Khandadeva: Bhattadipika, a commentary on Jaimini's Mimamsasutra, Adhyaya 1, Adhikarana 1, with Sambhubhatta's Prabhavali (subcomm.) Based on the ed. by N.S. Ananta Krishna Sastri Bombay 1921-1922 (Reprint: Delhi 1987) (Sri Garib Dass Oriental Series, 50-) Input by members of the Sansknet project (www.sansknet.org) [server down!] This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. A segmentation according to sutras for better orientation has to be postponed for want of an adequate printed edition. THE TEXT IS NOT PROOF-READ! #<...># = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ AdhyÃya 1, Adhikaraïa 1: #<># ÓrÅ÷ / ÓrÅmatkhaï¬adevaviracità bhÃÂÂadÅpikà / --- // / --- ÓrÅkhaï¬adevÃntevÃsikavimaï¬anaÓaæbhubhaÂÂaviracita## tatra prathamÃdhyÃyasya dvitÅya÷ pÃda÷ / #<(1 adhikaraïam /)># viÓveÓvaraæ namask­tya khaï¬adeva÷ satÃæ mude / ## ## (maÇgalÃcaraïam) aj¤Ãnatimiradhvaæsi satyaj¤ÃnaprakÃÓakam / sarvÃbhÅ«Âapradaæ naumi ÓrÅrÆpaæ sundaraæ maha÷ // 1 // yo vedaÓÃstrÃrïavapÃrad­Órvà yaj¤ÃdikarmÃcaraïe 'tidak«a÷ / sadÃÓivÃrÃdhanaÓuddhacittastaæ pitaraæ namÃmi // 2 // ÓrÅkhaï¬adevaæ praïipatya sadguruæ mÅmÃæsakasvÃntasarojabhÃskaram / atyantasaæk«iptapadÃrthatatk­tau prabhÃvalÅÂippaïamÃtanomyaham // 3 // yadyapyatra guro÷ k­tÃvapi mayÃpyudbhÃvyate kÃcanà - saæbhÆtistadapi pracÃracaturo nai«Ã purobhÃgità / kintu k«mÃtilakÃ÷ kuÓÃgradhi«aïÃ÷ siddhÃntabaddhÃdarà madvÃkyaæ parih­tya tatk­timalaÇkurvantviyaæ me mati÷ // 4 // #<(ÂippaïÃrambhj¤apratij¤Ã)># ## ##nÃya lokopakÃrÃya ca kaustubhadarÓitamÃrgeïaiva Ãdita÷ ÂippaïamÃrabhyate / (upoddhÃtavicÃrapratij¤Ã) tatra vyÃkhyÃsyamÃnÃrthavÃdÃdhikaraïe yadupoddhÃtatvenÃvaÓapek«itaæ tat ki¤cidÃdau nirÆpyate / tatra tÃvat pÆrvacaraïe ## iti ÓÃstrÃrambhasÆtreïa pramÃïasvarÆpasÃdhanaphalai÷ sÃbhÃsairvicarayi«yamÃïa÷ sakalo dharmÃdharmaprameyarÆpa÷ ÓÃstrÃrtha÷ pratij¤Ãto mahar«iïà jaimininà / #<(vivÃre vaidhatvopapÃdanam)># ÓÃstrÃrambhamÆlaæ ca "svÃdhyÃyo 'dhyetavya÷" (tai.Ã.16) ityadhyayanavidhi÷ ; tatrÃdhyayanarÆpakaraïavidhÃnÃdvicÃramantareïa arthaj¤ÃnÃnutpatte÷ vicÃrarÆpetikartavyatÃnu«ÂhÃnÃk«epeïa ## taduktam - "dharme pramÅyamÃïe hi vedena karaïÃtmanà / itikartavyatÃbhÃgo mÅmÃæsà ##// (1) F.N. - atrÃvataraïagranthe "athÃto dharmajij¤Ãse" tyÃdisÆtrÃrthanirÆpaïapÆrvakaæ svatantrameva prathamapÃdÃrthaæ saæg­hïanta÷ Ãdita÷ ÂippaïamÃrabhyata iti pratij¤ÃyÃpi arthavÃdapÃdamÃrabhyaiva ÂippaïamÃracayantaÓca ÓaæbhubhaÂÂÃ÷ prathamapÃdavyÃkhyeyaæ bhÃÂÂadÅpikÃgranthaæ khaï¬adevÃcÃryak­taæ avidyamÃnamabhiprayanti / tadatra maisÆranagaramudrÃpitabhÃÂÂadÅpikÃpustake prathamapÃdabhÃÂÂadÅpikÃpi prakÃÓità yaddarÅd­Óyate, yacca tadanusÃrÅdÃnÅntanÃnÃæ mÃnyamÃnyÃnÃæ mahÃmahopÃdhyÃyÃnÃæ ÓrÅmatÃæ rÃmasubrahmaïyaÓÃstriïÃæ bhÃÂÂakalpatarunÃmakaæ ekaæ prathamapÃdabhÃÂÂadÅpikÃvyÃkhyÃnamapyupalabhyate, tatra svatantraæ kenacanÃnyena kalpità bhÃÂÂadÅpikaiva sà na khaï¬adevÃcÃryak­tà seti bahavo manyante / kalkattÃnagaramudrÃpitabhÃÂÂadÅpikÃpustake dvitÅyapÃdata evÃrambho 'pi te«Ãæ matamupodbalayati / mantrÃdhikaraïaæ niyamaparisaækhyÃdividhilak«aïÃdigrantho÷ya÷ kalkattÃnagaramudrÃpitabhÃÂÂadÅpikÃpustake upalabhyate, sa mÃkiæ ekapuÂaparimita÷ prÃcÅnatÃlapatramaye«vapi asmÃbhirupalabdhe«u mantrÃdhikaraïa evopalabhyamÃna÷ prathamapÃde samuddh­tya kenÃpi prakÃÓita iti te varïayanti / tatra kiæ prathamapÃdÃtsamuddh­tya mantrÃdhikaraïe ghaÂanaæ, uta mantrÃdhikaraïÃt prathame pÃde iti ÓaÇkà tu mantrÃdhikaraïa eva pÆrvatanÃnÃæ khaï¬adevÃcÃryapriyÃntevÃsinÃæ ÓaæbhubhaÂÂÃnÃæ te«Ãæ vivaraïaæ d­Óyate iti nÃtrÃvasaraæ labhate / anyÃni ca yÃni dvitÅyapÃdata Ãrabhyaiva