Khandadeva: Bhattadipika, a commentary on Jaimini's Mimamsasutra,
Adhyaya 2, Adhikarana 1,
with Sambhubhatta's Prabhavali (subcomm.)
Based on the ed. by N.S. Ananta Krishna Sastri
Bombay 1921-1922 (Reprint: Delhi 1987)
(Sri Garib Dass Oriental Series, 50-)


Input by members of the Sansknet project
(www.sansknet.org) [server down!]


This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.
These and other irregularities cannot be standardized at present.


An attempt to structure the text according to sutras had to be
abandoned for want of an adequate printed edition.


THE TEXT IS NOT PROOF-READ!

#<...># = BOLD



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________




#<<B1>># ÷rãþ /
#<bhàññadãpikà />#
- - - // / - - - #<prabhàvalãvyàkhyàsaüvalità />#
tatra dvitãyàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ /
#<(1 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.1)>#  


#<bhàvàrthàþ karma÷abdàs tebhyaþ kriyà pratãyetaiùa hy artho vidhãyate  / Jaim_2,1.1 />#

evaü dharmàdharmapramàõeùu niråpiteùu adhunà tatsvaråpaü niråpyate /
yadyapi ca tadapi etàvatpramàõapratipàdyatvena råpeõa buddhameva; tathàpi ekatvànekatvàdiråpeõàbuddhatvàdiha tena råpeõa niråpyate /
atra ca ÷abdàntaràdiùañpramàõakabhàvanàbheda evàdhyàyàrthaþ /
dhàtvarthabhedastu tatsiddhyarthaþ kvàcitko niråpyate, apårvabhedo 'pi phalatveneti na tàvadhyàyàrthau /
#<phalãbhåtàpårvabhedo 'pi apårvasàdhanabhedàdhãna iti tatsàdhanajij¤àsàyàü svargàdisàdhanasyaivàvàntaravyàpàraråpàpårvaü prati sàdhanatvàt svargàdiphalaü prati kiü dhàtvarthasya karaõatvaü utopapadàrthasya somàderapãti cintàyàü, pràthamikabhàvanànvayasya tàvat siddhàntino 'pi saümatatvàdauttarakàlikaþ phalànvayo 'pi sarveùàmeveti pràpte />#
sarveùàü karaõatve anekàdçùñakalpanàprasaïgàdekasyaiva phalaniråpità karaõatà, anyeùàntu dçùñavidhayaiva karaõàrthatvam /
tadatra dhàtvarthasyaiva karaõatve ca dhàtvarthasyà÷rayavidhayaiva dçùñàrthateti nànekàdçùñakalpanà //
#<iti prathamaü pratipadàdhikaraõam >#//
<B2>  #<(maïgalàcaraõam)>#  #<aj¤ànatimiradhvaüsi satyaj¤ànaprakà÷akam />#
#<sarvàbhãùñapradaü naumi ÷rãråpaü sundaraü mahaþ // 1 //>#  #<yo veda÷àstràrõavapàradç÷và yaj¤àdikarmàcaraõe 'tidakùaþ />#
#<sadà÷ivàràdhana÷uddhacittastaü bàlakçùõaü pitaraü namàmi // 2 //>#  #<÷rãkhaõóadevaü praõipatya sadguruü mãmàüsakasvàntasarojabhàskaram />#
#<atyantasaükùiptapadàrthatatkçtau prabhàvalãñippaõamàtanomyaham // 3 //>#  #<yadyapyatra guroþ kçtàvapi mayàpyudbhàvyate kàcanà->#  #<saübhåtistadapi pracàracature naiùà purobhàgità />#
#<kintu kùmàtilakàþ ku÷àgradhiùaõàþ siddhàntabaddhàdarà>#  #<madvàkyaü parihçtya tatkçtimalaïkurvantviyaü me matiþ // 4 //>#  (prathamàdhyàya eva dharmasvaråpavicàràva÷yakatàniråpaõapårvakaü pårvàdhyàyenàvasarasaïgatiniråpaõapårvakaü ca dvitãyàdhyàyàrthapratij¤ànam) yadyapyàdyasåtre dharmasvaråpajij¤àsaiva prathamataþ pratij¤àtà, tadvivaraõapare ko dharmaþ kiülakùaõakaþ iti bhàùye 'pi pramàõajij¤àsàtaþ pràk svaråpajij¤àsyaiva pratij¤àteti tatsvaråpaniråpaõamevàdau kartumucitam, na pramàõaniråpaõam; tathàpi meyasiddheþ pramàõàdhãnatvàt codanàsåtre pramàõàntarbhàvenaiva svaråpokteþ kartuü yogyàmapi svaråpacintàmupekùya pramàõacintà pårvàdhyàye kàrtsnyena kçtà /
yadarthaü ca yadàrabdhaü tatsamàptau tadbuddhisthaü jàyata iti nyàyena pramàõacintàsamàptau buddhisthasya svaråpasyàvasaralàbhàt tanniråpaõaü kriyata ityabhipretyàvasarasaïgatimathavà ÷abdàntaràdibhirvidheþ karmotpattiparatvàdutpannasya ca punarvidhàvànarthakyàt bhedasiddhirànarthakyaniràsàdhãnà pràmàõyasiddhàveva ÷akyà vaktumiti hetuhetumadbhàvasaïgatiü vàdhunàpadena pradar÷ayan samastàdhyàyàrthaü pratijànãteõa0 #<------ evamiti >#//
(dvitãyàdhyàye ÷àstrasaïgatiþ)  #<anenaca -------># etadadhyàyàrthaniråpaõasya ko dharma ityaü÷opanipàtàt àdyasåtrapratij¤àviùayatvena ÷àstrasaügatatvaü #<------- såcitam >#//
(÷eùa÷eùibhàvàditaþ pårvaü pramàõaniråpaõànantaraü ca bhedaniråpaõopapattiþ) yadyapi pramàõalakùaõottarapravçttaikàda÷àdhyàyyapi pramàõalakùaõasàpekùà; tathàpi ÷eùa÷eùibhàvaniråpaõe bhedàdhãnasiddhikatvasya pratyakùataþ "athàtaþ ÷eùalakùaõa" miti såtrakàreõaiva dar÷itatvàt tatsiddhyarthaü kartavyasya bhedaniråpaõasyàyamevàvasaraþ /
eva¤ca ko dharmaþ kiülakùaõaka iti bhàùyagataü pàñhakramamarthakrameõa bàdhitvà pramàõalakùaõànantaraü bhedàdikathanena svaråpaniråpaõaü pa÷càt kriyamàõaü nàsaïgatamiti bhàvaþ //
#<(bhàvanàbheda evàdhyàyàrthaþ na tu tadekatvaü dhàtvarthabhedàdikaü và, tanniråpaõaü tvapavàdenopajãvyatayà phalatvena vetyàdiniråpaõam)># nanu #<ekatvànekatvàdinà tatsvaråpaniråpaõe adhyàyàrthabhedàpattiriti ÷aïkàü pariharati># ------- atraceti //
#<÷abdàntaràdipramàõairadhyàyàrthatvena bhàvanàbhede niråpite kvacittadapavàdatayà abhedaniråpaõe 'pi nàdhyàyàrthatvamityarthaþ />#
nanu #<abhedasyàdhyàyàrthatvàbhàve 'pi bhàvanàpårvadhàtvarthànàü trayàõàmapyagre bhedasya niråpaõàt kathaü nàdhyàyàrthabheda ityata àha># --------- dhàtvarthabhedastviti //
#<yadyapãha dharmasyaiva bhedaniråpaõapratij¤ànàt tasya ca yàgàdidhàtvarthasyaiva ÷reyassàdhanatvena dharmatvàt tadbhedasyaivàdhyàyàrthatvaü vaktuü yuktam, natu bhàvanàbhedasya; tathàpi yàgàderasiddhasya kçtiviùayatvenaiva labdhàtmanaþ ÷reyassàdhanatvena pràdhànyàt kçtereva bhedasyàdhyàyàrthatvaü nàyuktam /
ata evàpårvasya a÷abdàrthatvàt tatsvaråpeõa bhedaniråpaõà÷aktestadbhedasya bhàvanàbhedànuniùpàditvam; vyàpàrabhedasya phalabhedavyàpyatvaniyamàt ÷reyassàdhanatvasya càpårvamantareõàsaübhavàdapårvotpattiparyantameva sakalabhàvanoparamàt phalatvenàdriyamàõatvàt tadbhedasyàpi phalãbhåtatvamanuniùpàditatve 'pi naiva virudhyate; dhàtvarthabhedasya tu bhàvanàbhedasidhyarthatvena niråpaõam /
yadyapi kàraõavyàpàrabhedàdeva kàryabhedasya dçùñatvàt bhàvanàbheda eva dhàtvarthabhedasidhyarthaþ; tathàpi kàraõagatavaijàtyasya kàryagatavaijàtyàdhãnasiddhikatvena yajatyàdidhàtånàü svaråpabhedenopàttànàü bhàvanàbhedavya¤jakatvamabhipretya dhàtvarthabhedasya bhàvanàbhedasàdhakatvoktiþ sarveùàmiti dhyeyam >#//
(dhàtvarthàbhede 'pi guõàdbhàvanàbhedasiddhyà kvàcitka ityuktamiti niråpaõam) guõaphalàdhikàre vàkyabhedàpàdakaguõàt dhàtvarthàbhede 'pi bhàvanàbhedasya vakùyamàõatvàt dhàtvarthabhedasya na sàrvatrikabhàvanàbhedasidhyarthatvamityabhipretya kvàcitka ityuktam  //
#<(sarvàdhyàyopodghàtabhàvàrthàdhikaraõopodghàtatvena pratipadàdhikaraõapravçttiriti niråpaõam)>#  #<bhàvanàbhedavicàrasya dvitãyapàdamàrabhya vakùyamàõatvàt tasyehàvicàryatve kathamagrimavicàrasya saïgatirityà÷aïkàü sarvàdhyàyopodghàtaråpabhàvàrthàdhikaraõasya vartiùyamàõasyopodghàtasaïgatyà pariharati># -------- phalãbhåteti  //
#<apårvasya sàkùàt bhàvanàjanyatvàbhàvàt dvàrãbhåtadhàtvarthàdijanyatvapratãteþ phalasàdhanasyaiva avàntaravyàpàraråpàpårvajanakatvàt phalasàdhanabhede 'pårvabhedastadekatve tadekatvamityevaüphalakaü kariùyamàõadhàtvarthamàtravçttiphalasàdhanatvavicàropodghàtatayà idaü pratipadàdhikaraõamàrabhyata ityarthaþ  >#//
(vrãhãn prokùatãtyàdãnàmuktàdhikaraõaviùayatvena sàmàdivàkyaviùayatvopapàdanam) "vrãhãnavahanti" "vrãhãn prokùatã" tyàdau dvitãyayaiva vrãhyàdeþ karmatvasiddhyà pari÷eùeõa dhàtvarthasyaiva karaõatvam /
tathà "dadhnà juhotã"tyàdau homasya pràptatvenàvidheyatayà karaõatvàbhàve karmatvenaivànvayàt upapadàrthasyaiva karaõatvamiti sandehàbhàvàt nàtrodàharaõatvamityabhipretya somàdivàkyànàmevodàharaõatvaü såcayituü somàderapãtyuktam /
àdipadena sauryàdivàkyagatacarupadopàttasaügrahaþ /
ataevaitadapavàdabhåte #<tàni dvaidhamityadhikaraõe># dhàtvarthasyaiva karaõatvamiti teùàmudàharaõatvamityarthaþ  //
#<(bhàvàdhikaraõàpravçttyà matvarthalakùaõànaïgãkàrapakùeõa và somasyàpi bhàvanànvayopapàdanam)>#  #<auttarakàlika iti   //
pàrùñhika ityarthaþ /
etacca bhàvàrthàdhikaraõe dhàtvarthasyaiva karaõatvamityarthasya># #<sàdhayiùyamàõatvenàsiddhimabhipretya draùñavyam; itarathà tatkaraõàvaruddhàyàü bhàvanàyàü prathamataþ somàdãnàmanvayàsaübhavena siddhàntisaümatatvàsaübhavàt />#
athavà --------- #<matvarthalakùaõànaïgãkàrapakùeõa và siddhàntino 'pi saümatatvàditi grantho yojyaþ >#//
(pradhànànvayàbhyarhitatvàt vikalpe 'pi nirapekùasàdhanatvopapatte÷ca sarveùàü phalakaraõatvenànvayaniråpaõam) #<sarveùàmeveti># //
sati saübhave pradhànànvayasyàbhyarhitatvàdekasya phalànvaye itarasya phalaguõànvaye ca vairåpyasya matvarthalakùaõàyà÷càpatteþ sarveùàü bhàvanàyàmevànvayamaïgãkçtya phalakaraõatvaü yuktam /
yadyapi vikalpe nirapekùasàdhanatve sati aikàrthyasyaiva prayojakatvasya dvàda÷e vakùyamàõatvàditarathà dçùñàrthamàtratvasyaiva tatprayojakatvoktau ekàrthànàü kàmyakarmaõàü vikalpànàpatteþ prakçte ca samàsa iva suptiïvibhaktyorapi sàmarthyàpekùitvena nirapekùakaraõatvapratãtyà vikalpa eva pràpnoti; tathàpi aruõaikahàyanyorivànyonyàkàïkùayaikavàkyopàttatvàdekasyàü bhàvanàyàü tçtãyàdibalena karaõànàü nairapekùyàvagame 'pi parasparasàpekùatvena tçtãyàvagatanairapekùyasya svavàkyopàttakaraõàtiriktaviùayatvàbhyupa- gamàddar÷àdivaccaikapadopàdànàbhàve 'pi ekavàkyopàttatayà pratãtasya sàhityasya upàdeyagatatvena vivakùitatvàt samuccitànàü sàdhanatvàbhàve 'pi sàdhanànàü samuccaya ityabhipretya sarveùàmityuktam //
#<(tçtãyàvagatanirapekùakaraõatvopapattyarthamanekàdçùñakalpanàprasaïgeõa matvarthalakùaõayà sarveùàü sàkùàdbhàvanànvayaü vinà siddhàntopakramaþ)>#  #<yadyapi bhàvanaikyaü tatraiva sarveùàü ekaphaladvàrà samuccayena karaõatvenànvaya÷ca; tathàpi tatra paramàpårvasya phalasya caikatve 'pi tattatkaraõajanyotpattyapårvàõàü bhedàva÷yaübhàvàdanekàdçùñakalpanàü pårvapakùe àpàdya siddhàntamàha># --------- sarveùàmiti //
naca ---------#<karaõànàü sàpekùatvena kramikatvàbhàvàdekamevotpattyapårvaü kalpyatàmiti># --------vàcyam; #<tçtãyàdinàvagatasya anyonyanirapekùakaraõatvasya ki¤citkàryaniråpitatvàva÷yaübhàve phale phalà pårve và tadasaübhavenotpattyapårvaniråpitatvàvagaterdadhipayoyàgayoþ kramikatvabhàve 'pi tadbhedasyevehàpi tadbhedasyànirvàryatvàdityarthaþ /
ato 'gatyà sarveùàü pradhànasaübandhatyàgena matvarthalakùaõàmapyaïgãkçtya somàdivi÷iùñadhàtvarthasya># athavà ------------- #<dhàtvarthavi÷iùñasomàdereva và pàrùñhikabodhe phalakaraõatvamanyasya tadarthatve yuktamityàha># ----------- ekasyaiveti  //
#<(pàrùñhikabodhenà÷rayasamarpaõena dçùñavidhayopayoga iti siddhàntopasaühàraþ)>#  à÷rayavidhayaiveti   //
#<yadyapi pràkàraõika à÷rayo na labhyate; tathàpãha vi÷iùñavidhitvàt pàrùñhikabodhe yàgasya somaü pratyà÷rayatayà vidhànopapatterna kàcidapi kùatiþ /
eva¤ca guõagatakaraõatàsaüpàdakatayà dçùñàrthatàlàbhàt anirõaya iti bhàvaþ  >#//   //
iti prathamaü pratipadàdhikaraõam   //

