# -
#
# - yathà 'prabhinnakamalodare madhåni madhukaraþ pibati' ityatra madhukarapadasyàrthamajànannanyapadàrthamavagatya tatyamabhivyàhàràt kamalasya madhyagate madhupànaü kurvati dç÷yamànabhramare madhukara÷abdasya saïgatiü gçhãtvà vàkyàrthaü pratipadyate, tathà 'kàrãryà vçùñikàmo yajeta' ityatra lokaprasiddhàrthavçùñyàdipadasamabhivyàhàràdalaukikabhàvanàyàü vidheþ saïgatiü gçhãtvà vidhivàkyàrthaü puruùo budhyate |
tasmàdabodhakatvalakùaõamapràmàõyaü nàsti |
na ca saüvàdàbhàvàdapràmàõyam, samanantarabhàvipratiniyataphale vçùñyàdau saüvàdasyàpi saübhavàt |
aniyatadçùñaphale citrayàgàdau, pratiniyatajanmàntaraphale jyotiùñomàdau ca saüvàdaþ kathamiti cet, evaü tarhi svataþpràmaõyàbhyupagamànnàsti kvàpi saüvàdàdyapekùà |
tasmàdabodhakatvasàpekùatvayorapràmàõyakàraõayorabhàvàdvidheþ svataþsiddhaü pràmàõyaü nàpahnotuü ÷akyam || MJaiNyC_1,1.47-48 ||
(ùaùñhe #<÷abdanityatàdhikaraõe># såtràõi 6-23)
##
##
##
##
##
##
##
##
##
#<àdittyavadyaugapadyam / Jaim_1,1.15 />#
##
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,1.49-50
ùaùñhàdhikaraõamàracayati -
vidhyàdiråpo yaþ ÷abdaþ so 'nityo 'thàvina÷varaþ /
anityo varõaråpatvàdvarõe janmopalambhanàt // MJaiNy_1,1.49 //
abàdhitapratyabhij¤àbalàdvarõasya nityatà /
uccàraõaprayatnena vyajyate 'sau na janyate // MJaiNy_1,1.50 //
------------------
÷abdanityatvavàdino vaiyàkaraõàstàvadevaü manyante - varõasamåha÷ravaõànantaraü 'idamekaü padam' iti pratyayo mànasapratyakùeõotpadyate |
tasya ca pratyayasya varõavyatiriktaþ ka÷cit sphoñanàmakaþ padàrtho viùayaþ |
sa ca nityaþ |
sa eva ÷abdaþ, na tu varõà iti |
tadetannaiyàyikàdayo na sahante |
varõeùvevaikàrthàvacchedopàdhinà padaikyabuddherupapattau varõàtiriktasphoñakalpanà nirarthikà |
tasmàdvarõànàmeva ÷abdatvam |
varõà÷ca pratipuruùaü pratyuccàraõaü ca janmavinà÷avanta upalabhyante |
tasmàdanityaþ ÷abdaþ |
tasya ca kàraõadoùasaübhavàdvidherapràmàõyamiti ## ||
bahubhiþ puruùaiþ pratyekaü bahukçtva uccàrite go÷abde 'ta eveme gakàràdayo varõàþ' ityabàdhitapratyabhij¤à jàyate |
tadbalànnityà varõàþ |
na ca varõànàü janmàbhàve bahukçtva uccàraõaprayatno vyartha iti ÷aïkanãyam, tatprayatnasya vya¤jakatvàïgãkàràt |
evaü sati puruùabhedàduccàraõabhedà÷ca yathàyogamudàttàdibhedaiþ pañumçdutvàdibhedai÷copetàndhvanivi÷eùànutpàdya caritàrthà bhaviùyanti |
tasmànnitye ÷abde kàraõadoùàbhàvànnàstyapràmàõyam || MJaiNyC_1,1.49-50 ||
(saptame vedapratyàyakatvàdhikaraõe såtràõi 24-26)
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,1.51-52
saptamàdhikaraõamàracayati -
vedavàkyamamànaü syànmànaü và nàsya mànatà /
pçthaksaïgatyapekùàyàmanapekùatvavarjanàt // MJaiNy_1,1.51 //
vede 'pi lokavannaiva vàkyàrthe saïgatiþ pçthak /
grahãtavyà tato vàkyaü pramàõaü nairapekùyataþ // MJaiNy_1,1.52 //
------------------
yadyapi varõànàü nityatvàdekàrthàvacchedakasya padasyàpi varõaråpatayànityatvàdvarõapadadvàrà vedasya kàraõasàpekùatvaü nàsti, tathàpi 'agnihotraü juhuyàtsvargakàmaþ' ityàdivàkyasya vàkyàrthe saïgatigrahaõamapekùitam |
tasmànnairapekùyàbhàvàtpràmàõyaü nàstãti pràpte -
bråmaþ - loke 'gàmànaya' ityàdivçddhaprayoge padapadàrthayoreva saïgatirgçhyate |
vàkyaü tvàkàïkùàyogyatàsannidhiva÷àt svàrthaü pratipàdayatãtyavivàdam |
tathà vedavàkyasyàpi pratyàyakatvàdanapekùatvena pràmàõyamaviruddham || MJaiNyC_1,1.51-52 ||
(aùñame ## såtràõi 27-32)
##
##
##
#<àkhyà pravacanàt / Jaim_1,1.30 />#
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,1.53-54
aùñamàdhikaraõamàracayati -
pauruùyaü na và vedavàkyaü syàtpauruùyatà /
kàñhakàdisamàkhyànàdvàkyatvàccànyavàkyavat // MJaiNy_1,1.53 //
samàkhyàdhyàpakatvena vàkyatvaü tu paràhatam /
tatkartranupalambhena syàttato 'pauruùeyatà // MJaiNy_1,1.54 //
------------------
'kàñhakam, kauthumam, taittirãyakam' ityàdisamàkhyà tattadvedaviùayà loke dçùñà |
taddhitapratyaya÷ca 'tena proktam' [pàõi. så. 4.3.101] ityarthe vartate |
tathà sati 'vyàsena proktaü vaiyàsikaü bhàratam' ityàdàviva pauruùeyatvaü pratãyate |
ki¤ca 'vimataü vedavàkyaü pauruùeyam, vàkyatvàt, kàlidàsàdivàkyavat' iti ## -
#
# - adhyayanasaüpradàyapravartakatvena samàkhyopapadyate |
kàlidàsàdigrantheùu tattatsargàvasàne kartàra upalabhyante |
tathà vedasyàpi pauruùeyatve tatkartopalabhyeta |
na copalabhyate |
ato vàkyatvahetuþ pratikålatarkaparàhataþ |
tasmàdapauruùeyo vedaþ |
tathà sati puruùabuddhidoùakçtasyàpràmàõyasyànà÷aïkanãyatvàdvidhivàkyasya dharme pràmàõyaü susthitam || MJaiNyC_1,1.53-54 ||
iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare prathamàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ //
_________________________________________________________________________
(atha dvitãyaþ pàdaþ)
(prathame #<'rthavàdàdhikaraõe># såtràõi 1-18)
#<àmnàyasya kriyàrthatvàd ànarthakyam atadarthànàü tasmàd anityam ucyate / Jaim_1,2.1 />#
#<÷àstradçùñàvirodhàc ca / Jaim_1,2.2 />#
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
#<àkàlikepsà / Jaim_1,2.14 />#
##
##
##
##
dvitãyapàdasya prathamàdhikaraõamàracayati -
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.1-3
vàyurvà ityevamàderarthavàdasya mànatà /
na vidheye 'sti dharme kiü kiüvàsau tatra vidyate // MJaiNy_1,2.1 //
vidhyarthavàda÷abdànàü mithopekùàparikùayàt /
nàstyekavàkyatà dharme pràmàõyaü saübhavetkutaþ // MJaiNy_1,2.2 //
vidhyarthavàdau sàkàïkùau prà÷astyapuruùàrthayoþ /
tenaikavàkyatà tasmàdvàdànàü dharmamànatà // MJaiNy_1,2.3 //
------------------
kàmyapa÷ukàõóe vidhyarthavàdau ÷råyete |
'vàyavyaü ÷vetamàlabheta bhåtikàmaþ' iti vidhiþ |
'vàyurvai kùepiùñhà devatà, vàyumeva svena bhàgadheyenopadhàvati, sa evainaü bhåtiü gamayati' ityarthavàdaþ |
tatra vidhivàkyagatà vàyavyàdi÷abdà arthavàda÷abdanairapekùyeõaiva vi÷iùñamarthaü vidadhati |
arthavàda÷abda÷cetaranairapekùyeõaiva bhåtàrthamanvàcakùate |
'kùipragàmã vàyuþ svocitena bhàgena toùito bhàgapradàyai÷varyaü prayacchati' ityukte ràmàyaõabhàratàdàviva vçttàntaþ ka÷cit pratãyate, na tvanuùñheyaü ki¤cit |
ata ekavàkyatvàbhàvànnàstyarthavàdasya dharme pràmàõyamiti ## -
#
# - mà bhåtpadaikavàkyatà |
vàkyaikavàkyatà tu vidyate |
vidhivàkyaü tàvat puruùaü prerayituü vidheyàrthasya prà÷astyamapekùate |
arthavàdavàkyaü ca phalavadarthàvabodhaparyavasitàdhyayanavidhiparigçhãtatvena puruùàrthamapekùate |
tatra puruùàrthaparyavasitavidhyapekùitaü prà÷astyaü lakùaõàvçttyà samarpayadarthavàdavàkyaü vidhivàkyena sahaikavàkyatàmàpadyate |
'yataþ kùipragàmisvabhàvatayà ÷ãghraphalaprado vàyurasya pa÷ordevatà, tataþ pra÷astamimaü vàyavyaü pa÷umàlabheta' iti vàkyayoranvayaþ |
tasmàdarthavàdà dharme pramàõam || MJaiNyC_1,2.1-3 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.4
asminnevàdhikaraõematàntaramanusçtya pårvottarapakùàvàha -
vàdoktahetvapekùatvànna vidhermànateti cet /
satyanvaye stutidvàrà nàpekùeti gururjagau // MJaiNy_1,2.4 //
------------------
'yato vàyuþ kùiprameva phalapradaþ, ato vàyavyamàlabheta' ityevamarthavàdoktaü hetumapekùya vidhiþ puruùaü niyuïkte |
tataþ sàpekùatvàdapramàõamiti ## ||
'vimataü karmànuùñheyam, phalapradadevatopetatvàt, ràjasevàdivat' ityanumànaü yadyarthavàde vivakùyate, tadànãmàgamapramàõasya vidhivàkyasya pramàõàntarasàpekùatvaü syàt |
na tvevaü vivakùitam |
kintu phalapradadevatàtoùakatvopanyàsamukhena karmaprà÷astyamupalakùyate |
tathà sati 'pra÷astaü karmànuùñheyam' ityasminnarthe sàrthavàdasya videþ paryavasànàdekavàkyatà labhyate |
tatra kutaþ sàpekùatvam |
tasmàt vidhiþ pramàõam iti#< siddhàntaþ># || MJaiNyC_1,2.4 ||
(dvitãye ## såtràõi 19-25)
##
##
##
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.5-7
dvitãyàdhikaraõamàracayati -
årjo 'varudhyà ityeùa vidhivannigado na kim /
yåpaudumbaratàü stauti stauti và tadvidhitsayà // MJaiNy_1,2.5 //
caturthyà phalatàlàbhàdyåpaudumbaratà phalam /
årjo 'varodhaü kathayankathaü stutiparo bhavet // MJaiNy_1,2.6 //
astutaudumbaratvasyàvidhànàtkasya tatphalam /
arthadvaidhe vàkyabhedastena stàvaka eva saþ // MJaiNy_1,2.7 //
------------------
idamàmnàyate - 'audumbaro yåpo bhavati, årgvà udumbaraþ, årkpa÷avaþ, årjaivàsmà årjaü pa÷ånàpnoti, årjo 'varudhyai' iti |
amçta÷abdàbhidheyo 'tyantasàrabhåtaþ såkùmo 'nnarasaþ årgucyate |
udumbararåpayorjà yajamànàrthamadhvaryuþ pa÷uråpàmårjamàpnoti |
tato yåpasyaudumbaratvamårjaþ sampàdanàya bhavatãtyarthaþ |
atra 'avarudhyai' iti tàdarthye caturthã |
tayà phalatvaü gamyate |
'dhanalàbhàya ràjasevà' ityàdau taddar÷anàt |
na ca phalaparasya vacanasya stàvakatvaü yujyate |
anyathà svargakàma ityatra svarga÷abdasyàpi jyotiùñomastàvakatvaprasaïgàditi ## -
#
# - ayamårjo 'varodhaþ kasya phalaü syàt - kimavihitasyaudumbaratvasya, uta vihitasya |
nà'dyaþ, anuùñhànamantareõa dravyamàtràt phalànutpatteþ |
dvitãye kimatra vidhiþ pratyakùaþ, utonneyaþ |
nà'dyaþ, 'audumbaro yåpo bhavati' ityatra liïpratyayà÷ravaõàt |
dvitãye stutyà sa unneyaþ |
na càtra stutimaïgãkaroùi |
athocyeta - 'vidhànàyaudumbaratvaü ståyate tatphalaü càvabodhyate' iti |
tarhi vàkyaü bhidyeta |
tataþ phalavidhivannigadyamànamapyetadvàkyaü stàvakameva || MJaiNyC_1,2.5-7 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.8
atraivagurumatenapårvottarapakùàvàha -
àpnotãti vidhitvasya vàdatvasyàpyanirõayàt /
na pramà codanetyetan vàdo hyekavàkyataþ // MJaiNy_1,2.8 //
------------------
årjaü pa÷ånàpnoti ityapårvàrthatvàdvidhitvaü pratibhàsate, liïïàdyabhàvàdarthavàdatvam |
ataþ sandigdhatvànna pràmàõyaü codanàyà iti ## ||
ekavàkyatvalàbhenàrthavàdatvaü nirõãyate |
ataþ pramàõaü codanà iti ## || MJaiNyC_1,2.8 ||
(tçtãye hetuvannigadàdhikaraõe såtràõi 26 - 30 )
##
##
##
##
##
tçtãyàdhikaraõamàracayati -
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.9-10
tena hyannamiti prokto vàdo heturuta stutiþ /
hinà ÷rutà hetutàtaþ ÷årpamanyacca sàdhanam // MJaiNy_1,2.9 //
÷årpasàdhanatà ÷rautã nà÷rautaiþ sà vikalpyate /
ato nirarthako hetuþ stutistasmàtpravartikà // MJaiNy_1,2.10 //
------------------
idamàmnàyeta - '÷årpeõa juhoti tena hyannaü kriyate' ayamarthavàdo vidheye ÷årpe hetutvenànveti |
hi÷abdasya hetuvàyitvàt |
' yasmàdannasàdhanaü, tasmàcchårpeõa hotavyam ' ityukte ' yadyadannasàdhanaü darvãpiñharàdikaü tena sarveõa hotavyam ' iti labhyate |
tataþ ' piñharàdayaþ ÷årpeõa saha vikalpyante ' iti pràpte -
bråmaþ-- ÷årpasya homasàdhanatvaü ÷rautam, tçtãyayà tadavagamàt |
piñharàdãnàü tvànumànikam |
ato 'samànabalatvànna vikalpo yuktaþ |
tato heturvyarthaþ |
stutriþ prarocanàyopayuktà, tasmàtstutitvenànvayaþ || MJaiNyC_1,2.9-10 ||
(caturthe mantraliïgàdhikaraõe såtràõi 31 - 53 )
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
##
#<åhaþ / Jaim_1,2.52 />#
##
caturthàdhikaraõamàracayati -
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.11-12
mantrà uru prathasveti kimadçùñaikahetavaþ /
yàgeùåta puroóà÷aprathanàde÷ca bhàsakàþ // MJaiNy_1,2.11 //
bràhmaõenàpi tadbhànànmantràþ puõyaikahetavaþ /
na tadbhànasya dçùñatvàddçùñaü varamadçùñataþ // MJaiNy_1,2.12 //
------------------
'uru prathasva' ityayaü ka÷cinmantraþ |
tasyàyamarthaþ - bhoþ puroóà÷a, svamuruvipulatà yathà bhavati tathà prasara ' iti |
evamàdayo mantrà yàgaprayogepåccàryamàõà adçùñameva janayanti |
natvarthaprakà÷anàya taduccàraõam |
puroóà÷aprathana lakùaõasyàrthasya vràhmaõavàkyenàpi bhàsanàt tha 'uru prathasveti puroóà÷aü prathayati' iti hi bràhmaõavàkyam ,[iti cetña |
naitadyuktam |
arthapratyàyanasya dçùñaprayojanaskaya saübhave sati kevalàdçùñasya kalpayituma÷akyatvàt |
tasmàddçùñamarthànusmapaõameva yàgaprayoge mantroccàraõasya prayojanam |
bràhmaõavàkyenàpyarthànusmaraõasaübhave 'mantreõaivànusmapaõãyam ' iti yo niyamaþ, tasya dçùñàsaübhavàdadçùñaü prayojanamastu || MJaiNyC_1,2.11-12 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,2.13
atraiva matàntareõa pårvottarapakùàvàha -
mantrabràhmaõayoryadvà kalaho viniyojane /
na mantraliïgasiddhàrthamanuvaktãtaradyataþ // MJaiNy_1,2.13 //
------------------
asya mantrasya liïgena viniyoge bràhmaõavàkyamavivakùitàrthe syàt |
vàkyena viniyoga mantraliïgaü na vivakùyeta |
ityubhayorvirodhàdapràmàõyaü codanàyà iti pårveþ pakùaþ |
nàyaü virodhaþ, prabalena hi liïgena viniyogasiddhau vàkyasyànuvàdakatvàditi -
ràddhàntaþ || MJaiNyC_1,2.13 ||
iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare prathamàdhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ
_________________________________________________________________________
atha tçtãyaþ pàdaþ
(prathame smçtipràmàõyàdhikaraõe såtre 1-2)
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.1-2
tçtãyapàdasya prathamàdhikaraõamàracayati -
aùñakàdismçterdharme na màtvaü mànatàthavà /
nirmålatvànna mànaü sà vedàrthoktau nirarthatà // MJaiNy_1,3.1 //
vaidikaiþ smaryamàõatvàtsaübhàvyà vedamålatà /
viprakãrõàrthasekùepàtsàrthatvàdasti mànatà // MJaiNy_1,3.2 //
------------------
"aùñakàþ kartavyàþ"ityàdi smçtivàkyaü na dharme pramàõama , pauruùeyavàkyatve sati målapramàõarahitatvàt , vipralambhakavàkyatvàt |
atha målapramàõavattvàya vedàrtha eva smçtiranarthà syàt |
tadànãmanuvàdakatvàdapràmàõyamiti pràpte - bråmaþ -- ' vimatà smçtirvedamålà, vaidikamanvàdipraõãtasmçtitvàt , upanayànàdhyayanàdismçtivat ' |
na ca vaiyarthye ÷aïkanãyam |
asmadàdãnàü pratyakùeùu parokùeùu caü nànàvedeùu viprakãrõasyànuùñheyàrthasyaikatra saükùipyamàõatvàt |
tasmàdiyaü smçtidharme pramàõam || MJaiNyC_1,2.1-2 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.3
asminneva matàntareõa pårvottarapakùàvàha -
na mà smàrtàùñaïkàïgatvàdyàü janà iti mantragãþ /
tanna smçtermålavede 'numite màtvasaübhavàt // MJaiNy_1,3.3 //
------------------
'yàü janàþ pratinandati ' ityayaü mantroùñakà÷ràddhasyàïgam |
tecca ÷ràddhaü smàrtam |
na hi tasya pratipàdakaü vedavàkyamupalabhàmahe |
tasmàdidaü mantravàkyaü na dharme pramàõamiti cet |
na |
tanmålasya vedasyànumeyatvàt |
anumànaü ca dar÷itam |
tasmàdasau mantro dharme pramàõam || MJaiNyC_1,2.3 ||
(dvitãye ÷rutipràbalyàdhikaraõe såtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.4-5
dvitãyàdhikaraõamàracayati -
audumbarã veùñanãyà sarvetyeùà smçtirmitiþ /
amitirveti saüdehe mitiþ syàdaùñakàdivat // MJaiNy_1,3.4 //
audumbarãü spç÷angàyediti pratyakùavedataþ /
virodhànmålavedasyànanumànàdamànatà // MJaiNy_1,3.5 //
------------------
jyotiùñome sadonàmakasya maõóapasya madhye kàcidaudumbarã ÷àkhà nikhanyate |
tasyà÷rca vàsasà veùñanaü smaryate- ' audumbarã sarvà veùñayitavyà' iti |
sà smçtiþ pramàõam, aùñakàdismçtiùviva målavedasyànumàtuü ÷akyatvàditi pràpte -
bråmaþ - ' audumbarãü spçùñvodgàyet ' iti pratyakùevadavacanena spar÷o vidhãyate |
na ca sarvaveùñane spar÷aþ saübhavati |
ato målavedànumànaü kàlàtyayàpadiùñama |
ato vipralambhakavàkyavannirmålà smçtirapramàõam || MJaiNyC_1,2.4-5 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.6-7
asminnevàdhikaraõe matàntaramàha -
pratyakùànumita÷rutyoryadvà vyàghàtadar÷anàt /
amàtve ÷aïkite bàdho 'numànasyàtra varõyate // MJaiNy_1,3.6 //
parapratyakùavedo 'tra målaü cedveùñanasya tat /
astvevamapyanuùñhànaü svapratyakùànurodhataþ // MJaiNy_1,3.7 //
------------------
spar÷asarvaveùñanaviùayayoþ pratyakùànumita÷rutyoþ parasparavirodhàdubhayorapyapràmàõyamiti pårvapakùaþ |
anumànasya kàlàtyayàpadiùñatayà viruddha÷rutyabhàvena spar÷a÷rutiþ svàrthe pramàõam |
yadi puruùàntarapratyakùavedaþ sarvaveùñanasmçtermålamityucyate, tarhi mà bhåttasyà apràmàõyam |
tathàpi parapratyakùàtsvapratyakùasyàbhyarhitatvena spar÷a evàtrànuùñheyo natu sarvaveùñanam || MJaiNyC_1,2.6-7 ||
(tçtãye dçùñamålakasmçtyapràmàõyàdhikaraõe såtram ) /
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.8-9
tçtãyàdhikaraõamàracayati -
vaisarjanàkhyahomãyanàsaso grahaõasmçtiþ /
pramà na và ÷rutyabàdhàtpramà syàdaùñakàdivat // MJaiNy_1,3.8 //
dçùñalobhaikamålatvasaübhave ÷rutyakalpanàt /
sarvaveùñanavadvàdhahãnàpyeùà na hi pramà // MJaiNy_1,3.9 //
------------------
jyotiùñom'gnãùomãyasya pa÷ostantre prakrànte vaisarjanahomo vihitaþ |
tatra yajamànaü patnãü putràü÷rca bhràtéü÷rcàhatena vàsasà pracchàdya vàsaso 'nte strugdaõóamupanibadhya juhoti |
tasminvàsasyevaü smaryate - ' vaisarjanahomãyaü vàso 'dhvaryurgçhõàti' iti |
seyaü smçtiþ sarvaveùñanasmçtivatpratyakùa÷rutyà na bàdhyate |
tato 'ùñakàdismçtivatpramàõamiti pràpte -
bråmaþ- kadàcitka÷rcidadhvaryurlobhàdatadvàso jagràha |
tanmålaivaiùà smçtirityapi kalpanà saübhavati |
dçùñàmusàriõã caiùàü kalpanà |
dakùiõayà parikrãtànàmçtvijàü lobhadar÷anàt |
tathà satyasyàþ smçteranyathàpyupapattàvaùñakàdi÷rutivanna måla÷rutiþ kalpayituü ÷akyate |
ato bàdhàbhàve 'pi målabhedàbhàvànneyaü smçtiþ pramàõam || MJaiNyC_1,2.8-9 ||
(caturthe padàrthaprabalyàdhikaraõe såtràõi 5 - 7)
#<÷iùñàkope 'viruddham iti cet / Jaim_1,3.5 />#
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.10-11
caturthàdhikaraõaü bhàùyamatenà'racayati -
àcàntenetyamà mà và smçtireùà na mà bhavet /
vedaü kçtveti yaþ ÷rautaþ kramastena virodhataþ // MJaiNy_1,3.10 //
àcàntyàdiþ padàrtho 'tra kramo dharmaþ padàrthagaþ /
dharmasya dharmyapekùatvàdabàdhàdasti mànatà // MJaiNy_1,3.11 //
------------------
'kùuta àcàmet ' iti vihitaü puruùàrthamàcamanam |
yadà tu kratumadhye kùutàdi nimittaü prapnoti tadà naimittikamàcamanaü kratvaïgatvena smçtyà vidhãyate |
' àcàntena kartavyam ' iti |
seyaü smçtirna pramàõam |
kutaþ |
viråddhatvàt |
'vedaü kçtvà vediü karoti ' iti ÷rutau pårvakàlavàcinà tvàpratyayena kramaþ pratãyate |
vedo nàma darbhamayaü saümàrjanasàdhanam |
vediràhavanãyagàrhapatyamadhyavartinã caturaïgulakhàtà bhåmiþ |
tayormadhye yadi kùutàdinimittamàcamanaü kuryàt , tadà ÷rutyuktaü nairantaryaü virådhyeta |
tasmàdveùñanasmçtivadàcamanasmçtirna pramàõamiti prapte -
bråmaþ- vedavedyàdi÷rutyuktapadàrthavadàcamanàdayaþ smçtyuktà anuùñheyapadàrthàþ |
kramastu padàrthaniùñho dharmaþ |
sa ca padàrthànupajãvati |
tata upajãvyavirodhàtkrama eva bàdhyate |
natu krameõà'camanasya bàdho 'sti |
tasmàdiyaü smçtiþ pramàõam |
asminneva vàrtikakàraþ prakàràntareõa vicàradvayaü cakàra || MJaiNyC_1,2.10-11 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.12
tatra prathamaü vicàraü dar÷ayati -
÷àkyoktàhiüsanaü dharmo na và dharmaþ ÷rutatvataþ /
na dharmo nahi påtaü syàdgokùãraü ÷rvadçtau dhçtam // MJaiNy_1,3.12 //
------------------
'brahmacaryamahiüsàü càparigrahaü ca satyaü ca yatnena rakùet ' iti ÷rutàvahiüsàdirdharmatvenoktaþ |
sa eva dharmaþ ÷àkyenàpyuktaþ |
tasmàcchàkyasmçtirdharme pramàõamiti cet |
na |
svaråpeõa dharmasyàpi gokùãranyàyena ÷àkyasaübandhe satyadharmatvaprasaïgàt |
tadãyagranthenàhiüsàdirnàvagantavyaþ |
tasmànna sà smutirdharme pramàõam || MJaiNyC_1,2.12 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.13
vicàràntaraü dar÷ayati -