khaï¬adevÃcÃryai÷ bhÃÂÂadÅpikà viracitÃ, prathamapÃdasya tu tatastata÷ khaï¬adevÃcÃryavÃkyagrahaïena svatantrameva kasyakasyÃpi vÃkyasya racanayà ca kenÃpyadhunÃtanena pÆrvatanena và kalpitÃnyaiveyaæ maisÆranagaramudrÃpità prathamapÃdabhÃÂÂadÅpiketyatra nimittÃni te«ÃmabhimatÃni, tÃni asyaiva pustakasya prakÃÓayi«yamÃïasya bhÆmikÃyÃæ sÆcayi«yÃma iti vistarabhayÃduparamyate / #<># (adhyayanÃnantaryavivak«Ãyà gurukulaniv­ttimÃtrabÃdhaphalakatvam) tataÓrca sÃÇgavedÃdhyanena vicÃraÓÃstrÃdhyayanapÆrvakÃnu«ÂhÃnopayogidharmÃdharmaparicchedarÆpapadÃrthaj¤Ãnaphalaæ sÃdhyedityarthakÃdhyayanavidhe÷ kÊptad­«ÂÃrthatvanirvÃhÃya adhdhnÃvyavadhÃnarÆpÃnarntayamapi vicÃrasya siddhyati / etatparyantamapi tÃtparyakalpanÃyÃ÷ "adhÅtya snÃyÃdi" ti sm­tibÃdha÷ phalam, itarathà adhyayanÃnantaraæ samÃvartanamÃtrÃnu«ÂhÃne 'dhyayanavidhibodhitÃdhyayanasyÃd­«ÂÃrthatvÃpatte÷ / yadyapi và snÃnaniyataniv­ttirÆpasnÃnopalak«itasakabrahmacÃridharmaniv­tteradhyayanÃnantarye sm­tyà pratipÃdyate ; tathÃpi gurukulaniv­ttyaæÓa eva tadbÃdha÷, tasyaiva vicÃravirodhitvÃt / ## "snÃnopalak«ità chÃtraniv­ttirguruveÓmana÷ / virodhitvena bÃdhyeta natu madhvÃdibhak«aïam // tasmÃdgurukul.e ti«ÂhenmadhumÃæsÃdyavarjayan / jij¤ÃsetÃviruddhatvÃddharmamityavagamyate" iti // #<(adhyayanÃnantaraæ samÃvartanopapÃdanam tatra prayogakÃrÃïÃæ vicÃrÃnantarameva samÃvartanamiti siddhÃntakhaï¬anaæ ca)># tathÃca sÃÇgavedÃdhyayanÃnantaramapi gurukulaæ vasataivetarabrahmacÃridharmaniv­ttirÆpasamÃvartane k­te 'pi dharmÃdharmarÆpavicÃraÓÃstrÃdhyayanaæ kÃryam, natu gurukulavÃsasyÃpi niv­ttyÃdhyayanÃnantaraæ sarvatyÃga ityarthe 'viruddhe sati ## "adhÅtya snÃyÃdi" ti sm­tiradhyayanavidhe÷ d­«ÂÃrthÃvabodhaphalakatve saæbhavati svargakalpanÃnupapatte÷ samÃvartane adhyayananÃnantaryakramasya vidhÃtumaÓakyatvÃdadhyayane snÃnnapÆrvakÃlamÃtreïopapannà ; itarathà "vedamanÆcyÃcÃryo 'ntevÃsinamanuÓÃsti" ityÃdinà 'tathà te«u vartethÃ÷' ityantena granthena taittirÅye vedÃdhyayanÃnte vedÃrthetikartavyatopadeÓÃnupapatte÷ / ato 'dhyayanÃnantaraæ dharmajij¤Ãsaivocità na snÃnam - ityuktam, tadapÃstam ; samÃvartanÃnantarameva kriyamÃïasya ÓÃstravicÃrasya adyÃvadhi Ói«ÂasaæpradÃyasiddhasyÃpalÃpaprasaÇgÃt, upanayanÃdhyayanabrahmacaryÃdiniyamavidhibalÃdevÃdhyayanasya snÃnapÆrvakÃlatvasiddhau sarvabrahmacÃridharmÃïÃæ madhye adhyayanarÆpakarmÃnantaryasya samÃvartane kathamapyaprÃptasya vidhÃnÃbhÃvena 'adhÅtya snÃyÃditi' sm­tivaiyarthyaprasaÇgÃcca, adhyayanavidhid­«ÂÃrthatvÃnurodhena kalpyamÃnasyÃdhyayanadharmavicÃrayo÷ parasparÃnantaryasya vedÃdhyayanasamÃptidina eva samÃvartanÃnantaraæ ÓÃstrÃrambhe 'pi d­«ÂÃrthatvÃhanirupapannatvenÃdhyayanasnÃnayo÷ kramabÃdhe pramÃïÃbhÃvÃcca, tavÃpi vedÃdhyayanasamÃptyanantaraæ viÓi«ÂagurvÃdyalÃbhe vyavadhÃnasaæbhavÃdÃvaÓyakagaïapatyÃdipÆjanenÃvyavadhÃne bÃdhasyÃvaÓyakatvenÃvyavahitatvÃ- aæÓatyÃgenÃnantaryamÃtrabodhasyaiva viruddhavyÃpÃrÃntaraniv­ttitÃtparyakatayà varïanÅyatvenÃviruddhasamÃvartanÃnu«ÂhÃne tadbÃdhÃbhÃvÃt, pratyuta bhik«ÃcaryÃdervicÃravirodhitvena tanniv­ttestadupakÃrakatvÃcca / ataeva bÃdhakasatve 'vyavahitatvÃæÓatyÃgenÃdhyayanahetutvÃsaæbhavamabhipretyÃthaÓabdabalÃdeva snÃnavidhibÃdha÷ prakÃÓakÃrai÷ ÓrutipadÃdyadhikaraïe sÃdhita÷ / tasmÃt yena vinÃdhyayanavidhervicÃretikartavyatÃkÃrthaj¤ÃnarÆpad­«ÂaphalahÃnistÃvanmÃtrameva snÃnavidhyuktaæ bÃdhanÅyam / tacca gurukulavÃsaniv­ttirÆpaæ vicÃravirodhÅti tadevÃdhyayanÃnantarye vidadhatà vidhinà bÃdhyate, natu tadatiriktaæ vidhinà vihitaæ padÃrthatayÃ'camanÃdivat prabalaæ snÃnamÃtramapÅtyeva kalpanaæ nirastado«aæ sÃdhu / tamimamadhyayanavidhinà ÓrutyarthÃbhyÃæ siddhamarthe mÆlÅk­tyaiva mahar«iïà 'athÃto dharmajij¤ÃsÃ' iti sÆtreïÃrabdhaæ ÓÃstram // #<(jij¤ÃsÃsÆtrÃrthavarïanam)># ##iti yÃvat / vicÃraæ cÃntareïa tatkartavyatÃnupapatte÷ pramÃïasvarÆpasÃdhanaphalai÷ tadvicÃra÷ kartavya ityartha iti // (dharmÃya jij¤Ãseti tÃdarthyavivak«ÃprayojananirÆpaïena dharmajij¤Ãsetyatra «a«ÂhÅsamÃsaprati«ÂhÃpanam) atraca dharmajij¤Ãseti pade dharmÃya jij¤Ãseti tÃdarthyÃkhyasaæbandhaviÓe«aparatayà «a«ÂhÅ vyÃkhyÃtà bhëyakÃrÃdibhi÷ / tatra vi«ayitvÃrthaka«a«ÂhÅparatÃæ vihÃya tÃdarthyaparatvavyÃkhyÃne prayojanaæ vicÃrasya dharmÃnu«ÂhÃnopayogitvaj¤Ãpanameva / tathÃca dharmÃnu«ÂhÃnÃyÃyaæ vicÃra÷ kartavya iti cÃrthikam, natu tÃdarthyacaturthÅsamÃsapradarÓanaparam ; vÃrtikakÃramate kadÃcidaÓrvaghÃsÃdipade iva tatsaæbhave 'pi mahÃbhëyakÃreïa tanmatapratyÃkhyÃne aÓrvaghÃsÃdiÓabde 'pi «a«ÂhÅsamÃsÃÓrayaïÃt­ tadvadevehÃpi tadaucityÃt / ataeva - bhaÂÂapÃdai÷ dharmÃya jij¤Ãseti bhëyakÃravacanaæ «a«ÂhÅsamÃsalabdhÃrthikÃrthapradarÓanaparam, natu vigrahapradarÓanaparam ; tasya j¤Ãtumicchediti nigamavÃkye «a«ÂhÅsamÃsavibhÃvanÃt iti - vyÃkhyÃtam / ata÷ «a«ÂhÅsamÃsa eva yukta iti dhyeyam // #<(jij¤ÃsÃpadÃrtha.÷)># ## ##// (ke«Ã¤cinmatena vedÃrtho dharmapadÃrtha iti vivecanena sm­tyÃdivicÃrasyÃpi pratij¤Ãvi«ayatvopapÃdanam) atra ca - vedÃrthaj¤ÃnÃrthameva vedÃdhyayanÃnantaraæ vicÃrakartavyatokte÷ vedÃrthatvenaiva vedÃrtho jij¤Ãsya÷, natu dharmatvena, sÆtrasthaæ dharmapadaæ vedÃrthamÃtraparamiti - kecidÃhu÷ // naca - asmin mate vedÃdhyayanasya vedÃrthavicÃrahetutve 'pi na sm­tyÃdyarthavicÃrahetutvaæ yathÃ, tathà svÃdhyÃyapadopÃttaikaÓÃkhadhyayanasyÃpi na ÓÃkhÃntarÃrthavicÃrahetutvaæ saæbhavatÅti kathamadhyayanasya k­tsnavedÃrthavicÃrahetutvam ? iti - vÃcyam ; adhyayanavidhervicÃrÃk«epakatvavadekaÓÃkhÃprayogavidhyarthanirïayasya ÓÃkhÃntarÅyÃÇgatvabodhakavÃkyavicÃradhÅnatvena tadvicÃrÃk«epaparyantaphalakatavÃÇgÅkÃreïa taddhetutvopatte÷ / ata eva ÓrautÃnÃmiva smÃrtÃcÃraprÃptÃÇgÃnÃmapyÃcaraïaæ kurvatÃæ prayogavidhÅnÃmarthaj¤ÃnanirïayÃya adhyayanavidhinà sm­tyÃdivicÃro 'pyanu«ÂhÃpyata iti tasyÃpi pratij¤Ãvi«ayatvaæ yuktameva / ato yuktaiva vedÃrthatvena tasya vicÃravi«ayatà - iti // #<(svasiddhÃntena dharmapadÃrthavivecanÃdikam)># ##// (dharmapadasyÃdharmÃdyupalak«aïatvam) setreca yadyapi dharmajij¤Ãsetyevoktam ; tathÃpi dharmapatipÃdakavedÃdhyayanasya dharmavicÃraprayojanaæ vinà ni«phalatavÃpattyà dharmavicÃrahetutvÃt k­tsnavedÃntargatani«edhÃdhyayanarÆpakÃraïopalak«aïatve dharmapadamadharmÃdÅnÃmapyupalak«aïaæ dra«Âavyam / itarathà dharmamÃtrasyaiva vicÃravi«ayatve vidhisannihitÃrthavÃdÃdÅnÃæ vidhyekavÃkyatayà dharmavicÃropayogitvasaæbhavena tadadhyayanasya d­«ÂÃrthatvasyeva ni«edhÃbhyanuj¤ÃdyabhÃve tadadhyayanasyÃd­«ÂÃrthatvasyevÃpatte÷ / upalak«akadharmaÓabdasyeva sÃdhÃraïyena prayoge prayojanaæ tu bahuvi«ayasaæk«epatayà ÃvaÓyakatvaæ dharmavicÃrasyeti j¤Ãpanameva / abhyanuj¤Ãvidhivi«aya÷ kvaciddharmÃdharmavyatirekapradarÓanÃrthe vicÃraryemÃïo 'pi nÃsaÇgata ityeva yuktam / ataeva jij¤Ãsà sÆtre pratij¤Ã, tatra pramÃïamÃtranirÆpaïasya prathamÃdhyÃyÃrthatvaæ, dvÃdaÓÃdhyÃyÃnÃæ ca jij¤ÃsÃsÆtraparikaratvaæ cÃbhipretya 'so 'rodÅ' ditayÃdini«edhÃrthavÃdÃnÃæ prathamÃdhyÃye 'dharmaprÃmÃïyavicÃra÷, «a«ÂhÃdhyÃyÃdau ca 'na kala¤jaæ bhak«ayet' ityÃdivÃkyÃrthÃdharmavicÃro 'pi k­to nÃsaægata÷ / etadabhiprÃyeïaiva tatra dvÃdaÓalak«aïyÃæ dharmÃdharmau jaimininà vicÃritau ityuktam - pÆjyapÃdairbhÃÂÂarahasye // #<(adharmajij¤ÃsetyakÃrapraÓrle«akhaï¬anamaï¬ane)># ## (dharmapratispardhitayÃdharmasya vicÃryatvamitibhÃÂÂÃlaÇkÃramatakhaï¬anam) yadapi - bhÃÂÂÃlaÇkÃrak­tà adharmasya