#<---------------># <B1>  #<(2 adhikaraõam)(a.2 pà.1 adhi.2)>#  evaü sthite vi÷eùajij¤àsàyàü somàdereva phalakaraõatvam; tasya siddhatvena yogyatàråpaliïgàt, tçtãyàyàþ karaõatve ÷aktatvena kàraka÷ruterekapadopàttatvaråpapada÷rutyapekùayà balãyastvàcca, phalànvaye pada÷ruterapyabhàvàcca /
ataeva yàgàdidhàtvarthaþ somàdyartha eva /
naca tadarthatve adçùñakalpanà; agnihotrahomena dadhiniùñhakaraõatà sampàdanavadyàgenàdçùñamantareõaiva somaniùñhakaraõatàsampàdanena yàgasya somàïgatvopapatteriti pràpte, ----------  #<pada÷rutyà yàgasyaiva phalakaraõatvam /
yadyapi ca phalànvaye na sà; tathàpi pràthamikabhàvanànvaye yasya yat pramàõaü tadgatabalavattvasya tasyàmavasthàyàmaki¤citkaratve 'pi pàrùñhikaphalànvaye tasya nirõàyakatvàt /
ata÷ca pràthamikabhàvanànvaye vidyamànà pada÷rutiþ phalànvaye nirmàyikà /
na ca tasyàþ kàraka÷rutyapekùayà daurbalyam; làkùaõikatve 'pi yàgakaraõatvasya somakaraõatvànvayàt pràgbhàvanàyàmanvitatvena tadanvayasya pràthamyàt, anyathà># tiïantapadasya paripårõatvàbhàvena tadupasthàpitabhàvanàyàü somasyàpyanvayànupapatteþ /
paripårõaü padaü padàntareõànvetãti nyàyàt /
na ca prathamàvagatasyàpi kalpyasya auttarakàlikena bàdhaþ, upajãvyatvàditi yàgaþ phalasàdhanaü somo yàgàrtha #<iti siddham /
prayojanaü somàpacàre na pratinidhyupàdànaü pårvapakùe, siddhànte tu tat  >#//
nanu -------- idaü dhàtvarthàtiriktabhàvanàsattve bhavet, na tu tasyàü pramàõamasti; dhàtånàmeva vikëttyàdiphala iva tatprayojakavyàpàramàtre phåtkàràdau yatnàdau ca ÷aktatvàt, ato yatnàdiråpabhàvanàyà api dhàtuvàcyatvàddhàtvarthe eva kriyàråpe sakalakàrakànvayo na tu yàgasya pada÷rutyà phalakaraõatvamiti ---------cet,  #<pacati, pàkaü karoti pàke yatata iti pàkàt pçthak vivriyamàõayatnàdeþ pacyarthatvànupapatteþ /
na ca gha¤antapàka÷abdasya phala eva ÷aktatvàt pçthak vivaraõopapattiþ; vyàpàravigame 'pi phalada÷àyàü pàko vidyate iti prayogàpattestasyàpi vyàpàravàcitvàva÷yambhàvàt /
ato bhàsamàno yatnàdistiïvàcya eva /
ataeva dhàtuvàcyamapi sàkùàt phalajanakaphåtkàràdivyàpàravçttipàkatvàdikameva /
tacca jàtiskhaõóopàdhirvaityanyadetat />#
tajjanakayatnàdikantu àkhyàtavàcyameva /
tatra ÷aktatàvacchedakantu karotivivrãyamàõatiptvàdikaü, làghavàt tiptvàdikameva và, na tu sthànilatvam, tadupasthàpakàde÷avi÷eùàõàü padaj¤ànaniùñhakàraõatàvacchedakakoñau prave÷e gurubhåtakàraõatàvacchedakaghañitànantakàryyakàraõabhàvakalpanàpatteþ /
aprave÷e yathàkatha¤cidupasthitalakàràdapi bhàvanopasthityàpatteþ  //
÷akyatàvacchedakantu phalodde÷yakadhàtvarthàtiriktavyàpàratvam /
phala¤ca kvaciddhàtvarthaþ kvacicca svargàdãti yathàvivakùam /
#<eva¤ca ratho gacchatãtyàdau na lakùaõà, gamanànukålavyàpàrasyaivàkhyàtàrthatvàt iti pàrthasàrathiþ /
vastutastu ---------- yatnatvameva ÷akyatàvacchedakam; làghavàt, tadbàdhe tu sarvatrà÷rayatve lakùaõà /
yatnasyaiva càkhyàtopàttasya nityaü karmasàkàïkùatvaü, karotiparyàyatvàdekakarmakatvaü, phalabhavanànukålatvàccàr''thabhàvanàtvaü draùñavyam />#
iyaü càkhyàtopàttà bhàvanaiva mukhyavi÷eùyà; tadvyatirekeõetarapadàrthànvayàparyavasànàt /
tasyàmeva càkhyàtopàttàyàü ktvàpratyayàdyupàttàyàü và yogyatàdyanusàreõa nipàtopasargapràtipadikàtirikta÷abdagamyo yaþ subupàttaliïgasaïkhyàvyatiriktor'thastasya sarvasyàpi prakàratayà anvayaþ, nipàtopasargayostu kriyàsamabhivyàhàràdau sati tayànvayo 'nyasamabhivyàhàràdàvanyenàpi /
pràtipadikàrtho 'pi subarthe karaõatvàdau /
taddhitasamàsàdisakhaõóapràtipadikàvayavàrthànàü tu yatra kàrakatàsaübandhena taddhitasamàsàdivçttiryathà àgneya ityàdau, tatràgnerdevatàtvàdbhàvanàyàmevànvayo na tu taddhitopàtte dravye /
sa tu pàrùñhika eva /
yatra tu kàrakatàtiriktasaübandhena sà --------- tatra parasparànvayo 'pi, yathà÷vàbhidhànãmityàdau /
evaü subupàttaliïgasaïkhyayoþ samànàbhidhàna÷rutyà subarthe karaõatvàdàvevànvayaþ, tadvyatiriktapadàrthamàtrasya tu subarthakaraõatvàderdhàtvarthasya ca sarvasyaiva liïgànanvayibhàvanàvàcipadopasthàpyàyàü bhàvanàyàmevànvayaþ /
ataeva bhàvanàdipadopasthàpitàyàü tasyàü nànvayaþ /
àkhyàtena ktvàdinà vopasthitàyàntu bhavatyevànvayaþ prakàratayà /
prakàratàghañakàþ saübandhà÷ca sarve yathàyathaü pàrùñhikànvayabodhavelàyàmavagamyamànàþ kaustubha eva draùñavyàþ /
tasmàt siddhamàkhyàtavàcyà àrthãbhàvanà, tasyà÷ca svargàdi bhàvyam, dhàtvartha÷ca karaõam, somàdikaü tu karaõànugràhakatvàditikartavyateti   // 2 //
#<iti dvitãyaü bhàvàrthàdhikaraõam />#
-------------- #<<B2>>#  (kàraka÷rutibalãyastvena ÷abdagatapratyàsattibàdhenàpi upapadàrthasyaiva karaõatvamiti pårvapakùopapàdanam) evamanirõaye pràpte bhàvàrthàdhikaraõaü pravartayati #<-------- evamiti  >#//
sàdhyasya yàgasya sàdhyàntareõàkàïkùàbhàve saübandhànupapatteràkàïkùitaü siddhamevànvetuü yogyamiti yogyatàråpaliïgàt somàdereva karaõatvaü sàdhayati #<--------- somàdereveti  //
naca ---------># ÷abdagatapratyàsattyà katha¤ciddhàtvarthasyaiva svakàrakãbhåtadravyadevatàsaüpàdanena siddhatàmàpàdya karaõatvenàstu saübandha ityata àha #<-------- tçtãyàyà iti  //># .//
pràthamikabhàvanàsaübandhastàvat balãyasyà kàraka÷rutyà somàderevàpadyata iti durbalapada÷rutyavagatatvena yàgasya naiva karaõatvenànvayaþ, pàrùñikànvayavelàyàntu phalapadàpekùayà ubhayorapi padàntaropàttatvàvi÷eùe 'pi liïgabàdhe pramàõàbhàva ityarthaþ /
ata÷ca yathaiva yàgaþ svargakàmàdhikaraõanyàyena bhàvyatvàt pracyàvitastathaiva karaõatvàdapãti pada÷rutyetikartavyatàü÷e nipatan bhàvanayà saübadhyate /
pàrùñhikabodhe ca somàrthatvaü yàgasyetyàha #<------- ataeveti  >#//
(yàgasya somàrthatve 'dçùñakalpanàniràsena pårvapakùopasaühàraþ)  #<nanu -----------># yàgena some dçùñopakàràsaübhavàdadçùñakalpanàpattirityà÷aïkya pariharati #<---------naceti  >#//
nahi yàgasya somasaüskàrakatvena somàrthatvam, kintu somàdessarvadà sattvena phalotpattyàpattervidhivaiyarthyaparihàràyà'÷rayavidhayà tadarthatvakalpanàt guõaniùñhakaraõatànirvàhakatvena dçùñàrthatvopapattirityarthaþ  //
#<(pada÷rutyà kalpyasyàpyupajãvyatvenàbàdhena ca bhayamato dhàtvarthasyaiva karaõatvamiti somàdãnàü tadaïgatayaivopayogena sàkùàdbhàvanàyàmanvaya iti somàpacàre pratinidhisaüpàdanaråpaprayojanasiddhirityàdiniråpaõam)>#  #<natàvadbhàvanànvayanairapekùyeõa somàdãnàü sàkùàt phalànvayaþ; kàrakàõàü parasparamanvayàsaübhavàt, phalasyevetarakàrakàõàmapi làghavena bhàvanànvayasyocitatvàcca /
ato bhàvanàdvàraivànvaye vàcye jhañityupasthitàvacchedakãbhåtadhàtvarthasyaivànvayena karaõàkàïkùeparamànna padàntaropàttasomàdeþ karaõatvenànvayo yukta ityabhipretya siddhàntamàha>#----------- pada÷rutyeti ---------- làkùaõikatve 'pãti  //
#<nahyatra dhàtvarthabhàvanayoritarapadàrthasaüsargavat karmatvakaraõatvàdiråpaþ saüsargaþ saüsargamaryàdayà bhàsate /
tathàtve># #<"saha bråta" ityanu÷àsanavaiyarthyàpatteþ /
ataþ padàrthavidhayà ÷aktyà niråóhalakùaõayà và bhànasyàva÷yakatvàllàkùaõikatve 'pãtyarthaþ />#
upajãvyatvàditi #<//
paripårõatvasaüpàdanena somakaraõatvànvaye upajãvyatvam /
ata÷ca yathaivàgneyà divàkye 'ùñàkapàlàdãnàü karaõatvasya làkùaõikatve 'pi yàgakalpanadvàropajãvyatvena pårvabhàvitvàt taduttarabhàvi÷rautamapi karaõatvaü paramparayà svãkriyate, evamihàpi somàdikaraõatvamapi yàgadvàrà bhàvanàyàmaïgãkartuü yuktamiti dhàtvarthasyaiva karaõatvena phaladvàrà bhàvanàyàmanvayàdasiddhasyàpi somàdinà siddhatàmàpàditasya phalapårvakàle yogyatàyà api saübhavàt tasyaiva phalakaraõatvàt apårvaü prati karaõatvena phalasàdhanasyaikatvàdbhàvanàpårvayorekatvamityarthaþ /
eva¤ceha dhàtvarthasya phalakaraõatvena ÷reyassàdhanatvaråpadharmatvasya pratipàdanàdagre tadgataikatvànekatvavicàrasya sarvàdhyàye kariùyamàõasyedamupodghàtàdhikaraõamiti siddham /
pårvapakùe somàdeþ phalàrthatve 'pi somenaiva yàganiùpatteþ siddhànte 'pi samatayà niùprayojanatàmadhikaraõavicàrasya nirasitumàha># ------------ prayojanamiti //
#<sarveùàü phalasaübandhe kàmye saükalpottaraü nitye tataþ pårvamapi vihitadravyakriyayorasaübhave 'dçùñàrthatvànna pratinidhyupàdànam /
prayàjàdikriyàvat pratinidhitvàbhàvàt, pràrabdhaprayogàparisamàpananimittadoùaparihàràrthantu yatki¤cidaniyatadravyakriyopàdànena samàpanam /
nacaitàvatà tasya pratinidhitvam; sadç÷asyaiva pratinidhitvenàsadç÷agrahaõe pramàõàbhàvàt /
evaü bhàvàrthàdhikaraõapårvapakùe somàderna pratinidhiþ /
prakràntasamàpanantu yenakenaciddravyeõa kartavyam /
siddhànte tu pratinidhinà tatsamàpanamiti prayojanamityarthaþ >#//
(latva÷aktatàvacchedakatvaniràsena karotivivriyamàõaü kevalaü và tiptvàdikameva bhàvanà÷aktatàvacchedakamiti niråpaõam)  #<ataeva dhàtuvàcyamapãti //>#
vivaraõe pacyarthasya pàkatvena råpeõa pratãyamànatvàvedetyarthaþ /
#<karotivivriyamàõeti />#
jànàtãtyàdau yatnàpratãteþ pacatãtyàdau ca tatpratãteranvayavyatirekàbhyàü karotivivriyamàõatiptvàdikaü ÷aktatàvacchedakaü /
#<athavà ----------->#tiptvàdikameva tat, janàtãtyàdau tadbàdhe lakùaõà÷rayaõamityarthaþ /
#<yattu># latvaråpamevàkhyàtatvaü svãkçtya latvameva ÷aktatàvacchedakamiti bhàññàlaïkàrakàràdibhiruktam, taddåùayati #<----------- natviti,># vistareõa caitadarthavàdàdhikaraõe mayopapàditam tatraiva draùñavyam  //
#<(anukålavyàpàratvaü ÷akyatàvacchedakaü na tu yatnatvamiti pàrthasàrathimataniråpaõam)>#  #<tatraca># pacati #<pàkaü bhàvayatãtyanukålavyàpàravàciõijantabhådhàtunà vivaraõàt saügràhakalàghavàccànukålavyàpàra eva tiïarthaþ, natu phalamàtram /
naca karoterapi yatnàrthakatvam, yena tadvivriyamàõatvena tiïo 'pi tadvàcyatvamucyeta; tasyàpi bhàvayatiparyàyatvena yatnàrthakatvàsiddheþ /
ghaño bhavatãtyàdau yathà kartçtvamàpannasya ghañasya tamaparo bhàvayatãtyàdau bhàvayatikarmatvaü tathaivamaparaþ karotãtyàdàvapi tasya karmatvamapãti bhavatyarthakartçkarmatvàvi÷eùàdbhàvayatiparyàyatvopapatteþ /
yattu pacatãtyasya pàke yatate iti yatnàrthakapadena vivaraõaü, tadapi vyàpàrasàmànyarthakasya vi÷eùe lakùaõaucityàt làkùaõikatayà neyam /
natu yatnàdivi÷eùàrthakasya ratho gacchatãtyàdau rathàdiniùñhavi÷eùalakùakatvà÷rayaõaü yuktam /
ataþ phalodde÷yako dhàtvarthodde÷yako và vyàpàrasamåha eva tiïarthaþ, tasya tattvena råpeõàkhyàtàdbodhe 'pi vi÷eùaråpeõa agnyanvàdhànàdibràhmaõatarpaõàntavàkyaiþ samarpaõamityabhipretya pàrthasàrathimatamupapàdayati># ---------- ÷akyatàvacchedakantviti  //
#<(ananugamenetikartavyatàkàïkùànudayàpattyà ca sàmànyena vi÷eùeõa vànukålavyàpàre ÷aktikalpanàyogena bhàùyànusàreõa yatnatva÷akyatàvacchakatvaparanyàyasudhàmatà÷rayaõam)>#  #<anyotpàdakavyàpàre ÷aktàvapi tattadanyabhedena tattadutpàdakabhedena ca vyàpàratvànàü bhedàdeka÷akyatàvacchedakàbhàvena sarvànugataika÷aktikalpanànupapatteþ tattadvi÷eùaviùayatattacchaktikalpaneca tattaditikartavyatàvidhãnàü vaiyarthyàpatteþ teùàü tàtparyagràhakatvàïgãkàre càneka÷aktikalpanàgauravàpatteþ tadapekùayà ràgajanyatàvacchedakatayà siddhayatnatvaü ÷akyatàvacchedamaïgãkçtya yatna eva ÷aktisvãkaraõaü yatnàrthakakarotinà vivaraõàdyuktamà÷rayitum /
nahi karotirvyàpàrasàmànyàrthakaþ; prayatnàbhàve vàtarogàdinà spandamàne caitre spandànukålavijàtãyasaüyogaråpavyàpàravatyapi nàhaü spandaü karomãtyapi prayogadar÷anàdanukålavyàpàràrthakatvàvagateþ, vyàpàrajanyatvàvi÷eùe 'pi yatnajanyatvàjanyatvàbhyàmeva pañàïkurayoþ kçtàkçtavyavahàradar÷anàcca /
yadyapi ratho gamanaü karoti sthàlã pàkaü karotyàdàvacetanavyàpàre 'pi prayogo dç÷yate; tathàpi voóhra÷vàdigatayatnasya rathàdàvàropaõàt># athavà ------------ #<làghavena yatne ÷aktau gçhãtàyàmanukålavyàpàre lakùaõayà tadupapattirnàyuktà />#
ata eva #<atra bhàùyakçtà tathà yateta, yathàkatha¤cit bhavatãti tenaite bhàva÷abdà iti yatnena vivaraõaü dar÷itam /
tathà guõakàmàdhikaraõe 'pi># #<"juhuyàditi ÷abdasyaitatsàmarthyam yaddhomavi÷iùñaü prayatnamàheti" />#
ataeva ---------- #<vidhe÷cetanapravartakatvaniyamo 'pi saügacchata ityabhipretya nyàyasudhàkçnmatameva svàbhimatatvena dar÷ayati># ---------- vastutastviti /
à÷rayatvàdàviti  //
#<àdipadena ghaño na÷yatãtyàdau pratiyogitvàdau lakùaõàyàþ saügrahaþ >#//
(bhàññàlaïkàrakçtàü yatnatva÷akyatàvacchedakatvaniràsena pàrthasàrathimatojjãvanam) #<yattu># bhàññàlaïkàrakàràdãnàü pàrthasàrathimatasamarthanàya yatnavàcitvakhaõóanam /
#<tathàhi ----------># vyàpàratvasyàpyakhaõóopàdhitvena jàtitulyatvàt ÷akyatàvacchedakatve bàdhakàbhàvaþ /
naca tasmin mànàbhàvaþ; ÷ruta eva madhurarasaþ svà÷raye janàbhilàùagocaratàü nayatãti vyavahàrànurodhena tatsamavàyatadbhojanàderava÷yavaktavyavyàpàratvasya tajjanyatvàdyàtmatvàsaübhavenàkhaõóopàdherevaucityàpàtatvàt /
astuvà gurubhåtasyaiva tasya ÷akyatàvacchedakatvam /
tathàtve pacatãtyasmàt pàkayatnasyeva 'patati phalaü vçkùàdi'tyàdau gurutvasya 'stravatijalaü gireri'tyàdau vegasya 'kampante taroþ patràõã'tyàdau vàyusaüyogasyàpi saü÷ayanivçttyàni÷cayaviùayatvàva÷yakatvàt gurutvàdau vartamànatvàdyanvayasya phalavçttivàdeþ pratyayasyànyato durupapàdatvàdyatnatvavat gurutvàdãnàmapi jàtiråpatvena ÷akyatàvacchedakatvasaübhavena teùvapi ÷aktyàpattau yatne etannirdhàraõàsaübhavàt /
ataþ parasparànapekùàneka÷akyatàvacchedakàbhyupagamenànekavàcyavàcakabhàvàbhyupagamàpekùayà gurubhåtaika÷akyatàvacchedakàbhyupagamenaikasyaiva vàcyavàcakabhàvaþ svãkartuü yuktaþ /
anekapadàrthaghañitopàdhyàtmano hi vyàpàrasyàvacchedakatve tadà÷rayatvamanekeùàü kalpyamiti gauravaü vàcyam /
à÷rayyavacchedakatvantu sarveùàü paryàptamekameva syàt /
yatnatvàdyaneka÷akyatàvacchedakàbhyupagame 'pyà÷rayatvamapyanekatra kalpyam /
saübandhànekatvaü cetyapi gauravam /
vyàpàrasàmànyasya hi bhàvanàtve sàmànyasya vi÷eùàpekùitatvena kathamityàkàïkùayetikartavyatànvayo yujyate /
yàgaviùayavi÷eùayatnasya bhàvanàtve vi÷eùasya vi÷eùàntarànapekùaõàt tadanvayo 'pi durupapàda eva /
evaü 'ratho gacchatã' tyàdau ratho gamanaü karotãtyàdipratãtyabhàvena gamanànukålatvena bhàvanàyà apratãteþ rathà÷ritagamanavyàpàra evàkhyàtena vinaiva lakùaõayà ucyata iti na làkùaõikatvamàpadyate /
naca karoterapi yatnàrthakatvam /
caitraþ pacatãtyasya pàkaü karotãti vivaraõasyeva sthàlã bibhartãtyasyàpi dhàraõaü karotãti vivaraõasya dar÷anenobhayasàdhàraõatayà vyàpàrasàmànyàrthakasyaiva yuktatvàt /
yàtu kçtàkçtavyavasthà, sà tvayatnajàte 'pi kçtavyavahàrasya yatnàbhàvavati ca kartçvyavahàrasyàgninà pàkaþ kçto 'pyagniþ pàkakarteti vyavahàradar÷anàdayuktà /
#<yastu># yatnasàdhyatvàsàdhyatvàbhyàü kvacit kçtàkçtavyapade÷aþ, sa yatnasàdhyayoreva dvayormadhye alpayatnasàdhye 'kçtavyapade÷avat vyàpàrasàdhyatvàvi÷eùe 'pi kvacit yatnanyånatvenaiva svalpavyàpàrasàdhyatvàdakçtavyavahàropapatternàsaübhavaþ /
yathaiva yatnà÷rayatve tulye 'pi caitrà÷vayoþ svàtantryapàratantryàbhyàü kartçkaraõavyapade÷avyavasthà bhavati caitro a÷vena gacchati, natu kadàcida÷vaþ caitreõa gacchatãti, tathà karotervyàpàràbhidhàyitve 'pi sarvakàrakàõàü vyàpàrà÷rayatve tulye 'pi tàbhyàmeva saübhavati sà vyavasthà /
yathàca satyapi tadanukålayatne svàtantryàbhàvena kartçtvaniùedhavyavahàraþ /
yathà paravaco vadati dåte nàyamasya vaktà, para evàsya vakteti, tathà satyapi tadanukålavyàpàrà÷rayatve tadabhàvavivakùayaiva saübhavati kartçtvaniùedhavyavahàraþ /
yathà vàtàdi spandena bhagne kenedaübhagnamanenaiva nànyeneti /
ato na vyàpàrasyàkhyàtavàcyatve ki¤cit bàdhakam, pratyuta pàkànukålayatnavatvasya caitre÷varayostulyatvàt caitraþ pacatãtivadã÷varaþ pacatãtyapi prayogàpattiþ yatnasya vàcyatve bàdhakam /
athecchàjanyatàvacchedako yatnatvavyàpyo jàtivi÷eùa eva àkhyàta÷akyatàvacchedakaþ  //
#<yadvà --------># dhàtvarthapàkàderàkhyàtàrthaphale ceùñàdidvàrameva janakatvam, #<athavà ----------># àkhyàtàrthayatnasya prathamàntapadàrthe caitràdàvavacchedakatvaü saüsarga iti svãkçtye÷varaþ pacatãti prayogavàraõam /
nahã÷varo janyakçtimàn /
nàpi tatkçteþ ceùñàdidvàraü janakatvaü, nàpi kçtijanmani caitrasyeve÷varasyàvacchedakatvamityucyeta, tathàsati ri÷varakartçkakriyàvàcinàü vedapuràõetihàsagatànàmàkhyàtapadànàmanupapattiþ /
tatràgatyà vyutpattityàga iti cenna, #<÷àstrasthàvà tannimittatvàdityatroktena># trivçccarva÷vavàlàdinyàyena tàdç÷apadànusàriõyà eva vyutpatteraïgãkàryatvàt /