sadàcàro 'pramà mà và nirmålatvàdamànatà /
aùñakàderivaitasya samålatvàtpramàõatà // MJaiNy_1,3.13 //
------------------
holàkotsavàdisadàcàrasya målabhåtavedàbhàvàdapràmàõyamiti cet |
na |
vaidikaiþ ÷iùñaiþ parigçhãtatvenàùñakàdivadvedamålatvàt |
ata eva manvàdibhirgranthagauravabhayàdvi÷eùàkàreõànupadiùño 'pi sadàcàraþ sàmànyàkàreõopadiùñaþ |
"÷rutiþ smçtiþ sadàcàraþ"ityevaü dharme pramàõopanyàsàt |
tasmàcchiùñacàra pramàõam || MJaiNyC_1,2.13 ||
(pa¤came÷àstraprasiddhàrthapràmàõyàdhikaraõe[àryamlecchàdhikaraõeñasåtre 8 - 9)
##
#<÷àstrasthà và tannimittatvàt / Jaim_1,3.9 />#
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.14-15
pa¤camàdhikaraõamàracayati -
yaüvàndi÷abdàþ kiü dvyarthà no vàr''yamlecchasàmyataþ /
dãrgha÷åkapriyaïgvàdyà dvaye 'pyarthà vikalpitàþ // MJaiNy_1,3.14 //
yatrànyà iti ÷àstrasthà prasiddhistu balãyasã /
÷àstrãyadharme tenàtra priyaïgvàdi na gçhyate // MJaiNy_1,3.15 //
------------------
'yavamaya÷rcarurbhavati ' 'vàràhã upànahàvupamu¤cate ' iti ÷råyate |
tatra yava ÷abdamàryà dãrgha÷åkeùu prayu¤jate varàha÷abdaü ca såkare |
mlecchàstu yava÷abdaü priyaïguùu , varàha÷abdaü ca kçùõa÷akunau |
tathà sati lokavyavahàreõa ni÷rcetavyeùu ÷abdàrtheùvàryamlecchaprasiddhyoþ samànabalatvàdubhayavidhà aùyarthà vikalpena svãkàryà iti prapte -
bråmaþ- ÷àstrãyadharmàvabodhe ÷àstraprasiddhirbalãyasã |
pratyàsannatvàdavicchinnapàramparyàgatatvàcca |
÷àstre yavavidhyarthavàda evaü ÷råyate - ' yatrànyà oùadhayo mlàyante, athaite modamànà ivotiùñhanti ' iti |
itarauùadhivinà÷akàle 'bhivçddhirgha÷åkeùu dç÷yate, na tu priyaïguùu |
teùàmitarauùadhiparipàkàtpårve pacyamànatvàt |
vàràhopànadvidhyarthavàda÷rcaivaü bhavati - ' varàhaü gàvo 'nudhàvanti ' iti |
gavàmanudhàvanaü ÷åkare saübhavati na tu kçùõa÷akunau |
tasmàddãrgha÷åkdiryavàdi÷abdàrthaþ |
atra vàrtikakàraþ pãlu÷abdamudàjahàra |
taü ca mlecchà hastini prayu¤jate, àryàstu vçkùe |
tatràviplutavyavahàrasyàr''yeùu saübhavàdvçkùa eva pãlu÷abdàrthaþ || MJaiNyC_1,2.14-15 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.16
asminnevàdhikaraõe gurumatamàha -
yavàdyarthànirõayena tadvàkyaü na prameti cet /
na ÷àstrasya balitvena tatprasiddhyàr'thanirõayàt // MJaiNy_1,3.16 //
------------------
spaùño 'rthaþ || MJaiNyC_1,2.16 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.17-18
asminnevàdhikaraõe vàrtikakàramatena varõakàntaramàracayati -
yo màtulavivàhàdau ÷iùñàcàraþ sa mà na và /
itaràcàravanmàtvamamàtvaü smartabàdhanàta // MJaiNy_1,3.17 //
smçtimålo hi sarvatra ÷iùñàcàrastato 'tra ca /
anumeyà smçtiþ smçtyà bàdhyà pratyakùayà tu sà // MJaiNy_1,3.18 //
------------------
keùuciddakùiõade÷eùu màtulasya duhitaraü ÷iùñàþ pariõayanti |
so 'yamàyàraþ pramàõaü, ÷iùñàcàratvàt , holàkàdyàcàravat , iti cet |
na |
smçtiviruddhatvena kàlàtyayàpadiùñatvàt |
tathà ca smçtiþ-
"màtulasya sutàmåóhvà màtçgotràü tathaiva ca |
samànapravaràü caiva tyaktvà càndràyaõaü caret" || iti |
na ca smçtyàcàrayormålavaidànumàpakasàmyàtsamabalatvamiti ÷aïkanãyam |
holàkàdisadàcàrasya manvàdismçtivadvedànumàpakatvàyogàt |
nahãdànãntanàþ ÷iùñà manvàdivadde÷akàlaviprakçùñaü vedaü divyaj¤ànena sàkùàtkartu ÷aknuvanti |
yena ÷iùñacàro målavedamanumàpayet |
÷aknoti ca yaþ kopi ÷iùño yatra kvàpi de÷avi÷eùe kàlavi÷eùe ca yaü ka¤canàpi holàkàdyàcarasya målabhåtaü smçtigranthamavalokayitum |
tasmàcchiùñàcàreõa smçtirevànumàtuü ÷akyate, natu ÷rutiþ |
anumità ca smçtirviråddhayà pratyakùayà smçtyà bàdhyate |
ata evà'huþ-
"àcàràttu smçtiü j¤àtvà smçti÷rca ÷rutikalpamam |
tena dvayantaritaü teùàü pràmàõyaü viprakaùyate" || iti |
tasmàdãdç÷asyà'càrasyàpràmàõyamabhyupeyam || MJaiNyC_1,2.17-18 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.19
tatraivàparaü varõakamàracayati -
laukiko vàkyago vàr'thastrivçdàdeþ samatvataþ /
ubhau vidhyarthavàdaikavàkyatvàdastvihàntimaþ // MJaiNy_1,3.19 //
------------------
'trivçdvahiùpavamànam' iti ÷rutau vivçcchabdasya traiguõyaü lokasiddhor'thaþ |
vàkya÷eùàdçktrayàtmakeùu triùu såkteùvavasthitànàü bahiùpavamànàtmakastotraniùpàdanakùamàõàm ' upàsmai gàyatà naraþ ' -- ityàdãnàmçcàü navakamarthaþ |
tatra dharmaniõaye vedasya prabalatve 'pi padapadàrthanirõaye lokavedayoþ samànabalatvàdubhàvapyarthau vikalpeva grahãtavyàviti cet |
maivam |
laukikàrthasvãkàrapakùe vidhivàkyer'thastraiguõyam, arthavàdavàkye stotriyàõàmçcàü navakam , ityevaü vidhyarthavàdayorvaiyadhikaraõyàdekavàkyatvaü na syàt |
ata ekavàkyatvàya stotriyàõàü navakamityeva vidhivàkye niyator'thaþ || MJaiNyC_1,2.19 ||
(ùaùñhe mlecchaprasiddhàrthapràmàõyàdhikaraõe såtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.20-21
ùaùñhàdhikaraõamàracayati -
kalpyaþ pikàdi÷abdàrtho gràhyo và mleccharåóhitaþ /
kalpya àryoùvasiddhatvàdanàryàõànamàdaràt // MJaiNy_1,3.20 //
gràhya mlocchaprasiddhistu virodhàdar÷ane sati /
pikanemàdi÷abdànàü kokilàdyarthatà tataþ // MJaiNy_1,3.21 //
------------------
àryàþ pikàdi÷abdaü na kvàpyarthe prayu¤jate, mlecchà÷rca na pramàõabhåtàþ |
tasmànnigamaniråktavyàkaraõaiþ pikanemàdi÷abdànàmarthaþ kalpanãya iti cet |
maivam |
àryaprasiddhivirodhasyàdçùñatvenedç÷e vi÷aya mlecchaprasiddherapyàdaraõãyatvàt |
kalpyamànàdabyavasthitàdarthàdvare mleccharåóhiþ |
yatredç÷yà api råóherabhàvastatra niråktàdaya÷rcaritàrthàþ |
tasmàdanàrya prasiddhyà pikaþ kokilaþ, nema÷abdor'dhavàcã , tàmarasa÷abdaþ padmavàcã, ityevaü draùñavyam || MJaiNyC_1,2.20-21 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.22
asminnevàdhikaraõe gurumatamàha -
arthàbodhàdapramàõaü pikàlambhanacodanà /
maivaü mlecchaprasiddhyàpi tabdodhàdaviruddhayà // MJaiNy_1,3.22 //
------------------
spaùño 'rthaþ || MJaiNyC_1,2.22 ||
(saptame kalpasåtràsvataþ pràmàõyàdhikaraõe såtràõi 11 - 14 ) /
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.23-24
saptamàdhikaraõamàracayati -
apauruùeyàþ kalpàdyàþ kçtrimà và na kçtrimàþ /
÷rutismatyordharmabuddheþ svato màtvaü yataþ samam // MJaiNy_1,3.23 //
puünàmokteþ pauruùeyàþ kàñhakàdyasamatvataþ /
tatropalebhire kecidàpastambàdikartçtàm // MJaiNy_1,3.24 //
------------------
baudhàyanàpastambà ÷rvalàyanakàtyàyanàdinàmàïkitàþ kalparsåtragranthàþ, nigamaniruktàdiùaóaïgagranthàþ, manvàdismçtaya÷rcàùauruùeyàþ, dharmabuddhijanakatvàt, vedavat |
na ca målapramàõasàpekùatvena vedavaiùamyamiti ÷aïkanãyam |
utpannàyà buddheþ svataþ- pràmàõyàïgãkàreõa nirapekùatvàt |
maivam |
uktànumànasya kàlàtyayàpadiùñatvàt |
baudhàyanasåtram , àpastambasåtram, ityevaü puruùanàmnà te granthà ucyante |
na ca kàñhakàdisamàkhyavatpravacananimittatvaü yuktam |
tadgranthanirmàõakàle tadànãntanaiþ kai÷rcidupalabdhatvàt |
taccàvicchinnapàramparyeõànuvartate |
tataþ kàlidàsàdigranthavatpauruùeyàþ |
tathàpi vedamålatvàtpramàõam || MJaiNyC_1,2.23-24 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.25
atraiva gurumatamàha -
kalpe sarvatithau dar÷akàryatokteþ ÷rutirna mà /
na kalpe sàdhyavedatvaprahàõàddurbalatvataþ // MJaiNy_1,3.25 //
------------------
sarvatithau dar÷ayàgakartavyatàü kalpasåtrakàra àha -"sarvàsu tithiùvamàvàsyà kartavyà"iti |
÷rutistvamàvàsyàyàmeva tithau kartavyatàü bråte |
tataþ kalpasåtraråpeüõa vedena viruddhatvàdiyaü ÷rutirna mànamiti cet |
maivam |
kalpasya vedatvaü nàdyàpi siddham |
kintu yatnena sàdhyam |
na ca tatsàdhayituü ÷akyam |
pauruùeyatvasya samàkhyayà tatkarturupalambhena ca sàdhitatvàt |
ataþ kalpasåtrasya durbalatayà na ÷ruterapràmàõyam || MJaiNyC_1,2.25 ||
(aùñame holàkàdhikaraõe såtràõi 14 - 23)
##
##
##
##
#<àkhyà hi de÷asaüyogàt / Jaim_1,3.19 />#
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.26
aùñamàdhikaraõamàcarayati --
holàkàdervyavasthà syàtsàdhàraõyamutàgrimaþ /
de÷abhedena dçùñatvàtsàmyaü målasamatvataþ // MJaiNy_1,3.26 //
------------------
holàkàdi÷iùñàcàràõàü hàrãtàdismçtivi÷eùàõàü cànuùñhàtçpuruùabhedena vyavasthitaü pràmàõyam |
kutaþ |
de÷avi÷eùe teùàü dçùñatvàt |
holàkàdayaþ pràcyaireva kriyante |
vasantotsavo holàkà |
àhnãnaibukàdayo dàkùiõàtyai svasvakulàgataü kara¤jàrkàdisthàvaradevatàpåjàdikamàhnãnaibuka÷abdenocyate |
udvçùabhayaj¤àdaya udãcyaiþ |
jyeùñhamàsasya paurõamàsyàü balãvardànabhyarcya dhàvayanti so 'yamudvçùabhayaj¤aþ |
evaü hàrãtàdismçtiþ kàcitkvacidde÷avi÷eùe dç÷yate |
tasmàdvyavasthitaü pràmàõyamiti cet |
maivam |
tanmålatvenànumitasya vedasya sarvasàdhàraõatvena teùàmapi sarvasàdhàraõatvàt || MJaiNyC_1,2.26 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.27
atraiva gurumatamàha -
pràcyàdipadayuktàyàþ ÷ruteranumitau pade /
arthàbodhàdamàtvaü cenna sàmànyàmumànataþ // MJaiNy_1,3.27 //
------------------
pràcyàdibhirvyavasthayà holàkàdiùvanuùñhãyamàneùu tanmåla÷rutirapi pràcyàdipadayuktaivànumàtavyà |
tatra pràcyàdipadasyàrtho na budhyate |
ye puruùàþ ka¤citkàlaü pràcyàü nivasanti , ta eva kàlàntare pratãcyàü nivasanta upalabhyante |
tatra ÷rautapràcyàdipadasyàrthàbodhàdapramàõaü ÷rutiriti cet |
maivam |
anuùñhànasàmànyasya måla÷rutikalpakatvàt |
ataþ pràcyàdipadaràhitye satyarthabodhàdanumità ÷rutiþ pramàõam || MJaiNyC_1,2.27 ||
(navame sàdhupadaprayuktyadhikaraõe såtràõi 24 - 29 )
##
#<÷abde prayatnaniùpatter aparàdhasya bhàgitvam / Jaim_1,3.25 />#
##
##
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.28-29
navamàdhikaraõamàracayati -
gogàvyàdiùu sàdhutve prayoge và na ka÷rcana /
niyamo 'tràsti bà nàsti vyàkçtermålavarjanàt // MJaiNy_1,3.28 //