kvaciddharmapratispardhitayà nirÆpaïÅyatve 'pi ÓÃstravi«ayatvaæ dharmasyaiva - ityuktam, tadvidhisannihitapaÂhitÃnÃæ 'vÃyurvai k«epi«Âhe' tyarthavÃdÃnÃæ yathà dharmapramÃïyavicÃra÷, tathaiva ni«edhasannidhipaÂhitÃnÃæ so 'rodÅdityÃdÅnÃmadharmapramÃïyavicÃrasyÃpi bhëyakÃrÃdibhi; pradarÓitatvÃt pratispardhitvasya durvacatvÃccÃyuktam / nahyabhede bhedÃbhÃvarÆpatayà bhedapratispardhitatvasyevÃdharme dharmÃbhÃvarÆpatayà tadyujyate ; tathÃtve bhojanÃdau dharmatvÃbhÃvena adharmatvÃpatte÷, tasmÃddharmÃdharmau tulyatayaiva prathamasÆtre pratij¤Ãtau svarÆpapramÃïaphalai÷ sÃbhÃsairuttaratra ÓÃstre vicÃryete ityeva samyak // #<(dharmo yÃgÃdiriti nirÆpaïam)># ## ##yena t­tÅyÃdibhiÓrca tatsÃdhanÃdÅni nirÆpyante iti sarvamapi ÓÃstraæ jij¤ÃsÃparikara eva // dharmÃdharmasvarÆpaæ ca pramÃïaniveÓamantarà lak«aïakaraïenÃÓakyamiti ekanÃlyevÃnyayogÃyogavyÃv­ttibhyÃæ pramÃïasvarÆpe j¤Ãtuæ dvitÅyasÆtram - ## iti // #<(codanÃpadasya vedaparatvena mantrÃdikalpyavidhividheyasyÃpi dharmatvalÃbha÷)># ##// (codanÃyÃ÷ sÃdhyasÃdhanetikartavyatÃbodhakapadasamudÃyaparatvamiti pÃrthasÃrathimiÓramatanirÆpaïam) ye«Ãæ tu mate - jij¤ÃsÃsÆtre dharmÃdharmavi«ayapramÃïamÃtre pratij¤Ãte 'pi 'codanÃsÆtre codanà copadeÓaÓrca vidhiÓrcaikÃrthavÃcina÷' iti pramÃïatvamiha prasiddhamuktevaha dharme prati codanÃyà ityÃdyanekabhëyavÃrtikasvÃrasyÃt avayavavyutpattivaÓÃcca vidhyuddeÓÃparaparyÃyasÃdhyÃdiviÓi«ÂakriyÃpratipÃdakapadasamÆhÃtmakavÃkyaparatvameva, saiva pramÃïamityeva ca niyama÷, pravartakatvaparyÃptyadhikaraïamantrÃrthavÃdanÃmadheyopetavidhivÃkyavÃcitve katha¤cidarthavÃdanirÆpaïasyÃdyalak«aïasaægatatve 'pi tadbahirbhÆtasm­tyÃdivicÃrasyÃsaÇgatatvÃpatte÷ / naca tavÃpi codanÃtiriktasyÃpi pramÃïasya nirÆpaïena codanaiveti niyamavyÃkopa÷ ; niyamÃnÃæ tulyakak«yavyudÃsaphalatvaprasiddherarthavÃdasm­tyÃdÅnÃæ ca tacche«atvena tanmÆlatvena ca pramÃïasya codanÃtulyakatvÃbhÃvÃt / ataeva iti kartavyatÃsthÃnÅyasyÃrthavÃdasm­tyÃde÷ codanaprÃmÃïyapratij¤ayaiva prÃmÃïyasya pratij¤ÃtatvÃtsamastasyÃdyalak«aïasya codanÃsÆtraparikaratvamÃcÃryairuktam 'codanÃsÆtranirdi«Âo ya' ityÃdinà / tacca praÓastatvÃdemantropak­tenÃnena kamraïà svargÃdi sÃdhayedityevaærÆpÃyÃæ dharmapramÃyÃæ codanayà janyamÃnÃyÃæ padÃrthasmÃrakatayà nÃmadheyÃnÃæ karaïaviÓe«anirdhÃrakatayà sahakÃribhÆtÃnÃæ sm­tyÃdÅnÃæ copasthÃpakatayà codanÃprÃmÃïyapratij¤Ãvi«ayatvaæ parigrahaÓabdopÃdÃnÃtpratÅyateæ nahyetÃvatà codanÃprÃmÃïyapratipÃdanameva ; anupapatte÷ / saæbhÃvitamÃtrasya tu tathÃtve sarvasmin adhyÃye tasyaiva karaïÃt prabh­ttiniv­ttisadbhÃvÃt sa upapadyate / tasmÃt jij¤ÃsÃsÆtre yÃvaddharmÃdharmapramÃïajÃtamupak«iptaæ, tatra tryaæÓabhÃvanÃvi«ayapravartanÃpratipÃdakapadasamudÃyamÃtravacanaæ codanÃÓabdamaÇgÅk­tya tasyaiva pradhÃnabhÆtasya dharmÃdharmaprÃmÃïyaæ codanÃsÆtre pratij¤Ãtaæ, tadeva prathamapÃde kÃtsnaryena nirÆpitam / codanÃtiriktÃnÃmarthavÃdÅnÃæ vedabhÃgÃdÅnÃæ sm­tyÃdÅnÃæ cÃpradhÃnabhÆtÃnÃmapauru«eyavedatulyatvÃtparigrahadìhyÃrcca saæbhÃvitatvÃt jij¤Ãsitaæ prathamasÆtrapratij¤Ãtaæ prÃmÃïyaæ nirÆpyate prasaægeneti pÃrthasÃrathimiÓrÃbhipretameva yuktam - iti // #<(uktamatakhaï¬anena pÆrvoktamatavyavasthÃpanam)># ##// (dalaprayojananirÆpaïapÆrvakaæ bhÃÂÂarahasyoktadharmalak«aïasya lak«ye«u samanvaya÷) asti cedaæ jyoti«Âomakala¤jalabhak«aïÃdau ; tayori«ÂÃni«ÂasÃdhanatvasya vedabodhitatvÃt / vedabodhitatvaæ brahmasvarganarakÃdÃvapi ityuttaradalam ; te«Ãmi«Âani«ÂarÆpatavena tatsÃdhanatvÃbhÃvÃt / annavi«abhak«aïÃdau t­ptimaraïarÆpe«Ãni«ÂasÃdhanatavasatavÃttadvÃraïÃyÃdyam; tatsÃdhanatvasya lokata evÃvagatatvÃt / vedabodhitatvaæ ca vedajanyÃj¤Ãtaj¤ÃnarÆpabÃdhipratÅtivi«ayatvaæ, tenà 