#<ki¤ca -----------># yàvantaþ phalajanakà yatnàste pratyekamàkhyàtavàcyàþ, kiüvà yàvato phalasamudàyasya phalopadhànaniyamastàvatsamudàyo vàcyaþ /
àdye tàdç÷ayatnavantaü ka¤citpara¤ca tàdç÷asamudàyavantamuddi÷ya nedç÷avacaþprayogaþ syàt, nàyamapàkùãt, kintu para eveti /
pàkajanakayatnasya dvayorapi sattvàvi÷eùàt /
#<dvitãye># yatnatvaü na ÷akyatàvacchedakam, tasya pratyekavçttitvena samudàyàvçttitvàt, asmanmatetu vyàpàratvasya ÷akyatàvacchedakatve 'pi phalopahitatvasaübandhena bhàvyaniùñhasyaiva tasyàkhyàtena pratyàyyatvàt phalopahitatvasya ca vyàpàranicayavçttitvàt vyàpàrasya càdyaparispandaprabhçtyàphalalàbhàdvitatà bhàvaneti vyavahàràt ko 'sau vyàpàra ityapekùàyàmanvàdhànàdibràhmaõatarpaõàntapadàrthanicayasyàyamasau vyàpàra ityanvayakathanàcca samudàye 'pi vyavahàropapattessaübhavati vyàpàranicayavatyàkhyàtaprayogaþ /
#<yattu -----------># vidhe÷cetanapravartakatvaniyamànupapattidåùaõaü, tattadanuùñheyadhàtvarthànuraktavyàpàràbhidhànena tanniyamàpatteraki¤citkaram /
yadapi bhàùyàdau yajetetyasya yateteti vivaraõapradar÷anaü, tadapi àkhyàtàrthevyàpàre yatnasyàpyanuprave÷asattvàdvyàpàràntarasyà niyatatvàdyatnasyaiva niyatatvàt tatparameveti na viruddham #<----------- iti  >#//
(bhàññàlaïkàrakçduktasakaladåùaõoddhàrapårvakaü vyàpàrasàmànyavàcitvapakùopapàditasarvopapattiniràsapårvakaü ca yatnatvameva ÷akyatàvacchedakamiti niråpaõam) #<tadapyetenàpàstam />#
#<tathàhi ----------># yattàvadvyàpàratvasya akhaõóopàdhitve ÷ruta evetyàdivyavahàrasya mànatvamuktaü, tanna; pràyeõànukålayatnàsaübhavena vyàpàre lakùaõàïgãkàre 'pi madhurarasaviùayakànubhavasyaiva madhurarasaviùayasya vyàpàratvàïgãkàràt tasya ca viùayajanyatvenaiva vyàpàravyavahàropapattau akhaõóatvasvãkàre mànàbhàvàt /
nahyananubhåto madhurarasaþ ÷ruto 'pi svà÷raye abhilàùagocaratàpàdakaþ saübhavati /
ato gurubhåtatà÷akyatàvacchedake sthitaiva /
yadapi gurutvadravatvàdãnàmapi jàtiråpatvena yatnasyaiva ÷akyatàvacchedakatvàpàdanam, tadapi tebhyasteùàmapratãtyaivàyuktam /
#<ataeva ------------># gurutvadravatvàdeþ dravati jalamityàdivyavahàràdasamavàyikàraõatvenopasthitasyàpi padàntareõaiva samarpaõam, natvàkhyàtapadàt /
nahi pàkaü karotãti vivaraõamiva gurutvàdinàkhyàtavivaraõaü dç÷yate /
atastatràpi mukhyàrthabàdhe àkhyàtasyà÷rayatve lakùaõaiveti nànanubhåte ÷aktikalpanàpattiþ /
#<etena -----------># yatnatvàderanekasya ÷akyatàvacchedakatvàbhyupagamena à÷rayitvànekatvasaübandhakalpanakçtagauravàpàdanamapi #<------------ nirastam;># yadapi bhàvanàkathaübhàvàkàïkùayetikartavyatànvayànupapattyàpàdanaü, tadapi na; bhàvanàyàþ svajanyakaraõena phale janyamàne anugràhakàkàïkùàyà eva kathaübhàvàkàïkùàråpatvena phalavàcitvapakùe tadàkàïkùayà tadanvaye bàdhakàbhàvàt /
yadapi 'ratho gacchatã' tyàdau acetanaprayoge bhàvanàbhàve 'pi rathàdyà÷ritagamanavyàpàramàdàya vinaiva lakùaõayà bodhopapàdanam, tadapi tàdç÷avyàpàrasya dhàtunaiva pratãtestadatiriktavyàpàrasyàkhyàtàrthatvàbhàve vyàpàrasàmànyasya àkhyàtàrthatvoktyasaübhavàt lakùaõàyà evà÷rayaõàpattermåle nyàyaprakà÷a eva etàdç÷aviùaye dhàtvarthàtiriktabhàvanàniråpaõena tadvirodhàccàyuktam /
yadapi sthàlã bibhartãtyasya dhàraõaü karotãti karotinà vivaraõànurodhàt karoterapi vyàpàrasàmànyàrthakatvamuktam, tadapina; svayamevàcetanaprayoge ratho gamanaü karotãti vivaraõe sarvànubhavaviùayatvàbhàvasya pårvamupapàditatvenehàpi sthalã dhàraõaü karotãti vyavahàrasyopapàdanànupapatteþ, sattve vobhayatràpi tasya làkùaõikatvopapatte÷ca /
itarathà gaïgàpadasyàpi gaïgàyàü ghoùaþ gaïgàyàü mãnaþ ityubhayasàdhàraõatayà gaïgàsamãpade÷a eva ÷aktyàpatteþ /
#<etena ----------># agninà pàkaþ kçto 'gniþ pàkakartetyàdayaþ prayogà apyasaübhavadåùitàþ katha¤cillakùaõayà #<------------ vyàkhyeyàþ />#
yadapi yatnasàdhyayormadhye alpayatnasàdhye akçtatvavyapade÷anyàyena vyàpàrasàdhyatvàvi÷eùe 'pi yatnanyånatvenaiva svalpavyàpàrasàdhyatvàdakçtatvavyavahàropapàdanaü, tadalpayatnasàdhye akçtatvavyapade÷anyàyena vyàpàrasàdhyatvàvi÷eùe 'pi yatnanyånatvenaiva svalpavyàpàrasàdhyatvàdakçtatvavyavahàropapàdanaü, tadalpayatnasàdhye akçtatvavyavahàrasya kvàpyadçùñeþ kçtisàmànyàbhàva evàïkuro mayà na kçta iti vyavahàrasya dar÷anàdalpatvàdestatprayojakatvànupapatterayuktam /
yadapi vàtàdinà spandamàne spandànukålavyàpàravatyapi kartçtvaniùedhasya svàtantryàbhàvavivakùayopapàdanam, tadapi kiü tvayà spandaþ kriyata iti pra÷nasyottaratvena svaprayatnàbhàvavivakùayà pravçtte nàhaü spandaü karomãti vàkye svaprayatnàbhàvaviùayatvàva÷yaübhàvena svàtantryàbhàvavivakùayà tadanupapàdanànna yuktam /
paravaco vadati dåte yatnasattve 'pi nàyamasya vaktà, kintu para eveti vyavahàrànurodhenavacanànukålaprayojakaparavçttiyatnà÷rayatvàbhàvenaiva tatkçtitvaniùedhasyopapattau svàtantryàbhàvavivakùàyàü prayojanàbhàvàcca /
yadapã÷varaþ pacatãti prayogàpattivàraõàyàvacchedakatvasaübandhàïgãkàre ri÷varakartçkakriyàvàcipadànàü vedàdigatànàü gauõatvàpàdanam, tadapi a÷arãriõarþ i÷varasya tattatkriyàkartçkatvamàdàya pañhati vaktãti prayogasya kvàpyasaübhavàdayuktam /
yastu mãnàdi÷arãradhàraõena mãna uvàcetyàdiprayogastatratu mãna÷arãre vedaü pañhatãtyàdipratãtibalàt tadãyakçtau tattaccharãràvacchedakatvakalpanayàpyupapanna eva /
astuvà÷arãre÷varakartçtvamàdàya kvàpiprayogastathàpi tasya gauõatve 'pi na kùatiþ /
itarathà "yajamànaþ prastara" iti ÷àstrasya prayogàvirodhenaiva yajamànapadasyàpi gauõamukhyasàdhàraõaika÷aktikalpanàpatteþ bhavanmate 'pir i÷varakartçkakriyàvàcakapadànàü anukålavyàpàrà÷rayatvenopapàdane tàdç÷avyàpàrà÷rayatvasya vibhàvàtmani sadà sattvene÷varaþ pacatãti prayogàpattiranivàryaiva /
ataþ sàdhàraõakartçtayà tàdç÷aprayoge vivakùàsattve iùñàpattestadabhàve ri÷varakçterevànaïgãkàràditi ÷abdàntaràdhikaraõagatakaustubhoktarãtyà tatkçterabhàvàdeva tadanàyatyuktàvapi na ki¤cidbàdhakam /
yadapi ki¤cetyàdyàkhyàtaprayogaityantamuktaü, tanna; pàkànukålaphalodde÷yakayatnànàü pratyekameva vàcyatvàbhyupagame bàdhakàbhàvàt /
ata eva bahånàü pàkakartçtve sati kasyacidyatnasya phalopahitatvàbhàve 'pyayamapi caitraþ pacatãti prayoga upapadyate /
ata eva kçtikåñàntargatayatki¤citkçtimàdàyàpi vartamànatvànvayopapàdanam tàntrikàõàm /
dvayoryatnasattvàvi÷eùe 'pi nàyamapàkùãditi prayogaþ phalopadhànakatvàbhàvàbhipràyeõàpi upapadyata eva /
bhavatàmapi vyàpàrasamudàyaikade÷avati pacatãti prayogànàpatterdurnivàratvàt  //
#<ki¤ca.># vyàpàratvamakhaõóo dharmaþ yadi samudàyavçttãùyate,tadà yathà÷akti prayoge ekàïgavaikalye samudàyàbhàve tadvçttivyàpàratvena råpeõàkhyàtàdbodhàbhàve kathaü vidhyarthànuùñhànamupapadyate? ataþ pratyekavçttyeva vyàpàratvamabhyupetya tena tena råpeõa tàvatàmeva saübhavatàü vyàpàràõàmàkhyàtavàcyatvaü ca prakalpyaikataravyàpàramàdàyaiva pacati yajata iti prayogopapàdane 'pi satre sàmyutthànenàyamayaùñetyàdiprayoge evameva nirvàhasyàva÷yakatvam, tadvanmamàpãti pratyuta vyàpàratvànàmanekeùàü ÷akyatàvacchedakatvàt gauravamaneka÷aktikalpanamapyadhikamiti na vyàpàrasàmànye ÷aktikalpanaü bhàùyàdigranthànàmasàma¤jasyàpatteryuktam /
ato làghavàt dvàràntaràpekùayà niyatatvàdyatna eva ÷aktiþ, tadbàdhe lakùaõaivetyetatsarvaü sarvatreti padena påjyapàdaissåcitam /
#<ata evoktaü ---------- tàrkikàcàryaiþ ---------># "kçtàkçtavibhàgena kartçråpavyavasthayà /
yatna eva kçtiþ pårvàparasmin sarvabhàvanà" iti //
#<(pratyayaikaråpyeõa sarvatra ÷aktikalpanameva yuktamiti vyàpàrasàmànyàrthatvamiti prakà÷akàramatatatkhaõóane)>#  #<yadapi prakà÷akàraiþ ----------># #<"àtmakartçkamevàha vyàpàraü yo 'pi bhàvanam /
kartrantare 'pyanàkhyàtaü dhãsàmànyopacàratà" iti maõóanoktyà÷rayeõa karã gacchati ratho gacchatãti pratyayàvailakùaõyàdyatnasya àkhyàtàrthatve ratho gacchatãtyatra na lakùaõàsaübhava ityuktam, tadapi># #<"yajamànaþ caitraþ"># #<"yajamànaþ prastara" iti pratyayàvailakùaõyàt lakùaõànàpatteþ pratyayàvailakùaõyasyàprayojakatvàdayuktamiti dik >#//
(bhàvanàyàssakarmakatvaikakarmakatvaniyamopapàdanam) bhàvanàyàü dhàtvarthakaraõatvasya pårvamuktasya bhàvyadvàrakatvàt prathamaü bhàvyàkàïkùotthàpanena bhàvyànvayamupapàdayituü niråpitàyà bhàvanàyàþ sakarmakatvamupapàdayati #<----------- yatnasyaivaceti />#
vidheþ pravartakatvabodhakatà÷aktibàdhàpatteþ cetanaviùayapravartakatvasyàpuruùàrthabhàvyakapravçttyànupapatteryàgàderapuruùàrthatvena bhàvyatvàyogàdanyasyaiva kasyacit bhàvyatvenàpekùitatvàt nityaü sakarmakatvam /
evaü cakàraü vinà ghañaü pañaü karotãtyaprayogàt karoteriva ekakarmatvaü cetyarthaþ /
ata eva sakarmakàkarmakavyavahàro 'pi dhàtugata eva, natu bhàvanàgataþ /
ata eva dhàtorakarmakatve 'pi 'svàsthyakàmaþ ÷ayãte' tyàdau svàsthyàdãnàü bhàvanàyàmeva bhàvyatvenànvaya iti draùñavyam //
#<(phalabhàvanànukålatvena tasyà àrthabhàvanàtvaniråpaõam)>#  àrthabhàvanàtvamiti ---------- #<àsamantàdãpsitatvena arthyate pràrthyate ityàrthaþ svargàdi, tadbhavanànukålavyàpàratvàdàrthabhàvanàtvam />#
athavà ---------- arthyate #<phalaü pràrthyate yena sa puruùo, àrthastadgatatvàttadityarthaþ >#//
(dhàtvarthasya phalabhàvanàkaraõatvasiddhyarthaü pratyayànàü prakçtyarthànvitataiveti vyutpattyasaïkocàrthaü càkhyàtopàttabhàvanàmukhyavi÷eùyatvopapàdanam) vaiyàkaraõamatavat dhàtvarthasyaiva vi÷eùyatve phalabhàvanàkaraõatvaü dhàtvarthasyoktaü na sidhyati ityatastasya dhàtvarthaü prati vi÷eùyatvaü sàdhayituü vàkyopàttànàmarthànàü keùà¤cittattatprakàratayànvayapradar÷anena mukhyavi÷eùyatvaü dar÷ayati #<----------- iya¤ceti /
aparyavasànàditi >#//
kàùñhaiþ sthàlyàmodanaü pacatãti vàkyasya kàùñhaiþ sthàlyàü pàkenodanaü pacatãti vivaraõe karotyarthena saha anvayaü vinà itarapadànàü niràkàïkùatvàbhàvàt tattatpadopasthàpitànàmarthànàmaparyavasànam /
yadyapi bhàvanàyà api tattadarthànvayaü vinàparyavasànaü tulyam; tathàpi pratyayena prakçtyarthànvitatayaiva svàrthapratipàdanàt tatra dhàtvarthaü prati vi÷eùyatvenopasthitàyàü tasyàmeva prakàratayànvayakalpanaü yuktamityarthaþ /
eva¤ca sarvatraiva mukhyavi÷eùyatvena tasyàü sarvakàrakànvayaü prasaktamanuvadati #<---------- yogyatàdyanusàreõeti  >#//
tathàca "odanaü sthàlyàü paktvà vrajatã" tyàdau ktvàpratyayopàttabhàvanàyà àkhyàtopàttabhàvanàyàü prakàratvenànvayena tasyà mukhyavi÷eùyatve 'pi nàsyàmodanàdikàrakàõàmanvayo 'yogyatvàt, kintu pårvabhàvanàyàmeva /
#<ata eva ----------># bhàvanàyàþ pårvasyàstattatkàrakàõi prati vi÷eùyatve 'pi àkhyàtopàttabhàvanaiva mukhyavi÷eùyetyuktam /
ata÷ca anyabhàvanàyàü kàrakàõi prati vi÷eùyatvam /
niyatamàkhyàtopàttàyàstu mukhyavi÷eùyatvamiti bhàvaþ /
tàmeva yogyatàmanyatràpi vyatirekeõa dar÷ayati #<------------ nipàteti //>#
(nipàtopasargapràtipadikàtirikta÷abdagamyasubupàttetyàdiniyamàpekùayàtiriktavyutpattikalpanena agneya ityàdàvapyagnyàdidevatànàü bhàvanànvayavyavasthàpanam) atra paurõamàsyadhikaraõe vidvadvàkyavihitapaurõamàsyamàvàsyàsaüj¤akakarmànuvàdena "yadàgneya" iti vàkyenàgnidevatàvi÷iùñàùñàkapàladravyavidhànena vidvadvàkyavihitakarmaõo råpavattvamà÷aïkyàùñàkapàlena sahàgnidevatàsaübandhasyànyato 'pràptatvàdihaiva vidheyatvàpatteryo 'ùñàkapàlaþ sa àgneyaþ saca paurõamàsyàmityanekàrthavidhànàdvàkyabhedàpatterna råpavidhànaü saübhavatãti niràkariùyate /
nahi agnyàdidevatàtvànàü prakçtyarthavçttãnàü taddhitopàtte pratyayàrthabhåte dravye 'nvaye sati vai÷iùñyasya vyutpannatvena ÷rutavidhinà vi÷iùñavidhànena pa÷càt kalpitavi÷eùaõavidhinàùñàkapàlodde÷enàgnyàdidevatàsaübandhavi÷eùe sati ÷rutavidheràvçttyasaübhave vàkyabheda upapadyate /
ataþ ÷rutavidhàveva vai÷iùñyamava÷yavaktavyaü vyutpattyantarakalpanaü vinà na saübhavatãtyato vyutpattyantaramàha #<---------- taddhiteti >#//
tata÷ca prakçtyarthasyàgnyàdeþ pratyayàrthe devatàtve àdheyatàsaübandhenànvaye devatàtvasya naiva dravye 'nvayaþ, kintu kàrakatvàt bhàvanàyàmanvayàdagnivçttidevatàtvasya dravye vai÷iùñyàsaübhavàdyukto vàkyabheda ityarthaþ /#<
atastadvyatirikteti >#//
(ùaùñhyarthasaübandhasyopapadàrthe 'nvaya iti ÷àstradãpikànusàripràcãnamatakhaõóanena tasyàpi bhàvanàyàmevànvaya iti kaustubhasiddhàntopapàdanam) atraca tadvyatiriktasya kàrakasyeva kàlàde÷ca bhàvanàyàmanvayaþ ùaùñhyarthasaübandhasyatu upapadàrthe iti prà¤caþ /
#<ata eva ----------># paurõamàsyadhikaraõe bhinnapadopàttànyapi yàni sàmànàdhikaraõyena ùaùñhyà và kriyànvayànvayàt pràgeva mithaþ saübandhaü ÷abdato vastuta÷ca vidhimanàdçtyaiva labhante tatra naiva vàkyabheda ityuktaü ÷àstradãpikàyàm /
#<vastutastu --------------># sàkùàt paraüparayà vàdhikaraõatvasya ùaùñhyarthasaübandhasya bhàvanàyàmevaikakàryakàraõabhàvalàghavànurodhenànvayo yukta iti kaustubhoktamà÷ritya padàrthamàtrasyetyuktam  //
#<(sàkùàdbhàvanànvayayogyànàmapi saüpradànàdãnàü paraüparayà bhàvanànvaya iti sarveùàü bhàvanànvayaniyamàbhaïgopapàdanam)>#  etena ------------ #<aü÷atrayabahirbhåtànàmanãpsitakarmatvasaüpradanàpàdanatvàdhikaraõatvàdãnàmanapekùitatvàt bhàvanàyàü dhàtvarthasya ca kàrakatvena sàkùàddhàtvarthe 'nvayàsaübhave matvarthalakùaõayà dhàtvarthe 'nvaya iti bhàññàlaïkàrakàrakoktaü># ------------- apàstam;#<sàkùàtsaübandhena bhàvanànvayàyogyànàmapi svaniråpakadhàtvarthajanakatvàdiråpaü pàrùñhikànvayalabhyaü paramparàsaübandhamàdàya prathamato bhàvanànvaye sàmànyena jàte pàrùñhikànvayalabhyayàgaråpavyàpàrasaübandhàvagamottaraü vastuta itikartavyatàtvena grahaõopapatteþ /
evaü guõakàmàdhikaraõe indriyakarmatvasya svaniråpakaguõasaübandhà÷rayajanakatvasaübandhena bhàvanàyàmevànvayaþ /
yatratu kàlàdhikaraõatvàdau phalaniråpitatvàsaübhavaþ, tatràgatyà kàlàdhikaraõatvàdeþ karaõatvàïgãkàreõetaraguõavat svajanyaphalodde÷yakatvasaübandhàntareõa tasyàmevànvaya iti sarvatra j¤eyamiti bhàvaþ  >#//
(sarveùàü bhàvanànvaye 'pi dhàtvarthasakarmakatvàdivyavahàropapattyàdinà dhàtvarthakaraõatvàdyupasaühàraþ)  #<nanu ----------># odanàdeþ karmatvàdinà bhàvanàyàmanvaye dhàtvarthakarmatvànupapattyà dhàtossakarmakatvànàpattiþ, ÷ayanàdibhàvanàyàmapi svàsthyàdeþ karmatvena bhàvanànvayàt sakarmakatvàpattyàkarmakatvànàpattirityata àha #<------------- prakàratàghañakà iti   //
ayamarthaþ -----------># odanakarmatvasya svaniråpakadhàtvarthakaraõakatvasaübandhena prathamato bhàvanàyàmanvayaþ /
evaü karaõatvàdãnàmapi /
evaü satyapi yaddhàtvarthasya karmaõaþ pàrùñhikànvaye àkàïkùà, taddhàtoþ sakarmakatvam /
yasyatu na tadànãü sà tasyàkarmatvamiti vyavasthà /
nahi pàkaþ kasyetyàkàïkùeva ÷ayanaü kasyetyàdikarmàkàïkùà bhavati /
#<ataeva ---------># dhàtvarthakarmàdyàdàyaiva dvitãyàlakàràdividhànamiti nànupapattiþ /
yathà pàrùñhikabodhasya ÷ruta÷abdajanyatve 'pi na vyutpattyantaràpàdakatvam, tathà kaustubhe draùñavyam vistarabhayànnocyate /
eva¤cabhàvanàyàþ nityasakarmakatvàt bhàvyàpekùàyàü puruùàrthatvena svargàdestattvenànvaye karaõàkàïkùayànvãyamàno dhàtvarthaþ phaladvàrà karaõatayà saübadhyata iti phalaü prati dhàtvarthasya karaõatvàt tannirvàhakatayà kalpyamànàpårvaü pratyapi tasyaikasyaiva sàdhanatvàt tatsàdhyamapårvamekamevetyetatphalasåcanàyopasaüharati #<------------ tasmàditi >#//
(somàdãnàmitikartavyatàtvena vyàpàràviùñatayà prakaraõagràhyatvamiti svamatasya ÷rutyàdinàïgatvamiti pàrthasàrathimatasya ca niråpaõam)  #<nanu -----------># dhàtvarthasya karaõatvenànvaye kathaü somàdidravyadevatànàü prayàjàdãnàü cànvaya ityata àha #<----------- somàdikantviti >#//
dravyadevatayoþ svajanyakaraõena phale janyamàne anugràhakàïkùàyàþ karaõasaüpàdanaråpavyàpàradvàrà bhàvanàyàmanvayaþ /
#<ataeva -----------># vyàpàrànàviùñasya dravyadevatàderitikartavyatàtvenàgrahaõe 'pi vyàpàrasaübandhottaraü prakaraõenetikartavyatayà grahaõaü prakaraõàdhikaraõe vakùyate //
prayàjàdãnàmapi tadàkàïkùayaiva grahaõamiti nànupapattiþ //
pàrthasàrathimatetu vyàpàrasàmànye dravyadevatàdeþ vi÷eùatvàyogànnetikartavyatàkàïkùyà grahaõam, kintu vyàpàraviùayãkçtasya arthàkùiptotpattisaüpàdanadvàràïgatvameva ÷rutyàdineti na prakaraõagràhyatvam /
prayàjàdãnàü tu tathàgrahaõam, natvanugràhakatveneti pràgeva såcitamiti bhàvaþ //
#<
iti dvitãyaü bhàvàrthàdhikaraõam //>#
-------------- #<<B1>>#  (3 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.3)