sàdhåneva prayu¤jãta gavàdyà eva sàdhavaþ /
ityasti niyamaþ pårvapårvavyàkçtimålataþ // MJaiNy_1,3.29 //
------------------
vyàkaraõàbhij¤aiþ sàsnàdimadvastuni 'gauþ ' ityeùa ÷abdaþ prayujyate |
tadanabhij¤aistu svasvade÷ãyabhàùàmanusçtya gàvã, goõã, gopotalikà, ityevamàdayaþ ÷abdaþ prayujyante |
tatra - 'ãdçùa eva ÷abdaþ sàdhuþ, nedç÷aþ ' -- ityasminnarthe niyàmakaü nàsti |
tathà yoge 'pi tannàsti - ' ãdç÷a eva ÷abdaþ prayoktavyaþ , nedç÷aþ ' iti na tàvadvçddhavyavahàro niyàmakaþ |
tasya sarveùu ÷abdeùu samànatvàt |
nàpi vyàkaraõasmçtirniyàmikà |
tasyà nirmålatvenàpramàõatvàt |
na hyabhiyuktaprayogastanmålama |
anyonyà÷rayatvaprasaïgàt |
vyàkaraõasmçteþ pràmàõyasiddhau tadanusàreõa prayoktéõàmamiyuktatvasiddhiþ |
tatsiddhau tatprayogamålatayà vyàkaraõasya pràmàõyam |
tasmànnàsti sàdhutvaprayogayorniyamaþ , iti pràpte --
bråmaþ- ' sàdhåneva prayu¤jati, na tvapabhraü÷àn ' ityasti niyamaþ |
ubhayatra krameõa doùaguõavàdinorvedavàkyayoþ ÷ravaõàt |
"ekaþ ÷abdaþ samyagj¤àtaþ suprayuktaþ svarge loke kàmadhugbhavati"iti guõavàkyam |
"tasmàdbràhmaõena na mlecchitavai ' nàpabhàùitavai , mleccho ha và eùa yadapa÷abdaþ"iti doùavàkyam |
yathà prayoge niyamastathà sàdhutve 'pi niyamo draùñavyaþ - 'gavàdyà eva sàdhavaþ, na tu gàvyàdayaþ ' iti |
asminnarthe vyàkaraõasya niyàmakatvàt |
na ca nirmålatvam , pårvapårvavyàkaraõasya tanmålatvàt |
etadevàbhipretyoktam - ' tatra yåpàdhikaraõavadvyàkaraõaparamparànàditvàdanupàlambhaþ ' iti vyàkaraõa pràmàõyaü vedenaiva sàkùàdupanyastam |
tathà'càrthavaõikà àmananti -"dve vidye veditavye iti ha sma yadbrahmavido vadanti parà caivàparà ca |
tatràparà - çgvedo yajurvedaþ sàmavedo 'tharvavedaþ ÷ikùà kalpo vyàkaraõaü niruktaü chando jyotiùama"iti |
taittirãyakabràhmaõe 'pi vyàkaraõasyopàdeyatà ÷råyate - 'vàgvai paràcyavyàkçtàvadat |
te devà indramabruvan - 'imàü no vàcaü vyàkuru, iti tàmindro madhyato 'pakramya vyàkarot |
tasmàdiyaü vyàkçtà vàgudyate ' iti |
vyàkartàra÷rca pàõinikàtyàyanapata¤jalayo manvàdisamànàþ |
tasmàtsàdhånàmeva prayoge gavàdãnàmeva sàdhutve vyàkaraõasmçtiþ pramàõam || MJaiNyC_1,2.28-29 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.30
atraiva gurumatamàha -
a÷rvàlambhana÷àstrasya dantyatàlavyasaü÷ayàt /
amàtve 'dantyanirõãtiràptoktavyàkçterbalàt // MJaiNy_1,3.30 //
------------------
"a÷rvamàlabheta"ityatràkàravakàrayormadhyavartino varõasya dantyatve ' svaü dhanam , tadrahitaü daridramàlabheta' ityartho bhavati |
tàlavyatve turaïgamavàcitvam |
tataþ saü÷ayàdapràmàõyamiti cet |
na |
vyàkaraõànusàreõa"a÷å vyàptau"ityasmàddhàtorauõàdike vapratyaye sati tàlavyatvanirõayàt |
tasmàda÷rvàlambhana÷àstraü pramàõam || MJaiNyC_1,2.30 ||
(da÷ame lokavedayoþ ÷abdaikyàdhikaraõa àkçtyadhikaraõe và såtràõi 30 - 35) /
##
##
##
#<àkçtis tu kriyàrthatvàt / Jaim_1,3.33 />#
##
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.31-32
da÷amàdhikaraõe prathamaü varõakamàcarayati -
loke padàpadàrthau yau na tau vede 'thavàtra tau /
råpabhedàtpadaü bhinnamuttànàdibhidà sphuñà // MJaiNy_1,3.31 //
varõaikatvàtpadaikatvaü kvàcitkã råpabhinnatà /
pràyikeõa padaikyena tadarthaikyaü tathàvidham // MJaiNy_1,3.32 //
------------------
vaidikau padapadàrthau laukikàbhyàü padapadàrthàbhyàmanyau |
kutaþ |
råpabhedàt |
pade tàvadråpabhedo dç÷yate |
àtma÷abda àkàràditvena loke niyataþ |
vede tu kvacidàkàrarahitaþ pañhyate -"prayataü puråùaü tmanà"iti |
'bràhmaõàþ ' iti loke |
vede tvanyathà pañhyate -"bràhmaõàsaþ pitaraþ somyàsaþ"iti |
arthabhedo 'pi sphuñaþ |
uttànà vai devagavà vahanti"iti ÷råyate - devebhyo vanaspate havãüùi hiraõyaparõa pradivaste artham"iti |
tasmàt ' lokavedayoþ padapadàrthàvanyau ' iti pràpte -
bråmaþ- ya eva laukikàþ padàrthàþ, ta eva vaidikàþ |
tathà hi - varõànàü tàvannityatvaü prathamapàde sàdhitam |
yathà prayoktéõàü puruùàõàü bhede 'pyekaikasya puruùasya bahukçtva uccàraõabhede 'pi ' ta evàmã varõàþ ' iti pratyabhij¤ànàdvarõaikyam |
tathà ' yàni loke gavàdipadàni , tànyeva vede 'dhãyamànàni ' ityavàdhitapratyabhij¤ayà padaikatvamabhyupeyam |
' tmanà, devàsaþ ' ityàdipadabhedastu kvàcitkaþ |
naitàvatà bahutarapratyabhij¤àvagataü padaikyamapoóhuü ÷akyam |
anyathà 'so 'yaü devadattaþ ' iti pratyabhij¤àtaü devadattaikyamapi de÷àdibhedamàtreõàpodyeta |
padaikye càrthaikatvamava÷yaübhàvi |
anyathà vede pçthagvyutpattyabhàvàdabodhakatvaü prasajyeta |
etadevàbhipretyoktam -
"lokàvagatasàmarththaþ ÷abde vede 'pi bodhakaþ"iti |
svaruyåpàhavanãyàndi÷abdànàü tadarthànàü càlaukikatve 'pi prasiddhapadasamabhivyàhàràdva yuptattiþ saübhavati |
uttànavahanàdikaü tvarthavàdaþ |
astu và tathàvahanam , tathàpyuttànàdi÷àbdàstadarthà÷rca lokaprasiddhà eva |
tasmàdya eva laukikàþ padapadàrthàsta eva vaidikàþ || MJaiNyC_1,2.31-32 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.33-34
dvitãyavarõakamàracayati -
vyaktirüvrãhyàdi÷abdàrtha àkçtirvà kriyànvayàt /
vyaktirvyutpattivelàyàmàkçtyà sopalakùyate // MJaiNy_1,3.33 //
÷aktigrahàdiyuktibhya àkçterarthatocità /
ktiyàparyavasànàya vyaktistatropalakùyatàm // MJaiNy_1,3.34 //
------------------
"vrãhãnavahanti" "pa÷umàlabheta" "gàmànayà" "bràhmaõo na hantavyaþ"ityàdiprayogeùu vrãhyàdi÷abdànàü vyaktirarthaþ |
kutaþ |
avahananàdikriyàbhirvyakteranvetuü ÷akyatvàt |
nahyàkçtiravahantumàlabdhumànetuü và yogyà |
nanvànantyavyabhicàràbhyàü na vyaktau vyutpattiþ saübhavati |
anantà hi vyaktayaþ |
atãtànàgatànàmanekade÷avartinàü gavàmiyattàyà anavadhàraõàt |
ki¤ca ÷ullavyaktau vyutpanno go÷abdaþ kçùõavyaktau prayujyamànaþ svàrthe vyabhicaret |
tatra kathaü vyutpattiriti cet |
evaü tarhi vyutpattikàle sà vyaktiràkçtyopalakùyatàmiti pràpte -
bråmaþ- anvayavyatirekàbhyàmàkçteþ ÷aktigrahaõanimittatvàcchàbdàrthatvaü tasyà evocitam |
ki¤ca go÷abda uccàrite vyaktivàdinaþ saü÷ayo bhavet |
tasmàdàkçterevàbhidheyatvam |
yadyàkçtàvavahananàdikriyà na paryavasyettarhi vyaktistatropalakùaõãyà |
ki¤ca"÷yonarcittaü cinvãta"ityàdàvàkçtereva sàdç÷yapratiyogitayà kàryànvayo dç÷yate |
tasmàt - àkçtiþ ÷abdàrthaþ || MJaiNyC_1,2.33-34 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,3.35
atraiva gurumatamàha -
gavàdicodanà no mà jàtivyaktyoranirõayàt /
ànantyavyabhicàràbhyàü na vyaktiriti nirõayaþ // MJaiNy_1,3.35 //
------------------
spaùño 'rthaþ || MJaiNyC_1,2.35 ||
iti ÷rãmàdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare prathamàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ
_________________________________________________________________________
(atha caturthaþ pàdaþ)
(prathama udbhidàdi÷abdànàü yàganàmatayà pràmàõyàdhikaraõe såtram)
##
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.1-2
caturthapàdasya prathamàdhikaraõaü /
vàrtikakàronnãtamàracayati -
udbhidàdipadaü dharme kimamànamuta pramà /
vidhyarthavàdamantràü÷eùvanantarbhàvato na mà // MJaiNy_1,4.1 //
antarbhàvo vidhàvudbhidà yajeteti dç÷yate /
nàmatvenànvayo vàkye vakùyate 'taþ pramaiva tat // MJaiNy_1,4.2 //
------------------
"udbhidà yadeta" "balabhidà yajeta" "vi÷vajità yajeta"ityevaü samàmnàyate |
tatrodbhidàdipadaü na dharme pramàõam |
kutaþ |
pramàõatvanobhimateùu triùu vedavebhàgeùvanantarbhàvàt |
tathà hi - vidhiþ sàkùàtpramàõam |
arthavàdamantrau tu vidhyanvayena |
tatra na tàvadudbhidàdipadaü vidhàvantarbhavati |
vidhyartharåpàyà bhàvanàyà aü÷eùu bhàvyakaraõetikartavyatàråpeùu kasyàpyavàcakatvàt |
nàpyarthavàdatvam |
stutibuddherabhàvàt |
nàpi mantratvam |
uttamapuruùàdãnàü mantraliïgànàmabhàvàt |
tathà coktam -
"uttamàmantraõàsyantatvàntaråpàdyabhàvataþ |
mantraprasiddhyabhàvàcca mantrataiùàü na yujyate" || iti |
"agnaye juùñaü nirvapàmi"ityuttamapuruùaþ |
"agne ya÷asvinya÷ase samarpaya"ityàmantraõam |
"urvã càsi, vasvã càsi"ityasyantaråpam |
"iùe tvà, årje tvà"iti tvàntaråpam |
àdi÷abdeva - à÷ãrdevatàpratipàdanàdayaþ |
evamàdyanantarbhàvàdamànamiti cet |
na |
vidhyaü÷e karaõe 'ntarbhàvàt |
yadyapi liïpratyayena samànapadopàtto yajidhàtvarthaþ karaõam tathàpi tasya yajernàmatvenodbhidàdipadamanveti |
tasmàtpramàõam || MJaiNyC_1,4.1-2 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.3-4
(dvitãya udbhidàdi÷abdànàü yàganàmadheyatàdhikaraõe såtram )
##
dvitãyàdhikàraõamàracayati -
guõo 'yaü nàmadheyaü và khanitre 'sya niruktitaþ /
jyotiùñomaü samà÷ritya pa÷varthe guõacodanà // MJaiNy_1,4.3 //
phalodbhedàtsamànaiùà niruktiryàganàmnyapi /
nàmatvamucitaü yàgasàmànàdhikaraõyataþ // MJaiNy_1,4.4 //
"udbhidà yajeta pa÷ukàmaþ"ityatra tçtãyàntenodbhitpadena yor'tho vivakùitaþ so 'yaü yàge ka÷cidguõaþ syàt |
"daghnàjuhoti"ityanena guõavidhinà samànatvàt |
athocyeta - ' dadhi÷abdàrtho lokaprasiddhaþ, udbhicchabdàrthastvaprasiddhaþ ' iti |
tanna |
råóhyabhàve 'pyavayavàrthaniruktyà tatprasiddheþ |
' udbhidyate bhåmiranena ' iti vyutpattyà khanitravàcyasau ÷abdaþ |
na càtra pa÷uphalakaþ ka÷cidyàgo vidhãyata iti vàcyam |
pa÷ånàü guõaphalatvàt |
yathà"godohanena pa÷ukàmasya"ityatra pa÷avo godohanaguõasya phalam |
tatheha khanitraguõasya phalamastu |
yadi"camasenàpaþ praõayet"iti vihitaü prakçtamapàü praõayanamà÷ritya godohanaü vidhãyate, tarhyatràpi"jyotiùñomena yajeta ' iti vihitaü prakçtaü jyotiùñomamà÷ritya khanitraü vidhãyatàm |
tasmàdguõavidhiriti pràpte , ----
bråmaþ- "pa÷ukàmo yajeta"ityasya padadvayasyàyamarthaþ-- ' pa÷urupaü phalaü yàgena kuryàt ' iti |
