasmÃt - ' nÃmaguïayoranyataratvam"iti prÃpte , -- brÆma÷- gomahi«ayorivÃrthabhedasyÃtyantaprasiddhatvÃnnÃmatvaæ na yuktam | guïapak«e tu - agnau praharaïasya prastarakÃryatvÃdyajamÃne prah­te sati karmalopa÷ syÃt | tasmÃt - vidheya÷ prastaro yajamÃnaÓabdena stÆyate | yathà ' siæho devadatta÷ ' ityatra siæhaguïena ÓauryÃdinopeto devadatta÷ siæhaÓabdena stÆyate, tathà yajamÃnaguïena yÃgasÃdhanatvena yukta÷ prastaro yajamÃnaÓabdena stÆyate | evaæ"yajamÃna ekakapÃla÷"ityÃdi«u dra«Âavyam || MJaiNyC_1,4.37-39 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.40 (caturdaÓa ÃgneyÃdiÓabdÃnÃæ brÃhmaïÃdistutyarthatÃdhikaraïe sÆtram) ## caturdaÓÃdhikaraïamÃracayati - Ãgneyo brÃhyaïo 'trÃpi pÆrvavatsarvanirïaya÷ / dvÃraæ tu mukhajanyatvasÃgneyatvena saæstave // MJaiNy_1,4.40 // ------------------ idamÃmnÃyate -"Ãgneyo vai brÃhmaïa÷"iti | atrÃtyantaprasiddhÃrthabhedÃdÃgneyaÓabdo na brÃhyaïasya nÃmadheyam | nÃpyagnidevatÃrÆpo guïo vidhÅyate | ' Ãgneyaæ sÆktam ' ' Ãgneyaæ havi÷, ityevaæ devatÃtaddhitasya sÆktahavirvi«ayatvÃt | nahi brÃhmaïa÷ sÆktam, nÃpi havi÷ | ata÷ saæbandhavÃcitaddhitÃntÃgneyaÓabdena brÃhmaïa÷ stÆyate | yadyapi brÃhmaïe nÃgnisaæbandha÷, tathÃpyagnisaæbandho mukhajanyatvaguïo brÃhmaïe vidyate | tathà cÃgnibrÃhmaïayormukhajanyatvaæ kvacidarthavÃde samÃmnÃyate -"prajÃpatirakÃmayata, prajÃ÷ s­jeta, iti | sa mukhatastriv­taæ niramimÅta, tamagnirdevatÃnvayujyata, gÃyatrÅ chanda÷, rathantaraæ sÃma, brÃhmaïo manu«yÃïÃm, aja÷ paÓÆnÃm, tasmÃtte mukhyà mukhato hyas­jyanta"iti | tasmÃt - ÃgneyaÓabda÷ stÃvaka÷ | evam"aindro rÃjanya÷" "vaiÓyo vaiÓvadeva÷"ityÃdi«u dra«Âavyam || MJaiNyC_1,4.40 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.41 (pa¤cadaÓe yÆpÃdiÓabdÃnÃæ yajamÃnastutyarthatÃdhikaraïe sÆtram) ## pa¤cadaÓÃdhikaraïamÃracayati - Ãdityo yÆpa ityatra stutirÃdityaÓabdata÷ / dvÃraæ cÃk«u«asÃrÆpyaæ gh­tÃkte taijase 'sti tat // MJaiNy_1,4.41 // ------------------ Ãditye yaccak«urgamyaæ tejasvitvaæ tadyÆpe 'pyasti | gh­tÃktasya yÆpasya tejasvitvÃdhyavasÃyÃt | tata÷- ÃdityaÓabdena yÆpa÷ stÆyate | evaæ"yajamÃno yÆpa÷"ityatra cak«urgamyasyordhvatvasya samÃnatvÃdyajamÃnaÓabdena yÆpa÷ stÆyate || MJaiNyC_1,4.41 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.42-44 («o¬aÓe 'paÓvÃdiÓabdÃnÃæ gavÃdipraÓaæsÃrthatvÃdhikaraïe sÆtram) ## «o¬aÓÃdhikaraïamÃracayati - paÓavo 'nye gavÃÓvebhyo 'paÓavo và iti Órutam / ajÃdi«vapaÓutvaæ yadguïo vÃdo 'thavÃstu tat // MJaiNy_1,4.42 // stutyabhÃvÃdguïaste«u paÓukÃryani«edhanam / aÓakyatvÃnni«edhasya ghaÂÃdyarthÃbhidhÃyinà // MJaiNy_1,4.43 // paÓavo 'paÓuÓabdena prÃÓastyÃbhÃvasÃmyata÷ / lak«yÃstatra nimittaæ tu praÓaæsaiva gavÃÓvayo÷ // MJaiNy_1,4.44 // ------------------ idamÃmnÃyate --"apaÓavo và anye goÓvebhya÷, paÓavo goaÓvÃ÷"iti | tatrÃjÃdi«u ÓrÆyamÃïaæ yadapaÓutvaæ tasyÃrthavÃdatvaæ na saæbhavati | paÓutvani«edhamÃtreïa stuterapratibhÃnÃt | tata÷ paÓukÃryani«edharumo guïo vidhÅyata iti cet | maivam | ajÃdipaÓuvidhivaiyarththaprasaÇgena ni«eddhumaÓakyatvÃt | apaÓuÓabda÷ paÓuvyatiriktaæ ghaÂÃdipadÃrthajÃtamabhidadhÃti | tasminghaÂÃdau gavÃÓvavatprÃÓastyaæ nÃsti | so 'yaæ prÃÓastyÃbhÃvo 'jÃdi«u paÓu«vastÅtyanenÃbhiprÃyeïa paÓava eva santo 'pyajÃdayo ghaÂÃdisÃmyÃdapaÓuÓabdena lak«yante | pÆrvatra yajamÃnÃdiÓabdÃnÃæ prastarÃdyarthe«u prav­ttinimittam | tatprav­ttiphalaæ prastarÃdipraÓaæsà | iha tvapaÓuÓabdasyÃjÃdi«u mav­ttau gavÃÓvayo÷ praÓaæsaiva nimittaæ phalaæ ca | dviprakÃrà praÓaæsÃ- vastÆnividyamÃnaguïotkar«a eka÷ prakÃra÷ | stÃvakena Óabdena saæpÃdito guïotkar«o 'para÷ prakÃra÷ | gavÃÓvayorajÃdibhya utkar«o lokasiddho ya÷ so 'tra nimittam | ' ajÃdaya÷ svabhÃvata÷ paÓavo 'pi santo gavÃÓvau pratyapaÓava÷ saæpannÃ÷ | Åd­Óo gavÃÓvayormahimà ' iti stutiphalam | tasmÃt --"apaÓavo vai"ityayamarthavÃda÷ | ayameva nyÃya udÃharaïÃntare 'pi yojanÅya÷-"ayaj¤o và e«a yo 'sÃma"ityekamudÃharaïam | "asatraæ và etadyacchandogam"ityaparamudÃharaïam | "agnihotradarÓapÆrïamÃsÃdiryaj¤o 'pi sÃmahÅnatvÃdayaj¤o bhavati | Åd­Óa÷ sÃmno mahimà | chandogaÓabdena caturviÓa÷, catuÓcatvÃriæÓa÷, a«ÂacatvÃriæÓa ityete traya÷ stomà ucyante | ak«arasaækhyÃsÃmyena gÃyatrÅtri«ÂubjagarÅchandobhirgÅyamÃnatvÃt | te«Ãæ ca vi«Âuti÷ sÃmabrÃhmaïe dra«Âavyà | ata÷ satramapi caturdaÓarÃtrÃdikaæ chandogarahitatvÃdasatraæ bhavati | Åd­ÓaÓchandogÃnÃæ mahimà | ityevaæ stÃvakatvÃdarthavÃdatvam || MJaiNyC_1,4.42-44 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.45-48 (saptadaÓe bhÆmÃdhikaraïe bÃhulyena s­«ÂivyapadeÓÃdhikaraïe sÆtram) ## saptÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati ---- s­«ÂÅrupadadhÃtÅti ye mantrÃ÷ s­«ÂiliÇgakÃ÷ / vidheyÃste guïatvena vÃdo vÃtra guïe vidhi÷ // MJaiNy_1,4.45 // ÃkhyÃtenÃbhisaæbandhÃdavidhyantarayogata÷ / liÇgaprakaraïaprÃptermantrÃïÃæ vidhyasaæbhavÃt // MJaiNy_1,4.46 // tÃnanÆdye«ÂakÃdhÃnaæ vidadhyÃtsto«yate yata÷ / yathÃs­«ÂetyanenÃta÷ s­«ÂÅrityarthavÃdagÅ÷ // MJaiNy_1,4.47 // ekayÃstuvatetyÃdau mantrasaæghe kvacinnahi / s­«ÂiÓabdastathÃpyukti÷ s­«ÂiÓabdena bhÆmata÷ // MJaiNy_1,4.48 // ------------------ agnicayane ÓrÆyate --"s­«ÂÅrupadadhÃti"iti | s­«ÂiÓabdopetà mantrà yÃsÃmi«ÂakÃnÃmupadhÃne vidyante tà i«ÂakÃ÷ s­«Âaya ucyante | ' s­«ÂimÃnÃsÃmupadhÃno mantra÷ ' iti vig­hya"tadvÃmÃsÃmupadhÃna÷" [pÃ. sÆ. 4.4.125] ityÃdivyÃkaraïasÆtrasiddhaprakriyayà tanni«pÃdanÃt | s­«ÂiÓabdopetÃÓcopadhÃnamantrÃ÷"ekayÃstuvata"ityasminnanuvÃke samÃmnÃtÃ÷ | "brahmÃs­jyata, bhÆtÃnyas­jyanta"ityÃdinà s­jatidhÃtoste«u prayuktatvÃt | te mantrà atra s­«ÂiÓabdenopadhÃne guïatvena vidhÅyante | kuta÷- ' upadadhÃti ' ityanenÃ'khyÃtenÃbhisaæbandhÃt | na cÃrthavÃdatvamasya saæbhavati | vidhyantareïa sahaikavÃkyatvÃbhÃvÃditi prÃpte, -- brÆma÷- agnicayanaprakaraïe paÂhitatvÃtte«Ãæ mantrÃïÃæ sÃmÃnyataÓcayanasaæbandho 'vaganyate | viÓe«asaæbandha÷ s­jatiliÇgÃdavagantavya÷ | tathÃsati prÃptatvÃnna te mantrà atra vidhÅyante, kintu - tÃnmantrÃnanÆdye«ÂakopadhÃnaæ vidhÅyate | s­«ÂiÓabdenÃnuvÃdastu vak«yamÃïÃrthavÃdopapattyartha÷ | "yathÃs­«ÂamevÃvarÆndhe"iti hi vak«yarmÃïor'thavÃda÷ | yadi vidhivÃkye mantrÃïÃmanuvÃdaka÷ s­«ÂiÓabdo na syÃt , tadÃnÅmarthavÃde s­«ÂiÓabdaprayogÃdvidhyarthavÃdayorvaiyadhikaraïyabhrama÷ syÃt | tasmÃnmantrÃnuvÃdÅ s­«ÂÅÓabdo na guïavidhÃyaka÷ , kintvarthavÃda÷ | nanu prathamamantre s­jatidhÃturna prayukta÷ , kintu dadhÃtidhÃtu÷ prayukta÷ | "ekayÃstuvata" "prajÃadhÅyanta"iti tatpÃÂhÃt | bìham | tathÃpi dvitÅyat­tÅyÃdi«u bahu«u mantre«u s­jatidhÃtuprayogÃddhÆmarÆpaæ sÃd­Óyamasti | yatra sarvÃïi vÃkyÃni s­«ÂiÓabdopetÃni tatra