#<codanà punar àrambhaþ  / Jaim_2,1.5 />#

dhàtvarthàdevàpårvamiti sthite 'pårvamevàsti na veti cintàyàü këptayàgadhvaüsadvàreõaiva kùaõikasyàpi yàgasya svargasàdhanatvopapattau nàpårvakalpanam; gauravàpatteþ /
na ca nityatvàddhvaüsasya "dharmaþ kùarati kãrtanàt" "pràya÷cittena na÷yanti pàpàni sumahàntyapi" iti kãrtanapràya÷cittanà÷yatvànupapattiþ; kãrtanàdeþ phalotpattipratibandhakatvàïgãkàreõa tadanà÷akatvàt, kãrtanàtyantàbhàvavi÷iùñajyotiùñomavyaktitvena kàraõatvakalpanàdvà na ka÷ciddoùaþ /
ato nàpårve ki¤cit pramàõamasti iti pràpte -------------  #<kùaratina÷yatyornà÷avàcinyorbhavanmate lakùaõàpatternà÷ayogyamapårvameva kalpyate; gauravasya phalamukhatvenàdoùatvàt /
ata÷ca pradhànena svargàdiphale aïgenaca pradhànàdau jananãye apårvaü tadavàntaravyàpàraþ /
sa ca phalabalàdàtmaniùñhaþ /
avàntaravyàpàratvàdeva ca na yàgàderanyathàsiddhiþ />#
tatra yatraikameva pradhànaü, tatra pårvottaràïgasahitàt tasmàdapårvotpatteþ pradhànàvyavahitamekamutpattyapårvaü tena ca sarvàïgànte paramàpårvamaparamiti dve apårve /
evaü pradhànabhede 'pi pratipradhànaü utpattyapårvabhedaþ paramàpårvaü tvekamiti j¤eyam /
dar÷apårõamàsayostu "paurõamàsyàü paurõamàsyà yajeta" "amàvàsyàyàmamàvàsyayà yajete" ti vàkyadvayena yàgatrayakaraõatànàü trikàntaranirapekùàõàü sàhityàvagateþ sàhityasya caikakàryaniråpitatvaü vinànupapatteþ pratisamudàyaü samudàyàpårvamaparaü tena ca paramàpårvamiti navàpårvasiddhiþ /
evamanyatràpi càturmàsyadvàda÷àhàdiùu apårvakalpanà j¤eyà /
#<aïgeùu tu sannipatyopakàrakàïgajanyàpårvàõàü pradhàna evotpattyapårvajananànukålayogyatàjanane upayogaþ /
antimapradhànagatayogyatayà ca nà÷aþ /
àràdupakàrakajanyànàü tu utpattyapårvaniùñhatadavyavahitakàryajananànukålayogyatàjanane upayogaþ /
avyavahita¤ca kàryaü samudàyàpårvasattve tadeva, tadabhàve paramàpårvaü svargàdyeva veti j¤eyam /
antimayogyatotpattau ca nà÷aþ /
yadi tu paramàpårve na tathà ki¤citpramàõamityà÷aïkyeta, tato màstu tat /
aïgànàü tu àràdupakàrakàõàmutpattyapårve eva samudàyàpårvàbhàve phalànukålayogyatàjananameva kàryamastu /
sarvathà siddhamapårvam   // 3 //>#
iti tçtãyamapårvàdhikaraõam  //
#<--------------># <B2>  #<(÷aktiråpasyàpårvasya yàganà÷e 'nà÷enàtmaniùñhatvakalpane gauraveõaca këptadhvaüsamàtrasya svajanakatvamàtrakalpanamiti niråpaõam)>#  #<àkùepikãü saïgatiü dar÷ayannadhikaraõacintàü pratijànãte>#----------- dhàtvarthàdeveti  #<//
yàgasvargasàdhyasàdhanabhàva ivàpårve pratyakùàdãnàmapravçtteþ pramàõatvàsaübhavàt arthàpattereva pramàõatvaü kalpanãyam /
sàca># #<÷rutàrthavirodhàpatterna saübhavati />#
tathàhi ------------ #<kàlàntarabhàvisvargasàdhanatvànyathànupapattyàpårvakalpanàyàmapårve tadupapàdakatvàyogaþ /
nahyapårve kalpiti tenaiva svargajananàdapårvotpattiü pratyanyathàsiddhasya yàgasya svargasàdhanatà saübhavati />#
naca ----------- #<apårvasya ÷aktiråpatvenàvàntaravyàpàrasvaråpatvàt jvàlayà kàùñhàdãnàmiva nànyathàsiddhiriti># ----------- vàcyam; #<÷aktivyàpàrayoþ ÷aktivyàpàravanniùñhatvaniyamena tannà÷e 'vasthànànupapatteþ /
naca phalabalakalpanàdapårvasya yàganiùñhatvàsaübhave 'pi tadà÷rayàtmaniùñhatvakalpanaü yuktam; gurubhåtàpårvakalpanamantareõàpi tatsàdhanatvànupapatteþ kùãõatvena tàdç÷akalpane pramàõàbhàvàdityabhipretyàrthàpatteþ kùãõatvaü dar÷ayati># ----------- këpteti #<//
dhvaüse yàgajanyatvasadbhàvayoþ këptatvàtkevalaü phalajanakatvamàtraü kalpyamityavàntaravyàpàratvaü sulabham, apårvetu sarvasyàpi kalpyatvànna tatsulabhamityarthaþ >#//
(dharmaþ kùarati kãrtanàdityasya dhvaüsavyàpàratve 'pi tatra phalajananapratibandhenopapattivarõanam)  #<nanu ---------># dharmasya kriyàråpasya kùaõikatvenà'÷utaravinà÷yatvàt dhvaüsasyaca nityatvena nà÷yatàsaübhavàt tattatsmçti÷råyamàõakãrtanapràya÷cittanà÷yatvànupapattestadyogyàpårvàntarakalpanamàva÷yakamityabhi- pretya ÷aïkate #<----------naceti >#//
pariharati #<-----------kãrtanàderiti >#//
këptadhvaüsasyaiva vyàpàratve 'vadhàrite kãrtanàdãnàü svajanyadhvaüsadvàrà sàkùàdeva phalotpattipratibandhakatvamàtrasyaiva tattatsmçtibhyo bodhayituü ÷akyatvena nà÷akatvakalpane mànàbhàvàdityarthaþ //
#<(yàgadhvaüsavyàpàratvapakùe svargotpattyanantarasvargàntarotpattyà÷aïkàyàþ svargadhvaüsasya pratibandhakatvakalpanena niràsaþ /
tadyàgakãrtanadhvaüsasyaiva pratibandhakatvàddoùàntaraniràsa÷ca)>#  ata eva ----------- #<dhvaüsasya nityatvàt svargotpattyanantaramapi svargàntarotpattiprasaïgo 'pi svargadhvaüsasya tatpratibandhakatvakalpanenaiva nirasanãyaþ />#
naca ----------- #<kãrtanàdidhvasaüsya pratibandhakatvakalpane prayogàntarajanyaphalotpattipratibandhàpattiþ; apårvakalpanayà nà÷akatvapakùe 'pi tattadyàgavyaktikãrtane nà÷akatvasyàva÷yakalpyatvavat tadyàgavyaktikãrtanadhvaüsasya tadyàgavyaktijanyaphalapratibandhakatvakalpanena tadanàpatteriti bhàvaþ >#//
(gauravaniràsàrthaü kãrtanàtyantàbhàvavi÷iùñatvena råpeõa yàgakàraõatopapàdanam)  #<kãrtanàdidhvaüsasya pratibandhakatvakalpane gauravàpattyà pakùàntaramàha -----------kãrtanàtyanteti  //
yadyapi jyotiùñomàdivàkye jyotiùñomatvàdiråpeõaiva kàraõatà, tathàpyanumànavidhayà upasthitavijàtãyasvargatvàvacchinnakàryatàniråpitakàraõatàvacchedakatayopasthàpitakãrtanàtyantàbhàvavi÷iùñatvena råpeõa kàrakatàkalpane na bàdhakamiti bhàvaþ >#//
(atyantàbhàvapratiyogina eva pratibandhakatvàt dhvaüsavyàpàratvapakùe yàgapratibandhakatvaniràsaþ, abhàvakàraõatàsamarthanaü ca) naca kàraõãbhåtàbhàvapratiyogitvàdyàgasya pratibandhakatvàpattiþ; anyatra pratibandhakàbhàvasya svàtantryeõa kàraõatvena tatpratiyogini pratibandhakatvasaübhave 'pãha dhvaüsasya kàraõàvàntaravyàpàraråpatvena svataþ kàraõatvàbhàvena abhàvapratiyogitvamàtreõa tadanàpatteþ /
#<ki¤ca -----------># yatra saüsargàbhàvasya kàraõatà, tatraiva tatpratiyogini pratibandhakatvam, prakçtetu dhvaüsatvena kàraõatvànna tadanàpattiþ /
#<naca -----------># abhàvaråpasya kathaü phalajanakatvaü ? iti #<------------ vàcyam;># sandhyàvandanàdyakaraõasya pratyavàyajanakatvavadyogyànupalabdherabhàvaråpàyà abhàvapratyakùajanakatvavadihàpi tasya phalajanakatvakalpane bàdhakàbhàvàditi na ka÷ciddoùa ityanena såcitam /
eva¤càïgeùu pradhàneùu ca dhvaüsavyàpàreõaiva nirvàhe nàpårvakalpanamiti tadbhedàbhedasidhyarthà vyarthàpårvacinteti pårvapakùamupasaüharati #<------------ ata iti //>#
(kãrtanàdeþ phalotpattipratibandhakatvasya pratibadhyatàvacchedakasya tadvyaktitvasyàprasiddhyàyogena gauravàt kãrtanàtyantàbhàvavi÷iùñatvena kàraõatàkalpanasyàpyayogena kùaratina÷yatyorlakùaõàpattyàcàpårvasiddhiriti niråpaõam) kãrtanàdeþ phalavyaktipratibandhakatvàïgãkàrastàvat pratibadhyatàvacchedakasya tadvyaktitvasyàprasiddhatvà- devàyuktaþ /
vijàtãyasvargatvàdinà pratibadhyatàïgãkàre prayogàntare 'pi phalànutpattiprasaïgaþ /
kãrtanàtyantàbhàva÷iùñatvena kàraõatàkalpane kàraõatàvacchedake gauravàdanekakàraõabhàvakalpanàpattiþ /
ataþ yadyapi kãrtanatvena tadvyaktijanyàpårvatvena nà÷yanà÷akabhàvakalpane kàryakàraõabhàvànekatve 'pi kàraõatàvacchedake gauravàbhàvàt "dharmaþ kùaratã" tyàdi÷àstronnãtatvàt pràmàõikatvam; tathàpi kùaratina÷yatoþ lakùaõàyàü pramàõàbhàvàdagatyà nà÷ayogyàpårvasiddhirityabhipretya siddhàntamàha #<------------- kùaratãti >#//
(vikçtiùu pçthagaïgànuùñhànasiddhyarthaü aïgapradhànabhàvavyavasthàsiddhyarthaü càïgàpårvàva÷yakatàniråpaõam) aïgeùvapi dhvaüsasya vyàpàratvàïgãkàre tasya nityatvàt vikçtivelàyàmapi sattvàt vikçtãnàü pa÷upuroóà÷avatprasaïgitvopapatteþ prayogabhede 'pi tajjanyopakàralàbhàt pçthagaïgànanuùñhànàpattau "prayàje prayàje kçùõalaü juhotã"ti dar÷anànupapattiþ /
ato 'va÷yaü tatràpyapårvakalpanamàva÷yakamityàha #<------------ aïgena ceti >#//
pradhànàdàvityàdipadena pradhànajanyàpårvasaügrahaþ /
pradhànasya prayàjàdyajanyatvena pradhàne 'ïgànàmupayogakalpanànupapatte- stadavàntaravyàpàraråpadhvaüsasyàpi càïgairvinàpi jàyamànatvàt tadanupapatteþ phale tatkalpanàyàü pradhànatvàpatteraïgapradhànavyavasthàsidhyarthamapyapårvakalpanàyà àva÷yakatvenàsmanmate upayogaþ sulabhaþ //
(÷rutàrthàpattikalpitavaidikavàkyasiddhasyàpårvasya bhokràtmaniùñhasya kalpanàtsarvopapatti niråpaõam) naca tatra pramàõàbhàvaþ; yàgenàpårvaü kçtvà svargaü kuryàditi ÷rutàrthàpattikalpitavaidika÷abdasyaiva pramàõatvàdityarthaþ /
naca apårvasya ÷aktiråpasya vyàpàraråpasya và ÷aktimato vyàpàriõa÷ca nà÷enàvasthànànupapattirityà÷aïkàü pariharati #<------------ saceti >#//
apårvasya yàgajanyatve 'pi anubhavajanyasmçtivyàpàrasya saüskàrasyànubhavaniùñhasyàkalpanavadihàpi phalabalena yàganiùñhatvàkalpanenàtmaniùñhatvakalpanàdavasthànopapatteþ /
ataeva gayà÷ràddhàdau pitçputrayorubhayorapi phalabhoktçtvasya ÷àstràntarapramitatvàdubhayavçttyapårvadvayakalpanaü tattatkãrtananà÷yameva /
evaü dampattyorapi phalabhoktçtvàdapårvadvayaü svasvakãrtananà÷yaü ca /
ataeva devatàprasàdasyàpi phalavyadhikaraõatvànnàvàntaravyàpàratvakalpanam /
eva¤ca yatrànyaroganivçttyarthameva dar÷àdyanuùñhànam, tatretarasya satyapi vyàsajyavçttikartçtve phalabhoktçtvàbhàvàt na tanniùñhàpårvàntarakalpanam, apitu phalabhoktçniùñhameveti netarasmin phalisaüskàràþ /
evaü jàteùñhyàdàvapi putragatasyaiva phalasya kalpanàt tatraivàpårvaü, pitari tvakaraõa eva pratyavàyajanakamapårvamiti vi÷eùaþ /
ataeva ------------ na pitari te; (phalisaüskàràþ) kartçniùñhaphalàdhànayogyatàjanakatvàcca, nàpi putra ityàtmaniùñhatvakalpane bàdhakàbhàvàdavasthànopapattirityarthaþ  //
#<(yàgànyathàsiddhiparihàraþ)>#  #<yàgàderanyathàsiddhiü pariharati># ------------ avàntareti  //
#<(pradhànaikatvànekatvàbhyàü utpattyapårvaikatvànekatvayorutpattyapårvàva÷yakatàyà÷ca niråpaõam)>#  #<evamapårve sàdhite ekapradhànànekapradhànabhedàbhyàü tadgataikatvànekatve utsargato dar÷ayati># -------------tadatreti  //
#<prayogavidhinà sàïgasya phalasàmagrãtvokteþ sàïgatàyà÷ca prayogànta eva saübhavàt tadànãmutpadyamànaü paramàpårvaü kùaõikàt pradhànànna saübhavatyatastaddbàrabhåtamekamutpattyapårvamityapårvadvayameka- pradhànayàge /
yatrànekàni pradhànànyekaphalasàdhanàni, tatràpi pratipradhànamekaikamutpattyapårvam, paramàpårvaü tvekamityutsarga ityarthaþ  >#//
(dar÷apårõamàsayoþ samudàyàpårvadvayasàdhanam) kvacidadhikàpårvakalpanenàpavàdamàha #<------------ dar÷apårõamàsayostviti  >#//
yadyapi cotpattivàkye pratyekameva karaõatvàdatràpi na triùu vyàsajyavçttyekaü karaõatvam; tathàpyekapadopàdànàvagatakaraõatàtraya- sàhityasyopàdeyagatatvena vivakùitasyaikakàryaniråpitatvamàva÷yakam; anyathà citràsauryàdiùviva sàhityavyavahàrànupapatteþ /
atassamuccityaikakàryajanakatvamevàtra sàhityaü, tacca na phalaniråpitam; karaõaùañkasàhityasyaiva tadaïgatvàt /
ataeva na paramàpårvaniråpitam, nàpyutpattyapårvaniråpitam; tasyaikaikakaraõajanyatvàdatastattadvàkye karaõatrayasàhityasya kàryàpekùàyàü samudàyàpårvasiddhiþ /
ataeva ------------ samudàyadvaye punaþpunaraïgànuùñhànamityarthaþ /
evamekaikakàryaniråpitatvasya kàraõatve àva÷yakatvàdutpattivàkyàvagataikakaraõatvànurodheneva dadhipayoyàgayossaüpratipannadevatàkatvena sahànuùñhàne 'pyutpattyapårvabhedaþ /
ataeva ekapradhànavismçtau ya eva dadhiyàgaþ payoyàgo và kçtastaditara evà'vçttyate, natu kçto 'pãtyàdi draùñavyam  //
#<(càturmàsyàdiùvapi dar÷apårõamàsanyàyàtide÷aþ / )>#  #<anenaiva nyàyena yatra yatra yàgasamudàyo 'sti, tatra tatra samudàyàpårvasiddhirityatidi÷ati># ----------- evamanyatràpãti   // .#<//
càturmàsyeùvapi># #<"vasante vai÷vadevena yajete" tyàdiùu tattatparvaõaþ karaõatva÷ravaõàt samudàyàpårvasiddhiþ  >#//
(dvàda÷àhe samudàyàpårvakalpanànàva÷yakatà÷aïkàparihàrau) yadyapi dvàda÷àhe pràyaõãyàditattadapårvamutpattivàkyeùu nirapekùakaraõatvàdutpattyapårvabhede satyapi "dvàda÷àhena prajàkàmaü yàjayedi" ti phalavidhau phalaniråpitakaraõatvànupapattyà paramàpårvasyaiva kalpanànna samudàyàpårvakalpanasya prayojakam; tathàpi "dvàda÷àhene"vae tyekavacanàntena samudàyasya karaõatàvagamàt tasyà÷ca ki¤citkàryaniråpitatvaü vinànupapatteþ paramàpårvasya ca samudàyijanyatvena niråpakatvàsaübhave samudàyàpårvasiddhirdraùñavyà   //
#<(sannipattyopakàrakàõàü pradhàne utpattyapårvajananayogyatàsaüpàdanenevàràdupakàrakàõàü pradhànenotpattyapårvaniùñhatadavyavahitakàryajananànukålayogyatàjananenopayoganiråpaõam /
samudàyàpårvàbhàve 'pi vikçtàvatide÷opapattiþ prayogabahirbhåtasya phalajanana evopayoga ityàdiniråpaõaü ca)>#  aïgeùviti /
pradhàna eveti  //
#<sannikçùñatvàdityarthaþ />#
nanu #<àràdupakàrakàõàmapyaïgànàü pradhànayàgasvaråpasya tadajanyatvàt tatra tajjanyotpattyapårvàõàmapi pradhànàvyavadhànenaivotpatteþ tatràpyupayogàsaübhavàt kvopayogaþ? ityata àha># ------------ àràdupakàrakàõàü tviti  // #<.//
yadyapi pårvàïgàràdupakàrakàõàü sannipattyopakàràõàmiva pradhànagatotpattyapårvayogyatàjanana eva ÷akyata upayogo vaktum; tathàpi àràdupakàrakatvàvacchedenaikatraivopayogakalpane làghavàdutpattyapårvaniùñhayogyatàyàmevopayoga iti såcayituü sàmànyata àràdupakàrakàõàmityuktam />#
nanu #<prakçtau samudàyàpårvajananànukålotpattyapårvaniùñhayogyatà- saüpàdakànàmaïgànàü vikçtau samudàyàpårvabhàve kathamatide÷aþ? ityata àha>#------------ tadavyavahiteti  //
#<yatratu vàjapeyàïgabçhaspatisavàpårvasya prayogabahirbhåtatvena sàïagavàjapeyaprayogajanyaparamàpårvaniùpattyanantaramanuùñhànànna tatropayogaþ, tatra phalànukålaparamàpårvaniùñhayogyatàjanana evopayogaþ /
evaü vaimçthasyàpi samudàyàpårve draùñavyamiti såcayituü phalopalakùaõena svargàdyeva vetyuktam >#//
(bçhaspatisavakaraõasya paramàpårvasthàpakatvàdãnàü kaustubhoktatvaniråpaõam) atra ca bçhaspatisavàdyakaraõasya paramàpårvanà÷akatvakalpanayà tatkaraõasya paramàpårvasthàpakatvakalpanaü målànuyàyinàü tanniràsaþ pratipattyàdyaïgànàmupayoga÷ca kaustubhe draùñavyaþ /
caturthe copapàdayiùyate //
#<(aïgànàü pradhànànàü ca paramàpårvàïgãkàrànàva÷yakatà÷aïkàparihàreõa paramàpårvàïgãkàràva÷yakatàniråpaõam)>#  #<yadyapi yatra samudàyàpårvaü, tatràràdupakàrakàõàü tatraivopayogopapatteþ, yatravà na tattatràpyutpattyapårva eva phalànukålayogyatàjananadvàropayogasaübhavànna paramàpårve ki¤cit pramàõam />#
ki¤ca #<yatra naivàràdupakàrakàõyaïgàni, tatra tatkalpane naiva ki¤cittat; tathàpi dar÷apårõamàsàdau phalavàkye sàhityavi÷iùñànàü ùaõõàü yàgakaraõatànàü phalaniråpakatvàvagamàt tasyaca vyàpàramantareõànupapattestadapekùayà paramàpårvaü kalpyate /
utpattyapårvàõàü ataeva samudàyàpårvasyavà ùañsàhityàvacchinnajanyatvàbhàvànna vyàpàratvam /
yadyapi pratiyàgaïkaraõatà bhinnà, àgneyatvàdãni tadavacchedakànyapi bhinnàni; tathàpi sarvàsu karaõatàsu ekà phalaniråpakatà; phalasyaikatvàt, tadavacchedakatvaü ca ùañsàhityam /
naca tajjanyatvamutpattyapårvàdãnàü sidhyatãti tadvyàpàrasidhyarthaü paramàpårvopàsanam /
ataeva yatra karaõatàvyavadhànenaiva samudàyàdyapårvotpattiþ saübhavati, tatra vyàpàrànapekùayaiva sàdhakatamatvavivakùayà># #<karaõatvopapatternaikakàryaniråpitatvena vyàpàràpekùaõam, prakçtetu phalasya kàlàntarabhàvitvenàvyavadhànenotpattyasaübhavena vyàpàràpekùaõamiti vi÷eùaþ /
evamaïgànàmapi parasparasahitànàmeva prayogavidhinà pradhànopakàraråpaphalajanakatvàvagamàt tasya># #<càvyavadhànenànutpattestadvyàpàraråpàkhaõóa- karaõopakàràparatadanàpatteþ /
evaü yatraikameva pradhànaü, tatràpi phalasya kàlàntarabhàvitvena vyàpàràpekùàyàü sàïgapradhànottarotpattikatvànurodhenaiva tatsiddhiþ >#//
(paramàpårvànaïgãkàrasyeùñatvaniråpaõam) evamubhayatra paramàpårvasattve pramàõasattve 'pi sàïgapradhànottaramutpannasyaiva vyàpàratvakalpane pramàõàbhàvàt këptotpattyapårvàõàmeva yuktaü vyàpàratvamityàlocyate yadi, tadà naiva tadaïgãkàre ki¤citprayojanamiti tathà÷abdena såcayan tadanaïgãkàramiùñàpattyà dar÷ayati #<----------- yaditviti >#//
(paramàpårvànaïgãkàre dvitãyaprakçtiprayoge vikçtiùu ca prasaïgopapàdanaparaprakà÷amatasya matàntarasya ca vàrtikàvaùñambhena khaõóanam)  #<etena ----------># paramàpårvàbhàve uttaràïgàõàü phalotpattiparyantamutpattyapårvasthityarthatve vaktavye sakçtsvargàrthaü dar÷aü kçtavataþ prakçtidvitãyàdiprayogeùu vikçtiùu caihikaphalàsu punaruttaràïgànuùñhànànàpattiþ /
pårvakçtàïgopakàràõàmavasthànena prasaïgasiddheriti prakà÷akàroktaü #<-----------apàstam;># phalotpattyanukålayogyatàdhànàrthatvasyaivottaràïgàõàü svãkàreõàntimayogyatayà tannà÷ena prasaïgànàpattau tadutpattyapårvasthityarthatve pramàõàbhàvàt /
#<etena ----------># paramàpårvàbhàve ekaikotpattyapårvasya kãrtanena nà÷àpattau phalotpàdànàpattiratastatkalpanamàva÷yakamiti keùà¤ciduktamapi #<----------- apàstam;># pramàõàbhàve phalànutpàde 'pi bàdhakàbhàvena tatkalpanànupapatteþ /
#<ataeva vàrtike -----------># "atha kasmàt pràtyàtmikànyevàïgàpårvàõi pradhànopakàrakatvaü bhinnàni ca pradhànàpårvàõi phalabãjatvaü na pratipadyante ityà÷aïkya satyam, nahi ka÷cidatra doùa itãùñàpattiü pradar÷ya kintu 'arthàpatterihàpårvaü pårvamekaü pratãyate tatastatsiddhaye bhåyaþ syàdapårvàntarapramà /
' pradhànànàü phalaü pratyaïgànàü ca pradhànàni prati yugapadupàdànàdapekùàva÷enaikàpårvakalpanayà ca tatsaübandhopapatternàpårvàntarakalpanàpramàõamastãtyekameva tàvadavadhàryate tataþ punaþ kramavartibhirbahubhiþ karmabhiþ tada÷akyaü yugapat kartumiti tatsidhyarthaü pràtyàtmikàpårvàntarakalpanà bhavatã" tyàdinopajãvyatyàgàyogamàtreõa paramàpårvamaïgãkçtam //
#<(aïgànàü na paramàpårvakalpakatvamiti prakà÷oktiniràsapårvakopasaühàraþ)># etena ---------- #<katha¤citpàrthasàrathilikhitamanusmçtyàïgànàü paramàpårvakalpakatvaü neùñavyamiti prakà÷akàroktaü vàrtikavirodhàduktayukte÷ca># ----------- paràstam; #<vi÷eùata÷càyamartho hyekàda÷àdye vyaktãkariùyate /
paramàpårvasidbhàve vivàde 'pyapårvasadbhàve naiva vivàda ityabhipretyopasaüharati># ----------- sarvatheti //
#<
iti tçtãyamapårvàdhikaraõam //>#
----------------- #<<B1>>#  (4 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.4)  #<tàni dvaidham guõapradhàna bhåtàni //
"vrãhãnavahantã" tyàdau pårvavadevàvadhàtasya phalabhàvanàkaraõatvamavivàdam /
tacca phalaü na vrãhayaþ; ajanyatvàt; nàpi vaituùyam, tajjanakatvasya lokasiddhatvenàvidheyatvàt, nàpi pakùe dalanàderapyarthapràptatvena tadvyàvçttiphalakoniyamaþ; tasyàpi vaiphalyàt /
na ca tasyàdçùñàrthatvam; adçùñasyàva÷yakalpanãyatve ÷àbdàvaghàtàdeva tatkalpanaucityàt /
ato 'dçùñàrthamevàvaghàtaþ /
tadapi càdçùñaü na vrãhiniùñham; tattvàvacchinnaü prati àtmatvena samavàyikàraõatvàt /
ataþ pårvavadeva vrãhaya evàvaghàtàrthà iti vrãhivi÷iùñàvaghàta evàdçùñàrthamàràdupakàrakatvena vidhãyate iti pràpte --------->#  dçùñasambhave adçùñasyànyàyyatvàdvituùãbhàva evàvaghàtaphalam /
na ca tasyàkùepàdeva pràptatvena vidhivaiyarthyam; #<dalanàdyupàyàntaravyàvçttiphalakaniyamasyaivàvaghàtà÷ritasyàdçùñàrthaü vidheyatvàt /
ataeva kçùõalacarau avaghàtàbhàvena tasya lopaþ /
vastutastu ---------- ÷rautasyàvaghàtasyaivàkùepataþ pårvapravçttyà vituùãbhàvàrthaü vidheyatvam />#
ata÷càkùepapratibandhàddalanàdivyàvçttiphalako niyamaþ phalam /
vaituùyasya ca dalanenàpi jàyamànatvàdvaiyarthya÷aïkà tu avaghàtàdeva vrãhiniùñhàdadçùñasyàpyutpattikalpanànniràkartavyà /
tadadçùñasya ca janyatvamàtraü làghavàt kalpyate na prayojakatvamapi;dçùñaråpe vaituùya eva tatkalpanàt /
ataþ kçùõalacarau vaituùyàbhàve tallopaþ /
àrthikavidhyantarakalpanàcca nànekodde÷yatà /
#<tattadadçùñasya ca dvitãyàdidharmigràhakapramàõena vrãhyàdiniùñhatvasyaivàvagatestattvenaiva samavàyikàraõatà nàtmatvena /
ata÷càvaghàtasyàdçùñavituùãbhàvobhayadvàrà apårvasàdhanãbhåtavrãhyudde÷ena vidhànàt siddhaü saüskàrakarmatvam /
prayojanaü yàgàrthavrãhyapekùayà vrãhyantaramavaghàtàrthamupàdeyaü pårvapakùe, siddhànte neti // 4 //># iti caturthamavaghàtadçùñàrthatvàdhikaraõam /
#<-----------------># <B2>  #<(bhàvàrthàdhikaraõenàkùepasaïgatiniråpaõapårvakaü prayàja÷eùanyàyena vrãhãõàmavaghàtàrthatvena pårvapakùopapàdanam)>#  #<apårvàdhikaraõàdhãno bhàvàrthàdhikaraõasyàtmalàbha ityapårvàdhikaraõasya bhàvàrthàdhikaraõa÷eùatayà tatsaïgatau prayojanàbhàvàt bhàvàrthàdhikaraõenaivàkùepikãü saïgatiü dar÷ayituü bhàvàdhikaraõasiddhàntànuvàdena pårvapakùamàha># ------------- vrãhãnavahantãtyàdàviti  //
#<àdipadena taõóulàn pinaùñãtyàdisaügrahaþ /
avaghàtàdãnàmadçùñàrthatve 'pi yadi tadadçùñaü vrãhyàdiniùñhaü aïgãkriyate, tathàpi na vrãhãõàmavaghàtàrthatvasiddhirityetadarthamàha># ------------- tadapiceti //#<
prayàjàdijanyàdçùñavadàtmanyevotpatteranapekùità÷raye vrãhyàdyà÷rayatvakalpanàpekùayàvaghàta eva dravyàpekùe vrãhyàdidravyavidhànasyocitatvàt /
ataeva apekùitavidhilàbhàya prayàja÷eùanyàyena dvitãyàyàstçtãyàrthalakùaõàyàmapi na doùa ityarthaþ >#//
(caturvidhakarmatvaniråpaõapårvakaü avaghàtasya vrãhyarthatvena siddhàntopakramaþ) na yasya janyatvaü, tadeva bhàvyatayànvayayogyamiti niyama; karmatvasya caturvidhatvàt /
ki¤ciddhi svata evotpàdyatvena karma bhavati ------------ yathà saüyavanena piõóaþ, ki¤citpràptivi÷iùñatvena ----------- yathà dohanena payaþ, ki¤cidvikàravi÷iùñatvena ----------- yathàvaghàtena vrãhayaþ; vituùãbhàvàkhyavikàrajanakatvàt, ki¤cicca saüskàravi÷iùñatvena ------------ yathà prokùaõena vrãhayaþ; adçùñaråpasaüskàrajananàt /
ata÷ca prakçte vrãhãõàü svaråpeõa bhàvyatvàyogena vituùãbhàvavi÷iùñatvena råpeõa bhàvyatàmàdàya dçùñàrthatve saübhavatyadçùñàrthatvakalpanà na yuktetyabhipretya siddhàntamàha #<------------ dçùñasaübhava iti >#//
(avaghàtà÷ritaniyamavidhànamiti ÷àstradãpikàsiddhàntànusàreõa niråpaõam) atracaikameva dçùñàrthàvaghàtaniyamàdadçùñaü kalpitamityadhikaraõopasaühàragranthe ÷àstradãpikàyàmanena vidhinà vidhivaiyarthyaparihàrasåcanadvàrà vidheyaniyamasyàdçùñàrthatvamuktam /
tanmatena vituùãbhàvàrthapakùapràptàvaghàtà÷rita- niyamavidhànamàha #<---------- dalaneti >#//
yato vituùãbhàvàrthàvaghàtà÷ritasya tasyàdçùñàrthatayà vidhànam, ata evà÷rayàbhàvàt nàdçùñàrtham /
kçùõalacarau niyamapràptàvapi tu lopa evetyàha #<------------- ataeveti >#//
(÷àstradãpikàsiddhànte '÷rutaniyamavidhànena tasyàyogàdavaghàtasyaiva ÷rautasya vidhànaü kalpitasyàdçùñasyàprayojakatvàdikaü ca) asmiü÷ca pakùe ÷rutadhàtvarthavidhityàgenà÷rutaniyamavidhyàpattera÷rutasyàdçùñajanakatvànupapattera- parituùyanpakùàntaramàha #<------ vastutastviti  //
vaituùyasya ceti //>#
niyamaü vineti pårva÷eùaþ /
vrãhyarthàvaghàtaniyamajanyatvàt dharmigràhakapramàõena vrãhiniùñhamevetyàha #<----------- vrãhiniùñheti >#//
kalpitasyàpyadçùñasyànuùaïgikatayà kalpanànna prayojakatvam svàtantryeõetyàha #<---------- tadadçùñasya ceti >#//
adçùñasyànanuùñhàpakatàca vaituùyàsaübhave tasyànanuùñhànamityevaüråpà, natu vaituùyasaübhave 'pi sà ; dalanàderapyanuùñhànamityevaüråpà, natu vaituùyasaübhave 'pi sà; dalanàderapyanuùñhànàpatteþ /
ata eva tasyàvaghàtajanyatve 'pi dalanàdivyàvçttiphalakaniyamavaiyarthyànupapattiprasåtatvànniyamàdçùñatvavyavahàra ityarthaþ //
#<(vrãhyadçùñobhayodde÷yakatvanibandhanavàkyabhedasya ÷rutavidhàvudde÷yànekatvàbhàvàt, dçùñàdçùñobhayavi÷iùñatvenaikayaiva dvitãyayodde÷yasamarpaõàcca parihàraþ)>#  #<udde÷yànekatvaprayuktaü vàkyabhedaü pariharati># --------- àrthiketi //
#<÷rutavidhinà vituùãbhàvavi÷eùñavrãhyuddesenàvaghàtavidhàne tadvaiyarthyapratisandhànottaramavaghàtenàdçùñaü kuryàdityàrthikavidhyantara- kalpanànna ÷rutavidhàvudde÷yànekatvam />#
athavà ------------ #<dçùñàdçùñà÷rayavrãhãõàmekayaiva dvitãyayà bhàvyatokterna doùa ityarthaþ >#//
(vrãhipade 'pårvasàdhanatvalakùaõà niyamàpårvàïgãkàra÷cobhayamapyàva÷yakamiti niråpaõam) yathàcàtra vrãhisvaråpa iva vituùãbhàve 'pyànarthakyàparihàràdapårvasàdhanatvalakùaõàyà àva÷yakatve pradhànotpattyapårvàrthatvena vidhànopapatterna niyamàdçùñaprayojanaü ityàkùepastatparihàra÷ca kaustubhe draùñavyaþ /
ato vrãhãõàmavaghàtàrthatvàbhàvàt na prayojanãbhåtàdavaghàtàt pradhànàpårvàpekùayà prayojakatvenàdçùñàntarakalpanam, kintu vrãhyarthàvaghàtajanyaü niyamàdçùñamànuùaïgikamiti dhàtvarthabhedepi nàpårvabheda iti vyatirekeõa såcayan siddhàntamupasaüharati #<----------- ata÷ceti >#//
(vikçtau praiyaïgave carau vicàraprayojanasya bhàùyakàroktasya parityàgena prakçtàvevàvaghàtàrthavrãhyantaraü pårvapakùe siddhànte yàgãyà eva iti prayojanàntaroktau nimittaü prayojanasiddhiprakàra÷ca) atra vikçtau praiyaïgave carau vicàraprayojanaü bhàùyakàràdidar÷itam, tatprakçtyadhãnapadàrthapràptimattvena vikçtau svàtantryeõa nirõayàbhàvàdàva÷yake prakçtàveva nirõaye tatraiva tallàbhe vikçtiparyantadhàvane prayojanàbhàvàdupekùya prakçtàveva prayojanamàha #<----------- prayojanamiti  >#//
avaghàtavidhau puroóà÷akapàlàdivat paraprayuktatayà vrãhãõàü sàdhanatvà÷ravaõàt yàgasyevàvaghàtasyàpi svàtantryeõa prayojakatve sati tadarthamapi pàrthakyena teùàmupàdànam, siddhàntetu teùàü saüskàryatvàt vrãhisvaråpàrthatve cànarthakyàpatterapårvasàdhanatvàpekùàyàü vrãhipadasya tallakùakatve 'dhikàràkhyaprakaraõasya tàtparyagràhakatvàt prakçtagrahaõopapatteþ prakçtayàgãyavrãhãõàmevopàdànamityarthaþ //
#<(pårvapakùe vrãhãõàmeva trayàõàmevàvaghàtassakçdeva, siddhànte caturmuùñiparimitànàü yavànàmapi taõóulaniùpattiparyantamavaghàta iti svayaü prayojanàntaropapàdanam)>#  #<evaü pårvapakùe sarvauùadhàvaghàtavadadçùñàrthaü trayàõàmeva vrãhãõàü sakçdevàvaghàtaþ /
prakçtauca prayàjàdivadavaghàtasya sànnàyyàdiyàgàïgatvàt tadvikàreùvatide÷e yavaprayoge 'pi tribhirvrãhibhiravaghàtaþ /
siddhànte tvàtaõóulaniùpattyavaghàtaþ, auùadhadravyasaüskàrakatvena sànnàyyàdyanaïgatvànna tadvikçtiùvatide÷aþ /
yavapakùe teùvevàvaghàta÷caturmuùñiparimitànàmeva yàgasàdhanatvàt tàvatàmeva sa iti prayojanàntarasyàpyupalakùaõametat >#//

