Kumarila: Tantravarttika ad 2.1.1-4 (bhavarthadhikarana) Based on: Koten Indo no Saishiki Koiron: Sabarabhasya & Tantravarttika ad 2.1.1-4. Genten Kotei Yakuchu Kenkyu. [The Theory of Ritual Action in Mimamsa: Critical Edition and Annotated Japanese Translation of Sabarabhasya & Tantravarttika ad 2.1.1-4.] Tokyo : Sankibo Press, 2004. ISBN 4-7963-0151-8 Input by Kei Kataoka ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ %p. 58 _____________________________________________________________________ bhàvàrthàþ karma÷abdàs tebhyaþ kriyà pratãyetaiùa hy artho vidhãyate || Jaim_2,1.1 || saübandhaü tàval lakùaõadvayasya karoti | tatra prathame 'dhyàye pramàõalakùaõaü vçttam ity uktam | tad ayuktam | kutaþ | naiva hi prathame 'dhyàye såtrakàreõa kiücana / lakùaõena pramàõàdeþ svaråpam upavarõitam // 1 // tan nàma lakùaõam ucyate yena tadvyatiriktebhyas tasya svaråpaü vyàvçttàkàraü niråpyate | na caivaü pramàõàdilakùaõam uktam | anumànàdãni tàvan naiva såtritàni | pratyakùam api dharmaü praty animittatvenopanyastaü na lakùyatveneti vyàkhyàtam | na ca ÷abdo 'pi dharmapramàõabhåtaþ ka÷cil lakùitaþ, asminn evàdhikaraõe tasya lakùyamàõatvàt | yad api vçttikàreõa sarveùàü lakùaõaü pradar÷itaü na tad adhyàyàrthatvenopasaühartuü yuktam | såtràdhyàyàrthànupasaühàràt | kathaü ca samastalakùaõàrthavyatirikta evàrthe såtràõi kùãyeran | api ca vçttikàreõa yo 'py uktaþ ùañkaþ pratyakùapårvakaþ / aparãkùyatayà so 'pi naiva lakùaõagocaraþ // 2 // %p. 59 lokaprasiddhàrthàni hi tàny aparãkùyatvenoktàni na prathamàdhyàyaviùayatvenopasaühàram arhanti | tasmàd yat prathame 'dhyàye vçttaü tad àlocyaitad bhàùyaü neyam | tatra pramàõalakùaõaü tàvac codanàlakùaõà÷rayam / vidhyàditattvanirõãtiþ pramàõenaiva ca sthità // 3 // samasto hi prathamaþ pàda÷ codanàlakùaõasåtraparikaraþ | tatra ca dharmasya codanàlakùaõatvam uktam | ato 'vadhàritàrthalakùaõa÷abdasàhacaryàt pramàõa÷abdaþ pramãyate ity evaü vyutpàdya dharmaviùaya eva vyàkhyeyaþ | saty api prameyamàtravàcitve 'smin ÷àstre jij¤àsyatvena dharmaþ prakrànta iti sa eva gçhyate | atha và karaõam eva pramàõam, tasyaiva lakùaõam uktam | yady api ca sarvapramàõànàü tan noktaü tathàpi dharmapramàõasya codanàtvaü nàma lakùaõam ity etàvataivoktaü manyate | na càva÷yaü sarvàtmanaiva lakùite lakùaõatvam | vi÷eùaråpàõàm ànantyena sarvalakùaõàbhà- %p. 60 vaprasaïgàt | api cautpattikasåtreõa vi÷eùo 'py ukta eva yenàgamavi÷eùo gamyate | atha vopanyastasya codanàtmakasya pramàõasya lakùaõaü pràmàõyakàraõam uktam ity upasaühàraþ | tathà yady api vidher idaü råpam idam arthavàdasyedaü mantrasyety evaü noktaü tathàpi dharmaü praty upayogàbhidhànàt tattvaü nirõãtam | avasaràbhàvàt tu tatsvaråpaü na nirdiùñam | ÷rutimålatvaü vij¤ànasya smçtipràmàõye tattvam | nàmadheyasya codanàntargatatvàt pramàõatvam | saüdigdhàrthanirõaye vàkya÷eùasàmarthyayoþ pràmàõyam ity evaü samastam adhyàyaü pramàõalakùaõam àcakùate | tan na prasmartavyam iti | avismçtapràmàõyo hi bhedàdipratipàdanam avi÷eùàd anarthakaü hi syàt iti kriyamàõaü sahate | anyathà hy anarthakaü nàmety api pratyavatiùñheta | nanu pradhànàpradhànacintà tçtãyacaturthayor viùayaþ katham atropanyasyate | kecid àhuþ | iha dravyakarmaõor uttaratra tu karmaõàm eva guõapradhànatvavicàràd apaunaruktyam iti | tad ayuktam | dravyaguõasaüskàreùu ity atra sarvàbhidhànàt | tenaivaü vàcyam lakùaõàrtho 'tra tattvena bhedaþ ÷abdàntaràdibhiþ / %p. 61 tam anv apårvabhedo 'pi pràdhànyaü tatprasiddhaye // 4 // karmabhedas tàvad autsargiko lakùaõàrthaþ, tadapavàdatvenàbhedaþ | tadanuniùpàdinau tv apårvabhedàbhedau | tatra pratikarmabhedam apårvabhedaprasaktau tçtãyasiddhaþ pradhànàpradhànavicàraþ punar apavàdatvenàrapsyate | saty apy avahantyàdãnàü ÷abdàntaràdibhir bhede karmàkàïkùitadçùñaprayojanaparyavasànàn na kriyàjanyàpårvàntarotpattiþ | yat tu niyamàpårvaü tat kriyàkçtaü na bhavatãti na tayà vyapadi÷yate | tena yatraiva dravyàdãni prati kriyàõàü pradhànatvaü tatraiva tadbhedanimittàpårvabhedasiddhiþ | asya ca vivekàrthaü yad guõapradhànalakùaõaü vakùyate tadapavàdàpavàdàrthaü dharmamàtre tu stuta÷astrayoþ iti càdhikaraõadvayaü prastoùyate | tata÷ càkhyàtadvaividhye 'vadhàrite prasaïgàt tçtãyaü prakàram abhidhàyakatvaü pratipàdayituü mantraprastàvaþ | tallakùaõàdãni tu prasaktànuprasaktena yàvat pàdasamàpti | tataþ ÷abdàntaràbhyàsàbhyàü bhedam uktvà paurõamàsyadhikaraõenàbhyàsàpavàdaþ kariùyate samudàyànuvàdatvàt | tatas tadapavàdàrtham upàü÷uyàjàghàràgnihotrapa÷usomàdhikaraõàni | tataþ saükhyàsaüj¤àguõair bhedaþ | tàvac ca guõagato vicàro yàvat prakaraõàntaràdhikaraõam | tatas tannyàyànuvçttir à ÷àkhàntaràdhikaraõàt | tatra ca ùañkàtiriktabhedakàraõavyudàsaþ saüj¤àbhyàsaguõaprakriyàõàü cà÷aïkànivçttir ity etàvàn bhedalakùaõàrthaþ | eùa evàrtho 'va÷yaü vaktavyo 'ïgàïgitvàdyavadhàraõàrtham | na %p. 62 cànyasyedànãm avasaro 'stãty ayam evàdhyàyasaübandhaþ | kutaþ | ÷eùa÷eùyàdayaþ sarve