yathà s­«ÂiÓabdaprayoga÷ || MJaiNyC_1,4.45-48 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.49 (a«ÂÃdaÓe liÇgasamavÃyanyÃye (prÃïabh­dÃdiÓabdÃnÃæ stutyarthatvÃdhikaraïe ) sÆtram) ## a«ÂÃdaÓÃdhikaraïamÃracayati -- s­«ÂivatprÃïabh­ttatra sÃd­Óyaæ liÇgabhÆmata÷ / atraikamantrago liÇgasamavÃyo viÓi«yate // MJaiNy_1,4.49 // ------------------ "prÃïabh­ta upadadhÃti"ityatrÃpi s­«ÂinyÃyena mantravidhiriti pÆrvapak«a÷ | liÇgaprakaraïaprÃptamantrÃnuvÃdene«ÂakopadhÃnavidhi÷ | "etasyaiva prÃïÃndadhÃti"ityasya vak«yamÃïÃrthavÃdasyopapattaye prÃïabh­cchabdena mantrÃnuvÃda÷ | pÆrvatra - dvitÅyà - dimantre«u s­«ÂiliÇgÃnÃæ bÃhulyam | iha tu - prathamamantra eva prÃïabh­lliÇgamÃmnÃyate -"ayaæ purobhuvastasya prÃïo bhauvÃyana÷"iti | ekasyaiva mantrasya prÃïabh­ttve 'pi ' chatriïo gacchanti ' itivattatsahacaritÃ÷ sarve mantrÃ÷ prÃïabh­cchabdena lak«yante | tadevaæ yajamÃnakÃryasiddhyÃdayo guïav­ttihetavo nirïÅtÃ÷ | tathà coktam --- "tatsiddhijÃtisÃrÆpyapraÓaæsÃliÇgabhÆmabhi÷ | «a¬bhi÷ sarvatra ÓabdÃnÃæ gauïÅ v­tti÷ prakalpitÃ" || iti | || MJaiNyC_1,4.49 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.50-53 (ekonaviæÓe vÃkyaÓe«eïa saædigdhÃrthanirÆpaïÃdhikaraïe sÆtram) ## ekonaviæÓÃdhikaraïamÃracayati --- Óarkarà upadhatte 'ktÃstejo vai gh­tamatra kim / tailÃdinäjità aktà gh­tenaivÃthaväjanam // MJaiNy_1,4.50 // tailÃdinÃpi mukhyatvÃdasaæjÃtavirodhanÃt / aprÃptÃrthatvataÓcÃsya vidhervÃdÃdbalitvata÷ // MJaiNy_1,4.51 // sÃmÃnyamananu«Âheyaæ viÓe«astu vidhau nahi / gh­tenaiväjanaæ vÃkyaÓe«ÃtsaædigdhanirïayÃt // MJaiNy_1,4.52 // arthavÃdagatà ceyaæ stutirgh­tamupeyu«Å / bodhayantÅ vidheyatvaæ gh­tasya gamayedvidhim // MJaiNy_1,4.53 // ------------------ "aktÃ÷ Óarkarà upadadhÃti" "tejo vai gh­tam"iti ÓrÆyate | m­ttikÃmiÓrÃ÷ k«udÃpëÃïÃ÷ ÓarkarÃ÷ | tÃÓca gh­tatailavasÃdÅnÃmanyatamena dravyeïäjanÅyÃ÷ | kuta÷ | a¤janasÃmÃnyabodhakasya vidhivÃkyasya gh­taviÓe«abodhakÃdarthabÃdÃtprabalatvÃt | tatprÃbalye ca mukhyatvÃdayastrayo hetava÷ | svÃrthatayà vidhermukhyatvam , prathamaÓrutatvÃccÃsaæjÃtavirodhitvam , anadhigatÃrthabodhakatvÃdaprÃptÃrthatvam, arthavÃdastu - vidhistÃvakatvÃnna mukhya÷, caramaÓrutatvÃtsaæjÃtavirodhÅ, j¤ÃtÃrthÃnuvÃditvÃtprÃptÃrtha÷ | tasmÃt - ' yena kenÃpya¤janam ' iti prÃpte, -- brÆma÷- vidhivÃkyena kima¤janasÃdhanasÃmÃnyaæ vidhÅyate, tadviÓe«o và | nÃ'dya÷ | sÃmÃnyasyÃnanu«ÂheyatvÃt | na dvitÅya÷ | gh­tatailÃdiviÓe«avÃcakaÓabdÃbhÃvÃt | tata uktarÅtyà prabalamapi vidhivÃkyamanu«ÂhÃnayogye viÓe«e saædehajanakatayà nirïayahetumarthavÃdamapek«ate, na tu tena saha virudhyate | arthavÃde 'pi gh­tasya vidhirnÃstÅti cet | na | vidherunneyatvÃt | ' tejo vai gh­tam ' ityevaæ tejastvena gh­tasya stÆyamÃnatvÃdvidheyatvaæ gamyate | "stÆyate sa vidhÅyate"iti nyÃyÃt | tena ca vidheyatvena vidhÃyaka÷ Óabda÷ kalpyate - gh­tenÃktà iti | tasmÃt - gh­tenaiväjanam || MJaiNyC_1,4.50-53 || ____________________________________________________ START MJaiNy 1,4.54-55 (viæÓe sÃmarthyenÃvyavasthitÃnÃæ vyavasthÃdhikaraïe sÆtram) ## viæÓÃdhikaraïamÃracayati -- struveïÃtha svadhitinà hastenÃvadyatÅtyamÅ / Ãjye mÃæse puro¬ÃÓe saækÅrïà và vyavasthitÃ÷ // MJaiNy_1,4.54 // vyavasthÃpakarÃhityÃtstrÆvÃdyà avyavasthitÃ÷ / vyavasthÃpakatÃÓaktestadvaÓena vyavasthiti÷ // MJaiNy_1,4.55 // ------------------ "struveïÃvadyati" "svadhitinÃdyati" "hastenÃvadyati"iti ÓrÆyate | tatrÃvadeye«vÃjyamÃæsapuro¬ÃÓe«u havi÷«vamÅ struvÃdyà avadÃnahetava÷ saækÅrïÃ÷ | kuta÷ | vyavasthÃpakasya ÓabdasyÃbhÃvÃditi cet | maivam | ÓaktervyavasthÃpakatvÃt | "ÃkhyÃtÃnÃmarthe bruvatÃæ Óakti÷ sahakÃriïÅ" iti nyÃyÃt | ' kaÂe bhuÇkte ' ' kÃæsyapÃtryÃæ bhuÇkte ' ityatra laukikÃstattadvastuÓaktyanusÃreïa vyavasthÃæ kalpayanti --' kaÂa ÃsÅna÷ , ' kÃæsyapÃtryÃmodanaæ nidhÃya ' iti | vede 'pi -"a¤jalinà saktÆnpradÃya juhuyÃt"ityatra yadyapi dvihastasaæyogo '¤jali÷, tathÃpi gurudevatÃdiprasÃdanÃrthäjalivanniÓchidrasaæyogo na bhavati | tÃd­Óe '¤jalau saktÆnÃmavakÃÓÃbhÃvÃt | ata÷ sÃparthyÃtsaæyuktapras­tidvayÃtmako madhyagatÃvakÃÓopeto '¤jalirg­hÅta÷ | evamatrÃpi dravadravyasyÃ'jyasya struvo yogya÷, chedanÅyamÃæsasya ÓastraviÓe«a÷ svadhiti÷ | saæhatasya puro¬ÃÓasya hasta÷, ityenena prakÃreïa struvÃdyà vyavasthitÃ÷ || MJaiNyC_1,4.54-55 || iti ÓrÅ mÃdhavÅye jaiminÅyanyÃyamÃlÃvistare prathamÃdhÃyÃyasya caturtha÷ pÃda÷ samÃptaÓca prathamo 'dhyÃya÷