iti caturthamavaghàtadçùñàrthatvàdhikaraõam //
#<-----------------># <B1>  #<( 5 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.5)>#  dharmamàtretu karmasyàdanivçtteþ prayàjavat  #<"vrãhãn prokùati" "strucaþ saümàrùñã" tyàdau dçùñopakàrakatvàsambhavàt dvitãyàyà÷ca sàdhyatvavatkaraõatve 'pi># #<"saktån juhoti"># #<"balvajàn ÷ikhaõóakàn kurvi" tyàdau prayogadar÷anàt pårvàdhikaraõapårvapakùavadarthakarmatvameva /
balbajànàü hi karoterdvikarmakatvàpattarna sàdhyatvam /
ataþ karaõatvamapi dvitãyàrthaþ /
ata÷ca vrãhikaraõakaü prokùaõamevàdçùñàrthatvena vidhãyate iti pràpte ------------># karmaõi dvitãyetyanu÷àsanàd ghañaü karotãtyàdiprayogàcca sàdhyatvameva dvitãyàrtho na karaõatvam; aneka÷aktikalpanaprasaïgàt /
karmatva¤ca "karturãpsitataü karme" tisåtrànnepsitatamatvaråpameva /
apitu "tathàyuktaü cànãpsitami"ti såtràdãpsitànãpsitasàdhàraõaü sàdhyatvameva /
yathàcaivaü sati na såtradvayavaiyarthyaü tathà kaustubha eva pradar÷itam /
ata÷ca vrãhãõàü dvitãyayà sàdhyatvàbhidhànàt yàgàïgatvàvagamena cepsitavatvapratãtestadudde÷ena prokùaõaü vidhãyate /
#<dçùñadvàràsambhave 'pi càdçùñameva dvàraü vrãhiniùñhaü kalpyate /
ataeva yatra nopayogaþ këptaþ, na và kalpayituü ÷akyaþ, yathà saktuùu, tatra dvitãyayà karaõatvalakùaõàmaïgãkçtya saktuvi÷iùñahomasyaiva adçùñàrthaü vidhànam /
naca ------------- anãpsitakarmatvenàpyanvayopapatternakaraõatvalakùaõeti ------------ vàcyam; tathà sati adçùñopakàrakasyàpi bhàvanàyàü karmatvenànvayàva÷yambhàve tasya dvikarmakatvàpattyodde÷yànekatvanimittaka- vàkyabhedàpatteþ /
ataþ saktukaraõakahomasyàràdupakàrakatve 'pi prokùaõàdeþ sannityopakàrakatvameva /
prayojanaü pårvavat   // 4 //>#
  //
iti pa¤camaü saümàrga vrãhiprokùaõàdhikaraõam   //
#<---------------># <B2>  #<(pårvàdhikaraõena pratyudàharaõasaïgatiþ, dvitãyàyàþ karaõatva÷akti÷ca)>#  #<pårvàdhikaraõe dçùñopakàrakatvalàbhàt guõakarmatve sàdhite yatra sa na labhyate, tatra pradhànakarmatvaü bhavatviti dçùñopakàrakatvaråpasiddhàntahetupratyudàharaõaråpeõa pårvapakùotthànàdanantarasaïgatiü såcayan viùayapradar÷anapårvakaü pårvapakùamàha># ------------ vrãhãniti  //
#<àdipadena># #<"paridhiü saümàrùñi" "agniü saümàrùñi"># #<"puroóà÷aü paryagnikarotã" tyàdãnàü saügrahaþ /
strugàdeþ sammàrgàdyajanyatvena bhàvyatvàyogàdavaghàtàdivacca yogyatàråpaliïgàdapi dçùñopakàravi÷iùñatvena tadayogàt strugàdivi÷iùñasammàrgàdãnàmevàràdupakàrakatayà prayàjàdivat vidhànaü yuktamityà÷ayenàha># --------- dçùñopakàrakatveti  //
#<nanu yogyatàråpaliïgàt guõakarmatvàsaübhave dvitãyà÷rutibalàdeva tadarthasidhyà tatsiddhirityata àha># ---------- dvitãyàyà÷ceti  //
#<dvitãyàyàþ pràdhànyàbhàve 'pi prayogadar÷anàt /
nàntyaþ, upajãvyaprayogaviruddhànu÷àsanasya tanniyàmakatvànupapatterityabhipretyàha>#------------ karaõatve 'pãti  //
#<"balbajaistçõairmayåràn kurvi"tyarthe saktåniti vaidikaprayogaþ /
àdipadena prayàja÷eùeõetyatra tadabhàve 'pyàjyasya pràdhànyaü vyatirekeõasåcitam /
ato bahutaraprayogàttasyàþ karaõatve 'pi ÷aktirityarthaþ >#//
(balbajàn ÷ikhaõóàn kuru saktån juhvatãtyàdàvanekakarmànvaya÷aïkàtanniràsau) #<nanu># àruõyàdãnàü prathamataþ krayabhàvanàyàmanvitànàmapi pàrùñhikaþ parasparànvaya ivehàpi dvayorapi karmatvenaiva prathamata eva balbajavàkye 'nvayo 'stvityà÷aïkàmanekakaraõànvaye 'pyanekakarmànvayàsaübhavena pariharati #<------------- balbajànàü hãti >#//
evaü saktånàmapi devatodde÷yakaprakùepadravyatyàgasamudàyavàcijuhotikarmatvànupapatteþ anãpsitatvenaikade÷akarmatvasyàpyanupapatteþ karaõatvaü tadartha ityàha #<---------- ataþ karaõatvamapãti >#//
(dvitãyàyàþ sàdhyatve karaõatve ca karaõatva eva và ÷aktiriti vyavasthàpanam) na sarvatra karaõatvameva tadarthaþ; ghañaü karotãtyàdau sàdhyatve 'pi prayogàt, ato yathàprayogaü kvacit sàdhyatvaü kvacit karaõatvamapi, prakçte ca karaõatayàpyupapatterna pradhànakarmatàtyàge ki¤cidbãjam /
#<etena ---------># sàdhyatvàrthakatvamanaïgãkçtya karaõàrthatvàïgãkàramàtreõaivàtra pràcàü pårvapakùe prayàsakaraõaü vyarthamityapinà såcitam /
#<athavà -----------># karaõatve 'pi prayogànna sàdhyatvamàtram tadartho 'pitu karaõatvamapyataþ karaõatve eva ÷aktirityarthenàpi÷abdo yojanãyaþ /
#<yastu ----------># ghañaü karotãti sàdhyatveprayogastatràpi viùayatàsaübandhena ghañasya j¤ànaü pratãva kçtàvapi karaõatvopapatterna viruddha ityarthaþ /
tena ca kaustubhe uktena kevalakaraõatvàrthena na virodhaþ //
#<(prayogàdanu÷àsanapràbalyena guõakarmatvasiddhàntopakramaþ)>#  #<àcàràt smçtipràbalyasya sàdhitatvàt katipayaprayogaråpàcàrasaüvàdàcca smçtibodhitàrtha eva tasyà÷÷aktirlàghavenà÷rayituü yuktà;># #<itarathàneka÷aktikalpanàpatteþ, atastadavagatakarmatvàkùiptapràdhànyànupapattyà># #<guõakarmatvameveti siddhàntamàha># --------- karmaõi dvitãyeti //
#<(sàdhyatvameva dvitãyàrthaþ, evamapi agnermàõavakamityatra màõavakapadàtpa¤camãvàraõàrthaü såtradvayamàva÷yakam, anãpsitatvàdãnàmanyalabhyatvàttatra na ÷aktirlakùaõà và, sàdhyatvamàtradvitãyàrthatve 'pi vrãhyàdãnàü pràdhànyàvagamapràya÷ca)># nanu #<karmatvasyàpãpsitànãpsitabhedenànekavidhatvàdaneka÷aktikalpanà tadavasthetyata àha># -------- karmatva¤ceti  //
sàdhyatvameveti //
#<sàdhyatvapadaü vyàpyatvàparaparyàyacaturvidhakriyàjanyaphalà÷rayatvaparam,># athavà ---------- #<tatsamaniyatàkhaõóopàdhiparam, natu janyatvamàtràparaparyàyam /
tena caturvidhakarmatvasyàpi saügrahaþ /
eva¤car ipsitànãpsitatvasya pramàõàntaralabhyatvena na tatràpi ÷aktirityarthaþ />#
nanu #<evaü sati sàdhyaü karmetyetàvataiva nirvàhe såtradvayapraõayanavaiyarthyamityata àha># ------------- yathàcaivaü satãti //
#<"vàraõàrthànàmãpsita" iti såtreõa vàraõàrthànàü dhàtånàü yoger ipsitasyàpàdànasaüj¤àvidhànàt agnermàõavakaü vàrayatãtyatràgnipadàdiva màõavakasyàpi ripsitatvenàpàdànasaüj¤àpràptàvãpsitatamatvena karmasaüj¤àvidhànàyàdyasåtrasyàva÷yakatve dveùyodãnasaügrahàrthaü dvitãyasåtrasyàpyàva÷yakatvamiti kaustubhe dar÷itamityarthaþ />#
etena ----------- #<såtradvayavaiyarthyàpatteþ prathamopasthitatvàdãpsitakarmatva eva tasyàþ ÷aktiþ, anãpsitakarmatvàdau lakùaõeti nyàyasudhàkàroktaü># ----------- apàstam; #<ubhayasàdhàraõyenaika÷aktyaiva nirvàhe 'nyalabhyàü÷e 'pi tatkalpanasya làkùaõikatvakalpanasya càyuktatvàt /
yatratu tadbàdhaþ, tatràkathitàdisåtrasya làkùaõikatvakalpane 'pi na doùa iti bhàvaþ />#
nanu ---------- #<dvitãyayepsitatamatvànavabodhe strugàdãnàü kena tadavagamo yena karmasaüj¤ayà pràdhànyamucyetetyata àha># ----------- ata÷ceti //
#<cetanapravartanàtmà hi vidhiranãpsitaphale svataþ pravartayituma÷aknuvan bhàvanàyà ripsitabhàvyakatvamavagamayatãtãpsitabhàvyàpekùàyàü dvitãyayà bhàvyatvenàvagatànàü strugàdãnàü juhvà juhotãtyàdividhyavagatayàïgatayepsitatvena grahaõaü nànupapannamiti ripsitatamatvasya vidhinaiva pratãtirityarthaþ />#
nanviti #<//
utpatti÷iùñasomàvaruddhatvenopayogakalpanànupapattirityarthaþ >#//
(dvitãyayà pràdhànyabodhasamarthanam) naca niùprayojanatvasaprayojanatvàbhyàmeva dravyasya kriyàü prati guõatvapradhànatvopapattau dvitãyàtçtãyayorniùprayojanatvàpattiþ; "aindyà gàrhapatyami" tyàdau gàrhapatyaindryoþ kratusaübandhitvena prayojanavatve samàne sati gàrhapatya eva pràdhànyabodhasya dvitãyàdhãnatvàt /
evaü såktavàkaprastarapraharaõayoþ prayojanavattvàvi÷eùe 'pi såktavàke sàdhanatàbodhasya tçtãyàdhãnatvena tadvaiyarthyànàpattiþ /
ataþ satyeva dvitãyà÷rutipràmàõye niùprayojanatvàt saktuùu apavàda iti kaustubhe draùñavyam /#<
naceti >#//
(saktån juhotãtyatrànãtsitakarmatvaparatva÷aïkà, tatra tantraratnàdyuktaþ juhoterakarmakatvena tadasaübhava iti parihàraþ /
juhoterapi sakarmakatvàdanyathà svakãyaþ parihàra÷ca) atra tantraratnanyàyasudhàkàràdibhiþ "maitràvaruõàya daõóami" tyàdau dadàtessakarmakatvàt maitràvaruõàdãnàmanãpsitakarmatvenànvayasaübhave 'pãha juhoterakarmakatvàt na saktånàmanãpsitakarmatvenànvayaþ saübhavatãtyataþ karaõatvalakùaõetyuktam, taddhuto hutaþ paryàvartata iti karmaniùñhàprayogàt "tçtãyà ca ho÷chandasã" tisåtreõa hoþ karmaõi tçtãyàvidhànàcca tasyàpi sakarmakatvàvagateraki¤citkaramityupekùyànyathà samàdhatte #<---------- tathàsatãti /
prayojanamiti >#//
(pårvàdhikaraõapårvapakùasiddhàntaprayojanasyàtràpi tatvena niråpaõam) pårvapakùe strugàdãnàmupàdeyatvena vivakùitasaïkhyàtvàt kapi¤jalàdhikaraõanyàyena strugvivçddhàvapi tritvasaïkhyàvacchinnaireva sammàrgàdikam /
yavaprayoge 'pica prokùaõàrthavrãhyàdisaüpàdanam, siddhàntetu sarveùàmeva, yavaprayogeca teùveva prokùaõàdyanuùñhànànna vrãhisaüpàdanamitipårvavadityarthaþ /
#<yattu ----------># bhàùyakàràdyuktaü prayojanaü, taddåùaõaü kaustubha eva draùñavyam //
#<
iti pa¤camaü vrãhiprokùaõàdhikaraõam //>#
------------------ #<<B1>>#  (6 adhikaraõam //)//
(a.2 pà.1 adhi.6)  #<àjyaiþ stuvate, praugaü ÷aüsatãtyàdistotra÷astràõàü yàgãyadevatàdiprakà÷akatayànyamantravadeva dçùñàrthatvàdavaghàtàdivadeva sannipatyopakàrakatvamiti pràpte />#
loke guõiniùñhaguõatàtparyakàbhidhànasyaiva stutipadavàcyatvena prasiddhatvàt pragãtàpragãtamantrasàdhyaguõiniùñhaguõatàtparyakàbhidhànasya ca stotra÷astrapadavàcyatvàt teùàü guõiprakà÷anatàtparyakatvàsambhavena naiùàü mantràõàü guõiprakà÷anàrthatvam api tu guõaprakà÷anaråpàõàü stotra÷astràõàmàtmaniùñhàdçùñàrthatayà àràdupakàratvameva /
na ca prayàja÷eùàbhighàraõanyàyena dçùñàrthatvànurodhena lakùaõayà guõiprakà÷anaråpatvam; liïgàdeva tàdçktvopapattau vidhivaiyarthyàt /
eva¤ca màhendrayàgasannidhau aindrãstutirupapannà bhavati /
itarathà ÷abdasamavàyinã devatà vidhigata÷abdenaiva nigameùu vaktavyeti mahendro nendra÷abdena ÷akyate prakà÷ayitum /
ato yatrendra eva devatà tatrotkarùàpattiþ, sàmànyasaübandhabodhakapramàõàbhàvena và manotàsthàgni÷abdavallakùaõayà indrapadena mahendrasyaiva prakà÷anàpattiþ /
tasmàt pradhànakarmaõã stotra÷astre  // 6 //
iti ùaùñhaü stuta÷astràdhikaraõam /
<B2>  #<(pårvàdhikaraõenàpavàdasaügatiþ devatàstuteþ maõóåkàdiprakà÷akatayà stotra÷astràõàü dçùñàrthatayà guõakarmatvapårvapakùa÷ca)>#  #<pårvàdhikaraõe sàdhitasya guõakarmatvasyehàpavàdakaraõàdàpavàdakãü saïgatiü spaùñatvàt saü÷ayaü cànabhidhàya viùayapradar÷anapårvakaü pårvapakùamevàha># ---------- àjyairiti  //
#<praugasaüj¤akaþ ÷astravi÷eùaþ /
àdipadena># #<"pçùñhaiþ stuvate" niùkaivalyaü ÷aüsatã"># #<tyàdãnàü saügrahaþ /
stotraü nàma pragãtamantrasàdhyaguõaguõisaübandhakãrtanam /
tadevàpragãtamantrasàdhyaü ÷astramiti tayorbhedaþ /
yadyapi viùayatàsaübadhena guõaguõinorubhayorapi saübandhakãrtanàtmakastotra÷astre prati karaõatvamasti; tathàpi tayoþ prayojanàpekùàyàü karmànupayuktaguõaprakà÷anàrthatvàyoge 'pi karmopayuktaguõiprakà÷anàrthatvena dçùñàrthatvasaübhave 'dçùñàrthatvakalpanàyogàn yàjyàdimantravadeva dçùñàrthatvalàbhàya prakà÷anàrthatvameva yuktamiti guõisaüskàrakatvàt guõakarmatvameveti pårvapakùamàha># ------------ yàgãyeti  //
#<naca ---------- dvitãyà÷rutyabhàve kathaü guõakarmatvamiti ------------ ÷aïkyam; tadabhàve 'pi guõyaïgatàbodhakaliïgamàtràdapi tadupapatteþ /
ataeva># #<"tulya÷rutitvàdvetaraiþ sadharmaþ syàdi"ti pårvatanasiddhàntasåtre ÷rutigrahaõamupalakùaõamiti bhàvaþ  // .//
àgnimàrutàdau># #<"akùasåktaü ÷aüsati"># #<"maõóåkasåktaü ÷aüsatã" tyevamàdyàmnàtànàmakùamaõóåkàdãnàü devatàtvàbhàvena devatàprakà÷akatvànupapatte ràjasåyàgnicayanayorviniyuktàkùa- maõóåkastutyamàtraprakà÷akatvasya dç÷yateceti guõasåtreõeha ÷aïkitatvàt># #<"stuta÷astrayostu saüskàro yàjyàvaddevatàvidhànatvàdi"ti pårvapakùasåtragataü devatàpadaü stutyamàtropalakùaõamiti såcayituü devatàdãtyàdipadopàdànam >#//
(stotra÷astrayorguõiprakà÷anaparatve lakùaõàprasaïgenàdçùñàrthatvopapàdanam) ÷rutàrthasyaiva prayojanàpekùàyàü tadavirodhenaiva prayojanasya kalpanà yuktetyabhipretya siddhàntamàha #<------loka iti >#//
'vakrake÷ànto devadatta' ityàdau yathàguõàbhidhàne stutibuddhirbhavati, na tathà vakrake÷àntaü tamànayetyàdàvityarthaþ /
#<nanu># "prayàja÷eùeõa havãüùyabhighàrayatã" tyatra prayàja÷eùapratipattyarthatayà dçùñàrthatànurodhena vibhaktidvaye lakùaõà÷rayaõavat, ihàpi stauti÷aüsatyoþ prakà÷ane lakùaõàstvityà÷aïkya nirasyati #<----------># naceti //#<
yàjyàdimantreùviva prakà÷anasya liïgakalpyamantraviniyojaka÷rutyaiva pràptisaübhaveneha guõaparisaïkhyàdyarthatvàbhàvena vidhivaiyarthyàpattermantràõàü dçùñàrthatvasya stutiniùpàdakatayà siddhànte 'pyakùateþ stutisvaråpasya dçùñàrthatvakalpane stutisvaråpasyaiva bàdhàpatteragatyà ÷akyàrthasyaivàdçùñàrthatayà vidhisàrthakyamanyathà vaiyarthyamityarthaþ /
evaü liïgabàdhakaü ÷rutivirodhamupanyasya kramasaübandhibàdhàpattimapi dar÷ayati># ------------- eva¤ceti //
#<(kramasannidhyabàdhàyàpi stotra÷astrayoràràdupakàrakatvopapàdanam)>#  #<yadi stauti÷aüsatyorguõiprakà÷analakùaõàrthatàmaïgãkçtya guõismaraõàrthatvam, tadà màhendragrahayàgàbhyàsakrame pçùñhastotrasàdhanatvena vihitayoþ># #<"abhitvà ÷åranonumaþ" "natvàvamanye" ityanayoþ avidyamànàrthaçïmantrayorindraliïgatvena mahendraprakà÷anànupapatteþ indrasya ca yàgànaïgtvena prakà÷anànupayogàt yatrendro devatà tatprakaraõa eva påùànumantraõamantravadutkarùàpattau yajurvedavihitagrahayàgàbhyàsakrameõa sàmavedàntargatottaràgranthe pañhitarcàü yathàkramaü pàñhenàvagatàïgabhàvànàü madhye 'nayormantrayostadaïgãkàrakramasya tatsàdhyastotrasyaca bàdhàpattiþ /
uttarayo÷cakakupbhåtatvasaüpàdanàya># #<"pàdaü punaràrabhate" ityàdinà màhendragrahasannidhàvàmnàtasya pragrathanasya tadaïgatvànaïgãkàràt tatsannidhibàdhàpatti÷ca /
ato durbalayorapi kramasannidhyorabàdhenopapattau bàdhàyogàt guõaprakà÷anàrthatvecendramàhendrayorguõaikyena mahendravçttiguõaprakà÷akatvopa- pattyà tayoranugraheõa àràdupakàrakatvameva stotra÷astràõàü yuktamityarthaþ >#//
(mahendrendrapadayorbhinnadevatàtvasamarthanenendramantràõàü mahendràprakà÷akatvopapàdanam) nanu indrasyaivaü vçtravadhottarakàlaü mahatvayogena "yanmahànindro 'bhavattanmahendrasya mahendratvami"ti mahendra÷abdavàcyatvasmçteþ samudàya÷aktau pramàõàbhàvena mahatvaguõavi÷iùñatvena mahendratvàdaindramantràbhyàse 'pi tatprakà÷anopapatternotkarùàpattirityà÷aïkàniràsàyàha #<----------- itaratheti  >#//
"màhendraü grahaü gçhõàtã" tyatra mahendrapadàdutpannena devatàtaddhitena devatàtvavi÷iùñadravyàbhidhànàt devatàtvasya ca vçddhavyavahàreõa tyajyamànadravyodde÷yatvaråpasyànuccàryer'the 'saübhavàt taddhitàbhihitodde÷yatvàkhyadevatàtvànvayàrthaü vçtravadhottaraü mahattvena tadupapàdane vedasyànityatvaprasaïgàt taddhitavçddhau sàmarthyasyàpekùaõenà÷vakarõàdi÷abdavadavayavàrthànapekùaõena samudàyavçttyàr'thàntarapratipàdakena mahendrapràtipadikena tasyaiva taddhitena devatàtvaü vidhãyata iti vidhigata÷abdenaiva nigameùu vaktavyeti dà÷amikanyàyàt tatparyàya÷akràdiprayogànupapattau sutaràü ÷uddhendrapadaprayogàyogàt tena prakà÷anànupapatterutkarùàpattyàdikamanivàryamityarthaþ //
#<(tvaü hyagne ityatràgni÷abdasya manotàlakùakatve 'pi prakçte indra÷abdasya mahendralakùakatvàpattiriti niråpaõam /
prayojananiråpaõaü ca)>#  manotàstheti #<//
pa÷àvagnãùomayordevatàtve 'pi># #<"tvaü hyagne prathamo manote" timantre 'gnipade svasahacaritasomalakùaõàvat ihàpãndrapade tallakùaõàpattiþ /
naceha sà yuktà; tatra ÷rutivirodhàbhàvàt, pratyuta># #<"manotàyai haviùo 'vadãyamànasyànubråhã"ti praiùasàmarthyàddhavirdevatàsmçtyarthatvàvagatitàtparyagràhakava÷àt tadà÷rayaõe 'pãha tadà÷rayaõasyàyuktatvàdityarthaþ /
pràkaraõikendrayàge sàmànyasaübandhabodhakapramàõasattve 'pi tadavàntaraprakaraõapañhitamantràntaràvarodhe 'sya vinive÷àyogàt prakaraõabahirbhåtendrayàge nive÷enotkarùamabhipretya sàmànyasaübandhabodhakapramàõàbhàvena vetyuktam /
vistarastu kaustubhe draùñavyaþ /
siddhàntamupasaüharati># ------- tasmàditi //
#<prayojanaü yatra agniùñutyàü 'àgneyagrahà bhavantã'ti vacanena sarvagraheùvàgneyatvaü vihitam, tatra prakçtito nànàdaivatyastotra÷astràõàü pràptau># #<pårvapakùe devatàsaüskàratvàt yathàdevatamåhitavyam /
siddhànte tvadçùñàrthatvàdanåha iti devatànyatve stuta÷astrayoþ karmatvàdavikàraþ syàditi såtreõaiva da÷amacaturthapàde vakùyata iti noktam >#//