tatra 'kena yàgena' ityapekùàyàm ' udbhidà ' iti tçtãyàntaü padaü yàganàmatvenànveti |
'udbhidyate pa÷uphalamanena yàgena ' iti niruktyà nàmatvamudbhitpadasyopapadyate |
evamapi guõavidhinàmadheyatvayoþ ÷abdanirvacanasàmyànna nirõaya iti cet |
maivam |
sàmànàdhikaraõyasya nirõàyakatvàt |
'udbhinnàmakena yàgena phalaü kuryàt ' ityukte sàmànàdhikaraõyaü labhyate |
guõatve tu ' khanitreõa sàdhyo yo yàgaþ, tena '- ityevaü vaiyadhikaraõyaü syàt |
yadi 'khanitravatà yàgena ' iti sàmànàdhikaraõyaü yojyeta tadà matvarthalakùaõà prasajyeta |
tasmàdudbhidàdipadaü nàmadheyam |
' dadhnà juhoti ' ' vrãhibhiryajeta ' ityàdiùu dravyavi÷eùe dadhyàdi÷abdànàmatyantaråóhatayà yàganàmatvàsaübhavàdagatyà guõatvamà÷ritam |
' somena yajeta ' ityatràpi ' aprasiddhàrthanàmadheyatvakalpanàto varaü prasiddhàrthadvàreõa lakùaõà÷rayaõam ' ityabhipretya ' somadravyavatà yàgena ' iti matvarthalakùaõà svãkçtà |
udbhicchabdasya tu lokaprasiddhàrthàbhàvàduktarãtyà nàmatvaü yuktam |
prayojanaü tu nàmnaþ sarvatra vyavahàra eva |
na hyantareõa nàmadheyamçtvigvaraõàdiùu ' anenàhaü yakùye ' ityàkhyànopàyo laghuþ ka÷cidasti |
tasmàt -
udbhidàdãkaü nàmadheyam || MJaiNyC_1,4.3-4 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.5
atraiva gurumatamàha --
laukike gaõayàge 'sya vidheþ sàpekùateti cet /
niruktyà ÷rautayàgasya nàmatvànnirapekùatà // MJaiNy_1,4.5 //
------------------
'udbhidà yajeta ' ityayaü guõavidhiþ |
na càsya ka÷cicchrauta à÷rayo labhyate |
tato laukiko màtçgaõayàgàdirà÷rayatvenàpekùaõãyaþ |
tasminyoge maivam |
pårvoktaniruktyà ÷rautayàganàmatve sati nirapekùatvàt || MJaiNyC_1,4.5 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.6-7
(tçtãye citràdi÷abdànàü yàganàmadheyatàdhikaraõe såtram)
##
tçtãyàdhikaraõamàracayati ---
yaccitrayà yajeteti tadguõo nàma và bhavet /
citrastrãtvaguõo råóheragnãùomãyake pa÷au // MJaiNy_1,4.6 //
dvayorvidhau vàkyabhedo vai÷iùñye gauravaü tataþ /
syànnàma pçùñhàjyabahiùpavamàneùu tattathà // MJaiNy_1,4.7 //
------------------
"citrayà yajeta pa÷ukàmaþ"ityàmnàyate |
tatra citrà÷abdo nodbhicchabdavadyaugikaþ, kintu råóhyà citratvaü strãtvaü càbhidhatte |
tato na pårvanyàyena nàmatvam |
tathà sati"agnãùomãyaü pa÷umàlabheta"iti vihitaü pa÷uyàgamàtraü ' yajeta ' ityanena padenànådya tasminpa÷au citratvastrãtve guõau vidhãyete iti pràpte ---
bråmaþ - citratvaü strãtvaü ceti dvàvetau guõau |
tayordvayorvidhàne vàkyaü bhidyeta |
tathà coktam --
"pràpte karmaõi nàneko bidhàtuü ÷akyate guõaþ |
apràpte tu vidhãyante bahavo 'pyekayatnataþ" || iti |
atha vàkyabhedapirahàràya guõadvayàvã÷ãùña pa÷udravyaråpaü kàrakaü vidhãyate tadà gauravaü syàt |
tasmàccitrà÷abdaþ pårvavadyajisàmànàdhikaraõyena yàganàmadheyaü bhavati |
citratvaü tu tasya vilakùaõadravyadvàreõopapadyate |
' dadhi, madhu, ghçtam , àpaþ, dhànàþ, taõóulàþ, tatsaüsçùñaü pràjàpatyam ' iti dadhyàdãni vicitràõi pradeyadravyàõi ùaóàmnàtàni |
tradetaccitrànàmakasya yàgasyotpattivàkyam |
yàgasvaråpabhåtayordadhyàdidravyaprajàpatidevatayoratropadi÷yamànatvàt |
utpannasya tasya yàgasya ' citrayà yajeta pa÷ukàmaþ ' ityetatphalavàkyam |
evaü sati prakçtàrtho labhyate |
agnãùomãyapa÷vanuvàdena guõavidhàne prakçtahànàprakçtaprakriye prasajyeyàtàm |
liïpratyayasyànuvàdakatvàïgãkàrànmukhyo vidhyartho bàdhyeta |
tasmàccitràpadaü nàmadheyam |
yathà citrà÷abde nàmadheyatvam |
tathà bahiùpavamàna÷abde, àjya÷abde, pçùñha÷abde ca tannàmadheyatvaü yojanãyam |
evaü hi ÷råyate -"trivçddhahiùpavamànam" "pa¤cada÷ànyàjyàni" "saptada÷àni pçùñhàni"iti |
asya vàkyatrayasyàrtho vivriyate -
sàmagànàmuttaràgranthe tçcàtmakàni såktànyàmnàtàni |
tatra"upàsmai gàyatà naraþ"ityàdyaü såtram |
"davidyutatyà rucà"iti dvitãyam |
"pàvamànasya te kave"iti tçtãyam |
jyotiùñomasya pràtaþ savanànuùñhàne teùu triùuü såkteùu gàyatraü sàma gàtavyam |
tadidaü såktatrayagànasàdhyaü stotraü bahiùpavamànamityucyate tatràvasthitànàmçcàü pavamànàrthatvàt |
bahiþ saübandhàcca |
na khalbidaü stotramitarastotravatsadonàmakasya maõóapasya madhya audumbaryàþ stamba÷àkhàyàþ saünidhau prayujyate, kintu sadaso bahiþ prasarpadbhiþ prayujyate |
tasya ca bahiùpavamànasya trivçnnàmakaþ stomo bhavati |
tasya ca stomasya vidhàyakaü bràhmaõavàkkayamevamàmnàyate ---"tisçbhyo hiü karoti sa prathamayà, tisçmyo hiü karoti sa madhyamayà tisçbhyo hiü karoti sa uttamayà, uhyatã trivçto viùñutiþ"iti |
ayamarthaþ --- ' såktatrayapañhitànàü navànàmçcàü gànàntribhiþ paryàyaiþ -kartavyam |
tatra prathame paryàye - triùu såkteùvàdyàstustra kracaþ , dvitãye paryàye -- madhyamàþ, tçtãye paryàye cottamàþ |
tisçbhya iti tçtãyàrthe pa¤camã |
hiü karoti gàyati ' ityarthaþ |
seyaü yathoktaprakàropetà gãtistrivçtstomasya viùñutiþ stutiprakàravi÷eùaþ |
tasyà viùñuterudyatã nàma, iti |
evaü parivartinã kulàyinãti dve viùñutã |
tayoþ parivartinyevamàmnàyate -"tisçbhyo hiü karoti sa paràcãbhiþ, tisçbhyo hiü karoti sa paràcãbhiþ , tisçbhyo hiü karoti sa paràcãbhiþ, parivartinã trivçto viùñutiþ"iti |
paràcãbhiranukrameõà'mnàtàbhirityarthaþ |
kulàyinyevamàmnàyate --"tisçbhyo hiü karoti sa paràcãbhistisçbhyo hiü karoti, yà madhyamà sà prathamà, pottamà sà madhyamà, yà prathamà sottamà, tisçbhyo hiü karoti yottamà sà prathamà, yà prathamà, sà madhyamà yà madhyamà sottamà, kulàyinã trivçtto viùñutiþ"iti |
atra prathamasåkte pàñhakrama eva |
dvitãye madhyamottamaprathamàþ |
tçtãyetåttamaprathamamadhyamà ityevaü vyatyayena mantrà gàtavyàþ |
tadidaü viùñutitrayaü vikalpitam |
trivçcchabdasyedç÷aü stomasvaråpamartho, na tu traiguõyamiti pårvapàde nirõãtam |
uttaràgranthe bahiùpavamànasåktebhyastribhya årdhve catvàri såktànyàmnàtàni --"agna à yàhi vãtaye"ityàdyaü såktam |
"à no mitràvaruõa" --iti dvitãyam |
"à yàhi suùumà hi te" ---iti tçtãyam |
"indràgnã à gataü sutam" ---iti caturtham |
tànyetàni pràtaþ savane gàyatrasàmnà gãyamànàni catvàryàjyastotràõãtyucyante |
tannirvacanaü ca ÷råyate --"yadàjimãyuþ, tadàjyànàmàjyatvam"iti |
teùvàjyastotreùu pa¤cada÷anàmakaþ stomo bhavati |
tasya stomasya viùñutirevamàmnàyate -"pa¤cabhyo hiü karoti sa tisçbhiþ sa ekayà sa ekayà pa¤cabhyo hiü karoti sa ekayà sa tisçbhiþ sa ekayà, pa¤cabhyo hiü karoti sa ekayà sa ekayà sa tisçbhiþ"iti |
ekaü såktaü triràvartanãyam |
tatra prathamàvçttau prathamàyà çcastrirabhyàsaþ |
dvitãyàvçttau madhyamàyàþ |
tçtãyàvçttàvçttamàyàþ |
so 'yaü pa¤cada÷astomaþ |
uktebhya÷caturbhyaþ såktebhya årdhvamuttaràgranthe trãõi màdhyandinapavamànasåktànyàmnàya tata årdhve catvàri såktànyàmnàtàni - teùu"abhi tvà ÷åra nonuma" -ityàdyam ,"kayà na÷citra àbhuvat"iti dvitãyam |
"taü vo dasmamçtãùaham"iti tçtãyam |
"tarobhirvo vidadvasum"iti caturtham |
etàni krameü rathantaravàmadevyanaudhasakàleyasàmabhirmàdhyandinasavane gãyamànàni pçùñhastotràõãtyucyante |
"spar÷anàtpçùñhàni"ityeva niruktirdraùñavyà |
teùu stotreùu saptada÷astomo bhavati |
tasya stomasya viùñutirevamàmnàyate -"pa¤cabhyo hiü karoti sa tisçbhiþ sa ekayà sa ekayà, pa¤cabhyo hiü karoti sa ekayà sa tisçbhiþ sa ekayà sa ekayà, pa¤cabhyo hiü karoti sa ekayà sa tisçbhiþ sa ekayà, saptabhyo hiü karoti sa ekayà sa tisçbhiþ sa tisçbhiþ"iti |
atra prathamàvçttau prathamàyà çcastrirabhyàsaþ, dvitãyàvçttau madhyamàyàþ , tçtãyàvçttau madhyamottamayoþ so 'yaü saptada÷astomaþ |
atra triùvapi vàkyeùu trivçtpa¤cada÷asaptada÷a÷abdà guõavidhàyakatvena saümatàþ |
yadi bahiùpavamànàjyapçùñha÷abdà api guõavidhàyakàþ syustadà pratyudàharaõam |
guõadvayãvadhànàdvàkyabhedaþ syàt |
tasmàdvahiùpavamànàdi÷abdàþ stotranàmadheyàni |
tairnàmabhiþ karmàõyanådya trivçdàdiguõà vidhãyante || MJaiNyC_1,4.6-7 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.8-12
(caturthe 'gnihotràdi÷abdànàü yàganàmadheyatàdhikaraõe (matprakhyanyàye) såtram)
##
caturthàdhikaraõamàracayati ---
agnihotraü juhotyàghàramàghàrayatãtyamå /
vidheyau guõasaüskàràvàhosvitkarmanàmanã // MJaiNy_1,4.8 //
agnaye hotramatreti bahuvrãhigato 'nalaþ /
guõo vidheyo nàmatve rupaü na syàtkùaradghçte // MJaiNy_1,4.9 //
saüskriyà'ghàramàghàrayatãtyuktà dvitãyayà /
àghàretyagnihotreti yaugike karmanàmanã // MJaiNy_1,4.10 //
agnirjyotiriti pràpto mantràddevastathà ghçtam /
caturgçhãtavàkyoktaü dvitãyàyàstviyaü gatiþ // MJaiNy_1,4.11 //
nàsàdhite hi dhàtvarthe karaõatvaü tato 'sya sà /
sàdhyatàü vakti saüskàro naivà'÷aïkyaþ kriyàtvataþ // MJaiNy_1,4.12 //
------------------
"agnihotraü juhoti" "àghàramàghàrayati"ityatràgnihotra÷abdasya kamanàmatve dravyadevatayorabhàvàdyàgasya svarupameva na sidhyet |
tasmàdagnidevatàråpoguõo 'nena darvihome vidhãyate |
àghàra÷abda÷ca"ghç kùaraõadãptyoþ"ityasmàddhàtorutpannaþ kùaradghçtamàtaùñe |
tasmiü÷ca ghçte dvitãyàvibhaktvà saüskàryatvaü pratãyate |
tacca saüskçtaü ghçtamupàü÷uyàje (ge) dravyaü bhavati |
tasmàt ' agnihotràghàra÷abdau guõasaüskàrayorvidhàyakau ' iti pràpte ---
bråmaþ-"agnirjyotirjyotiragniþ svàheti sàyaü juhoti, såryo jyotirjyotiþ såryaþ svàheti pràtaþ"iti vihitena mantreõa pràptatvàddevatà na vidheyà |
tato 'gnisåryadevatàkasya sàyaüpràtaþ kàlayorniyamenànuùñheyasya karmaõaþ ' agnihotram ' iti yaugikaü nàmadheyam |
yoga÷ca bahuvrãhiõà dar÷itaþ |
"caturgçhãtaü và etadabhåttasyà'ghàramàghàryaþ"ityanenaivà'jyadravyasya praptatayà kùaraddhçtasaüskàrasyàvidheyatvàdàghàra÷abdo 'pi yaugikaü karmanàmadheyam |
'yasminkarmàõi nairçtãü di÷amàrabhyai÷ànãü di÷amavadhiü kçtvà saütatyà ghçtaü kùàryate ' tasya karmaõa etaünnàma |