'gnirhimasya bhe«ajam' 'tarati ÓokamÃtmavit' ityÃdivÃkyajanyaÓokaÓabdavÃcyÃvidyÃniv­ttisÃdhane Ãtmaj¤Ãne himaniv­ttijanake cÃgnau nÃtivyÃpti÷ ; tatsÃdhanatvasya pramÃïÃntaraj¤ÃtatvÃt / etÃd­ÓÃj¤Ãtaj¤ÃpanatvalÃbhÃrthameva vedabodhitatvaæ vedÃtiriktapramÃïena svÃtantreïÃbodhyatve sati vedabodhyatvamityÃdinà tatraiva viv­taæ pujyapÃde÷ / ataeva aj¤Ãtatvamapi svÃnupajÅvimÃnÃntarak­taæ dra«Âavyam / tena pratyak«ad­«ÂaÓrutimÆlakasm­tyÃdibodhye«ÂasÃdhanatÃke nÃvyÃpti÷, ÃpÃtapratipanne«ÂÃni«ÂasÃdhanatvasyÃpi vedabodhitatvÃt tatrÃtivyÃptivÃraïÃyÃbÃdhiteti / vedapadaæ ca na pÃrÃyaïavidhÃviva mantrabrÃhmaïagranthaparam ; asaæbhavÃpatte÷, nÃpi tadantargatavÃkyÃbhiprÃyam ; liÇgÃdikalyÃÓrutavÃkayapratipÃdye tadanÃpatte÷ , apitvapauru«eyavÃkyaparam / naca - brÃhmaïo 'pi jagatkÃraïatvena Óreya÷ sÃdhanatvÃt tasya ca 'yatove' tyÃdivedaikagamyatavena tatrÃpÆrvalak«aïasyÃtivyÃptiriti - vÃcyam ; lak«aïe tacchreyastavÃvacchinnakÃryatÃnirÆpitakÃraïatÃÓÃlitvasya vivak«itatvÃt / Óreya÷ padaæ cÃtra svayaæprathitaphalaparam, ato na krÆtÆpakÃraphalamÃdÃya prayÃjÃdyaÇge«u homÃdiniv­ttiphalamÃdÃya dravyadevatÃdau cÃtivyÃpti÷ / 'nÃn­taæ vadet' iti kratuprakaraïagatani«edhena narakarÆpÃni«ÂajanakatvÃbodhe 'pi kratuvaiguïyajanakatvabodhamÃtreïÃpi an­tavadanÃdÃvadharmatvamupapadyata iti na tatrÃvyÃpti÷ / aÇge«u dharmatvÃbhÃvavyavahÃraÓrca bhëye ko dharma÷ ? kÃni sÃdhanÃni ? iti svarÆpajij¤Ãsata÷ p­thaksÃdhanajij¤Ãsayà spa«Âaæ pratÅyate / vÃjapeyÃnu«ÂhÃnaæ jÃnatÃæ tadanu«ÂhÃtari dhÃrmiko 'yamiti vyavahÃrastu pradhÃnabhÆtavÃjapeyadharmatvasya sÃdhane upacÃrÃt, vÃjapeyÃnu«ÂhÃnamajÃnatÃæ tadekadeÓÃnu«ÂhÃtari tadyavahÃrastu vihitakriyÃtvasÃd­ÓyÃllÃk«aïikaeva; avayavini prayujyamÃnasya ÓabdasyÃvayave 'pi loke bahuÓa÷ prayogadarÓanÃt / vivÃhÃrthÃn­tavadanavidhinà ca ni«edhÃtikramanimittido«ÃjanakatvamÃtrameva bodhyate, natvi«Âajanakatvamiti dharmalak«aïÃbhÃvÃnna tatrÃtiprasaÇga÷ / 'nÃtirÃtre «o¬aÓinaæ g­hïÃti' iti ni«edhena ca grahaïavidhyavirodhÃyÃni«ÂasÃdhanatavÃnÃk«epÃdetada bhÃve 'pÅtarÃÇgai÷ ­tÆpakÃrasiddherevÃk«epÃnna «o¬aÓigrahaïasya ni«edhyatve 'pyadharmatvam // #<(Ãtmaj¤Ãnadharmatvasamarthanam)># ## ## ##// (nityanaimittikÃnÃmapi pÃpak«ayasÃdhanatvena dharmatvasamanvaya÷ / tatra nyÃyasudhÃk­nmatopapÃdanaæ ca) naca - nitayanaimittikakarmavidhi«u phalÃÓravaïÃt kathamete«Ãæ pÆrvoktalak«aïavi«ayatvena dharmatvam ? iti - vÃcyam; tatrÃpi sarvÃÓaktyadhikaraïe miÓrÃdyupapÃditarÅtyà 'pÆrvo sandhyÃæ japaæsti«ÂhanaiÓameno vyapohati' ityÃdism­tibhyo, 'yadrÃtryà pÃpamakÃr«am' ityÃdimantreÓrcapÃpak«ayarÆpaphalakalpanÃvaÓyaæbhÃvena pÆrvoktalak«aïasatvena dharmatvopapatte÷ / yadyapi nyÃyasudhÃk­to naitanmatam, yathoktaæ yÃvajjÅvÃdhikaraïe tena - 'saædhyopÃsanamÃtrÃddhi sarvapÃpak«aye sati / agnihotrÃdyanu«ÂhÃne ka÷ pravarteta buddhimÃn ? / ekasya tu k«aye kasyetyavagantuæ na Óakyate ' iti ; tathÃpi tena svakÃle kriyamÃïÃnÃæ nityÃdÅnÃmakaraïajanyado«ÃbhÃvaphalakatavasya tatkÃle 'nyakaraïasya và pÃpajanakatvena tatk«ayasya phalatvenÃbhyupagamÃt uktasm­timantrebhyaÓrcÃtikrÃnte 'pi kÃle vihitÃkaraïotpannado«anÃÓÃya kartavyatavÃbhyupagamÃt saæbhavatyeva tanmate 'pi te«Ãæ uktavidhaæ dharmatvam // #<(dadhyÃdidravyÃïÃæ dharmatvamiva rajatÃdÅnÃmadharmatvamiti vyavasthÃpanam)># ## ##// (adharmalak«aïasyÃvidyÃdvaitavÃsanÃdÃvativyÃptinirasanam) yadyapi adharmalak«aïaæ 'asÆryà nÃma te lokà andhena tamasà v­tÃ÷ / tÃæste pretyÃbhigacchanti ye kecÃtmahano janÃ÷' ityÃdyupani«advÃkyabodhitÃni«ÂasÃdhanatÃke avidyÃdvaitavÃsanÃdÃvativyÃptam ; tathÃpi tasyÃtmaj¤aj¤anapraÓaæsÃparasya lak«aïayà Ãtmaj¤ÃnaprÃÓastyaparatvena