iti ùaùñhaü stuta÷astràdhikaraõam //
#<----------------># <B1>  #<(7 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.7)>#  guõakarmapradhànakarmavidhàyakàkhyàtadvaye niråpite prasaïgàdabhidhàyakaü tçtãyamàkhyàtaü niråpyate /
mantragatànàü bràhmaõagatànà¤ca yacchabdàdisamabhivyàhçtànàmàkhyàtànàmapi vidhàyakatvam /
satyàmapi ca pramàõàntareõa pràptau abhyàsàt karmabheda iti pràpte ------------  #<"devàü÷ca yàbhiryajate" "yasyobhayaü haviràrtimàrcchedi" tyàdau yacchabdasya pràptidyotakatvena svaviùaye aj¤àtaj¤àpanaråpavidhipratibandhakatvaü spaùñam /
evaü># #<"agnãdagnãnvihare" tyàdau># saübodhanavibhakterabhimukha÷rotçmàtraviùayàyà abhimukhànabhimukhasàdhàraõavidhivirodhitvam /
dàmãtyàderuttamapuruùasya ca parapravartanàråpavidhivirodhitvam ato vidhàyakatvàsaübhavànmantragatànàü smàrakatvaü, bràhmaõagatànàü nimittapratipàdakatvaü lakùaõayeti draùñavyam // 7 //  #<iti saptamaü mantràbhidhàyakatvàdhikaraõam //>#
--------------- #<<B2>>#  (yacchabdàdisamabhivyàhçtamantrabràhmaõagatàkhyàtaviùayatvopapàdanam) uttaravicàrasya saïgatimàha #<-------- guõakarmeti //
abhidhàyakamiti />#
anuvàdakamityarthaþ /
sautraü mantrapadaü yacchabdàdisamabhivyàhçtàkhyàtamàtropalakùaõam, natu mantratvamavidhàyakatve bràhmaõatvaü ca vidhàyakatve tantramityetadartham; "vasantàya kapi¤jalàni" tyàdau mantratve 'pi vidhàyakatvàt; "yasyobhayami" tyasya bràhmaõatve 'pyabhidhàyakatvàt, ityabhipretya mantragatàkhyàtasyeva bràhmaõagatànàmapi teùàmudàharaõatvaü dar÷ayati #<--------- mantragatànàmiti >#//
yacchabdàdãtyàdipadena saübodhanavibhaktyuttamapuruùàdi÷abdànàü saügrahaþ //
#<(devàü÷ca yàbhiriti mantràrthastadviniyogasthalaü ca)>#  devàü÷ceti //
#<"na tà na÷anti na dabhàti taskaro nàsàmàmitro vyathiràdadharùati /
devàü÷ca yàbhiryajate dadàti ca jyogittàbhiþ sacate gopatiþ sahe"tyetàvato mantratve 'pi prakçtopayogavivakùayà tçtãyapàdamàtropàdànam /
yàbhirgobhiryajate yà÷ca dadàti tà gàvo na na÷>#yanti naca taskaro dabhnàti harati /
nacàsàïgavàmamitrakçto  vyathi#<rupadrava># àdadharùati #<pãóayati gosvàmã ca tàbhissaha># jyokca #<ciraü kàlaü># it #<ni÷reyasena># sacate #<saüyukto bhavatãti gostutyarthamantràrthaþ /
ayaü ànubandhyayàgàïgapa÷upuroóà÷ànunirvàpyadevãhaviryàge carudravyake godevatve yàjyàtvena viniyuktaþ >#//
(yadyadiprabhçtãnàü vidhi÷aktipratibandhakatvopapàdanam) #<naca ---------># yacchabdasya svàrthamàtre siddhatàdyotakatvàt gosvaråpànuvàde 'pi tasyàþ sàdhanatvena vidhyupapattiriti #<----------- vàcyam;># yaþ pàkaü karoti sa bhuïktaityàdau tacchabdàvadhipràptànuvàdakatvasya loke dar÷anenehàpi yà gà dadàti tà na na÷antãti yacchabdasamabhivyàhàreõa tacchabdàvadhyanuvàdakatvapratãtyà yàgadànayoþ siddhànuvàdapratãtervidheyatvàyogàt /
ata eva yatra kartçsamabhivyàhçtaþ tatràpi kçtyà÷rayatvaråpakartçtvasya siddhatàpratãtyà kçterapi siddhatàpratãtyà na vidheyatvam /
evaü satyapi yadi katha¤cidapyàlocyamàne pràptirna saübhàvyeta, tadà "yadàgneyo 'ùñàkapàla" itivat svàrthamàtraprasiddhidyotakatàmaïgãkçtya vidheragatyà vidhàyakatvamapyà÷rãyeta, natvetadasti; godravyakayàgadànàderanekavidhibhiþ pràptatvàdityarthaþ /
evaü yadi÷abdasyàpi nimittatvaparatvàt svasamabhivyàhçtapràptidyotakatvaü draùñavyam /
evamagnãditi vaktrà ÷rotràbhimukhyena vidhànaü vede vakturabhàvànna saübhavatãtyadhvaryuvaktçtvànuvàdakatvamevetyarthaþ /
ata eva atra loóapi nàlaukikavidhyarthakaþ, kintu "praiùàtisargapràptakàletu kçtyà÷ce" ti såtràt praiùàrthaka eveti dhyeyam /
#<parapravartaneti># yatratåttamapuruùepyahaü dadyàmiti liïprayogastatratu svaniùñhapravartanàparatvaü tatra lakùaõayà neyamiti draùñavyam //
#<(vidhi÷aktipratibandhakayadàdi÷abdasya dharmopayoganiråpaõam)>#  #<nacaivaü tarhi teùàmànarthakyam; bràhmaõàdigatànàü àkhyàtàntaraikavàkyatayà nimittatvapratipàdakatayopayogàt /
mantragatànàntu yadyapi vidheyatvenodde÷yasamarpakatvenopayogàbhàvàt stàvakatayà ca dårasthatvena padaikavàkyatàbhàvàdanupapatteþ padàrthavidhayà stutimàtralakùaõàyàmapi svàrthabodhe samàptyabhàvena vàkyaikavàkyatàyà apyasaübhavànnopayogaþ saübhavati; tathàpi pàri÷eùyànmantràdhikaraõanyàyena smàrakatvenaiva sa ityàha># ---------- ata iti //
#<prayojanaü spaùñatvànnoktam //>#

iti saptamaü mantràbhidhàyakatvàdhikaraõam //
#<-----------------># <B1>  #<(8 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.8)># taccodakeùu mantràkhyà mantraprasaïgàt "ahebudhniya mantraü me gopàye"ti vedaprayuktamantra÷abdàrthanirõayàya tallakùaõamucyate /
yatràbhiyuktànàü mantrapadavàcyatvaprakàrikopasthitirvi÷eùyatàsaübandhena samantraþ /
vàcyatàvacchedakaü ca mantratvaü jàtirakhaõóopàdhirvetyanyadetat   // 8 //  //
iti aùñamaü mantralakùaõàdhikaraõam   //
------------------ #<<B2>>#  (pårvàdhikaraõena pràsaïgikasaïgatiniråpaõam) pårvàdhikaraõe upalakùaõatayàpi såtre mantra÷abdaprayogàdupasthitasya mantrasya lakùaõaü kriyata iti pràsaïgikãü saïgatiü dar÷ayati #<---------- mantraprasaïgàditi># //
(÷àstrasaïgatiniråpaõapårvakamarthaprakà÷akatvasyàlakùaõatvàt mantratvaprakàrakaprasiddhiviùayatvameva mantratvamiti niråpaõam) ÷àstre vàkyàrthavicàravat vedapadàrthavicàrasyàpi kartavyatvena pratij¤ànàdiha tatkaraõena ÷àstrasaügatiü såcayituü vaidikapadàrthatvaü dar÷ayituü #<ahirbudhnyetyuktam />#
"ahirbudhnyo rudra" iti prakà÷akàràþ /
àvasathyàgnirityapare /
tacchabdena pårvàdhikaraõoktamabhidhànaü paràmç÷ya tadabhidhànaü codakaü prayojakaü yeùàmiti bahuvrãhisamàsena prayogakàle arthaprakà÷akatvaü mantralakùaõaü yadyapi såtre pratãyate; tathàpi mantrakàõóapañhitànàü "vasantàya kapi¤jalànàlabhete"tyàdãnàü mantratve 'pi vidhàyakatvenàrthaprakà÷akatvàbhàvenàvyàpteþ pa¤came mantràbhàve bràhmaõasyàpi smàrakatvàïgãkàràdativyàpteryathà÷rutamayuktaü tadityupekùyànyathà lakùaõamàha #<------- yatreti  >#//
(mantrapadavàcyatàvacchedakaniråpaõenoktamantralakùaõasya såtràråóhatvapratipàdanenàsyantatvàdilakùaõakhaõóanena copasaühàraþ) #<nanu># mantrapadavàcyatàvacchedakàni÷caye vàcyatvaprakàrakani÷cayàyogànna lakùaõasiddhiþ  //
na hi mantratvannàma jàtiþ; tathàtve vidhitvàdinà sàïkaryàpatteþ, anekavarõavyaktãnàü yaugapadyàsaübhavena mantratvasyàbhivyaktyanàpatte÷ca /
nàpyupàdhiþ, ataþ kathametallakùaõamityata àha #<--------- vàcyatàvacchedaka¤ceti  >#//
akhaõóopàdhiråpasyaiva mantratvasya devatàtvavat svãkàreõa tena råpeõa vàcyatve 'vadhàrite tatprakàrakani÷cayaviùayatvasya lakùaõatvopapattiþ /
ata÷ca tacchabdasya mantraparatvamevàïgãkçtya mantracodakeùu mantràdhyetçùu yà mantràkhyà mantrapadavàcyatvaprayogeõa såtre uktamiti bhàvaþ /
yàni asyantatvàdãni lakùaõàni vçttikàreõa kçtàni, tàni katha¤citsvaråpakathanamàtraparatayà neyàni, natu lakùaõatvenar "ióya÷càsi vandya÷ca vàjinni"ti mantre 'simadhyatvena "tattvà yàmi brahmaõe" ti mantre tvàmadhyatvenàvyàpterityàdi pràcàü grantheùveva draùñavyam /
prayojanam --------- "àkùepeùvapavàdeùu pràptyàü lakùaõakarmaõi /
prayojanaü na vaktavyaü yacca kçtvà pravartata" ityàbhiyuktyà lakùyaj¤ànaråpasyaiva spaùñatvàt -------- na pçthagvàcyamiti noktam //
#<
ityaùñamaü mantralakùaõàdhikaraõam //>#
------------------ #<<B1>>#  (9 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.9)  #<"etadbràhmaõànyeva pa¤ca havãüùã"ti vedaprayuktabràhmaõa÷abdàrthaparij¤ànàrthaü tallakùaõamapi prasaïgàdeva /
mantràtiriktavedatvameva bràhmaõatvam // 9 //># iti navamaü bràhmaõalakùaõàdhikaraõam //
#<------------------># <B2>  #<(÷àstrànantarasaïgatiniråpaõapårvakaü mantràtiriktavedavàkyatvaü bràhmaõasya lakùaõamiti arthavàdopaniùadàmapi vidhàvevàntarbhàvenopapàdanam)>#  #<pårvavadeva vaidikapadàrthavicàreõa ÷àstrasaïgatiü prasaïgasaïgatiü cànantaraü dar÷ayan bràhmaõalakùaõaü yadyapi mantralakùaõavadeva yatràbhiyuktànàü bràhmaõapadavàcyatvaprasiddhiviùayatvaråpaü ÷akyate vaktum, itarathà bràhmaõàtiriktavedatvaü mantratvamityevaüråpasya mantralakùaõasyàpi saübhavena vinigamanàvirahàpatteþ; tathàpi svatantrasyàrùerniyantuma÷akyatvàditi nyàyena såtrakçduktameva lakùaõaü dar÷ayati># ---------- etadbràhmaõànãti //
vastutastu ------------ #<÷eùe bràhmaõamityetàvataiva siddheþ ÷abda÷abdaprayogeõàbhiyuktaprasiddhimålakatvameva pårvoktalakùaõasya pratãyata iti na vinigamanàviraha># -------- iti dhyeyam /
mantràtirikteti //
#<vedasya bràhmaõamantrayoþ vedanàmadheyamiti dvirà÷itvokteþ mantràtiriktatvena lakùaõenàrthavàdànàü vidhãnàmupaniùadàü ca dvitãyarà÷yantarbhàvaþ såcitaþ /
atràpi vçttikàroktàni lakùaõàni bhàùyàdàveva dåùitàni tatraiva draùñavyàni >#//

iti navamaü bràhmaõalakùaõàdhikaraõam //
#<------------------># <B1>  #<(10 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.10)>#  åhapravaranàmadheyànàü satyapi prayogakàle arthasmaraõàrthamuccàryatve mantrapadaikavàkyatve ca svaråpeõa vede 'pañhitatvàdabhiyuktaprasiddhyaviùayatvena naiùàü bhreùe mantrabhreùanimittaü pràya÷cittam, apitu aïgabhreùanimittakameva   // 10 // iti da÷amaü åhàmantratàdhikaraõam //
#<<B2>>#  (pårvàdhikaraõenàpavàdikasaïgatiþ åhapravaranàmasvaråpaniråpaõapårvakatanmantratvapårvapakùa÷ca) pårvaü vedasya dvairà÷ye ukte åhàderapyanumànàdigamyavedatvàbhyupagamàt tatraca vidhiprayojanatvàbhàvena bràhmaõatvàbhàvàt pari÷eùeõàthavà prayogakàler'thaprakà÷akatvaråpapårvoktalakùaõabhràntyà và mantratve pràpte tadapavàdaþ kriyate /
arthàcca dvairà÷yasya eñhyamànavedaviùayatvaü siddhaü bhavatãtyevamàpavàdakãü saïgatiü spaùñatvàdanabhidhàya viùayapradar÷anapårvakaü pårvapakùaü saükùepeõa såcayati #<---------- åheti >#//
"pràkçtasthànapatitapadàrthàntarakàryataþ /
åhaþ prayogo vikçtau åhyamànatayoditaþ" ityagnyàdipadasthàne vikçtau såryàdipadaprayogo yo mantreùu sa åhaþ /
"àrùeyaü vçõãta" ityàdividhiva÷àtkà÷yapavatsàranaidhruvetyàdi÷abdena àrùeyaü kãrtyate, sa pravaraþ /
subrahmaõyànigade yatra "devadatta÷armaõaþ putro yajata ityàdinà yajamànapitràdivàcaka÷abdo yajamànasya nàma gçhõàtã"ti vidhitaþ prayujyate tannàma /
#<mantrapadaikavàkyatveceti >#//
itarathà amantrakaikavàkyatàpannànàü mantràõàmapi ÷lokaikavàkyatàpannamantràkùaravadamantratvàpattirityarthaþ //
#<(mantraikavàkyatvasyàrthaprakà÷akatvasya và mantratvàprayojakatvenohàdyamantratvasiddhàntaþ)>#  #<siddhàntamàha># ------------ svaråpeõeti //
#<svàdhyàyàdhyayanakàle teùàmapañhitatvenàbhiyuktaprasiddhyabhàva ityarthaþ />#
ata eva #<teùàü svarapårvakaü pàñhàbhàve 'pi na doùaþ />#
naiùàmiti #<//
naca tadekavàkyatàpannànàü amantratvàpattiþ; ekapadalope 'pi sa eva mantra iti dçóhatarapratyabhij¤ànàt mantràvinà÷apratãteþ /
ataeva yàjyànte plutikaraõe 'pi na mantratvahàniþ /
÷lokàdyekavàkyatàpannamantràkùareùu tu prasidhyabhàvàdeva na tat /
eva¤ca mantraikavàkyatàyàmapi iùetvetyatra chinadmãtyadhyàhçtasya mantratvàbhàvena mantraikavàkyatàyàþ, arthaprakà÷akatvasyàpi yathà prakçtipràptasya># #<"upàvartadhva" miti mantrasya sthàne mahàvrate># #<"rathaghoùeõa màhendrasya stotramupàkarotã"ti vacanavihite rathaghoùe 'pi sattvena vyabhicàrànna tanmàtreõaiùàü mantratvamityarthaþ >#//
(vidhivàkyàmnàteràpadasya, àyurà÷àste yajamàno 'sau ityatràsàviti padasthànãyavi÷eùapadànàü ca mantratvaniràsaþ /
pårvottarapakùaprayojananiråpaõaü ca)  #<atraca vàrtike ---------># yat iràpadasyairaü kçtvodgeyamiti vidhivàkye taddhitàntargatatvenàmnàtatvàdastyeva mantratvamityuktam, tadgànàrthaü bràhmaõe samàmnàtasyàpi mantraprasiddhyaviùayatvena mantratvàyogàt katha¤cit mantrakàõóe tadvidhipàñhàbhyupagame 'pyairapadasyaiva pàñheneràpadena tadasaübhavàdati÷ayàrtham /
yadapi "à÷àste 'yaü yajamàno 'sàvi" tyàdisarvanàmasaüyukte mantre asàvityasya svàdhyàyàdikàle mantraråpasyàpi karmakàle tatpadasthàne pañhanãyasya devadattàdipadasyàpi vi÷eùàõàmànantyàdayugapatkàlatvàccàmnàtuma÷akteþ svaråpasya sarvanàmaprakàreõàstyevàmnànamitya÷ånyasthànatvàt mantrasya ÷akyameva niråpaõaü kartum /
yadatra padaü nivekùyate tadgànayaü mantra ityato mantratvamityuktam, tadapi teùàü vi÷eùapadànàü svaråpeõa pàñhàbhàvàt tatprasiddhiviùayatvànupapatteþ sarvanàmapàñhasyaca svàdhyàyakàle pàràyaõàdau copatyuktatvenànarthakyasyàpyabhàvàditarathà subrahmaõyànigade àrùeyavaraõe 'pi sàmànyàtmanà àmnànasya vi÷eùaparyavasànaü vinànupapatteþ pravaràdãnàmapi vidhivihitatvena mantratvàpatteranivàryatvàdati÷ayàrthamevetyuktaü kaustubhe /
#<ataeva ----- vàrtike -------># sarvanàmasthàne prayujyamànapadànàmamantratvamà÷aïkya tathànàmeti kecidityaneneùñàpattiü kurvatàü matamapyuktam /
#<ata÷ca naiùàmiti># åhitapadaghañitasamastamantrabhreùe mantrabhreùapràya÷cittasya pakùadvaye sàmye 'pi åhitapadamàtrabhreùe mantrapadabhreùanimittaü pràya÷cittaü pårvapakùe /
siddhàntetu tasya mantràntargatatve 'pi mantrapadatvàbhàvànna tat, apitu j¤àtàj¤àtàïgabhreùanimittaü pràya÷cittamityarthaþ //
#<
iti da÷amamåhàmantratàdhikaraõam //>#
------------------ #<<B1>>#  (11 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.11)  #<teùàm //
mantratvàdau vyàpakadharme niråpite tatprasaïgàdeva tadavàntaradharmo çktvàdiþ,># #<"çcaþ sàmàni yajåüùã"ti vedaprayuktaçgàdipadàrthaparij¤ànàrthaü niråpyate /
pàdavyavasthàvanmantratvaü çktvam // 11 // iti ekàda÷aü çglakùaõàdhikaraõam >#//
<B2>  #<(pràyapàñhàrthavçttava÷àdikçtapàdavyavasthàvanmantratvaü, çktvamiti, çglakùaõaniråpaõam) yadyapi arthava÷eneti hetåpàdànasahitaü lakùaõamuktam, tathàpi tatprave÷amantareõàpi nirdeùatayà lakùaõopapattimabhipretya çglakùaõamàha># ----------- pàdavyavasthàvaditi  //#<
såtragatatacchabdaparàmçùñamantratvoktyà ÷lokàdàvativyàptiniràsaþ såcitaþ /
sàca pàdavyavasthà># #<"agnimãle purohitami"tyatra çgarthàparyavasàne 'pyavàntaravàkyàrthamàdàyàrthava÷àdbhavati /
evamaparayorapi pàdayorãle ityàkhyàtapadànuùaïgeõàrthavattvamiti såtre upàttamapyarthava÷eneti padaü hetvantaràõàü vçttàdãnàmapyupalakùaõam />#
taduktaü pràti÷àkhye -------- #<"pràyor'tho vçttamityete pàdaj¤ànasya hetavaþ" iti /
asyàrthastadbhàùye># pràyaþ #<pràyapàñhaþ,># vçttaü tu #<"varùiùñhàõiùñhayoreùàü laghåpottamamakùaram /
gurustvitarayo çkùu tadvçttaü chandasàü viduþ" iti pràti÷àkhye uktam />#
eùàü #<padànàü># varùiùñhàõiùñhayordvàda÷àùñàkùarapàdayorupottamamakùaraü #<laghu bhavati /
yathà># #<"pradevamacchà madhumanta indavaþ" iti dvàda÷àkùare pàde dakàra upottamo laghurbhavati tadantyàkùaràntaþ pàdo j¤àtavyaþ /
yathà># #<"agnimãla" ityatra># hi#<kàra upottamo laghurbhavati tadantyàkùaràntaþ pàdo bhavati />#
itarayoþ #<da÷aikàda÷àkùarayostu upottamaü gururbhavati tadantyàkùara eva pàdaþ /
yathà># #<"÷rudhã havaü vipipànasyàdre" riti da÷àkùare pàde syà iti gururbhavati /
yathàvà># #<"pibà somamabhiyamugratarda" ityekàda÷àkùare pàder da iti saüyuktàkùare vidyamàne pårvasya gurutvàt takàro gururbhavati /
tadantyàkùaràntau tau pàdau j¤eyàvityarthaþ /
pràyapàñhodàharaõaü tu># #<"gornaparvaviradàtira÷ce"ti traiùñubhe pàde ekàda÷àkùaratvamapekùitam /
vartatetu da÷àkùaratvaü tatra traiùñubhe asmin såkte pårvottarapadànàü ekàda÷àkùaratvamasti /
tatpràyapàñha eva hetuþ /
arthodàharaõaü tu uktameva /
anyadapi ghçõàno 'dbhirdevatànityantaþ pàdor'thava÷àt />#
#<"tamustràmindraü na rejamànami">#ti traiùñubhe pàde ekenàkùareõa nyåne 'pyalpavaiùamyeõa tatraiva namityatra pàdàntatvam /
#<"evàdevàüindro vivye nénpra÷cyautnena maghavà satyaràdhàþ /
vi÷vettàte harivaþ ÷acãvobhituràsaþ svaya÷o gçõantã" tyasyàmçci uttaràrdharce da÷àkùarau dvau pàdau /
pårvàrdharce tu arthava÷ena nénityantaü pàdànto bhavati /
vçttava÷àdante nénityasyopottamasya gurutvàt tatra vçttàpekùayàr'thasya balavattvàt nénityante pàde pràpte néuttaràrdharcagatada÷àkùarapàdadvayapràyapàñhenàrthàpekùayàpi balãyasà pretyantapàdovasãyate />#
taduktaü pràti÷àkhye ------ #<'tadvi÷eùasannipàtetu pårvaü pårvaü paraü param, iti pràyor'thavçttànàü samavàye pårvaü pårvaü prabalaü uttaramuttaraü durbalamityarthaþ />#
etena ----- #<"agniþ pårvebhirçùibhiri" tyatra kriyàpadànupàdànàdaparyavasitàrthe vçttava÷ena vyavasthetyuktaü yadvàrtike tadapi># --------- vyàkhyàtam; yattu ------- nyàyasudhàkàràdãnàü laghugurvakùarasàmyàdvçttava÷eneti vàrtikagatavçttapadavyàkhyànam, #<tadayuktam,># vàrtikagatavçttapadasya pårvadar÷itapràti÷àkhyoktavçttàrthatvenàpyupapatteþ /
laghugurvakùarasamàkhyavçttaparatayà vyàkhyànasya niùpramàõatvàt /
ata eva vçttàpekùayà balavatàrthava÷eneóya ityantasya pàdàntatve pràpte agnimãla ityàdyaùñàkùarapràyapàñhenàrthàpekùayà balãyasaiva pàdavyavasthà yuktà /
vàrtike vçttopanyàso nar ióya ityantasya pàdàntavyàvçttyartho 'pi tu çùibhirityantasya pàdàntatvaü nàrthava÷ena bhavati kena tarhãtyapekùàyàü tadupapàdanamàtràrtha eva /
evaü sthite agnimãla ityàdau vçttàrthàkùarasaïkhyàniyamachandolakùaõànàü pàdavyavasthàhetånàü samuccaye 'pi na kùatiriti j¤eyam /
ida¤ca målànapekùitamapi kaustubhadar÷itodàharaõa÷odhanikàrthaü prasaïgàdatropapàditam  // //