karmabhedanibandhanàþ / kàrye j¤àte 'dhikàraþ syàd upade÷e 'tide÷adhãþ // 5 // pràk tàvat pramàõalakùaõàd vedàrthavicàràtmakatvàn na kasyacid bhedalakùaõàdeþ prastàva ity uttarakàlam àrambhaþ | tatràpi ÷eùa÷eùitvaü prayojakàprayojakatvaü krama÷ ca bhinnànàü bhavatãti na bhedalakùaõàt pràg àrabhyate | tathàdhikàraþ karmasvaråpe 'vadhàrite tadyogyatayà ÷akyo niråpayitum iti pa¤càpi lakùaõàni pratãkùate | tathottaraþ ùañko 'tide÷aviùayatvàd upade÷aj¤ànàdhãnasiddhiþ samastaþ samastaü pårvaùañkam apekùate | tata÷ ca pari÷eùasiddho 'yaü bhedalakùaõasya saübandha ity atràrabhyate | ùaóvidhaþ karmabhedaþ iti sàdhanabhedopacàràt | vakùyamàõasåtrakramànurodhena nàmadheyaü saükhyànantaraü pañhitavyaü sad anàdaràd ante pañhitam | itikaraõo hetvarthaþ | ùaóvidhaþ karmabheda etaiþ kàraõair iti yàvat | atha và karaõe bheda÷abdaü vyutpàdya sàmànàdhikaraõyenaiva ÷abdàntaràdãni vyàkhyeyàni | saüj¤à÷abdàntarayoþ saükhyàguõayo÷ càpaunaruktyaü svasthàne vakùyàmaþ | sarvadà caiùàü bhinnaviùayatvàn na ÷rutyàdivad %p. 63 balàbalacintà bhaviùyatãti tadbhedapratipàdanamàtraü tàtparyeõa | anyad upodghàtàdinà | tatra cintàü prakçtasiddhyarthàm upodghàtaü pracakùate / prasaktànuprasaktàdi prastutàd upajàyate // 6 // yathedam evàdhikaraõaü prakçtànuniùpàdyapårvabhedànusàrasiddhyartham upodghàtatvena bhaviùyati | %p. 64 katarasmàt padàt phalena saübadhyamànàd apårvabhedàbhedàv anugantavyàv iti | yadà niravayavau vàkyavàkyàrthau syàtàü tataþ kiü pratipadaü dharma ityàdir asaübaddha eva vicàraþ syàt, ata àha vàkye ca padànàm arthàþ iti | atràpi codyate | codanàlakùaõatvena vàkyàrtho 'vasthito yadà / dharmaþ pratipadaü vàcyaþ katham à÷aïkyate tadà // 7 // yadi hi dharmasvaråpam abhidhãyeta tataþ kiü padena padenocyate iti vicàro yujyate, làkùaõike tv ayuktaþ | tad ucyate | dharmatvaü phalasaübandhàt padàrthasyaiva yujyate / tat kim ekasya sarveùàm iti yuktà vicàraõà // 8 // na càtra yo dharmaþ sa kiü padena padenocyata ity evaü vicàryate, kiü tarhi, yaþ padena padenocyate sa kiü phalasaübandhottarakàlaü vàkyàrthàtmanà gamyamàno dharmo bhavati, athetarapadàrthànugçhãta ekaþ padàrtha iti | tathà ca sarvair ekasya dharmatvaü pratipàditaü bhavati | sàkùàt phalasàdhanamàtrasya dharmatvàbhyupagamàt | na tu sarveùàm ekaþ ka÷cid artho 'sti yaþ sarvair ekaþ ity evam à÷rãyeta | yac ca phalapadena saha padaü saübadhyate tasyàrthaü dharmam apårvasàdhanaü ca manyante | tena kiü sarvàõi padàni phalena saübadhyante kiü vaikam iti vicàraþ | kiü pràptaü | pratipadam iti | kutaþ | aikaråpyeõa saübandhaþ pradhànena ca sidhyati / tasmàt phalapadenaiva sarvaü saübadhyate padam // 9 // %p. 65 yadi hi vi÷eùo gamyete---idaü phalasaübandhayogyam, idaü na---iti, tataþ kiücid eva saübadhyeta | anavagamyamàne tu sarvàõi padàni phalenaiva saübadhyante | yadi caikaü phalasaübandhi, itaràõi tatsaübandhãnãti kalpyate, tato vàjapeyàdhikaraõanyàyenaikasya phalaü praty upàdànavidhànaguõabhàvàt, itarat tu praty udde÷ànuvàdapràdhànyàd vairåpyanimittavàkyabhedaprasaïgaþ | sarveùàü phalaü praty upàdãyamànànàm aikaråpyàt tantrasaübandhopapattiþ | sarva÷ ca sati saübhave guõam atilaïghya pradhànenaiva nityaü saübadhyate | tasmàt sarveùàü phalasaübandhàd dharmatvaü | tatra tu kiü satrivat pratyekaü kçtsnaü phalaü sàdhayanti, atha dar÷apårõamàsavat saühatya, tathà kiü vikalpena samuccayena vetyàdi yatheùñaü kalpanãyam | tatra phalabhåmagarãyastvàt, eka÷abdopàdànàbhàvàt, satrivat pratyekaü sàdhana÷aktyavagamàt sarvebhyaþ pçthak phalam iti pakùaþ | atha vàruõàdinyàyenaikavàkyopà- %p. 66 dànàt saühatànàü phalam | atha vaikena niràkàïkùatvàn na tadànãm evetarasaübandhopapattiþ, tasmàd vikalpa iti | atràbhidhãyate | phalena yasya saübandhas tato 'pårvaü prakalpyate / tadalpatvopapattau ca na yuktà bahukalpanà // 10 // yadi hi phalasaübandhamàtraparyavasàyy eva vàkyaü bhavet, tataþ kadàcid sarvàõy api phalena saübadhyeran | iha tu tàvanmàtreõàsiddher apårvam anyat kalpayitavyam, tac cànupapattipramàõakam | tatraikàpårvakalpanayopapanne vàkye nàdçùñàntarakalpanàpramàõam asti | yo hy anekàny apårvàõi kalpayati, kalpayaty asàv ekam | tac cet kalpitam, arthavattvàd vàkyasya kùãõànyathànupapattir nàpårvàntarasya pramàõaü bhavati | tasmàd ekam eva phalasaübandhi, tasmàc càpårvam, itarat phalavadupakàrãty adhyavasãyate | na càtra virodho bhaviùyati | nàmadheyatvena parihàràt | agatyà và da÷àpavitreõa grahaü saümàrùñi itivan matvarthalakùaõà÷rayaõàt | arthàkùiptasàdhyàü÷advàreõa và dhàtvarthair àtmãyakaraõagrahaõasiddheþ | evaü sthite katarad ekaü saübadhyatàm iti sarvathànekàdçùñakalpanàparihàràd aniyamapràptàu, ucyate | %p. 67 pradhànaü phalasaübandhi tatsaübandhy aïgam iùyate / pradhànàïgatvam ekasya na caikatràvakalpate // 11 // na hy ekasmin vàkye tad eva kadàcit phalasaübandhàt pradhànam, kadàcit phalavadupakàràd aïgaü yujyate | niyataråpatvàd aïgàïgibhàvasya | tasmàn niyogenaivàkhyàtapadàn nàmapadàd vàpårvapratãtiþ | %p. 68 kaþ punar bhàvaþ, ke và bhàva÷abdàþ iti---yàvantaþ phalasaübaddheùu vàkyeùv àkhyàta÷abdàþ yajati dadàti juhoti ity evamàdayaþ, teùu pratyayàrthapràdhànyàt, kartari ca lakàrotpatteþ, yàgàdivi÷iùñakartrabhidhànam, kathaücid và viparyayàt kartçvi÷iùñayàgàdyabhidhànaü manvànasya pra÷naþ | satyàm api caikaparyanuyogenobhayaparyanuyogasiddhau---yo 'yaü yajanam ijyà yàgaþ ity anudàhçtyaiva bhàvàrthatàü bravãti, tan nånaü ke'py alaukikà bhàva÷abdà api---ity ubhayapra÷naþ | siddhàntavàdã tu---bhavater õijantàt er ac ity acpratyaye kçte bhàvanàvicinaü bhàva÷abdaü vyutpàdya, àkhyàtasya cànvayavyatirekàbhyàü tatparatvaü kartrabhidhànapratiùedhaü càbhipretyodàharati yajati dadàti iti | paraþ punaþ---bhavater õijantàd anyena naiùo 'rtho 'bhidhãyate, na càkhyàtapratyayasyàtra vyàpàraþ, dhàtvantaràrthatvàt | kàmaü tulyajàtãyatvena dhàtava eva bråyuþ, te 'pi tu yàgàdivacanatvàd asamarthàþ---iti matvàha nanu yàgadànahoma÷abdàþ iti | atrocyate | %p. 69 yàgadànàdanusyåto bhàvanàtmàvagamyate / nityam àkhyàta÷abdebhyas tasmàd bhàvàrthateùyate // 12 // yàvàn eva hy ananyalabhyo 'rthaþ ÷abdàd gamyate, sa sarvaþ ÷abdàrthaþ | sarvatra càkhyàte dhàtvartha÷ ca tadanuraktà ca bhàvanà vij¤àyate | tasmàd bhàvàrthatvavyapade÷aþ | tadvyatiriktàs tu dravyaguõa÷abdà vij¤àyanta eveti na pçùñàþ | tatra dravyàdi÷abdànàü niùpannàrthàbhidhàyinàm / karaõàrthatvayogyatvàt pràpnoti phalasaügatiþ // 13 // sarvatra hi phalaü sàdhyatvàt siddharåpaü sàdhanam apekùate, na sàdhyàntaram | nàmàrtha÷ ca siddhatvàt tadapekùàpåraõasamarthaþ, nàkhyàtàrthaþ | svayam eva sàdhyatvàt | tasmàt dravyàdibhiþ phalam---iti pràpte, såtreõottaraü dãyate | bhàvàrthàþ karma÷abdà ye tebhyo 'pårvakriyàgatiþ / taiþ kuryàd yajinà svargam eùa hy artho vidhãyate // 14 // phalasaübandho hetur apårvapratipatteþ | saübandha÷ càkàïkùàpårvakaþ | sà ca bhàva÷abdebhyaþ prasarpantã dç÷yate, na dravyaguõa÷abdebhyaþ | tasmàd àkhyàtebhyaþ apårvabhàvanà gamyate | tatra ca dhàtvarthasya karaõatvapratipattiþ, pratyàsatteþ | atas tenaiva phalakaraõabhåtenànyathànupapattyàpårvaü bhàvyata ity avadhàryate | %p. 70 kathaü punar yajyàdãn pçthak kçtya kevalapratyayavàcya eva bhàvanàrtho labhyate bhàvayet iti. kutaþ | abhidadhyuþ sva÷aktyà hi vidhimàtraü liïàdayaþ / õyantasya bhavater arthaþ kenàü÷enàbhidhãyate // 15 // na ca dhàtvantaràrthaü yajyàdayaþ pratipàdayanti, svàrthamàtravyàpçtatvàt | ataþ ÷abdarahitam evedam àropyate bhàvayet iti | ki¤ ca ÷abdàntarasya yo 'py arthaþ paryàyair abhidhãyate / na sa tenaiva sahitas tasminn arthe prayujyate // 16 // tad yathà pikam ànaya ity ukte yo nàmàrthaü na pratipadyate, tasmai kokila÷abdam eva kevalaü prayu¤jate, na kokilaþ pikaþ iti, tathàtra yady àkhyàtasya karotir õyanto và bhavatiþ paryàyaþ, tatas tadarthakathane tanmàtram eva prayoktavyam, nàkhyàtapratyayo 'pi | na hi tadànãü vivicya j¤àyate---kenàü÷ena kriyà pratyàyyate---iti | atra tu bhàvayet kuryàt iti và punar api liï prayujyate eva | ata÷ ca yo 'nena yajateþ pareõàrthaþ pratipàditaþ, asau bhàvayater api pareõa tenaivety adhikàvàpa eva bhàvayatiþ | tasmàd avaidika iti | atràbhidhãyate | sarvatraiva tàvat siddhakartçkriyàvàciny àkhyàtapratyaye sati / sàmànàdhikaraõyena karotyartho 'vagamyate // 17 // iha kebhya÷cid dhàtubhyaþ parà tiïvibhaktir uccàryamàõà kartràtmalàbhamàtram eva vyàpàraü pratipàdayati | yathàstibhavatividyatibhyaþ | aparebhyas tu siddhe kartari anyàtmalà- %p. 71 bhaviùayavyàpàrapratãtiþ | yathà yajati dadàti pañhati gacchati iti | dravyam eva ca vi÷ãùña÷aktyupetaü pracalitàtmatattvaü viprakãrõasvabhàvaü pårvàparãbhåtaü prathamàvasthàtaþ pracyutaü paràm avasthàm apràptaü vyàpàra÷abdavàcyaü bhavati | tatra kadàcit kartaivaivamavasthaþ pratãyate | kadàcit siddhe kartary anyaþ | tad yadà kartur evaiùàvasthà bhavati, tadàsau svayam evànyasmàd àtmalàbham apekùamàõaþ paraniùpattàv avyàpriyamàõatvàn na karoti÷abdavàcyatàü bhajate | yadà tu labdhàtmako 'nyatra vyàpriyate, tadà karoti ity evam apadi÷yate | tathà ca kiü karoti pañhati gacchati iti sàmànyavi÷eùaråpeõa sàmànàdhikaraõyaprayogo dç÷yate | na tu kiü karoti bhavati asti veti prayujyate | tasmàl labdhàtmakakartçvyàpàravacanàni karotyarthavanty àkhyàtàni | tatra ca kriyamàõena kenacid ava÷yaü bhavitavyam | kutaþ | karotiþ kriyamàõena na ka÷cit karmaõà vinà / bhavatyarthasya kartà ca karoteþ karma jàyate // 18 // karoter nityaü sakarmakatvàd yàvat kriyamàõaü na labhyate, na tàvad arthaþ paryavasyati | sarvakàrakàõàü càvàntarakriyàsu kartçtvaü pratipàdyamànànàü pradhànakriyàsu karmàdi- %p. 72 vibhàgo jàyate | pratikriyaü ca yogyatàbhedàd avàntarakriyàvaicitryaü bhavati | tatrànvayavyatirekàbhyàm idam avagataü bhavatikriyàyàþ kartà karoteþ karma saüpadyate iti | tathà hi nityaü na bhavanaü yasya yasya và nityabhåtatà / na tasya kriyamàõatvaü khapuùpàkà÷ayor iva // 19 // ya eva hi pravçttabhavanaþ saübhàvitabhavano vànyena prayujyate, sa eva