nanu nàmadheyatve sati"udbhidà yajeta" "jyotiùñomena yajeta"ityàdàviva dhàtvarthena karaõena sàmànàdhikaraõyàya 'agnihotreõa juhoti ' 'àghàreõà'ghàrayati ' iti tçtãyayà bhavitavyam |
naiùa doùaþ |
anuùñhànàdårdhve càtvarthasya siddhatvàkàreõa karaõatve 'pi tataþ pårve sàdhyatvàkàraü vaktum 'agnihotram ' ' àghàram ' iti dvitãyàyà yuktatvàt |
na càtra dvitãyànusàreõa 'vrãhãnprokùati ' itrayadàvidya saüskàraþ ÷aïkanãyaþ |
vrãhi÷abdavadagnihotràghàra÷abdayoþ prasiddhadravyavàcakatvàbhàvena kriyàvàcitvàbhyupagamàt |
tasmàt - agnihotràghàra÷abdau darvihomopàü÷uyàjayorguõasaüskàravidhàyinau na bhavataþ, kintu karmàntarayornàmanã || MJaiNyC_1,4.8-12 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.13-15
(pa¤came ÷yenàdi÷abdànàü yàganàmadheyatàdhikaraõe (tadvyapade÷anyàye) såtram)
##
pa¤camàdhikaraõamàracayati --
÷yenenàbhicaranmartyo yajeteti ÷rutau guõaþ /
vidhãyate pakùiråpo nàma và tasya karmaõaþ // MJaiNy_1,4.13 //
÷yoneneti guõaþ kàmyaþ saumikaþ somabàdhayà /
na citràvadvàkyabhedo råóho÷caivamanugrahaþ // MJaiNy_1,4.14 //
yathà vai ÷yena ityuktà hyupamànopameyatà /
naikasmiüstena gaiüõyàsya vçttyà syàtkarmanàmatà // MJaiNy_1,4.15 //
------------------
"÷yenenàbhicaranyajeta"ityatra karmanàmatve dravyadevatayorabhàvàdyàgasvaråpamapi na sidhyet |
tataþ somayàge nityaü somadravyaü bàdhitvà somasya sthàne pakùidravyaråpo guõaþ kàmyo vidhãyate |
tathà sati ÷yena ÷abdasya pakùiõi lokasiddhà råóhiranugçhyate |
na ca guõavidhitve citràyàmiva vàkyabheda àpàdayituü ÷akyaþ |
citratvastrãtvavadguõadvayàbhàvàditi pràpte --
bråmaþ-"yathà vai ÷yono nipatyà'datte, evamayaü dviùantaü bhràtçvyaü nipatyà'datte yamabhicarati ÷yenena"iti vàkyenokta upamànopameyabhàvaþ pakùiõyekasminna yujyate |
tasmàtpakùiõa upamànasya guõa upameye karmaõyastãti ÷yeva÷abdasyàbhicàrakarmanàmatvam |
"saüdaü÷evanàbhicanyajeta" " |
gavàbhicaryamàõo yajeta"ityatra saüdaü÷ago÷abdayornàmatvaü ÷yena÷abdavaddraùñavyam |
"yathà saüdaü÷ena duràdànamàdatte" "yathà gàvo gopàyanti"iti vàkya÷eùàbhyàmupamànopameyabhàvàbhidhànàt || MJaiNyC_1,4.13-15 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.15*-18
(ùaùñhe vàjapeyàdi÷abdànàü nàmadheyatàdhikaraõe såtràõi) /
##
##
##
ùaùñhàdhikaraõamàracayati-
yajeta vàjapeyena svàràjyàrthãtyasau guõaþ /
nàma và guõatà tantrayogàdguõaphaladvaye // MJaiNy_1,4.15* //
sàdhàraõayajeþ karmakaraõatvena tantratà /
trikadvayaü viruddhaü syàttantratàyàü phalaü prati // MJaiNy_1,4.16 //
upàdeyavidheyatvaguõatvàkhyaü trikaü yajeþ /
udde÷yànåktimukhyatvatrikaü tasya guõaü prati // MJaiNy_1,4.17 //
tyaktvà tantraü tadàvçttau vàkyaü bhidyate tena saþ /
vàjapeyeti÷abdo 'pi karmanàmàgnihotravat // MJaiNy_1,4.18 //
"vàjapeyena svàràjyakàmo yajeta"ityatra vàjapeya÷abdena guõo vidhãyate |
annavàcã vàja÷abdaþ |
taccànnaü peyaü suràdravyam |
taccàtra guõaþ |
suràgrahàõàmanuùñheyatvàt |
nanu guõatve ' vàjapeyaguõavatà yàgena svàràjaü bhàvayet ' iti matvarthalakùaõà prasajyeta |
maivam |
sakçduccaritasya, yajeta, itvàkhyàtasya vàjapeyaguõe svàràjyaphale ca tantreõa saübandhàïgãkàràt |
vàjapeyena dravyeõa svàràjyàya yajeta, ityevamubhayasaübandhaþ |
nanu guõasaübandhe sati vàjapeyaguõena yàgaü kuryàt, iti yajeþ karmakàrakatvaü bhavati, phalasaübandhe tu ' yàgena svàràjyaü saüpàdayet ' iti karaõakàrakatvam |
tatkathaü tadubhayasaübandha iti cet |
nàyaü doùaþ |
yajeþ sàdhàraõatvena dviråpatvasaübhavàt |
' yajeta ' ityatra prakçtyà yàga uktaþ, pratyayena bhàvanoktà, tayostu samabhivyàhàràtsaübandhamàtraü gamyate |
tacca karmatvakaraõatvayoþ sàdhàraõam |
na khalu tatra karmatvasya karaõatvasya và sàkùàdabhidhàyikà kàcidasàdhàraõã vibhaktiþ ÷råyate |
ataþ sàdhàraõasya yajerubhàbhyàü yugapatsaübandhe sita yathocitasaübandhavi÷eùaþ paryavasyati |
evaü tantreõa saübandhàïgãkàre ' vàjapeyadravyeõa yàgaü kuryàt ' ityarthasya lamyamànatvàdguõavidhitve 'pi nàsti matvarthalakùaõà |
yadyudbhidàdiùvapyevaü guõavidhiþ syàt, tarhi tànyapi vàkyànyatrodàhçtya tadãyaþ siddhàntaþ punaràkùipyatàmiti pràpte --
bråmaþ- yajestantreõobhayasaübandhe sati viruddhatrikadvayàpattiþ syàt |
upàdeyatvaü, vidheyatvaü, guõatvaü cetyekaü trikam |
udde÷yatvam, anuvàdyatvaü, mukhyatvaü cetyaparaü trikam |
tatrodde÷yatvàdayastrayaþ svàràjyaphalaniùñhà dharmàþ |
upàdeyatvàdayastrayaþ sàdhanabhåtayajiniùñhà dharmàþ |
phalamuddi÷ya yajirupasarjanam |
phalasyodde÷yatvaü nàma mànatàpekùo viùayatvàkàraþ |
yajerupàdeyatvaü nàmànuùñhãyamànatàkàraþ |
tàvubhau manaþ ÷arãropàdhikau dharmau |
anuvàdyatvavidheyatvadharmau tu ÷abdopàdhikau |
j¤àtasya kathanamanuvàdaþ |
aj¤àtasyànuùñheyatvakathanaü vidhiþ |
phalayàgayoþ sàdhyasàdhanatvaråpatayà pradhànatvopasarjanatve |
evaü sati phalatatsàdhanayoþ svàràjyayàgayoþ svabhàvaparyàlocanàyàü yathà phalasyodde÷yatvàditrikaü yàgasyopàdeyatvàditrikaü vyavatiùñhate tathà yàgasya vàjapeyasya ca sàdhyasàdhanabhàvàparyàlocanàyàü yàgasyodde÷atvàditrikam, vàjapeyadrayasyopàdeyatvàditrikaü ca paryavasyati |
tato yàgasya phaladravyàbhyàü yugapatsaübandhe sati viruddhaü trikadvayamàpadyate |
nanu tarhi mà bhåttantreõobhayasaübandhaþ, pçthaksaübandhàya yajiràvartyatàmiti cet |
vàkyabhedaprasaïgàt |
' dravyeõa yàgaü kuryàt ' ityekaü vàkyam |
' yàgena phalaü kuryàt ' ityaparam |
tasmàdvàjapeya÷abdo na guõavidhàyakaþ, kintu yathektaü dravyaü nimittãkçtyàgnihotra÷abdavatkarmanàmadheyam || MJaiNyC_1,4.15*-18 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.19-20
(saptama àgneyàdãnàmanàmatàdhikaraõe såtram)
##
saptamàdhikaraõamàracayati --
yadàgneyo 'ùñàkapàla iti nàma guõo 'thavà /
nàmàgnihotravanmaivaü nàmatve devatà nahi // MJaiNy_1,4.19 //
mantro 'pi neha pratyakùastaddhitàddevatàvidhiþ /
devadravyavi÷iùñasya vidhànàdekavàkyatà // MJaiNy_1,4.20 //
dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate -"yadàgneyo 'ùñàkapàlo 'màvàsyàyàm, paurõamàsyàü càcyuto bhavati"iti |
tatra yathàgnihotra÷abdaþ ' agnaye hotramatra ' ityamuparthe nimittãkçtya karmanàmadheyam, tathà'gneya÷abdo 'gnisaübandhaü nimittãkçtya karmanàma syàditi cet |
maivam |
nàmatve devatàràhityaprasaïgàt |
agnihotre tu"agnirjyotirjyotiragniþ svàheti sàyaü juhoti"ityanena vacanena vihito mantraþ pratyakùavihita iti màntravarõikã devatà labhyate |
iha tu na tàdç÷o mantro 'sti |
àgneya÷abdastu devatàü vidhàtuü ÷aknoti |
' agnirdevatàsya ' itrayasminnarthe taddhitasyotpannatvàt |
na ca dravyadevatayorubhayorguõavidhànàdvàkyabheda iti ÷aïkanãyam |
karmaõo 'pràptatvena guõadvayavi÷iùñasya karmaõa ekena vàkyena vidhànàt |
tasmàt - àgneya÷abdena devatàguõo vidhãyate || MJaiNyC_1,4.19-20 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.21
atra gurupatamàha -
yadàgneya iti proktaü na mànaü vidhyasaübhavàt /
iti cenna vi÷iùñàrthavidhau satyapramà kutaþ // MJaiNy_1,4.21 //
------------------
udàhçtavàkye devatàràhityaprasaïgena nàmatvàbhàvàdguõayorvidhau vàkkayabhedà¤ca vidhyasaübhavàdapràmàõyamiti pårvapakùaþ | guõadvayavi÷iùñakarmavidhisaübhavàtpràmàõyamiti siddhàntaþ || MJaiNyC_1,4.21 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.22-23
(aùñame barhiràdi÷abdànàü jàtivàcitàdhikaraõe såtram)
##
aùñamàdhikaraõamàracayati -
varhiràjyapuroóà÷a÷abdàþ saüskàravàcinaþ /
jàtyarthà và ÷àstraråóheste syuþ saüskàravàcinaþ // MJaiNy_1,4.22 //
jàtiü tyaktvà na saüskàre prayuktà lokavedayoþ /
vinàpi saüskçtiü loke dçùñatvàjjàtivàcinaþ // MJaiNy_1,4.23 //
------------------
dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate -"barhirlunàti" "àjyaü vilàpayati" "puroóà÷aü paryàgni karoti" iti |
atra barhiràdi÷abdànàü ÷àstre sarvartra saüskçteùu tçõàdiùu prayogàt, pãlvàdi÷abdeùu ÷àstrãyaråóhipràbalyasyoktatvàt, yåpàhavanãyàdi÷abdavatsaüskàravàcino barhiràdi÷abdà iti cet |
maivam |
anvayavyatirekàbhyàü jàtivàcitvàt |
yatra yatra barhiràdi÷abdaprayogaþ, tatra tatra jàtiþ ' ityasyà vyàpterloke vede ca nàsti vyabhicàraþ |
saüskàravyàpterlaukikaprayoge vyabhicàro dç÷yate |
kvacidde÷avi÷eùe laukikavyavahàro jàtimàtramupajãvya vinà saüskàraü te ÷abdàþ prayujyante - ' barhiràdàya gàvo gatàþ ' iti, ' ktayyamàjyam ' iti, ' puroóà÷ena me màtà prahelakaü dadàti ' iti ca |
tasmàjjàtivàcinaþ |
prayojanaü tu"barhiùà yåpàvañamavastçõàti"ityatra vinà saüskàreõa staraõasiddhiþ || MJaiNyC_1,4.22-23 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.24
atra gurumatamàha --
barhiràdau nimittaskaya durvacatvànna meti cet /
jàtestatra nimittatvàttadyuktà codanà pramà // MJaiNy_1,4.24 //
------------------
spaùñor'thaþ || MJaiNyC_1,4.24 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.25-26
(navame prokùaõyàdi÷abdànàü yaugikatàdhikaraõe såtram)
##
navamàdhikaraõamàracayati --
prokùaõãþ saüskçtirjàtiryogo và sarvabhåmiùu /
tathokteþ saüskçtirjàtiþ syàdråóheþ prabalatvataþ // MJaiNy_1,4.25 //
anyonyà÷rayato nà'dyo na jàtiþ kalpya÷aktitaþ /
yogaþ syàtkëpta÷aktitvàtkëptarvyàkaraõàdbhavet // MJaiNy_1,4.26 //
------------------
dar÷apårõamàsayoþ ÷råyate -"prokùaõãràsàdaya"iti |
tatra prokùaõã÷abdasyàbhimantraõàsàdamàdisaüskçtiþ pravçttinimitam | kutaþ- sarveùu vaidikaprayogaprade÷eùu saüskçtànàmevàpàü prokùaõã÷abdenocyamànatvàdityekaþ pakùaþ |
loke jalakrãóàyàü ' prokùaõãbhirudvejitàþ smaþ ' ityasaüskçtàsvapsu prayogàdvarhiràdi÷abdavajjàtau råóhatvàdudakatvajàtiþ pravçttinimittam |
na ca ' prakarùeõokùyata àbhiþ ' iti yogo 'tra ÷aïkanãyaþ |