#<ityekàda÷aü çglakùaõàdhikaraõam   >#//

----------------- #<<B1>>#  (12 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.12)  


#<gãtiùu sa màkhyà  / Jaim_2,1.36 />#


#<mantratvasamànàdhikaraõagãtatvaü sàmatvam   // 12 //>#
iti dvàda÷aü sàmalakùaõàdhikaraõam  //
#<<B2>>#  (sàmalakùaõam sàma÷abdasya gãtiparatvam, sàptamikàdhikaraõasyaitadàkçtyadhikaraõàbhyàmapaunaruktyamityàdãnàü niråpaõam) atràpi såtre teùàmiti padànuvçttyà mantragatatvasya làbhenàbhiyuktaprasiddhimålopapattikaü sàmalakùaõamàha #<------ mantratveti  >#//
tena na laukikagãtàvativyàptiþ /
yadyapi gãtivi÷iùñàyàmçci abhiyuktànàü prayogaþ; tathàpi "ekakhaõóena ÷abdena vi÷iùño yatra gamyate /
vi÷eùaõasya vàcyatvaü tatra sarvatra jàyata" iti vàrtikoktena nàgçhãtavi÷eùaõanyàyena çcàü vyakteriva lakùaõàdinàpi bhànopapattervi÷eùaõãbhåtagãtivàcitvasyaiva làghavena saptame sàdhanãyasyànàgatàvekùaõanyàyena såtrakçtehopàdànaü kçtam /
ataeva na tena paunaruktyam /
nahyatragãtimàtravàcitvasàdhanasya prayojanamasti; gãtivi÷iùñaçgvàcitvenàpi çgàdibhyo bhedasiddheþ, saptame tu "kavatãùu rathantaraü gàyatã"tyanena "kayàna÷citre" tyasyàmçci vihite rathantare rathantara÷abdasya çkparyantavàcitve çco çgadhikaraõatvàsaübhavàt kavatã÷abde kàryalakùaõàpattibhiyà gãtimàtravàcitvasàdhanamabhãvatyàmutpannarathantaragãteratide÷asidhyathramupayuktamiti tatratyasyaiva siddhavatkàreõehoktatvàt sàptamikàdhikaraõasyàpyàkçtyàdhikaraõaprayojanakathanàrthatvàt nàkçtyadhikaraõena paunaruktyamapãti #<dhyeyam   >#//
yadyapi rathantaràdi÷abdànàü gãtavàcitvaü sàdhitam na sàma÷abdasya; tathàpi vi÷eùavàcakapadànàü gãtivàcitve sàdhite teùàü rathantaraü sàmetyàdau sàmànyavàcisàmapadasàmànàdhikaraõyaü sàma÷abdasya gãtisàmànyavàcitvenaiva saübhavatãtyabhipretya saptamasiddhatvoktyavirodhaþ //
#<
iti dvàda÷aü sàmalakùaõàdhikaraõam //>#
---------------- #<<B1>>#  (13 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.13)  #<roùe yajuþ÷abdaþ çksàmabhinnamantratvaü yajuùñvam, stobhàkùareùvapi tattvànnàtivyàptiþ // 13 //># iti trayoda÷aü yajurmantralakùaõàdhikaraõam //
#<<B2>>#  (yajurmantralakùaõam) mantratvapadopàdànena bràhmaõaü vyàvartayan yajurlakùaõamàha #<--------- çksàmeti >#//
pràcàmukte lakùaõe stobhàkùareùvativyàptiü prasaktàmiùñàpattyà pariharati #<---------- stobheti >#//
pra÷liùñapañhitatvasya målagrantheùu nive÷itasyàpi vyavartyàbhàvena pàdabandhàbhàvavatvàdakùaraghañitatvaråpasvaråpakãrtanamàtràrthatvàbhi pràyeõànupanyàsaþ //
#<
iti trayoda÷aü yajurmantralakùaõàdhikaraõam //>#
------------------ #<<B1>>#  (14 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.14)  #<nigadovàya turthaþ syàddharma vi÷eùàt nigadasaüj¤akànàü mantràõàü saüj¤àbhedàdupàü÷u yajuùà uccairnigadeneti vipratiùiddhadharmabhedàcca bhedo yajurbhya iti prapte --------->#  "çcaþ sàmàni yajåüùã"ti vede trayàõàmeva mantrabhedànàü saükãrtanàt "mantra eva khalvayaü nigadabhåto bhavati tasmàdyajuri"ti ca liïgànnigadànàü yajuùñvameva, saüj¤à tu bràhmaõaparivràjakanyàyenàbhede 'pyupapannà /
nigadatvaü ca yajuùñvàvàntaradharmo natu nitaràü upàü÷usvaràtiriktasvareõa gadyamànatvam; "namaþ pravaktre" ityàdinigadeùu #<upàü÷upañhyamàneùvavyàpteþ /
naca dharmabhedàdbhedaþ; vi÷eùavihitenoccaiùñvena sàmànyavihitasyopàü÷utvasyànyaparatvàvasàyàt, upàü÷u yajuùetyasya vedopakramànurodhena yajurvedavihitakarmamàtre upàü÷utvavidhàyakatvasya vakùyamàõatvena bhavanmate 'pi saükocasyàva÷yakatvàcca /
nacaivamupakramava÷ena yajuþpade vedalakùaõàvannigadapade 'pi yajurvedalakùaõàpatterekasminkarmaõi dharmadvayavikalpàpattiþ,># #<"vàyoryajurveda" ityupakramasya yajuþ pada eva lakùaõàtàtparyagràhakatvàt, anyathà vàyornigadaveda ityapi kiü nàvakùyat /
ata÷coccairnigadeneti svatantra eva nirarthavàdako 'yamuccaiùñvaniyamavidhirvi÷eùavihitàtiriktanigadodde÷ena /
teùu hi parapratyàyanaråpakàryava÷enopàü÷utvanivçttàvapi mandràdyanekasvarapràptau uccaiùñvaniyamo nànupapannaþ /
ato nigadabhreùe yajurbhreùapràya÷cittam, à÷vinàdau pàriplava÷aüsanaü và   // 13 //># iti caturda÷aü nigadayajuùñvàdhikaraõam //
#<<B2>>#  (pårvàdhikaraõenàkùepasaïgatiþ saüj¤àbedànnigadànàü yajurbhedapårvapakùa÷ca) 


#<÷eùe yajuþ ÷abdàþ  / Jaim_2,1.37 />#


iti pårvasåtreõa çksàmabhinnatayà yajurbhedakathanena yanmantratraividhyamuktaü tadàkùepeõeha pårvapakùakaraõàdàkùepasaïgatiü spaùñatvàdanabhidhàya pårvapakùamevàha
#<-------- nigadasaüj¤akànàmiti >#//
te ca pràyaþ parasaübodhanàrthà "agnãdagnãnvihare" tyàdayaþ, 


#<nigado và caturthaü syàd dharmavi÷eùàt  / Jaim_2,1.38 />#


iti pårvapakùasåtre dharmavi÷eùàditi padena uccaiùñvàdidharmànyatvasya pårvapakùa hetutayà pràthamyokteþ 

#<vyapadeֈc ca  / Jaim_2,1.39 />#

iti dvitãyasåtreõa saüj¤àbhedasya taddhetutàyà uttaratra såcane 'pi "vedo và pràyadar÷anàdi"ti tàrtãyavàkyàdhikaraõe upàü÷utvàdãnàü tattanmantradharmatvaniràsena tattadvedavihitakarmadharmatvasya vakùyamàõatvena tadviruddhasya mantradharmànyatvahetostadadhikaraõapårvapakùasthatayoktasyàbhyuccayahetutvapratãtermukhyatvamuttarahetoreveti såcayituü sautrakramaü vihàya dvitãyameva hetumàdito mukhyatvàddar÷ayati #<------------- saüj¤àbhedàditi //>#
ime nigadà imàni yajåüùãtyevaü bhinnasaüj¤àbhirvyavahàràt jyotiràdivat bheda ityarthaþ /#<
vipratiùiddheti >#//
(uccairnigadenetyasya sàmànya÷àstrabàdhakatvena parapratyàyanaråpakàryàrthatayàpràptoccaistvànuvàdatvena vopapattiniràsena pårvapakùasamarthanam //)//
nigadànàü yajuùñve upàü÷utvapràptyo÷caiùñvavidhànànupapattervi÷eùavihitena bàdhasaübhave 'pi svaviùayavçttibhedakalpanayà bàdhenopapattau sàmànyavàkyasya saükocalakùaõabàdhàbhyupagamasyàyuktatvàt svaråpata eva bhedakalpanà yuktà /
#<naca ---------># parapratyàyanaråpakàryànurodhenaivopàü÷utvavidheþ saükocàduccairnigadenetyasyànuvàdatopapatterna tadbhedabàdhakateti #<--------- vàcyam;># mantrapramàõakaparapratyàyanaråpakàryànurodhena vàkyasyàpi bràhmaõagatasya saükocàyogàt, "namaþ pravaktre" "deveddho manviddha" ityàdãnàü parapratyàyanàrthasyàpyabhàvàcca /
ata uccairityasya vidhitvàva÷yakatvàt bhedabodhanàdapi tadvidhyupapatternopàü÷utvavàkyasya saükoco yukta ityarthaþ  //
#<(bràhmaõaparivràjakanyàyena saüj¤àbhedasya bhedàsàdhakatvena nigadayajuùñvasiddhàntanam)>#  mantra eveti  //
#<"tadàhuþ ------- çksubrahmaõyà yajåüùi sàmaveti pra÷nottarabhåte mantra eva khalvayaü nigadabhåto bhavati /
tasmàdyajuri"ti vede nigada÷abdasàmànyena hetunà subrahmaõyànigade çksàmabhinnamantratvaråpayajuùñvasàdhanàt tadvyatiriktànigadeùvapi yajuùñvàparityàgena mantratvasya pratãteryajuùñvamevetyarthaþ /
yastu saüj¤àbheda uktaþ, sa bràhmaõye satyapi parivràjakavyapade÷àntaravat yajuùñve satyapi nitaràü gadyamànatvaråpaguõayogenàpyupapanna iti naikàntato bhedasàdhaka ityàha># --------- saüj¤àtviti  //
#<(nigada÷abde pràcãnopapàditayaugikatvaniràsena råóhisamarthanam)>#  #<pràcãnaiþ gadaterapàdabaddhapadasamåhavàcitvàt prakarùavàcini÷abdopasçùñasyoccairavicchinnoccàryamàõàpàdabaddha padasamåhavàcitàvasàyàtparapratyàyanakàryava÷ena nitaràü gadyante ityavayavayogàrthamàdàya saüj¤opapàdità, tàü dåùayan a÷vakarõàdisaüj¤àvat råóhyaïgãkàreõa nigadeti saüj¤àmupapàdayati># -------- nigadatvaü ceti  //
#<eva¤ca vyàpyavyàpakabhàvenaikasminnubhayasaüj¤opapattiruccaiùñvavidhitaþ pràk nigadapada÷akyatàvacchedakaprasiddhi÷ca såpapàdetyarthaþ  >#//
(upàü÷u yajuùeti vidhisaïkocabhiyà yajuùo nigadabheda÷aïkàniràsaþ) yena hyupàü÷utvavidheþ saükocaråpabàdhàpattyà yajurapekùayà bheda ucyate, tasyàpi mate upàü÷utvàdãnàü kevalayajurdharmatvaniràsena yajurvedavihitakarmàïgamantramàtradharmatvasyaiva pårvoktarãtyà svãkàryatvàt nigadànàmapi tatkarmàïgamantratvena pràptopàü÷utvabàdhakatvamuccairnigadenetyetadvidherbhede 'pi svãkàryameveti na tadbhiyà bhedakalpanaü yuktam, apitu sàmànyavi÷eùabhàvena bàdhyabàdhakataivetyàha #<---------- upàü÷u yajuùeti  >#//
(nigadopàü÷utvasya vàkyasiddhasyàpi laiïgikenoccaiùñvena bàdhaniråpaõam)  #<vastutastu ----------># parapratyàyanaråpakàryava÷àlliïgenaiva upàü÷utvasya bàdhàt noccaiùñvavidheþ tadbàdhakatàprasaktiþ, yadyapi liïgàvagataparapratyàyanàrthatvasya bràhmaõavàkyàvagatopàü÷utvena bàdho 'pi ÷aïkyeta; tathàpi laiïgikasyàpi parapratyàyanàrthasya pradhànatvenàïgabhåtopàü÷utvena bàdhasya pramàõabalàbalàpekùayà prameyabalàbalasya jyàyastvanyàyenàsaübhavànna doùaþ  //
#<ki¤ca.># etàdç÷aviùaye upàü÷utvavidhernaiva pravçttiþ /
yatràniyataþ svaraþ pràptastadviùaye upàü÷utvaniyamakaraõe 'pi nigade kàryava÷enoccaiùñvasyaiva niyatapràptatayàniyatapràptiviùayatvàbhàvàdityàdi kaustubhe draùñavyam //
#<(uccairnigadenetyasya kàryapràptoccaiùñvànuvàdenopàü÷uyajuùetyetadarthavàdatvamiti pràcãnamataniràsena vidhitvàïgãkàratatprayojanapårvottarakalpaprayojanànàü niråpaõam)>#  yattu -------- #<pràcãnaiþ kàryava÷enaivoccaiùñvasya pràptatvàduccairnigadenetyasyànuvàdatvenopàü÷u yajuùeti vidhistutyarthatvaü yajåråpanigadeùu kàryava÷àduccaiùñve 'pi yajuþsàmànye upàü÷utvamevocitamityevaüvidhayoktam, tadvidhitvasyàva÷yakatayà dåùayati>#-------- ata÷ceti //
#<"namaþ pravaktre" ityàdeþ niyamavidhyaviùayatvaü såcayituü># ---- vi÷eùavihitàtirikte#<tyuktam /
tasya vi÷eùavihitasvaràtiriktetyarthaþ />#
mandràdyaneketi #<//
parapratyàyanakàryarahitanigadeùu upàü÷utvasyàpi pakùe pràptyà nityavadanuvàdànupapattervyàvartanãyopàü÷utvasyàdipadena grahaõam />#
à÷vinàdàviti //
#<"sarvà çcaþ sarvàõi yajåüùi sarvàõi sàmàni vàcastome pàriplavaü ÷aüsatã"ti vidhinà à÷vinàdi÷astre vàcastomayàge yajurantargatyà pàriplava÷aüsanaü siddhànte bhavati, pårvapakùe tadanantargatestadabhàva iti prayojanamityarthaþ >#//

iti caturda÷aü nigadayajuùñvàdhikaraõam //
#<----------------># <B1>  #<(15 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.15)>#  yajuùñvaü yàvatsu padeùu vàkyatvaü paryàptaü tàvatsu paryàptaü natu vàkyasamåhe; tasya viniyogànarhatvàt /
vàkyatvaü ca yàvatsvarthaikatvaü vibhajyamànasàkàïkùatvaü ca tàvatsu /
arthaikatvaü ca bhinnapratãtiviùayànekamukhyavi÷eùyaràhityam; anyasya durvacatvàt /
asti ca gàmànayetyàdau mukhyavi÷eùyabhåtàyà bhàvanàyà ekatvàttat /
da÷apårõamàsàmanahomàdivàkyeùu ca bhàvanànàmanekàsàmapi bhinnapratãtiviùayatvàbhàvàt vrãhiyavavàkyayoþ "bhago vàü vibhajatvi" tyàdau ca satyapi bhinnapratãtiviùayatve mukhyavi÷eùyàyà bhàvanàyà ekatvàdarthaikatvam /
atastatraikavàkyatvavyàvçttyarthaü dvitãyaü anvãyamànayoþ padàrthayorananvaye anivçttàkàïkùatvaråpaü vi÷eùaõam /
"syonaü te sadanaü kçõomi tasmin sãde" tyatrànanvaye sàkàïkùatve 'pi bhinnavàkyatvàdàdyaü vi÷eùaõam   // 1.5 // #<iti pa¤cada÷amekavàkyatàdhikaraõam //>#
<B2>  #<(çksàmayoþ parasparabhedasyàdhyàpakaparaüparayà suj¤àtatvena tamupekùya pra÷liùñapañhitayajurmantraparimàõaniråpaõàrthametadadhikaraõamityà÷aïkàniràsapårvakamupapàdanam)>#  #<mantraprastàvàt çksàmayajåråpàvàntarabhede niråpite çgàdãnàü># #<"çcaþ sàmàni yajåüùi" ityevaü ÷rutau bahutvenoktànàü bhedapratãtestatprasaïgànniråpaõãye parasparabhede çksàmayoratraitàvatã çk atraitàvatsàmetyevamupade÷akàdhyetçvàkyàdbhedasya suj¤ànatvàttadbhedaniråpaõamupekùya yajuùàü pra÷liùñapañhitatvena tasya durj¤eyatayà bhedaj¤àpakamava÷yavaktavyamatrocyate /
yadyapi># #<"iùetveti ÷àkhàmàcchinattyårjetvetyunmàrùñi" ityevaü bhinnabhinnapratãkaviniyogàt 'uttaràdiþ pårvàntalakùaõami'ti vacanàcca yajurbhedopi suj¤àtaþ, tathàpi bràhmaõa evaüråpeõa sarveùàü viniyogànàmnànàt sautraviniyogasya bhedapratãtimålatayà tannairapekùyeõa lakùaõatvàyogàt tathottaràdirityasya ca vedatvàbhàvena svàtantryeõa pràmàõyàsaübhavàt såtrakçdvacanasya caikàrthyanibandhanapadasamåhasyaikavàkyetiti nyàyamålatvàdàva÷yakaü nyàyasvaråpakathanamityabhipretyàha># ------- yajuùñvamiti //
#<(yàvatsu padeùu vàkyatvaü tàvatsu yajuùñvamiti siddhàntopayogitayaikavàkyatvanirvacanam)>#  tasyeti //#<
vàkyasamåhasya /
ekàrthaprakà÷akatvàbhàveneti viniyogànarhatvàt ityasmàt pårvaü ÷eùaþ /
tathàca yajerusipratyaye kçte yaju÷÷abdavyutpatteþ tasya cauõàdikatvena bàhulakatvàt prayogànusàreõa karaõavàcinà yaju÷÷abdena yogena råóhyà và yàgasàdhanamantravi÷eùapratãtestasya caikasmin vàkya eva viniyogàrhatvena saübhavàdyajurbhedasidhyarthaü såtre vàkyatvaparyàptikathanamityabhipretyàha>#---------- vàkyatva¤ceti ---------- tàvatsviti  #<//
tata÷caitàdç÷aü vàkyatvaü yatra nàsti, tatpårvasmàdvàkyàntaraü tadvàkyaråpaü yajuþ pårvasmàt bhinnaü j¤eyamityarthaþ >#//
#<(arthaikatvasyànyathà durvacatvam, bhinnapratãtyàdinirvacanasàdhutvaü ca)>#  nanu #<kimidamarthaikatvam? na tàvat padàrthaikatvam; teùàü vàkye 'nekatvàt tasya saüsargaråpatvena pratipadàrthadvandvaü bhedàt /
nàpi prayojanaikatvam; tadyadi ÷eùiråpaprayojanaikatvaü, tadà># #<"sauryaü carumi" tyàdau dravyadevate prati yàgastaü pratica phalamityanekatvàdarthaikatvànàpattiþ />#
#<"sarvebhya" ityàdàvapyanekatvàttadàpattiþ /
nàpi mukhyavi÷eùyaråpaprayojanaikatvaü tat;># #<"dar÷apårõamàsàbhyàü svargakàmo yajete" tyàdàvanekàgneyàdibhàvanànàü mukhyavi÷eùyàõàü bhinnatvàttadàpatteþ /
nàpi mukhyavi÷eùyapratipàdaka÷abdaikatvam; vrãhiyavavàkyayoþ># #<"bhago vàü vibhajatvi" tyàdau ca tatpratipàdaka÷abdabhedàdevàrthaikatvànàpattervibhajyamànasàkàïkùatvavi ÷eùaõopàdànasya vaiyarthyàpatteþ, ataþ arthaikatvasya durvacatvàt kathametallakùaõamityata àha># ------------ arthaikatvaü ceti //
bhinnapratãtiviùayatvàbhàvàditi //#<
vi÷eùaõàbhàvaprayuktavi÷eùyàbhàvàt lakùaõasamanvaya ityarthaþ >#//
(vibhajyamànapadasàkàïkùatvavi÷eùaõasàrthakyam)  #<ekatvàditi >#//
"àyuryaj¤ena kalpatàü pràõo yaj¤ena kalpatàmi"tyàdau "këptãryajamànaü vàcayatã"tyupàttakëptigatabahutvasya këptibhede j¤àpakasyeveha vibhàgabhede tasyàbhàvàdvibhàgabhàvanàyà ekatvàdityarthaþ //
#<(syonaü ta ityàdàvarthaikatvavàraõàrthaü bhinnapratãtiviùayànekamukhyavi÷eùyaràhityamiti saüsamanvayaü niråpaõam)>#  vi÷eùaõamiti //
#<nahi># #<"bhago vàü vibhajatvi"tyatra aryamà vàmityasyànvaye sàkàïkùatvamasti; svavàkyopàttavibhajatyanvayenaiva nairàkàïkùyàt /
atastadvàraõamityarthaþ /
ananvaya iti //
tasminniti tacchabdasya pårvanirdiùñàrthasàpekùatayà pårvàrdhasyànanvaye># #<sàkàïkùatve 'pi sadanakaraõapratiùñhàpanabhàvanayorekapadopàdànàbhàvenaika pratãtiviùayatvàbhàvàt tacchabdasyaca vàkyàntaropàttasadanaprakà÷akatvenàpyupapattervàkyena liïgabàdhàyogàdarthaikatvàbhàva ityarthaþ //
(yajuùñvasya samudàya ivàvayave 'pi paryàptiþ, yaju÷÷abdayaugikatvasya nyàyasudhàkçbhimatasya niràsaþ, vedatvasya samudàyamàtraparyàptirityàdi niråpaõam)>#  #<atraca yajuùñvaü na yàgasàdhanatvamàtreõa, nàpyarthaprakà÷akatayà yàgasàdhanatvena và sakhaõóopàdhiråpam; çcyapi tadàpatteþ, apitu mantratvavadakhaõóopàdhiråpam /
ataeva yaju÷÷abdo råóha eva, tasyaca vedatvavat sarvamantreùu vyàsajyavçttitayà kalpane 'pi yajuravayavasyaiva viniyogena prakà÷akatvàttatparyàptiravayave 'pi na virudhyate /
ataeva mantra eva khalvayaü nigadabhåto bhavati tasmàdyajuriti subrahmaõyànigadaråpavàkye 'pi yajuùñvavyavahàra upapadyate />#
etena ---------- #<yaju÷÷abdasya yàgasàdhanavàcitvena yaugikatvàt såktavàkavat svàdhyàyakàle bhedànabhyupagame 'pi karmakàle viniyogabhedena yajurbhedàvagaterbhedenaiva prayojyateti nyàyasudhàkçto yaugikatvoktiþ># ------- paràstà; #<japàdisàdhaneùu yajuùñvànàpatte÷ca /
evaü mantratvamapi vàkya eva paryàptam; mantra÷abdaprayogàt, vedatvaü tu ekasmin vàkye adhãte vedo 'dhãta iti vyavahàràbhàvàt vyàsajyavçttyeva /
yathàca vedaikade÷a÷ravaõe 'pi ÷ådràderveda÷ravaõaniùedhapravçttiþ tathà vedopakramàdhikaraõe kaustubhe dar÷ayiùyate /
ato vàkyamàtravçttitvena yajuùñvasya tadbhedàdyukto bheda iti bhàvaþ >#//
iti pa¤cada÷amarthaikatvàdhikaraõam //
#<-------------------># <B1>  #<(16 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.16)>#