kriyamàõatvenàvadhàryate, nànyaþ | tathà ca na ka÷cit khapuùpam àkà÷aü và kurvann upalabhyate | yatràpi pàdau kuru ityàdiùu niùpannànàü karmaprayogo dç÷yate, tatràpy aniùpannasaüskàràdivivakùayà pàdàdi÷abdaprayogàd avyabhicàraþ | saty api ca karoter anekàrthatve sarvatra gandhanàvakùepaõàdau ki¤cid anutpannotpàdanasàmànyam avagamyate | atha và yadàsyotpàdanàbhidhàyitvam, tadaiva vi÷iùñàkhyàtasàmànàdhikaraõyaü dçùñam iti tadgatasyotpàdyamànam eva karma bhavatãty upapannam | tena bhavatikriyà tàval labdhà | tata÷ ca karotyarthasya yaþ kartà bhavituþ sa prayojakaþ / bhavità tam apekùyàtha prayojyatvaü prapadyate // 20 // %p. 73 bhavatikarotyoþ ÷aktibhedàd viklidipacatyor iva niyataü prayojyaprayojakavyàpàravacanatvam | tatra ca (1) kadàcid abhidhãyamànakarma÷aktyàkùiptaprayojyavyàpàro và svayam evàkùiptaprayojyavyàpàro và kevalaü prayojakavyàpàra eva vivakùyate kañaü karoti odanaü pacati iti | (2) kadàcid àkùiptaprayojakavyàpàraü prayojyavyàpàramàtram ghaño bhavati viklidyanti taõóulàþ iti | (3) kadàcid ubhau bhinnau samuccitya prayogaþ karoti kañaü devadattaþ, sa ca bhavati iti | (4) kadàcid upasarjanãbhåtaprayojakavyàpàraþ prayojyavyàpàraþ kriyate devadattena iti, svayam eveti và prayoge | (5) kadàcit punaþ samànapadaikade÷opàttopasarjanãbhåtaprayojyakriyaþ prayojakavyàpàro vivakùyate, tadà ca karotipacatyos tàdàtmyenà÷akter arprayogàt, bhåviklidyo÷ ca kevalaprayojyakriyàniùñhatvàn na sàkùàt pravartituü ÷aktir astãti vàcakatvena dyotakatvena và õicparaþ prayujyate bhàvayati vikledayati iti ca | tathà càha--- prayojyakartçkaikàntavyàpàrapratipàdakàþ / õyantà eva prayujyante tatprayojakakarmasu // 21 // na ca teùàm aõyantànàm a÷aktir ity anyeùàm a÷aktyà bhavitavyam, anyeùàü và ÷aktir ity eùàm api tathà bhavitavyam | kutaþ | ÷aktayaþ sarvabhàvànàü nànuyojyàþ svabhàvataþ / tena nànà vadanty arthàn prakçtipratyayàdayaþ // 22 // %p. 74 evaü karotyarthadvàreõa sarvàkhyàteùu bhàvayatyarthaþ siddhaþ | tena bhåtiùu kartçtvaü pratipannasya vastunaþ / prayojakakriyàm àhur bhàvanàü bhàvanàvidaþ // 23 // yat tåktaü na vidhivyatiriktaü liïàdayo 'rthaü vadantãti, tad ayuktam | kutaþ | abhidhàbhàvanàm àhur anyàm eva liïàdayaþ / arthàtmabhàvanà tv anyà sarvàkhyàteùu gamyate // 24 // yadà hi sarvàkhyàtànuvartinã karotidhàtuvàcyà puruùavyàpàraråpà bhàvanàvagatà bhavati, tadà tadvi÷eùàþ sàmànyàkhyàtavyatirikta÷abdavi÷eùavàcyà vidhipratiùedhabhåtabhaviùyadvartamànàdayaþ pratãyante | tathà ca sarvatra sàmànyataþ karotyartho 'vagamyate, kiü karoti? pacati, kim akàrùãt? apàkùãt, kiü kariùyati? pakùyati, kiü kuryàt? pacet, kiü na kuryàt? na pacet iti | tatràrthàtmikàyàü bhàvanàyàü liïàdi÷abdànàü yaþ puruùaü prati prayojakavyàpàraþ, sà dvitãyà ÷abdadharmo 'bhidhàtmikà bhàvanà vi- %p. 75 dhir ity ucyate | vi÷eùata÷ ceyam arthavàdàdhikaraõe varõità | yat tu paryàyasthityatilaïghanaü pratyayàparityàgàd abhihitam, tatrocyate--- kevalasyàprayogitvàt kartçsaükhyàdisaügrahàt / råpàvinà÷asiddhe÷ ca pratyayo 'pi prayujyate // 25 // yadi hi kevalaþ karotir bhàvayatir và prayogàrhau syàtàm, tataþ kokila÷abdaprayoge pika÷abdavat pratyayo na prayujyeta | na tu kevalàyàþ prakçteþ prayogaþ | apabhraü÷atvaprasaïgàt | tena yasmin kasmiü÷cit pratyaye prayoktavye yasyaivàrthaþ kathyate, sa evànuvàdabhåtaþ prakçtyanugrahàrthaü prayujyate, nànyaþ | abhyadhikàrthàntaràpattiprasaïgàt | nanu ca ik÷tipau dhàtunirde÷e vihitàu, atas tadyuktau karotibhàvayatã prayjyeyàtàm | naitad asti | tathà sati ÷abdapadàrthakatvàn naiva tàbhyàm àkhyàtàrthaþ kathyeta | yat tu kvacid arthe 'pi dhàtum ik÷tibantaü prayu¤jate yajiþ yajatiþ iti, tac chabde 'bhihite lakùaõayàrthapratãtir ity avagantavyaü | na ceha kiücil lakùa- %p. 76 õà÷rayaõe prayojanam asti yenàvàcakaþ prayujyeta | tatrànyad evàniùñam àpadyeta kç¤bhuvau dhàtå tiïàbhidhãyete iti | tasmàd arthaparatvasiddhyartham àkhyàtapratyayasahitàv eva prayujyete | yadi ca bhàvanaivaikà pratyayàrthaþ syàt karotibhàvayatã và samastapratyayàrthopàdànasamarthau bhavetàm, tataþ kevalaprayogo 'py à÷aïkyeta, na tu tad ubhayam apy astãti karotibhàvayatibhyàü kathite 'pi bhàvanàrthe kartçsaükhyàdipratyàyanàrthaü punaþ pratyaya uccàryate | yas tu tatra bhàvanàbhidhànàü÷aþ sa pràptatvàd anådyate. anyathà hi bhàvanaivaikà pratyayàrthaþ karotibhàvayatã và kartçsaükhyàdãnàm apy abhidhàyakàv iti bhràntiþ syàt | nityaü ca pårvàparãbhåtà bhàvanàkhyàtenocyate | tatra yadi pratyayàntaraü prayujyeta, tataþ karotibhàvayatibhyàü dravyavad upasaühçtaråpocyamànà naivàkhyàtasadç÷ã kathyeta | tasmàd ava÷yaü tiï api prayoktavya iti | %p. 77 ki¤ ca--- bhàvanà gamyamànà ca dhàtupratyayasaünidhau / kasya vàcyeti vispaùñaü na kadàcit pratãyate // 26 // yadi hy ekàntenàsyàþ pratyayàrthatvam avadhàryeta, tataþ karotibhàvayatibhyàü pratyayapaunaruktyà÷aïkà syàn, na tu tad asti | ubhayasannidhau gamyamànatvàt | kevalaprakçtipratyayaprayogàbhàvàd dhi na viveko vij¤àyate | ÷akyate hi vaktuü