råóheþ prabalatvàditi pakùàntaram |
tatra na tàvatsaüskàro yuktaþ |
anyonyà÷rayatvàt |
vihiteùvabhimantraõàdiùu saüskàreùvanuùñhiteùu pa÷càtsaüskçtàsvapsu prokùaõã÷abdapravçttiþ |
tatpravçttau satyàü prokùaõã÷abdenàpo 'mådyàbhimantraõasiddhiriti |
nàpi jàtipakùo yuktaþ |
udakajàtau prokùaõã ÷abdasya vçddhavya vahàre pårvamakëptatvenetaþ paraü ÷akteþ kalpanãyatvàt |
tato go÷abdavada÷vakarõa÷abdavacca råóho na bhavati |
yogastu vyàkaraõena këptaþ |
sopasargàddhàtoþ karaõe lyuñpratyayena vyutpàdanàt |
tasmàt -- prokùaõã÷abdo yaugikaþ |
ghçtàdeþ prokùaõatvaü prayojanam || MJaiNyC_1,4.25-26 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.27
(da÷ame nirmanthya÷abdasya yaugikatàdhikaraõe såtram)
##
da÷amàdhikaraõamàracayati --
råóhiryogo yogaråóhirvà nirmanthyasya vartanam /
àdyau pårvavadanttyo 'cirajàternàvanãtavat // MJaiNy_1,4.27 //
------------------
agnicayane ÷råyate -"nirmanthyeneùñakàþ pacanti"iti |
tatra nirmanthya÷abdasya svàrthe kãdç÷ã vçttiþ, iti saü÷aye barhiràdi÷abdavallaukikavaidikasàdhàraõyàdåvahnijàtau råóhirityekaþ pakùaþ |
prokùaõã÷abdavadgåóherakëptatvàdaraõinirmanthanajanyasàcca yoga iti pakùàntaram |
laukikanirmanthanena ciranirmanthanena ca janyaü vàrayituü yogaråóhiþ païkajàdivadà÷rayaõãyà |
àdhànakàle nirmathya gàrhapatye nityaü dhçto 'gni÷ciranirmathitaþ |
cayanakàle nirmathyokhàsu dhçto 'gniraciranirmathitaþ |
sadya eva laukikamathanena jàto 'gniraciranirmathitaþ |
teneùñakàþ pacyante |
yathà puràõamåtamayorghçtayornavanãtajanyatve samàne 'pi yogaråóhyà nåtanameva ' nàvanãtam ' iti vyavahriyate tadvat || MJaiNyC_1,4.27 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.28-31
(ekàda÷e vai÷vadevàdi÷abdànàü nàmadheyatàdhikaraõe såtràõi 13 - 16)
##
##
##
##
ekàda÷àdhikaraõamàracayati -
càturmàsyàdyaparvaproktàgneyàdyaùñakàntike /
vai÷vadeveti ÷abdokto guõaþ saüghasya nàma và // MJaiNy_1,4.28 //
nàmatve råparàhityàdavidhirguõatà sataþ /
agnyàdibhirvikalpyante vi÷vadevàstu saptasu // MJaiNy_1,4.29 //
anådyàùñau yajeteti tatsaüghe nàma varõitam /
avidhitve 'pyarthavatsyànnàma pràkpravaõàdiùu // MJaiNy_1,4.30 //
ijyante 'tra yajante và vi÷ve devà itãdç÷ã /
niruktirna vikalpaþ syàdutpattyutpanna÷iùñataþ // MJaiNy_1,4.31 //
------------------
càturmàsyayàgasya catvàri parvàõi --- vai÷vadevaþ , varuõapraghàsaþ , sàkamedhaþ , ÷unàsàrãya÷ceti |
teùu prathame parvaõyaùñau yàgà vihitàþ --- àgneyamaùñàkapàlaü nirvapati, saumyaü carum, sàvitraü dvàda÷akapàlam, sàrasvataü carum, pauùõaü carum , màrutaü saptakapàlakam, vai÷vadevãmàmikùàm, dyàvàpçthivyamekakapàlam, iti |
teùàmaùñhànàü yàgànàü saünidhàvidamàmnàyate ---"vai÷vadevena yajeta"iti |
tatrà'gneyàdãnyàgàn ' yajeta ' ityanådya vai÷vadeva÷abdena devatàråpo guõasteùu vidhãyate |
yadyapi vai÷vadevyàmikùàyàü vi÷ve devàþ pràptàþ, tathàpyàgneyàdiùu saptasu yàgeùvapràptasvàdvidhãyante |
teùvapyagnyàdidevatàþ santãti cet, tarhi gatyabhàvàtteùu devatà vikalpyantàm |
nàmadheyatve tu nàmamàtrasyàbhidheyatvàddravyadevatayorabhàvena yàgasyàtra svaråpàsaübhavàcchåyamàõo vidhiranarthakaþ syàt -- tasmàt ' guõavidhiþ ' -- iti pràpte - ' bråmaþ- utpattivàkyairvihitànàgneyàdãnaùñau yàgàn 'yajeta' ityanådyàùñànàü saüghe vai÷vadeva÷abdo nàmatvenopavarõyate |
na ca vidhitvàsaübhave 'pi nàmopade÷avaiyarthyam, 'pràcãnapravaõe vai÷vadevena yajeta ' ityàdiùu vai÷vadeva÷abdenaikenaivàùñànàü saüghasya vyavahartavyatvàt |
nàmapravçttinimittabhåtà niruktirdvidhà - àmikùàyàge vi÷veùàü devànàmijyamànatayà tatsahacaritàrthànàü sarveùàü chatrinyàyena vai÷vadevatvam |
athavà ' vi÷ve devà aùñànàü kartàraþ ' iti vai÷vadevatvam |
tathà ca bràhmaõam -"yadvi÷ve devàþ samayajanta, tadvai÷vadevasya vai÷vadevatvam"iti |
devatàvikalpastu samànabalatvàbhàvànna yujyate |
àgnyàdaya utpatti÷iùñatvàtprabalàþ, vi÷ve devà utpanna÷iùñatvàdadurbalàþ |
tasmàt -- vai÷vadeva÷abdaþ karmanàmadheyam || MJaiNyC_1,4.28-31 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.32
atra gurumatamàha --
guõanàmatvasaüdehàdapramà codaneti cet /
noktanyàyena saüghasya nàmadheyatvanirõayàt // MJaiNy_1,4.32 //
------------------
spaùñor'thaþ || MJaiNyC_1,4.32 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.33-35
(dvàda÷e vai÷vànare 'ùñatvàdyarthavàdatàdhikaraõe såtràõi 17 - 22 )
##
##
##
##
##
#<ànarthakyàd akàraõaü kartur hi kàraõàni guõàrtho hi vidhãyate / Jaim_1,4.22 />#
dvàda÷àdhikaraõamàracayati --
yaddvàda÷akapàleùñervai÷vànayàü anantaram /
÷rutamaùñàkapàlàdi tadguõo nàma và stutiþ // MJaiNy_1,4.33 //
antarbhàvàdaùñatàdernàma syàdagnihotravat /
dravyaü dravyàntare no cedguõastarhi phale tvasau // MJaiNy_1,4.34 //
vàkyaikyamupasaühàràdvispaùñaü tattu bàdhyate /
nànàguõavidhau tasmàdaü÷advàràü÷isaüstutiþ // MJaiNy_1,4.35 //
kàmyeùñikàõóe ÷råyate -"vai÷vànaraü dvàda÷akapàlaü nirvapetputre jàte" "yadaùñàkapàlo bhavati gàyatryaivainaü brahmavarcasena punàti, yannavakapàlastrivçtaivàsmiüstejo dadhàti, yadda÷akapàlo viràjaivàsminnannàdyaü dadhàti, yadekàda÷akapàlastriùñumaivàsminnindriyaü dadhàti, yaddvàda÷akapàlo jagatyaivàsminpa÷åndadhàti, yasmi¤jàta etàmiùñiü nirvapati påta eva sa tejasvyannàda indrãyàvã pa÷umànbhavati"iti |
atràùñatvàdisaükhyàsàmànyàtpuroóà÷àdãnàü gàyatryàdiråpatvakalpanà kçtà |
iùñi vidhàyake vàkye yeyaü dvàda÷asaükhyà tasyàmaùñatvàdisaükhyànàmantarbhàvàttàþ saükhyà nimittãkçtyàgnihotra÷abdavadaùñàkapàlàdi÷abdàþ karmanàmadheyànãtyekaþ pakùaþ |
nàtra dvàda÷akapàla÷abdaþ saükhyàparaþ , kintu puroóo÷adravyaparaþ |
' dvàda÷asu kapàleùu saüskçtaþ ' iti vyutpatteþ |
evamaùñàkapàlàdi÷abdà api |
tathà sati dravyasya dravyàntare 'nantarbhàvànnàmadheyasya nimittaü nàstãti cet , evaü tarhi puroóà÷abdavyaråpo guõo vidhãyatàm |
na cotpatti÷iùñadvàda÷akapàlapuroóà÷àvaruddhatvàdaùñakapàlàdranavakà÷a iti vàcyam |
brahmavarcasàdiphalàya tadvidhyupapatterityaparaþ pakùaþ |
ayamapyupapannaþ |
bahånàü guõànàü vidhau vàkyabhedàpatteþ |
na ca bhinnànyevaitàni vàkyànãti vàcyam |
"vai÷vànaraü dvàda÷akapàlaü nirvapet"iti vihitasya"yasmi¤jàta etàm" -ityupasaühàreõa vàkyaikatvàvagamàt |
tasmàdaü÷airaùñàkapàlàdibhiraü÷ã dvàda÷akapàlaþ ståyate || MJaiNyC_1,4.33-35 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.36
atra gurumatamàha --
aguõatvàdanàmatvàdamantratvàdananvaye /
aùñatvàdyapramàõaü cennàrthavàdatayànvayàt // MJaiNy_1,4.36 //
------------------
uktarãtyà guõatvaü nàmatvaü ca na saübhavati |
uttamapuruùàmantraõàdyabhàvànnamantratvam |
ato 'ùñàkapàladãnàmananvayàdapràmàõyaü vàkyasyeti cet |
maivam |
stàvakatvenànvayasyoktatvàt || MJaiNyC_1,4.36 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.37-39
(trayoda÷e yajamàna÷abdasya prastaràdistutyarthatvàdhikaraõe såtram)
##
trayoda÷àdhikaraõamàracayati ---
yajamànaþ prastaro 'tra guõo và nàma và stutiþ /
sàmànàdhikaraõyena syàdekasyànyanàmatà // MJaiNy_1,4.37 //
guõo và yajamàno 'stu kàrye prastaralakùite /
aü÷àü÷itvàdyabhàvena pårvavannàtra saüstutiþ // MJaiNy_1,4.38 //
arthabhedàdanàmatvaü guõa÷vetprahriyeta saþ /
yàgasàdhakatàdvàrà vidheyaprastarastutiþ // MJaiNy_1,4.39 //
------------------
idamàmnàyate -"yajamànaþ prastaraþ"iti |
tatra yajamànasya prastara÷abdo nàmadheyam, prastarasya và yajamàna÷abdo nàmadheyam |
kutaþ - ' udbhidà yànena ' ityàdàviva sàmànàdhikaraõyàdityekaþ pakùaþ |
guõavidhirityaparaþ pakùaþ |
tadàpi yajamànakàrye japàdau prastarasyàcetanasya sàmarthyàbhàvàdguõatvaü nàsti |
prastarakàrye strugdhàraõàdau yajamànasya ÷aktatvàdyajamànaråpo guõo vidhãyate |
evaü sati pa÷càcchrutasya prastara÷abdasya kàryalakùakatve 'pi prathama÷ruto yajamàna÷abdo mukhyavçttirbhavati |
na càtra pårvanyàyena stutiþ saübhavati |
aùñàkapàladvàda÷akapàlayoriva prastarayajamànayoraü÷àü÷itvàbhàvàt |
"vàyurvai kùepiùñhà devatà"årjo 'varudhyai"ityàdivatstutiriti cet |
na |
kùipratvàdidharmavatkasyacidutkarùasyàpratãteþ |
tasmàt - ' nàmaguõayoranyataratvam"iti pràpte , --
bråmaþ- gomahiùayorivàrthabhedasyàtyantaprasiddhatvànnàmatvaü na yuktam |
guõapakùe tu - agnau praharaõasya prastarakàryatvàdyajamàne prahçte sati karmalopaþ syàt |
tasmàt - vidheyaþ prastaro yajamàna÷abdena ståyate |
yathà ' siüho devadattaþ ' ityatra siühaguõena ÷auryàdinopeto devadattaþ siüha÷abdena ståyate, tathà yajamànaguõena yàgasàdhanatvena yuktaþ prastaro yajamàna÷abdena ståyate |
evaü"yajamàna ekakapàlaþ"ityàdiùu draùñavyam || MJaiNyC_1,4.37-39 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.40
(caturda÷a àgneyàdi÷abdànàü bràhmaõàdistutyarthatàdhikaraõe såtram)
##
caturda÷àdhikaraõamàracayati -
àgneyo bràhyaõo 'tràpi pårvavatsarvanirõayaþ /
dvàraü tu mukhajanyatvasàgneyatvena saüstave // MJaiNy_1,4.40 //
------------------
idamàmnàyate -"àgneyo vai bràhmaõaþ"iti |
atràtyantaprasiddhàrthabhedàdàgneya÷abdo na bràhyaõasya nàmadheyam |
nàpyagnidevatàråpo guõo vidhãyate |
' àgneyaü såktam ' ' àgneyaü haviþ, ityevaü devatàtaddhitasya såktahavirviùayatvàt |
nahi bràhmaõaþ såktam, nàpi haviþ |
ataþ saübandhavàcitaddhitàntàgneya÷abdena bràhmaõaþ ståyate |
yadyapi bràhmaõe nàgnisaübandhaþ, tathàpyagnisaübandho mukhajanyatvaguõo bràhmaõe vidyate |
tathà càgnibràhmaõayormukhajanyatvaü kvacidarthavàde samàmnàyate -"prajàpatirakàmayata, prajàþ sçjeta, iti |
sa mukhatastrivçtaü niramimãta, tamagnirdevatànvayujyata, gàyatrã chandaþ, rathantaraü sàma, bràhmaõo manuùyàõàm, ajaþ pa÷ånàm, tasmàtte mukhyà mukhato hyasçjyanta"iti |