#<sameùu vàkyabhedaþ syàt  / Jaim_2,1.47 />#


yatra tu noktavidhaü vibhajyamànasàkàïkùatvam -------- yathà "ime tvà" "årje tve" tyanayoþ, yathà và "àyuryaj¤ena kalpatàü pràõo yaj¤ena kalpatà -------" mityàdau, tatra satyapyarthaikatve bhago vàmityàdivanmantrabhedaþ /
kimuta yadà viniyogànusàreõàrthabheda eva pramàõavàn tadà mantraikatve pramàõabhàva eva /
atra hi "iùe tveti ÷àkhàü chinatti" "årje tvetyunmàrùñã"ti viniyogabhedàdiùe tvà chinadmãti kriyàpadàdhyàhàreõa bhinnameva mukhyavi÷eùyam /
evamårje tvonmàrjmãti /
evaü "këptãrvàcayati"ti bahuvacanàt këptibhedàvagamenàrthabhedaþ /
ata÷càtra yajurbheda iti pårvoktapratyudàharaõamàtram // 16 // #<iti ùoóa÷aü vàkyabhedàdhikaraõam //>#
<B2>  #<(pårvàdhikaraõena pratyudàharaõasaïgatiþ, viùayavàkyasaügraha÷ca)>#  #<pårvoktapratyudàharaõaråpeõeha siddhàntakaraõàt pratyudàharaõasaïgatyà viùayapradar÷anapårvakaü siddhàntamevàha>#--------- yatratviti  //#<
ityàdàvityàdipadena.># #<"apàno yaj¤ena kalpatàü mano yaj¤ena kalpatàü vàgyaj¤ena kalpatàmàtmà yaj¤ena kalpatàü yaj¤o yaj¤ena kalpatàü" ityantasya saügrahaþ >#//
(iùetvorjetvà, àyuryaj¤ena kalpatàü praõo yaj¤ena kalpatàmityàde÷caikàdçùñàrthatvena karaõamantratvàbhàvenairthakatvàdinà pràcàü pårvapakùaprakàrastasya niràsa÷ca) atra pràcãnairiùetvorjetveti padacatuùñayasya tathà "àyuryaj¤ena kalpatàmi" tyàdivàkyasamåhasya ca rathaghoùavadanuùñheyàrthàprakà÷akatve 'pi karaõatvopapatteradçùñàrthatvamaïgãkçtya làghavenaikàdçùñakalpanayà tasminnadçùñaikyaråpaprayojane sarveùàmàkàïkùayànvayopapatterarthaikatvavibhajyamànasàkàïkùatvenaikavàkyatà /
#<ata eva># yatra "vàyavaþ sthetyatra vàyuvacchãghragàmino bhavatetyarthena vatsàpàkaraõàrthatvapratãtistatreùetvetyekavacanàntà- nàmanvayàsaübhavàt "vàyavaþsthe"tyetatpràktanabhàgasyaiva yajuùñvam /
"vàyavaþ sthe" tyatra bhinnayajuùñvamiti pårvaþ pakùaþ kçtaþ, tathàpãùetvetyàdipadànàü kriyàsàkàïkùatvà#<ditichinattãtyunmàrùñãtyeva># viniyogadar÷anàcca chinadmãtyadhyàhàrasyàva÷yakatvàt tatra cetikaraõena mantrasya karaõatvàvagateþ tasya càbhidhànaü vinànupapatteþ chedanaprakà÷akatvàvagamenàdçùñàrthatvasyà'dyapadacatuùñaye 'saübhavàt tathàyuràdimantràõàmapi protsàhanàrthatvena dçùñàrthatayàdçùñàrthatvàsaübhavàccàtiphalgutvàttasyànupanyàsaþ /
ataeva pratyudàharaõamàtramityadhikaraõàntagranthe màtrapadàtsåcayiùyate /#<
satyapyarthaikatve iti //>#
(arthaikatvasiddhavatkàreõa vibhajyamànasàkàïkùatvàbhàvàdiùe tvà årje tvà anayorekavàkyatvaniràsaþ) atra kriyàkàïkùatve 'pi padacatuùñayànte ekasyaiva chinadmãtyasyàdhyàhàreõa pårvoktàrthaikatvasaübhavaü katha¤cidabhisaüdhàya vibhajyamànasàkàïkùatvamàtrasyaiva pratyudàharaõamuktam /
evamarthaikatvamaïgãkçtyàpyuttaradalà- bhàvamàtreõaikavàkyatvàbhàvaü sàdhitaü /
adhunà tadapi prastute nàstãtyàha #<----------- kimuteti >#//
(àyuryaj¤ena kalpatàmityàdàvapi mantrabhedaniråpaõaü pårvottarapakùaprayojananiråpaõaü ca) këptãrityatra këptipadaü na kalpatàmiti padaparam, navà tadghañitamantraparam; lakùaõàpatteþ, apitu këptikriyàråpàrthaparam /
tatraca bahuvacana÷ravaõàt këptyarthabhedasiddheþ sàmànyamàtrasyàvivakùitatvàt àyuràdivi÷eùaõavi÷iùñàþ vi÷iùñaråpeõa bhinnàþ këptikriyàþ ÷abdairvaktuü pravçttam /
yajamànamadhvaryurvàcayatãtyarthenàdhvaryuvyàpàre vihiter'thàdyajamànakartçkakëptyarthabahuvacanasya vidhànasiddhestàsàü svaråpeõàïgatvàbhàve 'pyudde÷yatvamàtreõaivocyamànatayà devatàyà iva karmàïgatvopapattestatprakà÷akatvena "àyuryaj¤ena kalpatàmi" tyàderàyuràdivi÷iùñakëptiprakà÷akatvakalpanena dçùñàrthatàlàbhàt prakà÷yamànàyuràdi vi÷iùñavi÷eùaråpàrthabhedena tatràpi mantrabheda evetyabhipretyàha #<------------- evamiti  >#//
prayojanamàdyodàharaõe pårvapakùe padacatuùñayasya sakçt prayogaþ //
siddhànte tu padadvayasyaiveti /
këptimantretvekamantrabhreùe siddhànte tàvanmàtràvçttiþ, pårvapakùe samastoccàraõamiti spaùñatvànnoktam //
#<
iti ùoóa÷aü vàkyabhedàdhikaraõam //>#
--------------------- #<<B1>>#  (17 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.17)  #<yatra bahånàü ÷eùàpekùiõàmàdyasyànantaraü ÷eùaþ samàmnàyate, yathà># #<"yà te agne ayà÷aye"tyasyànantaraü># #<"tanårvarùiùñhe"># #<tyàdiþ ÷eùaþ /
uttarau mantrau># #<"yà te agne rajà÷ayà, yà te agne harà÷aye"ti /
tatrottarayoþ ÷eùàpekùiõorayameva ÷eùo 'nuùajyate, natu laukiko 'dhyàhriyate; akëptatvàt, nacàsàvekatra nibaddho 'nyatra netuü na ÷akyaþ; sarvàrthatvenàmnànàt /
nacàdyasyànantaramapekùitade÷e pañhitatvàttadarthamàmnànaü ÷aïkyam; àkàïkùàyogyatayoravi÷iùñatvàt, àsatterapi asaübandhipadàvyavadhànaråpàyàþ sarvatràvi÷iùñatvàcca /
nahi ànantaryameva saübandhakàraõam; tadabhàve 'pi ÷àbdabodhasyàsaübandhipadavyavadhànàbhàve ànubhàvikatvàt /
sarvàvyavadhànasya sakçtpàñhe '÷akyatayà àkàïkùàditrayeõaiva ca sarvàrthatvaj¤ànopapatteràvçttapàñhasya sarvàntapàñhasya càpàdayituma÷akyatvàdapekùitade÷apàñhasya ca liïgenaiva j¤àtuü ÷akyatvàdàmnànasya sarvàrthatvàvagateranuùaïga eva />#
nacaivaü avyavadhànasyàkàraõatve pada÷rutyà yàgasyaiva karaõatvànupapattiþ; tasyàkàraõatve 'pi saüdehe niyàmakatvamàtràïgãkàràt, prakçte tu àkàïkùàdiva÷ena sarvàrthatvasyaiva pratãterniyàmakàkàïkùàbhàvenànuùaïga eva yuktaþ /
ata÷ca tadbhreùe 'pi yajurbhreùapràya÷cittam  //
#<evaü yatra niràkàïkùàõàmeva ÷eùiõàü bahånàmante sàpekùaþ ÷eùaþ samàmnàto yathà># #<"citpatistvà punàtu vàkpatistvà punàtu devastvà savità punàtvi" tyeteùàmante,># #<"acchidreõa pavitreõe"ti /
tatràpi saünidhiyogyatvayoravi÷eùàtsarvatrànuùaïgaþ /
nacotthàpyàkàïkùàyà ekasaübandhenaiva caritàrthatvàdànantaryasya niyàmakatvopapattiþ; ÷eùàkàïkùayà àkàïkùotthàpane 'pi pradhànatvàccheùiõàü vinigamanàviraheõa sarveùàmeva ÷eùagràhakatvàvagaterànantaryasyàniyàmakatvàt /
ataeva anekahaviùkavikçtisaünidhipañhitopahomànàü sarvàrthatvameva /
ata÷ca mukhanàbhigulphaprade÷apàvanàrtheùu eteùu mantreùu ÷eùo 'nuùajyate pratipradhànàvçttinyàyàt>#   //
17   //
iti saptada÷amanuùaïgàdhikaraõam   //
#<<B2>>#  (saïgatiþ viùayavàkyasya prakaraõanirde÷àdikaü ca) atraca siddhànte 'nuùaïgapakùe àmnànasya sarvàrthatvenaiva sàdhayiùyamàõatvàt anuùaktasyàmnàtatvena mantravadyajuùñvasyàpyupapatteþ pårvavadyajuþpariõàmacintàtmakatvena prakçtasaïgatiü spaùñatvàdupekùya viùayamàha #<--------- yatreti  >#//
jyotiùñome dvitãyatçtãyacaturtheùvahassu 'agnimanãkaü somaü ÷alyaü viùõuü tejana'miti vàkye upasatrtayaü yàgaråpaü vihitam /
taccaikasminnahani pårvàhõàparàhõabhedena yàgatrayamabhyasyamànamekaikopasadbhavati /
tatkrame tadaïgopahomatrayàïgatvenedaü mantratrayaü krameõa pañhitam /
tatra vicàryate ityarthaþ /
#<ityàdiriti  >#//
"gahvareùñhograü vaco apàvadhãntveùaü vaco apàvadhãü svàhe" tyasyàdipadena saügrahaþ /
he agne, #<ayà÷ayà># ayaþsthità #<varùiùñhà># vçddhatamà #<jãrõàgahvare># tãkùõe dravye tiùñhati, yà te tanåþ ugraü vacaþ /
kùutpipàse /
tathà #<tveùaü vacaþ># upapàtakaü vãrahatyàdimahàpàtaka¤ca #<apàvadhãü># hatavànasmãti prathamamantràrthaþ /
evaü #<rajà÷ayà># rajatasthità tathà #<harà÷ayà># hiraõyasthitetyarthaþ /
#<ukta¤ca bràhmaõe ----------># "a÷anàyàpipàse havà ugraü vacaþ /
ena÷ca bãrahatya tveùaü vaca" iti /
tata÷càdyo mantraþ ÷eùànàkàïkùaþ, uttarau ÷eùàkàïkùau, tatra pàñhàt pañhitamàtrasya yajuùñvamutànuùaïgeõa niràkàïkùãkçtayoriti yajuþparimàõacintàrthaü vicàra ityarthaþ   // . #<//
(÷eùàkàïkùayoruttaramantrayorlaukikenaivàdhyàhçtenàkàïkùàniràsaþ, vaidikenaivàkàïkùàpåraõàva÷yakatàyàmapi na mantrabhreùanimittapràya÷cittamiti pårvapakùaþ)>#  #<tatrottarayormantrayoryacchabdastrãliïganirde÷àbhyàü strãvàcakapadasàkàïkùayorava÷yaü kasmiü÷cit paripåraõasamarthe ekade÷e kalpanãye vaidikasya tasyàdyamantrapañhitatvenàpekùitade÷apàñhenacàdyamantràttasyaiva pratãteragçhyamàõavi÷eùatvàbhàvena sarvàrthàmnànasya vaktuma÷akyatvàt uttaràkàïkùàyà÷ca nibaddhalaukika÷eùagrahaõenàpyupapatteragnimupadhàya stuvãtetyatra laukikàgnerivehàpi laukikasyaivàdhyàhàro yuktaþ /
yadyapi và laukikasyàprakçtatvàdàgneyãnyàyena prakçte 'nuùajyate; tathàpyàgneyyà anyatra viniyuktàyà apyanyatra viniyogasya ku÷adarvyàdaya iti vacanamålatvena samastaviniyogena mantratvànapàye 'pãhamantraikade÷asyànyatra nayane mantratvànupapatteþ prakçtagrahaõe 'pi mantratvayajuùñvayorabhàvànna tadbhreùe yajurbhreùanimittapràya÷cittamiti pårvapakùasyà÷aïkàniràsavyàjenaiva sunirasyatàümatvà siddhàntamevàha># ----------- tatrottarayoriti  //
#<(àkàïkùàditrayànusàreõottarayoranuùaïga eveti siddhàntaþ /
prayojanaü ca)>#  ànubhàvikatvàditi  //
#<devadattaþ sthàlyàmodanaü pacatãtyàdàvàkhyàtapadena devadattapadasyànantaryàbhàve '- pyàkhyàtàrthànvayànarhapadavyavadhànàbhàvamàtreõaivànvayasyànubhavasiddhatvam /
ata÷ca vi÷eùyaviùayiõyà àkàïkùàyà niràkàïkùãkaraõasàmarthyaråpàyà yogyatàyà asaübandhipadàvyavadhànaråpàsatte÷cottarayorapyavi÷eùàt dvitãyena saha saübaddhasya tasya tçtãyenàpi saha saübandhe dvitãyasya saübandhipadatvenàsattisaübhavàt pårvatana eva ÷eùaþ saübadhyata ityarthaþ /
evaü sthite ekasyaivàvyavahitànantaryaü yathàpekùitapàñhàdikaü càki¤citkaramityàha># -------- sarveti  #<//
ata÷ca># #<prayàjàdãnàü satyapyàgneyyà vyavadhàne agnãùomãyàderapyàkàïkùàditrayasàdhàraõyàt sarvàrthatvavat ihàpyavyavahitànantaryasya yatra kvàpi pàñhàvarjanãyatvàt sarvàrthàmnànàdanuùaïga evetyarthaþ />#
saüdeha iti  //
#<tatra hi phalaniråpakatvaü yàgasyota># #<somàderityaniyame pràpte niyàmakamàtraü padapratyàsattiþ, prakçtetu sarvatra niyamasyaiva pràpterasandehàt na niyàmakatvamityàha># ------------ prakçtetviti //#<
prayojanamàha># -------- ata÷ceti //
#<(÷eùyàkàïkùasya ÷eùasyaika÷eùànvayena nairàkàïkùyàdacchidreõetyàdeþ citpatistvà punàtvàdau na saübandha iti nànuùaïga iti pårvapakùaþ)>#  #<bhàùye viùayavyàptyarthaü kçtaü varõakàntaramanusaüdhatte># -------- evamiti //
#<anekeùu ÷eùiùu sàkàïkùeùvekasmin ÷eùànvayena niràkàïkùãkçte 'pi itareùàü nairàkàïkùyàyànuùaïgo yuktaþ, ÷eùasya tveka÷eùyanvayena nairàkàïkùye ÷eùyantarànvayàyànuùaïgo na yukta iti vi÷eùà÷aïkàü matvà viùayaü dar÷ayati># --------- yatreti /
pavitreõeti #<//
itikaraõena># #<"vasoþ såryasya ra÷mibhiri"tyantasya saügrahaþ /
tatra pårvapakùasya vi÷eùà÷aïkàyàmeva såcitasyà÷aïkàniràsavyàjenaiva sunirasyatàü matvà siddhàntamevàha># --------- tatràpãti //
#<(citpatistvetyàdàvapyacchidreõetyasyànuùaïgaþ, uktamantratrayavikalpapakùaþ vàrtikakçdabhimataþ, tanniràsa÷ca)>#  àkàïkùotthàne 'pãti //
#<itaþ pårvaü niràkàïkùàõàü ÷eùiõàmiti ÷eùaþ /
atra vàrtike># #<"yajamànaü pàvayatã"ti vidhivihitapàvanakriyàyàþ ÷abdàrthayoþ pratyabhij¤ànena citpatyàdãnàü bhagàdivat stutyarthamupàttànàü bhede 'pi vibhàgavat bhedàsiddherekatvàttasyàstribhirapi karaõamantraiþ prakà÷anàdacchidràde÷càpårvasàdhanãbhåtaprakà÷yamànaikapàvanakriyàkaraõaprakà÷anàrthatvàt pårvamantrayorapi antimamantravat prayogaþ /
ata eva tattadgrahajanyàbhyàsàpårvavat ihàpårvabhedàbhàvànnàntimapàvanakriyàbhyàsàt pårvàrthatvamapi /
tatraikapàvanakriyàprakà÷anàrthatvena mantràõàü vikalpopãtyuktam /
tat tribhiryajamànaü pàvayatãti pàrthasàrathikçtasaïkhyàyuktavacanena># #<"tàü caturbhiri" tyaneneva mantràõàü samuccayopapattervikalpàyogàt kriyaikye 'pi bodhàyanàdikalpaparyàlocanayà pàvanasyàpi mukhanàbhigulphaprade÷eùu trirabhyàsàvagamàt ekaikamantrasyaikaikàbhyàsakaraõatvapratãtyà'nantaryavi÷eùaõenàcchidràdeþ gulphaprade÷e saüskàràrthapàvanakriyàbhyàsaprakà÷akapadaikavàkyatayà vijàtãyàpårvasàdhanãbhåtapàvanakriyàbhyàsàïgatvasyaiva yuktatvàt /
payasà maitràvaruõaü ÷rãõàtãti vihitapayaþ ÷rapaõasyàbhyàsàntareùvivehàpyabhyàsàntare pràpterasaübhavena vyavasthàyà eva pràpteþ /
ata eva ---------- vacanàbhàve vikalpànàpatte÷càti÷ayàrthamityabhipretya vinigamanàviraheõaiva sarvatra ÷eùànvayaü sàdhayati>#--------- pradhànatvàditi  //
ànantaryasyeti //.//
#<pårvamànantaryasyàniyamapràptau niyàmakatvasyoktatvàt ihàpyànantaryapràptyabhàve aniyàmakatvamityarthaþ /
bodhàyanàdikalpaparyàlocanàsiddhaü tattatkriyàbhyàsàrthatvaü mantràõàü såcayannupasaüharati># --------- ata÷ceti #<//
pratipradhànàvçttinyàyàditi hetupradar÷anena vàrtikoktaniràsaþ såcitaþ /
÷eùaprayogayajurbhreùapràya÷cittasadasadbhàvaråpaü prayojanaü tu spaùñatvànnoktam //>#

iti saptada÷amanuùaïgàdhikaraõam //
#<------------------># <B1>  #<(18 adhikaraõam / ) (a.2 pà.1 adhi.18)>#  vyavàyàt //
yatra tu asaübandhipadavyavadhànaü, yathà "saüte vàyurvàtena gacchatàü saü yajatrairaïgàni saü yaj¤apatirà÷iùe"ti, atra gacchatàmityasyà÷iùetyatra nànuùaïgaþ /
aïgànãtyatra ekavacanàntasyànanvayena bahuvacanàntasyaiva gacchantàmityasyàdhyàhàràva÷yaübhàvàt /
vastutastu bahuvacanasyaivàdhyàhàreõa gamidhàtoranuùaïga eveti ekavacanasyaivànuùaïgapratyudàharaõamidam // 18 //  ityaùñàda÷amadhyàhàràdhikaraõam //
#<iti ÷rãkhaõóadevakçtau bhàññadãpikàyàü dvitãyasyàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ //>#
<B2>  #<(àsattyabhàvenànuùaïgàbhàvaniråpaõam)>#  #<yato yatrànuùaïgàsaübhavaþ, yatraca madhye vyavadhànaü taduharaõamanuùaïgapratyudàharaõatvena dar÷ayati># ------ yatheti //
#<ida¤ca mantratrayamuttaràrdhàjya÷eùeõa pa÷oþ ÷iroü'sadvayadakùiõa÷roõiùva¤jane krameõa viniyuktam /
tatràdyavàkye samityupasargasya 'chandasi vyavahità÷ce'ti såtreõa padàntaravyavadhàne 'pi sàdhutayoktasya gacchatàmityanenànvayaþ /
yata÷ceha pa÷orevàyuþ pràõo bàhyavàtena saha saïgacchatàm />#
yaj¤apatiþ #<svàmã te># à÷iùà #<phalena saügacchatàmiti mantratrayàrthaþ /
satyorapyàkàïkùàyogyatvayoràsatterabhàvànnànuùaïga àdyamantragatasya gacchatàmiti padasyetyàha># ----------- gacchatàmityasyeti //
adhyàhàràva÷yaübhàvàditi //
#<(saüyaj¤apatirà÷iùetyatra gacchatàmitipadàdhyàhàra iti pràcãnamatam)>#  #<tata÷ca># #<"saüyajatrairaïgànã" tyatra gacchantàmityadhyàhàràva÷yakatve tena vyavadhànàt saüyaj¤apatirà÷iùetyatràpi ÷àbdatvasidhyarthaü gacchatàmiti padàdhyàhàra eva //
kalpyasyàpi padasyàbhidhànakaraõatvàt kartçvyàpàraü vinàbhidhànakaraõatvàyogàditaramantreùvivoccàraõàtirikta÷abdaviùayakartçvyàpàràbhàvàduccàraõasyaiva tattvena kalpanàduccàryatvasiddhirityarthaþ >#//
(vibhaktimàtràdhyàhàra iti svasiddhàntaþ) evaü gacchatàmiti padàdhyàhàraü pràcãnoktamupapadya tatra vi÷eùamàha #<--------- vastutastviti ---------># #<anuùaïga># #<eveti  >#//
gamiprakçteþ saü yajatrairityatràpi anuùaïgopapattau bahuvacanamàtrasyaivàdhyàhàre 'pi saüyaj¤apatirityatràpi tatprakçteravyavàyenànuùaïgasaübhavàt madhye bahuvacanena vyavàyàdàdyamantragataikavacanasya nànuùaïgaþ, kintu adhyàhàra evetyevamekavacanapratyudàharaõamàtratvameva yuktamityarthaþ //
#<(padàdhyàhàra eveti prakà÷akàramatatanniràsau, prayojanaü ca)>#  yattu -------- #<prakà÷akàràõàmetadà÷aïkyottaraü padàrtha eva hyàkàïkùito na tadekade÷aþ /
tacchàbdatàyaica padamevàkàïkùitaü, na tadekade÷a iti kçtsnasyaiva padasyànuùaïgo 'dhyàhàra÷ca na tadekade÷asya pratyayamàtrasya prakçtimàtrasya veti /
tatpratyayamàtrohe prakçterarùatvavadihàpi prakçteranuùaïgatàyà àrùatvopapatteþ itarathà tatràpi saüpårõapadasyaivohàpatteþ pratyayamàtràdhyàhàre bàdhakàbhàvàdayuktamiti vyaktaü kaustubhe /
eva¤ca prakçtimàtrabhreùa eva yajurbhreùapràya÷cittaü, pratyayabhreùe tu na tadityapi prayojanaü spaùñatvànnoktam >#//

ityaùñàda÷amadhyàhàràdhikaraõam //
-------------------