dhàtusahitena pratyayenocyata iti, atha và pratyayànugçhãtena dhàtunà, atha vobhàbhyàm | na ca ÷aktikalpanàyàü vi÷eùaþ | sarvathàrthàpattisàmyàt | na ca vivekaj¤ànaprayojanam asti | syàd etat | kçdantàd dhàtor apratãtes tiïvyabhicàriõy eva bhàvaneti | tad ayuktam | astibhavatividyatipareùu pratyayeùv apy adar÷anàt | na ca kçdanteùv apy atyantaü bhàvanà nàsti | kiücid apakçùyamàõaråparpatãteþ | (1) kçtyeùu tàvad bhoktavyam yaùñavyam iti kiücin nyånàkhyàtàd gamyate | tatràpi karmotpanneùu dravyapràdhànyàd bràhmaõo na hantavyaþ iti bhàvotpannebhyo nyånatarà | na hi tatra prayojakavyàpàrapràdhànyam | ekatra dhàtvarthapràdhànyàt, aparatra svavyàpàravi÷iùñaprayojyaparatvàt | etena bhàvakarmotpannalakàràs tiïo 'pi vyàkhyàtàþ | teùv api hi prayojakavyàpàraguõatvapratãtir avi÷iùñà | ato na tiïantànàü tulyakalpatvam | %p. 78 (2) tathà avyayakçto bhàve bhavanti iti smaraõàvi÷eùe 'pi svasaüvedyam ãùannyånabhàvanàvij¤ànam | abhikràmaü juhoti, darbhataruõakenopaghàtaü juhoti, abhiùutya hutvà bhakùayanti, purà vàcaþ pravaditoþ iti sarvatra ÷rutyaiva bhàvanàntarasàpekùà bhàvanàvagamyate | (3) pakvaþ pakvavàn ity api nirvçttaråpabhàvanopasarjanadravyapratãtiþ pratyakùà | (4) evaü pàcakàdiùv api draùñavyam | tathà ca sarvatra kàrakàpekùà dç÷yate | anyathà hi råóhitaddhitasamàseùv iveyaü na syàt | na ca nirvyàpàràõàm ete vyapade÷à bhavanti | na càsti sa vyàpàro yatra kiücid asan na janyate | tata÷ ca siddhaþ karotibhàvayatyor arthaþ | ÷akyate ca sarvatra sàmànàdhikaraõyam api dar÷ayituü vinàpi pårvàparãbhåtatvena | tad yathà kiü kartavyaü? paktavyam, kathaükàraü juhoti? abhikràmam, kiü kçtvà juhoti? abhiùutya, kiü kçtavàn? pakvavàn, kiü %p. 79 kçtam? pakvaü, kiükriyo devadattaþ? paktà, keyaü kriyà? pàkaþ iti | na ca karotisàmànàdhikaraõyàtiriktam àkhyàteùv api bhàvanàpramàõaü vidyate | tasmàd dhàtavo 'pi bhàvanàü na mu¤canti | tathà càhuþ karotir artheùv iva sarvadhàtån iti | yat tv asyàþ pràdhànyaü tat kàmaü tiïàbhidheyaü dyotyaü vànvayavyatirekàbhyàm astu, na svaråpam | nanv evam api yàgena iti dhàtvarthe niùkçùñe tenaiva bhàvanàpy upàtteti bhàvayet iti punaþ prayogo na pràpnoti | naiùa doùaþ | tathà hi dvyarthasya dhàtor bhedenàrthe kathyamàne yàgena iti vi÷eùaråpaü karaõàtmanà niùkçùñam | itarat tu bhàvanàtmakaü sàmànyaråpaü ÷abdàntareõa bhàvayet ity anena kathyate | atha và kecit karaõàü÷akartçsaükhyàdayaþ prakçtipratyayayor bhedena vàcyàþ | bhàvanà tu samudàyàvyabhicàràt samucitayor evàrtha ity api ÷akyaü vaktum | tathà ca såtrakàrabhàùyakàràbhyàü bhàvàrthàþ karma÷abdàþ iti sàmànàdhikaraõyam evà÷ritam, na bhàvàrthatvena pratyayàþ kathitàþ | ÷àstre tu sarvatra pratyayàrtho bhàvaneti vyavahàraþ | tatràyam abhipràyaþ | %p. 80 pratyayàrthaü saha bråtaþ prakçtipratyayau sadà / pràdhànyàd bhàvanà tena pratyayàrtho 'vadhàryate // 27 // yady apy anyad vivekakàraõaü nàsti, tathàpi pràdhànyaü pratyayàrthadharmaü dçùñvà nånam iyaü pratyayàrthaþ ity avagamyate | tathà kramavator nityaü prakçtipratyayà÷ayoþ / pratyaya÷rutivelàyàü bhàvanàtmàvagamyate // 28 // na kevalam etàv evànvayavyatirekau yau parasparaparityàgena lakùyete | tasminn eva hi pade tadàgame hi tad dç÷yate ity anena nyàyena viveko 'vadhàryate | yat tv astyàdiparaþ pratyayo 'pi bhàvanàü jahàtãti tulyaü dhàtusamudàyapakùayor apy etat | sarvathà yatra pratãyate, tatra tàvat pratyayàrthatvaü ni÷cãyate | anyatra tv ayaü vicàra eva nàsti | kvacid vyabhicàrasya cottaram uktaü tadbhåtàdhikaraõe | atha và naivàtràpi vyabhicàraþ | kutaþ | astyàdàv api kartraü÷e bhàvye 'sty eva hi bhàvanà / %p. 81 anyatrà÷eùabhàvàt tu na tathà sà prakà÷ate // 29 // yady api kartur aniùpannatvàd vyatiriktabhàvayitavyàbhàvàd astyàdiùu prayojakavyàpàro nàtãva lakùyate, tathàpi pratyayasàmarthyàt tàvat bhàvayati ity avagamyate | kim? ity apekùite càniùpanne kartari anyat kiücit ity akalpanàd àtmànam ity eva saübadhayte | kena? bhàvanena, katham? avayavajananàdirpakàreõa iti | trayo 'pi tatra bhàvanàü÷à bhavanenaiva påryante. vyàpàràntaràsaübhavàt | tatra kecid avayavà bhavanavyàprtàþ prayujyante, kecit siddhabhavanàþ prayojakàþ | siddhabhavanàsiddhabhavanavarti ca sàmànyam ubhayasaüparkàd bhàvanety ucyate | etena jàyate niùpadyate sidhyati ityàdãni vyàkhyàtàni | astiþ punar janisamànàrthàd bhavater uparitanãm avasthàm abhilapan sattayàtmabhavanaü bhavad bhàvayatãty evam àkhyàtapratyayaü labhate | tatràpi tu kàlakçtabhedapårvottarasàmànyasattàråpeõa pårvavad eva prayojyaprayojakavyàpàrakalpanànusartavyà | satyàm api tv evamàdiùu bhàvanàyàü niùpannacetanakartçviùayatvàd vidhipratiùedhayor asaübhavaþ | syàd etat | dçùño vidhir api tasmàt pràyaõãyasyàhna çtvijà bhavi- %p. 82 tavyam, rathaütaraü bhavati, atràdhvaryuþ syàt, ihokthyàni syuþ iti | satyaü dç÷yate, na tv iha pårveõa tulyo bhavatyarthaþ | siddho hi puruùaþ karmasaübandhanimittam çtviktvaü bhavad anyair eva parikrayaõàdibhir vyàpàrair bhàvayed ity ucyate | tathà rathaütaràdiùu