ÃpÃtapratÅtaÓakyÃrthaj¤Ãnasya lak«aïottarabÃdhÃdabÃdhitapratÅtivi«ayÃni«ÂasÃdhanatÃkatvà bhÃvÃnnÃtivyÃpti÷ / yadi tvetÃd­Óanindayà dvaitavÃsanÃæ tyajet taddo«aparihÃrÃrthamiti vidhi÷ kalpyeta, yatadà tatra tyÃgasya vihitatvÃddharmatvameveti nÃnupapatti÷ / ato yuktameva vedabodhitaÓreyassÃdhanatÃkatvaæ dharmatvaæ, tadbodhitÃni«ÂasÃdhanatÃkatvamadharmatvamityevaæ lak«aïadvayam // #<(dharmalak«aïe vedabodhitatvapari«kÃra÷)># ## ##// (Óyenadharmatvapak«a÷) ubhayavidhalak«aïasyÃpi ca Óyene sattvÃddharmatvameva / adharmatvaæ tu Óyenaphalasya hiæsÃtmakÃbhicÃrasyaiveti caturthe vyaktÅkari«yate // #<(ani«edhyatvena Óyenadharmatvasya balavadani«ÂÃnubandhitvena tadadharmatvasya copapÃdanam)># ##pi paramparayÃni«ÂÃnubandhinyadharmapadaæ prayujyate loke, tadà bhavatu ÓyenÃderadharmatvam - ityuktam // (abhicÃrani«edhyatavopapÃdanaæ ÓyenÃdharmatvapak«akhaï¬anaæ ca) tatra vairimaraïaæ mayà kartavyamiti saækalpasya vidhyasaæsp­«Âatvamuktam, saækalpasya ÓyenÃcaraïapÆrvabhÃvitvena karmaïo vihitatve tatpÆrvabhÃvina÷ tasyÃpi karmavidhÃyakaÓastreïa ÓÃstrÃntareïa và vidherÃvaÓyakatvÃt, vidheyatvÃbhÃve 'pivà karmÃvinÃbhÆtatvenÃvarjanÅyatvÃcca, itarathà agnÅ«omÅyÃdipaÓuhiæsÃyÃmapi paÓumÃraïaæ mayà kartavyamitiya saækalpasya ni«edhyatvena balavadani«ÂÃnubandhitvÃpatte÷ / saækalpasya ni«edhavi«ayatvena Óyene vihite balavadani«ÂÃnubandhitvasya saæbhavadv­ttikatvÃcca / d­«ÂopÃye ni«edhavi«ayatve 'pi vihite Óyene ni«edhÃtikramasya vaktumaÓakyatavÃcca / svarÆpeïa ni«edhyatvÃbhÃvenÃdharmatvÃbhÃve svarÆpeïa vihitatvena dharmatvÃÇgÅkÃre bÃdhakÃbhÃvÃdbalavadani«ÂÃnanubandhitvapraveÓe prayojanÃbhÃvÃcca / naca - paraæparayÃni«ÂÃnubandhitvÃdadharmatvamevÃstu iti - vÃcyam ; kÃsyakarmaïÃæ kÃmanÃparityÃgena vividi«Ãdyarthamupayogasyeva ÓyenasyÃpyabhicÃrÆpaphalÃæÓaparityÃgena vividi«Ãdyarthopayogasya dharmatvaphalasya sattvÃt, ÓyenÃdau sarvathà balavadani«ÂÃnanubandhitvÃbhÃve kimapi prav­ttikÃraïÃbhÃvÃttadvi«ayaprav­tteranupapatteÓrca // ata.÷ Óyenasya dharmasya sata eva paraæparayÃni«ÃnubandhitvenÃdharmatvaæ vÃcyam / tasmÃtparaæparayani«ÂÃnubandhitvenÃdharmatvasyÃyuktatvÃddharmalak«aïe cabalavadani«ÃnanubadhitvapraveÓe prayojanÃbhÃvÃcca ÓyenÃdau dharmatvameva / adharmatvaæ tu Óyenaphalasya hiæsÃtmakÃbhicÃrasyaivetyeva yuktam / samarthitaæ caitadeva codanÃsÆtre ÓÃstradÅpikÃyÃm // #<(vacanÃntarÃnusÃreïa ÓyenÃdharmatvasyÃpi upapÃdanam)># ##// (ÓyenanindÃyà nahinindÃnyÃyavi«ayatvÃbhÃva÷) naca - uditÃnuditahomavi«ayapratyak«avidhivirodhÃpatteriva sannidhipaÂhitÃnÃmapi nindonnÅtani«edhakalpanameva na saæbhavati iti - vÃcyam ; tatra nahinindÃnyÃyena vidheyastutyarthatayà virodhaparihÃrasaæbhave 'pi prak­te trividhakarmopadeÓaprastÃvÃt parasparastutyabhÃvena nindÃvaiyarthyÃpattorni«edhakalpanasyÃvaÓyakatvÃt / tathà yaj¤ÃdÅnÃmapi sattvÃdiguïabhedena trividhatvapratipÃdanaæ iha rÃjasatÃmasatÃbudyà kathaæ tu nÃma parityajet ? sÃttvikÃnevÃnuti«Âhet ityevamarthamÃheti bhëyakÃrai÷ 'parihÃrastvapi sarvasye' ti ÓrlokÃvataraïikÃyÃæ ni«edhavidhikalpanasya anumoditatvÃcca, ÃnarthakyapratihatÃnÃæ viparÅtaæ balÃbalam iti nyÃyena smÃrtasyÃpi prÃbalyÃcca, nindonnÅtati«edhakalpane tÃmasyÃpi karmaïo vihitatvÃt sarvadà Ói«ÂÃnÃmanu«ÂheyatvÃpatteÓrca / itarathà tÃmasayaj¤ÃdÅnÃmapi ni«edhavi«ayatvÃnÃpatte÷, vihitasyeva kamraïa÷ trividhatvoke÷, tÃmasatvakathanasya ÓyenÃdivi«ayatvasyaivÃkÃmena vaktavyatavÃcchayenÃdau tadaprav­ttervaktumaÓakyatvÃcca // naca - idaæ bhagavadvacastrÅvidhatayà traividhyakathanaparameva pÆrvaprastavÃt d­Óyate, 'vidhihÅnamas­«ÂhÃnnaæ mantrahÅnamadak«iïam / ÓraddhÃvirahitaæ yaj¤aæ tÃmasaæ paricak«ate' ityÃdinà pÃkayaj¤ÃdÅnÃæ tÃmasatve kÃraïÃntarÃbhidhÃnÃt kathaæ tadvacanasya ÓyenÃdiyÃgavi«ayatvaæ yuktam ? iti - vÃcyam ; katha¤citsÃttvikÃditrividhavihitakramopadeÓamÃtre bhagavattÃtparye 'pi parasparÃsaækÅrïalak«aïakaraïe tÃtparyÃbhÃvena tamomÃtrasya niyantumaÓakyatvÃt, anyathà vidhihÅnÃmantrakajapatapodÃnahomÃnÃmatÃmasatvÃpatte÷, yaj¤agatatÃmasatvakÃraïaæ vinÃnu«ÂhitÃbhicÃrÃrthayaj¤asya tÃmasatvÃnÃpatteÓrca / tapasastÃmasatvakÃraïasya parapŬÃjanakatvasya tapasÅva tathÃvidhayaj¤adÃnÃdÃvapi sattve bhagavatÃpi tÃmasatvÃbhÃvasya durupapÃdyatvÃcca, 'ya÷ svargye lokavidvi«Âaæ dharmamapyÃcarennatu' ityÃdispa«Âani«edhairapi svargÃtiriktÃd­«ÂamÃtraphalakalokavidvi«adharmasÃdhanasya yÃgadÃnahomatapaÃdirÆpasya narakasÃdhanatvÃvagamÃt / etenÃbhicÃrajanakaÓyenÃdÃviva yatrÃpi sÃk«Ã 'dvairimaraïakÃmo yajete' tyevamabhicÃrarÆpayÃgasyaiva vidhistatra vihitatvena hiæsÃni«edhÃprav­tte÷ paraæparayÃpi cÃni«ÂÃnutpÃdakasya dharmasyÃpi yÃgasyÃdharmatvamupapÃdanÅyam // naca - parasyotasÃdanÃrthamiti vÃkaye karaïalyu¬antotsÃdanaÓabdena parotsÃdanÃnukÆlapvyÃpÃrokte÷ tadarthakarmaïa÷ ÓyenÃdereva tÃmasatvaæ pratÅyate, natu sÃk«ÃdabhicÃrarÆpasya yÃgasyeti kathaæ tÃmasatvena nindÃvi«ayatvam ? iti - vÃcyam, abhicÃrajanakaÓyenÃdestÃmasatvakathane arthÃreva sÃk«ÃdabhicÃrarÆpasya karmaïastÃmasatvasya kaimutikanyÃyasiddhatvÃt / ataeva tulyayogak«ematayà ninditayorubhayorabhicÃratajjanakakarmaïorabhicÃramahÅna¤cetyatrÃbhicÃrapadena saægraha÷ kriyate // nac.ÃtrÃbhicÃrapadaæ laukikÃbhicÃraparam ; vihitayaj¤adÃnÃhÅnÃntyakarmasamabhivyÃhÃreïa vihitÃbhicÃraparatvasyaivÃvagate÷ / astu và ubhayavidhÃbhicÃraparaæ, tÃvatÃpi nak«ati÷ / ata upÃdhirÆpayordharmatvÃdharmatvayo÷ mahÃbhÃratÅyayuddhe ivaikaÓyenÃdÃvaÇgÅkÃre bÃdhakÃbhÃvÃt vidhisÃrthakyÃya narakanyÆnatvasya ca kalpanÃdyuktameva pÆrvoktadharmÃdharmalak«aïÃnusÃri dharmatvamadharmatvaæ ca ÓyenÃdÃviti dik // #<(vedÃprÃmÃïyanirÃsa÷)># ##// (vedÃpauru«eyatvasya tatpauru«eyatvÃnumÃne pramÃïÃntaramÆlatvÃdinà sopÃdhitvÃnirÆpaïapÆrvakaæ vyavasthÃpanam) du«Âakaraïaj¤Ãpitatvamapi na saæbhavati ; yata÷ Óabde svata÷ kasyÃpi do«asyÃsaæbhavÃt puru«ado«a eva bhramÃdistaddheturvÃcya÷, saca padatadarthasaæbandhasya puru«ak­tatve tadÃÓritasya bhramÃde÷ tadbodhÃdhÅnapadÃrthaj¤ÃnahetukavÃkyÃrthapramÃïe 'pi saækrÃntita÷ syÃt, vedasyaiva và pauru«eyatave / tatra padapadÃrthasaæbandhasya tÃvatpratipÃdyapratipÃdakabhÃvarÆpasyÃbhidhÃnakriyÃgabhrasyÃpi padÃrthasaæbandha÷ sarvo 'nyasmÃtpratipadyate, mahyavahÃravaditi nyÃyena svarÆpato j¤ÃpitatvÃt pravÃhÃnÃditvÃnna pauru«eyatvam / tathà vedasyÃpi vedÃrthasyÃlaukikatvena tadvi«ayasya vÃkyasya samÆlasya kart­j¤ÃnasyÃsaæbhavÃnna pauru«eyatvam / yadi vedasyÃpi pauru«eyatvaæ tadà yogamahimnà sarvaj¤ÃnÃæ svabhÃvata÷ sarvaj¤asyeÓrvarasya ca j¤ÃnaprÃmÃïyÃviÓe«eïa tadubhayavacaso viÓe«asya vaktumaÓakyatavena manvÃdism­titulyatavameva syÃt // nanu - veda÷ pauru«eya÷, vÃkyatavÃt,kÃlidÃsÃdivÃkyavat, ityanumÃnÃt kÃÂhakÃdisamÃkhyÃdarÓanÃt 'trayo vedà ajÃyante' ti ÓruteÓrca vedasya kathaæ na pauru«eyatvam ? yukta¤caitat ; anyathà mantrÃrthavÃdasiddhapralayasya satvena tadÃnÅmadhyetÌïÃæ vedasyÃpi nÃÓÃt mantrÃrthavÃdÃdhigamÃsaæbhavenetarapadÃrthavat j¤ÃnÃsaæbhÃvÃpatte÷, ata itaras­«ÂivadvedasyÃpi puru«akart­katvameva / ataeva vaktrà yatpratÅtimuddiÓya yadvÃkyamuccaritaæ, tasya tatparatvamiti lokasiddhatÃtparyasyÃpi pauru«evÃkye saæbhavena upakramopasaæhÃrÃdervedavÃkyagatatÃtparyanirïÃyakakalpanamapi nÃpadyate, saturÃæ ca Óabdaj¤ÃnapramÃïyasyÃptavÃkyÃdhÅnatvena Óabdotthaj¤ÃnasyÃprÃmÃïyÃnÃpattiÓrca / samÃkhyÃnasya ca siddhÃntyabhimatapravacananimittatvenopÃdane tasya