tasmàt - àgneya÷abdaþ stàvakaþ |
evam"aindro ràjanyaþ" "vai÷yo vai÷vadevaþ"ityàdiùu draùñavyam || MJaiNyC_1,4.40 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.41
(pa¤cada÷e yåpàdi÷abdànàü yajamànastutyarthatàdhikaraõe såtram)
##
pa¤cada÷àdhikaraõamàracayati -
àdityo yåpa ityatra stutiràditya÷abdataþ /
dvàraü càkùuùasàråpyaü ghçtàkte taijase 'sti tat // MJaiNy_1,4.41 //
------------------
àditye yaccakùurgamyaü tejasvitvaü tadyåpe 'pyasti |
ghçtàktasya yåpasya tejasvitvàdhyavasàyàt |
tataþ- àditya÷abdena yåpaþ ståyate |
evaü"yajamàno yåpaþ"ityatra cakùurgamyasyordhvatvasya samànatvàdyajamàna÷abdena yåpaþ ståyate || MJaiNyC_1,4.41 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.42-44
(ùoóa÷e 'pa÷vàdi÷abdànàü gavàdipra÷aüsàrthatvàdhikaraõe såtram)
##
ùoóa÷àdhikaraõamàracayati -
pa÷avo 'nye gavà÷vebhyo 'pa÷avo và iti ÷rutam /
ajàdiùvapa÷utvaü yadguõo vàdo 'thavàstu tat // MJaiNy_1,4.42 //
stutyabhàvàdguõasteùu pa÷ukàryaniùedhanam /
a÷akyatvànniùedhasya ghañàdyarthàbhidhàyinà // MJaiNy_1,4.43 //
pa÷avo 'pa÷u÷abdena prà÷astyàbhàvasàmyataþ /
lakùyàstatra nimittaü tu pra÷aüsaiva gavà÷vayoþ // MJaiNy_1,4.44 //
------------------
idamàmnàyate --"apa÷avo và anye go÷vebhyaþ, pa÷avo goa÷vàþ"iti |
tatràjàdiùu ÷råyamàõaü yadapa÷utvaü tasyàrthavàdatvaü na saübhavati |
pa÷utvaniùedhamàtreõa stuterapratibhànàt |
tataþ pa÷ukàryaniùedharumo guõo vidhãyata iti cet |
maivam |
ajàdipa÷uvidhivaiyarththaprasaïgena niùeddhuma÷akyatvàt |
apa÷u÷abdaþ pa÷uvyatiriktaü ghañàdipadàrthajàtamabhidadhàti |
tasminghañàdau gavà÷vavatprà÷astyaü nàsti |
so 'yaü prà÷astyàbhàvo 'jàdiùu pa÷uùvastãtyanenàbhipràyeõa pa÷ava eva santo 'pyajàdayo ghañàdisàmyàdapa÷u÷abdena lakùyante |
pårvatra yajamànàdi÷abdànàü prastaràdyartheùu pravçttinimittam |
tatpravçttiphalaü prastaràdipra÷aüsà |
iha tvapa÷u÷abdasyàjàdiùu mavçttau gavà÷vayoþ pra÷aüsaiva nimittaü phalaü ca |
dviprakàrà pra÷aüsà- vastånividyamànaguõotkarùa ekaþ prakàraþ |
stàvakena ÷abdena saüpàdito guõotkarùo 'paraþ prakàraþ |
gavà÷vayorajàdibhya utkarùo lokasiddho yaþ so 'tra nimittam |
' ajàdayaþ svabhàvataþ pa÷avo 'pi santo gavà÷vau pratyapa÷avaþ saüpannàþ |
ãdç÷o gavà÷vayormahimà ' iti stutiphalam |
tasmàt --"apa÷avo vai"ityayamarthavàdaþ |
ayameva nyàya udàharaõàntare 'pi yojanãyaþ-"ayaj¤o và eùa yo 'sàma"ityekamudàharaõam |
"asatraü và etadyacchandogam"ityaparamudàharaõam |
"agnihotradar÷apårõamàsàdiryaj¤o 'pi sàmahãnatvàdayaj¤o bhavati |
ãdç÷aþ sàmno mahimà |
chandoga÷abdena caturvi÷aþ, catu÷catvàriü÷aþ, aùñacatvàriü÷a ityete trayaþ stomà ucyante |
akùarasaükhyàsàmyena gàyatrãtriùñubjagarãchandobhirgãyamànatvàt |
teùàü ca viùñutiþ sàmabràhmaõe draùñavyà |
ataþ satramapi caturda÷aràtràdikaü chandogarahitatvàdasatraü bhavati |
ãdç÷a÷chandogànàü mahimà |
ityevaü stàvakatvàdarthavàdatvam || MJaiNyC_1,4.42-44 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.45-48
(saptada÷e bhåmàdhikaraõe bàhulyena sçùñivyapade÷àdhikaraõe såtram)
##
saptàda÷àdhikaraõamàracayati ----
sçùñãrupadadhàtãti ye mantràþ sçùñiliïgakàþ /
vidheyàste guõatvena vàdo vàtra guõe vidhiþ // MJaiNy_1,4.45 //
àkhyàtenàbhisaübandhàdavidhyantarayogataþ /
liïgaprakaraõapràptermantràõàü vidhyasaübhavàt // MJaiNy_1,4.46 //
tànanådyeùñakàdhànaü vidadhyàtstoùyate yataþ /
yathàsçùñetyanenàtaþ sçùñãrityarthavàdagãþ // MJaiNy_1,4.47 //
ekayàstuvatetyàdau mantrasaüghe kvacinnahi /
sçùñi÷abdastathàpyuktiþ sçùñi÷abdena bhåmataþ // MJaiNy_1,4.48 //
------------------
agnicayane ÷råyate --"sçùñãrupadadhàti"iti |
sçùñi÷abdopetà mantrà yàsàmiùñakànàmupadhàne vidyante tà iùñakàþ sçùñaya ucyante |
' sçùñimànàsàmupadhàno mantraþ ' iti vigçhya"tadvàmàsàmupadhànaþ" [pà. så. 4.4.125] ityàdivyàkaraõasåtrasiddhaprakriyayà tanniùpàdanàt |
sçùñi÷abdopetà÷copadhànamantràþ"ekayàstuvata"ityasminnanuvàke samàmnàtàþ |
"brahmàsçjyata, bhåtànyasçjyanta"ityàdinà sçjatidhàtosteùu prayuktatvàt |
te mantrà atra sçùñi÷abdenopadhàne guõatvena vidhãyante |
kutaþ- ' upadadhàti ' ityanenà'khyàtenàbhisaübandhàt |
na càrthavàdatvamasya saübhavati |
vidhyantareõa sahaikavàkyatvàbhàvàditi pràpte, --
bråmaþ- agnicayanaprakaraõe pañhitatvàtteùàü mantràõàü sàmànyata÷cayanasaübandho 'vaganyate |
vi÷eùasaübandhaþ sçjatiliïgàdavagantavyaþ |
tathàsati pràptatvànna te mantrà atra vidhãyante, kintu - tànmantrànanådyeùñakopadhànaü vidhãyate |
sçùñi÷abdenànuvàdastu vakùyamàõàrthavàdopapattyarthaþ |
"yathàsçùñamevàvaråndhe"iti hi vakùyarmàõor'thavàdaþ |
yadi vidhivàkye mantràõàmanuvàdakaþ sçùñi÷abdo na syàt , tadànãmarthavàde sçùñi÷abdaprayogàdvidhyarthavàdayorvaiyadhikaraõyabhramaþ syàt |
tasmànmantrànuvàdã sçùñã÷abdo na guõavidhàyakaþ , kintvarthavàdaþ |
nanu prathamamantre sçjatidhàturna prayuktaþ , kintu dadhàtidhàtuþ prayuktaþ |
"ekayàstuvata" "prajàadhãyanta"iti tatpàñhàt |
bàóham |
tathàpi dvitãyatçtãyàdiùu bahuùu mantreùu sçjatidhàtuprayogàddhåmaråpaü sàdç÷yamasti |
yatra sarvàõi vàkyàni sçùñi÷abdopetàni tatra yathà sçùñi÷abdaprayogaþ || MJaiNyC_1,4.45-48 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.49
(aùñàda÷e liïgasamavàyanyàye (pràõabhçdàdi÷abdànàü stutyarthatvàdhikaraõe ) såtram)
##
aùñàda÷àdhikaraõamàracayati --
sçùñivatpràõabhçttatra sàdç÷yaü liïgabhåmataþ /
atraikamantrago liïgasamavàyo vi÷iùyate // MJaiNy_1,4.49 //
------------------
"pràõabhçta upadadhàti"ityatràpi sçùñinyàyena mantravidhiriti pårvapakùaþ |
liïgaprakaraõapràptamantrànuvàdeneùñakopadhànavidhiþ |
"etasyaiva pràõàndadhàti"ityasya vakùyamàõàrthavàdasyopapattaye pràõabhçcchabdena mantrànuvàdaþ |
pårvatra - dvitãyà - dimantreùu sçùñiliïgànàü bàhulyam |
iha tu - prathamamantra eva pràõabhçlliïgamàmnàyate -"ayaü purobhuvastasya pràõo bhauvàyanaþ"iti |
ekasyaiva mantrasya pràõabhçttve 'pi ' chatriõo gacchanti ' itivattatsahacaritàþ sarve mantràþ pràõabhçcchabdena lakùyante |
tadevaü yajamànakàryasiddhyàdayo guõavçttihetavo nirõãtàþ |
tathà coktam ---
"tatsiddhijàtisàråpyapra÷aüsàliïgabhåmabhiþ |
ùaóbhiþ sarvatra ÷abdànàü gauõã vçttiþ prakalpità" || iti |
|| MJaiNyC_1,4.49 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.50-53
(ekonaviü÷e vàkya÷eùeõa saüdigdhàrthaniråpaõàdhikaraõe såtram)
##
ekonaviü÷àdhikaraõamàracayati ---
÷arkarà upadhatte 'ktàstejo vai ghçtamatra kim /
tailàdinà¤jità aktà ghçtenaivàthavà¤janam // MJaiNy_1,4.50 //
tailàdinàpi mukhyatvàdasaüjàtavirodhanàt /
apràptàrthatvata÷càsya vidhervàdàdbalitvataþ // MJaiNy_1,4.51 //
sàmànyamananuùñheyaü vi÷eùastu vidhau nahi /
ghçtenaivà¤janaü vàkya÷eùàtsaüdigdhanirõayàt // MJaiNy_1,4.52 //
arthavàdagatà ceyaü stutirghçtamupeyuùã /
bodhayantã vidheyatvaü ghçtasya gamayedvidhim // MJaiNy_1,4.53 //
------------------
"aktàþ ÷arkarà upadadhàti" "tejo vai ghçtam"iti ÷råyate |
mçttikàmi÷ràþ kùudàpàùàõàþ ÷arkaràþ |
tà÷ca ghçtatailavasàdãnàmanyatamena dravyeõà¤janãyàþ |
kutaþ |
a¤janasàmànyabodhakasya vidhivàkyasya ghçtavi÷eùabodhakàdarthabàdàtprabalatvàt |
tatpràbalye ca mukhyatvàdayastrayo hetavaþ |
svàrthatayà vidhermukhyatvam , prathama÷rutatvàccàsaüjàtavirodhitvam , anadhigatàrthabodhakatvàdapràptàrthatvam, arthavàdastu - vidhistàvakatvànna mukhyaþ, carama÷rutatvàtsaüjàtavirodhã, j¤àtàrthànuvàditvàtpràptàrthaþ |
tasmàt - ' yena kenàpya¤janam ' iti pràpte, --
bråmaþ- vidhivàkyena kima¤janasàdhanasàmànyaü vidhãyate, tadvi÷eùo và |
nà'dyaþ |
sàmànyasyànanuùñheyatvàt |
na dvitãyaþ |
ghçtatailàdivi÷eùavàcaka÷abdàbhàvàt |
tata uktarãtyà prabalamapi vidhivàkyamanuùñhànayogye vi÷eùe saüdehajanakatayà nirõayahetumarthavàdamapekùate, na tu tena saha virudhyate |
arthavàde 'pi ghçtasya vidhirnàstãti cet |
na |
vidherunneyatvàt |
' tejo vai ghçtam ' ityevaü tejastvena ghçtasya ståyamànatvàdvidheyatvaü gamyate |
"ståyate sa vidhãyate"iti nyàyàt |
tena ca vidheyatvena vidhàyakaþ ÷abdaþ kalpyate - ghçtenàktà iti |
tasmàt - ghçtenaivà¤janam || MJaiNyC_1,4.50-53 ||
____________________________________________________
START MJaiNy 1,4.54-55
(viü÷e sàmarthyenàvyavasthitànàü vyavasthàdhikaraõe såtram)
##
viü÷àdhikaraõamàracayati --
struveõàtha svadhitinà hastenàvadyatãtyamã /
àjye màüse puroóà÷e saükãrõà và vyavasthitàþ // MJaiNy_1,4.54 //
vyavasthàpakaràhityàtstråvàdyà avyavasthitàþ /
vyavasthàpakatà÷aktestadva÷ena vyavasthitiþ // MJaiNy_1,4.55 //
------------------
"struveõàvadyati" "svadhitinàdyati" "hastenàvadyati"iti ÷råyate |
tatràvadeyeùvàjyamàüsapuroóà÷eùu haviþùvamã struvàdyà avadànahetavaþ saükãrõàþ |
kutaþ |
vyavasthàpakasya ÷abdasyàbhàvàditi cet |
maivam |
÷aktervyavasthàpakatvàt |
"àkhyàtànàmarthe bruvatàü ÷aktiþ sahakàriõã" iti nyàyàt |
' kañe bhuïkte ' ' kàüsyapàtryàü bhuïkte ' ityatra laukikàstattadvastu÷aktyanusàreõa vyavasthàü kalpayanti --' kaña àsãnaþ , ' kàüsyapàtryàmodanaü nidhàya ' iti |
vede 'pi -"a¤jalinà saktånpradàya juhuyàt"ityatra yadyapi dvihastasaüyogo '¤jaliþ, tathàpi gurudevatàdiprasàdanàrthà¤jalivanni÷chidrasaüyogo na bhavati |
tàdç÷e '¤jalau saktånàmavakà÷àbhàvàt |
ataþ sàparthyàtsaüyuktaprasçtidvayàtmako madhyagatàvakà÷opeto '¤jalirgçhãtaþ |
evamatràpi dravadravyasyà'jyasya struvo yogyaþ, chedanãyamàüsasya ÷astravi÷eùaþ svadhitiþ |
saühatasya puroóà÷asya hastaþ, ityenena prakàreõa struvàdyà vyavasthitàþ || MJaiNyC_1,4.54-55 ||
iti ÷rã màdhavãye jaiminãyanyàyamàlàvistare prathamàdhàyàyasya caturthaþ pàdaþ
samàpta÷ca prathamo 'dhyàyaþ