saty api ÷rutyà bhavanavidhisaübandhe tatràsaübhavàd anumãyamànà bhàvanaiva vidhãyate | yatra tu ihàmuko bhavet iti prayogas tatra bhavates tiùñhatyarthavàcitvàt saübhavaty eva vyatiriktaü bhàvayitavyam ity evaü vij¤àyate sthànenànyat kiücid bhàvayet iti | tena bhåtabhaviùyadvartamànàpade÷amàtreùv evàpàramàrthikaü bhavitçvyàpàrasya bhàvanàtvam, na vidhyàdiùu | bhåtàdikathane 'pi yadà samastaü vyàpàraü dhàtur evopàdatte nàvayavakàlàdikçtabhedà÷rayaõam, tadà vispaùñàd virodhàd dhàtvarthamàtram | kartçsaükhyàdaya÷ càkhyàtapadàrthatvenàvadhàryante, na bhàvanà | na ca bhàvanàvyabhicàreõa doùa ity uktam | yat tu kçdanteùv api dhàtavo bhàvanàü na vyabhicarantãti | satyaü dhàtvarthà na vyabhicaranti | tair eva tu gamyamànatvàd anabhidheyatvam api ÷akyaü vaktum | tathà hi dhàtvarthakàrakair eva guõabhåto 'vagamyate / %p. 83 bhàvanàtmà kçdanteùu tasmàn naivàbhidhãyate // 30 // yathaiva bhàvapradhànatvàd àkhyàte tatsambandhàd eva guõabhåtakàrakarpratãtishiddher na kartçkarmaõor abhidhànaü bhaviùyati, evaü kartràdyabhidhànàd eva tadanyathànupapattyà bhàvanàsiddher anabhidhànam | gamyamànàpekùayaiva ca karotisàmànàdhikaraõyam, yathà pacati÷abdasya devadatta÷abdena | tathàbhåtayaiva ca kàrakasambandho 'py upapatsyate | atha và bhàvanopasarjanadhàtvarthaniùpattyarthatvàt kàrakàõàü dhàtvarthenaiva saübandhasiddhiþ | sa eva hi tàni svasiddhyartham apekùate | bhàvanàpi ca tathàbhåtàny eva tàni gçhõàtãty aviruddhaþ sambandhaþ | kçtyànàü tu praiùavàcitvàt saty api bhàvanànabhidhàne tàvat svàrthaparyavasànaü nàsti yàvad aü÷atrayaparipårõà bhàvanà na labdhà | kutaþ | svavyàpàre hi puruùaþ kartçtvena niyujyate / praiùais tasya ca kiü karma bhàvanàü÷atrayàtmikà // 31 // na hi puruùaþ svavyàpàraü muktvànyad anuùñhàtuü ÷aktaþ | praiùà÷ cainam anuùñhàpayanti | te yadi tadvyàpàraü kathaücin nopàdadyuþ, na niyokutü ÷aknuyur ity evam api bhàvanàkùepasiddhiþ | yàvàü÷ ca bràhmaõagataþ praiùaþ sa sarvaþ pràptyabhàvàd vidhir eva bhavatãti vinàpi smaraõena % p. 84 kçtyànàü vidhàyaktvam | ayam eva ca vidhipraiùayor vi÷eùaþ | pravartanasmçtiþ pràpte praiùa ity abhidhãyate / apràptapraiùaõaü sarvaü vidhitvaü pratipadyate // 32 // tasmàt pratyayàrtho bhàvanety upapannam | %p. 85 nanu ca yadi prayojakavyàpàro bhàvaneùyate, tataþ pacàv adhi÷rayaõàdãni, yajau ca mànasaþ saükalpa ityàdãnàü bhàvanàtvam, ta eva ca dhàtvarthà iti dhàtuvàcyaiva bhàvanà syàt | naiùa doùaþ | dhàtvarthavyatirekeõa yady apy eùà na lakùyate / tathàpi sarvasàmànyaråpeõànyàvagamyate // 33 // sarvatra hy adhi÷rayaõàdau karotãty api sàmànyavyàpàràü÷aþ pratãyate | pacatyàdivàcyà viklittyadhi÷rayaõàdayaþ karmasthàþ kartçsthà÷ ca | tatra yadaudàsãnyapracyutimàtreõa parispandaråpaü niråpyate sà bhàvanà | ye tu tadanura¤janasamarthàþ kartçkarmagatà vi÷eùàs te tasyà eva karaõetikartavyatàü÷ayor nivi÷ante | evaü tarhi dhàtvarthasàmànyaü bhàvanety etad àpannam | satyaü sàdhyatayà sàmànyam, na tu gotvàdiråpeõa | katham | anyad eva hi yàgàdau sàmànyaü karaõàtmakam / anyac ca bhàvanà nàma sàdhyatvena vyavasthitam // 34 // bhàvanàyàü hi svayam eva pratipuruùaü sàmànyavi÷eùau bhavataþ | tathà tatkaraõabhåte yàgàdau samavetaü bhàvanàkaraõàü÷àpekùitaü dhàtvarthasàmànyaü nàma yat karma÷abdenàbhi- %p. 86 dhãyate | vi÷eùaõabhàvàc ca yàgàdayo bhàvanàvi÷eùà ity ucyante, na tadvyaktitvena | ÷àstraprade÷e tu kriyàkarma÷abdau kadàcid dhàtvarthe prayjyete, kadàcid bhàvanàyàm, kadàcit tu pratyàsattyobhayatràpi prayogaþ, na svaråpàbhidhànena | kutaþ | yàdç÷ã bhàvanàkhyàte dhàtvartha÷ càpi yàdç÷aþ / nàsau tenaiva råpeõa kathyate 'nyaiþ padaiþ kvacit // 35 // bhàvanà÷abdo hi niùpannàtmikàü sattvaråpàpannàü liïgasaükhyàyoginãm abhidhatte | na càsàv àkhyàte tàdç÷y abhidhãyate | liïgasaükhyàrahitaråpeõa gamyamànatvàt | evaü dhàtvartho 'pi veditavyaþ | tathà karoti bhàvayati ity etàbhyàm api ÷rutyà tàvad anyàdçg evàrthaþ pratãyate kç¤bhàvayatyarthakaraõikà bhàvanà | na caivaüråpàsau yajeta ityàdiùv astãty aparyàyatvam | tatrànantarapratyayotthàpitabhàvanàntarabuddhim avivakùitvàrthasaüvàdaþ kartavyaþ | tenàdåraviprakaraùamàtreõaiùa prayogaþ, nàrthasàmyena---ity avasthitam ananya÷abdavàcyatvaü bhàvanàyàþ | %p. 87 sà tu pratãtamàtraiva pràdhànyàd apekùàntarànadhãnatvàc ca prathamaü tàvat sàdhyàü÷am apekùate bhàvayet kim? iti | tatra yàvatã vidhyupetà bhàvanà tasyàü pårvapratãtam api vidhitvaü tàvan nà÷rãyate, yàvad aü÷atrayapårõà bhàvanànuùñhànayogyà na bhavati | vidhitvaprakramàc ca prathamam evaitaj j¤àyate---yàdç÷air aü÷aiþ pårõeyaü vidhànam arhati tàdç÷aiþ pårayitavyà---iti | na ca buddhipårvakàrã puruùaþ puruùàrtharahitaü vyàpàraü vacana÷atenàpy ukto 'nutiùñhati | na ca puruùàrthaþ sàdhyavyatiriktàü÷apàtitvena kai÷cit pràrthyate | tato 'bhyarhitatarasyànyasya sàdhyasyàvidhyamànatvàt | tatra yady asyàü bhàvanàyàm apuruùàrthaþ sàdhyaþ syàt, tataþ puruùeùv apravartamàneùu pratyayasya prayojaka÷aktir bàdhyeta | tena yady api