kupuru«asÃdhÃraïyena asÃdhÃraïavyapadeÓÃnupapattistadavasthaipava / ata÷ pauru«eya eva veda÷, tathÃtve 'pi 'tadvidÃæ ca sm­tiÓÅle' ityuktatvÃdvedavitpraïÅtavai«amyamÃtreïaiva sm­titulyatvÃnÃpatti÷ iti - cet, na; pauru«eyatve pauru«eyavÃkyaprÃmÃïya tatkart­pratyayÃdhÅnasiddhikatvÃdavaÓyasmartavyarÆpakarturniyamenÃsmaraïÃttadabhÃvapratÅte÷ / naca chandogaprasiddhasya yonigranthasya kart­smareïa pauru«eyatvÃpatti÷ ; tasya pauru«eyatave sÃmna uttaramÆhagranthasrÆ pÃÂhenaiva prÃptyà 'yadyonyÃæ' taduttarayorgÃyatÅ' tivacanaveyarthyÃpattyaivÃpauru«eyatavasiddhe÷ / vÃkyatvahetukÃnumÃnamapi pramÃïÃntaramÆlatvena sopÃdhikamityaprayojakam ; pauru«eyavÃkye tathaiva sattvÃt, vedÃrthasya pratyak«ÃgrÃhyatvÃt / 'trayo vedà ajÃyante' tyÃdi tu 'uccaircà kriyate upÃæÓu yaju«Ã uccai÷ sÃmne' ti vidhiÓe«atvenÃrthavÃdarÆpatvanna svÃrthe pramÃm / yadi caite vidhaya÷ kartrapek«Ã÷ syu÷kh tata÷ svargakÃmavidhyapek«itasvargasvarÆpabodhakÃrthavÃdavadidamapi svÃrthe pramÃïaæ bhavet vidhyapek«itakart­pratipÃdakatvena, natvetadasti / etena mantrÃrthavÃdebhya÷ s­«ÂipralayasiddhirnirastÃ; te«Ãmapi vidhyantaraÓe«atvena svÃrthe prÃmÃïyÃbhÃvÃt, kÃÂhakÃdisamÃkhyÃyà api kaÂhÃdi«u viÓe«av­ttipravacanÃtiÓayena kenÃpyupapatte÷, kaÂhai÷ paramparayÃdhÅyamÃnatvena và tatsaæbhavÃcca / naca mÃnavÃdisamÃkhyÃnÃmapi pravacananimittatvÃpattyà sm­tyÃderapi tathÃtvÃpatti÷, ÃdyantanÃmÃvalismaraïarÆpad­¬hakart­smaraïena tÃsÃæ kart­paratvÃt / ataeva 'vÃsi«ÂhasrÆ Ãr«a viÓrvÃmitrasyÃr''«e' iti prativÃkyaæ kart­smaraïamapi ­«idarÓanÃdismaraïÃt s­«ÂyÃdau tatra vauyadarÓanamÃtreïaivopapannamiti na vasi«ÂhÃdikart­katvavÃdinà etÃd­Óayogeneva kÃÂhakÃdisamÃkhyÃnÃpamupapÃdanÅyatavÃcca, kartrajanyatave 'pi yatpratÅtyartha yadvÃkyaæ tatparaæ taditi tÃdarthyarÆpatÃtpa«asya vede'pyupapannatvena tadanupapattyÃpÃdanasyÃyuktatavÃcca, prÃmÃïyaghaÂitayÃvatpadÃrthÃnÃæ arthÃvabodhakatvÃnadhigatÃrthabodhakatvÃdirÆpÃïÃæ vede 'pi saæbhavenÃ'ptavÃkyajanyatvÃbhÃve 'pi tadupapatteÓca / astuvà arthavÃdÃdipramÃïakam s­«ÂipralayÃdikaæ vedÃdinÃÓaÓrca ; tathÃpi saæsÃrasyÃnÃditvenaikakalpasamutthitaæ vedaæ kalpÃntarer iÓrvara÷ sarvaj¤atvÃdupadiÓatÅtyeva kalpanÃlaghavenopapattau pratikalpaæ racanÃkalpanÃgauravasyÃnnayÃyyatavena neÓrvarakart­katvakalpanaæ yuktam / saæsÃrasya sÃditve hi abhinavÃnupÆrvÅviracanamavaÓyaæ yuktam / saæsÃrasya sÃditve hi abhinavÃnupÆrvÅviracanamavaÓyaæ abhyupeyaæ syÃt / naca tatsaæbhavati ; s­«Âe÷ pÆrva vedÃbhÃvÃt vedaikasamadhigamyadharmÃdharmÃbhÃve tadanu«ÂhÃnÃbhÃvÃt kalpÃntarotpannaprÃïinÃæ sukhadu÷khotpattyanupapatte÷, vÃkyaracanasya janyaj¤ÃnapÆrvakatvadarÓanena riÓrvare janyaj¤ÃnakalpanÃprasaægÃpatteÓrca, nityaj¤Ãnasya vedaprÃmÃïyÃdhÅnasiddhitvenetaretarÃÓrayÃt, 'sati vedaprÃmÃïye tadbodhitanityaj¤Ãnavattvena riÓrvarasya tatkart­tvaæ, tatkart­tvena ca vedaprÃmÃïyamiti / etena - k«ityÃdikaæ sakart­kaæ, kÃryatvÃt, ityanumÃnena nityaj¤ÃnavadÅÓrvarasiddhau tadÅyaj¤ÃnamÆlakatvena vedasya prÃmÃïyam iti - parÃstam ; tÃvatÃpyanityaj¤Ãnavata eva k«ityÃdikart­siddhau tadÅyaj¤ÃnasyÃpi mÆlapramÃïaæ vinà prÃmÃïyÃsiddhe÷ / ataeva ' yasya ni÷Órvasitaæ vadÃ' iti Órutirapi ni÷ÓrvÃsavadaprayatnasiddhatvaæ vadati; vedasya cÃsmaryamÃïakart­katvenÃjanyatvasyeva pratÅte÷ / ÃnupÆrvÅviÓe«aviÓi«ÂavarïÃtmakasya vedasya varïasvarÆpeïa nityatve 'pi ÃnupÆrvÅviÓe«asyoccÃraïasÃmagrÅ janyatvenÃnityatvam / sagakÃle ca tajjÃtÅyÃnupÆrvÅ kÃcidastÅti kÃryarÆpeïÃnÃditvenaiva nityatvaæ, na gaganÃdivat svarÆpeïÃnÃditvenetyarthe siddhe kathamapyaprÃmÃïyakÃraïÃbhÃve svata eva nirde«ÃdabÃdhitapratÅtyutpattisaæbhavÃdyuktameva pÆrvoktaæ dharmÃdharmalak«aïadvayam // #<.>#