samànapadopàdànapratyàsatter dhàtvarthaþ sàdhyàü÷apåraõàyopaplavate, tathàpy ayogyatvàn niràkriyate | na hi pratyàsattir evaikà saübandhakàraõam, yogyatvàdy api. tathà ca vakùyati yasya yenàrthasambandhaþ iti | ki¤ ca--- saübandhamàtram uktaü ca ÷rutyà dhàtvarthabhàvayoþ / tad ekàü÷anive÷e tu vyàpàro 'syà na vidyate // 36 // saübandhamàtraü kçtvà nivçttavyàpàràyàü ÷rutàv anyataràü÷anive÷o yogyatvàd à÷rayitavyaþ | tad yadi sàdhyàü÷àd ekapratyayopàttena pratyàsannatareõa vidhitvena pracyàvyate, %p. 88 tato 'ü÷àntareõa nånaü saübhaütsyata ity evaü patãkùyate | ki¤ ca sàdhyàü÷e purrùàõàü ca pratyayo na niyojakaþ / svayam eva hi jànanti kartavyaü puruùàþ sadà // 37 // yatra hi ÷àstràdhãnà puruùapravçttiþ, tatra tatsannikarùaviprakarùàv apekùyete | sàdhyaü punaþ svargapa÷uputragràmàdi pràg eva ÷àstràt sarve puruùàþ pratipadyante | tata÷ ca bhàvayet kim? ity apekùitamàtre vinaiva tàvac chàstreõaitàvad avagatam puruùàrthaþ ka÷cit iti | tatra vi÷eùamàtream anavagatatvàd apekùyate | tad api ca na sàdhyàtmanà, kiü tarhi, etadbhàvanàviùayatvena | tata÷ ca dårasthasyàpi svargàder eva kçtàspadasya saügatiþ | dhàtvarthasambandhas tv anapekùitaþ kriyeta | vidhyànarthakyàc ca bàdhyetataràü ÷rutiþ | ki¤ ca bhavane yasya kartçtvaü kathaücid avadhàritam / svavàkye vànyavàkye và sa sàdhyatvaü prapadyate // 38 // na càtra dhàtvarthàder bhavanakriyàsaübandho 'vagataþ | svargàdãnàü tu kàma÷abdopabandhàd bhavanasaübandho vij¤àyate. kutaþ | svargo me syàd itãtthaü hi svargàdiþ pràrthyate bhavan / tenàsau bhàvanàpekùaþ prayojyatvena gamyate // 39 // tato 'vadhçtasvargàdisàdhyàü÷à bhàvanà kena bhàvayet? ity evaü karaõam apekùa- %p. 89 te | tatra ÷àstràdhãnarpavçttitvàt tatsannikarùàdàv à÷rãyamàõe (1) pramàõàntaràc ca yogyàyogyatvayor aj¤ànàt, (2) vidhyavirodhàc càtyantapratyàsattyupasthitadhàtvarthàtikramakàraõàbhàvàt, (3) sarvaphalabhàvanànàü ca kenacid dhàtvarthavi÷eùeõa vinànupapatteþ yàgena ity evaü vij¤àyate | yady api ca yàgaþ svayam eva tàvad aniùpannaþ, tathàpi svasàdhananiùpàditaþ san sàdhayiùyati | sarvam eva ca kadàcin niùpannaü kadàcid aniùpannam | na ca pràk ÷àstrapravçtter niùpattiþ kvacid upayujyate | phalasiddhikàlamàtropayogitvàt karaõaniùpatteþ | pramàõava÷àc ca trikàlavartinàm api sàdhanatvàvirodhaþ | tasmàd yàgàdãnàü karaõatvam | tac càpårvadvàreõeti tacchabdebhyo 'pårvapratãtiþ | tata÷ caivam api såtràrthaþ saübhavati---ye bhàvàrthà bhàvanàprayojanàþ karma÷abdà yajyàdayaþ, tebhyaþ kriyà pratãyeta---iti | nanu coktena karmakaraõasambandhanyàyena sakarmakadhàtuyuktàd evàkhyàtàd bhàvanàvagatiþ pràpnoti | tathà hi yenepsitatamair bhàvaiþ kim ity aü÷o 'varudhyate / tadyogã tena dhàtvartho na ka÷cit syàd akarmakaþ // 40 // yadi và sarvadhàtånàü sakarmakatvàpattiþ, atha vàkarmakebhyo bhàvanayà na bhavitavyam | naiùa doùaþ | kutaþ | anyad eva hi dhàtvarthpràpyaü karma sakarmake / %p. 90 anyad eva ca sarvatra pratyayàrthanibandhanam // 41 // odanaü pacati, gràmaü gacchati iti dhàtvarthàpavargalabhyam ekaü karma, aparaü punar bhàvanàkarma | (1) tatra kadàcid dhàtvarthakarmaiva bhàvanàkarmatvam api pratipadyate pàkenaudanaü bhàvayati iti | (2) kadàcit punaþ svakarmavi÷iùñadhàtvarthayuktà bhàvanà karmàntareõa yujyate gràmagamanena svàrthaü bhàvayati, odanapàkena ceti | tac caitad dhàtvarthàt paratas tadavàpyamàtratvena gamyamànaü dhàtvarthàntatirohitam api bhàvanàkarmatayà sarvatràvadhàryate | tac ca pràyeõaivaükàma÷abdenaiva saübandham àpadyate sukhakàma àsãta, svàsthyakàmaþ ÷ayãta iti | saty api àsi÷etyor akarmakatve yaþ pratyayena karotyartho 'bhihitaþ, tatkarmatvena svàdãny avadhàryante | tena (1) karoteþ sarvadà sakarmakatvàt, (2) akarmakàkhyàtànàm api ca tatsàmànàdhikaraõyadar÷anàt kiü karoti àste, kiü karoti ÷ete iti---siddhaivamàdiùv api sakarmikà bhàvanà | yajer api tu yat karma påjyatvàd devateùyate / tadujjhitvaiva putràdeþ karmatvaü bhàvanà÷ritam // 42 // tasmàt sakarmakàkarmakayor avi÷eùàt àsanena bhàvayet ity api prayogasiddhiþ | kas tarhi sakarmakàkarmakayor bhedaþ | ucyate | sàkùàd avyabhicàreõa dhàtvartho yatra karmabhàk / sakarmakaþ sa dhàtuþ syàt pàraüparye tv akarmakaþ // 43 // %p. 91 àsana÷ayanàdãnàü hi na niyamenànantaryeõa và idam tat iti và karma niråpyate, tenàkarmakà abhidhãyante | pacigamyàdãnàü tu viklidyattatsaüyujyamànasàkùàtsaübandhikarmàvyabhicàràt sakarmakatvam | na tu bhàvanàvi÷eùaõatve ka÷cid vi÷eùaþ | seyaü bhàvanàü÷advayaparipårõà satã sarvakaraõànàm upàyànanugçhãtànàü karaõatvànupapatteþ kathaü bhàvayet itãtikartavyatàm apekùate | sà ca pratyakùàdãnàm anugràhakadar÷ana÷aktyabhàvàd atyanta÷àstragamyeti yathàsannikarùaü tadasaübhavàc ca yathà kathaücid upasthàpyamànà ÷àstrànusàreõa ÷rutyàdyupade÷ena codanàsàmànyàdyatide÷ena vàtyantàdçùñopakàradvàreõànyathànupapattyà kalpyate | tataþ paripårõatvàd anuùñhàtuü yogyeti vidhãyate | tadvidhànàc càrthàpattyà yàgàdividhànam---ity upapannaü bhàvàrthasåtram | %p. 92 bhavanti kecit karma÷abdàþ---yàgaþ yajanam ijyà ity udàhartavye tatsàmànàdhikaraõyasiddha÷yenaikatrikàdyudàharaõaü yàgàdikaraõatvacodanottarakàlabhàvikarma÷abdatvena pàratantryàt suj¤ànam | svatantràõàü kathaücid api bhàvàrthatvà÷aïkàsaübhavàt | yàgàdayo hi svàtantryeõàpi kadàcid anumànàd bhàvàrthà÷aïkàviùayàþ syur iti | kecid bhàvàrthà na karma÷abdàþ---yathà bhàvayet kuryàt iti codàharaõam | bhåtyàdayas tu prayojyavyàpàravacanatvàn naiva yathàvarõitabhàvàrthà ity anudàharaõam | tatra yathà kathaüciõ õijantavyutpattyà bhàva÷abda eko nãyeta, netarau | tàv api tu prayojyavyàpàràü÷ena kathaücid bhàvàrthàv ity udàhçtau | atha và dvitãyasåtràrthavyàkhyànena bhàvanàprayojanatvam aü÷avàcitvenàstãti vinàpi sakalàrthàbhidhànàd bhavanti bhàvàrthàþ | kathaü punar amã na karma÷abdàþ, yadà dhàtumàtraü karma÷abdatvenoktam | nirvi÷eùasya sàmànyasyànuùñhàtum a÷akyatvàd akarma÷abdatvam | ato vi÷eùavàcinàm eva dhàtånàü karma÷abdatvà÷rayaõàd acodyam etat | %p. 93 yadi hi ÷yenacitràdar÷apaurõamàsa÷abdàþ phalaiþ saübadhyeran, tato yàgasya karaõatvàbhàvàt tatsàmànàdhikaraõyanimittanàmadheyatvànupapatteþ prasiddhyàdibhir guõavidhitvam eva syàt | ataþ sthita etasminn adhikaraõe ity àha | kasmàt punar idaü tatraiva na nãtam | pramàõalakùaõenàsaübandhàt | atha nàmadheyatvaü kasmàd atra nànãyate | bhedalakùaõenàsaübandhàt | tasmàd yathànyàsam eva sthitayor arthàt paurvàparyasiddhiþ | na caiùàm arthinà iti phalapadàbhipràyam | vivibhaktitvàt iti saübandhanimittàkhyàtavibhaktivigamàt | atha và niùpannàrthàbhidhàyisubvibhaktivi÷eùayogo vivibhaktitvam | tasmàn na dravyàdi÷abdànàü phalasaübandha iti | àha ca sàdhyasàdhanasaübandhaþ sarvadà bhàvanà÷rayaþ / tena tasya na siddhiþ syàd bhàvanàpratyayàd çte // 44 // _____________________________________________________________________ sarveùàü bhàvo 'rtha iti cet || Jaim_2,1.2 || na tàvat pratyayasyeùñam apårvapratipàdanam / na ca dhàtoþ svatas tat syàn nàmno và parataþ samam // 45 // yadi bhàvanàvacanasyaivàpårvapratipàdakatvam iùyate dhàtor và pratyayanirapekùasya, tato nàmapakùo durbalaþ syàt, iha tu yathaiva dhàtoþ pratyayasaübandhànugçhãtasya bhàvanà- %p. 94 nura¤jananimittaü karaõavàcitvaü bhavati, evaü nàmapadasyàpãty avi÷eùaþ | _____________________________________________________________________ yeùàm utpattau sve prayoge råpopalabdhis tàni nàmàni tasmàt tebhyaþ paràkàükùà bhåtatvàt sve prayoge || Jaim_2,1.3 || yad uktam yadaikasmàd apårvaü tadetarat tadarthaü bhaviùyati iti tadgataü tàvad vastudharmeõa vi÷eùaü dar÷ayati | katham | bahvadçùñaprasaïgàd dhi dharmo neùñaþ pade pade / nàmnaþ phalena saübandhe parihàro na tasya ca // 46 // ekasmàd adçùñe kalpite yadãtarad dçùñàrthatvena tàdarthyaü bhajate tato làghavaü labhyate | atha tu tàdarthyasiddhaye tato 'pi punar adçùñaü kalpyata eva tato varaü phalenaiva sarvàõi saübaddhàni | na ca saübandhavairåpyakle÷à÷rayaõam | nàmna÷ ca phalasaübandhe 'va÷yaü dhàtvarthas tadanugrahàrtho 'bhyupagantavyaþ | sa ca svayaü niùpàdyaþ siddharåpasya nàmàrthasya na ÷aknoti dçùñenopakartum | na hi nàmàrthas tam apekùate | ÷abdaprayogavelàyàm eva niùpannatayà gamyamànatvàt, apekùaõãyasya và siddhatvenàyogyatvàt | prayujyate 'smin iti càbhidheya eva prayogaþ | tadàdhàraiva hi niùpannaråpopalabdhiþ | anutpannatve kriyàråpasya vaktavye vinà÷itvapradar÷anaü niùpannasyàpi %p. 95 kùaõikatvena punaþ punar niùpattyapekùopapatteþ | tebhyaþ paràkàïkùà anyàkàïkùà niùpàdyatvena và pradhànàkàïkùà na vidyata ity adhyàhàraþ | atha và tebhyaþ parà dåre àkàïkùety arthaþ | kutaþ | bhåtatvàt iti svaråpakathanàrtham upanyastaü niùpannatvàd eveti punar ante tad eva hetutvenopadiùñaü såtrakàreõa | _____________________________________________________________________ yeùàü tåtpattàv arthe sve prayogo na vidyate tàny àkhyàtàni tasmàt tebhyaþ pratãyetà÷ritatvàt prayogasya || Jaim_2,1.4 || àkhyàtavartã dhàtvarthaþ sàdhyaråpaþ pratãyate / tasmin phalavatãùñe tu nàmno dçùñàrthateùyate // 47 // dhàtvarthas tàvat prakçtyaiva sàdhyàtmakaþ | vi÷eùatas tv àkhyàtagatena dhàtunocyamànaþ sa yadi phalasàdhanatvena codyate tato 'siddharåpatvàt tasya sàdhanàkàïkùàyàü satyàü nàmapadaü guõavidhitvena nàmadheyatvena vobhayathàpi dçùñenaiva tàdarthyaü labhate | nanu nàmadheyapakùe nàmapadam api sàdhyàrthaü bhaviùyatãti dhàtutulyaü syàt | na | tasya phalasaübandhe guõavidhitvena siddhàrthatvàt | api ca %p. 96 sàdhyàtmako 'pi dhàtvartho yadà nàmnàbhidhãyate / tadà dravyavad evàsau niùpannàtmà pratãyate // 48 // yady api vastusvaråpeõa dhàtvarthaþ sàdhyaþ, tathàpi nàmapadenocyamàno liïgasaükhyàyogitvàt siddharåpo 'bhidhãyate | abhidhànakçtà càkàïkùotpattir na vastukçtà | tasmàd yuktà dhàtor evàkàïkùà na nàmna iti | ki¤ cà÷ritatvàt prayogasya iti | adhunà ÷abdapratyàsattikçto vi÷eùo 'bhidhãyate | puruùavyàpàràtmikàyàü hi bhàvanàyàü dhàtvarthopa÷leùo 'pi puruùeõà÷ritas tadatikramahetvabhàvàc ca na nàmapadagrahaõam | tasmàd asti vi÷eùaþ |